UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO WINTER

UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO 125 - WINTER 2013 - WWW.TRIODOS.NL

IN DIT NUMMER: TIJDLOZE MUZIEK KRACHT VAN VERBINDING GROEI = MEER DAN EEN CIJFER ROBOT MELKT KOEIEN BURGERS IN BEWEGING GROENTE VOOR IEDEREEN BANKIEREN IS EVENWICHTSKUNST

13

Ter Wal Woonzorg, een kleinschalige ouderenzorgvoorziening

BANKI IS EVENWI KUN DE KLE VA GEL 04

Het belang van landbouw en natuuronderhoud

12

In het centrum van Utrecht wordt voormalig krakerspand Ubica omgebouwd tot café en hotel Huize Compostel

06

Drukkerij Pascal: de eerste klant van Triodos Bank

04

robot melkt koeien Biologische boer Herbert Groeneveld ontwikkelde een mobiele robot die zijn de koeien melkt.

05

Groei = meer dan een cijfer In onze nieuwe campagne laten we zien dat je ook anders naar groei kunt kijken.

06

kracht van verbindinG De allereerste klant van Triodos Bank. Frans Boon van drukkerij Pascal: “Als er iets verbindt, dan is het wel drukwerk.”

08

bankieren iS evenWichtSkUnSt Over het basismodel van een bank en over hoe bankiers hun maatschappelijke rol vervullen.

inhoud

14

tijdloze mUziek Kytopia is een plek waar creativi­ teit en kwaliteit kunnen groeien.

16

Groente voor iedereen Interview met Jaap Seidell over hoe biologische landbouw relevant blijft.

20

bUrGerS in beWeGinG Raedthuys Groep investeert al jaren in duurzame energie­ projecten. Kenmerkend aan hun aanpak is het betrekken van investeerders en omwonenden.

beeld cover GeTTy ImAGeS De Kleur van Geld informeert over de activiteiten van Triodos Bank en Triodos beleggingsfondsen. Het wordt gratis toegezonden aan klanten en relaties.

ColUmN MATTHIJS BIERMAN

NIEUWS

4

AANDACHT

alles wat je aandacht geeft, groeit. Groei is veel meer dan een abstract cijfer. de vraag aan elk van ons is: wat wil jij laten groeien? Het antwoord op die vraag is natuurlijk heel persoonlijk, en dus voor iedereen weer anders. in de buurt waar ik woon, delen wij via nieuwe platforms gereedschap en auto’s. Dat zie ik bijvoorbeeld graag groeien. Triodos Bank kiest voor duurzame groei en positieve verandering. Onlangs hebben we een korte fi lm gemaakt over groei. De fi lm is te zien op onze website en komt vanaf nu in verkorte vorm ook regelmatig op televisie. Hij wil laten zien dat je iets groot kunt laten worden door het juist klein te houden. dat je kunt groeien door te delen. of door te vermenigvuldigen. je kunt ook groei mogelijk maken door te verbinden. en dat is precies wat Triodos Bank doet. Want als bank verbinden we spaarders en ondernemers met elkaar. met het geld dat u als spaarder aan ons toevertrouwt, geven we ondernemers de mogelijkheid om een bijdrage te leveren aan duurzame groei. en we laten zien wie en wat we fi nancieren. Zodat inzichtelijk wordt wat de relatie is tussen geld en wat je ermee in gang kunt zetten. Geld heeft een onmisbare veranderkracht in de samenleving en de economie. Samen met u geven we die kracht een positieve richting. We wensen u een goed en voorspoedig nieuw jaar. matthijs Bierman directeur Triodos Bank nederland [email protected]

LEKKERSTE dUUrzamE rEStaUraNt VAN NEDERLAND Herberg de Kop van ’t Land won de Gault Millau-award voor het lekkerste duurzame restaurant van Nederland. De herberg ligt aan de rand van de Dordtse polders, de Biesbosch en de Nieuwe Merwede. Chef-kok Ewout Faase kookt elke dag met verse ingrediënten van het seizoen zonder vlees en vis te gebruiken. Bij het restaurant hoort ook een hotel met drie gastenkamers en een appartement. Triodos Bank financiert het restaurant. WWW.koPvaNhEtlaNd.Nl

Herbert Groeneveld ontwikkelde voor zijn vijftig melkkoeien een innovatieve mobiele melkrobot. Hiermee kunnen zijn koeien door de uitgestrekte uiterwaarden bij de Maas grazen. Boerderij Schuttershof beheert verschillende stukken natuurgebied van Staatsbosbeheer. Uiterwaarden vormen een bijzonder onderdeel van de natuur die het beste door melkkoeien beheerd kan worden. Groeneveld: “Dit gebeurt al meer de duizend jaar.” In uiterwaarden mag niet gebouwd worden, daarom heeft Groeneveld een modern mobiel melksysteem ontwikkeld. Hij maakt hierbij gebruik van een melkrobot die geheel zelfstandig de koeien kan melken. Wanneer de koeien buiten zijn, gaat Groeneveld om de drie dagen de melk halen die via een koeling vers wordt gehouden. De installatie verplaatst hij ongeveer om de 10 tot 20 dagen. Op deze manier kan de boer de natuur beheren en tegelijk biologische melk produceren. Omdat de koeien voor de bemesting van het land zorgen en ze buiten het gras geen voer nodig hebben is het ook een heel erg duurzame manier van boeren. Deze manier is vooral geschikt voor de van nature zeer vruchtbare gronden op rivier-uiterwaarden. WWW.boErdErIJSChUttErShof.Nl

robot MELKT KOEIEN

5

NIEUWS

groEI

97%

Groei is meer dan een cijfer Het is het gesprek van dit moment: groeien we wel genoeg? en moeten we wel groeien? Volgens ons gaat groei over veel meer dan een cijfer. over meer dan spullen kopen en verkopen.

Triodos Vastgoedfonds belegt uitsluitend in duurzaam vastgoed. Op dit moment is 97% van de panden die Triodos Vastgoedfonds in haar portefeuille heeft, verhuurd. Dit is een bijzondere prestatie in het huidige economische klimaat. In Nederland staat 15% van de kantoorgebouwen namelijk leeg. Een van de redenen voor de lage leegstand van Triodos Vastgoedfonds is de goede relatie die het fonds heeft met zijn huurders. Guus Berkhout, fondsmanager Triodos Vastgoedfonds: “We betrekken onze huurders actief bij het realiseren van de duurzame missie van het fonds.”

4 oktobEr 2013 Vrijdag 4 oktober is in het Leerpark van Dordrecht de Duurzaamheidsfabriek officieel geopend. In deze bijzondere broedplaats gaan vmbo-studenten samen met universiteiten, ondernemers en investeerders werken aan het innoveren van producten en productiemethoden. Triodos Bank is medefinancier van de bouw van de Duurzaamheidsfabriek.

