Macro Weekly
Economisch Bureau Macro Research
De klok tikt … 14 oktober 2013 Big Picture: Nu de federale regering in de VS ‘op slot’ zit, worden er dagelijks veel minder cijfers gepubliceerd, maar daar staat veel nieuws over de Amerikaanse overheidsfinanciën tegenover. De polarisatie in de Amerikaanse politiek heeft verontrustende vormen aangenomen en het is mogelijk dat de onderhandelaars er niet uitkomen. Eind vorige week is het vooruitzicht op een op handen zijnd akkoord over een verhoging van het schuldplafond in rook opgegaan, omdat de onderhandelingen vastliepen. Hoewel er op de financiële markten wel wat spanning voelbaar is, lijken de meeste partijen toch te denken dat er op het laatste moment een oplossing komt. Wij ook. VS: De sluiting van de overheid lijkt gevolgen te krijgen voor de economie. Zo stegen de aanvragen van werkloosheidsuitkeringen in de week t/m 5 oktober onverwacht met 66.000 naar 374.000. De helft van de stijging was te wijten aan het wegwerken van een achterstand na computerproblemen, maar zo'n 15.000 aanvragen hielden verband met de stillegging van overheidsdiensten. Eurozone: Het ziet ernaar uit dat de groei van de industriële productie in het derde kwartaal wat afneemt na een verbetering in het tweede kwartaal. Voor de rest van dit jaar rekenen wij op een versnelling, gesteund door de aantrekkende wereldeconomie en de langzaam verbeterende situatie binnen de eurozone. Het totale tempo van economisch herstel zal naar alle waarschijnlijkheid laag liggen. Azië: De exportcijfers van China over september zagen er zwak uit, maar dit was het gevolg van basiseffecten: rond deze tijd vorig jaar begonnen de regionale overschattingen van de export. De groei van de export naar G3landen wees opnieuw op een krachtige externe vraag. Bovendien geeft de relatief gezonde groei van de import aan dat de binnenlandse vraag stevig blijft. Ramingen hoofd- en financiële indicatoren BBP-groei (%)
2011
2012
2013e
2014e
+3M
+12M
2013e
Verenigde Staten
1.8
2.8
1.7
3.2
Verenigde Staten
0.24
0.24
0.3
0.3
0.3
0.5
Eurozone
1.6
-0.6
-0.5
1.3
Eurozone
0.23
0.23
0.2
0.2
0.2
0.4
Japan Verenigd Koninkrijk
3M interbank rente
04/10/2013 11/10/2013
2014e
-0.6
2.0
1.9
2.1
Japan
0.23
0.22
0.2
0.2
0.2
0.2
1.1
0.1
0.5
1.8
Verenigd Koninkrijk
0.52
0.52
0.6
0.6
0.6
0.6
04/10/2013 11/10/2013
2014e
China
9.3
7.7
7.5
8.0
Nederland
1.0
-1.3
-1.1
0.4
3.9 2011
3.0 2012
2.8 2013e
3.8 2014e
+3M
+12M
2013e
Verenigde Staten
3.1
2.1
1.5
1.9
VS Treasury
2.65
2.68
3.0
3.8
3.0
4.0
Eurozone
2.7
2.5
1.4
1.1
Duitse Bund
1.83
1.86
2.0
2.5
2.0
2.8
-0.3
0.0
-0.2
0.6
Euro sw ap rente
2.16
2.17
2.1
2.7
2.1
2.8
4.5
2.8
2.7
2.0
Japans overheidspapier
0.66
0.66
0.7
0.8
0.7
0.9
VK gilts
2.74
2.74
2.3
3.0
2.3
3.2
04/10/2013 11/10/2013
Wereld Inflatie (%)
Japan Verenigd Koninkrijk
10j-rente
China
5.4
2.7
3.0
3.6
Nederland
2.3
2.5
2.9
1.6
5.0 11/10/2013
3.9 +3M
3.9 2013e
3.8 2014e
+3M
+12M
2013e
2014e
Federal Reserve
0.25
0.25
0.25
0.25
EUR/USD
1.36
1.36
1.28
1.15
1.28
1.10
ECB
0.50
0.50
0.50
0.50
USD/JPY
97.5
98.6
105
118
105
120
Bank of Japan
0.10
0.10
0.10
0.10
GBP/USD
1.61
1.59
1.54
1.42
1.54
1.38
Wereld Beleidsrente
Wisselkoersen
Bank of England
0.50
0.50
0.50
0.50
EUR/GBP
0.85
0.85
0.83
0.81
0.83
0.80
People's Bank of China
6.00
6.00
6.00
6.00
USD/CNY
6.12
6.12
6.08
6.00
6.08
6.00
Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau.
