KLEUR VAN GELD EEN UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NUMMER WINTER

DE

KLEUR VAN GELD

EEN UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NUMMER 127 - WINTER 2015 - WWW.TRIODOS.BE

IN DIT NUMMER: DOSSIER GROENE STROOMCOÖPERATIES BOUWEN MET NATUURLIJKE MATERIALEN DE UITDAGING VAN DE EEUW VOLGENS HANS BRUYNINCKX DUURZAAM BELEGGEN EEN LABYRINT VOL SPELPLEZIER

05

Steun een mama

14

Natuurlijk bouwen

13 Zie precies wat uw geld doet

POW TO THE PE D KLE VA GE NO 17

‘De uitdaging van de eeuw’

WER O EOPLE DE EUR AN ELD O. inhoud

04

1 MILJARD KREDIETEN Voorwoord door Olivier Marquet, directeur Triodos Bank.

08

POWER TO THE PEOPLE Welke rol spelen burgercoöperaties in de transitie naar hernieuwbare energie?

13

ZIE PRECIES WAT UW GELD DOET Vier gefinancierde projecten in beeld.

14

NATUURLIJK BOUWEN Pionier Eurabo over de meerwaarde van natuurlijke bouwmaterialen.

16

DE UITDAGING VAN DE EEUW Hans Bruyninckx over het doel van het Europese milieubeleid: een goed leven voor iedereen, binnen de grenzen van de planeet.

19

DUURZAAM BELEGGEN Een van onze duurzame beleggingsfondsen in feiten en cijfers.

20

EEN LABYRINT VOL SPELPLEZIER Op bezoek bij de eigenzinnige Brusselse speelgoedwinkel Casse-Noisettes, waar sinds kort twee vrouwen aan het roer staan.

22

TRIODOS-GAMMA Duurzaam sparen, beleggen en lenen.

DE KLEUR VAN GELD is een uitgave van Triodos Bank en wordt gratis verstuurd naar klanten en partners om hen te informeren over de activiteiten van de bank.

VOORWOORD

DUURZAME ACTUALITEIT

4

1 MILJARD KREDIETEN TRIODOS BIJ DE BESTE VAN DE KLAS

Bij het afsluiten van een jaar hoort traditioneel een zelfbevraging. Hebben we onze doelstellingen van het jaar gehaald? Wat hebben we goed gedaan, wat kan beter, en wat zijn de lessen voor het nieuwe jaar? Volgens de statuten van Triodos Bank is het ons doel om als bank bij te dragen aan maatschappelijke vernieuwing. Dat doen we door bij elke financiering rekening te houden met de gevolgen voor natuur, cultuur en samenleving, en met de behoeftes van de volgende generaties. Ik ben dan ook trots dat onze kredietverlening in België eind 2014 de kaap van 1 miljard euro heeft overschreden, een resultaat dat onze doelstelling overtreft. Het is een sterk signaal dat we steeds meer bijdragen tot de ontwikkeling van toekomstgerichte, duurzame sectoren zoals hernieuwbare energie, duurzaam bouwen en gezondheidszorg. Dit jaar zullen we nog meer het accent leggen op de financiering van projecten die niet alleen economische, maar ook sociale en ecologische waarde creëren. Ook zullen we meer met u in dialoog gaan, en meer zichtbaarheid geven aan Triodos Bank als instrument om verantwoord om te gaan met geld. En dat is enkel mogelijk dankzij u, die onze missie als vernieuwende bank deelt en ondersteunt, en ons daarom uw spaargeld toevertrouwt. U bent het die zo steeds meer positieve veranderingen mogelijk maakt. Hartelijk dank daarvoor! Olivier Marquet Directeur

Heeft mijn bank veel schulden? Speculeert ze veel, of draagt ze net veel bij aan de reële economie? Op basis van dergelijke criteria maakt de website ‘de zeven hoofdzonden van banken’ een rangschikking van de banken die actief zijn in België. Triodos Bank, Bank Van Breda en Delta Lloyd staan helemaal bovenaan het klassement, Deutsche Bank en BNP Paribas eindigen helemaal onderaan. Het initiatief van europarlementsleden Philippe Lamberts (Ecolo, foto), en Bart Staes (Groen) kreeg onlangs een update op basis van de jaarcijfers van 2013. Er kwam ook een nieuw criterium bij: wordt mijn bank gesubsidieerd of niet? Meer achtergrondinformatie, verhelderende cijfers en grafieken op: WWW.DEHOOFDZONDENVANBANKEN.EU/BE

In de eerste jaarhelft van 2014 voerde Triodos Bank een haalbaarheidsstudie uit naar de lancering van een zichtrekening voor particulieren in België. Daaruit bleek dat de hoge kosten voor Bancontact, het enige algemeen aanvaarde betaalkaartensysteem in België, in de huidige marksituatie een te groot risico vormen. De lancering is daarom uitgesteld in afwachting van betere omstandigheden. Directeur Olivier Marquet: “We begrijpen dat dit voor een deel van onze klanten een teleurstelling is. Onze strategie blijft om op termijn ook in België een zichtrekening en betaalkaarten aan te bieden. Maar dat zullen we pas doen wanneer de kosten die ermee gepaard gaan, onze rentabiliteit niet in het gedrang brengen.” “Tegelijk blijft onze prioriteit het omzetten van spaargeld in kredieten aan duurzame projecten in culturele, sociale en ecologische sectoren. Dat is onze reden van bestaan.”

