Raads inforrnatiebrief

gemeente Eindhoven

Raadsnummer 09. R3333. OOI Inboeknummer ogbstozogo Dossiernummer 943.307 zo oktober zoog

Raads inforrnatiebrief Betreft resultaten GGD-onderzoek naar ervaren (gezondheids) klachten heiwerkzaamheden Stadionkwartier.

Inleiding Er is vijf maanden geheid in het Stadionkwartier. Het geluid en de trillingen die dit tot gevolg had, heeft bij omwonenden tot ernstige hinder geleid. Naast de maatregelen die tijdens het heien zijn genomen (denk aan vervangende huisvesting en uitkeren van nadeelcompensatie) heeft de gemeente de GGD opdracht gegeven te onderzoeken hoe de klachten na de afronding van het heien zijn verlopen en of eventuele vervolgacties nodig zijn. Het onderzoek is in juni en de eerste week van juli 2009 uitgevoerd. Onlangs heeft de gemeente het onderzoeksrapport ontvangen. In de bijlage is het rapport opgenomen. In deze raadsinformatiebrief worden de conclusies en aanbevelingen en het besluit van ons college weergegeven. Besluit van college van burgemeester en wethouders Wij hebben besloten: 1 kennis te nemen van het GGD onderzoek naar ervaren (gezondheids)klachten door heiwerkzaamheden in het Philipsdorp en omgeving (gehouden onder 150 bewoners) ;

2 in te stemmen met de aanbevelingen: zorg voor goede nazorg voor de bewoners in het gebied: informeer de bewoners van Philipsdorp en omgeving over de uitkomsten van het onderzoek in een wijkinfo waarin tevens wordt aangegeven met wie de bewoners contact kunnen opnemen in geval van vragen; informeer ook huisartsen en eventueel andere instellingen die betrokken zijn bij de nazorg over het onderzoek in een brief van de GGD; het is raadzaam om een gedeelte van de mensen die eerder door de GGD zijn bezocht, maar waarvan de GGD het idee heeft dat een afrondend gesprek wenselijk is, te benaderen door de verpleegkundigen van de GGD. Indien nog verdere nazorg gewenst is, dient deze overgedragen te worden aan de reguliere zorg (huisarts, behandelend arts, etc.);

Raadsnummer 09. R3333. OOI

alert blijven op de mogelijke overlast en (extra) gevoeligheid van de bewoners en tijdig communiceren over de momenten waarop er weer hogere geluids- en/of trillingsniveaus waarneembaar zijn. Met de wijkvertegenwoordiging bespreken op welke wijze dit kan gebeuren; aandacht houden voor de gezondheidssituatie bijv. via een bestaande gemeentelijke monitor of een GGD monitor (vervolg-meting).

Argumenten 1.1 Onderzoeksmethode en resultaten zij n helder. Het onderzoek is uitgevoerd onder 150 willekeurig geselecteerde bewoners van Philipsdorp en omgeving. De adressen lagen verspreid over drie zones in het gebied. Zone I lag het dichtst bij de bouwplaats. Het geluidniveau (65 dB(A)) en de trillingen zijn hier het hoogst. In zone II was het geluidniveau 60-65 dB(A) en in zone III minder dan 60 dB(A). De 150 bewoners hebben een schriftelijke vragenlijst ontvangen, toen de heiwerkzaamheden nog bezig waren. Daarna zijn ze driemaal gebeld om te zien hoe de overlast verliep (eenmaal tijdens de heiwerkzaamheden en tweemaal na afronding van de heiwerkzaamheden.

Uit dit onderzoek blijkt het volgende: Overlast tijdens het heien: het percentage ernstig gehinderden door geluid en trillingen van de heiwerkzaamheden ligt met gemiddeld 73’/o relatief hoog; 68a/o van de deelnemers ervaart gezondheidsklachten door de heiwerkzaamheden; ongeveer 70a/a van de deelnemers is bezorgd dat het geluid en de trillingen tot gezondheidsklachten leiden; in zone I worden de meeste hinder en klachten ervaren. Opvallend is dat mensen uit zone III veelal meer klachten ervaren dan mensen uit zone II; de deelnemers zijn tijdens de heiwerkzaamheden minder positief over hun geestelijke gezondheid dan gemiddeld in Nederland; 88a/o van de deelnemers heeft actie ondernomen om de overlast te verminderen

(zoals het sluiten van ramen of contact opnemen met de gemeente); ongeveer de helft van de deelnemers vindt dat de gemeente er niet alles aan heeft gedaan om de overlast te beperken en dat zij niet heeft laten merken begaan te zijn met de bewoners van het gebied.

Overlast na het heien Er is een duidelijke afname te zien van de ervaren overlast: de hinder door geluid en trillingen neemt aanzienlijk af (score van ca. 8 naar ca. 1 op een 10-puntsschaal); de ervaren gezondheidsklachten nemen ook af. Toch heeft ongeveer drie weken na afronding van de heiwerkzaamheden nog 22a/a van de deelnemers

Raadsnummer 09. R3333. OOI

lichamelijke klachten door het heien. Vooral deelnemers uit zone I ervaren nog klachten; het percentage deelnemers dat na het stoppen van de heiwerkzaamheden bezorgd is over gezondheidsklachten door het heien veranderd niet. 2.1 De bewoners geven aan dar nog niet alle klachten zijn verdwenen, daarom voorgestelde nazorg uitvoeren. Gelukkig is de hinder na de heiwerkzaamheden aanzienlijk afgenomen. Toch heeft, zoals gezegd, nog ongeveer drie weken na afronding van de heiwerkzaamheden 22a/o van de deelnemers lichamelijke klachten door het heien. Om die reden is alertheid geboden en wordt aanbevolen te volgende stappen te zetten. Zorg voor goede nazorg voor de bewoners in het gebied: informeer de bewoners van Philipsdorp en omgeving over de uitkomsten van het onderzoek in een wijkinfo waarin tevens wordt aangegeven met wie de bewoners contact kunnen opnemen in geval van vragen; informeer ook huisartsen en eventueel andere instellingen die betrokken zijn bij de nazorg over het onderzoek in een brief van de GGD; het is raadzaam om een gedeelte van de mensen die door de GGD zijn bezocht, maar waarvan de GGD het idee heeft dat een afrondend gesprek wenselijk is, te benaderen door de verpleegkundigen van de GGD. Indien nog verdere nazorg gewenst is, dient deze overgedragen te worden aan de reguliere zorg (huisarts, behandelend arts, etc.); alert blijven op de mogelijke overlast en (extra) gevoeligheid van de bewoners en tijdig communiceren over de momenten waarop er weer hogere geluidsen/of trillingsniveaus waarneembaar zijn. Met de wijkvertegenwoordiging bespreken op welke wijze dit kan gebeuren; aandacht houden voor de gezondheidssituatie bijv. via een bestaande gemeentelijke monitor of een GGD monitor

Ter inzage gelegde stukken GGD onderzoek naar ervaren (gezondheids)klachten in het Philipsdorp en omgeving door heiwerkzaamheden. Burgemeester en wethouders van Eindhoven,

A. Brunninkhuis, secretaris

Raadsnummer 09. R3333. OOI

PC09044224

Bureau Gezondheid, Milieu 8 Veiligheid GGD’en Brabant I Zeeland

Onderzoek naar ervaren (gerondheids) klachten door heiwerkzaamheden Philipsdorp en omgeving Eindhoven

Natascha van Riet, mllieugezondheidkundige Ellis Franssen, rnilieugezondheldkundige @ Bureau Gezondheid, Milieu & Veiligheid GGD’en Brabant/Zeeland Tilburg, september 2009

Co1efon Oit rapport is opgesteld in opdracht van de gemeente Eindhoven. Onderzoek naar ervaren (gezondheids)idachten door helwerkzaamheden ÃćâĆňâĂİ Phlllpsdorp en

omgeving, Eindhoven NF van Riet; EAM Franssen ÃćâĆňâĂİ Tilburg: Bureau Gezondheid, Milieu 5 Veiligheid GGO’en

Brabant/Zeeland

In samenwerking met: R van Poll ÃćâĆňâĂİ Bilthoven : RIVM

Trefw: geluid, triilingen, hinder, beleving, ervaren gezondheid, gezondheidsklachten, heien, bouwactiviteiten Br 6009 Bumeu GMV, Tilburg. Auleurereetu veerbeheur6rn, Brenusrmek0ng verp0ehc Bureeu GMV, Peelbue 81 66, 6208 DO Den Beeeh ; 06003666666,

Bureau Gezondheid, Milieu 8 Veiligheid GGD’en Brabant I Zeeland

Samenvatting Onderzoek naar ervaren (yezondheida)klachten door heiwerkzaarnheden philipadorp en omgeving, Eindhoven Vijf maanden lang ls er geheld in het Stadionkwartier. Het geluid en de trillingen die dit tot gevolg had, heeft bij ongeveer driekwart van de bewoners van de wgk phlllpsdorp en omgeving tot ernstige hinder geleid. Bij ongeveer tweederde van de bewoners leidde dit tot gezondheidsklachten, zoals hoofdpijn en spierpijn. Nadat het helen gestopt was namen de hinder en de gezondheidsklachten af. Drie weken na afloop van het heien werd nog nauwelijks ernstige hinder ervaren. Wel had nog 2244 van de deelnemers aan het onderzoek gezondheldsklachtan door het heien. Bureau Gezondheid, Milieu B Veiligheid GGD’en Brabant/Zeeland adviseert de gemeente Eindhoven om te zorgen voor een goede nazorg voor de bewoners. De helwerkzaamheden in het Stadionkwartier zijn begin juni afgerond. De bouwwerkzaamheden zugen echter nog enige tijd duren. Bureau GMV adviseert da gemeente om alert te zijn op de mogelijke overlast en de (extra) gevoeligheid van de bewoners voor het geluid en de trillingen door deze werkzaamheden. Goede en tijdige communicatie blijft belangrijk. Aanieiding Van begin januari tot begin juni is er geheid in het Stadionkwartier. Ondanks plaatsing van zeecontainers tegen het geluid leidden de heiwerkzaakheden bij omwonenden In de wijk Philipsdorp en omgeving tot hinder en onrust. Er werden ook gezondheidsklachten ais concentratieproblemen en hoofdpijn gemeld bij de gemeente en GGD. De gemeente wilde weten hoe de klachten verlopen na afronding van de helwerkzaamheden. Bureau Gezondheid, Milieu 5 Veiligheid GGD’en Brabant/Zeeland heeft daarom ean onderzoek uitgevoerd. Naast dit onderzoek zijn bewoners die zich bij de gemeente hadden gemeld met gezondheidsklachten ais gevolg van de heiwerkzaamheden individueel bezocht door verpleegkundigen van de GGD Brabant-Zuidoost. Het onderzoek Het onderzoek is uitgevoerd onder 150 willekeurig geselecteerde bewoners van de wijk Philipsdorp en omgeving. De adressen lagen verspreid over 3 zones in het gebied. Zone J lag het dichtst bij de bouwplaats. Het geluidniveau (>65 dB(A)) en de trillingen zijn hier het hoogst. In zone 11 was het geluidsniveau 60-65 dB(A) en in zone Hl minder dan 60 dB(A). De 150 bewoners hebben een schriftelijke vragenlijst ontvangen, toen de heiwerkzaamheden nog bezig waren. Daarna zijn ze 3x gebeld om zien hoe de overlast verliep; lx nog tijdens de heiwerkzaamheden en 2x na afronding van de heiwerkzaamheden. Er is onder andere gevraagd naar de hinder en gezondheidsklachten die mensen ervoeren.

