27e jaargang no. l - februari 1994 - verschijnt 4 x per jaar
ORGAAN VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
Aold Hoksebarge REDAKTIE:
B.E. Asbreuk' F.G.M. Gebbink - Broekhuis E.H.J. Overbeeke-Scholten W.H.M. Winkels M.C. Waijerdink-Mentink
ADMINISTRATIE:
Mevr. S. Henkes, Enschedesestraat 34, 7481 CR Haaksbergen Postbankrekening nr. 2547699 Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
,,Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de „Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement ƒ 27,50 per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding.
Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen W.H.M. Winkels E.H.J. Overbeeke-Scholten J.G. Hofste op Bruinink
F.A.M. Brummelhuis
M.C. Waijerdink-Mentink B.E. Asbreuk F.G.M. Gebbink-Broekhuis S. Henkes
Lansinkstraat 14 1e voorzitter Fazantstraat 13 secretariaat Blekerstraat 5 secretaris / 2e penningmeester Stiegert 68 1e penn.meester / 2e voorz. Eibergsestraat 240 2e secretaresse Benteloseweg 23 Kolenbranderweg 53 Enschedesestraat 34
7481 JP Haaksbergen
tel. 22431
7481 BG Haaksbergen
tel. 21634
7481 JT Haaksbergen
tel. 23553
7482 GE Haaksbergen
tel. 24516
7481 HP Haaksbergen
tel. 24134
7482 PN Haaksbergen 7482 SE Haaksbergen 7481 CR Haaksbergen
tel. 05405-75214 tel. 22559 tel. 24532
1717
VERENIGINGSNIEUWS Samen met de Heimatverein Ahaus hebben 3 leden van onze Historische Kring van 17-21 oktober een studiereis gemaakt naar Straatsburg. De heer B. Heying trad hierbij op als Seminarleiter van het Europaseminar StraBburg. Zij bezochten het Europaparlement, waar diverse zeer interessante lezingen werden gehouden over het verdrag van Maastricht en alles wat daar mee samenhangt. Ook aan ontspanning werd gedacht in de vorm van stadswandelingen onder deskundige leiding in Straatsburg en Freiburg. En verder werden de specifieke wijnplaatsen Colmar en Kaisersburg bezocht. De offiële ontvangst vond plaats op het stadhuis van Straatsburg. Al met al een reis die zeer de moeite waard was. H.J. Leferink
Op donderdag 25 november j.l. vond in bruin café Menzing de eerste lezing van het seizoen 1993/1994 plaats. De heer G.J. Kraa uit Bornerbroek hield een zeer interessante causerie over de Twentse taal. Dat zijn lezing bij de ca 50 aanwezigen in goede aarde viel, mocht blijken uit het enthousiaste applaus na het dankwoord van de voorzitter. Geplande activiteiten in 1994 zijn: maandag 21 februari: lezing met eventueel dia's dinsdag 19 april: jaarvergadering, gevolgd door lezing zaterdag 11 juni: zomerexcursie zaterdag 10 september: najaarsexcursie donderdag 17 november: lezing met eventueel dia's Het bestuur
1718
RECLAME IN AOLD HOKSEBARGE Bij het doorlezen van Aold Hoksebarge zal het u opvallen dat deze uitgave iets dikker is dan normaal. Dit komt ondermeer doordat het bestuur besloten heeft om advertenties op te nemen ter verbetering van onze financiële positie. Ook onze vereniging ontkomt niet aan jaarlijkse verhogingen van druk-, porti-, copiëerkosten en andere uitgaven. Tevens is er al een begin gemaakt met de automatisering van ons ledenbestand. De copij van Aold Hoksebarge wordt inmiddels via een floppy bij onze drukker aangeleverd. Hierdoor besparen we nu al een niet onaanzienlijk bedrag op de drukkosten. Tot op heden mag onze vereniging gebruik maken van computers van enkele bestuursleden. Dit is natuurlijk geweldig, maar voor de langere termijn is dit niet de juiste oplossing. (Te denken valt aan bestuursmutaties). Het bestuur heeft derhalve besloten geleidelijk zelf tot aanschaf van dergelijke apparatuur over te gaan. Daar dit, gezien onze kaspositie, bijna een onmogelijke zaak is, zullen de extra inkomsten van de advertentieopbrengsten grotendeels gebruikt worden ter financiering hiervan. Wij zijn derhalve onze adverteerders zeer erkentelijk, want zij maken het grotendeels mogelijk, dat de gehele administratie van onze vereniging - van doopboek tot gerichtsprotocollen - efficiënter en toegankelijker zullen zijn. F.A.M. Brummelhuis penningmeester
NIEUWE LEDEN: Vanaf deze plaats heten wij ditmaal van harte welkom bij onze Historische Kring: Dhr. en Mw. J. A J. de Lange Dhr. K. Groen Het bestuur
1719
HAAKSBERGSE SCHUTTERIJ DE HEER H.MORSINKHOF SCHUTTERS KONING 1953 De heer H. Morsinkhof, Lansinkstraat 39, werd gisteren, zoals wij in het kort reeds melden schutterskoning van Haaksbergen. Bij het 84ste schot in de 5e ronde wist hij de romp, waaraan nog de linkervleugel zat, van de piek te mikken. In een triomftocht werd hij, begeleid door de schutters van de Haaksbergse schuttersvereniging en de Duitse schutters uit Holte met de Haaksbergse Harmonie voorop, naar het dorp gevoerd, waar een gezellige kermisdrukte heerste. In hotel H.W. Eijsink vond daarna de prijsuitreiking plaats van de geslaagde schuttersfeesten.