2
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Han de Jong, tel. 020 628 4201
The Big Picture Het kan twee kanten op
begrotingstekort tot een daling van de staatsschuld leidt. Veel
Nu de federale regering in de VS op slot zit, worden er
eurolanden zouden hier dolblij mee zijn. Dus waarom wordt er
dagelijks veel minder cijfers gepubliceerd, maar daar staat
in de VS zo geruzied?
veel
nieuws
over
de
Amerikaanse
overheidsfinanciën
tegenover. De polarisatie in de Amerikaanse politiek heeft
In de VS wordt bij de overheidsfinanciën meestal wat meer
verontrustende vormen aangenomen en het is mogelijk dat de
naar de toekomst gekeken dan in de eurozone. Natuurlijk is er
onderhandelaars er niet uitkomen. Hoewel er op de financiële
ook in Europa aandacht voor de houdbaarheid van de
markten wel wat spanning voelbaar is, lijken de meeste
overheidsfinanciën, maar de nadruk ligt toch vooral op de
partijen toch te denken dat er op de laatste moment een
cijfers van volgend jaar. Die cijfers zien er voor de VS goed uit,
oplossing komt. Wij ook.
maar bepaalde onderdelen van de sociale zekerheid en een paar andere uitgavenposten wijzen op flink oplopende kosten
Amerikaanse politiek functioneert slecht; Amerikaanse
in de iets verdere toekomst. Nu is het natuurlijk verstandig om
staatsfinanciën in kort tijd sterk verbeterd
met de lange termijn rekening te houden, maar niet, vind ik, als
De afgelopen jaren was het de eurozone die voor spanningen
dat tot een impasse leidt die aanzienlijke economische
op de financiële markten zorgde. We herinneren ons allemaal
instabiliteit
de afspraken over noodsteun die ergens tussen zondagavond
schuldenplafond af en toe verhoogd moet worden, biedt politici
en het openen van de beurzen in het Verre Oosten op
de kans elkaar te chanteren.
dreigt
te
veroorzaken.
Het
feit
dat
het
maandagmorgen werden bereikt om de euro overeind te houden. Ditmaal is het de Amerikaanse politiek die voor
Het kan nu twee kanten op: óf het schuldenplafond wordt
spanningen zorgt. De enorme kloof tussen de Republikeinse
verhoogd, of niet. Zo ja, dan mogen we een zucht van
en Democratische onderhandelaars en, het moet gezegd, de
opluchting slaken. Zo nee, dan is onbekend wat er gaat
meningsverschillen binnen de Republikeinse partij dreigen op
gebeuren. Het zou kunnen betekenen dat de Amerikaanse
een faillissement van de VS uit te lopen.
overheid op een bepaald moment sommige schulden niet kan afbetalen en daarmee technisch failliet is. Natuurlijk is de
Dit alles zou in Europa om twee redenen niet mogelijk zijn. Om
Amerikaanse overheid niet werkelijk failliet, dus als alle
te beginnen heeft geen enkele Europees land een wettelijk
marktpartijen het hoofd koel houden, is er niet zoveel aan de
schuldenplafond ingesteld dat van tijd tot tijd verhoogd moet
hand. Maar hoe langer het duurt, hoe lastiger dat wordt. Het is
worden opdat de regering kan bijlenen.
veel marktspelers verboden te beleggen in obligaties van
Verder hebben de VS en de eurozone een nogal andere kijk
Als dat op grote schaal gebeurt, kunnen de markten onder
op overheids-financiën. Als de VS in de eurozone hadden
grote druk komen te staan, omdat de koersen van veel
gezeten, zou het land nu als beste jongetje van de klas en
financiële beleggingen uiteindelijk gebaseerd zijn op de markt
voorbeeld voor andere landen gelden, want het Amerikaanse
voor Amerikaanse staatsobligaties. Die worden bovendien ook
begrotingstekort is de afgelopen jaren fors teruggedrongen. In
als onderpand in de repomarkt gebruikt, ongetwijfeld een van
2010 was het tekort het grootst, met bijna 10% van het BBP,
de belangrijkste financiële markten. Het is onbekend hoe deze
maar inmiddels is het tot onder de 4% gedaald. Nu zou je
markt zich ontwikkelt als de Amerikaanse staat technisch
kunnen aanvoeren dat dit nog altijd meer is dan de
failliet zou gaan. Een eerste teken van ontwrichting zagen we
bovengrens van 3% die we in de eurozone hanteren, maar het
vorige week, toen de rente op Amerikaanse T-bills boven de
blijft een indrukwekkende daling. Die is bereikt door een
eenmaands Libor uitkwam, wat erop wijst dat de banken de
combinatie van wat ik ‘passief bezuinigen’ zou willen noemen
komende maand als een veiliger risico worden beschouwd dan
(eerdere
niet
de Amerikaanse overheid. Dit is het ‘negatieve TED-verschil'
verlengd), aanhoudende, zij het bescheiden, economische
(het TED-verschil is het verschil tussen de rente op
groei en ‘actief bezuinigen’ in de vorm van daadwerkelijke
interbancaire leningen en ‘T-bills’, kortlopend Amerikaans
bezuinigingen plus belastingverhogingen. Maar er is meer. Het
staatspapier) waar commentatoren de laatste tijd op wijzen.
