KLEUR VAN GELD. Een uitgave van Triodos Bank - Nummer herfst

DE

KLEUR VAN GELD

Een uitgave van Triodos Bank - Nummer 123 - herfst 2013 - www.triodos.be

THEMANUMMER 20 JAAR: ONDERNEMERS OVER DE ECONOMIE VAN MORGEN FRANS DE CLERCK, OPRICHTER VAN TRIODOS IN BELGIË HET GROENE TERRAS VAN DE GENTSE VOORUIT KLIMATOLOOG JEAN-PASCAL VAN YPERSELE WOONKREDIET: DUURZAAM WONEN = VOORDELIG LENEN

05

Duurzaam beleggen

De eco va mor D KLE VAN GE NO

14

Meer dan een terras

13 Zie precies wat uw geld doet

12

“De toekomst is nu al een realiteit”

onomie an rgen DE EUR VAN GELD NO. inhoud

04

DURVEN DROMEN Voorwoord door Olivier Marquet, directeur Triodos Bank.

06

DE ECONOMIE VAN MORGEN Wat zijn de economische sectoren van de toekomst? Ondernemers geven hun visie.

12

TRIODOS-NIEUWS Actualiteit van uw bank.

13

ZIE PRECIES WAT UW GELD DOET Van windmolenpark tot dierenopvangcentrum: vier gefinancierde projecten in beeld.

14

MEER DAN EEN TERRAS De Gentse Vooruit blijft vernieuwen met een groen terras en fietsenparking.

16

KLIMAAT VAN VERANDERING Ontmoeting met klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele.

19

20 JAAR Triodos Bank in België in feiten en cijfers.

20

ANDERS WONEN Een duurzaam woonkrediet voor een duurzame woning: op bezoek bij enkele klanten.

22

TRIODOS-GAMMA Duurzaam sparen, beleggen en lenen.

DE KLEUR VAN GELD is een uitgave van Triodos Bank en wordt gratis verstuurd naar klanten en partners om hen te informeren over de activiteiten van de bank.

voorwoord

duurzame actualiteit

4

DURVEN DROMEN

40.000 NIEUWE KLANTEN IN EUROPA

Dit jaar vieren we 20 jaar Triodos Bank in België! U zult het merken in dit nummer: voor ons is deze verjaardag de gelegenheid om even terug te kijken in de tijd en een moment om te vieren met alle medewerkers. Maar bovenal willen we vooruitkijken, naar de volgende 20 jaren. Ook dan zal financiering van duurzame projecten van ondernemers uit de profit- en non-profitsector de kern van ons bedrijf blijven. Daarom hebben we tijdens de zomer een aantal ondernemers bij ons uitgenodigd, om met hen het gesprek aan te gaan over hun toekomstvisie op duurzame sectoren en op ondernemen in België. Een neerslag van hun inzichten leest u in ons dossier. Wat is blijven nazinderen, is de droom waar voor ondernemers alles mee begint: een droom voor hun project, voor de mensen die eraan meewerken en voor de samenleving. Dat is wat hen drijft om hun project te realiseren, en om obstakels die opduiken bij de concrete realisatie, te overwinnen. Ook Frans De Clerck, de medeoprichter van Triodos Bank in België 20 jaar geleden, vertelt over zijn droom. En is niet elk van ons ondernemer van zijn of haar dromen? Dromen voor een duurzame samenleving, Triodos Bank zal ze ook de komende 20 jaar financieren, en zo bijdragen aan hun concrete realisatie op het terrein. Veel leesplezier! Olivier Marquet Directeur

In de eerste helft van het jaar zijn er in totaal meer dan 40.000 nieuwe Europese Triodos-klanten bijgekomen. Op 30 juni bracht dat het totaal voor de groep (Nederland, België, Verenigd Koninkrijk, Spanje en Duitsland) op 477.000. Dankzij de groei in deposito’s en kredieten is het balanstotaal van Triodos Bank in het eerste halfjaar van 2013 met 11% gestegen tot 5,9 miljard euro. In dezelfde periode van 2012 bedroeg de groei eveneens 11%. De nettowinst bedroeg 13,4 miljoen euro, een stijging van 35%. In België telde Triodos Bank eind juni 62.000 klanten (+8%), 1,2 miljard euro spaargeld (+10%), en 758 miljoen euro kredieten (+5%). Het aantal Belgische medewerkers steeg tot 101 (+11% op 6 maanden). De Belgische uitgiftecampagne voor certificaten van aandelen van Triodos Bank was ook dit jaar een succes. Na afloop van de eerste 7 maanden van het jaar stond de teller op 19 miljoen euro. Dat is 29% meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Dankzij het extra kapitaal kunnen we meer duurzame projecten financieren en tegelijk onze sterke kapitaalpositie behouden (op 30 juni bedroeg de Tier 1-kernkapitaalratio 16,9%). Bedankt aan alle klanten en certificaathouders voor hun vertrouwen!

Voor dit speciale nummer in het teken van ons 20-jarige bestaan in België, ruimden we plaats op de cover voor onze medewerkers. Bankieren is voor ons tenslotte een zaak tussen mensen, en onze medewerkers vormen de brug tussen al die mensen die de bank maakt tot wat ze is: spaarders, beleggers, aandeelhouders, kredietklanten en partnerorganisaties. Een bank op mensenmaat, dat blijven we, ook nu we met meer dan 100 medewerkers zijn. De volledige foto kunt u bekijken op onze Facebook-pagina. WWW.FACEBOOK.COM/TRIODOS.BE

DE GEZICHTEN VAN DE BANK

5

duurzame actualiteit

DUURZAAM BELEGGEN GETROUWHEIDSPREMIE

VAKER UITBETAALD

Vanaf 1 oktober krijgt u de getrouwheidspremie op uw spaarrekening per trimester uitbetaald. De getrouwheidspremie krijgt u voor bedragen die 12 maanden ononderbroken op uw rekening zijn blijven staan. De basisrente wordt nog altijd 1 keer per jaar uitbetaald, op 1 januari. De verandering kadert in de hervorming van de gereglementeerde spaarrekening, die als doel heeft het product eenvoudiger en transparanter te maken. Goed om te weten: nieuwe gestandaardiseerde infofiches over onze spaarrekeningen (‘Essentiële spaardersinformatie’) vindt u op onze website. De fiches zijn uniform voor alle banken. WWW.TRIODOS.BE

