Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen

Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen

40e jaargang nr. 2, mei 2007 Verschijnt 4x per jaar

Aold Hoksebarge HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN: Souterrain gemeentehuis tel. 053-5742374 Correspondentieadres: Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen Email: [email protected] Website: www.historischekringhaaksbergen.nl OPENINGSTIJDEN: Maandag 19.00-22.00 uur Dinsdag 13.30-17.00 uur Donderdag 19.00-22.00 uur Vrijdag 13.30-17.00 uur LEDENADMINISTRATIE:

K. Faber, K. Doormanstraat 17, 7482 BJ Haaksbergen

BETALINGEN:

Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie) Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen

BESTUUR VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN J.H. Scholten J.A.M, van der Zanden J.G. Hofste op Bruinink G.J. Slotman G.P. Wes M.C. Waijerdink-Mentink C.W.M.J. Wentink

Bizetstraat 31, 7482 AM Haaksbergen voorzitter, hoofd archivering Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen secretaris Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen wee voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek Kroonprins 4, 7481 CJ Haaksbergen penningmeester Wiedenbroeksingel 88, 7482 BD Haaksbergen hoofd interne zaken Eibergsestraat 240, 7481 HP Haaksbergen lid Fazantstraat 129, 7481 BJ Haaksbergen voorz. wg. monumenten/archeologie

tel. 5722937 tel. 5722300 tel. 5723553 tel. 5724083 tel. 5722814 tel. 5724134 tel. 5722711

"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 18,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. ISSN: 1384-76 Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen _! Sb •Cx, ^ s>

DE MORSINKHOFWEG Dit monumentale schilderij (100 x 120 cm) van de Morsinkhofweg schilderde Bart ten Bruggencate hoog zomer 1997. Links ligt het eeuwenoude erve "Morsinkhof" en op de achtergrond herkennen we het centrum van het dorp. (Foto: Herman Put)

Redactie REDACTIE A. Bekkenkamp, redacteur J.G. Hofste op Bruinink, redactiecoördinator A. van Leeuwen, correctie, eindredacteur G.J. Leppink, redacteur

MEDEWERKERS J.B.M. Heerink, J.H. Kluitenberg, H. Kormelink, G.J.W. Leppink, H.F. Mensink, Th. J. Meijerink, W. Rikkers, J.H. Scholten, A.van de Wal, C.W.M.J. Wentink, G.P. Wes, J.A.M, van der Zanden.

REDACTIEADRES Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen

Inhoud INHOUD JAARGANG 40, NUMMER 2, mei 2007 PAGINA 2885 t/m 2912 1 VAN HET BESTUUR PAG. 2886 2 NIEUWE LEDEN PAG. 2888 3 SCHENKINGEN PAG. 2888 4 AANWINSTEN PAG. 2889 5 NOTULEN JAARVERGADERING 2007 PAG. 2889 6 JAARVERSLAG 2006 PAG. 2891 7 VEELBELOVENDE EERSTE VERNIEUWDE UITGAVE VAN AOLD HOKSEBARGE PAG. 2894 8 NAAR AANLEIDING VAN .... PAG. 2896 9 FOLKLORE IN TWENTE PAG. 2897 (verslag van een lezing) 10 GENEALOGIEËN (DEEL 10) PAG. 2897 11 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 2898 12 VAN KERKENPAD TOT MÖLLNPAD PAG. 2899 13 UIT HET ARCHIEF VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN D.J. ten HOOPEN & ZOON N.V. PAG. 2900 14 EVEN EEN VEEARTS AANSTELLEN IN HAAKSBERGEN PAG. 2906 15 RICHT UW BLIK OMHOOG PAG. 2910

2885

VAN HET BESTUUR Op vrijdag 16 februari hebben wij onzejubileumuitgave, tevens het eerste nummer van jaargang 40 van Aold Hoksebarge, aangeboden aan burgemeester Karel Loohuis, dit tijdens een sfeervolle bijeenkomst in het Historisch Centrum Haaksbergen. Een verslag van deze presentatie vindt u in deze uitgave. Het kersverse kamerlid Paul UIenbelt kwam op woensdag 21 februari naar Haaksbergen om de sabel van onze bekende historische dorpsfiguur Poet'n Graads terug te brengen. Poet'n Graads, ofwel Gerhardus Leferink (1854 - 1946) was de laatste nachtwaker in Haaksbergen. Bij het uitoefenen van die functie droeg hij deze sabel bij zich voor eigen veiligheid. Paul UIenbelt, die tot zijn zeventiende in Haaksbergen heeft gewoond, erfde de sabel van zijn vader, die destijds hier notarisklerk was. De officiële overhandiging aan de burgemeester van Haaksbergen vond plaats in de trouwzaal van het gemeentehuis. ^^••••^•«•(^•••««^•^•^••^^^H

Deze gaf het kleinood op zijn beurt door aan het bestuur van onze Kring, vertegenwoordigd door de vice-voorzitter Gerard Hofste op Bruinink. Dit historische voorwerp heeft nu een plek gekregen in één van de vitrines in ons Historisch Centrum. Overhandiging van de monumentenprijs aan Mevr. M. van Beek, —Op dinsdag 20 voorzitter van de stichting "Groot Scholtenhagen". (Foto: K. Muller) maart vond de jaarlijkse uitwisseling plaats tussen ons bestuur en het bestuur van de Heimatverein Ahaus. Gezamenlijk werd een bezoek gebracht aan het cultuurhistorisch zeer interessante dorp Asbeck, 7 km van Ahaus verwijderd. Daar werden de besturen rondgeleid door een zeer deskundige gids. Die leidde allen met een schitterende tocht door dit fraaie dorp, met zijn prachtige historische panden, waaronder het vroegere "Damen Stift" en de romaanse kerk. Wij waren onder de indruk van de mooie en historische uitstraling van Asbeck en genoten volop van de gastvrijheid van onze zustervereniging, de Heimatverein Ahaus. Aan het eind van de middag werden tijdens een geanimeerde vergadering de programma's voor 2007 van beide verenigingen doorgenomen. Een altijd weer prettig en constructief overleg!

2886

-"Creëer een belevenis, win je eigen ommetje". Onder dit motto werd aan het begin van dit jaar een prijsvraag uitgeschreven door Landschapsbeheer Nederland. Simpelweg gezegd: Ontwerp een korte wandeling, waar onderweg iets te beleven valt op het gebied van natuur en/of historie. De Historische Kring Haaksbergen en Wandelkring DIO zijn gezamenlijk die uitdaging aangegaan en werden daarbij ondersteund door de vereniging de Hoksebargse Möll'n en het IVN. En met succes want gekozen uit liefst 36 inzendingen werden de initiatiefnemers met de provinciale hoofdprijs van € 10.000 beloond. De prijsuitreiking aan de afgevaardigden van beide verenigingen vond op 22 maart j.l. plaats op het landgoed de Horte in Dalfsen door gedeputeerde Piet Jansen. Het was fijn, dat op deze bijeenkomst namens de gemeente ook wethouder B. Eshuis en zijn medewerker E. Ooink aanwezig waren. Het ingediende ontwerpplan bestaat uit het herstel van het oude kerkenpad dat vroeger van de Oostendorper Watermolen naar de Pancratiuskerk liep. Dit pad wordt straks onderdeel van een wat groter rondje, het Möll'npad. Wij zijn blij met dit startkapitaal. Het is pas een begin, want vanaf nu zal er nog veel overleg moeten plaatsvinden met de gemeente, Landschapsbeheer Overijssel en andere belanghebbenden om dit plan te realiseren, deskundig en passend in het landschap. Een uitgebreid artikel over het Möll'npad vindt u in deze uitgave van Aold Hoksebarge. Ook aangenaam werden wij verrast met de toekenning van de 1-mei-trofee van de P.v.d.A. In haar nieuwsbrief van 22 maart 2007 staat te lezen, dat de P.v.d.A. Haaksbergen onder de indruk is van al het werk dat de Kring in deze 40 jaar heeft gedaan voor de geschiedenis van Haaksbergen. Van veel personen, bedrijven, verenigingen, instellingen en instanties is de historie gedocumenteerd en opgeslagen in het archief in het Historisch Centrum. Ontwikkelingen zijn beschreven en voor altijd vastgelegd. Een prestatie van formaat waarvoor de P.v.d.A. de Kring de 1-mei trofee toekent. Op dinsdag 1 mei hebben wij onder grote belangstelling deze trofee in De Richtershof in ontvangst genomen. Een mooie "schouderklop" voor het werk van de vele vrijwilligers bij onze vereniging. De opleiding van gidsen t.b.v. rondleidingen op het Waterpark "Het Lankheet" is afgerond. Het veldwerkcentrum is gereed. Er is besloten om op elke eerste zaterdag van de maand een rondleiding te gaan verzorgen over het landgoed met zijn historische elementen. Mochten er speciale verzoeken komen van groepen voor door de week, dan kan dat in goed overleg ook. Aanmelding kan via het Historisch Centrum. Natuurlijk zal ook de bevolking van Haaksbergen worden herinnerd aan ons 40-jarig bestaan. Door middel van een puzzel met veel historische begrippen in het weekblad "Rond Haaksbergen" in de maand juni zal men zijn kennis kunnen toetsen. Uiteraard zijn hieraan mooie prijzen verbonden. Ik hoop dat vele leden van onze Kring proberen deze puzzel op te lossen. Dus: doe mee en stuur ons de oplossing. Veel lees- en puzzelplezier! J.H. Scholten, voorzitter 2887

NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende leden van harte welkom: G.J. ter Beeke, Frans Halsstraat 67, 7482 XL Haaksbergen. A.C. Bokdam, De Braak 75, 7481 JE Haaksbergen. B.F. ten Broeke, Kroonprins 13, 7481 CG Haaksbergen. G. Brummelhuis, 't Meuke 4, 7481 JH Haaksbergen. J.M.J. ten Dam-Blokhuis, Ravenhorst 5, 7165 AN Haaksbergen. M.M.J. Diepenmaat, Oude Boekeloseweg 72, 7481 AA Haaksbergen. B.J.M. Eshuis, Vorgerstraat 5, 7496 AT Hengevelde. J.B. Lansink, Koenderinkstraat 13, 7496 AV, Hengevelde. E. Lesker-Volker, Slot 15, 7608 ND Almelo. J.R. Leussink, Weerninksweg 16, 7481 VS Haaksbergen. W. Oortman, Past. Bolscherstraat 4, 7588 RS Beuningen. A.A. Pasman-Hueting, Kruiskamplaan 78, 7152 GC Eibergen. A.H.M. Rijntjes-Waanders, Vletland 17, 3451 VC Vleuten. G.J. Steggink, De Els 23, 7482 BA Haaksbergen.

SCHENKINGEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor we de gulle gevers van harte willen bedanken. H. J. ten Bruggencate: Archiefstukken familie en bedrijf Ten Hopen, verslag beurs in Zwitserland, rede opening Ten Hopen 1948, reisverslag Zürich. H. v.d. Veen. (Leiden): Twentse eigenheimers en Uit het land van katoen en heide. A. Bekkenkamp: J.W. Samberg, fenomeen. Het levensverhaal van de pastor van Twickel en Twente. Koning: Nederlands gezinsboek. G.A.A. Schilderman: Jaarboeken Twente 1962 t/m 1999 R.v.d. Leest: Beatrix. Van prinses tot grootmoeder, Toen Wilhelmina regeerde. R. Lammers: Honderd jaar Gelderse Maatschappij van Landbouw. A.v.d .Wetering-Reith: Archiefstukken Woningen Licht en Lucht en diverse scholen. H. Hakvort.(Wettringen): ca. 50 bidprentjes. L.B. Dijkhuis.(Venlo): Stamboom fam.Dijkhuis deel 2. Mevr. R. Brummelhuis: Een 16-tal historische boeken. Mevr. H.A.M, ten Bruggencate-Westendorp: Daarom bleven wij; diverse foto's. H.A. ten Voorde: CD's met oude ansichten van Haaksbergen. H. Menkehorst: Oud Enschede in 1165 foto's.

2888

AANWINSTEN (Boeken) Compendium van het Overijssels recht voor 1811 De voorouders van Hendrik Slot en Dine ter Braak (Eric Ooink) Huzaren van de nacht, deel 1(C. Cornelissen) Die Edelherren von Ahaus De geschiedenis van enkele Markelose families De Hoven en Erven in de Marke Noord-Deurningen

NOTULEN JAARVERGADERING HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN 17 APRIL 2007 (aanwezig 106 personen) 1

2

3

4

5

6

Opening Voorzitter J.H. Scholten opent om 19.30 uur de vergadering en heet iedereen van harte welkom. Hij wijst op het bijzondere karakter van deze bijeenkomst i.v.m het veertigjarig bestaan. Middels een korte hommage aan de leden van het eerste uur en aan diverse vroegere bestuursleden staat hij even stil bij dit jubileum dat ingetogen gevierd wordt. Ingekomen stukken/mededelingen Bericht van verhindering is gekomen van diverse met name genoemde personen.De heer Scholten vermeldt ten overvloede nog de positie van de zelfstandige werkgroep Arfgood Buurse binnen de HKH. Notulen jaarvergadering 6 april 2006 De notulen, welke ter inzage liggen, geven geen aanleiding tot het stellen van vragen en worden onder dankzegging aan de secretaris goedgekeurd. Jaarverslag 2006 van de secretaris De secretaris leest het jaarverslag 2006 voor. De voorzitter dankt de secretaris en wijst nog even op het grote aantal activiteiten van het afgelopen jaar. Financieel jaarverslag 2006 en begroting 2007 van de penningmeester De penningmeester geeft een korte toelichting op het financiële overzicht dat alle aanwezigen voor zich hebben. Een enkele vraag n.a.v. het overzicht wordt naar tevredenheid beantwoord. De aanwezigen gaan akkoord met het voorgelegde overzicht 2006 en de begroting 2007. Verslag kascommissie Namens de kascommissie brengt de heer Ten Thije verslag uit. De commissie vindt het allemaal perfect en heeft waardering voor de penningmeester. De leden zeggen alles in orde te hebben bevonden. De kascommissie stelt de vergadering voor de penningmeester decharge te verlenen.

2889

Benoeming leden kascommissie De vergadering gaat akkoord met de benoeming van de heren G. Olink en A. Hassink als leden van de kascommissie. De heer H. ten Thije wordt hartelijk bedankt voor de twee jaren die hij deel heeft uitgemaakt van deze commissie. Bestuursverkiezing De voorzitter meldt, dat niemand een voordracht heeft gesteld met betrekking tot een bestuursbenoeming. De vergadering gaat akkoord met de herbenoeming van de heren Slotman en Van der Zanden als leden van het bestuur van de Hist. Kring Haaksbergen. Aandacht voor leden van het eerste uur

Enkele leden van het eerste uur

(Foto: K. M. Muller)

Het bestuur stelt het zeer op prijs, dat een groot aantal leden van het eerste uur gehoor heeft gegeven aan de speciale uitnodiging. Helaas moesten enkelen verstek laten gaan. Met een persoonlijke noot en een bloemetje werden zij voor het front van de aanwezigen met applaus in het zonnetje gezet door de voorzitter. 10 Presentatie jaarprogramma 2007 De heer Hofste op Bruinink vertelt over de activiteiten 2007, zoals deze door het bestuur gepland zijn. Aandacht vraagt hij voor de komende excursie samen met de Heimatverein Ahaus naar Lelystad. De heer F. Roerink doet hetzelfde m.b.t. de werkgroep Monumenten en Archeologie. De Open Monumentendag 2007 staat in het teken van na-oorlogse architectuur. In de komende uitgaven van Aold Hoksebarge en via extra brieven wordt op de activiteiten nader ingegaan. 11 Rondvraag Hier wordt geen gebruik van gemaakt. 12 Sluiting Onder dankzegging voor ieders aandacht sluit de voorzitter, om 20.20 uur deze 40e ledenvergadering. Jan van der Zanden, secretaris