Koningspaar 1953 : G.J. Morsinkhof en H. van Rooij (Hennik v/d Nolle en Hanna v/d Katte)
Reeds vroeg in de morgen waren de schutters onder de prachtigste omstandigheden naar 't fraai gelegen schietterrein op het Scholtenhagen cheerd. Hier loste de burgemeester, mrJ.HJ. Eenhuis, die steeds een belangstelling toont voor de Twentse gebruiken, het eerste schot. Het
weersgemarwarme tweede
1720
schot werd gelost door de koning van het vorig jaar, de heer H. ter Huurne, wonende aan de Buurserweg. Vervolgens traden de schutters één voor één naar voren om hun geluk te beproeven. Ook de Duitse gasten namen aan de wedstrijd deel. In de derde ronde wist de heer B. Noordink, Oude Enschedeseweg, de kop naar beneden te schieten en daardoor beslag te leggen op de tweede prijs. Bij de 4e ronde ontdeed de heer G.B.A. Lankheet, Bevertstraat 30 de vogel van zijn rechtervleugel, waardoor hij aanspraak maakte op de derde prijs. Zoals reeds werd opgemerkt kwam bij het koningsschot de linkervleugel met de romp naar beneden. Er moest toen echter nog gestreden worden om de vierde, vijfde en zesde prijs. Daarvoor werden aan de piek drie flesjes onder elkaar aan een touw opgehangen. Het was evenwel een moeilijke taak om de flesjes die zich in de wind wentelden te raken. Dat men er toch in slaagde binnen korte tijd de flesjes in splinters te schieten bewees, dat men in Haaksbergen over goede schutters beschikt. De vierde prijs verwierf de heer H.G. Ordelmans, Bevertstraat 13, de 5e de heer B. Ordelmans, Enschedeseweg 143 en de zesde de heer M. Kleinsman, Oude Enschedeseweg 337. De Duitse gasten, die ook mee schoten, hadden weinig geluk. Zij wisten geen enkele prijs te veroveren. Na afloop van de wedstrijden werd de heer Morsinkhof tot koning uitgeroepen door de voorzitter van de Haaksbergse Schuttervereniging, de heer G.A .B. Leferink. Daarna vond het vendelzwaaien plaats door de vendeliers van de Haaksbergse schutters vereniging. De Haaksbergse Harmonie en het Pijpercorps van de Duitse schuttersvereniging verzorgden de muzikale opluistering. Tenslotte werd onder grote belangstelling naar hotel Eijsink getrokken, waar de prijsuitreiking plaats vond door burgemeester Eenhuis. Er heerste verder de gehele dag op de Haaksbergse kermis en feestmarkt een grote drukte. De sfeer rond de oude St.Pancratiuskerk was buitengewoon gezellig. Uit verre omtrek waren de mensen naar Haaksbergen gekomen om daar enige tijd ontspanning te zoeken. De cafés waren overal stampvol en ook de winkeliers deden goede zaken. Jammer was het dat in de avonduren de feestvreugde enigszins verstoord werd door de regen. Toch bleef het nog tot laat in de avond druk en gezellig in het dorp. Uit: de Twentsche Courant 1953
1721
Van Gerrit Jan Morsinkhof is verder nog bekend: geboren 21 mei 1809 in de marke Holthuizen op het erve Knippert, thans Wissinkbrinkweg nr. 31, heeft gediend in het leger van Zijne Majesteit Koning Willem I. Hij heeft deelgenomen aan de 10-daagse veldtocht van 2-12 augustus 1832 te Antwerpen. Als beloning kreeg hij een bronzen medaille van Koning Willem I. Later heeft hij nog verscheidene jaren gediend bij de Mobiele Overijsselse Schutterij. Bron: Historisch Archief Haaksbergen Beide stukken over de Haaksbergse Schutterij zijn aangeleverd door C J.Hof man
ZOONDER TITEL n Mis in n skeemer Boamn t hooge laand De kale beume Doar deels boamn oet Uure stamn zin der achter Mer ok dat oranjeachtige lech Net of t alleene Mer hooge oet de loch keump Later is t duuster Mer n mis is der nog En t is net of e lech gif H.S.V. Aangeleverd door F.G.M. Broekhuis
1722
IN EN OM DE BOERDERIJ, HET JAAR ROND, DOOR DE EEUWEN HEEN (IX) SEPTEMBER. Het oogsten was nog niet afgelopen of de zaaitijd diende zich al weer aan. Het was regel om de aardappelen zo tussen half september en half oktober te oogsten. In de laatste week van september werd al weer begonnen om het eerste koren, de winterrogge op de akker uit te zaaien. Het tijdstip van de aardappeloogst was afhankelijk van het weer, het moest enige tijd droog zijn. Met de greep, ook wel riek genoemd, werden de aardappelen boven de grond gehaald en uitgestrooid om dan, vaak door kinderen, opgeraapt te worden. Het onkruid gaf vaak grote problemen. Vooral het grasachtige gewas kweek, met zijn lange ondergrondse uitlopers was heel moeilijk te bestrijden. Naarmate het aardappelloof meer afstierf voor de rijping, kreeg de kweek meer kans om uit te groeien tot wel soms veertig centimeter hoogte. Kleine boeren met grote gezinnen stonden dan vaak te trappelen van ongeduld om deze kweek, die door het oogsten van de aardappelen op de grond kwam te liggen, te mogen hooien voor hun ene koe. Vooral op de grotere boerderijen ging er in september geen week voorbij of er moest gedorst worden. Niet alleen om 'brood' op de plank te krijgen, voor bijvoorbeeld bloedkoek, zuurworst etc, maar ook werd de rogge gebruikt als varkensvoer en zaaizaad voor de volgende oogst. Het zaaizaad moest komen van het perceel met de hoogste opbrengst. Het in deze contreien het meest verbouwde gewas, rogge, moest dan ook alle aandacht hebben. Het begon ermee, het perceel zoveel mogelijk stalmest te geven. Dan moest de ploeg, getrokken door twee paarden, z'n werk doen. De grote boeren hadden als regel twee paarden. Middelgrote boeren met één paard gingen met zijn tweeën samenspannen. Grote boeren ploegden het land van de kleinen, die geen paard hadden. Als tegenprestatie gingen de kleine boeren in drukke tijden op de grote bedrijven helpen. Betalen met een gesloten knip noemde men dat. Na het ploegwerk werd de akker rondom mooi afgewerkt met handgereedschap. Een mooi stuk afgewerkt land was de trots van de boer. Dan kon het zware werk beginnen, het zaaien met de hand. Hier werd steeds een volslagen kracht voor aangezocht. Het zaaivat of zaaischepel voor de buik dragend, aan een brede riem over de schouder ging de zaaier over het land.