nominale BBP van de VS is de laatste jaren met zo’n 4% per
Het is terecht dat aan deze marktontwrichting (veel) aandacht
jaar gegroeid (al is de groei dit jaar maar net iets meer dan
besteed wordt, maar we moeten het ook niet overdrijven. Het
3%) en dat betekent dat de schuldquote zich min of meer
is niet zo dat de markt in paniek is. Het TED-verschil op
partijen met betaalproblemen, en die moeten dus verkopen.
stimuleringsmaatregelen
stabiliseert,
waardoor
een
werden
verdere
domweg
verlaging
van
het
3
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
stukken met een looptijd van drie maanden is bijvoorbeeld nog
Obama draagt Janet Yellen voor
steeds positief.
President Obama heeft de vicevoorzitter van de Fed Janet Yellen voorgedragen om eind januari Ben Bernanke op te
Uiteindelijk moet de belegger kiezen en het is daarbij van
volgen. Als we ervan uitgaan dat ze wordt benoemd, dan
tweeën één: óf hij gaat ervan uit dat de politiek te elfder ure
betekent dat een voortzetting van het huidige beleid. Voor
een compromis sluit en dat alles daarna weer zijn gewone
zover Yellen al verschilt van Bernanke, dan is dat haar
gang gaat, óf hij meent dat we op punt staan in een chaos te
misschien nog wel sterkere geloof in de onconventionele
belanden. In het eerste geval wacht hij gespannen af en laat
maatregelen die de Fed de afgelopen jaren heeft ontwikkeld
zijn portefeuille zoals die is. In het tweede geval zoekt hij
en toegepast. Ze wordt als een extreme ‘duif’ beschouwd.
dekking tegen de chaos. Het probleem daarmee is dat
Eerder dit jaar merkte ze met betrekking tot communicatie op
volledige dekking duur is en hoge alternatieve kosten kent als
dat
alles uiteindelijk met een sisser afloopt. Een compromis op het
werkgelegenheidsdoel misschien wel zwaarder zou laten
laatste moment lijkt ons het waarschijnlijkst en blijven zitten
wegen dan haar inflatiedoel. Maar men lijkt te vergeten wat ze
waar je zit en bestaande posities aanhouden het verstandigst.
daaraan toevoegde: dat er ook omstandigheden denkbaar zijn
En de meeste beleggers lijken dat ook te doen. De impliciete
waarin het tegendeel het geval is. Misschien is de beoogde
volatiliteit van de S&P 500, zoals die tot uitdrukking komt in de
Fed-voorzitter eerder een pragmaticus dan een duif. De
VIX-index, steeg begin deze week naar 20%, maar was vrijdag
voordracht werd door de markt in ieder geval positief
weer naar 15% gedaald.
ontvangen, en terecht.
Hoopgevende economische cijfers Op grond van de overwegend gunstige cijfers van afgelopen week zien wij geen reden onze visie op de economie te herzien. Uit diverse Japanse indicatoren blijkt dat de economie van het land zijn groeitempo weet vast te houden, al neemt de groei niet verder toe. In augustus zijn er veel meer orders voor machines geplaatst en de groei daarvan ligt nu weer op ruim 10% j-o-j. De index voor de dienstensector vertoonde in augustus een meevaller en de zogenaamde Eco Watcherssurvey, die sinds april daalde, is in september aanzienlijk gestegen. De groei van de kredietverlening door banken is met +2,3% j-o-j gelijk gebleven. Dat klinkt misschien niet indrukwekkend, maar ligt aanzienlijk boven de gemiddelde stijging van de afgelopen jaren. De groei lijkt voort te komen uit de grote vraag naar woningen. De belangrijkste Europese cijfers hadden betrekking op de Duitse orders en industriële productie van augustus. Die liepen nogal uiteen: het ordercijfer daalde en viel daarmee tegen, terwijl de productie het goed deed, beter dan verwacht. De Britse industriële productie daarentegen daalde in augustus met
1,2%
m-o-m
en
bleef
daarmee
achter
bij
de
verwachtingen. Maar dit cijfer schommelt nogal en de tendens blijft stijgend. Uit de Britse RICS-woningmarkindex blijkt zelfs dat het herstel van de woningmarkt aan vaart wint. Het aantal taxateurs dat een prijsstijging voorspelt, is voor het eerst sinds 2002 groter dan het aantal dat een daling voorziet en de verwachte woningverkopen voor de komende drie maanden bereikten een nieuw hoogtepunt.
de
Fed
in
bepaalde
omstandigheden
haar
4
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Aline Schuiling, tel 020 343 5606
Eurozone – Economie & rente Economie I Industriële productie en BBP-groei % 3m-o-3m
% k-o-k
4
2
2
1
0
0
-2
-1
-4
-2
-6
-3
-8
-4 -5
-10 05
06
07
08
09
10
Industriële productie (l.a.)