Een voorbeeld van deze betrokken huurders is het bedrijf SolarAcces, expert op het gebied van zonnepanelen. Dit bedrijf huurt een pand dat is gefinancierd door Triodos Vastgoedfonds. SolarAcces gaat nu onderzoeken of het mogelijk is om alle daken van de panden van het fonds van zonnepanelen te voorzien. Wilt u meer weten over Triodos Vastgoedfonds en hoe we samen met de huurders kantoorgebouwen nog duurzamer maken? WWW.trIodoS.Nl/vaStgoEdfoNdS

WWW.dUUrzaamhEIdS fabrIEk.Nl

in de nieuwe campagne van Triodos Bank laten we zien dat je ook anders naar groei kunt kijken. alles wat je aandacht geeft groeit. en dan zie je dat het best goed gaat met nederland. sterker nog, we groeien als nooit tevoren. www.triodos.nl/groei

1 fEbrUarI 2014 Op deze datum werkt het betalingsverkeer in Europa overal hetzelfde. Vooral op ondernemers heeft dit veel impact. Zo veranderen alle rekeningnummers in een IBAN (International Bank Account Number) en is er een nieuwe Europese variant voor incasso en acceptgiro. Voor iedereen geldt dat overboekingen vanaf 1 februari 2014 uitsluitend met een IBAN gedaan kunnen worden. Kijk voor meer informatie op WWW.trIodoS.Nl/ IbaN

KRACHT VAN VERBINDING door maatschappelijk verantwoord te ondernemen, maar vooral ook door zijn hart en hoofd te volgen. Zo maakt de drukkerij niet alleen uitstekende kwaliteit drukwerk, ook is er aandacht voor het vak. Het oude ambacht ‘steendrukken’ wordt hier bijvoorbeeld nog beoefend. De drukkerij is gevestigd in de oude binnenstad van Utrecht. De bedrijfsvoering is gebaseerd op drie thema’s: rekening houden met het milieu, zorg voor een duurzame toekomst en aandacht voor kwaliteit van samenleven. Het bedrijf is FSC-gecertificeerd en partner van MVO-Nederland.

KRACHT VAN VERBINDING

AANDACHT Drukkerij Pascal heeft als eerste klant van Triodos Bank een bijzondere relatie met de bank. Niet alleen als kredietklant, maar ook als huisdrukker en als adviseur op het gebied van duurzaam drukwerk. Duurzaamheid zit namelijk in het DNA van drukkerij Pascal. Directeur-eigenaar Frans Boon richtte de drukkerij op in 1973, met grootse idealen. Hij wilde hiermee bijdragen aan een betere en eerlijkere wereld. Onder andere

VERBINDING Wegens het pensioen van directeur Frans Boon, is drukkerij Pascal onlangs overgenomen door drukkerij Libertas in Bunnik. Ook een klant van de bank. In die zin blijft de relatie die Triodos Bank met drukkerij Pascal heeft, voortbestaan. Frans Boon blijft als persoon nauw betrokken bij de ontwikkelingen van ‘zijn’ drukkerij. “Als er geen drukwerk was, dan zag de wereld er nu heel anders uit,” aldus Frans Boon tijdens zijn afscheid in Utrecht. Maar, verbinding zit ’m natuurlijk in veel meer dan alleen in drukwerk. Frans Boon heeft met zijn drukkerij de afgelopen jaren een maatschappelijke en culturele functie gehad voor de binnenstad van Utrecht en voor zijn klanten. Dat is de kracht van verbinding. WWW.DRUKKERIJ-PASCAL.NL

MIJN GELD GAAT GOED

“Als er geen drukwerk was, dan zag de wereld er nu heel anders uit.” Frans Boon

BANKIEREN IS EVENWICHTSKUNST Een bank heeft, als je naar de essentie kijkt, maar een paar kerntaken. Naast het vlot laten verlopen van het betalingsverkeer, gaat het bij een bank enerzijds vooral om spaargeld veilig in bewaring nemen. En anderzijds om geld uitlenen aan ondernemers die willen investeren om goederen en diensten te produceren waar de samenleving om vraagt. “Daarmee verbindt een bank spaarders die tijdelijk geld over hebben met ondernemers die geld nodig hebben voor het financieren van hun initiatieven”, zegt Pierre Aeby, financieel directeur (CFO) en lid van de internationale directie van Triodos Bank. “Het is belangrijk om die verbinding op een gebalanceerde manier vorm te geven. Bankieren is evenwichtskunst. Met deze evenwichtskunst vervult de bankier zijn maatschappelijke rol.”

bAnKIEREn IS EvEnWICHTSKunST fotografie MiChiel wiJnBergh / DAwn / DrukkeriJ pASCAl tekst TOBiAS reiJngOuD

9

KWARTAALDOSSIER

MeDewerkerS

SAlAriS

ArBeiD

renTe

renTe

BAnk

SpAArDerS renDeMenT

HET bASISmODEL vAn EEn bAnK

CERTIfICATEn vAn AAnDELEn Triodos Bank vindt het van cruciaal belang dat haar missie en identiteit worden beschermd. Om die reden is het beheer van alle aandelen van Triodos Bank in handen van de Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank (SAAT). Deze onafhankelijke stichting geeft certificaten van aandelen uit aan particulieren en instellingen. De certificaten zijn niet beursgenoteerd maar via Triodos Bank verhandelbaar. Ze hebben dezelfde economische rechten als gewone aandelen, maar het stemrecht wordt namens de certificaathouders uitgeoefend door het bestuur van de SAAT. Op deze manier kan het bijzondere karakter van de bank ook op de lange termijn worden gewaarborgd. WWW.TRIODOS.nL/ CERTIfICATEn

eigen verMOgen

SpAArgelD

OnDerneMerS kreDieT

AAnDeelhOuDerS

Transparant Het basismodel van een bank is overzichtelijk. Want een bank beweegt zich in beginsel in een krachtenveld van slechts vier betrokken partijen, aldus Aeby. “Naast spaarders en kredietnemers zijn er de medewerkers en de aandeelhouders.” Aandeelhouders zijn bij Triodos Bank overigens houders van certificaten van aandelen (zie kader). Alle vier de betrokkenen hebben een eigen functie in het krachtenveld. Aeby: “Een spaarder vertrouwt zijn geld toe aan de bank, en krijgt in ruil daarvoor spaarrente. Een kredietnemer leent geld bij de bank, en betaalt rente over die lening. Aandeelhouders leveren het eigen vermogen, ofwel de financiële buffer van de bank. Ze delen als mede-eigenaar in de winst. En medewerkers ontvangen een salaris om hen in staat te stellen het bankbedrijf op een professionele wijze te beheren.” (zie schema) Zoals gezegd staat de bank zelf in het midden van dit krachtenveld. “Ze verdient aan het verschil tussen de ontvangen rente op kredieten en de uitgekeerde spaarrente,” zegt Aeby. “Uit dat verschil worden onder andere de bedrijfskosten en de salarissen betaald. Een gedeelte blijft over als winst voor de aandeelhouders. Een bank die transparant is over haar verdienmodel, laat alle betrokkenen zien hoe hun belangen ten opzichte van elkaar worden gewogen.”