1723
De schepel gevuld met zaaigoed woog bij aanvang ongeveer vijftien kilo; hiermee ging de zaaier dan heen en weer over het land, sporen achterlatend van 1.50 meter onderlinge afstand. Droeg de zaaier klompen, wat veelal het geval was, dan raakten deze met de regelmaat van de klok vol zand, daar men bij iedere stap ongeveer tien centimeter wegzakte in de losse grond. Aan het eind van het land klopte men de klompen met de zolen tegen elkaar, een hol geluid wat men aardig ver kon horen. Dan kwam het inleggen van het zaaizaad aan de orde. Dat gebeurde met een houten ruitvormige eg, die getrokken werd door één paard. Tegenwoordig hangen deze eggen hier en daar als sieraad aan de muur. Ja, september was een drukke maand op de boerderij, want er werd ook nog geslacht in deze tijd. De gevreesde bromvliegen, met hun maden, die zorgen voor bederf van het geslachte, waren dan verdwenen. Vooral bij de wat minder bedeelden was men vaak hard aan slachten toe, daar schraalhans keukenmeester was. De huisslachter, een boerenman uit de buurt, die wat ervaring in dit werk had, kwam dan 's morgens op het afgesproken tijdstip. Het water in de fornuispot moest dan aan de kook zijn. Met grote vaardigheid werd het varken gedood. Eerst werd het bloed opgevangen, daarna werd het dier met het kokende water gebroeid om zo gemakkelijker de opperhuid met het haar erop te kunnen afschrapen. Als dit karwei geklaard was, werd het dier op een stevige ladder gebonden. Met vereende krachten werd de ladder met het dode dier overeind tegen de muur gezet. Als het varken goed afgestorven was, dat wil zeggen koud en stijf was, dan moest het varken worden afgesneden en in stukken gehakt. De vrouwen waren druk in de weer met het schoonmaken van de darmen, het maken van de metworst, leverworst, bloedworst, zure worst, zure zult, balkenbrei, bloedkoek etc. Verder werd het een en ander met zout in een grote houten kuip verduurzaamd. Na veertien dagen werd alles uit de kuip gehaald en in de wieme gehangen, uitgezonderd de hammen. De wieme was een stukje zolder in het voorhuis. In de grote schoorsteen van de boerderij werden de hammen gerookt. In moeilijke tijden werd, door de armere klasse, vaak het vlees verkocht en at men zelf de rest zoals het spek, de kop en de poten. Samen met anderen werd er ook wel rundvee geslacht. Het slachten op de boerderij was steeds een drukke bedoening, maar ook min of meer een feestweek. Zo was er het 'vetpriezen' (vet prijzen). De naaste buren werden uitgenodigd om het geslachte dier te bekijken en soms, tegen beter weten in, het dier te prijzen. Vaak werden ook pothasten (panklare stukken van het dier) gegeven aan naaste familie, pastoor, dominee en minder bedeelden.
1724
Vogels In september komt de grote vogeltrek op gang. Ieder uur van de dag en nacht trekken vogels in grote getale naar het zuiden. Vele vogels kunnen wij overdag zien en 's nachts horen trekken. Er zijn echter ook bepaalde vogelsoorten die ver buiten ons gezichtsveld, kilometers hoog overkomen. Vier jaar geleden vond er een grote telling plaats van alle vogels die overvlogen. Een keten van tellers, bewapend met kijkers vormden toen een lijn dwars door Nederland, van Winterswijk tot IJmuiden. Ook in andere landen werden zo de vogels geteld. Dit jaar was er weer een vogeltelling in tachtig landen over de hele wereld. Samen met vijf andere personen telden wij in het Zuid-oostelijk deel van de gemeente Haaksbergen, een nogal waterrijk gebied. Op 10 oktober 1993 werden er, continu tellend van 8.00 uur tot 16.00 uur, het volgende aantal en soorten vogels geteld: dodaars blauwe reiger wintertaling wilde eend buizerd torenvalk rietgors waterral rietgors groene specht zwarte specht grote bonte specht ekster spreeuw goudvink
l l 19 104 7 3 19 l 19 2 3 5 l 217 5
winterkoning 8 witte kwikstaart 2 roodborst 2 boompieper 6 kramsvogel 92 zanglijster 2 koperwiek 23 goudhaantje l staartmees 30 braamsluiper 4 koolmees 34 vlaamse gaai 11 zwarte kraai 32 boerenzwaluw l geelgors 2
kievit fazant merel matkop vink
70 4 5 3 15
B.E Asbreuk
1725
HISTORIE DER KERKEN VAN HAAKSBERGEN PAROCHIE H.H. BONIFATIUS EN GEZELLEN (IV) Pastoraat H.W.A. Blom 1963 - 1979 De Veldmaat is na het overlijden van pastoor Brandsma, op l januari 1963, niet lang zonder pastoor geweest. Reeds op zon. dag 27 januari vond de plechtige installatie plaats van pastoor H.W.A. Blom, door de deken van Enschede, N.S. van Dijk, in de overvolle, prachtig versierde kerk Pastoor H.W.A. Blom werd op 13 augustus 1914 te Brummen geboren. Op 11 mei 1940 werd hij tot priester gewijd. In augustus van hetzelfde jaar werd hij benoemd tot kapelaan in Schalkhaar. In 1943 werd hij tot kapelaan benoemd in Groenlo en in oktober 1945 volgde overplaatsing naar Utrecht, waar hij veertien jaar kapelaan was in de Ludgerusparochie. Op 13 maart 1959 benoemde de Aartsbisschop hem tot bouwpastoor in pastoor Blom en kapelaan Buisman Apeldoorn. Daar stichtte hij de St. Hubertus-parochie. In november van hetzelfde jaar werd hij aldaar als pastoor geïnstalleerd. Naast kerk en pastorie stichtte hij er scholen en al wat verder bij een parochie hoort. Na het overlijden van pastoor Brandsma volgde zijn benoeming alhier. De overgang van een jonge nieuwbouwparochie naar een gevestigde, agrarische parochie was voor hem wel groot, maar hij wist al heel snel het vertrouwen van de parochianen te winnen. Op 30 augustus 1963 werd kapelaan J.S. Buisman opgevolgd door kapelaan J.J. ter Laak, die in september 1964 weer werd opgevolgd door kapelaan J.G.N. Peters. Dat pastoor Blom het vertrouwen van de parochianen gewonnen had, bleek ook bij zijn zilveren priesterfeest. Op zaterdag 15 mei 1965 werd hij bij Taxibedrijf