Hinder en en ervaren gezondheid tijdens het heien De heiwerkzaamheden hebben ean duidelijke invloed op de hinderbeleving en ervaren gezondheid van de bewoners van Phillpsdorp en omgeving gehad. Het percentage ernstig gehinderden door geluid en trillingen van de heiwerkzaamheden ligt met gemiddeld 73% relatief hoog. 68% van de deeinemers ervaart gezondheidsklachten door de heiwerkzaamheden.

Ongeveer 70% van de deelnemers is bezorgd dat het geluid en de trillingen tot gezondheidsklachten leiden. In zone I worden de meeste hinder en klachten ervaren. Opvaliend is dat mensen uit zone 111 veelal meer hinder en klachten ervaren dan mensen uit zone II. De deelnemers zijn tijdens de heiwerkzaamheden minder positief over hun geestelijke gezondheid dan gemiddeld in Nederland. 88%%uo van de deelnemers heeft actie ondernomen om de overlast te verminderen. Zoals het sluiten van ramen of contact opnemen met de gemeente. Ongeveer de helft van de deelnemers vindt, dat de gemeente er niet alles aan heeft gedaan om de overlast te beperken en dat zij niet heeft laat merken begaan te zijn met de bewoners van het gebied. Hinder en ervaren gezondheid na het heien Na afronding van de heiwerkzaamheden is een duidelijke afname te zien In de ervaren overlast: De hinder door geluid en trillingen neemt aanzienlijk af (score van ca. 8 naar ca. 1 op een 10puntsschaal). De ervaren gezondheidsklachten nemen ook af. Toch heeft ongeveer 3 weken na afronding van de heiwerkzaarnheden nog 22% van de deelnemers lichamelijke klachten door het heien. Vooral deelnemers uit zone I ervaren nog klachten. Het percentage deelnemers dat na het stoppen van de heiwerkzaamheden bezorgd is over gezondheidsklachten door het heien veranderd niet. Ale< blijven

Zorg voor goede nazorg voor de bewoners in het gebied: o Informeer de bewoners van Philipsdorp en omgeving over de uitkomsten van het onderzoek in een wijkinfo. Geef aan met wie de bewoners contact kunnen opnemen in geval van vragen o Informeer ook huisartsen en eventueel andere instellingen die betrokken (kunnen) zijn bij de nazorg over het onderzoek in een brief van de GGD. o De individuele begeleiding van de bewoners die zich met gezondheidsklachten hadden gemeid door verpleegkundigen van de GGD is in de meeste gevallen naar tevredenheid afgerond. Bij een klein aantal mensen is dit in mindere mate het geval. Het is raadzaam om deze mensen nogmaals te laten benaderen door de verpleegkundigen van de GGD voor een afrondend gesprek, Indien nog verdere nazorg gewenst is, dient deze overgedragen te worden aan de reguliere zorg (huisarts, behandelend arts, enz.) De heiwerkzaamheden zijn begin juni afgerond. De bouwwerkzaamheden zijn daarentegen nog in volle gang. Wij raden aan om alert te zijn op de mogelijke overlast en (extra) gevoeligheid van de bewoners voor geluid en trillingen veroorzaakt door de bouwwerkzaamheden. Goede en tijdige communicatie naar de bewoners blijft belangrijk. Bespreek met de wijkverenigingen op welke wijze dit het beste kan gebeuren. Houd aandacht voor de gezondheldssituatie, die door het merendeel van de bewoners negatief werd ervaren. Dit kan bijv. via een periodieke gemeentelijke dan wel GGD-rnonltor.

Inhoudsopgave Samenvatting.. 1. Inleidingete.te...

e

1.1 Aanleiding .

1.2 Doelstelling

1.3 Opbouw rapport

2. Methode.

etee

e e

eeeee

eeeee6

2.1 Doelgroep . 7 7 8 9

2.2 Werkwijze . 2.2. 1 Schriftelijk vragenlijstonderzoek

2.2.2 Telefonisch vragenlijst .. 2.2.3. Dataverwerking en - analyse 3. Reeultaten e ee e eeee

eeeeee

e tte

ee tttttttttt tttte t {\} {\} ete tettt

ettt

eettt

e

ette

tte10

... 10

3.1 Respons.

11

3.2 Resultaten vragenlijst. 3.2.1 Kenmerken van de onderzoekspopulatie . 3.2.2 Geluid- en trillingshinder 3.2.3 Bezorgdheid 3.2.4 Ervaren gezondheid en gezondheidsklachten 3.2.5 Ondernomen actie en vertrouwen in overheid . 3.2.6 Overige opmerkingen.

ll

12 14

...15 16 18

4. Discussie ..

19 ...19

4.1 Vragenlijstonderzoek 4.2 Zone-indeling. 4.3 Hinder en aspecifieke gezondheidsklachten 4.4 Overige onderzoeken en activiteiten

5. Conclusies en aanbevelingen.

... 19

20 22 eet

Referenties ....................eetttetee...............ee.etteteetttttete.............e..eeetete eeee.eee...............e..

25

25

Bijlagen ............ ................................................................ ........................... ..........., 26 Bijlage 1 Schriftelijke vragenlijst en begeleidende brief. Bijiage 2 Telefonische vragenlijsten. Bijlage 3. Responspercenta ges

Bijlage 4. Resultaten hinder en gezondheidsklachten.

27 ... 33

39

i. Xnleiding

In de wijk Phllipsdorp en omgeving te Eindhoven, het gebied naast het PSV-stadion (Stadionkwartier), is in januari 2009 gestart met bouwwerkzaarnheden. Voor een stevige constructie van een parkeergarage zijn hiervoor heipalen (22 meter) gebruikt. Ondanks plaatsing van zeecontainers tegen het geluid leidden de heiwerkzaamheden bij omwonenden tot hinder en onrust. Er werden ook gezondheidsklachten als concentratieprobiemen en hoofdpijn gemeld bij de gemeente en GGD door de bouwwerkzaamheden. De heiwerkzaamheden hebben ca. 5 maanden geduurd. De gemeente Eindhoven heeft op basis van gesprekken die de GGD tijdens het heien met omwonenden heeft gevoerd, rnaatwerk geboden om de hinder te verminderen, zoals vervangende huisvesting. De gemeente wil echter ook weten hoe de klachten verlopen, na afronding van de heiwerkzaamheden. Bureau Gezondheid, Milieu 5 Veiligheid heeft daarvoor een vragenlijstonderzoek uitgevoerd. Hierna wordt kort ingegaan op de gezondheidseffecten van geluid en trillingen, gevolgd door de doelstelling en opbouw van het rapport.

%.2 Achter ron inf

uid riHin

Ge/uld

Geluid Ren al bij lage geiuidniveaus (42 dB Lden) leiden tot ernstige hinder en slaapverstoring (Gezondheidsraad, I994). Bij langdurige hogere geluidsniveaus (vanaf ca. 70 dB Lden) kan geluid ook tot gezondheidseffecten, als verhoogde bloeddruk leiden. Niet alleen de akoestische factoren, zoals het geluidsniveau en de frequentie, bepalen de ernst van de hinder, ook niet-akoestische factoren spelen een zelfs even belangrijke rol. Een voorbeeld hiervan is de houding ten opzichte van de bron (Woudenberg et al, 2001). Een positieve houding vermindert de hinder, een negatieve houding daarentegen versterkt de hinder. Andere niet-akoestische factoren die een belangrijke rol kunnen spelen zijn angst, beheersbaarheid, voorspelbaarheid, vrijwilligheid, de overtuiging dat anderen de geluidbelasting kunnen beinvloeden en geluidgevoeligheid. Tr/Ilingen

Blootsteging aan trillingen kan verschiliende effecten veroorzaken op de gezondheid van de mens. Indien een trilling zeer sterk is of zeer onaangenaam wordt bevonden (onafhankelijk van de sterkte) kan dit tot directe gezondheidseffecten leiden (Gezondheldsraad, j.994). Deze directe effecten verdwijnen zodra de blootstelling is beÃńindigd. Voorbeelden hiervan zijn: hinder, vermoeidheid, vermindering van comfort en psychologische effecten, bijvoorbeeld angst voor de gevolgen, zoals schade aan de woning of huisraad. Langdurige of herhaalde blootstelling aan trillingen kan ook aanleiding geven tot (subjectieve) gezondheidsklachten, zoals hoofdpijn, duizeligheid, slaapstoornissen en depressieve klachten. Deze worden waarschijnlijk indirect veroorzaakt door een complex van stressveroorzakende mechanismen. Vaak gaat blootstelling aan trillingen samen met een geluidsbeiasting. Uit onderzoek blijkt, dat ervaren trillingshinder wordt befnvloed door ervaren geluidshinder en omgekeerd.

Het doel van het onderzoek is als volgt geformuleerd;

Inzicht in het verloop van de ervaren (gezondheids)klachten van bewoners in Philipsdorp e.o. tijdens en na afronding van heiwerkzaamheden.

1.4 0 bouw r In hoofdstuk 2 wordt nader ingegaan op de methode van het onderzoek. De resultaten worden beschreven in hoofdstuk 3. In hoofdstuk 4 vindt de discussie plaats. Tot slot worden in hoofdstuk 5 de conclusies die naar aanleiding van de resultaten getrokken kunnen worden, beschreven.

2. Methode In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe het onderzoek is opgezet. Achtereenvolgens worden de doelgroep en werkwijze beschreven.

