WELSTANDS- en MONUMENTENCOMMISSIE GEMEENTE DORDRECHT Secretariaat: Stadsontwikkeling – Ruimtelijke Ordening Postbus 8 3300 AA DORDRECHT Telefoon: (078) 7703139
Verslag welstandscommissie 25 augustus 2014 Openbare vergadering Aanwezig:
Afwezig:
Dhr. P. Kilsdonk (voorzitter) Mevr. C. Bakker Dhr. G. van Es Dhr. M. de Boer Dhr. F. Baarda Dhr. A.J. Valk (secretaris) Dhr. E. Orsel (vakantie)
1.
Opening en vaststelling agenda De voorzitter opent de vergadering om 14.15 u. Er wordt een punt aan de agenda toegevoegd, te weten Korte Kalkhaven 4. Dit wordt geagendeerd als punt 8a.
2.
Overleg Zelfbouwkavels Vanuit de projectorganisatie Particulier Opdrachtgeverschap is gevraagd om overleg met de commissie om te spreken over de procesgang, met name bij de woningen aan het Mina Kruseman-erf. Vanuit SO zijn de heer Kuenzli, de heer Hulsebosch, de heer Visser en de heer Van der Stel aanwezig. Toelichting van de heer Kuenzli De omstandigheden zijn, waar het gaat om de afzet van bouwgrond, in de afgelopen jaren sterk gewijzigd. De afnemers zijn niet langer alleen professionele ontwikkelaars en bouwers, maar ook particulieren die hun eigen huis bouwen. Deze zijn, als nieuwe investeerders, voor de gemeente Dordrecht een factor van belang. Ze hebben echter weinig ervaring met het ontwerp- en bouwproces. Met name op de locatie Mina Kruseman-erf zijn het bovendien klanten die weinig risico kunnen nemen en daarom hun toevlucht nemen tot cataloguswoningen. De eerste twee beoordelingen van plannen op deze locatie hebben geleid tot de frustratie bij de opdrachtgevers. De opstelling van de commissie is door hen ervaren als niet constructief. SO erkent dat de kavelpaspoorten voor het Mina Kruseman-erf moeten worden bijgesteld. Zoals nu gesteld, leiden ze tot een beoordeling waarbij de lat te hoog ligt voor deze categorie van zelfbouwers. De projectorganisatie vraagt de commissie de aanvragers te ondersteunen door het bieden van handreikingen en oplossingsrichtingen. De houding is belangrijk. De commissie zou concreter kunnen zijn over de geconstateerde gebreken. Als de bouwproductie binnen de gemeente Dordrecht meer in handen van individuele opdrachtgevers komt te liggen, dan dient de procesgang te veranderen in de zin dat ook de welstandscommissie meer meedenkt met deze minder professionele deelnemers aan het bouwproces. Voor de aaneengesloten te bouwen woningen langs de Stadspolderring wordt gezocht naar een constructie waarbij particuliere opdrachtgevers in combinatie met een architect en uitvoerende partij tot een vorm van collectief particulier opdrachtgeverschap komen
Reactie commissie - Het afzwakken van de criteria in de kavelpaspoorten vindt de commissie niet op zijn plaats en het is ook geen oplossing voor het gesignaleerde probleem. Een consistente en weloverwogen lijn voor alle kavels blijft het passende uitgangspunt. Er moet getoetst kunnen worden aan de welstandsnota (algemene criteria), niveau regulier. De “redelijke eisen van welstand” waaraan moet worden voldaan worden niet opeens afgezwakt. Dan zou een welstandsluw of welstandsvrij niveau moeten gelden. - De commissie is van mening dat er een inhoudelijk gesprek gevoerd moet worden over de ontwerpen en mist tot nu toe zeer de aanwezigheid van de ontwerpers / architecten. In feite is het gesprek niet mogelijk met alleen de opdrachtgever aan tafel; dan zou in de hand kunnen werken dat misinterpretaties leiden tot een verwrongen ontwerp. - Het voorkomen van een reeks cataloguswoningen heeft voorop gestaan bij de discussie over de kavelpaspoorten, met als gevolg dat een “ontwerp door een architect” verplicht is gesteld. De commissie begrijpt niet dat vanuit de verkooporganisatie een afwijkend standpunt wordt meegegeven, nl. dat catalogusbouw zonder architect zeker mogelijk is. Dit vergroot het probleem en is niet in overeenstemming met de afspraken. - De enclave zelfbouwkavels in Stadspolders