11
12
13
BBP (r.a.)
Bron: Thomson Reuters Datastream
Vorige week publiceerden diverse eurolanden hun cijfers voor de industriële productie in augustus. Het beeld was nogal wisselend, maar hierbij moet aangetekend worden dat de nationale definities soms afwijken. In Nederland lag de productie in augustus een stuk hoger dan in juli, Duitsland en Spanje meldden een solide groei en Frankrijk een bescheiden toename. In Ierland, Italië en Finland daalde de productie. Uit een analyse van de onderliggende trends (verandering in de j-o-j groei) komt naar voren dat sinds begin dit jaar de productie het sterkst is verbeterd in Spanje en Portugal, terwijl Duitsland, Italië, Frankrijk en België een gematigder groei zagen. In Nederland en Griekenland was er sprake van een verslechtering. In de eurozone als geheel laat de productie sinds begin dit jaar een bescheiden verbetering zien, hoewel er in het derde kwartaal een vertraging lijkt te zijn opgetreden. Voor de rest van dit jaar rekenen wij op een duidelijke versnelling, gesteund door de aantrekkende wereldeconomie en de langzaam verbeterende situatie binnen de eurozone.
Economie II Huizenprijzen in geselecteerde landen % j-o-j
15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 07
08 Spanje
09
00
Duitsland
11
12
Nederland
13
Eurozone
Bron: Thomson Reuters Datastream
De geharmoniseerde huizenprijsindex van Eurostat was in het tweede kwartaal 2,2% lager van een jaar eerder, na een daling van 2,4% j-o-j in het eerste kwartaal. De prijzen stegen in het tweede kwartaal met 0,3% ten opzichte van het eerste kwartaal maar dit cijfer is niet gecorrigeerd voor seizoensinvloeden en schommelt dus nogal. Toch lijkt in een aantal landen het einde van de forse prijscorrectie van de afgelopen jaren in zicht te komen. Zo is in Spanje de prijsontwikkeling op jaarbasis inmiddels omgeslagen van het dieptepunt van ruim -16% j-o-j in het derde kwartaal van 2012 naar -10,6% nu. In Nederland is de daling van de huizenprijzen in de laatste kwartalen gestabiliseerd tussen -7% en -8% j-o-j. Volgens recente cijfers van het CBS is de daling in juli en augustus zelfs teruggelopen tot ongeveer -5% j-o-j. Duitsland publiceert geen geharmoniseerde cijfers maar volgens cijfers van het Duitse instituut Europace is de stijging van de huizenprijzen versneld van 2,9% j-o-j in het eerste kwartaal van dit jaar naar 6,1% in het tweede kwartaal.
Rente 10-jaars rente Bunds en aandelenkoersen %
index
2.2
3,000
2.0 2,800
1.8 1.6
2,600
1.4 1.2
2,400
1.0 0.8 Jul-12
2,200 Oct-12
Jan-13
Apr-13
Jul-13
Oct-13
Tienjaars rente op Duitse staatsobligaties (l.a.) Eurozone STOXX 50 index (r.a.)
Bron: Thomson Reuters Datastream
Duitse Bunds begonnen de week rustig, in afwachting van de uitkomst van de begrotingsdiscussie in de VS. Later in de week, na de aankondiging dat Janet Yellen (zij staat als verruimingsgezind bekend) wordt voorgedragen als de nieuwe Fed-voorzitter en het bericht dat de politieke leiders in de VS nu serieus werken aan een akkoord over verhoging van het schuldplafond, kregen beleggers weer oog voor risicovollere activa en keerden zij Bunds de rug toe. Per saldo steeg de Duitse 10-jaars rente vorige week met 3 bp. Wij denken dat de rente de rest van het jaar rond het huidige niveau blijft schommelen, omdat de ECB vermoedelijk een verruimingsgezinde koers blijft varen en de economie zich slechts in een bescheiden tempo herstelt. Naarmate volgend jaar de economie aan kracht wint, zal de rente waarschijnlijk sterker oplopen. Omdat de economische situatie in de eurozone aanzienlijk zwakker blijft dan in de VS en de markten waarschijnlijk een renteverhoging in de VS eerder gaan inprijzen dan in de eurozone, zal de 10-jaars spread tussen Duitsland en de VS toenemen.