De doelgroep bestaat uit bewoners van ca. 600 woningen in de wijk Philipsdorp en omgeving te Eindhoven. Deze woningen liggen verspreid In een gebied dat is ingedeeld in 3 zones, op basis van metingen van het geluid en de trillingen van de heiwerkzaamheden. De zones liggen op verschillende afstand tot de bouwplaats (zie figuur 1). Zone I is de zone die zich het dichtst bij de bouwphats bevindt en waar het geluidsniveau >65 dB(A) bedraagt. Tevens behoren alle woningen die binnen de trillingscontour liggen tot deze zone. In totaal liggen 161 woningen binnen deze contour. In zone II bedraagt het geluidsniveau 60-65 dB(A); hier liggen 278 woningen. In zone III is het geluidniveau <60 dB(A) en betreft het 212 woningen. De bepaling van de zones is gebaseerd op geluid- en trllgngsberekeningen van maart 2009.

4

Pr’

Legenda Estaden

%IC>UWpUr 4 rfllllllgQDOAtCRfl

Aeluidanlveau

Vrl4’. Bo - 6S Clb(A)

60 d8(A)

Rguvr I. Onderzoeksgebfed De adressen en een deel van de telefoonnummers zijn per zone aangeleverd door de gemeente. Per zone is een aselecte steekproef getrokken van 50 adressen (steekproef van ca. 25% van het aantal adressen in het gebied), waarbij alleen adressen zijn meegenomen waarvan een telefoonnummer bekend was. Aangezien de gemeente niet over alle telefoonnummers beschikte (vooral niet van zone III), zijn de overige telefoonnummers via de telefoongids opgezocht (

Voor de adressen in zone III werd maar van 42 adressen van de 50 op deze manier een telefoonnummer verkregen. Daarom is voor deze zone de steekproef uitgebreid met 20 adressen. Deze 28 adressen hebben een antwoordkaart ontvangen met het verzoek daarop hun contactgegevens te vermelden en deze terug te sturen. In totaal bedroeg de steekproef daarmee 170 adressen,

Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een vragenlijst. Om het verloop van klachten en hinder te kunnen vaststellen is op meerdere momenten in de tijd een vragenlijst afgenomen, Er heeft geen nulmeting plaatsgevonden (meting v66r de heiwerkzaarnheden begonnen). De eerste meting (tijdens de heiwerkzaarnheden) is zowel schriftelijk (Vl) uitgevoerd als telefonisch (Tl). De schriftelijke vragenlijst was uitgebreider. In deze schriRelljke vragenlijst is bijvoorbeeld ook gevraagd naar algemene kenmerken van de respondenten, zoals leeftijd en geslacht. In beide vragenlijsten is gevraagd naar de hinder en klachten, maar in de schriftelijke vragenlijst werd gevraagd naar de ervaring over de afgelopen 3 maanden. In de telefonische vragenlijst werd naar de afgelopen paar dagen gevraagd. Ha de heiwerkzaamheden is bij dezelfde mensen nog I a 2 maal een telefonische vragenlijst afgenomen. 2.2. / Schr/fteliJk vragenffjstonderzoek

Begin mei, toen de heiwerkzaamheden nog bezig waren, is naar de bewoners op de adressen van de steekproef een schriftelijke vragenlijst gestuurd (zie bijlage I). De heiwerkzaarnheden waren toen ca. 4 maanden bezig. In deze vragenlijst zijn de volgende onderwerpen gemeten:

Geluidhinder Hinder door trillingen Coping: wat doen mensen om met overlast om te gaan Ervaren gezondheidsklachten (iichamelijk + mentaal)

Bezorgdheid Houding ten aanzien van ’veroorzaker’/ vertrouwen in overheid De vragen over hinder zijn afgeleid van vragen uit de landegjke inventarisatie verstoringen (RIVivi, 2004). Dit onderzoek wordt 1x per 5 jaar uitgevoerd. De vraag over ervaren lichamelijke gezondheidsklachten is afgeleid van een gestandaardiseerde vragenlijst, waarmee onder andere functionele lichamelijke klachten (somatisatie) bepaald kunnen worden (Terluin, 2002). Ook is op een gestandaardiseerde manier gevraagd naar de ervaren mentale (geestelijke) gezondheid (Aaronson et al., I998). De overige vragen zijn zoveel mogelijk afgeleid van reeds bestaande (gestandaardiseerde) vragen. Tot slot zijn algemene vragen gesteld over leeftijd, geslacht, hoe iang men in de woning en de buurt woont en of het een koop- of huurwoning betreft. De vragenlijst diende ingevuld te worden door een bewoner van het adres die i8 jaar of ouder is. Bij de schriftelijke vragenlijst was een antwoordenvelop gevoegd, waarmee de vragenlijst teruggestuurd kon worden.

2,2.2 Telefonisch vragenlijst Er is maximaal 3x een telefonische vragenlijst afgenomen bij bewoners die ook de schriftelijke vragenlijst hebben ontvangen. De eerste vragenlijst (T1) vond plaats in de periode, dat er geheid werd (11 mei t/m 3 juni) en viel daarmee grotendeels gelijk met de schriftelijke vragenlijst. In deze vragenlijst zijn de volgende onderwerpen gemeten (zie bijlage 2) :

Geluidhinder Hinder door trillingen Ervaren gezondheidsklachten (Ilcharnegjk) Bezorgdheid Tevens is gevraagd of men de schriftelijke vragenlijst ging invullen of had ingevuld en wat de eventuele reden is dat deze niet werd teruggestuurd (non-respons). Tot slot Is gevraagd of ze wilden meewerken aan het vervolg van het onderzoek. Er is minimaal 3x geprobeerd een bewoner te bereiken op verschillende tijdstippen (’s morgens, ’s middags, ’s avonds). Een halve week na het stoppen van de heiwerkzaamheden is gestart met het afnemen van de tweede teiefonische vragenlijst (T2). De periode liep van 10 t/m 19 junk Dezelfde aspecten als bij de eerste telefonische vragenlijst zijn hierbij aan bod gekomen (zie bijlage 2). Mensen die hadden aangegeven niet meer mee te willen werken, zijn niet meer benaderd. De derde telefonische vragenlijst Is afgenomen ln de periode 24 juni t/m 2 juli (T3), oftewel ca. 3 weken na afronding van de heiwerkzaamheden. Bewoners die bij de tweede belronde aangaven nog gezondheldsklachten of hinder te ondervinden zijn hierbij benaderd. Indien respondenten geen Idachten en geen hinder meer aangaven, zijn de bewoners niet meer gebeld, maar zijn ze wel als ’niet gehinderd’ en ’zonder klachten’ opgenomen in de analyse van de resultaten van T3. Ook bewoners die tijdens de tweede belronde niet bereikt werden, zijn bij de derde belronde telefonisch benaderd, In figuur 2 staan de meetmomenten in een tljdsbalk weergegeven, 5-1-2009 afkort heien

%$4=’$4-::::,-::-:-:-:,- 7 vj.k.T4

w-zsoe

Figuur Z. Tijdsbalk vragen(ijstonderzoek

2.2.3. Detaverwerking en - analyse Bij de dataverwerking en ÃćâĆňâĂİ analyse ls gebruik gemaakt van het statistisch verwerkingsprogramma

SPSS versie 15.0.i.

3. Resultaten 31 R i2ns Schriftelijke vragenlijst Er zijn 170 vragenlijsten verstuurd. Hiervan is deen als onbezorgbaar retour gekomen. Daarnaast bleek 1 adres, uit zone I, 2x geselecteerd te zijn (onder verschillende achternaam). Uiteindelijk zijn 113 vragengjsten ingevuld en teruggestuurd. Het responspercentage bedraagt hiermee 67%. Telefonische vragenlijsten Acht respondenten uit zone 111 hebben de antwoordkaart ingevuld met daarop hun contactgegevens. Van de 70 adressen uit zone IO waren daardoor, net als bij de andere twee zones, van 50 adressen de telefoonnummers bekend, Op T1 zijn dan ook 150 mensen gebeld. Op T2 waren dit er 139 en op T3 nog 80 mensen. 45 respondenten zijn op T3 niet meer gebeld, omdat ze geen hinder en klachten meer ervoeren. De overige 14 personen hebben aangegeven niet meer te willen meewerken. De telefonische respons nam af van Tl tot T3 van 74’ll naar 63% (zie fjguur 3). In zone 11 was de non-respons het grootst (zie figuur 1, bljiage 3). In figuur 3 staat de respons op de verschillende meetmomenten weergegeven. In bijlage 3 staat de respons en aantal respondenten per zone weergegeven.

Respons 100 90 80 70 60

g 50 40 30 20 10 0 V1

Figuur 3. Responspercentages bj ide schrifteljike en telefonische onderzoeken Non-respons Tijdens de eerste belronde is ook gevraagd of men de schriftelijke vragenlijst heeft ingevuld of gaat invullen. 14 mensen gaven aan de lijst niet te gaan invullen. De redenen hiervoor wisselden: vanwege een taalprobleern, geen tijd of het heeft geen zin om mee te werken. Slechts door 2 respondenten werd aangegeven dat’geen hinder’ de reden was dat ze de lijst niet gingen invullen. Tijdens T2 en T3 werd dit wel een aantal keer door respondenten genoemd, als reden dat ze niet meer mee wilden werken. Overigens zijn mensen die op T2 (n=45) geen hinder (antwoorct ’0’ op 10

een schaal van 0 tot 10) en geen klachten hadden, niet meer gebeld. Verder bestaat een groot gedeelte van de telefonische non-respondenten uit mensen die niet bereikbaar waren. Mogelijk dat zij minder hinder en klachten ervaren, omdat ze minder vaak thuis zijn. In totaal hebben van de ca. 600 adressen ln het gebied 113 bewoners van deze adressen aan het onderzoek meegewerkt (ca. 20%).

3.2 Resultaten vra enli’st 9.2.1 Kenmerken van de onderzoekspopuiatie De gemiddelde leeftijd van de respondenten Is 52 jaar. Het verschil per zone is minimaal (1 jaar). De jongste respondent is 22 jaar, de oudste 90 jaar. De leeftijdsverdeiing staat in figuur 4 weergegeven.