is bescheiden van formaat en er moet beter gedefinieerd worden wat de verhouding moet zijn t.o.v. de bestaande bouw, wil er sprake zijn van “passend in zijn omgeving”. De commissie mist een heldere analyse van architectonische kenmerken in de omgeving, waaraan zij kan spiegelen. Het is de vraag of de kapvormen op individuele woningen zich verdragen met de typologie van de woonblokken in de omgeving. Zou een meer kubische opbouw niet veel beter op zijn plaats zijn? Antwoord op deze vragen klemt eens te meer gelet op de toezegging aan de buurtbewoners dat de nieuwe woningen passend in de buurt zullen worden gerealiseerd. De particulier of catalogusbouwer is niet in staat om een omgevingsanalyse te maken, dus dat zal dan nu vanuit SO moeten komen. - Indien meer vrijheid voor de opdrachtgevers gewenst is en het waarborgen van een goed kwaliteitsniveau wordt losgelaten, kan worden gekozen voor het welstandsvrij maken van kavels. De wethouder en gemeenteraad moeten echter wel beseffen wat dat betekent. - De commissie is van mening dat een meer intensieve begeleiding van opdrachtgevers vanuit de commissie niet haalbaar en evenmin wenselijk is. Zij is van mening dat deze nog te organiseren begeleiding zou moeten komen vanuit de gemeentelijke organisatie. De commissie heeft slechts een beperkte tijd per plan beschikbaar en ook het aantal keren dat een plan wordt besproken is beperkt. - Mogelijk kan de gemeente de kopers van kavels stimuleren om een architect bij het ontwerp te betrekken door korting te geven op de kavelprijs, als zij hiertoe overgaan. Of aangeven dat het plan niet door welstand hoeft te worden beoordeeld als het een ontwerp van een goede architect betreft, wat zou neerkomen op een geclausuleerde welstandsvrije aanpak. De heer Kuenzli meldt hierop dat de kavelprijzen al heel scherp zijn en dat hier weinig rek meer op zit. - De commissie vindt dat iedere deelnemer aan het proces zijn eigen rol heeft en dat dit ook geldt voor de welstandscommissie. Zodra het genoemde idee voor collectief particulier opdrachtgeverschap voor de woningen aan de Stadspolderring vorm heeft gekregen, wil de commissie daar met de projectorganisatie graag over overleggen.
3.
Visserstuin 194 Plan voor het bouwen van een vrijstaande woning. WABO-aanvraag. Welstandsgebied: Dubbeldam. Beoordeling commissie - De commissie constateert dat een goede gemaatvoerde situatietekening, die de werkelijke context toont, ontbreekt. De in de overzichtstekening opgenomen situatietekening is gebaseerd op een kadastrale kaart en biedt in die zin onvoldoende informatie. - De commissie is van mening dat de verhouding tussen de ramen op de begane grond en de verdieping niet klopt. Bij roedeverdelingen moet bovendien beter worden gelet op de verhoudingen onderling, anders ontstaat onrust in het gevelbeeld. - De twee openslaande deuren die uitkomen op het balkon boven de dubbele voordeuren leveren een te druk en ongebalanceerd beeld op. Het is vreemd dat achter dit balkon een vide ligt, zodat de deuren alleen decoratief zijn.
-
Uit de details blijkt dat er een luifel wordt voorzien boven het terras aan de achterzijde. Deze is echter in de aanzichten niet getekend.
De commissie houdt het plan aan en kan daarom vooralsnog niet positief adviseren
4.
Werf van de Biesbos en Werf van Schouten ongenummerd. Plan voor het bouwen van 24 woningen. WABO-aanvraag. Welstandgebied: Staart, gebied in ontwikkeling (stadswerven). Het plan is op 7 april j.l. beoordeeld in vooroverleg en heeft een op hoofdlijnen positief advies gekregen. De heer Kokenberg van AM-Wonen is bij de beoordeling aanwezig. Beoordeling commissie - Het subtiele hoogteverschil tussen de nokken, waar de commissie in het vooroverleg van 7 april om had gevraagd is verwerkt. - Bij de hoekwoning van blok D is het raam in de berging behouden gebleven. De commissie adviseert positief met betrekking tot dit bouwplan.
5.