Met onze duurzame beleggingsfondsen kunt u op een maatschappelijk verantwoorde en transparante manier beleggen op de financiële

1-3 en 9-11/11/2013 ECOBOUWERS OPENDEUR Tijdens de Ecobouwers Opendeur, die Bond Beter Leefmilieu organiseert, kunt u gratis binnenkijken in meer dan 150 inspirerende ecologische, passieve en lageenergiewoningen. Ontdek wat duurzaam wonen te bieden heeft dankzij deskundige uitleg en getuigenissen uit de praktijk! WWW.ECOBOUWERS.BE

16-17/11/2013 DAG VAN DE NATUUR Tijdens de Dag van de Natuur zet Natuurpunt in heel Vlaanderen natuurbeheer in de kijker, met meer dan 100 activiteiten. Ook u kunt mee de handen uit de mouwen steken en mee maaien, hooien en boompjes planten. Het volledige programma vindt u op de website van Natuurpunt. WWW.NATUURPUNT.BE

markten. U hebt de keuze: kleine en middelgrote ondernemingen die actief zijn op het vlak van milieu en gezondheid, of grote bedrijven die binnen hun sector het beste scoren op ecologisch en sociaal vlak. Onze fondsen zijn al meerdere keren bekroond voor hun kwaliteit. Details, rendementen en voorwaarden vindt u op: www.triodos.be.

30/11/2013 UILENSPEL KUNSTFESTIVAL Uilenspel is een vzw die zich inzet voor kansarme kinderen. Op het programma van het festival staan workshops voor kinderen, een expo en een veiling ten voordele van Uilenspel. www.uilenspelkunstfestival.be

Nog tot 1/12/2013 100 JAAR VOORUIT, STAM In het stadsmuseum van Gent loopt momenteel een tentoonstelling over de fascinerende geschiedenis van het Vooruit-gebouw. U kunt de tentoonstelling combineren met een geleid bezoek aan de Vooruit zelf. WWW.STAM.BE

DE ECONOMIE VAN MORGEN

BRAINSTORMING ONDER ONDERNEMERS Welke economische sectoren moeten we in onze veranderende economie verder ontwikkelen? Verzamel een aantal ondernemers rond de tafel en al snel schuiven ze heel wat concrete pistes naar voren. Dat bleek tijdens een ‘brainstorming’ die Triodos Bank organiseerde, als onderdeel van haar strategische reflectie. Het resultaat leest u op de volgende pagina’s.

DOSSIER

DE ECONOMIE VAN MORGEN

foto’s ALEXIS HAULOT tekst CHANTAL SAMSON en PAUL GÉRARD

DOSSIER

9

BLIK OP DE TOEKOMST Welke kernsectoren moeten verder ontwikkeld worden in een veranderende Belgische economie? Een cruciale vraag voor Triodos Bank, die zich in België al 20 jaar toelegt op de financiering van duurzame ontwikkeling. Volgens Belgische ondernemers is er aan mogelijkheden geen gebrek, zo bleek tijdens een rondetafel die de bank organiseerde in het kader van haar strategische reflectie. Patrick Syen, gedelegeerd bestuurder van de groep Probis, die actief is in de gezondheidszorg, kan het weten: “De gezondheids- en welzijnssector heeft een enorm potentieel in ons land. Buitenlanders komen naar hier voor onze kwalitatief hoogstaande geneeskunde. We hebben er alle belang bij om in te zetten op gespecialiseerde gezondheidszorg, en er een echte economische sector van te maken. Daarvoor is innovatie nodig, waar we goede universiteiten voor hebben. Maar die innovatie moet ook verankerd worden in onze economie. Een belangrijke rol is daarbij weggelegd voor overheden en investeringsmaatschappijen. We moeten een kennisvlucht naar het buitenland voorkomen. Met de vergrijzing van de bevolking bieden ook domotica, zorg- en hulptechnologie, en natuurlijk aangepaste woonvormen voor senioren, veel mogelijkheden.” Patrick Syen wijst voorts op ‘veilige en gezonde’ voeding. “We zijn erg afhankelijk geworden van geglobaliseerde voedselketens, waar weinig controle op is. Op dat vlak moeten we evolueren naar een economie die niet langer alleen prijsgestuurd is, maar die ook kwaliteit en welzijn verzekert. Ook hier is het lokale potentieel zeer groot.” Thierry Noesen sluit zich daarbij aan. Als directeur van de biologische fairtradechocolaterie Belvas is hij ervan overtuigd dat het merk ‘België’ een gigantisch potentieel heeft voor economische activiteiten die veel jobs creëren. “Niet enkel voor de bekende Belgische producten – chocolade,

bier, wafels – maar ook voor andere voedingsspecialiteiten. Ik zie twee grote ontwikkelingspijlers. Ten eerste zijn er de voedingsproducten voor lekkerbekken, waar België zijn reputatie aan te danken heeft. Breng ‘Belgian ice cream’ op de markt en je krijgt automatisch enthousiaste reacties, ook al is het geen grote Belgische specialiteit. Daarom moet de vermelding ‘Belgisch’ beschermd worden. We moeten van ‘Belgische chocolade’ een beschermde benaming maken, die enkel gebruikt mag worden voor wat in België geproduceerd wordt. Daar wordt aan gewerkt. Dat is belangrijk want de productie en de verpakking van voedingsmiddelen schept veel werkgelegenheid.” Een tweede groeimarkt is volgens Thierry Noesen gezonde voeding. “Consumenten zijn meer en meer op zoek naar gezonde voedingsmiddelen. Onze truffels zonder suiker zijn bijvoorbeeld een groot succes, maar de marktontwikkelingen op dat vlak gebeuren op veel grotere schaal. Dat is geen typisch Belgisch groeipotentieel, maar we hebben ook hier een grote troef in handen, ook op het vlak van jobcreatie.” Michael Bremans was 20 jaar lang de CEO van Ecover (ecologische schoonmaakproducten). Nu werkt hij als consultant voor duurzaam ondernemen. “We hebben er alle belang bij om volop in te zetten op grote belangrijke sectoren van vandaag, door een gunstig klimaat te creëren en die sectoren lokaal te verankeren. Ik geef een voorbeeld: vroeger waren we de leider in de textielindustrie, maar door een tekort aan onderzoeksinvesteringen is de

