Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen
41e jaargang nr. 3, september 2008 Verschijnt 4x per jaar
Aold Hoksebarge HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN: Souterrain gemeentehuis tel. 053-5742374 Correspondentieadres: Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen Email:
[email protected] Website: www.historischekringhaaksbergen.nl OPENINGSTIJDEN: Maandag 19.00-22.00 uur Dinsdag 13.30-17.00 uur Donderdag 19.00-22.00 uur Vrijdag 13.30-17.00 uur LEDENADMINISTRATIE:
K. Faber, K. Doormanstraat 17, 7482 B J Haaksbergen
BETALINGEN:
Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie) Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
BESTUUR VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN J.H. Scholten J.A.M, van der Zanden J.G. Hofste op Bruinink G.J. Slotman H.B. Slotman M.C. Waijerdink-Mentink C.W.M.J. Wentink
Bizetstraat 31, 7482 AM Haaksbergen voorzitter, hoofd archivering Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen secretaris Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek Kroonprins 4, 7481 CJ Haaksbergen penningmeester Kievitstraat 8, 7481 BW Haaksbergen hoofd interne zaken Eibergsestraat 240, 7481 HP Haaksbergen lid Fazantstraat 129, 7481 BJ Haaksbergen voorz. wg. monumenten/archeologie
tel. 5722937 tel. 5722300 tel. 5723553 tel. 5724083 tel. 5721999 tel. 5724134 tel. 5722711
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 18,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. ISSN: 1384-76 Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen
Oplage: 750 exemplaren
"Gezicht op de St. Pancratius-kerk vanaf de Von Heijdenstraat, in 1985 geschilderd door de Hengelose schilder Henk ten Bos (1922-1990)." (zie artikel op pag. 3038)
l Foto: H. J. Krooshof <S §
Redactie REDACTIE A. Bekkenkamp, redacteur J.G. Hofste op Bruinink, redactiecoördinator A. van Leeuwen, eindredacteur G.J. Leppink, redacteur
MEDEWERKERS J.B.M. Heerink, J.H. Kluitenberg, H. Kormelink, G.J.W. Leppink, H.F. Mensink, Th. J. Meijerink, W. Rikkers, J.H. Scholten, A. van de Wal, C.W.M.J. Wentink, G.P. Wes, J.A.M, van der Zanden.
REDACTIEADRES Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen
Inhoud INHOUD JAARGANG 41, NUMMER 3, SEPTEMBER 2008 PAGINA 3025 t/m 3044 1 VAN HET BESTUUR 2 NIEUWE LEDEN 3 SCHENKINGEN 4 AANWINSTEN 5 DAGEXCURSIE NAAR BURGSTEINFURT (verslag van een excursie) 6 NAAR AANLEIDING VAN .... 7 RICHT UW BLIK OMHOOG 6 GENEALOGIEËN (DEEL 14) 7 RENOVATIE VAN'N AOLN KARKHOF 8 DE TWENTSCHE WOLLENSTOFFENFABRIEK N.V. 9 PANCRATIUS Wisseling van de wacht 10 RICHT UW BLIK OMHOOG
PAG. 3026 PAG. 3027 PAG. 3027 PAG. 3028 PAG. 3028 PAG. 3030 PAG. 3030 PAG. 3031 PAG. 3032 PAG. 3034 PAG. 3038 PAG. 3043
* inleveren van kopij voor het volgende nummer kan tot 29 oktober a.s.
3025
VAN HET BESTUUR 10 juni bereikte ons het droevige bericht dat een van onze vaste medewerksters, Janny Slottje-Jeurink, die dag na een ernstige, slopende ziekte was overleden. Zij was jarenlang zeer actief binnen onze Kring, vooral bij de vrijdagmorgengroep. Vrijwilligers en bestuursleden waren in groten getale aanwezig bij de herdenkingsdienst en de plechtigheden rond de crematie. Wij wensen haar naasten veel sterkte met het verwerken van dit verlies. De leden van onze werkgroep Monumenten en Archeologie waren in de afgelopen periode druk met de organisatie van de Open Monumentendag op zaterdag 13 september. Zo hebben zij o.a. een boekje samengesteld met daarin een fietsroute langs sporen uit het verleden, langs het erfgoed uit de oudste geschiedenis. Het fraai uitgevoerde en inhoudelijk hoogstaande boekje werd gepresenteerd op een bijzonder passende locatie: de Harrevelder Schans. Hierbij was ook een delegatie van de Grolsche Compagnie aanwezig. Er zijn nog enkele exemplaren van dit boekje in het Historisch Centrum te koop voor€ 3.50. De werkgroep kan terugzien op een geslaagde Monumentendag. Het was terecht, dat de heemkundegroep Arfgood Buurse op die dag de Monumentenprijs 2008 kreeg uitgereikt voor haar inspanning om, veel door eigen werkzaamheid, de oude begraafplaats aan de Alsteedseweg in oude luister te herstellen. Onze vereniging is lid van de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis (VORG). Deze vereniging herdenkt op zaterdag 20 september het feit dat zij 150 jaar geleden is opgericht. Deze viering vindt plaats in de Grote of Michaëlskerk te Zwolle. Aan H.M. de Koningin wordt als Beschermvrouwe van de Vereeniging tijdens deze bijeenkomst een vergulde penning van de VORG en het jubileumboek aangeboden. Onze Historische Kring is uitgenodigd om zich die middag middels een stand te presenteren. Wij voldoen graag aan dit verzoek. De week van de geschiedenis 2008 is van 11 t/m 19 oktober. Samen met de bibliotheek Haaksbergen en het Historisch Centrum Overijssel zullen wij een tentoonstelling inrichten in de bibliotheek aan de Bouwmeester. Onze bijdrage zal bestaan uit een expositie met foto's van panden die de laatste 150 jaar in verschillende stadia rond de Markt hebben gestaan. Wij kunnen een bezoek aan deze tentoonstelling van harte aanbevelen. Na lang wikken en wegen is er voor ons centrum een ander kopieerapparaat aangeschaft. Het is technisch bij de tijd en het heeft voor ons enkele praktische voordelen. Een kostbare koop waar we jaren mee vooruit kunnen. Er is weer druk gewerkt aan de opvolging van onze succesvolle kalender 20072008. De nieuwe kalender 2009-2010 heeft op elk blad een heel mooie foto van een markant en niet altijd algemeen bekend Haaksbergs gebouw, gezien door het oog van onze huisfotograaf Henk Krooshof. Er zal weer een extra blad ingevoegd worden met alle historische en architectonische informatie over de afgebeelde