Leeftljdscategorla

Rguur 4. Leeitj idsverdeiing van de respondenten Van de respondenten ls gemiddeld 53% man en 47% vrouw. Dit wisselt per zone. In zone I (>65 dB(A)) is 58% man, terwijl dit in zone II 48% is. Zone HI zit daar met 52% tussenin. iivoonsituatie De bewoners wonen gemiddeld genomen 18 jaar in de huidige buurt (range van 0 tot 80 jaar) en 16 jaar in de huidige woning (range van 0 tot 57 jaar). Het merendeel van de respondenten heeft een huurwoning, te weten 87%. In zone I ligt dit met 97% het hoogst, in zone II en 111 is dit respectievelijk 83% en 80%. 11

Gemiddeld waren de respondenten tijdens de heiwerkzaemheden ruim 2 dagen per week (standaarddeviatie= 2,0) van huis. Een derde van de bewoners was tijdens de heiwerkzaamheden geen enkele dag van huls. 15% van de respondenten was minstens 5 dagen per week van huis. In zone I ligt dit met 8% het laagst; in zone III is dit het hoogst met 22%. Figuur 5 geelt de verdeling over het gehele gebied,

Dagen van huls 35 30 25 20 zt

15 10

0

0

23

45

67

Figuur 5. Aantal dagen per week dat respondenten van huls waren

3.2.2 Geluld- en trillingshinder Bij alle vragenlijsten is gevraagd naar hinder door heimachines, zowel door geluid als door trillingen, In de schriftegjke vragenlijst (V1) is gevraagd naar de beleving over de afgelopen 3 maanden, in de telefonische vragenlijsten over de afgelopen paar dagen. 73% van de respondenten is ernstig gehinderd door het geluid en door tnllingen van de heimachines in de afgelopen drie maanden (op Vl). (Het percentage’ernstig gehinderden’ is grofweg het aandeel mensen dat een score van 8 of meer op de hlndervragen heeft, zie vragenlijst bijlage 1). In zone I liggen deze percentages het hoogst met 82% ernstige geluldhlnder en 90% ernstige trillingshinder. Opvallend is dat het percentage ernstig gehinderden bij de telefonische vragenlijst (Tl), voorei in zone 111, flink lager is ten opzichte van de schriftelijke vragenlijst (Vl). Gemiddeld is nog 51% ernstig gehinderd door het geluid en 47% door de trillingen van de heiwerkzaamheden (zie bijlage 4). In figuur 6 staat de gemiddelde hinderscore (op een 10-puntsschaal) op de verschillende momenten weergegeven.

Hinder daor heien

6

Ib 5

E3 <2

V1

Rguur 6. Hinder door heiwerirzaamheden op veischiiiende momenten De hinder neemt, zoals te verwachten was, sterk af na het stoppen van het heien. Echter, er blijven mensen ook op T3 nog hinder rapporteren, zowel door geluid als door trillingen. Uitgedrukt In aantal ’ernstig gehinderden’ door de trillingen en het geluid van helwerkzaarnheden (score van grofweg 8 of meer) geidt dit op T3 nog voor 2 respondenten. De verschillen ln hinderbeleving op T2 en T3 tussen de zones is minimaal (zie bijlage 4).

In de schriftelijke vragenlijst Is ook gevraagd naar geluid- en trillingshlnder door andere bronnen dan de heimachines. tn figuur 7 en 8 staan de resultaten in percentage ernstig gehinderden weergegeven. Wegverkeer, buren, treinen en brommers leiden bij een relatief kiein percentage van de bewoners tot ernstige hinder (max. 10%). Bouw- en sloopwerkzaamheden ten gevolge van de werkzaamheden rond het PSV-stadion zorgen bij meer mensen voor geluld- en tr1llingshinder; respectievelijk 23% en 18% ernstig gehinderden.

18

Percentage ernstig geluidgehinderden 80 70 60 50

8 40 30 10

0

Figuur 7. percentage ernstig geluidgehinderden door verschillende bronnen (V2)

Percentage ernstig trillingsgehinderden 70 60 50

g 40 30 20 10

wegverkeer treinen

bouw/sloop heimachines

Figuur 8. Percentage ernstig trllllngsgehinderden door verschil(ende bronnen (Vl) 3.2. 3 Bezorgdheid

In de vragenlijsten zijn ledere keer 3 stellingen over bezorgdheid voorgelegd, waarbij gevraagd ls in hoeverre men het met de stellingen eens was. In tabel t staat het percentage mensen weergegeven dat het met de stelling eens was (helemaal of tamelijk).

14

Tabel I. Percentage respondenten dat bezorgd is dat heien tot efFecten kan ieiden

Sezo d over Gezondheidsklachtan door geluid heien Gezondheidsklachten door trillingen heien

64%

74%

68%

70%

70%

T3 73%

71%

Schade aan huls door triilln en heien 76% 71% 76%

67%

Gemiddeld is rond de 70% van de mensen bezorgd dat de heiwerkzaamheden tot gezondheidsklachten kunnen leiden, zowei door geluid als door trillingen. Driekwart van de respondenten is bezorgd dat het heien tot schade aan hun woning kan leiden. De bezorgdheid blijft min of meer hetzelfde, ook na het heien. Alleen het aantal mensen dat zich zorgen maakt over schade aan het huis door de trillingen lijkt op T3 af te nemen.

3.2.4 Ervaren gezondheid en gezondheidskiachten Ruim de helft van de respondenten vindt gemiddeld, zijn gezondheidssituatie goed tot zeer goed (zie figuur g).

Ervaren gezondheid

45%

55%

De gnegatief positief

Figuur 9. Percentage respondenten dat zijn gezondheid positief of negatief ervaart

In zone lil zijn de respondenten positiever over hun gezondheid; 64% noemt zijn gezondheid goed tot zeer goed. In zone I en 11 is dit respectievelijk 47% en 52%. l.ichameiigke klachten Op de verschillende meetmomenten is gevraagd of mensen bepaalde (aspecifieke) lichamelijke gezondheidsklachten ervaren die ze wijten aan de heiwerkzaamheden. Daarbij Is ook gevraagd hoe vaak ze deze klachten ervaren. Deze antwoorden hebben een verschillende score gekregen en zijn vervolgens bij elkaar opgeteld. Iloe hoger de totale score, hoe meer Idachten en/of hoe vaker men klachten heeft gehad. In figuur 10 staat de sornscore weergegeven. Op V1 ervaart 68% en op T1 62% van de respondenten gezondheidsklachten door de heiwerkzaamheden. Op T2 is dit gedaald naar 42% en op T3 ervaart nog 22% van de respondenten gezondheidsklachten. 15

Gerapporteerde gezoftdheideklaohten IO

8

8 O

ca 4

Vl Figuur 10. Gerapporteerde iichamelijke gezondheidskiachten per zone In zone I (>65 dB(*)) worden de meeste en/of het vaakst gezondheidsklachten gerapporteerd, gevolgd door de zone III (<60 dB(A)). Er is een relatief groot verschil te zien tussen de schriftelijke (Vl) en telefonische vragengjst (T1). Daarnaast ervaren mensen na het stoppen van het heien ook nog gezondheidskiachten die ze wijten aan de heiwerkzaarnheden. Op T3 worden vooral in zone I nog gezondheidskiachten ervaren. Klachten die het meest worden genoemd zijn hoofdpijn, pijn in de nek en duizeligheid of een licht gevoel In het hoofd, Na het heien wordt naast hoofdpijn en pijn in de nek ook pijnlijke spieren regelmatig genoemd.

Geesteiijke gezondheid In de schriftelijke vragenlijst (V1) is gevraagd hoe men zich in de afgelopen drie maanden voelde door de heiwerkzaamheden. Hierbij is bijvoorbeeld gevraagd hoe vaak men zenuwachtig was of zich een gelukkig mens voelde. Door de antwoorden op deze vragen te hercoderen en vervolgens op te tellen is een score per respondent te bepalen. De score kan lopen van 0 ÃćâĆňâĂİ 100; hoe hoger de

score, hoe beter de ervaren geestelijke gezondheid. Mensen die de vragen niet volledig beantwoord hadden, zijn uitgesloten. De gemiddelde somscore ligt op 61. De verschillen tussen de zones zijn relatief Ideln; 58 in zone I, 62 in zone II en 63 in zone 111 (zie ook tabel 10, bijlage 4). 3.2.5 Ondernomen actie en vertrouwen in overheid Aan de respondenten is gevraagd of ze iets hebben ondernomen om de overlast van de heiwerkzaamheden te verminderen (coping). In figuur 11 staat dit weergegeven. 12% geeft aan niets te hebben ondernomen. De meeste mensen geven aan vaker de ramen te hebben gesloten (55%), gevolgd door contact opgenomen met gemeente (46%) en vaker van huls (39%). Opvagend is dat vooral respondenten uit zone IH contact hebben opgenomen met de gemeente (59%), terwijl dit in zone I en II met 38% respectievelijk 36% een stuk lager ligt. In zone I Is het meest met de belangenvereniging contact gezocht (30%). 16

Bij de categorie ’anders’werden de volgende antwoorden meermaals genoemd: oordopjes ingedaan en trillende spullen, inclusief vogelkooien, vastgezet.

pnderrtomen eotie 60 50

40

at 30 10 0

e+

e

Figuur 1 1. Ondernomen actie om over/ast te verminderen Tot slot zijn in de schriftelijke vragenlijst stellingen voorgelegd over het vertrouwen In en betrokkenheid van de gemeente. In figuur 12 staan de uitkomsten weergegeven.

Vertrouwen in gemeente i 00% 9PYo

80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

@helemaal mee oneens ttt tamelijk mes oneens

a noch eens/noch oneens

o tamelijk mee eens e helemaal mee eens

beperkt comrnuniceeit is begaan

onverlaat eerlijk Figuur 22. Vertrouwen in gemeente

17

Ongeveer de helft van de respondenten is het niet eens met de stellingen dat de gemeente er alles aan heeft gedaan om de overlast te beperken, dat de gemeente eerlijk communiceert en dat de gemeente laat merken begaan te zijn met de bewoners van het gebied. Opvallend is dat mensen uit zone IO (< 60 dB(A)) het minder vaak met de stellingen eens zijn dan uit zone I (>65 dB(A)),

3.2.6 Over/ge opmerkfrrgen

Hoewel er in de vragenlijsten niet specifiek naar is gevraagd, zijn tijdens de telefonische vragenlijsten vaak dezelfde opmerkingen gemaakt. Sommigen gaven aan dat de vragenlijst gericht is op de eigen ervaringen, Een aantal respondenten vond dit jammer, omdat juist hun kinderen veel last van de heiwerkzaamheden hadden. Daarnaast viel op, dat meerdere mensen aangaven dat hun huisdieren last van de heiwerkzaamheden hadden en gestrest werden. Vissen, konijnen en cavia’s zouden bijv. zijn overleden. Ook gaven meerdere mensen aan dat ze zich uitgeput en opgejaagd voelden en nog een tijd na het stoppen van de heiwerkzaarnheden stipt om 7.30u (tijdstip dat heien startte) wakker werden. Sommigen noemden het een traumatische ervaring of spraken over heiterreur. Meerdere mensen gaven aan boos te zijn op de gemeente en vonden dat hen onrecht werd aangedaan. De oplossing die sommigen was aangeboden om een vervangende woonruimte te betrekken werd vooral door oudere mensen als onmogelijk gezien. Zij gaven aan dat een nieuwe omgeving veel consequenties heeft; moeilijke oriÃńntatie, nieuwe apparatuur, geen sociale contacten in de omgeving. Daarnaast gaven sommigen ook aan, dat er spanningen in de wijk ontstonden, omdat buurtbewoners op een verschillende manier met de overlast omgingen. Enkelen vonden dat buren de buurt aan het ophitsen waren. Ook gaven een paar mensen uit zone Hl aan, dat zij het onterecht vonden dat bijvoorbeeld hun overburen wel schadevergoeding ontvingen en zijzelf niet.