2890

JAARVERSLAG 2006 De start van het jaar begon met de nieuwjaarsbijeenkomst voor vrijwilligers en bestuursleden op donderdag 12 januari 2006. Het bestuur van de Historische Kring Haaksbergen kwam in het afgelopen jaar 8 keer in vergadering bijeen. Samen met het bestuur van de Heimatverein Ahaus vond op 10 februari een zeer geslaagde middagbijeenkomst plaats in het Lankheet. De aanbieding van het boek "De mislukte textielfusie" met als ondertitel: de ondergang van de KNTU, door dr.mr. Domsdorf aan de voorzitter van de Historische Kring geschiedde sfeervol in Hengelo op 11 februari 2006. In de rij van lezingen, excursies e.d. van dit kalenderjaar droeg de rasverteller Jan Swennenhuis in het Twents diverse verhalen en legendes voor op 14 februari, de eerste grote Kringactiviteit in 2006. De plaatsen Xanten en Kalkar waren het doel van de dagexcursie samen met de Heimatverein Ahaus. Een prachtige dag. De ledenvergadering van 6 april stond in het teken van een wisseling van de wacht. De heer Leppink werd als voorzitter opgevolgd door de heer Scholten. De vergadering benoemde Jan Leppink unaniem tot erelid. Mevrouw Caecil Waijerdink -Mentink werd als nieuw bestuurslid welkom geheten. De heren Rouffaer en Brinckman verzorgden die avond een boeiende lezing over het verleden en heden van het project Vloeiweiden op het landgoed Lankheet. Vlak bij huis gebeurt er toch wel iets heel bijzonders! "De marken van Haaksbergen" staan op het informatiepaneel voor het gemeentehuis. Een initiatief van de Historische Kring samen met de ANWB. Op 12 mei vond de presentatie plaats. Na een mager begin door het slechte weer werd de meimarkt Een deel van de deelnemers in het archeologisch op 21 mei 2006 later op de dag steeds beter. Toch wel een redelijk succes (225 park van Xanten (Foto: H. J. Krooshof) euro). Trouwens ook op de boekenmarkt in augustus waren we present. Leden van onze Kring gaven ondersteuning bij het jubileum van de Han Jordaangroep. Vele groeperingen vroegen ons een avond te verzorgen voor hun leden onder de titel: Ken Haaksbergen. Een eclatant succes. Als vanouds stonden we op zondag 18 juni met een kraam op de boekenmarkt te Ootmarsum Het was erg warm en erg gezellig. Na veel en langdurig overleg kon de

2891

wethouder van Monumenten op 30 juni het eerste schildje bevestigen aan het pand café Zeezicht, voorheen o.a. café Ottink als teken dat dit pand nu als gemeentelijk monument bekend staat. Vele andere bouwwerken in ons prachtige dorp zijn nu van zo'n symbool voorzien. De uitstekende samenwerking met het Saalmerink leidde ertoe, dat daar een soort permanente tentoonstelling begint te komen over de geschiedenis van Haaksbergen. Voor heel veel ouderen een punt van blijde herkenning. De 20e Open Monumentendag kende dit keer het thema: Feest. Voorzien van het boekje over dit onderwerp fietsten talrijke leden door en rond Haaksbergen om de plaatsen te bezoeken van de grotendeels verdwenen uitspanningen. Een oponthoud bij het erve Dijkhuis van de huidige familie Toevank en de muzikale afsluiting Het schildje aan het café Zeezicht, op Scholtenhagen door de Harmonie blijven in de herinvoorheen café Ottink nering hangen. Dat de Stichting Groot Scholtenhagen (Foto: J.G. Hotste op Bruinink) daar de jaarlijkse monumentenprijs in ontvangst mocht nemen voor haar voortreffelijk werk ten behoeve van de gemeenschap Haaksbergen zal niemand verbazen. Een delegatie van het bestuur was op zondag 10 september in het Slot Ahaus aanwezig bij de uitreiking van de Felix Sümmermann-Preis 2006. Samen met de Belangengemeenschap Buurse en de Heimat Verein Alstatte kwam onze Kring mogelijk in aanmerking voor die prijs, omdat wij samen in 2004 het project van de Hessenweg gedragen hadden. De culturele open dag op zondag 17 september in 't lemenschoer werd door onze Kring aangegrepen onze foto-expositie nogmaals te tonen, welke eerder indruk maakte bij de opening van het nieuwe gedeelte van het gemeentehuis. Onze Kring deed wederom mee aan het initiatief van de scholengemeenschap Het AssinkLyceum "Leren via vrijwilligerswerk binnen VMBO klas 4TL". Vele leden gingen zaterdagmiddag 7 oktober mee naar Wessum onder de rook van Ahaus. Een rondleiding in de kerk en het bezichtigen van de klompenfabriek, aangevuld met het warme onthaal in het Heimathaus deed allen zeer genieten. Vreugde en voldoening voerden even de boventoon toen de heer Laarman door de voorzitter verwelkomd werd als het 600e lid van onze vereniging. Uiteraard kreeg de heer Laarman een presentje. Vele bezoekers van de gemeentelijke informatieavond voor nieuwkomers in oktober maakten dankbaar gebruik van de mogelijkheid ook een bezoek te brengen aan ons Historisch Centrum. Herman Hagens vertelde een overvolle zaal op 7 november aan de hand van lichtbeelden over het Agrarisch Erfgoed waarna Adriaan Velsink aangaf op welke wijze de provincie tracht dit erfgoed een nieuwe ziel te geven. Nu nog zien wat er met het sterk verwaarloosde CTA complex aan de Parallelweg gebeurt! Als dynamische vereniging gaan we op verschillende manieren met de tijd mee. Een mooi voorbeeld daarvan is het restylen van onze bibliotheek dankzij Boek en Buro. Zondag 17 december waren we uiteraard aanwezig met een stand op de Kerstmarkt. Ons Centrum deed haar Open Dag vergezeld gaan van een tentoonstelling. Over een brede belangstelling 2892

valt zeker niet te klagen. De schitterende uitgave van onze tweejaarlijkse kalender was een heel karwei. Hoedje af voor het kleine groepje leden dat daar mee bezig is geweest. Onze web-site mag zich verheugen in een groot aantal bezoekers. Ofschoon de digitale snelweg steeds breder en sneller wordt, is en blijft een bezoek aan bronmateriaal, zoals in ons archief aanwezig, voor de echte liefhebber en onderzoeker een must. In het voorbije jaar werd hard gewerkt aan de nieuwe opzet van Aold Hoksebarge. Veel denkwerk en dus vergadertijd heeft dat gekost. Immers, het is en blijft een uitgave voor en van onze leden. Voor de komende vijf jaar gaan we op deze voet voort. Elke keer strevend naar een kwalitatief hoogstaande uitgave, vooral Overhandiging van de monumentenprijs aan makkelijk leesbaar en met een grote en Mevr. M. van Beek, voorzitter van de stichting "Groot Scholtenhagen". interessante verscheidenheid aan onderwerpen. Het afgelopen jaar is veel tijd (Foto: K. Muller) besteed aan de uitwerking van het structuurrapport. In het verlengde hiervan wordt er nu met beleidsplannen met doelstellingen gewerkt. De bestuursleden moeten erg aan deze werkwijze wennen. Samen met het bestuur zijn ca. 40 vrijwilligers in het Historisch Centrum Haaksbergen actief. Onze medewerkers waren in totaal ruim 1820 keer aanwezig. In 2006 bezochten 1431 personen ons centrum voor onderzoek. Op 31 dec. 2006 bedroeg het aantal leden 625. Dus 46 leden erbij. In 2006 kon de Historische Kring weer foto's, boeken, kaarten e.d. in haar bezit krijgen van diverse personen en bedrijven. Een woord van dank aan alle gulle gevers is dan ook zeer op zijn plaats. Tot slot wil ik alle vrijwilligers die ons centrum bemannen en bevrouwen wederom danken voor hun inzet voor onze Kring. Alleen met behulp van velen is het mogelijk het Historisch Centrum Haaksbergen te laten zijn wat het nu is. De organisatoren en medewerkers, binnen zowel als buiten, van de vele activiteiten van de Historische Kring Haaksbergen verdienen terecht ook dit jaar een woord van dank. Jan van der Zanden, secretaris april 2007.