1726
Diepemaat aan de Enschedesestraat door afgevaardigden van het kerkbestuur opgewacht en per landauer naar de feestelijk versierde kerk gebracht, vanaf de Veldmaterstraat voorafgegaan door de jeugdverenigingen en de Haaksbergse Harmonie. Op zondagmorgen droeg hij met assistentie van de oud-kapelaans J.S. Buisman en J.J. ter Laak de plechtige Hoogmis op, waarbij J.A.H. Brouwer, een familielid van de jubilaris, de feestpredikatie hield. Het parochiële zangkoor zong onder leiding van de heer P.J.J. Kimmel de "Missa Angelorum" van Joop Schouten met aan het orgel de heer J.H. Bossink. 's middags vond de receptie plaats, waarbij de heer G.B. Diepenmaat het parochiegeschenk aanbood, nl. zeven misgewaden. In 1966 werd de in 1962 gebouwde Ludgerusschool uitgebreid met enkele leslokalen en een gymnastieklokaal. Op 28 oktober van hetzelfde jaar ontving het kerkbestuur toestemming van het bisdom de Bonifatiusschool, de Ludgerusschool en de kleuterschool Nazareth over te dragen aan de Stichting Katholiek Centraal Schoolbestuur. De leerkrachten van deze scholen waren hierover nogal ontstemd, daar de overdracht geheel buiten hen om geschied was. De Stichting Katholiek Centraal Schoolbestuur werd opgericht op 9 december 1965, nadat voordien reeds op 3 juni de statuten door het bisdom waren goedgekeurd. Op 27 mei was we weer feest, toen werd nl. de derde priesterzoon van de parochie , G. van de Kuil, pater van de orde der Franciscanen, feestelijk ingehaald. Op 9 augustus 1968 werd kapelaan J.G.N. Peters opgevolgd door J.W. A .M. Fakkert. Met de dood van pastoor J J. van Gendt van de Pancratiusparochie op l januari 1970 werd in zekere zin een periode afgesloten, waarin de drie Haaksbergse parochies naast elkaar werkten en de kerkbesturen onderling geen contakten onderhielden. Geleidelijk waren in de Nederlandse Kerk veranderingen gekomen en ook het aantal beschikbare priesters begon kleiner te worden. Op l augustus 1970 benoemde het bisdom drs. R.P.J. Hooijman tot opvolger van pastoor van Gendt en deze werd tevens aangesteld tot teamleider van de Haaksbergse pastores. Gezamenlijk kwamen de pastores tot een zekere taakverdeling, wat inhield, dat hun werkterrein zich ook buiten de eigen parochiegrenzen kon uitstrekken. Op l augustus 1971 verliet kapelaan Fakkert de Bonifatiusparochie en voor hem kwam geen opvolger. Omdat pastor Blom het pastoraat niet alleen aankon werd een deel van de parochie en wel de nieuwbouwwijk "De Els", pastoraal verzorgd door pastor A. van Dijk van de Pancratiusparochie. Ook de drie kerkbesturen gingen gezamenlijk om de tafel zitten om uit te zoeken wat samen en met minder kosten gedaan kon worden.
1727
Een eerste aanpak was de actie "Kerkbijdrage" in 1971 en het indienen van een interparochiële begroting bij het bisdom. Nadat de kerkbesturen van 1970 tot en met 1974 vrij regelmatig gezamenlijke vergaderingen hadden gehouden, werd uit deze besturen op l januari 1975 de Interparochiële Vereniging Haaksbergen (LP.V.) opgericht. De LP.V. bestaat uit afgevaardigden van de drie kerkbesturen en verricht alleen taken, die haar bij Huishoudelijk Reglement zijn opgedragen door de drie kerkbesturen, zoals: - Uitbetaling salarissen pastores - Bisdommelijke en dekenale afdrachten van de drie parochies - Vaststelling uniforme regelingen voor stipendia bij rouw en trouw - Financiering en eventueel opzetten en begeleiden van interparochiële activiteiten, zoals o.a. 1. kerkberichten in de rubriek "OP WEG" 2. jongeren- en tienervieringen (alleen financiering) 3. "actie kerkbijdrage" 4. eventuele subsidies aan op pastoraal terrein werkzaam zijnde werk groepen. De eerste voorzitter van de LP.V. was een afgevaardigde van het kerkbestuur van de Bonifatiusparochie nl. de heer J.H.A. ten Hag. Het veertigjarig bestaan van de parochie werd op 15 en 16 juni 1974 alleen kerkelijk gevierd. Op zaterdagavond was er een jongeren viering, verzorgd door het Interparochiële Tienerkoor o.l .v. de heer H. te Lintelo en met de heer J. Viester aan het orgel. Op zondagmorgen was er om negen uur een gezinsviering, verzorgd door het eigen parochiële kinderkoor. Hoogtepunt vormde daarna de volledig Latijnse Hoogmis, gecelebreerd door pastor H. Boonk met assistentie van de paters H. Hofstede en J.G. van de Kuil, alle drie priesters afkomstig uit de Veldmaat. Als presbyter-assistent fungeerde pastoor H.W.A. Blom, die ook de feestpredikatie verzorgde. De gezangen werden uitgevoerd door het parochiële koor onder leiding van de heer P.J.J. Kimmel en de heer J. Bossink aan het orgel. Bij deze gelegenheid was ook het priesterkoor aan de laatste liturgische veranderingen aangepast. Het hoofdaltaar werd naar voren geplaatst en het tabernakel kwam op een console te staan. De oude preekstoel werd omgevormd tot een moderne lezenaar en van het overgebleven ijzeren smeedwerk werd een fraaie kaarsenstandaard gemaakt. De communiebank verdween en het gehele priesterkoor werd met een trede verhoogd. Alles werd uitgevoerd met de vrijgekomen materialen. De totale kosten bedroegen ruim ƒ 20.000. Een bliksemactie in de parochie bracht ƒ 5300 op en het resterende bedrag werd geschonken door de Brandsmastichting. Deze stichting was voortgekomen uit de indertijd op 9 maart 1951 opgerichte stichting "Het Parochiehuis" en had de nieuwe naam aangenomen bij