Door spaargeld uit te lenen aan kredietnemers, maakt een bank van ‘kort geld’, ‘lang geld’. Aeby legt uit: “Een bank moet altijd in staat zijn om spaarders hun geld terug te geven op het moment dat ze het willen opnemen. Om aan die behoefte te kunnen voldoen, zorgt een bank dat steeds een voldoende deel van het totale spaartegoed liquide is. Dat wil zeggen: beschikbaar wordt gehouden. Geld met een korte cyclus dus. Met een ander deel van de spaartegoeden financiert de bank ondernemers. Om hun investeringen te financieren, hebben ondernemers geld nodig voor een langere periode. De leningen aan ondernemers worden gedurende een aantal jaren afgelost. Dit geld heeft een lange cyclus. Tot de taken van de bankier hoort het vinden van de optimale verhouding tussen kort en lang geld.” Communicerende vaten Terug naar het basismodel van de bank. Spaarders, kredietnemers, aandeelhou-

ders en medewerkers zijn dus onderling nauw met elkaar verbonden, ook al is dat niet altijd meteen voor iedereen zichtbaar, stelt Matthijs Bierman, directeur van Triodos Bank Nederland. “Vergelijk het met communicerende vaten. Als je bijvoorbeeld het financiële belang van een van de betrokkenen zwaarder laat wegen, heeft dat onlosmakelijk gevolgen voor de anderen. Het is aan de bank om steeds het evenwicht tussen die belangen te bewaken.” Als dat evenwicht zoekraakt, heeft dat voelbare consequenties. Bierman: “Als een bank een relatief hoge spaarrente in het vooruitzicht stelt, moet dat door de andere betrokkenen worden opgebracht. De ondernemer die geld leent, zal dan bijvoorbeeld een hogere rente betalen.” Iets dergelijks zie je wanneer veel gewicht wordt toegekend aan een andere groep belanghebbenden: de aandeelhouders. Bierman: “Dan zal een bank eerder geneigd zijn

“Spaarders, kredietnemers, aandeelhouders en medewerkers zijn onderling nauw met elkaar verbonden.” Matthijs Bierman

10

< Liquiditeiten BIJ OVERHEID EN BANKEN

toevertrouwde > middelen VAN Spaarders

< Kredieten aan ONDerNEMERS en particulieren  e balans van D het basismodel van een bank Links de passiva (hoe is een bank gefinancierd?) Rechts de activa (wat doet een bank met het geld?) De pijlen geven aan waarvoor de aan de bank toevertrouwde middelen worden bestemd.

Rente De rente op spaargeld en kredieten is in Europa momenteel laag. Die rentestand kan worden verklaard vanuit de economische crisis. Met een lage spaarrente willen de overheden en financiële autoriteiten consumenten stimuleren om minder te sparen en meer uit te geven. Dat moet de economie aanjagen. Tegelijkertijd is de lage kredietrente bedoeld als stimulans voor ondernemers om geld te lenen en te investeren. Ook dit vanuit de gedachte de economische dynamiek te versterken. In de praktijk zien we nu echter een beperkt effect van dit rentebeleid. Zowel consumenten als ondernemers zijn terughoudend.

eigen vermogen > (bufferkapitaal) van aandeelhouders

om meer financiële risico’s te nemen, met zo weinig mogelijk eigen vermogen. Zo wordt een hefboom of leverage gecreëerd om het rendement per aandeel te kunnen verhogen. Het probleem is dat dit alleen werkt in goede tijden. Als het tegenzit en de risico’s zich niet uitbetalen in hoger rendement maar in verliezen, ontstaat een negatieve spiraal. Er kan dan uiteindelijk zelfs twijfel ontstaan over de stabiliteit van een bank, waardoor de belangen van spaarders, kredietnemers en medewerkers ook onder druk komen te staan. Dat zo’n scenario niet louter theoretisch is, heeft iedereen de afgelopen jaren kunnen vaststellen.” Als je terug gaat naar het basismodel van de bank, moet je vaststellen dat banken er niet zijn om een maximaal financieel resultaat te realiseren, stelt Aeby. “Ze hebben een belangrijke maatschappelijke nutsfunctie. Veilig bewaren van spaargeld, efficiënt betalingsverkeer en betrouwbare kredietverlening zijn onmisbaar voor het goed functioneren van de samenleving en de economie.”

Positieve verandering Van een bank in het algemeen, kunnen we een overstap maken naar Triodos Bank. “Als Triodos Bank financieren we duurzame ontwikkeling en positieve verandering in de samenleving,” zegt Bierman. “Dat is onze missie. Hierin zie je op een andere manier het streven naar evenwicht terug. Duurzame ontwikkeling is in essentie evenwichtige ontwikkeling. Daarmee bedoel ik dat het gaat om een goede balans tussen mens, milieu en welvaart.”

keling te financieren. Dat vergt dat we elke keer opnieuw zorgvuldig afwegen welke ondernemers en projecten we wel financieren, of niet. Dat is een intensief en doorgaans veel tijdrovender proces dan het aantrekken van spaargeld. Daardoor is er altijd een faseverschil tussen de instroom van spaargeld en de kredietverlening – tussen kort en lang geld. Uiteindelijk draait het bij Triodos Bank allemaal om evenwicht tussen maatschappelijk en financieel rendement.” www.triodos.nl

Een grote groep mensen voelt zich verbonden met de missie van de bank, vertelt Aeby. “Zij vertrouwen immers hun spaargeld aan ons toe. Dat vertrouwen voelen we als een opdracht. De opdracht om met het geld van spaarders duurzame ontwik-

“Banken hebben een belangrijke maatschappelijke nutsfunctie.” Pierre Aeby

11

DE CERTIfICAATHOuDER “Als mensen me op een verjaardagsfeestje vertellen dat ze een betaalrekening bij Triodos Bank hebben geopend, dan zeg ik: hé, bedankt man!” kim van der veer (1991) is sinds haar achttiende certificaathouder van Triodos Bank. “ik begon met één certificaat. gewoon om te kijken hoe het werkt. inmiddels heb ik voor een wat groter bedrag aan certificaten. ik voel me echt bij de bank betrokken. Als certificaathouder ben je mede-eigenaar. Dat geeft toch een ander gevoel dan wanneer je alleen een betaalof spaarrekening hebt. ik ben er trots op als het met mijn bank goed gaat en als er nieuwe klanten bij komen.”