3026
objecten. U kunt al vast vóórinschrijven op deze fraaie kalender via het hier bijgevoegde inschrijfformulier. J.H. Scholten, voorzitter
NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende leden van harte welkom: G.J. Eshuis Prof Ritzema Boslaan 5 53571 CM Utrecht C.W. Rutgers Postbus 157 7480 AD Haaksbergen J. van Campen Lijsterbes 29 7482 WG Haaksbergen P. Jellema Bizetstraat 3 7482 AM Haaksbergen E.B.G. Heinst De Akker 14 7481 GB Haaksbergen Bawa Juridische Diensten Geukerdijk 33 7481 BX Haaksbergen E. Meddeler-Meijerink Fazantstraat 141 7481 BJ Haaksbergen G.M. Deggerich Ravelstraat 18 7482 TS Haaksbergen A.B.M. Slotman Peddedijk41 7481 TV Haaksbergen W.H.M. Slotman Hondelink 81 7482 KP Haaksbergen H. Leussink Boompjes 4-12 7607 HG Almelo H.G.J. Heemink Kwekerijweg 18 7481 PH Haaksbergen B.M. Scholten Ganzenbree 1 7482 LD Haaksbergen A.G.E. Hurks-Siemerink Boshoek 61 7681 GTVroomshoop
SCHENKINGEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor we de gulle gevers van harte willen bedanken. G. Domsdorf: Verzonken energie. Het verhaal van een oliemaatschappij. Het Saalmerink: Grote posterfoto op rol van voormalig hotel Centraal. + 40 stel kop en schotel. G.6. Lepping: Foto's m.b.t. de Zuivelfabriek in Haaksbergen. K.van Rijn: CD met documenten en foto's over Buurse, i.h.b. van fam.Ter Huurne (grens). A. Leferink: Diverse archiefstukken uit de jaren 1972-1988 van o.a. PancratiusI.P.V.-Parochieraad-LTS-Commissie werkloosheidszaken gem. Haaksbergen. J. ten Bruggencate: Diverse documenten, o.a. Ontstaan Ten Hoopen & Zn te Neede-Wezenprotocol Heerlijkheid Borculo-OvereenkomstTen Hoopen en KNTUVerkoopcontracten-Schenkingsactes. H.ter Avest: Films over de herinrichting van het centrum van Haaksbergen. F.M. Dilg-ten Bruggencate: Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden. Fam. Westra: Schilderij van de Oostendorper watermolen gemaakt door Jaap van Knegten. A. Jansen: Dia's van de restauratie van de Pancratius in 1975. Mevr.D. Leppink:
3027
Archief G.J. Leppink, schilder (bruikleen). Fam. van Kessel-Eijsink Geldrop: Stafkaart omg. Haaksbergen, bijgewerkt tot 1911. H.H. Schurink: Familiekroniek van de Roerinks van het Groot Roerink in Buurse. B. van Leeuwen: Opgraven in Nederland. D.O. Pruik: Geschiedenis-foto's-reclamemateriaal 1930-1996 van EHCO-KLM bedrijfskleding Haaksb. K.van Rijn: Alfabetische index van persoons- en zaaknamen van het markeboek Buurse. H. Kormelink: Diverse boeken. Lourdesparochie: 50 jaar O.L.V. van Lourdesparochie te Haaksbergen 1958-2008.
AANWINSTEN (Boeken) Vakmanschap in vuursteen. Oude beschavingen van de Lage Landen. Borghorster Heimatbuch. Archeologie presenteren. Archeologie in Nederland. De rijkdom van het bodemarchief. Essen in zicht. Essen en plaggendekken in Nederland: Onderzoek en beleid.
DAGEXCURSIE NAAR BURGSTEINFURT De excursie naar Burgsteinfurt op 14 mei jl. was samen met de Heimatverein Ahausgepland, maar door het grote aantal aanmeldingen in Haaksbergen gingen we alleen. Alleen Bernhard Heying van de Heimatverein was wel van de partij. Na ruim een uur kwamen we aan bij Een groep deelnemers tijdens de stadswandeling (Foto: H.G.M. Noordink) café - restaurant "Schlossmühle", waar we op het terras genoten van een kop koffie of thee met heerlijk appelgebak. Rond 11 uur begonnen we o.l.v. een gids aan een stadswandeling door Burgsteinfurt. 3028
stadswandeling Onze goed onderlegde gids wist ons veel te vertellen over de historische ontwikkeling van dit Westfaalse stadje, over de prachtige vakwerkhuizen van de landpoorters en de fraaie gebouwen van de ambtenaren en medewerkers van de Graven van de burcht Steinfurt. Onze tocht voerde ons o.m. langs het stadhuis met zijn fijnbewerkte gevels in het middelpunt van de historische dorpskern. Ook stonden we stil bij het Gymnasium Arnoldinum, de voormalige Hogeschool, waarin de eerste universiteit van Westfalen gehuisvest was. middagpauze, rondleiding en concertgalerij Na de zeer informatieve stadswandeling hadden we tot 14.30 uur de gelegenheid een hapje te eten en wat bij te komen van de toch wel vermoeiende informatietour onder de brandende zon. Daarna volgde de rondleiding door het Slot. Wat een rijke historie heeft deze prachtige burcht. En aan de buitenkant was goed te zien, dat de diverse bewoners gedurende de vele eeuwen door bouwkundige aanpassingen en restauraties hun eigen stempel hebben gezet op hun onderkomen.