18

4. Discussie 4.1 Keuze on rz

t ode

Gezien de vraagstelling en de omvang van het onderzoek is gekozen voor een vragenlijstonderzoek. Een nadeel van een vragenlijstenonderzoek is, dat het kan leiden tot selectieve respons. Mensen die hinder of klachten ervaren reageren en mensen voor wie dit niet geldt, reageren niet. In dit onderzoek is naast een schriftelijke vragenlijst ook telefonisch de vragenlijst afgenomen. Mensen zijn dus actief benaderd. Hierbij is gevraagd of men de schriftelijke vragenlijst ging Invullen. Hiermee is geprobeerd om de kans op non-respons te verkleinen. Daarnaast is aan de mensen die niet (meer) mee wilden doen gevraagd wat de reden hiervoor was. Hiermee is een indruk verkregen van de redenen van non-respons. Van de 113 mensen gaven twee personen aan de schriftelijke vragenlijst niet in te vullen, omdat men geen hinder of klachten had. Ook tijdens de telefonische vragenlijst gaven sommigen deelnemers aan niet meer mee te willen werken, omdat men geen hinder of klachten meer had. Op T3 zijn mensen die op T2 aangaven geen hinder of klachten meer te hebben, niet meer gebeld, maar wel in de verwerking van de uitkomsten meegenomen. De vragenlijst was bestemd voor personen ouder dan iS jaar. Hierdoor is niet bekend hoe kinderen de overlast ervaren hebben. Volgens enkele respondenten hadden hun kinderen hier wel veel last van.

De zone-indeling is gebaseerd op basis van geluid- en billingsberekeningen van maart 2009. Uit een n/euwe berekening na verplaatsing van de heimachines (juni 2009) is gebleken dat de zones verschoven zijn (zie figuur 13). Hierdoor zijn 44 woningen die eerst in zone II lagen (60-65 dB(A) en buiten trillingscontour) in zone I terecht gekomen (>65 dB(A) en/of binnen trlltingscontour). Daarnaast bleken 211 woningen die eerst in zone III lagen (<60 dB(A)) bij de nieuwe berekening ln zone 11 te liggen (60-65 dB(A)). Veel respondenten die in dit onderzoek tot zone III zijn gerekend, zijn dus aan hetzelfde geluldsniveau blootgesteld als de respondenten uit zone H. Dit kan deels verklaren waarom bijvoorbeeld ook in zone III relatief veel hinder ervaren werd.

Legenda Geiuidafliveau 65 dB(A) 60 ÃćâĆňâĂİ 65 dB(A)

60dB(A)

i-lguur 13, Zone-indeling nieuwe berekening

4.3 Hind r en ezon eidsklacht Hinder Het percentage emstlg gehinderden door heiwerkzaamheden ligt op Vl met 73% relatief hoog. Wanneer deze percentages bijvoorbeeld vergeleken worden met andere bronnen, blijkt dat ze redelijk overeenkomen met de dosis-effectrelatle die voor militair vliegverkeer (AWACS) is

opgesteld. Bij blootstelling aan 64 dB door dit vllegverkeer is ongeveer 80% van de omwonenden ernstig gehinderd (RIVM, 2008). De respondenten ervaren, zoals te verwachten, vooral hinder door de heiwerkzaamheden en in mindere mate ook door bouw- en skepwerkzaamheden. Van de overige bronnen wordt nauwelijks ernstige geluldhlnder ervaren (max. 10%). De resultaten uit dit onderzoek (Vl) komen redelijk overeen met de resultaten uit de GGD-gezondheklsmonitor die periodiek wordt gehouden. 7% van de Elndhovenaran (19-64 jaar) ervoer in 2005 geluldhinder door wegverkeer, 1% door treinen en 4% door buren (GGD BZO, 2007). Niet-akoestische factoren en gezondheidsklachten Het percentage ernstig gehinderden en aantal mensen met lichamelijke gezondheidsklachten tijdens de heiwerkzaamheden lag relatief hoog. De niet-akoestische factoren ais bezorgdheid en beperkt vertrouwen in en betrokkenheid van de gemeente hebben hier mogelijk een rol in gespeeld. Ongeveer 70% van de deelnemers aan het onderzoek is bezorgd dat de heiwerkzaarnheden tot gezondheldskiachten kunnen leiden, zowel door geluid en trillingen. Daarnaast vindt ongeveer de helft van de deelnemers dat de gemeente er niet alles aan gedaan heeft om de overlast te beperken en dat zij niet heeft laten merken begaan te zijn met de bewoners van het gebied.

Opvallend is, dat ook na het stoppen van de heiwerkzaamheden er nog hinder en vooral nog gezondheidsklachten gerapporteerd worden, Ook de bezorgdheid dat de heiwerkzaamheden tot gezondheidsklachten kunnen leiden blijft hoog. Mogelijk dat de relatief lange periode (5 maanden) van heiwerkzaamheden er voor zorgt, dat er nog een soort ’na-ijleffect’ is, Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van langdurige heiwerkzaamheden, waardoor niet vergeleken kan worden of hier sprake is van meer of minder hinder en klachten dan bij langdurige heiwerkzaarnheden elders. In Zevenaar is wei onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van heiwerkzaamheden ten behoeve van een spoortunnel voor de Betuwelijn. De heimethodiek was hierbij echter anders, waardoor er vooral laagfrequent geluid ontstond (Dijkema, 2001). Ook werden andere effecten gemeten (metingen van bloeddruk, hartfrequentie en het stresshorrnoon cortisol). De resultaten zijn daardoor niet vergelijkbaar met de resultaten van dit onderzoek. Anderzijds lijken de klachten uit dit onderzoek overeen te komen met ’lichamelijk onverklaarbare klachten’ die na rampen worden aangetoond (Gezondheidsraad, 2006). Dit zijn klachten zonder aantoonbare lichamelijke oorzaken. Hierbij worden ook klachten als hoofdpijn, vermoeidheid en spierpijn genoemd. Bij de meeste getroffenen zijn de klachten het sterkst direct na een ramp. Binnen 1,5 jaar zijn bij het merendeel de klachten verdwenen. Ca. 20-25% houdt jarenlang klachten. Een ramp is uiteraard van een grotere omvang dan de heiwerkzaamheden, waardoor de vergelijking slechts deels kan worden getrokken. Uit dit onderzoek In Eindhoven zijn de lichamelijke klachten na 3 weken bij 78 4 van de respondenten verdwenen. Wel blijft ook hier 22’Ya van de mensen langer klachten houden die aan de heiwerkzaamheden worden toegeschreven. In het onderzoek van de Gezondheidsraad is ook gekeken naar factoren die het herstel bevorderen. Dit waren onder andere: aandacht, erkenning en respect en een adequate financiele steunregeling.

Ervaren gezondheid Het percentage mensen dat zijn/haar gezondheid in het algemeen als niet goed (gaat wel, slecht, zeer slecht) ervaart (Vl), ligt relatief hoog met 45’la. In de periode 2004-2007 lag dit in de regiO Brabant-Zuidoost aanzienlijk lager met 17’Yo (CBS, 2007). Ook in de periodieke gezondheidsmonitor van de GGD was dit percentage lager; gemiddeld 14% van de Eindhovenaren van 19-64 jaar rapporteerde een matig tot slecht ervaren gezondheid (situatie 2005). Bij ouderen (>65 jaar) was dit 34’k (situatie 2006) (GGD Brabant-Zuidoost, 2007). Overigens heeft de vraag in de GGD-monitor andere antwoordcategoriegn (uitstekend, zeer goed, goed, matig, slecht), waardoor de cijfers niet exact met elkaar te vergelijken zijn.

Geesteljike gezondheid Wanneer de score voor ervaren geestelijke gezondheid uit dit onderzoek vergeleken wordt met landelijke cijfers, blijkt dat in Philipsdorp e.o. de geestelijke gezondheid tijdens de helwerkzaamheden een stuk lager ligt dan het landelijke gemiddelde (61 versus 77). Waarschijnlijk spelen de helwerkzaarnheden hierbij een belangrijke rol.

Zone III In zone III, waar volgens de berekeningen (maart 2009) de overlast gering zou moeten zijn, wordt toch relatief veel hinder en gezondheidsklachten ervaren, veelal meer dan in zone IL Deels kan dit veroorzaakt zijn door een gewijzigde indeling in zones, door verplaatsing van heimachines (zie ook 4.2). Mogelijk speelt echter hierbij ook mee dat personen uit zone III geen recht hebben op schadevergoeding. Dit kan ook verklaren dat zij vaker aangeven contact met de gemeente te hebben opgenomen en minder vertrouwen in de gemeente hebben.

21

Verschi7 schriftelijke en telefonische vragenlijst Het is opmerkelijk dat er een verschil zit tussen de hinder en gezondheidsklachten de schriftelijke (Vl) en telefonische vragenlijst (Ti). Bij de schriftelijke vragenlijst is gevraagd naar de hinder en klachten in de afgelopen drie maanden, terwijl dit bij de telefonische vragenlijst over de afgelopen paar dagen ging. Mogelijk dawas de overlast van de heiwerkzaamheden afgenomen door verplaatsing van heimachines of door het gebruik van minder heimachines. Een ander aspect dat meegespeeld kan hebben, is dat de respondenten bij telefonische vragenlijst mogelijk eerder een sociaal wenselijk antwoord geven, dan bij (schriftelijke) vragenlijsten zonder ’interviewer’ (Miller, Panjikaran, 2001). Oftewel men schetst een positiever beeld over de situatie bij een telefonische dan bij een schriftelijke vragenlijst.