DE OnDERnEmER “Je komt tot betere resultaten wanneer je samenwerkt en persoonlijk contact hebt. Als kredietnemer van Triodos Bank voel ik me gehoord en gezien door de bank. ik ben geen nummer, geen dossier.” Dat zegt frans Boon (1948), tot voorkort directeur-eigenaar van drukkerij pascal in utrecht. “Die persoonlijke benadering is de belangrijkste reden waarom ik als kredietnemer voor Triodos Bank heb gekozen.” Boon: “ik was de eerste kredietnemer van de bank. Maar ook nu Triodos Bank gegroeid is, blijft er sprake van verbondenheid en een persoonlijke benadering.”

DE SPAARDER “een bank is iets vrij eenvoudigs”, zegt pascal* (1980). hij is sinds 2007 houder van een spaar- en betaalrekening bij Triodos Bank. “ik vergelijk een bank met een graanschuur. Mensen brengen daar hun graan naar toe voor opslag. Door de voorraad die ontstaat, kan er naast graan voor de gewone behoefte, ook extra graan worden uitgegeven aan mensen die tijdelijk wat meer nodig hebben. wat een graanschuur met graan doet, doet een bank met geld. Bij Triodos Bank zie ik die rol terug.” *Op verzoek van deze klant, is alleen de voornaam vermeld.

DE mEDEWERKER “Ons beloningsbeleid is een uitdrukking van waar wij als organisatie voor staan,” zegt Joke perk, hoofd hr Triodos Bank nederland. “we kennen bijvoorbeeld geen bonussen en ook het verschil in beloning tussen de hoogst en laagst betaalde medewerker is beperkt tot maximaal een factor 10. Medewerkers voelen zich verbonden met de missie van de bank. De gedrevenheid die dit geeft, voel je overal in de organisatie. Dat motiveert.”

12

NIEUWS

VAN KRAKERSPAND NAAR

HIP HOTEL

WERELDSE

KOFFIE

De koffiebonen van COOPAC groeien op de vruchtbare hellingen bij het Kivu-meer, in het westen van Rwanda. Dankzij de rijke bodem, de duurzame teelt en het zorgvuldige verwerkingproces, is de koffie van COOPAC zeer gewild bij koffieliefhebbers over de gehele wereld.

In het centrum van Utrecht wordt voormalig krakerspand Ubica omgebouwd tot café en hotel Huize Compostel. De twee panden aan de Ganzenmarkt worden geheel gerenoveerd zodat elementen uit de 14e eeuw weer zichtbaar worden. Een van de gebouwen is destijds als stadskasteel gebouwd. Je kunt dit nog zien aan de oeroude bakstenen, nisjes en zelfs kantelen waarachter de bewoners hun woning konden verdedigen. Het monumentale gebouw krijgt nu een nieuwe bestemming als zogeheten boetiekhotel. De uitstraling is eigenzinnig en de kamers worden alle 23 verschillend. Triodos Bank financiert de duurzame renovatie van dit rijksmonument. Alle muren worden geïsoleerd en het pand maakt gebruik van een innovatief verwarmingssysteem, waarbij warme kamers op het zuiden warmte doorsluizen naar de koudere noordelijke kamers. De verwachting is dat het nieuwe hotel en het café in het centrum van de Domstad in juni 2014 geopend worden. WWW.TRIODOS.NL/MIJNGELDGAATGOED

COOPAC is in handen van Emmanuel Rwakagara Nzungize, die ruim tien jaar geleden terugkeerde naar zijn geboorteland. Met als doel de coöperatie, die ooit door zijn vader was opgezet, nieuw leven in te blazen. COOPAC is sindsdien uitgegroeid tot een wereldspeler. De handelsfinanciering van Triodos Sustainable Trade Fund zorgt ervoor dat COOPAC de 2.220 aangesloten boeren direct bij aflevering van hun koffieoogst kan betalen.

Ook in Nederland kunt u nu olijfolie kopen van de oudste traditionele familiebedrijven in Italië. Ondernemer Ridder Drost verkoopt namelijk olijfolie van deze bedrijven. “In Nederland hebben we steeds meer behoefte om weer echte smaken te proeven,” vertelt hij. “Het olijfolieaanbod in de supermarkten is gebaseerd op geraffineerde olie. Dat is niet meer dan plantaardige olie waar alle smaakvolle en gezonde stoffen uit zijn gefilterd.” Olijfolie van Liquido d’Oro is biologisch geproduceerd en alle gezonde en werkzame stoffen zitten er nog in. Volgens Drost smaakt zijn olie daardoor ‘groener en grassiger’. De bomen op de Italiaanse plantages hebben veel ruimte en omdat de olijvenpers tussen de bomen staat kan de handgeplukte oogst binnen zes uur geperst worden. Hierdoor blijft het product vers.

WWW.COOPAC.COM

Wilt u dit ambachtelijke product proeven? Gebruik dan de kortingscoupon in deze Kleur van Geld of ga naar de webshop van Liquido d'Oro. Klanten van Triodos Bank ontvangen 20,- euro korting op een olijfoliepakket voor salades. WWW.TRIODOS.NL/LIQUIDODORO

VLOEIBAAR

GOUD

Met TER WAL WOONZORG hebben Wilma en Alex van Seventer een kleinschalige ouderenzorgvoorziening opgebouwd in de Brabantse Lepelstraat. Zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen is het uitgangspunt. En als dat niet meer gaat, biedt Ter Wal Woonzorg persoonlijke zorg aan ouderen met uiteenlopende zorgvragen.

Pieter Vliek heeft een biologische boerderij met 300 geiten. Deze leven in een ruime stal of buiten in de wei. De geitenmelk wordt door GEITENBOERDERIJ VLIEK zelf verwerkt tot yoghurt en melk. Met 180 zonnepanelen op het dak van de schuur voorziet de boerderij in haar eigen energie.

Anita Bakos en Sam IJsbrandy zijn zowel designers als ondernemers. Ze introduceerden het merk ZILALILA. Handgebreide zitkussens en plaids worden in Nepal door een fair trade gecertificeerd vrouwenatelier geproduceerd. Lezers van De Kleur van Geld ontvangen nu 10% korting op producten gekocht via de webshop van Zilalila.