5
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Georgette Boele (FX), tel: 020 629 7789
Eurozone – Valuta’s EUR/USD EUR/USD Niveau
1.40 1.35 1.30 1.25 1.20 Jan 12
Jul 12
Jan 13
Jul 13
Bron: Bloomberg
De begrotingsimpasse in de VS bepaalde ook vorige week het beeld op de financiële markten. De valutamarkten waren hierdoor verlamd en de weinige beweging die er was, miste bovendien een duidelijke richting. De bekendmaking dat Obama Janet Yellen heeft voorgedragen als opvolger van Fed-voorzitter Ben Bernanke, en de hoop op een spoedig akkoord over het schuldplafond droegen bij aan een verbetering van de stemming van beleggers. Hierdoor moest de JPY de recente winst tegenover de USD en EUR voor een deel inleveren. De EUR/USD bewoog zich tussen 1,35 en 1,36. Als het marktsentiment weer verslechtert, dan is dit gunstig voor de JPY en wordt de USD in het defensief gedrongen. Niet verwonderlijk, want het episch centrum van de huidige onzekerheid ligt in de VS. Zodra politieke overeenstemming is bereikt, het schuldplafond wordt opgetrokken en de overheid haar deuren weer opent, kan de USD weer terrein winnen, ook tegenover de EUR. Wij blijven optimistisch over de USD voor de rest van dit jaar en volgend jaar.
EUR/GBP GBP/USD Niveau
0.90
0.85
0.80
0.75 Jan 12
Bron: Bloomberg
Jul 12
Jan 13
Jul 13
Het pond stond ook vorige week onder lichte druk versus de euro. Teleurstellende Britse macrocijfers drukten de koers van het pond: de productiecijfers voor de (verwerkende) industrie waren veel slechter dan verwacht. Verder nam het handelstekort toe en werd de BBP-groei voor september geraamd op 0,8% (voorheen 0,9%). Bovendien liet de Bank of England de rente en de omvang van het obligatieaankoopprogramma ongewijzigd op respectievelijk 0,5% en GBP 375 mld. Dit besluit werd alom verwacht en had dan ook nauwelijks effect op de koers van het pond. De verwachtingen voor de ontwikkeling van de rente bewogen zich zijdelings. Als de Britse macrocijfers ook de komende tijd tegenvallen, dan moeten de renteverwachtingen mogelijk naar beneden worden bijgesteld. Dit kan de koers van het pond drukken. Wij denken dat het pond het goed zal blijven doen tegenover de euro, vooral door zwakte van de euro, en handhaven onze raming van de EUR/GBP op 0,83 eind dit jaar.
6
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
VS
Peter de Bruin, tel 020 343 5619
Economie I Bruto schuld en schuldplafond USD miljard
18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 1972
1978
1984
1990
Bruto schuld
1996
2002
2008
schuldenplafond
Bron: Thomson Reuters Datastream
Afgelopen weekend liep het overleg over het schuldplafond tussen John Boehner en president Obama vast. Hierdoor is de aandacht verschoven naar onderhandelingen binnen de Senaat. Zo hebben Democratische senatoren een voorstel van de Republikeinse Susan Collins waardoor de Amerikaanse overheid weer tot eind januari zou kunnen lenen en overheidsdiensten tot eind maart zouden kunnen worden heropend, verworpen omdat hiermee de automatische bezuinigingen niet werden teruggedraaid. Ook een voorstel om het schuldplafond te verlengen tot eind 2014 niet genoeg steun van Republikeinse senatoren. Hierdoor is de aandacht nu gericht op het overleg tussen de Democratische meerderheidsleider Harry Reid en minderheidsleider McConnell. De algemene lijnen van het compromis blijven vaag, maar Reid heeft wel aangegeven dat de gesprekken moeten worden gezien als 'iets heel positiefs'. Hoewel een Senaatsakkoord nog moet worden goedgekeurd door het Huis van Afgevaardigden verwachten wij dat het schuldplafond op tijd, maar wel op het allerlaatste moment, zal worden verhoogd.
Economie II Aanvragen werkloosheidsuitkeringen Duizenden
500 450 400 350 300 jan-11
jul-11
jan-12
jul-12
jan-13
jul-13
Aanvragen werkloosheidsuitkeringen Aanvragen werkloosheidsuitkeringen (4-weeks gemiddelde)
Doordat de federale overheid vorige week dicht bleef als gevolg van de begrotingsimpasse werden er weinig cijfers gepubliceerd. Bovendien lijkt het erop dat de sluiting van de overheid gevolgen begint te krijgen voor de economie. Zo stegen de aanvragen van werkloosheidsuitkeringen in de week t/m 5 oktober onverwacht met 66.000 naar 374.000. Weliswaar was de helft van de stijging te wijten aan het wegwerken van een verwerkingsachterstand na computerproblemen in Californië vorige maand, maar zo'n 15.000 aanvragen hielden verband met de stillegging van overheidsdiensten. Verder daalde de voorlopige index voor het consumentenvertrouwen van de Universiteit van Michigan in oktober van 77,5 naar 75,2. Als de overheid drie weken stilligt zal dit de BBP-groei in het vierde kwartaal volgens ons met 0,5 procentpunt drukken. Als dit gebeurt dan verkleint dat de kans dat de economie dit kwartaal zal versnellen.