2893

VEELBELOVENDE EERSTE VERNIEUWDE UITGAVE AOLD HOKSEBARGE Als de redactie de hoge kwaliteit met betrekking tot omslag en vormgeving tot in lengte van jaren kan continueren, is de gedaanteverwisseling van ons verenigingsorgaan Aold Hoksebarge volledig te rechtvaardigen. Dat mag de eerste conclusie zijn na de presentatie van het vernieuwde blad. Maar niet alleen het omslag ziet er totaal anders uit, iedereen weet ondertussen dat ook het binnenwerk behoorlijk is gewijzigd. En, wat mij betreft, veel prettiger leesbaar is geworden. In het Historisch Centrum heerst op deze vrijdagmiddag 16 februari een beetje een zenuwachtige sfeer. Want niet alleen het nieuwe verenigingsorgaan wordt gepresenteerd, het is ook de opmaat van het jaar waarin de Historische Kring zijn veertigjarig bestaan viert. Bestuur, jubileumcommissie en redactie bevinden zich temidden van talloze medewerkers en andere vertrouwde gezichten. De enige 'vreemde' eend in de kelder onder het gemeentehuis is burgemeester Karel Loohuis. Maar eigenlijk is hij helemaal niet zo vreemd meer, getuige zijn lidmaatschap van de Historische Kring en de regelmatige aanwezigheid bij activiteiten. Wanneer de ceremonie rond de presentatie van het nieuwe boekwerkje langzaam Burgemeester Karel Loohuis en voorzitter Hendrik Scholten bij richting hoogtepunt loopt, wordt de overhandiging van de vernieuwde uitgave van Aold Hoksebarge duidelijk waarom er toch wel wat zenuwen een rol spelen. Het eerste omslag, zo blijkt uit woorden van Gerard Hofste op Bruinink, heeft het een kleine dertig jaar volgehouden. Op de daarna volgende omslagen was men steeds na een jaar of vijf al uitgekeken. Het formaat van het boekje is daarbij wel steeds hetzelfde gebleven. Nu wordt het vierde omslag gepresenteerd, tegelijk met een ander formaat en een ander lettertype. Kortom, nu komt er een nieuwe Aold Hoksebarge en de mensen die dit hebben uitgedacht moeten maar afwachten wat de reacties zijn. Die blijken gunstig uit te

2894

vallen. En terecht! Voor de feitelijke presentatie kijkt voorzitter Hendrik Scholten even terug op de afgelopen veertig jaar. Hij verhaalt van het ontstaan van de vereniging, benoemt enkele hoogtepunten uit de afgelopen vier decennia en constateert, dat aan de doelstellingen van destijds in Overhandiging van geschenk van Hassinkdrukkers door Leo Bult en ruime mate is Rob Buursen aan de vice-voorzitter Gerard Hofste op Bruinink voldaan. Een be(Foto: H.J. Krooshof) langrijke impuls geeft in 1995 de fusie tussen de Historische Kring, de werkgroep Historisch Archief Bibliotheek Haaksbergen en de stichting Haaksbergen Karakteristiek. Een bijkomend verschijnsel van enige importantie is, dat de Historische Kring mede daardoor verandert van een besloten naar een open organisatie. Eén van de andere gevolgen: een enorme toestroom van leden. Nu telt de vereniging 625 leden, aldus Hendrik Scholten. Terloops meldt hij ook dat op 11 oktober het veertigjarig bestaan wordt gevierd met een jubileumavond in het theater "De Kappen". Burgemeester Loohuis laat weten trots te zijn dat hij het "eerste exemplaar" van het nieuwe Aold Hoksebarge in ontvangst mag nemen. Tijdens de presentatie van het vernieuwde Aold Hoksebarge gaat er veel dank uit richting directie en personeel van huisdrukkerij Hassink. Mede door de niet-aflatende medewerking van het bedrijf zijn ideeën van de redactie omgezet in praktische voorbeelden, waardoor uiteindelijk een goede keuze kon worden gemaakt. Willy Rikkers

2895

NAAR AANLEIDING VAN In nummer 4 van de 39e jaargang van Aold Hoksebarge (december 2006) doet de auteur "Een greep uit de gemeentearchieven van 1906". Het is een bijzonder lezenswaardig artikel, waarin tot mijn verwondering op pagina 2801 weverij De Eendracht gesitueerd wordt aan de Molenstraat. Deze eind 1894 door Ariëns opgerichte productie-coöperatie om 39 bij de fa. Jordaan & Zonen ontslagen arbeiders weer aan werk en inkomen te helpen, lag echter niet

De Scholtenspinnerij aan de Molenstraat

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

aan de Molenstraat, maar op de hoek van De Braak en de Werfheegde. Door de aanleg van de Lansinkstraat aan het eind van de dertiger jaren in de vorige eeuw werd de Werfheegde in tweeën gedeeld. Als hommage aan de pionier van de katholieke arbeidersbeweging, die zich ook in Haaksbergen volledig en belangeloos uitsloofde voor zijn armste medemensen, kreeg het eerste stuk van de oude Werfheegde, van Spoorstraat tot Lansinkstraat, in 1939 de naam Ariënsstraat. Aan de Molenstraat stond in 1906 nog wel het oude fabrieksgebouw van spinnerij Schuiten. Deze handspinnerij uit 1835 werd al in 1859, twee jaar na het overlijden van de stichter J.F.W. Schuiten, gesloten. Handspinnerijen gingen toentertijd alom ten onder in de concurrentiestrijd met de sterk in opkomst zijnde stoomspinnerijen. Het pand werd naderhand gebruikt als woon- en winkelruimte en is pas in de jaren 1969, 1970 gesloopt. Op deze plek bevindt zich nu o.m. supermarkt Sanders. Kennelijk bedoelde de schrijver in zijn artikel dit fabrieksgebouw. J.B.M. Heerink 2896

FOLKLORE IN TWENTE (verslag van een lezing) Met ruim 120 bezoekers bleek er op 13 februari j.l. in het "Bakkershuis" veel belangstelling te zijn voor de videofilms over de Twentse folklore, gemaakt en toegelicht door de bekende Twentekenner Hennie Engelbertink. Een hele reeks van korte filmpjes werd vertoond en in de "Twentse sproake" toegelicht door de maker. De reeks was gemaakt in de volgorde van de jaargetijden, van carnaval tot nieuwjaarsdag. Alle bekende gebruiken, meest gebruiken van het platteland in en rond Ootmarsum, en grotendeels voortgekomen uit de rooms-katholieke eredienst, passeerden de revue: Palmpasen en "vlöggelen", de Pinksterbruidjes en het zegenen van de jacht. Vooraf werd een korte film vertoond van het Schuttersfeest in Haaksbergen in het jaar 1936; ook toen al op het terrein Scholtenhagen. Men kon tussen het publiek nog mensen ontwaren met knipmutsen. Veel oudgedienden waren met deze film ingenomen, in het bijzonder de aanwezige schutters, die konden vaststellen, dat de tradities van het schuttersfeest weinig veranderd zijn A. Bekkenkamp

GENEALOGIEËN (deel 10) Jordaan. "Familieboek JORDAAN". 86 pag. Iets kleiner dan A4-formaat, gebonden. Uitg. 1 maart 1915. Schrijver J.G.H.Jordaan. De eerste pagina vertoont een mooi gekleurd familiewapen waaronder de naam JORDAN. Op de volgende pagina het ambtszegel van Jan Jordaan (1763-1795) waarop 2 schepen in tegenovergestelde richting zeilende in zee. Dat kan. Maar als ex-zeevarende komt het mij vreemd voor, dat ook de wind op beide schepen uit tegengestelde richting komt. Het verzamelen van de familiegegevens was volgens de schrijver in 1915 niet eenvoudig. De oudstgenoemde is Johann Jordan geboren ca.1498 te Niedermeiser bij Cassel. De eerste met de naam Jordaan staat vermeld in 1737 te Kampen. In 1740 staat Jacob Jordaen met zijn huisvrouw Anna Leferinck in Haaksbergse kerkboeken vermeld, waarna in het bevolkingsregister van Haaksbergen in 1748 de naam Jordaan geschreven wordt. Dit blijft in de rest van het boek ook Jordaan. In vele blokken worden steeds de echtparen genoemd met hun beroep en woonplaats en de geboortedatum van de kinderen. Achter in het boek nog een aantal aantekeningen van aangetrouwde families en als afsluiting een bladwijzer voor alle Jorda(a)ns. Het is een Interessant boek voor een ieder die belangstelling heeft voor de familie Jordaan.