4.4 Overi e onderzoeken en Individuele casufstfek Voorafgaand aan en deels tijdens dit onderzoek was het Bureau GMV samen met de GGD BrabantZuldoost ook op een andere manier betrokken bij de heiwerkzaamheden. Bewoners met klachten hebben half januari, vlak na het starten van de heiwerkzaamheden, al contact gezocht met de GGD. Bureau GMV heelt de gemeente Eindhoven geadviseerd over de gezondheidskundige aspecten, In overleg is besproken dat de GGD contact zou opnemen met mensen die zich bij de gemeente meldden met hinder en gezondheidsklachten, die zij aan de helwerkzaamheden toeschreven. De GGD heeft tijdens een huisbezoek hun klachten bevraagd en vervolgens in overleg met de gemeente besproken welke opiossingen mogelijk waren. In totaal ging het hier om ruim 100 bewoners. Hierbij is ook gekeken naar de gemelde gezondheidskiachten, waarbij onderscheid is gemaakt naar de zone, waarin men woont. Het aantal gemelde gezondheidsklachten In zone I was gemiddeld 4,9 (n=40), in zone Il was dit 3,8 (n 30) en in zone BI was dit 4,0 (n=33) (GGD BZO, 2009). Dit komt overeen met de resultaten uit dit vragenlijstonderzoek, waarbij ook de meeste klachten in zone I voorkomen en zone IH meer klachten lijkt te rapporteren dan zone II, De meest genoemde klachten tijdens de huisbezoeken waren concenttatieproblemen, siaapproblemen, hoofdpijn en stress. Bewoners (ca. 10-15) die langdurig klachten hielden zijn doorverwezen naar de eerstelijns gezondheidszorg.

Yragenlijstonderzoek bewoners Naast het hier gepresenteerde vragenlijstonderzoek dat door Bureau GMV is uitgevoerd, heeft een van de bewoners zelf ook een vragenlijstonderzoek uitgevoerd. Uit de beknopte resultaten blijkt dat 1500 bewoners zijn benaderd, waarvan er 207 hebben gereageerd (BOS, 2009). Opvallende uitkomsten waren, dat vooral mensen die binnen de eerste 200 meter wonen ’gigantisch veel overlast’ ervoeren zowel door geluid als door trillingen. Tot op 900 meter werd nog overlast ervaren. De vraag Is hoe representatief dit onderzoek is, gezien de lage respons.

5. Conclusies en aanbevelingen Doei van dit onderzoek was inzicht kdjgen in het verloop van gezondheidsklachten van bewoners van de wijk Philipsdorp e.o. tijdens en na afronding van de helwerkzaamheden. Conclusies De heiwerkzaarnheden hebben een duidelijke invloed op de hlnderbeleving en de ervaren gezondheid van de bewoners van Philipsdorp e.o. gehad: Het percentage ernstig gehinderden door geluid en trillingen van de heiwerkzaamheden ligt met gemiddeld 73% op V1 relatief hoog. Het percentage ernstig gehinderden verschiit significant tussen de zones. In zone I is deze het hoogst. Van de respondenten geeft 68% aan gezondheidsklachten te ervaren die ze wijten aan de hei werkzaamheden. Ongeveer 70% van de respondenten is bezorgd dat zowel het geluid als de trillingen van de heiwerkzaamheden tot gezondheidsklachten kunnen leiden. In zone I worden de meeste hinder en klachten ervaren. Opvallend is dat mensen uit zone III veelal meer hinder en klachten ervaren dan mensen uit zone 11. De ervaren geestegjke gezondheid wordt bjdenS de heiWerkzaamheden (V1) in PhilipsdOrp en omgeving lager beoordeeld dan gernlddeld in Nederland. 88% van de respondenten heeft actie ondernomen om de overlast te verminderen. De meeste mensen geven aan vaker de ramen te hebben gesloten (55%), gevolgd door contact opgenomen met gemeente (46%) en vaker van huis (39%).12% heeft niets ondernomen. Ongeveer de helft van de respondenten vindt dat de gemeente er niet alles aan heeft gedaan om de overlast te beperken en dat zij niet heeft laat merken begaan te zijn met de bewoners van het gebied.

Na afronding van de heiwerkzaamheden is een duidelijke afname te zien in de ervaren overlast: De hinderscore voor geluld op een 10-puntsschaal neemt af van 8,2 op V1 naar 0,3 op T3. Voor trillingen geldt ongeveer hetzelfde; de score neemt af van 7,9 op V1 naar 0,3 op T3. Het aantal gemelde gezondheidsklachten en/of hoe vaak ze optreden neemt ook af na het stoppen van de heiwerkzaamheden. Toch heeft ca. 3 weken na afronding van de heiwerkzaamheden 22% van de respondenten nog lichamelijke klachten die aan de heiwerkzaamheden worden toegeschreven. Vooral respondenten uit zone I rapporteren dan nog klachten. Het percentage respondenten dat na het stoppen van de heiwerkzaamheden bezorgd is dat de heiwerkzaamheden tot gezondheldSklachten kunnen leiden verandert niet. Aanbeve//ngen voor Philipsdorp en omgeving Naast de resultaten van het vtagentijstonderzoek beschreven in dit rapport, zijn bewoners die zich bij de gemeente hadden gemeld met hinder en gezondheidsklachten als gevolg van het heien individueel bezocht door verpleegkundigen van de GGD Brabant Zuidoost. Op basis van de resultaten uit zowel het vragenlijstonderzoek als de individuele huisbezoeken wordt geadviseerd de nazorg voor de bewoners van Philipsdorp en omgeving als volgt in te vullen :

Informeer de bewoners over de resultaten van het onderzoek in een wijkinfo. Geef aan met wie (contactpersoon) mensen contact kunnen opnemen in geval van vragen. Informeer huisartsen en andere (2e lijns) zorglnstellingen over de resultaten van het onderzoek vla een brief van de GGD.

De individuele begeleiding van de mensen door verpleegkundige van de GGD is in de meeste gevallen naar beider tevredenheid afgerond. Bij een klein aantal mensen is dit in mindere mate het geval. Het is raadzaam om deze mensen nogmaals te laten benaderen door de verpleegkundigen van de GGD voor een afrondend gesprek. Indien nog verdere nazorg gewenst is, dient deze overgedragen te worden aan de reguliere zorg (huisarts, behandelend arts, enz.) De helwerkzaarnheden zijn begin juni afgerond. De bouwwerkzaamheden zijn daarentegen nog in volle gang. Wij raden aan om alert te zijn op de mogelijke overlast en (extra) gevoeligheid van de bewoners voor geluid en trillingen veroorzaakt door de bouwwerkzaamheden en de aannemer te vragen hier nadrukkelijk rekening mee te houden. Daarnaast is het belangrijk om tijdig te communiceren over momenten waarop er weer hogere geluids- en/of b iilingsniveaus waameernbaar zijn. Bespreek met cte wijkverenigingen of er behoefte is aan een nadere toelichting op de ervaringen uit dit onderzoeken in relatie tot mogelijke overlast van de verdere beu wwerkzaarnheden in Philipsdorp en omgeving. Houd aandacht voor de gezondheidssituatie, die door het merendeel van de bewoners negatief werd ervaren. Dit kan bijv. via een periodieke gemeentelijke dan wel GGD-monitor.

24

Referenties Aaronson NK, Muller M, et al, 1998. Translation, validation and norming of the Dutch language version of the SF-36 health survey in community and chronic disease populations. tournai of C!i nicai Epidemioiogy, 51, 1055-1068.

Belangengroep Omwonenden Stadionkwa*ier (BOS), mei 2009. Presentatie Enquete heioverlast. Dijkerna M, sept 2001. Laagfrequent geluid. Gezondheidseffecten ten gevolge van het heien van de spoortunnel in Zevenaar. Stage-onderzoek Dienst Brandweer en Volksgezondheid/GGD regio Arnhem. Franssen EAM, Dongen JEF van, et al, 2004. Hinder door milieufactoren en de beoordeling van de leefomgevlng in Nederland. Inventarisatie Verstoringen 2003. RIVM Rapport 815120001. GGD Brabant-Zuidoost, 2009. Overzicht klachten heien Eindhoven. (intern document)

GGD Brabant-Zuidoost, mei 2007. Gezondheldsatlas. www ezondheidsa n Gezondheidsraad, 2006. Gevolgen van rampen voor de gezondheid op middellange en lange termijn. Publicatie nr. 2006/18 Gezondheidsraad, 1994. Geluid en gezondheid. Publlcatie nr. 1994/15.

Gezondheidsraad, 1994. Hinder door trillingen. Kempen f EMM van, Staatsen BAM, Kamp I van, 2005. Selaction and evaluatlon of exposure-effect relationships for health impact assessment in the field of nolse and health. RIVM rapport

630400001. Miller TW, Panjikaran Kj, 2001. Studies in comparabllity. The propenslty scoring approach. University of Wisconsin-Madison.

Poll R van, Breugelmans 0, Dreijerink L, 2008. Belevingsonderzoek vliegbasis Geilenkirchen. Percepties van inwoners in Nederland. RIVM rappo*630310001.

Woudenberg F, Slab R, Elsman MG, 2001. Belasting en beleving: de rol van non-akoestische factoren. GGD Rotterdam e.o.

25

Bijlagen Bijlage i. Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4

Schriftelijke vragenlijst + begeleidende brief Telefonische vragenlijst Res pons percentages

Resultaten hinder en ervaren gezondheidsklachten

Bi’la 1 chriitell’ke v ’st en be el id nd nef Onderwerp: Onderzoek naar overlast bouwwerkzaamheden Geachte heer/mevrouw, De afgelopen periode is er fiink gewerkt in uw buurt. U heeft het ongetwijfeld gemerkt. Ook de komende periode is dit nog het geval. Maar de heiwerkzaarnheden zijn bijna voorbij. Deze werkzaamheden hebben bij een aantal mensen tot hinder en klachten geleid.

Om een goed beeld te krijgen van het verloop van deze klachten vraagt de GGD u mee te werken aan een onderzoek. Dit onderzoek Is van belang om overlast bij nieuwe bouwwerkzaamheden te beperken; ln Eindhoven, maar ook elders in Nederland. Voor het onderzoek hebben we willekeurig een aantal adressen In uw buurt geselecteerd, waaronder die van ul Wij hopen van harte dat u wilt meewerken aan dit onderzoek. De GGD voert dit onderzoek uit op verzoek van de gemeente Eindhoven.

Allereerst vragen wij u om bijgevoegde vragenlijst in te vullen. Daarnaast wordt u ln de komende weken maximaal 3x gebeld (afhankelijk van de overlast die u ervaart) met het verzoek een paar vragen te beantwoorden. Deze vragen gaan over de overlast die u op dat moment ervaart.