f
Een groep deelnemers tijdens de lezing in "Bagno Konzertgalerie"
Om half vier werd (Foto: H.G.M. Noordink) er koffie/thee pauze gehouden in het Bagnorestaurant, waarna we rond de klok van vijf vertrokken naar de concertgalerij. Dit is een gebouw in het Bagnopark dat na een periode van groot verval op een schitterende manier is gerestaureerd. We kregen via een zeer bevlogen uitleg van onze gids een goede indruk van de boeiende geschiedenis rond dit cultuurpaleis, gebouwd naar het voorbeeld van de slotgalerij "Grand Trianon" in Versailles. Volgens schema vertrokken we rond 18.00 uur via de kortste weg richting Haaksbergen, zondoorstoofd en vermoeid, maar voldaan en verrijkt met vele prachtige indrukken van dit karakteristieke stadje aan de Aa. Harry Mensink 3029
NAAR AANLEIDING VAN In de onlangs gehouden bestuursvergadering is zoals gewoonlijk de laatste uitgave van Aold Hoksebarge aan de orde geweest. Alom in de vergadering was er waardering voor de inhoud van deze mei-uitgave. Het artikel over het jubileum van de Lourdesparochie kreeg uiteraard ook de nodige aandacht. Het bestuur vindt, dat de laatste zin van dat artikel daar niet behoort te staan. Het is niet aan ons als Historische Kring Haaksbergen een mening te geven over deze aangelegenheid. Dat ligt niet op haar pad en zij vindt dat ook niet terug in de doelstelling zoals verwoord in haar statuten. De redactie van A. H. heeft een mandaat gekregen, maar het bestuur blijft verantwoordelijk. Daarom neemt ze afstand van het een en ander, maar hoopt samen met de redactie op nog zeer veel interessante uitgaven van Aold Hoksebarge. Het Bestuur
In het artikel: Hotel-café-restaurant "Centraal" staat op bladzijde 2970:1980 Verkoop en sloop van "Centraal". De afbraak begon in november 1989.
RICHT UW BLIK OMHOOG Weet u waar zich deze gevel bevindt met in een nis dit Mariabeeld? Voor de oplossing zie pagina 3043
3030
GENEALOGIEËN (deel 14) Monchy. "Je suis Monchy. Vier eeuwen familiegeschiedenis. De Monchy." 112 pag. dubbelzijdig gedrukt. Formaat A4, gebonden. Uitg. 2003 door Stichting Familiefonds De Monchy. Tekst: Verhoog & Warmerdam, Noordwijk - Schrijver: Jeroen Verhoog. Een prima met kleuren verzorgd boek voorzien van diverse foto's. Lezend in dit boek komt men eerst tot de gedachte dat dit boek thuis hoort in grote Nederlandse bibliotheken. "Je suis Monchy" is echter franstalig en betekent vrij vertaald "Ik ben een Monchy". De stamvader, René de Monchy, leeft dan ook ca. 400 jaar geleden in Frankrijk. Zo rond het jaar 1600 zwerven vele nazaten uit naar de Nederlanden waar zeer velen van hen zeer belangrijke posities bekleden, te veel om hier allemaal te noemen. Vaak komen voor: Legeraanvoerder, burgemeester, fabrieksdirecteur, arts, oprichter van zeer grote fabrieken, enz. Ook zwerven velen uit naar verre landen, vooral Nederlands-lndië en Brazilië. Zo rond 1900 vinden we vele De Monchy's in de industrie in Twente, waarna de dochters vaak trouwen met bekende Twentse industriëlen. Dat dit boek ook thuishoort in ons historisch centrum is te verklaren, omdat Dorothea Maria de Monchy (roepnaam Dora) in 1957 trouwt met Derk Ludwig Jordaan (roepnaam Loed), telg uit de bekende familie van Haaksbergse textielfabrikanten. Later is Derk Ludwig directeur van de handelsonderneming Ross Diamond. Morsink "Nakomelingen van Hobbenschot / Morsink uit Haaksbergen, Markelo en Goor." 78 pag.dubbelzijdig gedrukt. Formaat A5, geniet. Uitgave 2002 . Schrijver: A.B.M, ter Horst te Goor. Berend Hobbenschot wonende te Eppenzolder (Haaksbergen), overleden vóór 21 okt. 1718, is de eerst genoemde persoon met nageslacht. Hij trouwde op Pinkstermaandag in 1667 met Jenneke Hoekers. Uit dit echtpaar werden 6 kinderen geboren met de achternaam Hoekers, waarvan de oudste Jan Hoekers. Kinderen van broers van Berend Hobbenschot en hun echtgenoten krijgen daarna gedurende een aantal pagina's wel de achternaam Hobbenschot. Op 26 maart 1695 trouwt Jan Hoekers met Luiksken Bouwmeester die later gaan wonen op het erve Klein Morsink in Eppenzolder. De 4 kinderen uit dit huwelijk krijgen allen de achternaam Morsink. En met deze naam wordt de rest van het boekje gevuld. Ook komen voor o.a. de namen Mossink,Mossing,Morssink en Mörzink. De meeste kinderen, genoemd in deze genealogie, werden geboren in de driehoek Haaksbergen, Delden, Markelo. Zeer vaak wordt genoemd de marke Eppenzolder in de gemeente Haaksbergen. De jongst genoemde is Koen Andreas Morsink, geb. te Hengelo (O) op 20 maart 1992, later wonende te Goor. Achter in het boekje zit een index met genealogische gegevens van aangetrouwde familienamen. Vooral voor een Morsink uit genoemd gebied is het een handig boekje met veel gegevens voor een genealogie. Gerrit Wes
3031