“Een economie die niet enkel prijsgestuurd is, maar die ook kwaliteit en welzijn verzekert.”

textielproductie verhuisd en worden de innovaties vandaag elders ontwikkeld. We hebben een gelijkaardige ontwikkeling in de autosector meegemaakt.” Om te voorkomen dat zoiets opnieuw gebeurt, pleit Michael Bremans ervoor om te investeren in de sterke sectoren van vandaag “zoals de farmaceutische en chemische sectoren, die volop evolueren in de richting van duurzaam ondernemen.” “Fantastische mogelijkheden” “Mijn sector, de mediasector, is typisch voor de economische transitie waarin we ons bevinden”, vindt Georges Timmerman, hoofdredacteur van de onafhankelijke journalistieke website apache.be. “Enerzijds zijn er de traditionele papieren kranten, log en weinig milieuvriendelijk.

DOSSIER

“De capaciteit om te innoveren is er, de capaciteit om te concretiseren ontbreekt vaak.” Die gedrukte pers is afhankelijk van subsidies en investeert zeer weinig in digitaal materiaal. Anderzijds zijn er journalisten die het initiatief nemen om online te publiceren en daarmee de industriële beperkingen van het papier uit de weg gaan. Zo ontstaan nieuwe, meer interactieve manieren om informatie te verstrekken en in te winnen. Met fantastische mogelijkheden: op journalistiek, technologisch en ook op financieel gebied, met het ontstaan van ‘crowdfunding’. Het klopt dat het digitale ‘business model’ zijn weg nog aan het zoeken is, maar het evolueert zeer snel.” Georges Timmerman is er zeker van: dit “nieuwe online ondernemerschap” heeft een mooie toekomst. Tijdens de discussie komen ook hernieuwbare energie, afval, toerisme, logistiek en mobiliteit in de ruime zin regelmatig naar voren als verder te ontwikkelen nichemarkten binnen de Belgische economie. Kortom, aan mogelijkheden geen gebrek. Ze moeten enkel geconcretiseerd worden, en ook daar is er ruimte voor evolutie en verbetering, volgens de ondernemers. Naast de te hoge arbeidskosten zijn het vooral onderwijs en opleiding die hun bijzondere aandacht krijgen. José Zurstrassen is een succesvol ondernemer (oprichter van Skynet en Keytrade Bank) en actief investeerder. Zijn laatste geesteskind heet MyMicroInvest, een platform waarmee particulieren samen met professionele beleggers kunnen investeren in opstartende innoverende bedrijven. De ‘business angel’ die hij geworden is, ziet de businessplannen, de start-ups en andere universitaire spin-offs elkaar opvolgen.

10

“Onze universiteiten zijn ongetwijfeld van een hoog niveau, maar onze onderzoekers hebben een duidelijk gebrek aan kennis van de economische realiteit. De capaciteit om te innoveren is er, de capaciteit om te concretiseren, ontbreekt vaak. Om dat op te lossen, is geen financiële, maar wel een grondige educatieve inspanning nodig. Volgens mij is er een perceptieprobleem, wat zich vertaalt in een cijfer: 4% van de Belgen droomt ervan om zijn of haar eigen baas te zijn, tegenover 51% van de Amerikanen en 17% van de Fransen. En toch weet de leeftijdsgroep onder de 45 jaar dat een baan voor het leven niet meer bestaat. Ondernemerschap moet absoluut worden aangemoedigd.” “Bruggen tussen sociale en traditionele economie” Zijn mening wordt grotendeels gedeeld, al voegt iedereen andere nuances toe. Zo maakt Michael Bremans zich minder zorgen over hoger opgeleiden dan over de integratie van laag- of ongeschoolden. “Ik denk dat bedrijven zich in de toekomst meer en meer gaan ontfermen over hun opleiding, om hen de nodige competenties en kennis bij te brengen.” Benoît Ceysens, directeur van boerderij Nos Pilifs in Brussel, kent dat probleem maar al te goed. Hij leidt een beschutte werkplaats die gericht is op duurzame ontwikkeling (tuinonderhoud, boomkwekerij, biogroentepakketten …). “Het is mijn taak om mensen die volgens de samenleving niet bekwaam zijn om te werken, toch passend werk te bieden. En daar slagen we in: elke maand betalen we 170 lonen uit in ruil voor kwalitatief werk. Volgens mij moet er een economisch model ontwikkeld worden dat inclusief is: een model dat energie, jobs en producten reorganiseert zodat iedereen een baan krijgt. Daarvoor moeten we bruggen slaan tussen de sociale en de traditionele economie. Vandaag overheerst het wantrouwen nog, maar sommige initiatieven gaan de goede richting uit. In Vlaanderen kent het mechanisme van de ‘enclaves’ in de traditionele bedrijven een forse groei. In