Vest 94 – 96 Plannen voor het bouwen van vier individuele woningen in het kader van particulier opdrachtgeverschap. Vooroverleg. Welstandsgebied: Historische binnenstad. De plannen worden toegelicht door de ontwerpers, de heren Krijgsman, Groeneweg en Markusse. Ook de heer Van Son van stedenbouw is aanwezig. Toelichting van de heer Van Son De locatie ligt aan de rand van de binnenstad, de voormalige veegpost ter plaatse wordt gesloopt. De omgeving bestaat uit bebouwing met een grote diversiteit; enerzijds woningbouw uit de jaren '70 en '80, anderzijds het Arend Maartenshof uit de 18e eeuw en het Dordrechts Museum uit de 19e eeuw. Voor de vier kavels zijn kavelpaspoorten opgesteld met randvoorwaarden en wensbeelden van de individuele panden. Toelichting van de heer Groeneweg – kavel 1 Het gaat om een hoekpand met een beperkt budget. Het volume is beperkt gehouden en voorzien van een langskap. Het wordt gekenmerkt door verticaliteit in de gevelcompositie. Het ontwerp omvatte aanvankelijk een iets verhoogde b.g.-vloer, die echter is gesneuveld als gevolg van bezuinigingen. De kap wordt gedekt met pannen en is voorzien van een schoorsteen, die de ontmoeting met de langskap van de buurwoning oplost. Toelichting van de heer Markusse – kavel 2 Een kenmerk van de locatie zijn de achterkanten van het Arend Maartenshof en het Dordrechts Museum. Gesloten gevels met spaarzame openingen. De inspiratie voor het ontwerp komt voor een deel uit de plint van het Museum; o.a. de ronde ramen op de begane grond en de gekozen metselsteen. Voor het overige kent de gevel een klassieke opbouw. Het smeedwerk op de dubbele voordeur en de Franse balkons is van de Dordtse kunstenaar Rein Dool. Toelichting van de heer Groeneweg – kavel 3 De woning is ontworpen als eco-huis en kent wanden bestaande uit strobouw gecombineerd met houtskeletbouw. De woning heeft een dwarskap en een erker op de eerste verdieping. De gevel bestaat uit gelijmde baksteen in vechtformaat. De kozijnen liggen achter het metselwerk. Aangegeven wordt dat de erker afwijkt van de opgestelde randvoorwaarden; volgens de stedenbouwkundige is het de spreekwoordelijke uitzondering op de regel. Toelichting van de heer Krijgsman – kavel 4 De wens van de opdrachtgever was een modern huis. In de loop van het proces zijn ook kapvormen overwogen. Mede vanwege de afstemming met kavel 3 is uiteindelijk toch voor een plat dak besloten. De woning kent een omloop naar de achtertuin, die wordt afgedekt door een stalen luifel. Het grootste deel van de gevels wordt gestuct. In de voorgevel wordt plaatselijk metselwerk toegepast. Dit zal nog worden afgestemd met de bij de buren te gebruiken metselsteen
Beoordeling commissie - Er bestaat grote waardering voor de aanpak en het resultaat van deze vier kavels in particulier opdrachtgeverschap. Dit toont zondermeer aan dat het beoogde doel kan worden behaald binnen de meegegeven randvoorwaarden. - De commissie is van mening dat de getoonde plannen in grote lijnen voldoen in deze context en verder kunnen worden uitgewerkt in de ingeslagen richting. De directe woonwensen van de opdrachtgevers zijn door de ontwerpers vertaald op een manier die tot een gevarieerde straatwand leidt die diverse identiteiten in zich verenigd en daarbij toch voldoende relaties legt tussen de panden onderling en met de bebouwing in de omgeving. - De commissie ziet graag dat de onderlinge samenhang van de achterzijde van de woningen en het milieu van tuinen aan het water, erfscheidingen en dergelijke, een volgende keer in beeld wordt gebracht.
-
-
-
-
-
-
De reactie en aanbevelingen vanuit de commissie worden hieronder kavelsgewijs uitgewerkt. Kavel 1: De kwaliteit van de zijgevel is in de laatste getoonde variant (na bezuiniging) wat minder dan die van de vorige versie. De verhoogde woonkamervloer, die uit het plan verdwenen is, toonde zich in de voorgevel door de verspringende plint; het zou mooi zijn als dit, ook in de bezuinigingsvariant, behouden zou kunnen blijven. De vereenvoudiging van de kap en het introduceren van een dakkapel door de gootlijn heen, worden gewaardeerd. Kavel 2: De raampjes op de 2e verdieping zijn miniaturen van de ramen op de 1e verdieping. Meer eigenheid zou hier wellicht gepast kunnen zijn. Het smeedwerk op de dubbele voordeur is een verrijking, maar de commissie vraagt zich af of hetzelfde patroon in de Franse balkons moet worden herhaald. Het gevelbeeld is aangenaam verfijnd qua uitwerking. Er is goed nagedacht over de aansluiting op de buurpanden. De ruimtelijke as die in de plattegrondontwikkeling is gehanteerd overtuigt. Kavel 3: De erker levert een soort alliteratie met de door de goot zakkende dakkapel van kavel 1. De erker heeft mogelijk iets te weinig ruimte op de plek waar hij is geplaatst. Er zou, met name tussen de erker en de ingangspui op de begane grond, meer ruimte moeten overblijven. Kavel 4: De voorgevel is nog niet helemaal in balans. Het verticale en het horizontale metselwerkdeel en de gevelband, in combinatie met de entreepartij zorgen ervoor dat de gevel enigszins uiteenvalt. Dit is misschien oplosbaar met wat verschuiving in de bouwelementen onderling. Er worden vragen gesteld bij het massaconcept: overhoeks bezien lijkt de bouwmassa uiteen te vallen in drie afzonderlijke delen. De gevelband, die om de hoek overgaat in een pergola, levert een nogal ambivalent beeld op.