2897

Jordaan. "Aantekeningen geslacht JORDAAN". 35 pag. A5-formaat, gebonden. De uitgavedatum is niet vermeld. De samenstellers zijn de Heer J.D. Jordaan te Apeldoorn en de Heer J.G.H. Jordaan te Haaksbergen. In het voorwoord wordt dit boekje aangeboden als een geslachtslijst der familie Jordaan. Het boekje begint met een lijst der in het boekje voorkomende familienamen. De gegevens komen heel veel overeen met die in het hiervoor omschreven boekje. Ik kan niet ontdekken welk van de beide boekjes het eerst geschreven is. Klaassen. "Afstamming van de Haaksbergse familie Klaassen". 120 pag. A4-formaat, gebonden in blauw kaft. Uitg. dec. 1992. Schrijver J.G. Lamers. Na het samenstellen van de genealogie van zijn naamgenoten heeft de heer Lamers, wonende te Leiderdorp, ook een onderzoek gedaan naar de afstamming van zijn grootmoeder Johanna Hendrika Lamers-Klaassen ( 1852-1925). Hiervoor heeft hij veel hulp gehad van ons oud-lid J.G.L. Overbeeke. De familie Klaassen is afkomstig uit Noord-West Groningen, waar Reint Geerts trouwde op 18 dec. 1692 in het plaatsje Eenrum. Een van de afstammelingen is Klaas Klaassen die in 1790 gedoopt is in de gemeente Leens (ook Groningen). De plaats Haaksbergen duikt op als deze Klaas op 8 mei 1822 in Haaksbergen trouwt met Harmina Bouwmeesters. Hierna volgt een duidelijk overzicht van de diverse afstammelingen en steeds bijzonder uitvoerig aangegeven de bron van de gevonden gegevens. Ook van enkele aanverwante families , zoals Bouwmeester(s), Wessels en Edelijn zijn beknopte overzichten gegeven met diverse kwartierstaten. Het boek, zonder foto's, sluit af met een register van alle in het boek genoemde persoonsnamen en is aanbevelenswaardig voor vele personen die relaties hebben met genoemde familienamen. Gerrit Wes

RICHT UW BLIK OMHOOG Weet u aan welk gebouw zich deze merkwaardige kooi bevindt? Het antwoord vindt u op blz. 2910.

(Foto: J.G. Hofste op Bruinink)

2898

VAN KERKENPAD TOT MÖLLNPAD Dankzij de wedstrijd "Creëer een belevenis, win je eigen ommetje" georganiseerd door het Landschapsbeheer Nederland zal in de nabije toekomst één van de bekendste kerkenpaden van de gemeente Haaksbergen in ere hersteld worden. Het pad verbond eeuwenlang het gebied rond de Oostendorper watermolen met het centrum van Haaksbergen. Zowel kerkgangers als recreanten profiteerden van deze korte verbinding, want 's zomers trokken de Haaksbergenaren via dit pad naar de watermolen, waar gezwommen kon worden in de Buurserbeek. Tot de 50er jaren bestond op het platteland nog een fijnmazig netwerk van voetpaden: kerkenpaden, noaberpaden etc. Doordat de auto als vervoermiddel een dominante rol ging vervullen, raakte "het lopen" uit de mode. Er ontstond een nieuw netwerk van verharde wegen en de oude voetpaden raakten in onbruik. Gelukkig is er een herontdekking van "het benenwerk" en is wandelen weer populair. Het is dan ook geen wonder dat de wandelvereniging DIO en de Historische Kring

Het erve Möll'nveld (Hasseltweg) aan het Möll'npad

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

elkaar vonden en het initiatief namen voor de creatie van een ommetje. Het te reconstrueren kerkenpad maakt deel uit van een 7 km lange wandelroute, waarbij de wandelaar kennis maakt met een kleinschalig boerenlandschap en veel historische boerderijen; bovendien is er volop gelegenheid de benen te strekken bij de horecagelegenheden onderweg. De landelijke wedstrijd, die maar liefst 461 ideeën voor routes opleverde, is een stimulans om de toegankelijkheid van het platteland te vergroten. Vooral door de ruilverkaveling en de schaalvergroting van de landbouw is het oude netwerk van paden verstoord. 2899

Het door Haaksbergen ingediende ontwerp kreeg de provinciale prijs van € 10.000, die op 22 maart feestelijk door gedeputeerde Piet Jansen werd overhandigd. Deze uitverkiezing is voor een niet onbelangrijk deel te danken aan het brede draagvlak dat er voor het plan bestaat. De initiatiefnemers kunnen niet alleen rekenen op de medewerking van een groot aantal grondeigenaren, maar ook op Boerderij "Pasman" (Molenveldweg) aan het Möll'npad de ondersteuning van (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.) een drietal plaatselijke organisaties: de Vereniging Hoksebargse Möll'n, het IVN en de wijkraad centrum zuid-west. Het Overijssels Landschap schenkt niet alleen een flink geldbedrag, maar zal ook samen met de gemeente Haaksbergen de uitvoering van het plan begeleiden. Er breken derhalve goede tijden aan voor de wandelaar, die op een kleinschalige wijze wil genieten van natuur en cultuur. Clemens Wentink

UIT HET ARCHIEF VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN. Al weer enkele jaren besteden onze vrijwilligers veel tijd aan het ordenen, inventariseren en toegankelijk maken van de in ons archief aanwezige en nieuw toevertrouwde archieven van bedrijven, stichtingen, verenigingen en personen. Dat gebeurt heel systematisch en zorgvuldig volgens de door de rijksarchieven gehanteerde systematiek. Is een archief compleet, dan wordt het, voorzien van een inhoudsopgave en een samenvatting van de geschiedenis van het gearchiveerde onderwerp, in dozen opgeborgen. Een prachtig voorbeeld van zo* n archief is dat van de voormalige textielfabriek DJ. ten Hoopen en Zoon (1857-1992) , dat bestaat uit vele akten, overzichten, correspondentie, foto's, offertes en omschrijvingen, ons beschikbaar gesteld door de familie Ten Bruggencate. Om u kennis te laten maken en uw nieuwsgierigheid op te wekken naar de in ons archief beschikbare stukken, volgt hieronder de samenvatting van de geschiedenis van deze onderneming, begeleid door een serie historische foto's. 2900

D.J. TEN HOOPEN & ZOON N.V., textielfabriek te Haaksbergen van 1857 tot 1992.

Derk Jan ten Hoopen zoon van A.J. ten Hoopen * 19-02-1821 Neede t!4-02-1898 Haaksbergen

In 1857 kwam Derk Jan ten Hoopen (1821) uit Neede naar Haaksbergen waar hij in de marke Honesch aan de Schipbeek (Bekkevosweg) een natuurbleek en ververij (Ten Hoopen's Bleek) vestigde, als firmant van zijn vaders bedrijf, de firma A.J. ten Hoopen en Zonen, textielfabriek te Neede. Na enige jaren trad D.J. ten Hoopen uit de Needse firma en zette voor eigen rekening het bleken en verven in Haaksbergen voort. Al spoedig kocht hij elders garens en liet deze door thuiswevers in en buiten Haaksbergen verweven.