statuutwijzinging op 10 augustus 1965. In de Haaksberger Koerier van 29 december 1979 deed de Brandsmastichting de mededeling, dat op een speciale bestuursvergadering van 17 mei besloten was de stichting op te heffen en de nog aanwezige geldmiddelen, zijnde ongeveer ƒ 14.000 over te dragen aan het kerkbestuur voor de verfraaiing van de kerk en een opknapbeurt van het kerkhof. Voor de opheffing van de stichting en de bestemming van de geldmmiddelen verleende het bisdom op 26 oktober 1977 de goedkeuring. Omstreeks 1978 kreeg het dak van de kerk en de toren een grote opknapbeurt. Door storm waren er regelmatig pannen afgewaaid. Deze waren niet meer verkrijgbaar, zodat het dak van de toren voorzien werd van rode leien en de vrijgekomen pannen gebruikt konden worden voor het kerkdak. Ook de haan, die enkele jaren tevoren met een storm van het dak was afgewaaid en lange tijd in de kelder had gelegen, kreeg zijn vertrouwde plek op de toren terug. Op Nieuwjaarsdag 1979 deelde pastoor Blom de parochianen mede, dat hij in de loop van het jaar met emeritaat zou gaan, wegens gezondheidsredenen en het bereiken van de leeftijd van 65 jaar. De officiële afscheidsreceptie werd, i.v.m. de vakantie, gehouden op zondag 24 juni 1979, hoewel het emeritaat pas op l augustus inging. De zaal in café Damen was te klein om alle mensen een goed plaatsje te verschaffen. Vele sprekers maakten van de gelegenheid gebruik om in het openbaar kenbaar te maken, wat pastoor Blom voor de parochie betekend had. De pi v. voorzitter J.H.A. ten Hag overhandigde pastoor Blom een bedrag, ruim ƒ 7600,-, dat door de parochianen als afscheidscadeau bijeengebracht was. Pastoor Blom verhuisde 31 juli 1979 naar Didam, om van een welverdiende rust te gaan genieten. Onder zijn pastoraat was de parochie gegroeid van 2100 naar 3700 zielen, (wordt vervolgd) Grotendeels overgenomen uit: "Gouden jubileum parochie Bonifatius en Gezellen" S.Henkes
DE ERVEN SWERINK IN BRAMMELO (5) G. JOHANNES LENDERINK , gedoopt 1807 9/5, gehuwd 1841 18/3 met JOHANNA SCHOLTEN, geboren Borne ca. 1810, dochter van Gerrit Janen Geertruida Belt.
1729
Kinderen: 1. Hendrikus Lenderink, geboren 1842 24/7 2. Christiaan Lenderink, geboren 1845 5/3 3. Geertruida Lenderink, geboren 1847 19/2 4. Berendina Lenderink, geboren 18496/9 5. Hendrika Lenderink, geboren 1852 17/3 6. Gerharda Lenderink, geboren 18566/7 Omstreeks 1869 verlieten de Lenderinks het erve Klein Swerink en werden vanaf 15 maart 1869 opgevolgd door : H. ANTONI NIENHUIS, geboren Neede 1840 20/3 als zoon van Gerrit Jan en Willemina Esselink, gehuwd 1873 11/7 met JOHANNA WEERNINK, geboren 1849 20/2 als dochter van Christiaan en Aaltje Vuelkate, overleden 1880 13/8 Kinderen: 1. Cornelius Antonius Nienhuis, geboren 1784 12/10 2. Christina Nienhuis, geboren 1876 9/9 3. Johanna Maria Nienhuis, geboren 1879 25/1 Omstreeks 1895 verliet de familie Nienhuis Klein Swerink en werd vanaf 29 augustus opgevolgd door: J.
ANTON KOPPELMAN, geboren Borculo 1824 26/4, overleden 1903 9/2, gehuwd met GEERTRUIDA WIJLENS, geboren Haaksbergen 1841 29/5, overleden 1918 14/7 Kinderen: 1. Johannes Koppelman, geboren 1872 19/2, kleermaker, ging in 1905 naar Neede 2. Gerhardus Koppelman, geboren 1874 24/10. Deze werd opvolgend landbouwer, maar overleed 3 maart 1929 te Eibergen. 3. Jan Hendrik Koppelman, geboren 1876 23/11. Hij ging in 1898 naar Neede. 4. Grada Koppelman, geboren 1879 19/12, ging in 1898 naar Neede.
Het echtpaar Koppelman-Wijlens bouwde een nieuw huis getuige de gevelsteen : A.M.K. - G.T.W. - 1895. De huidige bewoner is H. Koppelman. t W.E. ten Asbroek en J.G.L. Overbeeke (wordt vervolgd)
1730
UIT DE KRANT VAN "GISTEREN" ZOUTWINNING TE BUURSE In het weekblad " de Groene Amsterdammer" vinden we een artikeltje over de zoutwinning bij Buurse, waaraan een paar foto's zijn toegevoegd, betrekking hebbende op dit werk. Eerst wordt een korte beschrijving gegeven van 't boorwerk. Daarna wordt verteld, dat daar ter plaatse niet zozeer zoutlagen in den bodem liggen, doch een zoutmeer, ontstaan doordien het doorsijpelende water het zout reeds ten deele heeft opgelost. Vandaar dat hier geen mijnbouw met schachten en gangen mogelijk was, maar de aangewezen wijze van ontginning verdere uitlooging is: zoodra de zoutlaag zal zijn bereikt en het boorgat tot het onderste laagje daarvan zal zijn doorgeboord, laat men in de boorbuizen zoetwater vloeien, zoodat in de diepte alle zout tot pekel wordt. Deze pekel wordt door een diepwelpomp boven den grond gebracht en naar een reusachtig groot reservoir gevoerd, dat de kostbare vloeistof naar de 2 K.M. verder te bouwen zoutfabriek zal leiden, waar de pekel wordt ingedampt. Men verwacht dat men uit elk boorgat, en er worden voorloopig twee aangeboord, 7 kub. M. pekel per uur omhoog zal brengen, dat is 168 kub. M. per etmaal, dus voor twee bronnen 336 kub. M. per etmaal. Vermenigvuldigd met 300, het aantal werkdagen per jaar, belooft dit een produktie van 100.800 kub. M.pekel per jaar.