Ook ais u geen overlast heeft gehad van de werkzaamheden, is het belangrijk dat u de vragenlijst InVult. Het invullen van de lijSt duurt ongeveer 5 h il0 minuten. Uw antwoorden werden strikt vertrouwegjk behandeld en alleen voor dit onderzoek gebruikt. Het is belangrijk dat u de vragenlijst zo snel mogelijk invult en terug stuurt. Wilt u daarom de

vragengjstv 66r t6 m l ln de " vo de ontwaar nv l terugsturanr gen pmlttegel plakken la niet nodig.

Mocht u vragen hebben over het invullen van de vragenlijst, dan kunt u contact opnemen met

i v.nl). Ik dank u hartelijk voor uw medewerking. Met vriendelijke groet,

Mw. A.H. Stevens Algemeen directeur GGD Brabant-Zuidoost

Toefichtlng bij vragenlijst

Het is de bedoeling dat de vragenlijst wordt ingevuld door de bewoner van dit adres, die

o f gr ls.

Beantwoord de vraag door het vakje bij het antwoord dat het meest op u van toepassing is aan te kruisen.

Leest u, voordat u de vragenlijst gaat invullen, onderstaande aanwijzingen aandachtig door. Het is de bedoeling dat de vragenlijst wordt ingevuld door een bewoner van Het is belangrijk dat u alle vragen invuit. Er zijn geen ’goede’ of ’foute’ antwoorden. Het gaat om uw ei e ervaringen. Kies dus steeds het antwoord dat het beste bij u past. Beantwoord de vraag door het vakje bij het antwoord dat het meest op u van toepassing is aan te kruisen. Als u een antwoord wilt veranderen, kunt u het foute antwoord doorstrepen en het juiste antwoord omcirkelen of invullen. Eventueel kunt u er een pijltje bijzetten. Wij verzoeken u vriendelijk de vragenlijst in te vullen en zo snel mogelijk aan ons terug te sturen In de bijgevoegde retourenvelop. Een postzegel plakken is niet nodig,

Wij denken u bijzonder hartelijk voor uw medewerking.

Hieronder staat een schaal van 0 tfm 10 waarop u kunt aangeven in welke mate geluld u hindert, stoort of ergert als u thuis bent. Als u helemaal niet wordt gehinderd, kiest u de 0, als u extreem wordt gehinderd, kiest u de 10. Als u daar ergens tussenin zit, kiest u een getal tussen 0 en 10. Als een geluid bi] u thuis niet hoorbaar is, kunt u dit in de laatste kolom aangeven.

1. Als u denkt aan welk getal van 0 tot 10 geeft het

beste aan in welke mate u gehinderd, gestoord of geÃńrgerd wordt door geluid van de onderstaande bronnen als u thuis bent?

PER REGEl EEN ANTWOORD OMCIRKELEN

Dezelfde vraag over hinder door trillingen.

2. Als u denkt aan welk getal van 0 tot 10 geeft het beste aan in welke mate u gehinderd, gestoord of geÃńrgerd wordt door trillingen van de onderstaande bronnen ais u thuis bent?

PER REGEL EEN ANTWOORD OMCIRKELEN.

3. Hoeveel dagen in de week bent u overdag grotendeels weg? OMCIRKEL HET AANTAL DAGEN DAT VOOR U GELDT.

Aantal

da en

4. Hieronder staan enkele uitspraken over bezorgdheid. Wij willen graag van u weten in welke mate u het eens of oneens bent met onderstaande uitspraken.

PER REGEL EEN HOK3E AANKRUISEN.

Ik ben bezorgd dat het id van het heien (zoals dat in de omgeving van mijn huis voorkomt) tot kan leiden. Ik ben bezorgd dat de trilli gag ais gevolg van het heien (zoals die in de omgevlng van mijn huis voorkomen)

tot ez i sklachten kunnen

leiden. Ik ben bezorgd dat de t rilli gag als gevolg van het helen (zoals die In de omgeving van mijn huls voorkomen)

vooI s an mi’n h i kunnen zo en.

5. Heeft u iets ondernomen om de overlast van de heiwerkzaamheden bij u thuis te verminderen?

a Nee, niets ondernomen 0 Ja, contact opgenomen met de gemeente 3a, tijdelijk uit het belaste gebied/gezorgd dat ik overdag weg was 3a, vaker ramen gesloten

a 3a, contact opgenomen met belangenvereniging 3a, media-aandacht gezocht I3 Anders, namelijk; ...âĂđâĂđâĂđâĂđâĂđâĂđ....................âĂđ..âĂđâĂđâĂđâĂđ,...,...........âĂđâĂđ..............,............

6. Wat vindt u, over het algemeen genomen, van uw gezondheid? Zeer goed Goed Gaat wel Slecht Zeer slecht

30

7. Hebt u in de lo aanden door de helwerkzaarnheden last gehad van: PER REGEL k0N HOK3E AANKRUISEN.

8. De volgende vragen gaan over hoe u zich voeMe door de heiwerkzaarnheden

in de I en rl anden.

Wilt u a.u.b. bij elke vraag het antwoord geven dat het best benadert hoe vaak u zich zo voelde. PER VRAAG k4N WOK3E AANKRUISEN.

Hoe vaak was u er zenuwachtl ? Hoe vaak zat u zo in de put, dat niets u kon o vroli ken? Hoe vaak voelde u zich kalm en rusti ? Hoe vaak had u veel ene ie? Hoe vaak voelde u zich somber en nee rslachti ? Woe vaak was u een elukki mens? Hoe vaak hebben uw lichamelijke gezondheid of emotionele problemen u gehinderd bij uw sociale activiteiten zoals vrienden of familie bezoeken?

0

0

31

9. Kunt u vaar onderstaande stellingen aangeven in hoeverre u het er mee eens of oneens bent? De stellingen hebben betrekking op het omgaan met het heien in het Stad ionkwa rtl e r.

PER VRAAG AkN HOKJE AANKRUISEN.

10e Bent u men of vrouw?

0 Man D Vrouw 11. Wat is uw geboortejaar?

(zelf invullen) t? Hoeveet jaar .woont n in daze wonin ? INDIEN KORTER DAN 1 JAAR, VUL EEN 0 IN.

13. Haeveel jaar woant u in deze buurt? INDIEN KORTER DAN 1 JAAR, VUL EEhf 0 IN.

14.Is uw huidige woning een koop- of huurwoning?

0 Koopwoning 0 Huurwoning

Wij danken u bijzonder hartelijk voor uw medewerking!

32

Teief e vra en en Telefonische vragenlijst (EERSTE keer) Goede (morgen/middag/avond), u spreekt met.... van de GGD. Spreek ik met........ Vorige week hebben wij u een vragenlijst gestuurd over de mogelijke overlast van de bouwwerkzaamheden bij het Stadionkwartier. We willen graag volgen hoe de mogelijke klachten afnemen In de loop van de tijd. Daarom zou Ik u ook graag telefonisch enkele vragen willen stellen, Heeft u nu even tijd, het duurt ongeveer 5 minuten.

i. HeeR u of uw partner/huisgenoot de vragenlijst ingevuld en teruggestuurd, of gaat u dat nog doen?

A

e C

6 3a + ga verder met vraag 3 G 3a, mijn huisgenoot/pa*ner 0 Nee, niemand

2, Wat ls de reden dat u de vragenlijst niet gaat Invullenl /ais open vraag stellen, zelf aankruisen J

A t3 Geen tijd/afwezig

8 Q Geen hinder

C 0 Geen vragenlijst ontvangen

D G Geen speciale reden E i3 Geen zin/interesse F 0 Meewerken heeft geen zin G a Taal is een probleem H Q Anders, ........................... Graag zou ik u enkele vragen willen stellen over de overlast die u ervaart door het heien.

3. Als u denkt aan welk getal van 0 tot 10 geeft het beste aan in welke mate u gehinderd, gestoord of geergerd wordt door de heimachines als u thuis bentP

(indien men ja, antwoordt. vraag of dit soms, regelmatig, vaak of heel vaak was]

A. Duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd

8. Pi’nli ke s leren C. Flauwvallen D. Pin In de nek E. Pl n in de ru

F. Qvermati e trans iratie

G. Ha*kip in en H. Hoofd i’n

X. Wazi zien of vlekken voor de o en zien l. 3. Benauwdheid K. Misselijkheid of een maag die van streek Is

L. Tintelin en in de vin ers N. Een drukkend of beklemmend gevoel op de borst

5. 5.

5. Ik wil u nu enkele uitspraken over bezorgdheid voorleggen. Ik wil graag van u weten in welke mate u het eens of oneens bent me t de volgende uitspraken.

A. Ik ben bezorgd dat het geluid van het heien, zoals dat ln de omgeving van mijn

huls voorkomt, tot e hten kan

leiden.

B. 1k ben bezorgd det de t r1 rn en e1

gevolg van het heien, zoals die in de omgeving van mijn huis voorkomen, tot beid klachten kunnen leiden. C. Ik ben bezorgd dat de tljjjjltggg, als gevolg van het helen, zoals die in de omgeving van mijn huis voorkomen, voor

kunnen zo en.

Dit waren de vragen. Graag willen wij u na de heiwerkzaamheden weer ballen om u nog enkele vragen te stellen. Wilt u hier aan meewerken? Zo ja, wanneer kunnen wij u hier het beste over bellen? (dag, tijdstip). (indien nee, geef aan dat het voor het onderzoek wel heel fjin zou zijn als ze nog mee willen werken, we stellen dan minder vragen, dus zijn ook sneller klaar J Datumffl :

Tijdstip :.

Bedankt voor uw medewerkingl

(Indien mensen de vragenlijst nog niet hebben ingevuld, nogmaals vragen of ze dit nog wel willen doen en voor j6 mei (of uiterlijk 20 mei) willen terugsturen J 34

Telefonische vragenlijst TWEEDE keer (indien al meegewerkt aan eerste belronde J Goede (morgen/middag/avond), u spreekt met.... van de GGD. (check of je de juiste persoon aan de lijn hebt J Onlangs heb ik of een collega van mij u een paar vragen gesteld over de overlast door de heiwerkzaamheden. Ik wil u nu graag nog enkele vragen hierover stellen. Komt het nu gelegen7

(indien niet bereikbaar tijdens eerste belronde J

Goede (morgen/middag/avond), u spreekt met.... van de GGD. Spreek ik met........ Onlangs hebben wij u een vragenlijst gestuurd over de mogelijke overlast van de bouwwerkzaamheden bij het Stadionkwartier. We willen graag volgen hoe de mogelijke klachten afnemen in de loop van de tijd. Daarom zou Ik u ook graag telefonisch enkele vragen willen stellen. Heeft u nu even tijd, het duurt ongeveer 5 minuten. (IV.B. als mensen geen hinder of klachten hebben, toch vragen of ze deze keer mee w)fien werken; we zuilen ze dan niet nog een keer bellen J

Welk getal van 0 tot 10 geeft het beste aan ln welke mate u DE AFGELOPEN DAGEN gehinderd, gestoord of geÃńrgerd wordt door de heimachines als u thuis bent7 (H.h. we willen weten of ze nog steeds hinder ervaren a.g. v het heien, ook al ts het helen gestopt/

2. Hebt u de afgelopen dagen/week, nu de heiwerkzaamheden gestopt zijn, last gehad van klachten die u aan de heiwerkzaamheden toeschrijft: (indien men ja, antwoordt: vraag of dit soms, regelmatig, vaak of heel vaak was J

Duizeligheld of een licht gevoel in het Hoofd

Pl nli ke s leren Rauwvallen

4.