Het bedrijf RUNA werkt samen met 2.300 theeboeren uit Ecuador en exporteert de gedroogde bladeren van de guayusaboom naar de Verenigde Staten. Dit betekent inkomsten voor de boeren, behoud van de biodiversiteit en respect voor de cultuur. Hivos-Triodos Fonds is als investeerder betrokken bij Runa.

triodos.nl/mijngeldgaatgoed Deze projecten financieren we met uw geld. Kijk voor meer informatie over deze en andere projecten op www.triodos.nl/mijngeldgaatgoed

duurzaam INNOVErEN

14

tIjdlOzE muziek Als creatieve speeltuin spreekt Kytopia tot de verbeelding bij menig musicus. De muzikale vrijplaats in Utrecht is het initiatief van Colin Benders, beter bekend als Kyteman. Het is een label, productie­ huis én community ineen. Een plek waar creativiteit en kwaliteit kunnen groeien.

fotografie Pieter van den Boogert tekst Joset van der Hoeven

Met zijn benen opgetrokken en zijn schoenen uit, zit Colin Benders ont­ spannen achter een immens groot meng paneel met wel duizend knoppen. Hij is druk bezig met een nieuw project. Benders: “Kytopia voelt als mijn huiska­ mer. Het is als een kinderdroom begon­ nen, we hebben hier ons landje gesticht.” Zijn studio is onderdeel van de muzikale broedplaats waar hij al vier jaar woont en werkt. Met andere musici maakte hij afspraken hoe ze op creatieve manieren geld konden besparen door samen te leven en wonen. Al fietsend door Utrecht vond Erik Benders, zakelijk leider van de gemeenschap, de locatie aan de Zeedijk. Een oude houtzagerij van 400 vierkante meter in Utrecht die ze in bruikleen antikraak bewonen. Creatieve groei Achter de muren van deze oude loods ontstonden onder andere de albums van Kyteman en zijn Orchestra, maar ook andere formaties als dj­collectief Black Sun Empire en het indierock­duo Bom­ bay Show Pig behoren tot de bijzondere

15

ProJeCt Cv KYtOPIa

Cultuur-ONdErNEmEN triodos Bank financiert op dit moment bijna 400 kunst- en cultuurprojecten. een deel van deze leningen wordt mogelijk gemaakt met een garantstelling van Cultuur-ondernemen. dit is ook het geval bij kytopia. Cultuurondernemen stimuleert ondernemerschap bij culturele organisaties, creatieven en kunstenaars.

kytopia werd in 2010 opgericht door Colin Benders, orkestleider en trompettist. de loods aan de zeedijk in utrecht is een studiocomplex, laboratorium en ‘innovatorium’ dat ruimte biedt aan tal van musici uit de hip hop, jazz en popmuziek en inmiddels bekend staat als een van de spannendste muzikale broedplaatsen die nederland rijk is.

gemeenschap. Hier is autonome muziekkunst maken de gemene deler. “Het gaat niet om geld, maar om kunst,” stelt Kyteman, die in totale vrijheid wil werken. “We sparen geld uit op crea­ tieve manieren zodat we hoogstaande muziekproducties tot stand kunnen brengen.” Bijvoorbeeld door musici in Kytopia goedkoop te laten wonen of door instrumenten en andere appara­ tuur met elkaar te delen. Relatiemana­ ger Kunst en Cultuur van Triodos Bank Arna Notten noemt Kytopia het sym­ bool voor creativiteit. “Ze zijn niet in de eerste plaats gericht op groei in economische zin, maar op groei voor kwaliteit, creativiteit en experimentele muziek. Colin kan zich permitteren zich een tijdje op te sluiten om zich op nieuwe muziek te richten. Te weinig musici krijgen hier de kans voor. Het is mooi om te zien dat een plek dit kan bieden,” aldus Notten. Nieuwsgierigheid Erik Benders: “Voor het ontstaan van nieuwe geluiden is deze plek belang­ rijk. Muzikanten krijgen hier namelijk

ruimte en tijd. Die heb je niet als je een dure studio voor een paar uur huurt. Bewoners kunnen elkaar leren kennen. Er is geen eis voor samen­ werken, genre is ook niet belangrijk, maar een bepaalde nieuwsgierigheid en niveau zijn wel belangrijke voorwaar­ den.” Een mooi voorbeeld van samen­ werking is de productie van het album van Kapok, dat tot stand kwam tussen de muren van Kytopia. “We hebben dit jazztrio twee weken tijd en een strijk­ orkest gegeven. Daarnaast hebben we het album dat ze toen opnamen uit­ gebracht en gedistribueerd onder ons label,” legt Benders uit. Hiermee maakt hij duidelijk dat Kytopia over de hele keten van muziek maken gaat.

WWW.CultuurONdErNEmEN.Nl

tijdloos Kytopia is volop in beweging. Achter de deuren van de studio’s zijn nieuwe klan­ ken te horen, van drumstellen tot beats uit een laptop. Maar het eindige karakter van de antikraaklocatie blijft spannend. De oude houtzagerij is geen bezit van Kytopia, ze huren het tijdelijk tot de pro­ jectontwikkelaar een bestemming voor het terrein heeft gevonden. Wat er dan gaat gebeuren met Kytopia aan de Zee­ dijk, is niet bekend, maar Erik Benders maakt zich daarover geen zorgen: “We weten dat het eindig is. Daarom moet het nú gebeuren en dat maakt dit project speciaal. De producties die we fa­ briceren zijn tijdloos en daar gaat het om.” WWW.KYtOPIa.COm

“Het gaat niet om geld, maar om kunst” Colin Benders

16

INTERVIEW

GROENTE VOOR IEDEREEN GROENTE VOOR IEDEREEN De relatie tussen voeding en gezondheid is klip en klaar. Júist de biologische sector kan, met haar kennis van teelt en gewassen, mensen die ongezond eten in aanraking brengen met gezond voedsel. Dat zegt hoogleraar Jaap Seidell. fotografie ONNO ROOZEN tekst TOBIAS REIJNGOUD

CV JAAP SEIDELL

Jaap Seidell is hoogleraar Voeding & Gezondheid en directeur van de afdeling gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit en het VU Medisch Centrum in Amsterdam. Hij is een internationaal gerenommeerd onderzoeker op het gebied van overgewicht en obesitas. Seidell: “Het grote verschil in levensverwachting tussen bewoners van achterstandswijken en andere buurten, is onrechtvaardig. Dat motiveert me in mijn werk.”

Tweedeling Als het gaat om gezondheid en voedsel, zien we een toenemende tweedeling in de samenleving, vertelt Jaap Seidell, hoogleraar Voeding & Gezondheid aan de VU in Amsterdam. “Aan de ene kant is er een kleine groep voorlopers bewust met voeding bezig. Aan de andere kant zien we een grote groep mensen met een ongezond levenspatroon. Vaak gaat het daarbij om mensen uit achterstandswijken.” De voedingsindustrie speelt handig in op de relatie tussen voeding en gezondheid. Seidell: “Maar de grote groep mensen die zich niet goed voedt, wordt niet bereikt. Dat is kwalijk, want het probleem is groot. Slechts twee procent van de kinderen in Rotterdamse achterstandswijken eet voldoende verse groente. En Rotterdam is geen uitzondering.” Verbinden Dat bewoners van achterstandswijken ongezond eten, komt deels door gebrek aan kennis. Seidell: “Juist de biologische sector zou daar iets aan kunnen doen. Zo zouden bioboeren zich kunnen verbinden met achterstandswijken, om samen met bewoners projecten op te zetten voor stadslandbouw. Daarmee leren ze bewoners over natuur en gezond voedsel. Biologische boeren kunnen dat. Zij weten hoe je met eenvoudige middelen gewassen kunt verbouwen.” Seidell ziet de afgelopen jaren diverse landbouw projecten ontstaan in de stad.