En aangezien l kub. M. verzadigde pekel 318 K.G. zout levert, brengen de twee bronnen, globaal berekend, op per etmaal 100.000 K.G. zout, of per jaar 30 millioen K.G. zout, dat is 30.000 ton. Voorwaar, een mooie hoeveelheid. Toch wordt daardoor nog lang niet in de behoefte voor Nederland alleen voorzien. Want uit de statistieken van de laatste vier jaren blijkt, dat de binnelandsche behoefte wisselde van 115.000 tot 130.000 ton per jaar, dat is dus viermaal zooveel, als thans gehoopt wordt te kunnen verkrijgen. Maar het is best mogelijk dat nog meerdere putten zullen worden aangeboord. En dan... ook bij Winterswijk zit zout in den bodem. Daar zal de mijnbouw echter geheel volgens de regelen der kunst moeten worden toegepast, al was het alleen, omdat daar onder de zoutlaag een steenkolenlaag wordt verwacht, die door den watertoevoer zou kunnen lijden en welker ontginning daarentegen wanneer de reeds aangelegde schachten eenvoudiger en goedkooper zou worden, van de zoutmijn erboven den toegang tot de steenkolenmijn reeds vergemakkelijkten. De ontginning bij Winterwijk ligt ongetwijfeld nog in het verschiet. Maar niettemin: daar moet het heen ! Haaksbergsche Courant, 11-10-1918.
Dit krantenbericht werd aangeleverd door H.G.M. Schuiten
DE WINNENDE OPSTELLING VOOR KANTOOR EN BEDRIJF:
Unipro kunststofvloeren: • SPORTACCOMODATIES • MAGAZIJNEN EN PRODUKTIERUIMTEN • GARAGES EN EXPEDITIERUIMTEN • MELKVEESTALLEN
Industriestraat 60, 7482 EX Haaksbergen. Tel. 05427 - 26655. Fax 05427 - 27075.
Unipro b.v., Industriestraat 15, Haaksbergen, Telefoon 05427-22299
1731
HET LECH
vummerdaangs l februari 1993 Het puddinggelle autolaampnlech In de heldere zunne De maisstoppeln In t spegellige ies De huuze li-jtplat op de stroate n Skaduw hef ze laankoet eleg Ze in de lengte oeterekt Wi-j stapt oaver n skossteen hen
s nommerdaangs l februari 1993 De keender met heel rooiejeskes De zwatte hoond avontuurt met op t ies Het kale maisland is inees Zo antrekkelik les kraakn in al di kuiltjes Is vandaage t mooiste Wat ze doon kont H.S .V.
Aangeleverd door F.G.M. Broekhuis
1732
KERKHOVEN Onder Karel de Groote ingesteld op de lijkw begraven worden. De marke van onze ger kerkhof draagt. Veel van de marke. Zie <
op het concilie \ ng. Vanaf die ti urwerk kwam ik f Haaksbergen een iet perceel grond rr
Paderborn in 784 een verbod noesten de doden uitsluitend hter dat er in iedere vroegere ceel grond ligt dat de naam -, naam kerkhof in het midden
kerkhoven in Haaksbergen, 15e eeuw; x kerkhof, o jodenkerkhof
Er komen vooral pal rond en in het dorp nog enkele grondpercelen voor, met de naam kerkhof. Deze grondpercelen zijn voornamelijk opgeslokt door woningbouw en wegenaanleg. Opvallend is ook nog dat vele van de percelen in de marke die worden aangeduid met de naam kerkhof, ook nu nog overhoekjes zijn liggend aan de weg en deze stukjes zijn nimmer ontgonnen. Of was men huiverig de schop in de grond te steken bij een perceel dat de naam kerkhof draagt? Drie argumenten zou ik kunnen aandragen waaruit blijkt dat deze kerkhoven inderdaad als zodanig gebruikt zijn. I Bekend is dat in de jaren 1427 - 1432 Twente door Paus Martinus V met een interdict (pauselijke ban) belegd was, omdat men Zweder van Kuilenberg niet als bisschop van Utrecht wilde aanvaarden. Daardoor was begraven in en om de kerken toen verboden en men zal hebben moeten kiezen voor een andere uitweg, waardoor de markekerkhoven toen grote kans maakten. II Verder moeten wij denken aan de vele besmettelijke ziekten die er toen heersten en die vaak dodelijke slachtoffers eisten. Zo is het helemaal niet
1733
ondenkbaar, dat men vaak koos voor een eenvoudige oplossing dicht in de buurt, in dit geval het markekerkhof, omdat er zoveel gestorvenen waren en men bang was om besmet te worden. III Bij geloofsstrijd tijdens de hervorming kwam het meer dan eens voor, dat Katholieken of Hervormers geen toegang hadden tot het gewone kerkhof. Dit kan ook een reden zijn geweest uit te wijken naar een markekerkhof. Mogelijk kan er naar bovenstaande materie wat meer onderzoek worden verricht. B.E. Asbreuk
NOTITIES UIT HET VERLEDEN (2) VELDWACHTERS EN STRAATJONGENS: het "geurige" bad In dien tijd stond in den toren de baar. 's Zondagsmiddags als de torendeur openstond, haalden de jongens haar naar buiten, één van de knapen ging er op liggen en twee of vier anderen droegen hem rond over het kerkhof (de Markt, zoals het thans heet). Onze vriend lag erop. Te Kieft, die uit het gemeentehuis dit spelletje al eenigen tijd had bespied, komt nu tevoorschijn, de dragers laten de baar vallen en kiezen het hazepad. Gelukkig voor Bernhard valt de baar zo opzij, dat de poten naar het raadhuis wijzen. Hij heeft zich niet bezeerd, springt vlug overeind en zet het op een lopen, achtervolgd door den veldwachter, die hem dicht op de hielen zit. Hoe zal Bernhard hem het best ontsnappen? In de Molenstraat vlucht hij tussen een paar huizen door en .... " wat er toen gebeurde vergeet ik nooit al word ik honderd jaar!" verhaalde me Bernhard jaren geleden, toen hij al mooi op de zeventig aanliep. "Ik was over de beerput gelopen en de veldwachter deed 't ook, maar zakt er in tot aan het middel. Met grote moeite kruipt de man der wet uit de brijpot, zijn onderste helft is geheel bedekt met de "welriekende" bruine massa. Waar hij gaat, laat hij een " heerlijk geurend" spoor achter van bruine klodders. In een ogenblik zijn er een troep jongens bijeen, die door hun geschreeuw en lawaai de aandacht trekken, zodat weldra de hele straat op de been is. Was nu de beek maar dichtbij, wat zou hij er gaarne gebruik van maken. Maar helaas! hij moet met zijn pas geverfde broek naar huis, door de Molenstraat, over het kerkhof en door de Oostenstraat. Een lange weg!