Wallonië en Brussel zorgen clusters van ondernemers voor synergieën. We moeten dergelijke samenwerkingen verder ontwikkelen, want voor jongeren die heel ver van de arbeidsmarkt staan, kan de integratie in een sociale economie een belangrijke hefboom zijn voor verandering. Onze manier van werken heruitvinden, dat is de uitdaging.” “Eigenlijk gaat het om een utopisch debat,” merkt Nadine Gouzée, verantwoordelijke voor de Task Force Duurzame ontwikkeling van het Federaal Planbureau, op. “De voorbije 30 jaar kreeg het woord ‘utopie’ jammer genoeg de connotatie van een ‘onmogelijke zaak’ … terwijl veel utopieën realiseerbaar zijn en werkelijkheid werden, zoals deze rondetafel trouwens aangeeft. Natuurlijk moet je daarvoor veranderingen kunnen plannen op lange termijn, ook op het niveau van de politieke cultuur. Maar het haalt niets uit om langetermijndoelstellingen te bepalen, en een ambitieus beleid op te stellen om ze ook daadwerkelijk te realiseren, als je onderhandelingspartners vooral gefocust zijn op kortetermijnresultaten. In het kader van de federale wet over duurzame ontwikkeling hebben we grote inspanningen geleverd om een participatieve toekomstvisie uit te werken met 2050 als streefdatum. Zo kunnen de federale overheid en burgers zich een beter beeld vormen van welke veranderingen nodig zijn voor duurzame ontwikkeling. Het resultaat was een ‘strategische visie op lange termijn inzake duurzame ontwikkeling’, die in de ministerraad van 17 mei werd goedgekeurd en die bijvoorbeeld alle sectoren van deze rondetafel aanbelangt. De transitie naar duurzame ontwikkeling, onder andere op economisch vlak, staat centraal in die visie. Ik denk dat een instelling zoals Triodos Bank de gelegenheid te baat moet nemen, ook via interpellaties over het beleid in haar eigen sector.” José Zurstrassen sluit daarbij aan: “De banken moeten niet alles alleen gaan veranderen, maar ze kunnen en moeten inspanningen leveren om duurzame ontwikkeling en een inclusieve maatschappij te promoten.”

DOSSIER

11

> Benoît Ceysens

Michael Bremans >

Georges Timmerman >

> Nadine Gouzée

Thierry Noesen >

Olivier Marquet >

> José Zurstrassen

> Patrick Syen

20 jaar Triodos Bank in België

12

“De toekomst is nu al een realiteit”

In 1993 richt Frans De Clerck in Gent het Belgische bijkantoor van Triodos Bank op. Wie is Frans De Clerck, wat is zijn verhaal? Aan hem het woord.

foto’s Johanna de Tessières interview Paul Gérard

CV Frans De Clerck werd in 1945 geboren in Arendonk. Zijn carrière begint in 1968 bij een beursmakelaar in Gent, De Maertelaere. Na een MBA aan de Vlerick Business School, werkt hij achtereenvolgens bij de Bank IPPA (ondertussen opgegaan in Axa), de Belgische Bank voor de Industrie, Indosuez Bank, en de Nationale Investeringsmaatschappij. In 1993 richt hij in Gent het Belgische bijkantoor van Triodos Bank op. Zeven jaar lang is hij directeur, daarna wordt hij lid van de directie van Triodos Groep. Bij zijn pensioen in 2010 kreeg hij het ereteken van Commandeur in de Kroonorde. Sinds 2010 is hij lid van het Bestuur van de Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank (SAAT).

Waardigheid “We worden allemaal gevormd door wat we meemaken. Elementen uit ons persoonlijke leven verklaren waarom we een bepaalde richting inslaan in ons beroepsleven. Menselijke waardigheid, die centraal staat in de missie van Triodos Bank, is voor mij van groot belang. Ongetwijfeld komt dat doordat mijn vader en grootvader gestorven zijn nadat ze werden gedeporteerd naar Buchenwald. Ze waren 21 en 48 jaar. Ik heb hen nooit gekend. Later hebben mijn moeder, mijn kleine broer en ik moeilijke momenten doorgemaakt. We moesten met weinig rondkomen, en vechten om gerespecteerd te worden. Waardigheid is voor mij dus geen theoretisch concept, maar iets heel concreets.” Algemeen belang “In 1968 studeerde ik PR en communicatie. Mei ’68, dat was uiteraard de eis voor meer individuele vrijheden. Maar tegelijk was het ook een geweldige burgerbeweging die opkwam voor het algemeen belang. Die cultuurverandering heeft me sterk beïnvloed. Triodos Bank is ook van daaruit ontstaan: om een bank opnieuw in dienst te stellen van de samenleving. De oorsprong van Triodos steunt dus niet enkel op de sociale impuls van de antroposofie (een gedachtenstroming gebaseerd op de ideeën van Rudolf Steiner, nvdr): er waren meerdere, diverse inspiratiebronnen.” Begrijpen “Ik begon mijn loopbaan bij een beursmakelaar in Gent. Ik, die nooit geld had gehad, ontdekte op mijn 22ste een wereld die bulkt van het geld. Het lijkt er wel een spel: geld hoeft geen nut te hebben, maar moet belegd worden om op te brengen. De economische realiteit is nauwelijks van tel.

Maar het is net die realiteit die mij interesseert en die ik wil begrijpen! Later volgde ik een MBA aan de Vlerick Business School. Vervolgens ging ik aan de slag in de klassieke banksector, die de reële economie en bedrijven hoort te financieren.” Verandering “Begin jaren 80 begon de banksector de pedalen te verliezen. Banken groeiden exponentieel. Je moest 15 of 20% rendement op eigen vermogen halen, ook al is dat onmogelijk. In 1992 ging ik in Nederland praten met Triodos Bank, en stelde voor om de bank in België te lanceren. Een andere Belg kwam met hetzelfde voorstel: Karel Teck (die de bank in 1997 zal verlaten, nvdr). We kenden elkaar niet, maar zes maanden werkten we samen aan een business plan. En toen: ‘Go!’”

De toekomst “Voor bankiers is de toekomst nu al een realiteit: het is hun grondstof. Wanneer ze een krediet toekennen, financieren ze de toekomst. Wat telt, zijn de projecten van een ondernemer die ze financieren, veel meer dan het verleden. Op die manier heeft Triodos Bank zich ontwikkeld als een stabiele en rendabele Europese groep. En volgens mij moet ze verdergaan op de ingeslagen weg. Focussen op de toekomst, de verandering, en in het bijzonder op wat er economisch mogelijk is om verbondenheid te stimuleren tussen mensen, en tussen mens en milieu. Ik ben ervan overtuigd dat er op dat vlak nog veel onontgonnen terrein is.”

Espero in Haren (Brussel) is een kleinschalig residentieel centrum voor kinderen en jongeren met chronische emotionele en gedragsproblemen. Ze krijgen er de nodige begeleiding om zo hun sterke kanten verder te ontplooien.