De commissie adviseert op hoofdlijnen positief met betrekking tot deze vier plannen, maar wijst op de gemaakte opmerkingen. Bij de volgende beoordeling ziet de commissie graag een verdere uitwerking van de plannen ook voor wat betreft de achterzijde en de tuinen / oevers, inclusief de materialen en de detaillering.
6.
J.W. Frisostraat – Charlotte de Bourbonstraat Plan voor het bouwen van woningen. Vooroverleg. Welstandgebied: Krispijn. Op 14 juli j.l. is het plan eerder in de commissie beoordeeld en aangehouden. Het plan wordt toegelicht door mevr. Bax van Stedenbouw en de heer Tretmans, van Schippers Architecten. Toelichting van mevr. Bax Voor wat betreft het stedenbouwkundige plan lag er nog een kritiekpunt met betrekking tot de oplossing van het uiteinde van de Charlotte de Bourbonstraat aan de zijde van de Mauritsweg. Deze is uiteindelijk gevonden door het toepassen van een bajonet aan beide uiteinden. Het verlies aan verblijfskwaliteit kan worden teruggewonnen bij de dwarsdoorsteken als de blokken met 10 en 11 woningen van plaats verwisselen in vergelijking met de oorspronkelijke opzet. De bestaande en de nieuwe doorsteek komen dan in elkaars verlengde te liggen.
Toelichting van de heer Tretmans De verspringingen in de bestaande blokken waaraan bij de vorige beoordeling werd gerefereerd, treden bij nader inzien maar sporadisch op. Besloten is deze bij de nieuwbouw niet terug te laten komen. Het aantal topgevels in het langste blok is teruggebracht, waardoor de volumeopbouw wat rustiger is geworden. Overwogen wordt om dakkapellen in het voordakvlak als optie aan te bieden; deze zouden dan de breedte van twee kozijnen op de 1e verdieping moeten krijgen. Beoordeling commissie - Het stedenbouwkundig plan is met de getoonde oplossing verbeterd. - Het profiel van de Charlotte de Bourbonstraat moet wel bijzonder precies worden uitgewerkt, anders parkeert men straks half op de stoep. - De commissie vraagt zich af of de te maken doorsteek tegenover een zijstraat of tegenover de brandgang in het bestaande blok moet liggen. De meerderheid vindt de doorsteek het best liggen tegenover van de zijstraat. - De commissie is van mening dat het helemaal verharden van de doorsteek ongewenst is; zij ziet hier graag een gedeeltelijk groene invulling, in ieder geval met een of meer bomen. - De commissie is in het algemeen positief over de leesbaarheid van de plannen - De dakkapellen in het voordakvlak kunnen beter achterwege blijven. Ze vormen een slechte combinatie met de dwarskappen. Dakkapellen achter kunnen natuurlijk wel worden overwogen. De commissie adviseert op hoofdlijnen positief met betrekking tot dit bouwplan, maar wijst op de gemaakte opmerkingen. De bouwaanvraag kan worden ingediend. 7.