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

In 1891 stichtte hij met zijn zoon Arend Jan Petrus (meneer A.J.P. /1856) de firma D.J. ten Hoopen & Zoon en werd een twintigtal mechanische weefgetouwen gekocht. In de uitgebreide gebouwen van "Ten Hoopen's Bleek" werden in hoofdzaak linnen en halflinnen goederen geweven. Ook werd er ruwdoek bijgekocht, dat daar ook werd gebleekt en geverfd. De familie Ten Hoopen woonde aan de Oostenstraat (nu Jhr, von Heijdenstraat 5-11), waar ook de opmakerij, de pakkerij en het magazijn gevestigd waren. Aangezien de gebouwen in de marke Honesch ver van het dorp lagen en Haaksbergen in 1887 door een spoorwegverbinding met o.a. Enschede en Neede verbonden was, werd de weverij in 1898 naar een nieuw, door aannemer Jans Langezaal gebouwd fabriekspand aan de Stationsstraat overgebracht, hetgeen tevens een belangrijke uitbreiding inhield. Nu trad ook Derk Jan's tweede zoon Petrus A.J. ten Hoopen(1859) in dienst van de firma. De opmaakafdeling en het magazijn uit het pand aan de Oostenstraat, oorspronkelijk afkomstig van ds. Petrus Scheij, de schoonvader van oprichter Derk Jan ten Hoopen, verhuisden naar het nieuwe pand aan de Stationsstraat. Aan de Oostenstraat bouwde Petrus A. J. ten Hoopen in 1900 op deze plaats het woonhuis, waar nu de familie Ten Bruggencate woont (Jhr. von Heijdenstraat 7-9). Derk Jan stierf in 1898 op 76-jarige leeftijd en heeft het overbrengen van de machines van "Ten Hoopen's Bleek" naar de Stationsstraat niet meer mee mogen maken. Zijn beide zoons A.J.P. (Arend Jan Petrus) en P.A.J. (Petrus Adrianus Johan) zetten als firmanten het bedrijf voort. Zij begonnen ook katoenen goederen te weven,

2901

A.J.P. ten Hoopen 1856-1940)

P.A.J. ten Hoopen (1859-1915)

(Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

zoals theedoeken, handdoeken, stofdoeken, lakens, drills en twills. Beide broers Ten Hoopen hadden geen nakomelingen en daarom zocht A.J.P. ten Hoopen contact met zijn collega en goede bekende Gijs van Heek, firmant van "Schuttersveld" Gebr. van Heek in Enschede en legde deze het probleem voor. Deze dacht aan de getalenteerde zoon van de procuratiehouder van "Schuttersveld" Herman Jan ten Bruggencate en vroeg deze :"ls dat nit wat veur oenen Jan?" En zo verbond in 1912 Jan ten Bruggencate (1892) zich aan de zaak D.J. ten Hoopen in Haaksbergen. In 1913 werden de bedrijfspanden met een groot magazijn op de hoek van de Spoorstraat en de Stationsstraat gebouwd. Al in 1915 werd Jan ten Bruggencate medefirmant. In dat jaar overleed tijdens een sociëteitsavond op de kegelbaan onverwacht Petrus A.J. ten Hoopen aan een hartaanval. In 1926 (hij was toen 70 jaar) trok Arend Jan P. ten Hoopen zich terug als firmant en zette Jan ten Bruggencate als enige firmant het bedrijf voort. Hij kwam in het bezit van alle aandelen, behalve die van de weduwe van P.A.J. ten Hoopen, mevr. Ten Hoopen-Helderman. Deze aandelen kwamen na het overlijden van mevr. Ten Hoopen, door vererving in het bezit van haar nicht, tevens echtgenote van Jan ten Bruggencate, mevr. R.P. ten Bruggencate-Bakker.

2902

Onder leiding van Jan ten Bruggencate maakte de zaak Ten Hoopen een dynamische ontwikkeling door en werd fors uitgebreid en gemoderniseerd. De onderneming groeide gestaag. Waren er in 1908 nog ca. 80 werknemers actief, in 1923 waren dat er 150 en in 1963 zelfs 200, waarna het werknemersbestand tot het einde van 1992 geleidelijk terugliep. In 1932 werd de veredelingsafdeling, die steeds meer aandacht vroeg, overgeplaatst van "Ten Hooperïs Bleek" in de Honesch naar de Stationsstraat. In 1936 werd het pand en de omliggende grond van de aangelegen Coöperatieve Zuivelfabriek "Haaksbergen" aangekocht. Dit pand werd toen gedeeltelijk J. ten Bruggencate (1892-1960) verhuurd aan de net opgerichte "Textiel (Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.) Maatschappij Haaksbergen" (TMH) , ook wel de "Viltfabriek" genoemd, waarvan Jan ten Bruggencate commissaris en later president-commissaris was. Na de 2e wereldoorlog-de gebouwen waren niet beschadigd door oorlogsgeweld- werd begonnen met de fabricage van bontgeweven stukgoed voor blouses, kinder- en sportkleding. In 1959 werd de firma omgezet in een Naamloze Vennootschap (NV) met J. ten Bruggencate als directeur en zijn zoons Herman J. en Kornelis (Kees) ten Bruggencate als procuratiehouders. Jan ten Bruggencate trok zich op 1 januari 1958 terug uit de directie en zijn zoons H.J. en K. ten Bruggencate werden per die datum benoemd tot directeur. Jan ten Bruggencate overleed in 1960, op de leeftijd van 68 jaar. In de jaren 1960-'61 werd een nieuw geconditioneerde fabriekshal gebouwd en vrijwel een geheel nieuw machinepark voor weverij-voorbereiding en de weverij zelf aangeschaft. Door de opkomst van synthetische garens moest ook de veredelingsafdeling worden vernieuwd. De daarvoor benodigde geldelijke middelen waren niet in voldoende mate beschikbaar en daarom besloten directie en aandeelhouders in 1966 de onderneming te verkopen aan de Koninklijke Nederlandse Textiel Unie (KNTU) te Hengelo.

2903

H.J. ten Bruggencate (1920)

K. ten Bruggencate (1924-2002)

(Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

In 1967 werd de Koninklijke Oldenzaalsche Stoomweverij v/h J.H. Molkenboer, ook behorend tot de KNTU, samengevoegd met D.J. ten Hoopen & Zoon en in Haaksbergen en voortgezet onder de naam Molkenboer-Ten Hoopen N.V. Het KNTU-concern kon zich niet handhaven en werd in 1973 failliet verklaard. Het bedrijf Molkenboer-Ten Hoopen werd door de bewindvoerder Mr. E.P.M.W. Domsdorf verkocht aan Ames Europe Textiles N.V te Neede, die het in 1984 weer verkocht aan het concern GAMMA-holding te Helmond. In 1990 verkoopt GAMMA-holding Molkenboer-Ten Hoopen op zijn beurt weer aan de Nederlandse Jute Industrie (NJI) te Rijssen, die in 1992 voor Molkenboer-Ten Hoopen het faillissement aanvroeg. Daarmee kwam een eind aan bijna 150jaartextielactiviteit in Haaksbergen onderde naam DJ. ten Hoopen & Zoon. G. J. Leppink Bronnen" Archief Historische Kring Haaksbergen Fotoarchief HKH Het kerkje van Ten Hoopen-door Nico Spit (1999) Stad en land van Twente door L. A. Stroink (1962) Notitie K. ten Bruggencate De mislukte textielfusie (KNTU) door Mr. Dr. E.P.M.W. Domsdorf (2006) Tekening magazijn/ opmakerij DJ. ten Hoopen (Oostenstraat/ Jhr. von Heijdenstraat) (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