Storm is een nieuwe Vlaamse windenergieproducent die een eerste windpark van twee turbines ontwikkelde in Wachtebeke (boven Gent). De omwonenden kunnen participeren in het project, wat ook het geval zal zijn voor toekomstige parken.

Het Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Herenthout verzorgt gewonde of zieke vogels en wilde dieren om ze na revalidatie opnieuw vrij te laten in de natuur. Het team van het centrum bestaat grotendeels uit vrijwilligers.

Niet zo ver van Luik heeft l’Atelier de l’Avenir een bijzondere bouwmethode ontwikkeld met houtskeletmodules. Die voldoen aan hoge isolatiestandaards en zorgen ervoor dat de samenstelling van een gebouw kan blijven evolueren. De coöperatie stelt hoofdzakelijk dove en slechthorende mensen tewerk.

Breng uw spaargeld in kaart! Triodos Bank staat voor transparantie. U weet altijd welke projecten we financieren dankzij uw spaargeld: duurzame projecten met toekomst.

triodos.be

Duurzaam innoveren

14

MEER DAN EEN TERRAS De 100-jarige Vooruit pakte onlangs uit met een prachtig, modern dakterras met veel groen en een ruime fietsenparking. Het Vooruit Café kan nu ook tijdens de zomer open blijven, en de buurt heeft er een welkome ontmoetingsplek bij. Een mooie combinatie van cultureel ondernemerschap, stadsontwikkeling en duurzaamheid.

foto’s Lisa Develtere tekst Joris Smeets

De planten in de ‘torentuin’ en ook de bomen moeten nog wat groeien, maar sinds de opening draait het nieuwe terras van het Gentse Kunstencentrum Vooruit op volle toeren. Veel terrassen heeft de buurt niet, en die kunnen niet tippen aan deze hotspot, waar het Vooruit-team ook met stadslandbouw experimenteert. De hele constructie is een knap staaltje van duurzaam bouwen, met onder meer een groendak boven de bar, regenwaterrecuperatie, duurzame materialen, bewegingsgestuurde en energiezuinige verlichting, en doorgedreven geluidsisolatie om lawaaihinder te vermijden. De bekommernis om duurzaamheid zie je ook op de menukaart van het café (veel bio, fairtrade en ook veggie), en in tal van activiteiten, debatten, of workshops die in Vooruit op het programma staan. Of neem de ‘Cooperette’, waar je duurzame en lokale producten kunt kopen, zoals honing van de bijen die Vooruit op zijn dak houdt. “Ons hele traject rond duurzaamheid is ontstaan uit een bezorgdheid die heel erg leeft bij onze mensen,” vertelt algemeen directeur

15

SAMENWERKING MET MEERWAARDE De grond naast Vooruit is eigendom van de Universiteit, die er nog extra fietsenparking moest voorzien voor het naburige complex. Vandaar dat ze de grond gratis ter beschikking stelde en de parking ook mee financierde. De Stad Gent, die al langer inzet op fietsmobiliteit en de parking uitbaat, verleende een investeringssubsidie en

Stefaan De Ruyck. “Je ziet overal een groeiend bewustzijn dat we onze manier van leven moeten herbekijken om op termijn onze aarde niet uit te putten. Er zijn heel veel initiatieven op dat vlak die van onderuit opborrelen, zowel in ons eigen huis als bij onze bezoekers.” De belangrijkste uitdaging voor een culturele instelling is volgens De Ruyck ook maatschappelijke relevantie, of “voortdurende aandacht voor wat er in onze omgeving gebeurt. Met de ‘stadsresidenten’ trekken we momenteel bijvoorbeeld zelf de stad in.” Onder die noemer biedt Vooruit gedurende een langere periode een platform aan jonge kunstenaars die de publieke ruimte als hun werkplaats beschouwen. Diverse zalen, divers publiek “Al blijft één van de dingen die Vooruit uniek maken, ongetwijfeld ons gebouw. Dankzij de grote variatie aan zalen, van groot naar klein, kan je alle kanten uit: van

een kleine, experimentele voorstelling van een jonge choreograaf tot een grote publiekstrekker in de concertzaal. Daardoor hebben we ook een heel divers publiek, uit verschillende sociale lagen. En in ons café vermengen al die mensen zich zonder veel problemen. Dat geeft een heel uniek en fijn gevoel.” Anders dan veel sectorgenoten kan Vooruit tot nu toe de impact van dalende subsidies beperken. “We zijn ook minder afhankelijk van subsidies dan andere organisaties: ongeveer 50% van onze inkomsten genereren we zelf. Onze kosten stijgen wel, terwijl de subsidies status quo blijven. De extra inkomsten van het terras zijn dus welkom.” Een andere inkomstenbron is de zaalverhuur, bijvoorbeeld voor fuiven, goed voor meer dan de helft van alle activiteiten. Digitalisering Per jaar organiseert Vooruit, waar zo’n 80 mensen werken, ongeveer 600 activiteiten,

een renteloze lening. Daarnaast leende Vooruit een derde van de totale investering bij Triodos Bank. In de (deels ondergrondse) parking is plaats voor meer dan 400 fietsen, op het terras voor meer dan 150 mensen. “Dankzij de samenwerking met de stad en de universiteit konden we voor een relatief betaalbare prijs iets realiseren dat voor ons alledrie een meerwaarde heeft,” aldus Stefaan De Ruyck.

en het simultane gebruik van de podia maakt de planning heel complex. “Het vraagt heel veel concrete afspraken over van alles en nog wat: technische ondersteuning, zaalpersoneel, voorwaarden van artiesten, enzovoort.” Op de markt zocht Vooruit tevergeefs naar software voor een efficiënte ondersteuning van zijn planning. “Toen zijn we die zelf gaan ontwikkelen. Dankzij ons eigen digitaliseringstraject hadden we daarvoor al knowhow in huis.” Het mondde uit in de creatie van een spinoff, een nv, 3 jaar geleden. “Intussen werken er een 15-tal mensen, en verovert onze software de Belgische en Nederlandse markt.” Vooruit kreeg er de eerste Vlaamse prijs voor Cultuurmanagement voor. Het is typerend voor wat De Ruyck ‘de zoekende geest’ van Vooruit noemt: “We zijn nooit in routine vervallen. Het huidige verhaal rond duurzaamheid en transitie is weer een nieuwe fase, die een nieuw elan geeft aan onze werking, en dat is leuk.” www.vooruit.be