RENOVATIE VAN 'N OALN KARKHOF Het is niet alleen de rust die het bezoek aan een begraafplaats de moeite waard maakt. Ook in cultuurhistorisch opzicht zijn begraafplaatsen bijzonder interessant. Aanleg, beplanting, gebouwen en monumentale grafstenen werpen een verrassend licht op de veranderingen die de laatste twee eeuwen hebben plaatsgevonden in onze omgang met de dood. De belangstelling voor dit waardevolle, maar soms ook helaas bedreigde erfgoed neemt gelukkig sterk toe. Een toenemend aantal personen en instanties onderschrijven dat kerkhoven en begraafplaatsen deel uitmaken van ons cultuurbezit. Cultuurhistorische ontwikkelingen, soms eeuwen oud, zijn terug te vinden op enkele hectaren grond. Veranderingen in de omgang met de dood, religieuze ontwikkelingen en geografische gebruiken worden allemaal weerspiegeld in de grafcultuur. Met ons project willen we actief bijdragen aan het behoud van een uniek kerkhof en een zeer interessant cultuurhistorisch bezit van Buurse, funerair erfgoed waar we trots en zuinig op moeten zijn. Dit kerkhof illustreert op treffende wijze de Een oude beukenboom en het oude gedachten over eeuwigheid en vergankelijkheid, toegangshek (Foto: auteur) over leven en dood. Nadat in 1857 de kerk en pastorie gebouwd waren, had men natuurlijk ook een kerkhof nodig. Op 25 juli 1858 gaven burgemeester en wethouders van Haaksbergen vergunning tot het inrichten van een begraafplaats. Dit gebeurde op een perceel grond door de Hervormde gemeente van Buurse gekocht voor 30 gulden van Jacobus Bos Jan Harmenzn, va'n Doorns, op voorwaarde echter dat hij recht had op een stuk grond, te gebruiken als begraafplaats voor hem en zijn familie. Op 16 juli was de eerste overledene hier al begraven. In 1879 werd het kerkhof iets vergroot. Het kerkhof, gelegen op sectie E nr. 1584, ligt achter de kerk aan de Alsteedseweg en is ongeveer 1000 m2 groot. In de beginjaren vanaf 1858 zijn er geen lijsten van begraven personen bijgehouden. Veelal werden er toen houten graftekens aangebracht, welke nu geheel zijn verdwenen. We zullen dus de DTB-boeken van de hervormde gemeente Haaksbergen moeten filteren om te achterhalen wie er toen begraven zijn. Vanaf 1902 zijn er wel lijsten bijgehouden door Ds. W. Haspels. Hierin wordt tevens melding gemaakt van genummerde paaltjes ten noorden van het hoofdpad. Er werd tot 1928 begraven op 't oude kerkhof. De nu nog te traceren oudst begravene, Egbert Roerink, is geboren in 1793; toen 3032
begon de oorlog met Frankrijk!! De laatst begravene is Janaöke van Heek in 1971. Het nieuwe kerkhof werd al in 1913 voor 't eerst gebruik, want toen werd er nl. Jan Hendrik ter Heegde begraven. Deze familie schonk ook de grond voor het nieuwe kerkhof. Het kerkhof is omgeven door een beukenhaag; bij de entree staan achter de smeedijzeren poort twee machtige rode beuken en achterin staan zeven lindebomen. De lindeboom werd bij de Germanen gezien als een heilige boom. De godin Freya zou er zich in vestigen. De geest van de linde gold als beschermer voor huizen, bronnen en kerken. Ook later werd de lindeboom als "goede boom" beschouwd.
Het opgeknapte kerkhof (Foto: auteur)
Huwelijken werden gesloten onder de linde; de duimen van de geliefden werden dan in de bast gedrukt. Een lindetak zou tevens helpen als middel tegen tandpijn bij kinderen en hij werd in amuletvorm gebruikt als bescherming tegen heksen en geesten. Het symbool dat op meerdere graftekens voorkomt, is de palmtak, enkelvoudig of gekruist. Dit stelt de overwinning op de dood voor. Tussen de beuken door, linksom, ligt een pad tot aan een rododendron. Het was vroeger een grindpad. Verder staat er nog wat hulst. Tot 20 mei 1931 heeft er een dodenhuisje gestaan als bergruimte voor gereedschap, afval en benodigdheden voor de grafdelver. Het is toen naar het nieuwe kerkhof verplaatst. Wat er nu nog rest is een 17-tal graftekens, die echter in een erbarmelijke staat verkeren. Reden genoeg voor ons om enthousiast plannen te maken om dit stukje erfgoed te renoveren en voor het nageslacht te bewaren. Kees van Rijn 3033
DE TWENTSCHE WOLLENSTOFFENFABRIEK N.V. (1916-1922), die de bakermat zou worden van de Twentsche Kabel Holding. In het archief van de Koninklijke textielfabrieken Jordaan-Ter Weeme N.V. in het Historisch Centrum Overijssel te Zwolle vonden we vrijwel alle officiële actes en het notulenboek na de aankoop door Jordaan van de Twentsche Wollenstoffenfabriek in 1922. Deze vermelden de volgende gegevens: De Twentsche Wollenstoffenfabriek werd Luchtfoto van de Twentsche Wollenstoffenfabriek opgericht bij akte van (Foto: Mevr. Van Kessel-Eijsink) notaris Jappe Alberts te Haaksbergen op 2 juli 1916 en gevestigd te Haaksbergen. De onderneming werd Koninklijk goedgekeurd bij besluit van 19 juli 1916 no.40. Aandeelhouders waren: J.Th. ten Brink (Joseph), Th.H. ten Brink, (Hugo), E.L. ten Brink (Leo), J.H. ten Brink (Hubert), H.C. ten Brink (Carl) elk 20 aandelen, F.R. Eijsink (Floris) 12 aandelen en Th. M.Enneking 10 aandelen. Totaal 122 aandelen. Het maatschappelijk kapitaal bedroeg f 125 000,--, in 125 aandelen van f 1000,- waarvan uitgegeven 122 aandelen. Over de aanleiding van deze risicovolle stap,schreef mevrouw R. van KesselEijsink uit Geldrop, jongste dochter van mede-oprichter Floris R. Eijsink, hotelier in "de Moriaan" het volgende: "Mijn vader Floris Eijsink en mijn moeder Adèle Eijsink-Berentelg, afkomstig van een boerderij met "Gastwirtschaft" in Mettingen (Westfalen), trouwden in juli 1916 en na een mooie huwelijksreis naar de Harz, gaat het jonge stel aan de Floris R. Eijsink (1893-1982) Fabrikant en Hotel- slag in "de Moriaan". In Europa en daareigenaar (Foto: Mevr. Van Kessei-Eijsink) buiten woedt de 1e Wereldoorlog, maar 3034
in Haaksbergen komen en gaan als vanouds de hotelgasten. De stalhouderij heeft echter minder te doen door de moeilijkheden in de industrie als gevolg van de oorlog en door de opkomst van de auto. In juli 1917 wordt het eerste kind geboren, een stamhouder, die ook Floris gaat heten, naar vaderen grootvader. De ouders zijn dan 23 en 22 jaar jong en hebben een goed lopend bedrijf en veel materieel bezit. De jonge vader is echter niet gelukkig met zijn positie als hoteleigenaar en zint op iets anders. Hij is geen "mensen-mens", zoals men dat tegenwoordig noemt. Hij bemoeit zich niet met de politiek, zoals zijn vader en grootvader en ook het verenigingsleven trekt hem niet. Hij zoekt iets heel anders dan het horecabedrijf, waarin het aankomt