“Biologische boeren sluiten zich aan, want zonder hun kennis lukt het vaak niet om de tuinen te onderhouden. Hoewel er steeds meer van dergelijke projecten starten, blijven het vooralsnog geïsoleerde voorbeelden. Het is goed als bioboeren structureler aandacht zouden hebben voor het ontwikkelen van kennis rond voedsel en gezondheid bij mensen die ongezond leven,” aldus Seidell. Sterker en gezonder Niet alleen boeren hebben hier een taak, stelt Seidell. “Ook de andere spelers in de biologische sector, zoals winkels en leveranciers, kunnen meer doen. Bijvoorbeeld door met scholen en verzorgingstehuizen afspraken te maken over de levering van gezonde producten.” De levensverwachting in achterstandswijken is lager dan gemiddeld, weet Seidell. “Dat komt deels door ongezonde voeding. Meer bewustzijn rond voeding en gezondheid is daarom belangrijk. Zelf voedsel verbouwen kan helpen om dat bewustzijn te ontwikkelen. Bovendien heeft het samen onderhouden van een stadstuin ook een ander positief maatschappelijk effect: het versterkt de sociale cohesie in de wijk. De samenleving wordt er sterker en gezonder van.”

LEES HET UITGEBREIDE INTERVIEW OF BEKIJK DE VIDEO OP WWW .TRIODOS.NL/DEKLEURVANGELD

“Samen onderhouden van een stadstuin versterkt de sociale cohesie in de wijk. De samenleving wordt er sterker en gezonder van.” Jaap Seidell

18

HET NIEUWE BANKIEREN

Triodos Bank heeft een nieuwe betaalpas. De oude Wereldpas blijft gewoon geldig. Wilt u meer weten? Kijk dan op www.triodos.nl/ nieuwewereldpas

WAT KOST HET ECHT? Wat is de echte prijs van een pak koffie of een T-shirt? True Price onderzoekt dit door na te gaan welke ecologische en sociale kosten niet zijn verwerkt in de winkelprijs. Hoe kunnen we bijvoorbeeld de verborgen kosten van klimaatverandering, milieuvervuiling en onderbetaling omlaag brengen? True Price pleit voor transparantie van deze verborgen kosten. Triodos Foundation schenkt geld aan True Price. Kijk voor meer informatie op WWW.TRIODOSFOUNDATION.NL/TRUEPRICE

20 JAAR Triodos Bank heeft vestigingen in Nederland, België, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Duitsland. Onze vestiging in België bestaat dit jaar 20 jaar en telt meer dan 100 medewerkers.

Volgens ons is groei meer dan een cijfer. Stel dat het Bruto Nationaal Product met 0,3% stijgt. Zijn we dan 0,3% gelukkiger of ongelukkiger? Wil je weten hoe je anders naar groei kunt kijken?

WWW.TRIODOS.BE

WWW.TRIODOS.NL/GROEI

8 DUURZAME BANKEN De Global Alliance for Banking on Values (GABV) rapporteert over de prestaties van 8 duurzame banken. Het meest recente rapport bouwt voort op het onderzoek dat vorig jaar gepubliceerd is, uitgebreid met een specifieke vergelijking van de Europese markt. De uitkomsten bevestigen de kracht van duurzaam bankieren. Wilt u meer weten? Kijk op WWW.GABV.ORG

DUURZAAM WONEN LOONT Triodos Bank wil de woningmarkt graag verduurzamen. Wanneer mensen hun huis verduurzamen of een duurzame woning kopen, leveren zij direct een bijdrage aan CO2-reductie. Als de woning na een verbouwing een beter energielabel krijgt, nemen bovendien de woonlasten af. Er is dan sprake van minder energiekosten en de hypotheekrente wordt lager. Weten hoe dat werkt? Bereken uw maximale hypotheek en bruto maandlasten op: WWW.TRIODOS.NL/HYPOTHEKEN

N. VOORBEELD NL00 TRIO 0123 4567 89 00/00

0000

19

49%

FEITEN & CIJFERS

Gemiddeld kredietbedrag in euro’s van Triodos Bank op groepsniveau per 31 december 2012.

459.550 EURO

MILIEU

KREDIETEN PER SECTOR Triodos Bank financiert duurzame ondernemers in diverse sectoren: Milieu 49%, Sociaal 28%, Cultuur 12% en Gemeenten en particulieren 11%.

28.836

Bij Triodos Bank Nederland bankieren op dit moment 28.836 ondernemers.

9.840

BRON: Triodos Bank Nederland en het jaarverslag van Triodos Bank 2012

FACILITEITEN OUDERENZORG Dankzij de kredieten die Triodos Bank via haar vestigingen uitzette, konden 9.840 mensen in 2012 gebruikmaken van faciliteiten op het gebied van ouderenzorg. Deze zorg werd gegeven in de 150 door Triodos Bank gefinancierde zorghuizen.

18.000. 000 GEZONDE MAALTIJDEN De biologische landbouwbedrijven die Triodos Bank financiert, produceerden in 2012 het equivalent van ruim 18 miljoen gezonde maaltijden. Dat is voldoende om 16.800 mensen gedurende een jaar te voorzien van gezond voedsel.

In 2012 hebben 5,7 miljoen mensen culturele evenementen en podia bezocht die door Triodos Bank zijn gefinancierd.