ONTMOETING

16

EEN KLIMAAT VAN VERANDERING Verandering en transitie op het vlak van ecologie, energie en economie … In deze crisistijden lijkt het evenwicht tussen de verschillende pijlers van duurzame ontwikkeling ver zoek. Maar de vastberadenheid van klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele (UCL) wordt er zeker niet minder door.

foto JOHANNA DE TESSIèRES tekst HYPPOLITE BERTRAND

“Verschillende bedrijven, waaronder grote namen als General Motors of Unilever, hebben ingezien dat ze zich moeten transformeren als ze niet willen eindigen zoals de dinosaurussen.” Ondanks het gebrek aan animo voor steun voor groene energie of de Europese koolstofmarkt, weigert de vicevoorzitter van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) zich over te geven aan pessimisme. Hij wijst liever op bemoedigende signalen, zoals een recente oproep van een reeks grote Amerikaanse bedrijven om de strijd tegen de klimaatverandering te ondersteunen. “Er is natuurlijk nog een verschil tussen een dergelijke oproep en daadwerkelijke actie, maar de tekst bevat belangrijke elementen. Opmerkelijk is dat de bedrijven de strijd tegen de opwarming van de aarde zien als een economische kans. Voor een deel komt die strijd neer op een forse verlaging van ons energieverbruik, en dat betekent dalende productiekosten en een stijgende competitiviteit. Volgens de bedrijven is het ook beter om samen te werken met de overheid, in plaats van passief nieuwe regels af te wachten.” Voor het IPCC is de invoering van een heffing op CO2-uitstoot één van de essentiële voorwaarden voor een duurzame economie, benadrukt Jean-Pascal van Ypersele. Maar ook: het intrekken van de “honderden miljarden dollars” subsidies die jaarlijks naar fossiele brandstoffen vloeien. De wetenschapper hamert erop “dat we moeten stoppen met de atmosfeer te gebruiken als één grote gratis vuilnisbelt.” Hij merkt op dat sommige bedrijven voorstander zijn van zo’n systeem, op voorwaarde dat iedereen gelijk behandeld wordt. In die zin is het ook hoopgevend dat China experimenteert met zijn eigen koolstofmarktsysteem.

Groeien of krimpen? In hoeverre neemt de banksector zijn verantwoordelijkheid binnen die beweging van verandering? Het is moeilijk een algemene beoordeling te geven volgens van Ypersele, maar “je kan toch stellen dat er in de sector maar heel weinig beweegt. Afgezien van Triodos Bank, en vermoedelijk de toekomstige coöperatieve bank NewB, blijven de inspanningen marginaal.” Dat betekent niet, vult hij aan, dat die verandering er niet kan komen. Hij stelt vast dat bij de organisatoren van het Wereld Economisch Forum in Davos ondertussen bijvoorbeeld wel het besef groeit van de ernst van de klimaatproblematiek. De politiek van haar kant legt haar prioriteiten elders en lijkt geobsedeerd door het herstel van de economische groei. Maar in hoeverre is die doelstelling verenigbaar met het klimaat? Alles hangt af van waarover en met wie je praat. “Als het gaat om groei van het BBP door een hoger verbruik van fossiele brandstoffen, dan is het uiteraard onverenigbaar. De uitdaging bestaat erin de twee te ontkoppelen. Maar in de ontwikkelingslanden is een groei van de consumptie van goederen en diensten noodzakelijk, om niet te zeggen onontbeerlijk. In andere regio’s van de wereld is een daling noodzakelijk voor de bescherming van het milieu en het klimaat. Maar ik denk niet dat we elke vorm van groei moeten afwijzen. Praten over inkrimping met mensen die leven zonder elektriciteit, en met minder dan twee maaltijden per dag, dat zou onfatsoenlijk zijn.” Jonge generaties In afwachting van een grondige verandering bij bedrijven, zijn er steeds meer mensen die zelf het heft in handen nemen

en allerhande kleine en grote projecten opzetten. Die burgerbeweging van onderuit geeft hoop. “Ik heb inderdaad de indruk dat er een fundamentele verschuiving aan de gang is en dat de jongere generaties zich meer bewust zijn van de klimaatproblematiek dan de oudere generaties. Vandaag vindt iedereen het normaal dat er niet gerookt wordt in openbare ruimtes. Ik geloof dat milieubescherming ook beetje bij beetje ingeburgerd zal raken. Al blijft de moeilijkheid dat de uitstoot van CO2 veel abstracter blijft dan bijvoorbeeld een papiertje dat je op de grond gooit, wat meteen choqueert omdat het zichtbaar is.” Meer info over de klimaatoproep van een aantal Amerikaanse bedrijven: www.ceres.org/bicep/climate-declaration

De langverwachte vijfde editie van het rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) wordt in de loop van de volgende maanden in vier delen gepubliceerd. Een inventaris zonder veel grote verrassingen, vermoedt professor van Ypersele, ook al zijn er “voor sommige aspecten aanpassingen in stijgende zin en voor andere in dalende zin.” Het opvallendste element van het eerste hoofdstuk over wetenschappelijke grondslagen is ongetwijfeld een niet eerder gepubliceerde

grafiek die het rechtstreekse verband aantoont tussen de totale hoeveelheid CO2 in de atmosfeer en de temperatuurevolutie. “Dat verband is zo goed als rechtevenredig. De conclusie: als we de stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur willen beperken tot twee graden, is het geen optie om alle gekende fossiele brandstofvoorraden op te branden. Het heeft dus geen zin om te blijven zoeken naar altijd meer fossiele brandstoffen. Het is de eerste keer dat het IPCC dat zo duidelijk stelt.” www.ipcc.ch

“We moeten stoppen met de atmosfeer te gebruiken als één grote, gratis vuilnisbelt.” Jean-Pascal van Ypersele, klimatoloog

20 jaar triodos bank in belgië

18

IN VOLLE GROEI Het verhaal van 20 jaar duurzaam bankieren in België is er een van permanente groei. Een terugblik in vogelvlucht. 2013 > 2012 >

We overschrijden de kaap van 100 medewerkers en 60.000 klanten. De kaap van 50.000 klanten en 1 miljard spaardeposito’s wordt gerond. Financiering van onze 200e windturbine.