Floris R. Eijsink tussen de machines in de fabriek (Foto: Mevr. Van Kessel-Eijsink)
op dienstbaarheid, dansen op het pijpen van de gasten, aardig en voorkomend zijn en gemakkelijk contact maken. Zijn vrouw heeft die eigenschappen wel, waardoor ze veel later met succes confectie kan verkopen, maar de jonge Floris is meer gesloten, terughoudend en zeker geen vlotte causeur, niet iemand voor "social talk". Daarbij had hij van huis uit een zeker gevoel van rivaliteit meegekregen ten opzichte van de geslaagde textielfabrikanten in het dorp, zoals de Jordaans. Zijn vader sprak ooit als gemeenteraadslid bezwerend: "Zolang ik léve keump er gen Jordaan in 'n Raod". Dat geeft wel iets weer over de verhoudingen toen. Dat is ook gebeurd. Floris Eijsink R.C., stierf in 1913. In 1918 echter werd J.G.H. (Gerhard) Jordaan wel in de raad verkozen. Op de trouwfoto van het jonge paar valt de zelfbewuste houding op van Floris Jr. Hij heeft het air en de zwier van een man van de wereld en het is niet 3035
verwonderlijk dat hij zoekend naar bezigheden fabrikant wil worden". Tot zover Mevr. Van Kessel-Eijsink. Het idee groeit, een wollenstoffenfabriek te bouwen, ter verwerking van gebruikte wollen artikelen (het is oorlog in Europa, er is gebrek aan wol) en de verkregen wol te verwerken tot nieuwe wollen stoffen. Zijn zwager Leo ten Brink, afkomstig uit Losser, getrouwd met zijn zuster Mine (Wilhelmina, 1886-1966), wonend in Gronau, wil meedoen. De beide zwagers weten kennelijk de Losserse broers Ten Brink warm te maken voor het plan, want die nemen voor 100 van de 122 aandelen deel in het kapitaal van de onderneming. De jonge Floris Eijsink participeerde met 12 aandelen. Er werd op een perceel van 1 ha 63 are en 85 ca, in het bezit van de Eijsinks aan het zgn. Zwarteland, gelegen aan de spoorbaan naar Enschede, een fabriekscomplex met kantoor gebouwd. Uit de gemeentelijke jaarverslagen blijkt, dat op 8 oktober 1919 het ketelhuis nog in aanbouw is. Voor de technische leiding van de zaak wordt contact gelegd met een bevriende relatie uit Tilburg, de firma Enneking, die deelneemt met 10 aandelen op naam van een zoon Th.M. Enneking. Deze fabrikantenzoon brengt zijn kennis en een aantal arbeiders, die het vak kennen, mee uit Brabant. Machines worden in Tsjechoslowakije gekocht. Leo ten Brink verhuist met zijn vrouw van Gronau naar Haaksbergen, waar hij van de heer G.W. Wisselink de in 1909 door deze gebouwde villa "Huize Sonnevanck" (nu restaurant "De Blanckenborgh") koopt. Als directeur werden voor de eerste keer benoemd de heren: Th. H. ten Brink, E.L. ten Brink en Th.M.Enneking. Opvallend is, dat hierbij de naam van de initiatiefnemer F.R. Eijsink ontbreekt. De gang van zaken moet vanaf het begin al niet gunstig zijn geweest. Men had kennelijk te weinig rekening gehouden met aanloopmoeilijkheden, zodat de beschikbare financiën onvoldoende bleken. Na de oorlog bleek bovendien al snel, dat niet geconcurreerd kon worden tegen nieuwe wol. De gebroeders Ten Brink Op 8 oktober 1919 wordt Bovenste rij v.l.n.r. Carl ten Brink, Hugo ten Brink, bij de Amsterdamsche Onderste rij v.l.n.r. Leo ten Brink, Joseph ten Brink, Hubert ten Brink Bank een hypothecaire Bovenstaande foto's zijn in Haaksbergen gemaakt op de bruiloft van lening gesloten groot Joseph ten Brink met Marie Dievelaar uit Haaksbergen, de bekende f 140.000. familie uit de vroegere Oostenstraat, nu Von Heijdenstraat. Op 20 september (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg) 1920 worden de 3036
statuten gewijzigd bij akte van notaris W.l. Poelma te Tubbergen, vervanger van notaris A. Schmid te Enschede. De heer Enneking trekt zich kennelijk terug uit de directie en er worden 2 nieuwe directeuren benoemd: de heer M.I.A.V. Korte, Marktstraat te Enschede en de heer H.C. van Raak, die waarschijnlijk de technische leiding overnam. In de laatste aandeelhoudersvergadering van 1 augustus 1922, die ook bijgewoond wordt door de heren J.G.H.Jordaan en J.G. Jordaan, directeuren van de D. Jordaan &Zonens textielfabrieken te Haaksbergen, blijkt de zaak verkocht te zijn aan D.Jordaan & Zonen, tegen overname van de bankschulden en de schulden aan crediteuren. De heren H. ten Brink en J.H. ten Brink treden terug als commissaris. Tot commissaris worden benoemd de heer D.B.H. Jordaan en mevr. G.A. Jordaan-Martens. Directeur Van Raak wordt per 1/9/1922 ontslagen met behoud van salaris tot 1/1/1923. Ook M.I.A.V. Korte en Leo ten Brink krijgen eervol ontslag. F.R. Eijsink ontvangt een vergoeding. J.G.H. Jordaan wordt benoemd tot algemeen directeur en J.G. Jordaan wordt procuratie verleend. Op 5 januari 1923 wordt bij akte van notaris Jappe Alberts te Haaksbergen, als besloten in de algemene vergadering van aandeelhouders d.d. 31 augustus 1922, de naam gewijzigd in "Haaksbergsche Textielmaatschappij" met als doel: "het fabriceren van en handel drijven in katoenen, linnen en wollen garens en goederen en wat hiermede in den ruimsten zin des woords verband houdt". Het kapitaal van de vennootschap bedraagt f 500.000,-- verdeeld in 500 aandelen van f1000,-, waarvan geplaatsten volgestort f 275.000,-. Het was er de heren Jordaan bij deze aankoop kennelijk om te doen te voorkomen, dat er in de bedrijfsgebouwen van de Wollenstoffenfabriek een concurrerend bedrijf (mogelijk de firma Wisselink te Enschede, waarvan de oprichter G.W. Wisselink zich in 1918 uit het bedrijf Jordaan had teruggetrokken) gevestigd zou worden. Veel activiteiten heeft men in de loop der jaren namelijk in het bedrijf niet ontwikkeld. Geleidelijk werden de aanwezige voorraden garens, goederen en machines verkocht. 