1734
De jongens vergezellen den diender, zij het ook op een eerbiedigen afstand, onder luid geschreeuw tot aan zijn woning. In de tuin wordt hij door zijn vrouw met enige emmers water afgespoeld. Wat er zich binnenskamers afspeelde, tusschen de echtgenoten is slechts te gissen, maar niet naar waarheid te beschrijven. Dien zondag zag je den veldwachter niet meer. En wat werd hij er vaak mee geplaagd, gepest mag ik wel zeggen. "Bah wat stinkt 't hier!" "Roek iej nog niks" deze en nog veel andere uitroepen waren het, die in het bijzijn van Te Kieft meermalen gehoord werden. En de goeie man stond er machteloos tegenover. Hij kon er zich alleen maar over ergeren." Aldus besloot Bernhard lachend het verhaal uit zijn jongensjaren. t J.G .L. Overbeeke
Dactylo Uitzendburo koploper in tijdelij k werk HAAKSBERGEN, Spoorstraat 14,7481 HZ Haaksbergen, tel. 05427 - 25500, fax 05427 - 29138
1735
GREPEN UIT DE HAAKSBERGSE GERICHTSPROTOCOLLEN 1645 19/3
Noodgericht S wier Grubbe richter Joannes Michorius en Derk Manten keurnoten1 Jor. Diederick van Keppell Borchman2 ten Nijenborch3 toont toestemming van zijn huisvrouw Joffer Hyleria van Keppell geboren van Raesfelt d.d. 1645 28/3 nieuwe stijl4. Het echtpaar van Keppell verkoopt aan Wichert Saalmerinck en vrouw Anneken Bouwmeester het leen5, een mansleen6 zijnde, liggende of uitgaande uit de gehele Haverkamp, Haverkampsbusken, de Wildengrond en de daarbij horende landerijen, een gehele waartal7 en uitdrift8 in de Hoenesscher Marckte, vermoge9 d'olde leen protocollen tot Haverkamp of Elss hoff behorend, van Jor. Gijginck aangekocht, gelegen bij het dorp Haexbergen langs de weg, die Nootstegede en de Schepersbrink. Erfelijk eigendommelijk, vrij allodiaal10 en doorslachtigl'. Kwitantie voor kooppenningen.
1645 24/3
Swier Grubbe, richter Bernt Smidt en Jan Varver keurnoten
1 keumoot = getuige (kornuit is hiervan afgeleid) 2 Oorspronkelijk een man, die tot de bezetting van een borg behoorde, later hij die een goed behorende tot een borg in leen heeft 3 Nienborg in Westfalen 4 wil zeggen : volgens de Gregoriaanse kalender die hier ca 1600 is ingevoerd 5 een goed, in het bijzonder grond, ten gebruike of tot vruchtgebruik afgestaan, oorspronkelijk aan een persoon voor een bepaalde tijd, later erfelijk; tegen hulde (eed van trouw) en manschap (afdracht van een bepaalde jaarlijkse opbrengst "pacht" door de leenman aan zijn leenheer) als tegenprestatie 6 achterleen 7 een vol waar is een volledig recht van deelnemen in de marke: een half waar gaf dus maar voor de helft op het gebruik van de marke 8 recht van vee te laten weiden op de markegrond 9 volgens, krachtens 10 vrij eigen bezit, tegenstelling is leengoed 11 oostmiddelnederlands voor geheel en al, hier dus volledig
1736
Scheven opbadinge12 aan pand13 van Jacob ten Ellenveldt voor 2 mud tiendgerst14 op Petri151.1. verschenen, waarvan d'olde Ellenvelt halfscheid16 betaald heeft. Wolter van Eyll en Roleff Haesebroek, namens zijn moeder Aeltien van Eyll, wed. Haesebroeks, als erfgnenamen van Aeltien ten Haegen, verzoeken copie van testament van Weimer Meijerinck en vr. Aeltien ten Haegen zaliger. Eersten stellen tot cautie17 hun halve erve18 onder het gericht. Zij verzoeken dat ook Weimer Meijerinck cautie stelt en inventaris overlegt. 1645 14/4
Swier Grobbe richter, Jan Varver en Bernt Smidt keurnoten Gerdt Rouhoff en vrouw Swenne bekennen schuldig te zijn aan Berndt Bouwmeester en vrouw Hendrixsken 240 daalder, die comparants stiefvader en moeder aan crediteuren schuldig zijn geweest. Op Lichtmis19 te verrenten met 12 daalder. Als onderpand zijn gesteld mobile en immobiele goederen, in specie20 de roggekamp en erve Rouhoff. Bijgeschreven 1649 29/2: Gerdt Rouhoff en vrouw Jurrien deze penningen van dato sijnes koops schuldig gebleven.
1645 21/4
Swier Grobbe richter, Bernt Smidt en Jan Varver keurnoten nszen en voorzeide raedt Broersma getekend, voor provisie van wijn en eetwaren, welke gecommitteerde te Laege ter volbrenging van hun commissie over de Bentheimse contributie-rekeningen, ten tijde van het sluiten van die licenten op 2/3 1636 hadden geschreven, overhandigd zou hebben aan Jan Koyermans raadsheer
12 van opbieden; in het openbaar bekend maken, met name voor een gerechtelijke verkoop. 13 onderpand waarop beslag is gelegd 14 gerst waarover tiende afgedragen moet worden. Oorspronkelijk waren tienden het tiende deel van b.v. de gerstoogst die als opbrengst voor de kerk diende. 15 22 februari, ook Petri ad Cathedram, Petersstoel 16 de helft 17 borgtocht 18 Dit is een erf waarvoor men voor de helft eigenaar is, of het is een erf dat vroeger samen met een ander half erf een geheel vormde. 19 2 februari 20 met name
1737
van de koning van Hispanien binnen Rheenen residerend. Hierdoor zou Broersma aan vijands zijde getraduceerd zijn als verrader en correspondent met rebellerende provinties, tegen zijn eed van trouw aan de koning. Hiervoor vraagt hij schadevergoeding. Beklaagde wordt vrijgesproken. Rechtsgeleerden W. Marienburg, Jellis Nijland, Gererdt Donckell en Thom. Loges binnen Deventer. Voor Hendrick Keiler treedt zijn zoon op 1645 30/6
S wier Grobbe richter, Bernt Smidt en Jan Varver keurnoten Jenneken vrouw van Luicken Twenhuisen verklaart dat er enige scheldinge heeft plaats gehad tussen haar en de weduwe van Henrick ten Grotenhuis. Zij betreurt dat. Tegenpartij zegt niets vuil s gezegd te hebben. Gerdt Rouhoff en vrouw Swenne verklaren schuldig te zijn aan G. van Scheven en juffer Margareta van Bevervoirden 100 rixdaalder + 5 rijksrdaalder rente per jaar, dienende tot demping van haar schuld op Rouhof staand. Onderpand het halve Rouhof.