Bron: Thomson Reuters Datastream
Fed BBP-prognoses FOMC-leden % j-o-j in vierde kwartaal
3.4 3.2 3.0 2.8 2.6 2.4 2.2 2.0 2013
2014 June
Bron: Federal Reserve
2015 September
2016
Uit de notulen van het september-overleg, waarin de Fed onverwacht besloot haar aankoopprogramma’s niet af te bouwen, kwam een beeld naar voren van FOMC-leden die heen en weer werden geslingerd tussen conflicterende ideeën. Enerzijds vonden leden het herstel nog niet krachtig genoeg en waren ze bang dat een vermindering van de aankopen zou kunnen leiden tot nog krapper wordende financiële omstandigheden. Bovendien waren ze bang dat de risico’s m.b.t. het fiscale beleid de groeivooruitzichten zouden schaden. Anderzijds toonden leden zich bezorgd dat het niet afbouwen van de aankoopprogramma’s ten koste zou gaan van het vertrouwen in de Fed haar communicatie, omdat de financiële markten over het algemeen een eerste stap van de Fed hadden verwacht. Al met al denken wij dat een verbetering van de cijfers voor de leden een reden kunnen zijn om in december over te gaan tot afbouw, maar kan de Fed als de begrotingsimpasse aanhoudt wel eens het zekere voor het onzekere nemen en wachten tot maart.
7
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Rente 10-jaars rente en Vix volatiliteitsindex %
index
4
50 40
3 30 2 20 1
10 10
11
12
tienjaars rente staatspapier (l.a.)
Bron: Thomson Reuters Datastream
13 Vix volatiliteitsindex (r.a.)
Amerikaanse Treasuries hebben een slechte week achter de rug. Aan het begin van de week bewoog de lange rente ongeveer zijwaarts. Het feit dat er geen schot zat in de situatie rondom het schuldplafond, wakkerde de vraag naar veilige beleggingen aan. In de tweede helft van de week begon de lange rente echter op te lopen. Dit kwam door de voordracht van Janet Yellen als kandidaat voor het voorzitterschap van de Fed, de publicatie van de Fednotulen voor september, die iets minder mild waren dan verwacht, en vooral door tekenen die wezen op een akkoord waardoor het schuldplafond tijdelijk zou kunnen worden verhoogd. Per saldo steeg de lange rente met 3bp naar 2,68%. Wij denken nog steeds dat de rente aan het einde van het jaar 3% zal zijn, omdat het herstel in het vierde kwartaal waarschijnlijk aan kracht zal winnen. Echter als de stillegging van overheidsdiensten lang blijft duren dan brengt dit het risico met zich mee dat de Fed het afbouw-besluit nog langer zal uitstellen. Toch denken wij dat de economie, wanneer deze problemen eenmaal uit de weg zijn geruimd, aan kracht zal winnen. Wij houden daarom vast aan onze verwachting dat de lange rente in 2014 zal stijgen door een sterker herstel en door de afbouw van het stimuleringsprogramma door de Fed.
8
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Maritza Cabezas, tel 020 343 5618 Roy Wellington Teo (FX), tel. +65 65 978 616
Azië China China: inflatie % j-o-j
25 20 15 10 5 0 -5 08
09
10 CPI
11 voedsel
12
13
exclusief voedsel
Bron: Thomson Reuters Datastream
De CPI kwam in september uit op 3,1% j-o-j, het hoogste punt in zeven maanden tijd, tegen 2,6% in augustus. De prijsstijgingen trokken bij voedings-middelen aan van 4,7% j-o-j naar 6,1%. Vooral de groenteprijzen stegen als gevolg van de slechte weersomstandigheden. We verwachten dat de inflatie eind 2013 rond 3% j-o-j uitkomt, duidelijk onder de doelstelling van de overheid van 3,5%. Voorts zijn de handelscijfers bekend gemaakt. De export daalde sterk naar -0,3% j-o-j in september ten opzichte van 7,2%. Dat was het gevolg van basiseffecten: rond deze tijd vorig jaar begonnen de regionale overschattingen van de export. De groei van de export naar G3-landen wees opnieuw op een krachtige externe vraag. De relatief gezonde groei van de import geeft aan dat de binnenlandse vraag fiks blijft (+7,4% j-o-j tegen 7%). Deze week worden er nog meer cijfers bekend gemaakt, zoals de industriële productie, de detailhandelsverkopen en het BBP voor het derde kwartaal. Over het algemeen trekken de cijfers sinds juni aan. We rekenen voor het deerde kwartaal op een BBP-groei van 7,7% tegen 7,5% in het tweede kwartaal.