2010 > Lancering ‘Breng uw spaargeld in kaart’, de onlinekaart die toont welke

bedrijven en organisaties we financieren.

2006 > Eerste woonkredieten voor energiezuinige en duurzame woningen. 2004 > 2002 >

2001 > 2000 >

1999 >

1995 >

Internet Banking. Lancering van duurzaam vermogensbeheer en Private Banking in samenwerking met Puilaetco Dewaay Private Bankers. Eerste duurzame Triodos-beleggingsfonds in België. De bank verhuist naar Brussel. Eerste Triodos Dag, in de Sint-Gorikshallen in Brussel. Eerste kapitaalemissie in België. Bouw van de eerste windturbine in België, in Lombardsijde (Middelkerke), gefinancierd door Triodos Bank. Opening van een kantoor in Namen. Eerste grote Belgische krediet, voor dansschool P.A.R.T.S. en dansgezelschap ROSAS van Anne Teresa De Keersmaeker (aankoop en verbouwing van hun gebouw in Vorst). © Herman Sorgeloos

10 september 1993 >

Oprichting van Triodos Bank in België in Gent. 400 mensen vieren het in het Gravensteen. De oprichters en directieleden zijn Karel Teck en Frans De Clerck (zie p.12). Eén van de eerste 3 medewerkers werkt vandaag nog altijd bij de bank als kredietspecialist: Kurt Degrieck.

20 jaar triodos bank in belgië

19

57.000 (2012)

38.000 (2009)

23.000 (2006)

1.245 miljoen euro

17.500 (2003)

(2012)

KLANTEN. Met meer en meer kiest u voor de duurzame bank. Dat is cruciaal, want enkel dankzij de middelen die u ons toevertrouwt, kunnen wij activiteiten financieren met een positieve impact op mens en milieu.

620

miljoen euro (2008)

214

miljoen euro

721

(2003)

miljoen euro (2012)

86,8

259

miljoen euro

miljoen euro (2008)

(1998)

91

miljoen euro (2003)

2,1

15,7

miljoen euro (1998)

miljoen euro (1993)

KREDIETEN. Milieu, sociaal en cultuur: alle kredieten die we toekennen, vallen in die drie grote categorieën. Dankzij u stijgt onze kredietportefeuille jaar na jaar. De laatste tien jaar is die vertienvoudigd.

91

20 JAAR

53

32

17 5 1993

1998 2003

2008

2012

MEDEWERKERS. Ook het aantal medewerkers blijft stijgen: vandaag zijn we met 20 keer meer collega’s dan 20 jaar geleden.

BALANSTOTAAL De toename van ons balanstotaal illustreert de gestage groei van Triodos Bank in België. Hoe meer middelen, hoe meer duurzame bedrijven en organisaties we financieren.

20

HIER IS HET GOED WONEN Ecologischer, zuiniger of gezelliger: onze huizen veranderen. De interesse voor gemeenschappelijke woonvormen neemt toe, en zelfs renovaties worden passief. Een bezoek aan enkele Triodos-klanten die kozen voor duurzaam wonen.

foto’s JOHANNA DE TESSIèRES tekst PAUL GéRARD

> ‘Le Champ d’Alévie’: cohousing in Ottignies-Louvain-la-Neuve.

LENEN

21

Zeven volwassenen en zes kinderen, binnenkort zeven. Sinds enkele maanden wonen er vier gezinnen in het cohousing project van Champ d’Alévie, dat onlangs werd opgetrokken in Ottignies-Louvain-la-Neuve. Ze leven er op het platteland, op drie minuten van het centrum. Je komt er spontaan in vakantiestemming. Het terrein dat de bewoners gezamenlijk aankochten, werd verdeeld in vier individuele percelen en een grote gemeenschappelijke zone. Daar vind je de groententuin, de serre, de boomgaard, de composthoop en een plek voor kampvuren. Het is een enorm speelterrein voor de kinderen. “Binnenkort bouwen we hier ook een gemeenschappelijke zaal voor groepsactiviteiten en feesten. Ze zal ook dienen als opbergruimte voor de oogst van de boomgaard,” vertelt Olivier Desurmont, een van de papa’s. “Gezelligheid is een van onze doelstellingen, net als ecologie en geld uitsparen.”

“Gezelligheid is een van onze doelstellingen, net als ecologie en geld uitsparen.” Olivier Desurmont

Schaalvoordelen De woningen verbruiken zeer weinig energie en zijn gebouwd met natuurlijke, en in de mate van het mogelijke ook lokale materialen. Regenwater wordt er drinkbaar gemaakt en fotovoltaïsche en thermische zonnepanelen zijn discreet verwerkt in de daken. Een luxeproject, dat enkel is weggelegd voor wie er warmpjes bij zit? “Integendeel,” verzekert Desurmont. “Niemand van ons had de middelen om zo’n groot en goed gelegen terrein te kopen. Maar door de kosten in vier te verdelen, werd alles opeens mogelijk.” Er zijn nog meer schaalvoordelen: de vier gezinnen hebben met dezelfde architect en dezelfde vakmensen gewerkt. Ze hebben ook in dezelfde periode gebouwd, zodat ze de aankopen en leveringen konden groeperen. Dat is ook een reden waarom Triodos Bank gemeenschappelijke woonvormen financiert: ze maken kwaliteitsvol wonen toegankelijker. HOE DUURZAMER UW WONING, HOE VOORDELIGER UW WOONKREDIET Duurzaam bouwen en renoveren loont, zeker bij Triodos Bank: hoe energiezuiniger uw woning, hoe voordeliger uw Triodos woonkrediet. Zo stimuleren we passief- en lageenergiebouw en energiebesparende renovaties. De tarieven voor ons woonkrediet zijn duidelijk en gelijk voor iedereen. Op basis van uw energiebesparing, verhogen we ook de inschatting van uw terugbetalingscapaciteit. Alle informatie is beschikbaar op www.triodos.be en bij onze specialisten op 02 549 59 60 of via mortgage.loans@ triodos.be.