24 van de getouwen werden overgeplaatst naar de witweverij van het bedrijf Jordaan aan de Spoorstraat. Deze getouwen zijn nog tot ver na de 2e wereldoorlog in functie geweest en stonden bekend als de sectie HT (van Haaksbersche Textielmaatschappij). De resultaten waren in die jaren: 1923: winst f 25612,58, 1924: verlies f 565,53 1925 winst f 6201,- en f 1926 verlies f 17587,-- Op 28 maart 1930 werden de grond en de gebouwen voor f 95000,-- verkocht aan de Twentsche Kabelfabriek, die er nog steeds gevestigd is. Zo werd de mislukte Twentsche Wollenstoffenfabriek de bakermat van de nu bekendste en grootste Haaksbergse werkgever, de Twentse Kabel Holding N.V. (TKH). Het einde van de Twentsche Wollenstoffenfabriek betekende ook het einde van het zo bekende hotel / restaurant "De Moriaan", waarin tijdens de "wollenstoffenactiviteiten" van eigenaar Floris R. Eijsink zijn jonge vrouw Adèle het bewind gevoerd had. Floris en Adèle Eijsink zagen het in Haaksbergen niet langer zitten en vertrokken naar Osnabrück, waar Eijsink een groothandel in kousen begon. Ook Leo ten Brink en zijn vrouw vertrokken uit Haaksbergen en verkochten hun indrukwekkende villa aan de Enschedesestraat aan D.B.H. Jordaan, die het aankocht voor zijn 2e zoon Jan G. Jordaan en diens vrouw mevrouw C.F.Jordaan-van Heek, die huize 3037
"Sonnevanck" omdoopten in villa "de Blanckenborgh". Het aloude en gerenommeerde hotel "de Moriaan" en de stalhouderij werden verkocht. Nieuwe eigenaren werden de heren B.G.H. Konings en J.A. Brummelhuis die er resp. een drogisterij en schilderbedrijf en een slagerij in vestigden. De naastgelegen stalhouderij werd ca. 1930 afgebroken, waarna de heer J.L. Klunder er een nieuwe kapperszaak en sigarenzaak bouwde. De broers Ten Brink hebben het "wollenstoffen-débacle" goed overleefd. Zij gingen door met de confectiezaken waar ze goed in waren. Naast de zaken in Losser en Gronau (D), werden zaken gevestigd in Enschede, Zwolle, Ochtrup (D) en Alkmaar, die samen de Combinatie Gebroeders Ten Brink vormden. Na enkele jaren in Osnabrück te hebben gewerkt, keerde de familie Floris Eijsink terug naar Nederland en startte Floris op initiatief van deze Combinatie eerst met succes een confectiezaak in Deventer en later ook in Apeldoorn, die hem veel welvaart brachten. G. J. Leppink met aanvullingen van Mevr. R. van Kessel-Eijsink Bronnen: Archief. Ov.Hist.Centrum: Archief Koninklijke Textielfabrieken Jordaan-Ter Weeme N.V. te Haaksbergen (1866-1970). Toegangsnummer: 472. Historie van Haaksbergen Deel 3- pag. 237. Familiegeschiedenis Eijsink.Grensoverschrijdende familiekronieken deel 3-(2002)- R.van Kessel-Eijsink
PANCRATIUS Wisseling van de wacht Haaksbergen is een Twents dorp, een woongemeenschap, gegroepeerd rondom een Middeleeuws kerkgebouw, de rooms-katholieke kerk, gewijd aan St. Pancratius. In ons land zijn elf kerken aan deze heilige gewijd. In deze regio: 's-Heerenberg, Tubbergen en Haaksbergen. Pancratius - één van de ijsheiligen - leefde van 290 tot 304, een veertien jaar oude martelaar, slachtoffer van de christenvervolging in Rome. Hij geldt als patroon van trouw aan een eens gegeven woord. Bij de komst van het Christendom in deze streken (omstreeks 800) werd er meestal een houten kerkje gebouwd op een door de heidense traditie geheilige plek. Mogelijk is dit ook in Haaksbergen gebeurd. In de 12e eeuw werd met de bouw van de Pancratiuskerk begonnen; uitgebreid werd het gebouw aan het begin van de zestiende eeuw. Twee keer wisselde het gebouw van eigenaar/gebruiker. In de zeventiende eeuw na3038
men de protestanten met hun 'nieuwe leer' het gebouw over. Er was een kortstondige onderbreking: In 1672, het jaar dat in onze vaderlandse geschiedenis bekend staat als het Rampjaar, werd Oost-Nederland bezet door de troepen van de bisschop van Munster, en toen was de Pancratius voor anderhalf jaar weereen katholieke kerk. In de negentiende eeuw kregen de katholieken de kerk weer terug, dankzij de Franse koning Lodewijk Napoléon. In de zeventiende eeuw zagen de reformatoren zichzelf niet als voorgangers van een nieuwe, afgesplitste kerk, maar als vernieuwers, hervormers van een naar hun mening afgedwaalde, corrupte kerk. In de meeste Hollandse steden en dorpen was het dan ook een vanzelfsprekende De Pancratiuskerk. zaak, dat predikanten de plaats van pas- (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.) toors gingen innemen. Het kwam voor dat het dezelfde personen waren, de pastoor had "de mantel gekeerd". De katholieken moesten wijken en in het vervolg samenkomen in "schuilkerken". In Oost-Nederland was het minder vanzelfsprekend. Dat had er mee te maken dat de Spaanse bezetting hier drie decennia langer duurde dan in het westen. In Holland en Zeeland vierde men al lang de Gouden Eeuw, toen deze regio nog leed onder rechteloosheid en plundering. De bevolking aarzelde om tot het