1645 21/7
Noodgericht ( Ferien) S wier Grobbe Derk Manten en Jannes Michorius Sententie in zaak Berent Langensaell en zijn zwager Jan Berentsen. Bernt Langensaell is aanlegger21 en Jan Berentsen is intervenient22 voor Jan Hoetmaker en Rosier Dijckhuis en verweerder. Beren Langensaell zegt, dat na de dood van vader Matthias Langensael moeder Effse wilde hertrouwen. Bij magescheiding van 15/6 1626 is vaderlijk erfdeel voor haar 7 kinderen toegezet voor 362 daalder 15 stuiver. De oudste of bij gebrek van deze, één der andere kinderen zou huis en hof krijgen, mits betalende ieder zijn competentie23. Oudste zoon Reint heeft eerstgeboorterecht afgekocht t.b.v. broer Bernt en zijn competentie voldaan evenals zijn 2 zusters Grieten en Anneken, respectievelijk huisvrouw van Reiner Anssen en Arent Friesendorp. Tot vaderlijk goed behoorde ook Spijckergaerden en het weiden der maete Marckenslach. Aanlegger
21 eiser 22 vertegenwoordiger 23 toekomend deel, erfdeel
1738
moet nog betalen aan zuster Jenneken huisvrouw van intervenient en zijn ongetrouwde zuster Christyntien Langensael als deze wederom de koopceduul van 9/1 1643 achtervolgen, en wil deze penningen betalen. Verweerder zegt dat hij aan aanlegger wegens verkochte behuizing twee zesde parten, nl. 183 daalder 13 stuiver had betaald en geen andere schuld kent wegens zijn kindsdeel als jus cessum24 van Reiner Ansen, Friesendorp en Stientien, concludeert tot kosten en absolutie. Na dood van moeder krijgt een der oudste kinderen huis enz. Grieten en Anneken hebben aan aanlegger vaderlijke nalatenschap verkocht. Ook aanlegger en de zijnen hebben dat gedaan voor totaal 550 daalder volgens koopacte 9/1 1643. Indien iets tweemaal verkocht wordt, is degene aan wie het eerst opdracht is gedaan koper en eigenaar. Intervenient of verweerder moet beloofde en nog resterende penningen aan aanlegger betalen. Langensael verzoekt copie en bedankt evenals Jan Berentsen. Rechtsgeleerden W. Marienburgh en Gerardt Donckell. (wordt vervolgd) Bron: R.A. Overijssel, overgenomen door J.G.L. Overbeeke. Van voetnoten voorzien door A.A.M. Brummelhuis en aangeleverd door E.HJ. Overbeeke-Scholten.
24 recht van overdracht
TKF KABELS: DAAR KOM JE l VERST MEE kwaliteitskabels voor energie- en informatie-overdracht Spmnerslraal 15. poslbus 6. 7480 AA Haaksbergen, tel. 05-127 - 32255. fax 05427 - 27205
Rabobank. Aangenaam,
Rabobank S
Een greep uit ons
programma ASN nokkenschakelaars
Jean Muller schakelbare stroken
ELEKTROTECHNISCHE VERDEELSYSTEMEN EN COMPONENTEN
ODINK&KOENDERINKB.V. POSTBUS 4 - 7480 AA HAAKSBERGEN-TEL. 05427 - 30303 - TELEFAX 05427 - 26315
VOELBAAR VERTROUWEN
VOH.VO <® TOYOTA MRZDft RENAULT
AUTOBEDRIJF AKTIEF AUTO DIEPEMAAT OPEL HARTGERINK HUISKES v.d, KUIL & SCHARENBORG RIETMAN & ZN GARAGE DEN POSTEN RENAULT BLOO
Goorsestraat 122-124, lel; 05405-75348 Fax 05405-75646. Gelegen aan rijksweg Haaksbergen-Goor. Enschedeseslraat 76, Haaksbergen tel.:05427-26775. Hengevelde lel.: 05473-33944, Haafebergen, lel.: 05427-21652 Enschedeseslraal 47 - Haaksbergen, lel: 05427-21345 Deldenerslraal 15 - Hengelo. Iel: 074-919666. Eibergseslraat 73, Haaksbergen tel.: 05427-21298 Veldmaterslraal 71, Haaksbergen tel.:05427-21612 Alsleedseweg 29 • Buuise tel.: 05426-96269. Bovag lid. Kruislandslraal 46, Haaksbergen, tel.: 05427-40800.
Texim Electronics staat voor, Voorraadprogramma van ruim 52.000 verschillende soorten artikelen Eleclronica componenten van wereldbekende merken Snelle levering van kleine en grote aantallen Ons standaard voorraadassortiment bestaat uit ruim 52.000 verschillende soorten artikelen van wereldbekende merken (o.a. Analog Devices, Philips, Power Technics, Seiko Epson, Sharp, SGS-Thomson, Siemens, Texas Instruments). Texim staat voor: • Snelle levering van grote en kleine aantallen • Gratis catalogi op aanvraag • Levering binnen 24 uur in de Benelux • Technische ondersteuning • CECC en ISO-9002 gecertificeerd
TEXIM
ELECTRONICS
TEXIM ELECTRONICS BV Albert Cuyplaan 4. Postbus 172, 7480 AD, Haaksbergen, Telefoon: 05427-33333*, Telefax: 05427-33888* TEXIM ELECTRONICS BELGIË Smiksensveld 29A, 1731 Zeltik, Telefoon: 02 - 4605282, Telefax: 02 - 4607585
embér-oi eurodis