2904

Magazijn DJ. ten Hoopen hoek Spoorstraat/

Groot personeelsfeest t.g.v. het 25-jarig jubileum

Stationsstraat

van directeur J. ten Bruggencate. Voor in het mid-

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

den mevr. J.M. ten Hoopen-Helderman (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

Kantoor D.J. ten Hoopen & Zoon (Stationsstraat)

Voormalige boterfabriek (Stationsstraat) later

(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

kantoor Molkenboer-Ten Hoopen (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

- Ten Hoopens Bleek (1920) (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

In 1961 gebouwde fabriekshal, later weverij Molkenboer-Ten Hoopen (Eenhuisstraat) (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

2905

"EVEN" EEN VEEARTS AANSTELLEN IN HAAKSBERGEN Dat "even" duurde in Haaksbergen ruim 22 jaar! En met enkele onderbrekingen hield men er zich ook even zo lang mee bezig. Aanvankelijk waren het kwakzalvers die zich veearts noemden. In de 19de eeuw kwamen er mensen die meer kennis van zaken hadden. Het waren de onder Rijkstoezicht opgeleide "geëxamineerde" veeartsen. Het was voor een veearts niet gemakkelijk een bestaan op te bouwen op het platteland. De overheid had daar wel oog voor en daarom adviseerde men de gemeentebesturen subsidie te verstrekken. In sommige gevallen werd dit ook door de Provinciale Staten gedaan. In Haaksbergen was het in de 2de helft van de 19de eeuw nog niet zover. De boeren hier ter plaatse konden een beroep doen op de zich veearts noemende heer Franken. Zijn kennis bestond uit wat hij zich in de praktijk eigen had gemaakt en hij gebruikte middeltjes die al van ouds bekend waren. In Haaksbergen ontstond steeds meer behoefte aan een echte veearts. Deze diende zich aan in de persoon van de Rijksveearts F.S.J. Veeze uit Borculo. In maart 1886 schrijft hij aan de Raad, dat hij bereid is één dag per week naar Haaksbergen te komen. Als voorwaarde stelt hij f 150 subsidie te willen ontvangen. Er werd elders nog al eens een beroep op hem gedaan. Maarf 150 Haaksbergen is arm en de Raad zuinig! Het verzoek werd zonder meer afgewezen. Een jaar later vraagt het Hoofdbestuur van de Twentsche Landbouw Maatschappij een subsidie voor een in Hengelo aan te stellen veearts. Haaksbergen heeft nog geen afdeling van de T.L.M, maar een flink aantal notabelen is individueel lid, waaronder Jordaan, Dievelaar en Vincent. Burgemeester Vincent stelt voor f 50 subsidie te verlenen. Raadslid F.R.C. Eijsink verbond hieraan de voorwaarde, dat verstrekkende gemeenten "billijk worden behandeld". 7 van de 11 raadsleden stemmen toch nog tegen. Veeze opereerde enkele jaren later toch vrij regelmatig in Haaksbergen, maar dan als ass. districtsveearts. Hij constateerde in 1896 mond- en klauwzeer bij J.H. Greve, later bij G.J. Vruwink en in 1899 bij J.W. Bloemink. Schapenschurft is er bij G. Ottink-Hannink en H. Ottink te Eppenzolder.

Bij de Dorps Landbouw Vereniging zijn ze het zat! Op de ledenvergadering van 4 maart 1898 krijgt het bestuur te maken met ontevreden en verontwaardigde leden. Het is een schande, dat er in Haaksbergen nog geen veearts is! In noodgevallen moet er een veearts uit Borculo komen en dan mag je hopen, dat hij de volgende dag ook inderdaad komt! Het Bestuur wordt opgedragen een request aan het Gemeentebestuur te richten teneinde de aanstelling van een gediplomeerde veearts te verzoeken. Het antwoord van de Raad?? -"Heeft besloten aan de bestuursleden der Dorps Landbouw Vereniging mede te delen, dat deze vergadering voorlopig niet wenscht te treden in het voldoen aan dit verzoek." 2906

Maar toch zit het enkele raadsleden niet lekker. Ze zullen ongetwijfeld kritiek krijgen van veehouders. In aug. 1901 stelt het raadslid Te Lintelo de kwestie "veearts" opnieuw aan de orde. Hij stelt voor subsidie bij G.S. aan te vragen. De voorzitter acht een veearts wel wenselijk, maar betwijfelt of die een bestaan in Haaksbergen kan vinden. En dat in een gemeente waar 80% leeft van de landbouw! Het kost in ieder geval niets om de subsidie aan te vragen. In dec. 1901 komt er antwoord: G.S. wil f 200 subsidie verlenen voor "een eventueel te benoemen veearts". De Raad reageert positief. Raadslid Eijsink stelt voor een jaarwedde van f 300 in het vooruitzicht te stellen en sollicitanten op te roepen. De Raad gaat akkoord! Er komen helaas geen sollicitanten. In de Raad gaat het gesteggel over het juiste salaris onverminderd door. De stand is f 600 gemeente en f 200 provincie. Er komen sollicitanten en er wordt er een benoemd. Maar een paar weken later ontvangt de Burgemeester een brief van een collega, die informatie wil n.a.v. een sollicitatie naar de functie van veearts!! Burgemeester Vincent is met stomheid geslagen. De onvrede groeit. Goedbedoelde oplossingen worden aangedragen: Kunnen de veefondsen niet bijspringen? Ze zullen hun bijdrage zeker verrekenen in de verzekeringspremie en de grote boeren hebben hun vee meestal niet verzekerd. De kleine boeren zullen er dus voor opdraaien. Misschien kan de zuivelfabriek een toeslag heffen per stuks vee en ook voor de inning zorgdragen? Dan komt voorzitter Schilderman van de Dorps Landbouw Vereniging met een opmerkelijke uitspraak: "Een grote jaarwedde zal een sollicitant niet bewegen naar Haaksbergen te komen, omdat Haaksbergen al van oudsher in een kwaad blaadje staat"! Op 18 okt. 1910 komt de Raad bijeen om de door de D.L.V. voorgestelde wedde van f 800 te bespreken.

2907

Raadslid H.A. Roerink heeft een brief bij zich, die hij de burgemeester laat voorlezen; afzender onbekend. "Het geld benodigd voor een veearts is mijns inziens gemakkelijk uit gewone inkomsten te bestrijden, zonder steun van verzekeringen of boterfabriek. Door b.v. minder werk vooral met paard en wagen te laten verrichten. Hiervan wordt op ongehoorde wijze gebruik gemaakt. Ik heb meermalen gezien dat de gemeente karman haagsnoeisels, sintels, puin enz. voor particulieren vervoert en dat is iets ongehoords. Op de 2de plaats zou ik gaarne afgeschaft zien het verstrekken van logies met ontbijt aan die reizigers zonder vaste woonplaats". De voorzitter zegt dit met het dagelijks bestuur te zullen bespreken, waarna de jaarwedde wordt vastgesteld op f 600. Veeartsen solliciteren, worden goed bevonden en laten het daarna opnieuw afweten. Raadslid Ten Broeke komt nog met de verheugende mededeling, dat de melkfabriek jaarlijks f 100 wil bijdragen. Op de markt is toezicht op het vee verplicht. Omdat Haaksbergen niet aan die plicht kan voldoen, vraagt de burgemeester veearts Feberwee uit Eibergen te willen komen. Feberwee inspecteert en dient de rekening in. Haaksbergen weigert die te betalen, omdat men vindt, dat het Rijk moet betalen. Ook de overheid weigert. Feberwee schrijft: "Het slot van de geschiedenis zal derhalve zijn, dat, indien uw geacht college weigert te betalen, ik voor mijn werk niet beloond zal worden". We schrijven 1915. Ook de nieuwe burgemeester, Van Beek, doet zijn best. Hij probeert de assistent van rijksveearts Vaandrager in Delden, de heer J.H.G. Urch, voor Haaksbergen te strikken. Urch heeft er wel oren naar, maar op 6 jan. 1916 schrijft hij voorlopig nog aan Delden gebonden te zijn. Hij zal t.z.t. het aanbod in overweging nemen. Einde verhaal.