Pi’n in de nek Pi n in de ru

Overmati etrans lratie

Hartklo in en Hoofd i’n

Wazl zien of vlekken voor de en zien 0 eblazen evoel in de buik Benauwdheid Misselijkheid of een maag die van streek

ls

Pi n in de buik of mag streek

Iintelin en in de vin ers Een drukkend of beklernrnend gevoel op de borst Pl n in de borst

2. 2.

3. Hieronder staan enke1e uitspraken over dezorgdheid. Wij willen graag van u weten in welke mate u het eens of oneens bent met de volgende uitspraken.

Dit waren de vragen. Graag willen wij u over ca. 1-2 weken weer bellen om u nog enkele vragen te stellen. Wilt u hier weer aan meewerken? Zo ja, wanneer kunnen wij u hier het beste over bellen? (dag, dagdeel). Dag:...

Dagdeei/tijdstip:....

Bedankt voor uw medewerking!

Telefonische vragenlijst DERDE keer /indien al meegewerkt aan tweede belronde J Goede (morgen/middag/avond), u spreekt met.... van de GGD. Onlangs heb ik of een collega van mij u een paar vragen gesteld over de overlast door de heiwerkzaamheden. Ik wil u nu graag nog een keer enkele vragen hierover stellen. Komt het nu gelegen? (fndien niet bereikbaar tijdens tweede belronde j

Goede (morgen/middag/avond), u spreekt met.... van de GGD. Spreek ik met........ Onlangs hebben wij u een vragenlijst gestuurd over de mogelijke overlast van de bouwwerkzaarnheden bij het Stadionkwartier, We willen graag volgen hoe de mogelijke Idachten afnemen in de loop van de tijd. Daarom zou ik u ook graag telefonisch nog een keer enkele vragen willen stellen. Heeft u nu even tijd, het duurt ongeveer 5 minuten. (IV.H. ais mensen geen hinder of klachten hebben, toch vragen of ze deze keer mee willen werken; we zullen ze dan niet nog een keer bellen/

4. Welk getai van 0 tot 10 geeft het beste aan in welke mate u DE AFGELOPEN DAGEhl gehinderd, gestoord of geErgerd wordt door de heimachines als u thuis bent? PLb. we willen weten of ze nog steeds hinder ervaren a.g. v het helen, ook al ls het heien gestopt J

5. Hebt u de afgelopen dagen, nu de heiwerkzaamheden gestopt zdjn, last gehad van klachten die u aan de heiwerkzaamheden toeschrijft: (indien men ja, antwoordt: vraag of dit soms, regelmatig, vaak of heel vaak was)

Duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd Pl nli ke s ieren Flauwvallen Pi n in de nek Pi n In de ru

Dverrnati etrans iratie

Hartklo in en Hoofd i’n

Wazi zien of vlekken voor de en zien

0 eblazen evoelin de buik Benauwdheid Misselijkheid of een maag die van streek Is

Pi n in de buik of maa streek Tintelin en in de vin ers Een drukkend of beklemmend gevoel op de borst Pi’n in de borst

37

6, Hieronder ataan enkele ultepraken over bezorgdheid. Wij wlilen graag van u weten in welke mate u het eens of oneens bent met de volgende uitspraken.

Ik ben bezorgd dat het geluid van het heien (zoals dat in de omgeving van mijn huis

voorkwam) tot zondheidskla h kan

leiden. Ik ben bezorgd dat de IijjjliIgs,lI als gevolg van het heien (zoals die in de omgeving van mijn huis voorkwamen) tot

ezondh i n kunnen leiden.

Ik ben bezorgd dat de als gevolg van het helen (zoals die in de omgeving van

mijn huis voorkwamen) voor ljiade I n h i kunnen zo en.

Dit waren de vragen. Hartelijk dank dat u heeft willen meewerken aan dit onderzoek.

Bi’la e e ons ere n es 1n figuur 1 staan de responspercentages per zone en tijdstip weergegeven. in de tabellen 1 t/m 4 staat de respons zowel in aantallen als percentages weergegeven.

Respons

100%

gp 80% 70’/o

60% 50%

10% P/o

V1 Tl

F!guur i. Responspercentages

Tabel i. Respons i/i per zone

Steekproef

Respons (n)

48 50 70

37 30

Totaal 168 Tabel 2. Respons Ti per zone

Tabel 3. Respons T2 per zone

113

Respons (%b) 77% 60% 66% 67%

Tabel 4. Respons 73 per zone

Xone

H

III

Steekproef

Respons (n)

Respons (%%uo)

31

20

65% 58%

16 50

64’Yo

24 25

Totaal 80

63ok

hi

Hinder door heien per zone 10

9 8

e7

D

5

g4

U

2 I

0

Figuur 2. Gemiddelde hlnderscore door heiwerkzaamheden per zone Tabel 5. Gemiddelde hinder score en percentage ernstig gehinderden door helen op VX Zone

>65 Gemiddelde N (aantal) Std, Deviabe

60-65 Gemiddelde

geluid heien 8,8 37

i,8

trilling heien 9,0 37 1,6

7,i

8,0 30 2,2 7,7 46 2,1 8,2

N

ii3

30 3,4 7,6 46 2,8 7,9

Std, Deviatie

2,1

2.7

N

Std. Deviatie

<60 Gemiddelde N

Std. Deviatie

Totaal Gemiddelde

ii3

41

Percentage N (aantal) Std. Deviatie Percentage N (aantal) Std. Deviatie Percentage N (aantal) Std. Deviatie Percentage N (aantal) Stxl. Deviatie

Ernstige hinder Ernstige hinder geluid heien % trilling heien % 82,4 89,6 37 37 37,0 30,3 74,4 66,9 30 30 43,2 47,6 64,1 64,i 46 46 47,5 47,5 72,8 73,2 113 113 43,5 43,8

Tabel 6. Gemiddelde hinder score en percentage ernstig gehinderden door heien op T1 Ernstige hinder geluid heien Zone (%) geluid heien trilling heien 65 Gemiddelde 62,4 7,2 Percentage 7,0 N 39 40 39 N (aantal) Std. Deviatie Std. Deviatie 48,3 3,0 2,8 60-65 Gemiddelde 59,5 5,9 Percentage 7,0 N 34 34 34 N (aantal) Std. Deviatie Std. Deviatie 49, i 2,6 3/2 <60 Gemiddelde 29,3 Percentage 5,0 4,3 35 35 35 N N (aantal) Std. Deviatie Std. Deviatie 45,5 2,9 3/2 Totaal Gemiddelde 50,7 Percentage 5,8 6,3 108 i08 109 N N (aantal) Std. Deviatie Std. Deviatie 49,5 3/3 2,9

Tabel 7. Gemiddelde hin der score en percentage ernstig ge hinderden door heien op T2 Ernstige hinder geluid heien Zone geluid heien trillingen helen (%) >65 Gemiddelde 0,0 0,8 0,5 N 33 33 33 Std. Deviatie 0,0 1,6 1,3 60-65 Gemiddelde 0,3 1,4 0,9 27 N 27 27 Std. Deviatie i,5 2,3 2,1 <60 Gemiddelde 0,2 1,0 0,7 37 37 37 N Std. Deviatie 1,3 2,0 1,6 Totaal Gemiddelde 0,2 0,6 1,1 N 97 97 97 Std. Deviatie 1,7 1,1 2,0

42

Ernstige hinder trilling heien (%) 70,6 40 45,5 44,6 34

50,0 20,7 35 40,3 46,5 109 49,6

Ernstige hinder trilling heien (%)

0,0 33 0,0 3,7 27 19,2 0,2 37 1,3 1,1 97 10,2

Tabel 8. Gemiddelde hinderscore en percentage ernstig gehinderden door heien op T3

Ernstige hinder Ernstige hinder

geluid heien trilling heien Zone

(%) (oho)

geluid heien trillingen heien

>65 Gemiddelde N

Std. Deviatie

60-65 Gemiddelde N

Std, Deviatie

<60 Gemiddelde N

Std. Deviatie

Totaal Gemiddelde N

Std. Deviatle

E ondh i kn

0,5

0,5

Percentage N (aantal) Std. Deviatie Percentage N (aantal) Std. Deviatie Percentage N (aantal) Std. Deviatie Percentage N (aantal) Std. Deviatie

31

31 1,7 0,0 27 0,0 0,4 38 1,6 0,3 96 1,4

i(8 0,0 27 0,0 0,4 38 1,6 0,3 96 1,4

3,0 31 18,0 0,0 27

3,0 31 18,0

0,0 27 0,0 3,0 38 16,2 2,0 96 14,4

0,0 3,0 38 16,2 2,0 96

i4,4

am i’k

Tabel 9. Gerapporteerde lichamelijke gezondheidsklachten op verschillende momenten (somscore) Zone

>65 Gemiddelde N

Std. Deviatie

60-65 Gemiddelde N

Std. Deviatie

<60 Gemiddelde N

Std. Deviatie

Totaal Gemiddelde Std. Deviatie

Vl i0,7 25 14,2 5,6 23 6,7 4,5 34 6,6 6,7 82 9,8

T3

6,8 38 8,1 4,1 34 5,6 4,7 34 8,0 5,3 106 7,3

4,3

31 7(9

3/3

95

6,4

Tabel i0. Gemiddelde score voor ervaren geestelijke gezondheid per zone Zone Standaarddevtatle >65 dB(A) 23,5 60-65 d8(A) 21,4 (60 dB(A) 19,5

Totaal ’ Alleen respondenten dfe alle vragen hadden ingevuld zf)n meegenomen

3,8

33

7,5 1,5 26 3.2 3,6 36 7,0

21,3

0,3 27 1,0 0,7 38 1,9 1,6 96 4,9