MILJOEN

DUURZAAM ONDERNEMEN Triodos Bank financiert ondernemers die bijdragen aan een duurzamere samenleving. Zij leveren een positieve bijdrage aan mens, milieu en maatschappij en tonen duurzaam ondernemerschap. Als bank hebben we specifieke expertise in duurzaam vastgoed, zorg en welzijn, kunst en cultuur, landbouw en voeding en duurzame energie. www.triodos.nl/zakelijklenen

20

BURGERS IN BEWEGING BURGERS IN BEWEGING De Nederlandse overheid heeft samen met ruim veertig partijen een Energieakkoord voor duurzame groei gesloten. Hierin is afgesproken om 14% van alle energie die we verbruiken in 2020 duurzaam op te wekken. Raedthuys Groep investeert al jaren in duurzame energieprojecten, zoals het windpark Oldebroekertocht bij Biddinghuizen. Kenmerkend aan de aanpak van Raedthuys is het betrekken van investeerders en omwonenden. fotografie MICHIEL WIJNBERGH tekst JOOST BIJLSMA

MIJN GELD GAAT GOED

21

PROJECT CV WINDPARK OLDEBROEKERTOCHT Het windmolenpark Oldebroekertocht bestaat sinds 2001. Het produceert jaarlijks zo’n 25 miljoen kilowattuur groene stroom en voorziet in de behoefte van ruim 7.200 huishoudens. Raedthuys Groep had al zes windmolens in dit park en investeerde vorig jaar in nog eens zes turbines (vermogen: 2,3 megawatt per stuk). De windmolens zijn gefinancierd met eigen vermogen en leningen uit het Triodos Groenfonds.

“Hoe minder je gebruikt, hoe goedkoper de stroom. Dat is tegendraads, maar wij geloven daar in.” Marcel Bovenmars

Het betrekken van burgers bij duurzame energieprojecten is niets nieuws, althans voor Raedthuys. Directeur Marcel Bovenmars vertelt dat Raedthuys vanaf de oprichting, in 1995, investeerders en omwonenden nauw betrekt. “We zijn begonnen met één windturbine in Zeewolde in 1997. Nu leveren we met 20 projecten en 70 windturbines energie voor zo’n 60.000 tot 70.000 huishoudens. Vanaf het eerste project werken we al samen met Triodos Bank.” Raedthuys lijkt de wind mee te hebben. Met het Energieakkoord staan veel maatschappelijke partners achter het doel van 14% duurzame energie in 2020. Dit wordt een hele klus, want nu zit Nederland nog op 4%. “Windenergie op land zal bij het halen van de doelstelling een hoofdrol vervullen,” verwacht Bovenmars. Een mooie ontwikkeling is volgens hem dat burgers en bedrijven in beweging komen. Bovenmars: “Duurzame energie leeft. Dat uit zich zowel in populariteit van zonnepanelen en windmolens als in een toenemende belangstelling voor de financiering ervan.” Burgerparticipatie Dat burgerparticipatie in windenergie in opkomst is, blijkt uit allerlei initiatieven, zoals de Windcentrale, Meewind en lokale coöperatieve verenigingen. Raedthuys is op dit terrein een voorloper. De organisatie fi nanciert projecten met eigen geld (eigen vermogen) en leningen, onder andere uit het Triodos Groenfonds. Daarnaast nodigt het burgers uit om te participeren. Vroeger kon je alleen deelnemen door mede-eigenaar te worden. Maar vijf jaar geleden heeft het bedrijf ook deelname via obligatieleningen mogelijk gemaakt. Hiermee wil Raedthuys de omgeving betrekken bij het project; windturbines worden immers niet altijd door iedereen met gejuich begroet. De nieuwste manier om burgers te laten participeren is via hun energierekening. Dit maakt Raedthuys mogelijk met het merk 100% Pure Energie. Onder die noemer levert het de zelf opgewekte windenergie en zonnestroom nu rechtstreeks aan huishoudens en bedrijven. Het energiemerk van Raedthuys werkt volgens het principe van trias energetica: zo min mogelijk energie verbruiken, zoveel mogelijk gebruikmaken van duurzame energie en een zo efficiënt mogelijk verbruik van fossiele brandstoffen. Bovenmars versterkt dit door consumenten te belonen wanneer zij minder energie verbruiken. “Bij ons geldt: hoe minder je gebruikt, hoe goedkoper de stroom. Dat is tegendraads, maar wij geloven daar in.” WWW.RAEDTHUYS.NL LEZERSACTIE WILT U ZELF OOK KIEZEN VOOR DUURZAME ENERGIE VAN RAEDTHUYS? KIJK DAN OP DE COUPON BIJ DIT NUMMER.

INVESTEREN IN ENERGIE Marius Groenenberg, senior accountmanager Triodos Groenfonds: “Vanuit Triodos Groenfonds financieren wij projecten die bijdragen aan een groener Nederland. Dat zijn projecten zoals Oldebroekertocht waarbij burgers via burgerparticipatie betrokken zijn bij het tot stand komen van het windpark.” WILT U MEER WETEN OVER BELEGGEN BIJ TRIODOS BANK? KIJK DAN OP WWW.TRIODOS.NL/ BELEGGEN

22

BELEGGEN, SPAREN, BETALEN

BELEGGEN

OVER BELEGGEN

GROENE STIER 2013 Triodos Sustainable Equity Fund heeft de Groene Stier 2013 gewonnen voor het beste duurzame beleggingsfonds. Het fonds werd door de jury geprezen om de heldere duurzaamheidscriteria, de mate van transparantie, de dialoog met bedrijven en het goede risico/ rendementsprofiel. Triodos Sustainable Equity Fund belegt in aandelen van beursgenoteerde ondernemingen wereldwijd die een sterke financiële positie combineren met goede prestaties op sociaal en milieugebied.

WWW.TRIODOS.NL/ BELEGGEN

redactie TAMARA RIJNEN EWA SKOTNICKI MAARTEN THIJS

BEREKEND DOOR TRIODOS INVESTMENT MANAGEMENT 3 MND

1 JAAR

3 JAAR GEM.

Certificaat Triodos Bank3

0,0

5,4

Triodos Cultuurfonds3

0,5

7,6

4,0

3,4

-

7,4

7,2

6,3

0,7

1,6

1,8

Triodos Renewables Europe Fund

0,5

-4,3

-0,8

1,6

-

Triodos Sustainable Bond Fund3

3,3

0,6

1,1

3,4

5,1

3

4,4

21,5

10,9

11,4

4,7

Triodos Sustainable Mixed Fund3

1,9

7,9

6,3

7,9

4,2

Triodos Sustainable Pioneer Fund1 Triodos Vastgoedfonds4

4

4,1

2,7

5,7

Triodos Sustainable Equity Fund

3

4,5

-0,9

1

2

10 JAAR GEM.

0,8

3

Triodos Groenfonds2

1

5 JAAR GEM.

0,4

Triodos Fair Share Fund

7,4

31,6

5,7

6,0

-

-4,1

-41,0

-18,9

-13,6

-

concept STUDIO ROOM WWW.STUDIOROOM.NL ontwerp HELDERGROEN BV WWW.HELDERGROEN.NL met medewerking van SANDRA BERGSTEIJN JOOST BIJLSMA JOSET VAN DER HOEVEN JOKE JONKHOFF JUDITH JANSSEN STEENBERG LAURA KIKKERT CAROLINE DE KONING TOBIAS REIJNGOUD THOMAS STEINER GERA VAN WIJK MARION ZANDERS

Rendement op basis van intrinsieke waarde. Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend, exclusief belastingvoordeel. Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend. Triodos Vastgoedfonds heeft op 15 juli 2013 de herstructurering van een open-end structuur naar een closed-end structuur afgerond. Sinds dat moment vindt de berekening van het rendement plaats op basis van de koers die bepaald wordt door vraag en aanbod, inclusief herbelegging dividend.

fotografen PIETER VAN DEN BOOGERT ONNO ROOZEN MICHIEL WIJNBERGH

SPAREN

TARIEVEN PER 11 OKTOBER 2013 WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN MAAND SPAREN

INTERNET SPAREN

NOORD-ZUID INTERNET SPAREN

SPAAR DEPOSITO

KINDER TOEKOMST PLAN

1%

0,6%

0,6%

1,6%

2,1%

Maandelijks een vast bedrag tussen € 10,- en € 500,sparen en 24 uur per dag kosteloos over uw spaargeld beschikken.