India India: export en import % j-o-j
80 60 40 20 0 -20 -40 08
09
10
11 exports
Bron: Thomson Reuters Datastream
12 imports
13
In India daalde het tekort op de handelsbalans in september van USD 10,9 mld in augustus naar USD 6,76 mld. Terwijl de export krachtig bleef groeien (+11% j-o-j, iets minder dan in augustus), daalde de import sterk (-18% j-o-j), deels als gevolg van een sterke daling van de goudimport. Ook normaliseerde de olie-invoer na een sterke toename in augustus. Al met al verwachten wij dat het tekort op de lopende rekening in 2013-2014 verbetert dankzij een sterkere uitvoer en een verder afzwakkende goudinvoer. Ondertussen viel de groei van de industriële productie terug naar 0,6% in augustus tegen 2,8% de maand ervoor. De productie van kapitaalgoederen was met name zwak. De maatregelen die onlangs zijn genomen verminderen de onevenwichtigheden, maar hebben ook hun weerslag op de bedrijvigheid. De PMI trok in september aan, maar blijft nog wel ingetogen op 49,6. Het IMF maakte vorige week aanzienlijk verlaagde prognoses voor de Indiase BBP-groei bekend: thans wordt een groei voorzien van 3,75% in 2013 en zo’n 5% in 2014. Wij hebben onze prognose voor 2013 aangepast van 5% naar 4,5% BBP-groei.
9
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Aziatische valuta (excl JPY) Aziatische valuta’s: contant rendement %
2.0
1.5
1.0
0.5
0.0 IDR
INR
TWD
THB
CNY
KRW
Bron: Bloomberg
SGD
Toen halverwege de week het risicosentiment verbeterde, sloegen Aziatische valuta’s weer de weg omhoog in. De Indonesische roepia (IDR) werd gesteund door de mededeling van de centrale bank dat het tekort op de lopende rekening in het tweede helft van dit jaar zal afnemen en dat de rente niet verder hoeft te worden verhoogd omdat de inflatiedruk in 2014 vermoedelijk zal afzwakken. De Indiase roepie (INR) kreeg de wind in de zeilen dankzij de verbeterde handelsbalans en de verwachte daling van het tekort op de lopende rekening. De Indiase centrale bank verlaagde onverwacht de rente voor de marginale beleningsfaciliteit met 50 bp omdat zij de krappe liquiditeitsomstandigheden wil normaliseren. De Singaporese dollar (SGD) kreeg steun door betere BBP-groei in het derde kwartaal. De monetaire autoriteit van Singapore handhaafde haar beleid dat is gericht op een bescheiden, geleidelijke waardestijging. De Chinese yuan (CNY) blijft onze favoriet vanwege de bestendigheid tegen externe schokken en het voornemen van de autoriteiten om de munt langzaam en geleidelijk in waarde te laten stijgen.
USD/JPY USD/JPY Niveau
106 102 98 94 90 86 Jan 13
Mar 13
Bron: Bloomberg
May 13
Jul 13
Sep 13
De vraag naar de JPY als veilige haven is afgenomen sinds vorige week woensdag de hoop groeide dat Amerikaanse politici een uitweg uit de begrotingsimpasse vinden. Hierdoor veerde de USD/JPY op van 96,6 naar boven 98. Koichi Hamada, adviseur van premier Abe, waarschuwde dat de BoJ klaar moet staan om in te grijpen als de JPY weer stijgt. Dit is ingegeven door de vrees dat de voordracht van Yellen als nieuwe Fed-voorzitter de afbouw van de monetaire stimulering verder zal vertragen. President Kuroda van de BoJ gaf aan dat het nog te vroeg is voor een discussie over extra monetaire maatregelen want de inflatieverwachtingen zijn toegenomen en het consumentenvertrouwen is verbeterd. De gepubliceerde cijfers wijzen inderdaad op een bescheiden verder herstel van de economie. Ook het vertrouwen van ondernemers is in september toegenomen. Wij denken dat door de combinatie van een toenemende risicobereidheid op de financiële markten en een verdere divergentie in monetair beleid tussen de VS en Japan de USD/JPY de komende maanden kan oplopen naar 105.