Burgemeester F.W. van Beek (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

2908

De zes onderlinge verzekeringen dringen er bij de gemeente op aan de subsidie te verhogen teneinde "in het bezit te komen van een Rijksveearts". In 1918 komt er weer leven in de brouwerij. Er zijn weer sollicitanten! De salarisstand is f 600 gem., f 200 prov. en f 100 melkfabriek. Het wordt weer niets. Het reglement van benoeming wordt bijgesteld. Een nieuwe veearts moet niet na 14 dagen al weer weg kunnen lopen. Art. 7 luidt: "Een door de veearts ingediend ontslag zal niet eerder ingaan dan 2 maanden

Veearts A. Lekkerkerker (1894-1980) (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

na de maand waarin het ontslag werd ingezonden". De Burgemeester vindt, dat het met f 600 altijd wel sukkelen zal blijven, maar met f 1200 schijnt het wel te gaan. Raadslid Jordaan vindt, dat de melkfabriek er nog wel f 100 extra bij mag leggen en dat gebeurt. Zo komt men op f 1200. Ter vergelijking: een hoofd der school krijgt ong. f 1350 per jaar. Het is inmiddels 1919. Er komt schot in. De Burgemeester is een nieuwe kandidaat op het spoor gekomen en heeft al inlichtingen ingewonnen en als klap op de vuurpijl de nieuwe, Lekkerkerker genaamd, komt in hoogsteigen persoon de raadsvergadering binnen wandelen Hij gaat akkoord met de financiële toelage en de instructie. Voor f 1200 heeft de gemeente per 20 juli 1919 een echte gemeenteveearts. Nog maar ruim een jaar in Haaksbergen,

of hij solliciteert al weer. Nu in Eibergen. Daar stelt hij wel even zijn voorwaarden: f 800 per jaar en f 600 als keurmeester voor de exportslachterij plus een vrije woning. Eibergen gaat door de knieën en benoemt hem. Burgemeester Von Heijden laat het er niet bij zitten en vraagt Lekkerkerker of hij niet in Haaksbergen zou willen blijven. Lekkerkerker wil dat wel, maar stelt ook hier onmiddellijk zijn eisen en die liegen er niet om. Hij vraagt per 1 mei f 2000 en binnen 2 a 3 jaar een vrije woning. Daarvoor moet op 2 mei 1921 een extra raadsvergadering worden belegd. Dierenarts J.G.J. ter Haar (1925-2007) De burgemeester schat de kosten van (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.) de woning op ongeveer f 1000 per jaar. Dat wordt dus in totaal f 3000, f600 meer dan in Eibergen en maar liefst f 1800 meer dan de Raad tot nu toe van plan was te betalen! Lekkerkerker is ongetwijfeld slim en de Raad verbijsterd. Lekkerkerker houdt voet bij stuk en blijft in Haaksbergen. De boeren hebben hem leren kennen als een kundig en zeer bedachtzaam man.

2909

Al spoedig wordt hij ook benoemd als gemeentelijk vee- en vleeskeuringsarts. Hij komt te wonen in het pand aan de Molenstraat, schuin tegenover kapper Ten Asbroek. Hij woont er samen met zijn zuster. In sept. 1951 deelt hij zijn Haaksbergse praktijk met de dierenarts Ter Haar. Als hoofd van de gemeentelijke vee- en vleeskeuringsdienst gaat hij in 1961 met pensioen, maar zet zijn praktijk als particulier veearts nog voort. September 1980 overlijdt Adrianus Lekkerkerker op de leeftijd van 86 jaar. Auke van der Wal. Bron: Archief Gemeente Haaksbergen Archief Historische Kring Haaksbergen

RICHT UW BLIK OMHOOG

Het voormalige pand van Jo van Hummel (Foto: Aren. Hist. Kr. Hbg.)

Oplossing van blz. 2898 Deze merkwaardige kooi bevindt zich aan de zijgevel van het wooncomplex "SONDERSHOEK" staande op de hoek van de Eibergsestraat en de Molenstraat. Hier stond vroeger het huis met winkel van Jo van Hummel. Deze kooi komt vrijwel overeen met één van de 3 kooien die zich aan de toren van de Lambertikerk in Munster bevinden. De historie van deze kooien is als volgt: Jan van Leiden (Leyden) was rondtrekkend prediker en een van de leiders van de wederdopers (een geloofsgemeenschap die dopen op volwassen leeftijd voorstaat) en later koning van het kortstondige doperse koninkrijk in Munster. In 1533 leerde Jan van Leiden de Wederdoper Jan Matthijs kennen en liet hij zich door hem dopen. Jan Matthijs stuurde Jan van Leiden als apostel naar Munster om de Werderdopers aldaar te ondersteunen. Al gauw werd hij naast Matthijs leider van de wederdopers in die stad. De wederdopers kregen de

2910

De woonflat "Sondershoek"op de hoek Molenstraat/Eibergsestraat

mran

2LRS

Ü

De drie kooien aan de Lambertikerk in Munster (Foto: VVV Munster)

meerderheid in het stadsbestuur en maakten Munster tot een van hun bolwerken. Hij oefende samen met stadhouder en scherprechter Berend Knipperdolling en rijkskanselier Heinrich Krechting een waar schrikbewind uit. Hij liet alle boeken behalve de bijbel verbranden. Het geld werd afgeschaft en polygamie en gemeenschap van goederen werden ingevoerd. Op overtreding van de tien geboden stond de doodstraf. Jan van Leiden had 17 vrouwen. Zijn doperrijk kwam op 25 juni 1535 ten einde, toen de troepen van de bisschop van Hessen Munster innamen. De tegenreformatie nam zijn loop en bood alle wederdopers de keuze tussen de terugkeer naar het katholieke geloof of strafvervolging. Zij slaagden er niet in Jan van Leiden, Berend Knipperdolling en Berend Krechting te bekeren. Ze werden op 22 januari 1536 doodgefolterd. De lichamen werden in ijzeren kooien aan de toren van de Lambertikerk in Munster opgehangen. Ze lagen er in vergane toestand tot 1881. Berend Krechtings broer Hendrik wist te ontsnappen De architect van dit wooncomplex in Haaksbergen, de heer Herman Lubbers van het architecten atelier "Alfonso" uit Hengelo (G), heeft deze kooi ter verfraaiing aangebracht en uiteraard niet ter afschrikking. Gerard Hofste op Bruinink

2911

BONZET

Nadenken is goed. Vooruit denken is beter.

BOEKBINDERS V.O.F.

Voor het inbinden van boeken, tijdschriften en

SCREEVER MICHORIUSÖ-ELLENBROEK Accountants en Belastingadviseurs

vervaardigen van dozen en mappen

Blankenburgerstraat 37, Postbus 296 - 7480 AG Haaksbergen Telefoon (053) 574 19 79 Fax (053) 574 19 78

De Osseboer 44 7547 SJ Enschede 053-4314069

—

GRONDVERZET

—

— DRAINAGE WERKZAAMHEDEN

(SIER) BESTRATINGEN

—

—

GROENVOORZIENINGEN

—

LANDBOUWMECHANISATIE

CULTUURTECHNISCHE WERKEN

— —

LOON-EN SLOOPWERKZAAMHEDEN AANLEG EN ONDERHOUD SPORTVELDEN

Hazenweg 7 Haaksbergen Tel. 053 - 5721859 Fax 053 - 5729430

pelectro-

aanleg en onderhoud van electrotechnische installaties, airco, ventilatie, stalbewaking,

Veldmaterstraat 75,7481 AC Haaksbergen Tel.: (053)572 15 38, Fax: (053)572 77 66 Landelijk erkend Electro Technisch Installatie Bureau

info§electrobreukers.nl www.electrobreukers.nl

inbraak, brand, beveiliging, alle electrische app-, audio, video, SAT-schotels, antennes, telecom, ISDN, (mob.) telefonie,

UNETO-VNI

computers, netwerk, verlichting