24 uur per dag uw saldo raadplegen en snel en gemakkelijk overboeken via internet. Vanaf € 1.000.000,0,0% rente.

Sparen voor leningen aan kleine bedrijven in ontwikkelingslanden. Saldo informatie en overboeken via internet. Vanaf € 1.000.000,0,0% rente.

(Bij een looptijd van 5 jaar). Duurzaam sparen voor een vaste periode en profiteren van een hoge rente. Naar keuze van 1 tot 10 jaar vast.

Sparen voor de toekomst van uw (klein)kind met een hoge rente. Nu met startpremie van € 10,- of een prentenboek cadeau.

HYPOTHEKEN

TARIEVEN PER 30 OKTOBER 2013 WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN

WWW.TRIODOS.NL/ ACTUEEL

DISCLAIMER Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op www.triodos.nl Hier vindt u onder meer de Essentiële Beleggersinformatie en het prospectus. De beslissing om een fonds te kopen, dient uitsluitend genomen te worden op basis van het prospectus. Kijk voor fondsspecifieke kosten en risico’s in het prospectus.

DE KLEUR VAN GELD is een uitgave van Triodos Bank.

RENDEMENTEN PER ULTIMO OKTOBER 2013

KOSTEN BELEGGEN Per 1 januari 2014 verandert de kostenverrekening van beleggen bij Triodos Bank. Dit is een gevolg van het wettelijk verbod op distributiekosten. In plaats van de indirecte vergoeding die u nu betaalt aan de Triodos Beleggingsfondsen, gaat u elk kwartaal direct aan Triodos Bank een vergoeding betalen. De vergoeding wordt verrekend via de verkoop van fracties van aandelen uit uw portefeuille. OP WWW.TRIODOS.NL/ KOSTENBELEGGEN VINDT U ALLE INFORMATIE OVER DE WIJZIGING EN DE NIEUWE TARIEVEN.

COLOFON

ENERGIELABEL LOOPTIJD

A

B

C

D

E

F

G

1 JAAR

2,5%

2,6%

2,7%

2,8%

2,9%

3.0%

3,1%

5 JAAR

3,0%

3,1%

3,2%

3,3%

3,4%

3,5%

3,6%

10 JAAR

3,9%

4,0%

4,1%

4,2%

4,3%

4,4%

4,5%

Deze tabel geldt voor hypotheken waarvan het hypotheekbedrag maximaal 51% van de marktwaarde van de woning bedraagt of die een NHG hebben. Voor andere hypotheken geldt een opslag, zie daarvoor WWW.TRIODOS.NL/HYPOTHEKEN

BETALEN

TARIEVENWIJZIGING PER 1 JANUARI 2014

Vanaf 1 januari 2014 gelden er andere tarieven voor de Triodos Internet Betaalrekening en de Internet Zaken Rekening. Voor een particuliere betaalrekening bedragen de kosten nu € 1,95 per rekeninghouder per maand. In 2014 bedragen de maandelijkse kosten € 2,05 per rekeninghouder. Ontvangt u papieren rekeningafschriften bij uw internet betaalrekening? Hiervoor bedragen de kosten € 0,85 per keer. KIJK VOOR DE OVERIGE WIJZIGINGEN OP WWW.TRIODOS.NL/TARIEVEN

OVER HYPOTHEKEN Hoe energiezuiniger uw woning, hoe lager het rentetarief. Meer informatie over de Triodos Hypotheek vindt u op onze website. WWW.TRIODOS.NL/ HYPOTHEKEN

OVER SPAREN KINDER TOEKOMST PLAN Duurzaam sparen voor uw kind of kleinkind? Open nu een Kinder Toekomst Plan, stort 100 euro of meer en ontvang het prentenboek ‘Kleine Ezel en de durfal’ of 10 euro cadeau. WWW.TRIODOS.NL/ KINDSPAREN

OVER VERMOGEN

PRIVATE BANKING Heeft u het vermogen om bij te dragen aan een duurzamere samenleving? Neemt u dan contact op met een relatiemanager van Triodos Bank Private Banking. WWW.TRIODOS.NL/ PRIVATEBANKING OF BEL 030 693 65 05

fotografie cover GETTY IMAGES druk DRUKKERIJ PASCAL, UTRECHT ISSN nummer: 2210-8408 DE KLEUR VAN GELD is gedrukt op 100% gerecycled papier. TRIODOS BANK Utrechtseweg 44 Postbus 55 3700 AB Zeist telefoon

030 693 65 11 e-mail

[email protected] www.triodos.nl KvK Utrecht nummer

3006 2415 Druk- en zetfouten voorbehouden. Triodos Bank NV is geregistreerd bij de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De in deze uitgave genoemde Triodos beleggingsfondsen zijn geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten. Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op www.triodos.nl of wordt u op verzoek kosteloos toegezonden.

copyright, © 2013

KIEREN S WICHTSNST DE EUR AN ELD

14

Kyteman: “Het gaat niet om geld, maar om kunst”

20

Windmolenpark Oldebroekertocht voorziet in de energiebehoefte van ruim 7.200 huishoudens

16

Júist de biologische sector is nodig om mensen gezonder te laten eten

05

Alles wat je aandacht geeft groeit

GOOI MIJ NIET WEG. GEEF MIJ LIEVER DOOR AAN VRIENDEN, FAMILIE OF KENNISSEN. BEDANKT!

WAT WIL JIJ LATEN GROEIEN? ZIE PAGINA 5

BURGERS BETROKKEN BIJ DUURZAME ENERGIEPROJECTEN ZIE PAGINA 20

20% KORTING

OP AMBACHTELIJKE OLIJFOLIE UIT ITALIË ZIE PAGINA 12

UTRECHTSEWEG 44 POSTBUS 55 3700 AB ZEIST 030 693 6511 [email protected] WWW.TRIODOS.NL