nieuwe geloof over te gaan. Volgens de historicus Te Lintelo had dat te maken met de onderlinge afhankelijkheid in deze arme streken. Buiten de "noaberschop" kon men niet bestaan. En de inmiddels vanuit Rome op gang gebrachte Contra-Reformatie miste zijn uitwerking niet. In Twente was de deken van Oldenzaal, Rovenius, de invloedrijke ijveraar van de Contra-Reformatie. De wisseling in de Franse tijd had alles te maken met de Franse Revolutie: "Vrijheid, gelijkheid en broederschap." Dit uitgangspunt betekende emancipatie, gelijke rechten voor allen, ook voor joden en rooms-katholieken. Na een aantal jaren Bataafse Republiek schoof Napoléon zijn broer naar voren, die koning van Holland werd, van 1806 tot 1810. Napoléon vond na vier jaren dat zijn broer te veel voor Holland deed en te weinig voor Frankrijk en zette hem weer af. Er zijn verschillende historici die menen dat deze Lodewijk Napoléon Nederlands meest verdienstelijke soeverein is geweest, ondanks zijn grillige karakter. Op het gebied van wetgeving en cultuur heeft hij veel tot stand gebracht. Hij is het ook die
3039
ervoor gezorgd heeft dat o.a. in Twente, daar waar de katholieken ruimschoots in de meerderheid waren, de oude kerkgebouwen weer aan de katholieken teruggegeven werden. De protestanten konden onder regie van het Departement van Waterstaat gebruik maken van een subsidieregeling om een eigen gebouw op te zetten. In deze omgeving zijn er meerdere "Waterstaatskerken": Tubbergen, Oldenzaal, Denekamp, en ook Haaksbergen. In Delden moest er ook gewisseld worden, maar de Baron van Twickel wist daar een stokje voor te steken. De koning bracht in 1809 een bezoek aan Twente, ontving pastoors en predikanten, en liet meteen na dit overleg de wisseling regelen: "... De Minister van den Eeredienst, ontvangen hebbende een Koninklijk Besluit, waarbij bepaald wordt dat de groote kerk te Haaksbergen aan de Roomsch gezinge gemeente aldaar in volle en vrije eigendom zal worden overgegeven, en zulks met en benevens alle de kerkengoederen tot dezelve behorende, dat het orgel, de banken en verdere losse goederen in de kerk voorhanden, als een eigendom der hervormden zullen worden beschouwd en als zodanig aan derzelver volgen. Het pastoriehuis wordt mede als het eigendom der Hervormde Gemeente geconsolideerd...."
De katholieke beleving
Lodewijk Napoleon Bonaparte (1778-1846) Koning van Holland. Broer van de Franse Keizer Napoleon, (foto: Wikipedia).
3040
In het handgeschreven document "Memoriale Parochiae S.Pancratie" bespeurt men nog de emotie inzake de overdracht van het kerkgebouw in de tijd van de Reformatie: "...Het Calvinisme kon in Twente voorshands geen vaste voet krijgen, ook niet te Haaksbergen. Voor een goed deel is dit gewis te danken aan de wijsheid, ijver en moed van Oldenzaals vromen Deken Philips van Rooveen, later vicaris apostolicus. Hij vaardigde naar alle kerken priesters af, opdat als straks de Calvinisten met hunne predikanten zouden komen, deze de kerken in het bezit der Roomschen zouden vinden..." In 1609 werd in de Pancratius een katholieke viering door soldaten verstoord, in opdracht van de Provinciale Staten. Maar dat was een incident in een tijd van wisselende fronten. Definitief werd de kerk een protestants kerkgebouw in 1646, bij de komst van de predikant Lambertus van Rijswijk. Volgens A.J.Schilderman, die in 1969 een boekje
publiceerde over de geschiedenis van de kerk, vond de overdracht al omstreeks 1630 plaats: "...Omstreeks 1630 moet de kerk van Sint Pancratius, als gevolg van veranderde meningen elders en door politiek overwicht van het gewest Holland, overgegaan zijn in handen van een kleine minderheid, nl die der protestanten. De overgrote meerderheid, met de geestelijkheid, bleef trouw aan het oude geloof en gaat in het geheim hun godsdienst belijden..." Eigenlijk zonder veel ophef vond in de Franse tijd de teruggave plaats. In het genoemde "Memoriale" is te lezen: "... Toen koning Lodewijk in den aanvang des jaars 1809 de provincie Overijssel doorreisde vond hij te Haaksbergen de Roomschen sterk 2800 zielen, de Gereformeerden slechts 700 zielen. Dit bragt hem tot het besluit om de oude dorpskerk aldaar aan de Katholieken terug te schenken, hetgeen geschied is bij besluit van maart 1809. In 1810 werd voor de eerste maal na anderhalve eeuw weer het H.Offer in de grijze Pancraaskerk opgedragen..." Schilderman weet er nog aan toe te voegen: "... Toen het kerkgebouw aan de Katholieken teruggegeven werd, moet dit volgens de overlevering van ouderen er niet fraai uitgezien hebben. Alles was eruit verdwenen en erg beschadigd, zelfs de grond moet geheel omwoeld zijn geweest. Waarschijnlijk heeft men de graven met de grafstenen er vooraf uit verwijderd, hetgeen ook bij de opgravingen van maart 1971 gebleken is. De teruggave van de kerk bleef beperkt tot het gebouw alleen, dus de toren en de pastorie bleven in andere handen. De toren werd eigendom van de Gemeente en de pastorie bleef eigendom der protestanten. Deze pastorie moet oorspronkelijk gestaan hebben in de voortuin van de tegenwoordige hervormde pastorie, aan de zuidzijde van de kerk..." De protestantse beleving In een brochure van 'Welkom' van de Hervormde Gemeente (Uitgave mei 2005) wordt het volgende opgemerkt over de tijd van de Reformatie: "... We weten niet precies wanneer Haaksbergen voor het eerst kennis maakte met de Hervorming. Wel is bekend dat in 1600 de hervormde predikant Ds. Lindenhovius werd beroepen. Maar vijf jaar later, toen Twente weer in handen viel van de Spanjaarden, moest hij ons dorp weer ontvluchten. Over pastoor Broeckhuysen is meer bekend. Toen in 1626 de Staatse troepen Twente heroverden, was hij pastoor in Haaksbergen. Een paar jaar later werd hem niet zozeer verweten dat hij nog de katholieke leer verkondigde, maar wel dat hij samen leefde met zijn huishoudster. Omdat hij toch al niet onwelwillend stond ten opzichte van de nieuwe leer, nam hij twee ingrijpende beslissingen: hij trouwde met zijn huishoudster en, terwijl hij op zekere dag 's morgens nog de Mis las, preekte hij 's avonds voor de hervormden. Dat speelde zich af omstreeks 1640..." Aangaande de tweede wisseling is in genoemde brochure te lezen:
3041
"...Koning Lodewijk Napoléon bezocht Twente in 1809. De rooms katholieken bepleitten toen bij hem een teruggave van het kerkgebouw. Ds. Scheij probeerde met een Haaksbergse delegatie dit tegen te houden, maar dat had geen resultaat. Per 1 januari 1810 moest de kerk worden verlaten. Eenjaar lang heeft men toen dienst gehouden in de pastorie..." De hervormde kerkenraad notuleerde in die dagen: "... De ontruiming van de groote kerk door de gereformeerden heeft plaats gehad op den tweeden Kerstdag des jaars 1809. De predikant Ds. Scheij hield in dezelve voor een groote schaar volks de laatste predicatie met de woorden des apostels, te lezen2Tim. 2:19 (Evenwel het vaste fundament Gods staat... enz.) Op den 1. januari hebben de roomschen in de groote kerk voor de eerste maal haren godsdienst uitgeoefend. De priester Groothuis heeft dezelve kerk ingewijd lezende uit Psalm 18:21 ( Dit is de dag...enz.). Beide affaires, van ontruiming en inwijding, zijn zonder stoornis van de publieke rust afgelopen..." Zoals in die tijd gebruikelijk moest er in die dagen ook een passend gelegenheidsgedicht geschreven en gedeclameerd worden. In dit geval een lied met 20 coupletten. Om een idee te geven: Wat hoort men van bedroefde dagen Hier in ons zuchtend vaderland. De ene ramp is pas gedragen Een ander is al weer in stand
Wij zien dat onze kerken nad'ren Het bijgelovig Papendom Die wij, jarenlang, ook onze vad'ren Bezaten als een eigendom.
Wij moeten onze godsdienstplichten Dat zuiv're engelenwoord In 's leraars huis nu gaan verrichten maken Daar win Gods tempel zijn gestoord.
God doe voor 't bijgeloof ons waken Al is ook onze gemeente kleen Men leest dat eendracht macht kan Zo scharen wij hart en hart ineen
Komt, laten wij, Haaksbergse scharen Door Gods beloften nu gesterkt Ook hart en handen samen paren En weer herbouwen een nieuwe kerk. A.Bekkenkamp
3042
RICHT UW BLIK OMHOOG Oplossing van pagina 3030 Deze gevel is van de Pancratiuspastorie Markt 20. Het oorspronkelijke, rechter deel werd gebouwd in 1887, in de tijd van pastoor E. Engbers. Over de plaats waar deze pastorie gebouwd zou worden kon het zittende kerkbestuur het kennelijk niet eens worden; ze lieten deze beslissing aan Z.H. de Aartsbisschop over. Het deel aan de linker(Foto: J.G. Hofste op Bruinink) kant, met de nis waarin het Mariabeeld staat, werd later gebouwd. In de kerkbestuursvergadering van 2 maart 1919 bespreekt de voorzitter (pastoor A. Wienholts) de noodzakelijkheid tot bijbouw "eener kamer met slaapgelegenheid aan de pastorie tengevolge een eerlang te verwachten 2den kapelaan". In de vergadering van 10 augustus 1919 deelt pastoor Wienholts het bestuur mede "dat den bijbouw der pastorie zover is gevorderd dat een 2den kapelaan kan worden aangevraagd". Uit het verslag: "Tengevolge toename der bevolking en dientengevolge uitbreiding der werkzaamheden, in hoofdzaak Catechismus Onderwijs, wordt uitbreiding van personeel noodzakelijk. Er wordt dan ook besloten de aanstelling van een 2den kapelaan bij Monseigneur den Aartsbisschop aan te vragen om tegen eind september in functie te kunnen treden". In de vergadering van 21 september 1919 deelt pastoor Wienholts de vergadering mee "dat hij een schrijven van Monseigneur den Aartsbisschop heeft gehad dat begin oktober een 2den kapelaan zal worden aangesteld". Pastor Th. Van der Sman plaatste in het voorjaar van 2006 met medewerking van Jan te Lintelo dit Mariabeeld. J.G. Hofste op Bruinink P.S. Op de wens van velen heeft Jan te Lintelo zeer onlangs het beeld in de gebruikelijke Mariakleuren geschilderd.
3043
BONZET
Nadenken is goed. Vooruit denken is beter.
BOEKBINDERS V.O.F.
Voor het inbinden van boeken, tijdschriften en
SCREEVER MICHORIUSCI>ELLENBROEK A c c o u n t a n t s en Belastingadviseurs
vervaardigen van dozen en mappen
Blankenburgerstraat 37, Postbus 296 - 7480 AG Haaksbergen Telefoon (053) 574 19 79 Fax (053) 574 19 78
De Osseboer 44 7547 SJ Enschede 053-4314069
— GRONDVERZET —
— DRAINAGE WERKZAAMHEDEN
(SIER) BESTRATINGEN
—
—
GROENVOORZIENINGEN
—
LANDBOUWMECHANISATIE
CULTUURTECHNISCHE WERKEN
— —
LOON-EN SLOOPWERKZAAMHEDEN AANLEG EN ONDERHOUD SPORTVELDEN
Hazenweg 7 Haaksbergen Tel. 053 - 5721859 Fax 053 - 5729430
pelectro-
aanleg en onderhoud van electrotechnische installaties, airco, ventilatie, stalbewaking,
Veldmaterstraat 75,7481 AC Haaksbergen Tel.: (053)572 15 38, Fax: (053)572 77 66 Landelijk erkend Electro Technisch Installatie Bureau
[email protected] www.electrobreukers.nl
inbraak, brand, beveiliging, alle electrische app-, audio, video, SAT-schotels, antennes, telecom, ISDN, (mob.) telefonie,
UNETO-VNI
computers, netwerk, verlichting