Ontdek Insights Eén website waar u al onze macro-economische en sectorkennis terugvindt. Insights gaat dieper op de economie en uw sector in, zodat u altijd op de hoogte bent van alle ontwikkelingen binnen uw sector - http://insights.abnamro.nl Lees meer van het Economisch Bureau op: https://insights.abnamro.nl/category/economie/ Dit document is samengesteld door ABN AMRO. Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie. ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie. Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen. U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is. Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie. De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien. Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico’s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels. Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product – met inachtneming van alle mogelijke risico’s – past bij uw investeringen. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen. Alle rechten voorbehouden
10
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Verklaring gebruikte termen en afkortingen/ land- en muntcodes BBP
bruto binnenlands product
BoE
Bank of England (centrale bank)
BoJ
Bank of Japan (centrale bank)
BRIC
m-o-m
maand op maand – vergeleken met voorgaande maand
MBS
hypotheekgerelateerde producten (Mortgage Backed Securities)
Brazilië, Rusland, India en China
OECD
CPI
consumentenprijsindex
OESO
Organisation for Economic Cooperation and Development Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
DBI
Directe buitenlandse investeringen
EC
Europese Commissie
EFSF EONIA
OMT-programma
opkoopprogramma van staatsobligaties door de ECB
European Financial Stability Facility
OPEC
Organisatie van Olieproducerende en Exporterende Landen
Euro OverNight Index Average – eendaagse rente in de eurozone
PBoC
People’s Bank of China (centrale bank)
pep
per eenheid product
EU
Europese Unie
Euribor
Euro InterBank Offered Rate – interbancaire rente
ECB
Europese Centrale Bank
Fed
Federal Reserve (centrale bank VS)
Fiscal cliff (VS)
Automatisch ingaande belastingverhogingen en uitgavenreducties, die oorspronkelijk per 1 januari 2013 gepland stonden
FOMC
Beleidscomité van de Federal Reserve (Federal Open Market Committee)
Funding for lending (VK) programma waaronder banken goedkope financiering krijgen van de centrale bank mits ze die doorgeven in de vorm van leningen aan de private sector HICP
harmonised index of consumer prices – geharmoniseerde consumentenprijsindex
Perifere landen (periferie) Griekenland, Portugal, Spanje, Italië (en soms ook Ierland) PMI
Purchasing Managers’ Index – inkoopmanagersindex
PPI
producentenprijsindex
r.a.
rechteras
Refi-rente
herfinancieringsrente – belangrijkste beleidsrente van de ECB
Repo
Transactie waarbij een bank vermogenstitels koopt met de verplichting deze terug te verkopen aan de verkoper tegen een vooraf vastgestelde prijs
Reverse repo
zie repo, maar dan bezien vanuit het perspectief van de verkoper
saar
seasonal adjusted annual rate = geannualiseerd en gecorrigeerd voor seizoensinvloeden
Treasuries
Amerikaanse staatsobligaties
Ifo
Institut für Wirtschaftsforschung
IMF
Internationaal Monetair Fonds Vix-index
j-o-j
jaar op jaar - vergeleken met overeenkomstige periode een jaar eerder
index die de volatiliteit op financiële markten meet
WPI
Wholesale Price Index (groothandelsprijsindex)
inflatie exclusief voedsel- en energieproducten
ytd
year to date – ontwikkeling van begin van het jaar tot heden
Kerninflatie
k-o-k
kwartaal op kwartaal – vergeleken met voorgaande kwartaal
k-o-k, op jaarbasis
geannualiseerd
l.a.
linkeras
LTRO
driejarige lening van de ECB aan het bankwezen
mld
miljard
11
Macro Weekly - De klok tikt … - 14 oktober 2013
Land
Landcode
Muntcode
Nederland
NL
EUR
Japan
JP
JPY
Oostenrijk
AT
EUR
Portugal
PT
EUR
China
CN
CNY
Slovenië
SI
EUR
Hongkong
HK
HKD
Slowakije
SK
EUR
India
IN
INR
Spanje
ES
EUR
Indonesië
ID
IDR
Zuid-Korea
KR
KRW
Denemarken
DK
DKK
Malaisië
MY
MYR
IJsland
IS
ISK
Pakistan
PK
PKR
Noorwegen
NO
NOK
Philipijnen
PH
PHP
Verenigd Koninkrijk
GB
GBP
Singapore
SG
SGD
Zweden
SE
SEK
Taiwan, Province of China
TW
TWD
Zwitserland
CH
CHF
Thailand
TH
THB Zuid-Afrika
ZA
ZAR
Australië
AU
AUD
Nieuw-Zeeland
NZ
NZD
Canada
CA
CAD
Verenigde Staten
US
USD
Bulgarije
BG
BGN
Hongarije
HU
HUF
Argentinië
AR
ARS
Kroatië
HR
HRK
Brazilië
BR
BRL
Kazachstan
KZ
KZT
Colombia
CO
COP
Letland
LV
LVL
Chili
CL
CLP
Litouwen
LT
LTL
Ecuador
EC
USD
Moldavië
MD
MDL
Mexico
MX
MXN
Oekraïne
UA
UAH
Paraguay
PY
PYG
Oezbekistan
UZ
UZS
Peru
PE
PEN
Polen
PL
PLN
Uruguay
UY
UYU
Roemenië
RO
RON
Venezuela
VE
VEF
Rusland
RU
RUB
Servië
RS
RSD
Tsjechië
CZ
CZK
Turkije
TR
TRY
Eurozone
EZ
België
BE
EUR
Cyprus
CY
EUR
Duitsland
DE
EUR
Estland
EE
EUR
Finland
FI
EUR
Frankrijk
FR
EUR
Griekenland
GR
EUR
Ierland
IE
EUR
Italië
IT
EUR
Luxemburg
LU
EUR
Malta
MT
EUR