> In Schaarbeek heeft Olivier Alexandre van zijn huis een passiefhuis gemaakt.

Passieve renovatie In Brussel is Olivier Alexandre een heel andere uitdaging aangegaan: duurzaam renoveren. Zijn eengezinswoning in Schaarbeek is een van de zeldzame woningen die al gerenoveerd werden tot een passiefhuis. In 2008 bekroonde het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) het dan ook als voorbeeldgebouw. “Een grondige renovatie was nodig en we wilden de dingen goed doen, voor de lange termijn.” Dankzij de verregaande isolatie van daken, vloeren en gevels ligt het jaarlijkse verbruik voor verwarming nu uitzonderlijk laag op 15 kWh per vierkante meter, tegenover 375 kWh vóór de renovatie. Een klein elektrisch toestel met het vermogen van een strijkijzer volstaat nu voor de verwarming van het hele huis, via het ventilatiesysteem. Uiteraard vraagt een verregaande renovatie ook een grote investering. Die was mogelijk dankzij regionale premies en een lening bij Triodos Bank. “Het is inderdaad een grote investering, en de terugverdientijd moet je dan ook op lange termijn zien. Laten we zeggen dat we al een voorsprong wilden nemen op de toekomst: de normen voor het energieverbruik van gebouwen zullen alsmaar strenger worden. En dankzij onze investering is de marktwaarde van het huis natuurlijk ook gestegen …”

De eco va mor D KLE VAN GE NO COLOFON

SPAREN Ik hou mijn geld beschikbaar.

> SPAARREKENING Ik spaar voor mijn kind.

• Mijn spaargeld financiert uitsluitend projecten met een positieve impact op mens, milieu en maatschappij. • Ik weet precies welke ondernemingen en organisaties mijn spaargeld financiert. • Ik wil geen risico, maar zekerheid en een evenwichtig rendement.

> SPAARREKENING VOOR EEN MINDERJARIGE Mijn spaargeld staat voor een periode vast. Hoe langer de periode, hoe hoger het rendement.

> TERMIJNREKENING

BELEGGEN Ik investeer in de groei van de duurzame bank.

• Ik zoek zowel financieel als maatschappelijk rendement. • Ik beleg op lange termijn, zonder rendements- of kapitaalgarantie.

VERMOGENSBEHEER Ik krijg advies, maar beheer mijn vermogen zelfstandig.

> Personal Banking Ik vertrouw het beheer toe aan specialisten.

> Private Banking

> CERTIFICATEN VAN AANDELEN TRIODOS BANK

Ik beleg in fondsen die het beste scoren op sociaal en ecologisch vlak.

> DUURZAME FONDSEN

• Ik wil graag persoonlijk advies voor het beheer van mijn vermogen (vanaf 200.000 euro). • Ik beleg volgens strikte sociale en ecologische criteria. • Ik beleg op lange termijn, zonder rendements- of kapitaalgarantie.

Ik leen voor een duurzame woning of renovatie.

> woonkrediet

Hoe duurzamer mijn woning, hoe voordeliger mijn krediet.

Ik leen voor mijn onderneming, vereniging of organisatie.

> Kredieten voor professionelen

02 548 28 51 of [email protected] 02 549 59 61 of [email protected] 02 549 59 60 of [email protected] 02 548 28 10 of [email protected]

Alle informatie over onze producten en diensten vindt u op www.triodos.be.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Olivier Marquet, Hoogstraat 139/3, 1000 Brussel, België

GEMAAKT DOOR François Bertrand, Donna De Coeyere, Paul Gérard, Veerle Lauwers, Lieve Schreurs, Joris Smeets REDACTEURS Hippolyte Bertrand Paul Gérard Chantal Samson Joris Smeets

Concept & DESIGN Studio Room www.studioroom.nl

FOTO’S Johanna De Tessières Lisa Develtere Alexis Haulot Drukker Symeta

DE KLEUR VAN GELD wordt gedrukt op 100% gerecycleerd papier en met vegetale inkten Triodos Bank Hoogstraat 139/3 1000 Brussel Telefoon: 02 548 28 28 Fax: 02 548 28 29 [email protected] www.triodos.be Btw BE 0450.507.887 RPR Brussel

Triodos Bank is gespecialiseerd

Meer weten? Contacteer ons > Sparen en beleggen: > Vermogensbeheer: > Woonkredieten: > Professionele kredieten:

Wilt u ons magazine niet meer ontvangen? Laat het ons weten via [email protected] of 02 548 28 51. Of geef het zelf aan in Internet Banking: Instellingen > Triodos-communicatie.

LAY-OUT Tabeoka www.tabeoka.be

LENEN

Ik leen voor een project met sociale, ecologische of culturele meerwaarde en een gezond financieel plan.

DE KLEUR VAN GELD is een publicatie van Triodos Bank, die gratis wordt verstuurd naar klanten en partners om hen te informeren over de activiteiten van de bank.

in kredietverlening aan projecten,

organisaties en ondernemingen in

triodos.be

culturele, sociale en ecologische sectoren. Ze biedt duurzame

spaar- en beleggingsformules

aan voor zowel particuliere als professionele klanten.

onomie an rgen DE EUR VAN GELD NO.

13

Zie precies wat uw geld doet

20

Hier is het goed wonen

6

De economie van morgen

16

Een klimaat van verandering

TRIODOS BANK

Hoogstraat 139/3, 1000 Brussel www.triodos.be www.facebook.com/triodos.be Telefoon: 02 548 28 28 E-mail: [email protected] Informatie & Advies: 02 548 28 51 Woonkredieten: 02 549 59 60 Professionele kredieten: 02 548 28 10