Varkenmarkt 57 Beoordeling nieuw schilderwerk in het kader van de excessenregeling. Welstandsgebied: historische binnenstad. Het grootste deel van de voorgevel aan de Varkenmarkt is geschilderd in een hardgele kleur. De begane grond is olijfgroen geschilderd. Beoordeling commissie - Zowel de harde gele kleur als het olijfgroen zijn volledig wezensvreemd aan de historische binnenstad en contrasteren teveel met de omgeving - Het schilderwerk ontkent bovendien de detaillering van de gevel. Op de verdiepingen zijn ook de daklijst en de waterslagen in dezelfde kleur geel geschilderd. - De commissie stelt vast dat de aangebrachte kleurstelling in ernstige mate in strijd is met redelijke eisen van welstand binnen het beschermd stadsgezicht en geen recht doet aan de aanwezige omgevingskwaliteiten. - De commissie verzoekt om een passend kleurvoorstel op te stellen in overleg met Monumentenzorg, uitgaande van de Dordtse kleuren. Na goedkeuring daarvan zal het pand opnieuw geschilderd moeten worden. De commissie is unaniem van mening dat hier sprake is van een exces, zoals omschreven in de Welstandsnota.
8.
Taankade 14-16 Plan voor het plaatsen van achter- en voorzetramen, het vervangen van bitumen dakbedekking door kruispannen en het plaatsen van zonnepanelen. Gemeentelijk monument. WABO-aanvraag. Welstandsgebied: historische binnenstad. De heer Hamelinck van Lugten Malschaert architecten licht het plan toe. Toelichting van de heer Hamelinck De voorzetbeglazing aan de achterzijde wordt geplaatst in de bestaande luiksponningen. Voor het dekken van het dakvlak aan de achterzijde is voor kruispannen gekozen vanwege de flauwe dakhelling. Holle pannen voldoen hier waarschijnlijk niet voor een adequate waterdichting. Ook worden zonnepanelen geplaatst. Beoordeling commissie - De commissie gaat er van uit dat er na het plaatsen van de voor- en achterzet beglazing voldoende mogelijkheden tot schoonmaken en ventileren aanwezig blijven. - De zonnepanelen dienen op tekening te worden gezet, zodat de indeling met Monumentenzorg en de commissie kan worden overlegd.
-
Ook wil de commissie graag weten hoe de aansluiting van de pannen met de opgaande gevel ter weerszijden wordt geregeld.
De commissie houdt het plan aan en vraagt de indiener de gevraagde informatie aan te leveren.
8a.
Korte Kalkhaven 4 Vooroverleg. Plan voor het bouwen van een kantoorpand met bovenwoning. Wijziging vergunning op verzoek van de gemeente. Welstandsgebied: Historische binnenstad. Op 14 juli en 4 augustus j.l. eerder in de commissie besproken. De heer Dekker van Stijl Architecten is aanwezig voor een toelichting. Toelichting van de heer Dekker Bij de vorige beoordeling heeft de commissie gevraagd om een onderzoek naar de rode draad c.q. de samenbindende factor in de directe omgeving. De ontwerper toont een rondgang in foto’s. De conclusie is dat er sprake is van een grote verscheidenheid en architectuur en schaalniveau’s, waarin de architect meent moeilijk een grootste gemene deler te kunnen ontdekken. Van de getoonde varianten lijkt de variant met de hardstenen plint en een regelmatige raamverdeling met Franse balkons het beste te voldoen. Deze heeft diepe negges en een met hardsteen afgedekte gevelbeëindiging. Beoordeling commissie - De commissie ziet in de gepresenteerde varianten geen vertaling van de analyse van de omgevingskenmerken. De architect zou zich moeten laten inspireren door de omgeving. - Zij is van mening dat de omgeving moet worden geanalyseerd met betrekking tot bestaande ordeningen en open/dichtverhoudingen. - De genoemde diepe negges zijn geen kenmerk van de omgeving (althans niet aangetoond). De gevels langs de Korte Kalkhaven en de Keizershof ogen over het algemeen vrij vlak. - Optie C is beter dan de andere getoonde varianten. De plint is echter te massief en te gesloten. De commissie wijst er eveneens op dat de meeste panden in de omgeving een duidelijke daklijst hebben. De meeste panden staan met metselwerk op het maaiveld. - De leesbaarheid van de tekeningen laat te wensen over. De garagedeuren zijn getekend alsof ze van glas zijn, volledig transparant. Het verdient aanbeveling om de bestaande panden en het nieuwe ontwerp, gelijkwaardig naast elkaar te presenteren. Conclusie: gevraagd wordt om een studie en analyse van architectonische omgevingskenmerken op grond waarvan door de architect één ontwerpvoorstel wordt voorgelegd. De commissie is niet bereid om uit vier mogelijkheden de minst slechte te kiezen; de opgave vraagt om een uniek ontwerp dat goed doorwrocht is opgezet en uitgewerkt.
9.
Rondvraag Geen punten.
10.
Sluiting De voorzitter sluit de vergadering om 18.00 u.