ZICHTREKENING UITGESTELD

5

DUURZAME WOONWIJK IN ROESELARE

In Roeselare, op wandelafstand van het station en het centrum, bouwt Matexi aan de wijk Het Laere. In totaal komen er 188 appartementen en 11 gezinswoningen. De volledige wijk wordt autovrij, en een bestaand park wordt met een derde uitgebreid. Het Laere wordt ook aangesloten op het stadverwarmingsnet van Roeselare, dat vertrekt van de afvalverbrandingsoven en via Het Laere wordt uitgebreid richting stadscentrum. Met de komst van het warmtenet zal het E-peil van de woningen variëren tussen 33 en 63. Het project is een voorbeeld van hoe Matexi steeds meer focust op de (her)ontwikkeling van volledige stadsbuurten, die zowel duurzaam als betaalbaar zijn. Daarbij gaat er veel aandacht naar het geheel, de gemeenschappelijke infrastructuur, groen, de nabijheid van scholen of crèches en mobiliteit. De volledige afwerking van Het Laere is voorzien voor 2019. Triodos Bank heeft een krediet verleend om een deel van de eerste fase van het project te financieren. WWW.MATEXI.BE

DUURZAME ACTUALITEIT

JAARLIJKSE ACTIE STEUN EEN MAMA.

In Kinshasa overleven kinderen vaak in de moeilijkste omstandigheden. SOS Kinderdorpen zet zich voor hen in met een familieversterkend programma, dat gedurende 3 jaar mama’s ondersteuning biedt op het vlak van voeding, medische zorgen, huisvesting en onderwijs.

Zo bezorgen mama’s in Kinshasa hun kinderen een betere toekomst. U spaart 1.000 euro vóór 28 februari 2015. En we schenken 10 euro per deelnemer aan SOS Kinderdorpen. Alle info: www.triodos.be

09/05/2015 BIJEENKOMST CERTIFICAATHOUDERS TRIODOS BANK Brussel Elk jaar nodigen we de certificaathouders van de bank uit voor een terugblik op de resultaten van het voorbije jaar en een vooruitblik op projecten voor de toekomst. Het is ook de gelegenheid bij uitstek voor certificaathouders om in gesprek te gaan met de directieleden en medewerkers van de bank en met de leden van de SAAT (Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank). Alle certificaathouders krijgen nog een uitnodiging met alle praktische info.

VOORBIJ DE GRENZEN VAN DE TIJD

INTENSIEVE RESTAURATIE Het International Platform for Art Research and Conservation (IPARC) biedt restauratie- en conservatiediensten aan voor musea, verzamelaars, kerkfabrieken en kunstliefhebbers. Momenteel werkt het team van IPARC mee aan de intensieve binnenrestauratie van de vijftiende-eeuwse gotische Sint-Pieterskerk in Leuven. De sculpturen, schilderijen en altaren meenemen voorbij de grenzen van de tijd, vereist een multidisciplinaire aanpak. IPARC zet daarvoor een team van gekwalificeerde restauratoren in die elk hun specialiteit hebben, zoals hout, polychromie, steen of schilderijen. Triodos Bank heeft IPARC een kaskrediet verleend en een waarborg in het kader van opdrachten voor de overheid. WWW.IPARC.EU

ZIE PRECIES WAT UW GELD DOET

(Foto: Lisa Develtere)

8

POWER TO THE PEOPLE

POWER TO THE PEOPLE. Door zich te verenigen in burgercoöperaties worden consumenten zelf energieproducent, en in sommige gevallen zelfs energieleverancier. Groene stroomcoöperaties staan voor een nieuw economisch model, gebaseerd op korte ketens. Vandaag telt België een twintigtal burgercoöperaties in de windenergiesector. Verschillende daarvan worden gefinancierd door Triodos Bank. tekst CHANTAL SAMSON foto’s GUSTAVE ELOY, BÉNÉDICTE MAINDIAUX, OLIVIER PAPEGNIES

DOSSIER GROENE STROOMCOÖPERATIES

9

27%

Sinds de financiering van de eerste windmolen in 1999 heeft Triodos Bank België in totaal al 234 windmolens gefinancierd. In totaal heeft de bank voor 248 miljoen euro kredieten uitstaan in de windenergiesector. In de hele hernieuwbare energiesector gaat het in totaal om 402 miljoen euro (op 05/01/2015). Triodos Bank moedigt de ontwikkeling van een gedecentraliseerd energiemodel aan: een model dat sociaal verankerd is in steden, bedrijven en lokale gemeenschappen, met verschillende eigendomsmodellen. Burgerengagement staat in die aanpak centraal.

234

Volgens het klimaatpakket 2030 van de Europese Unie moet het aandeel hernieuwbare energie in de EU tegen 2030 op 27% liggen. De afspraak is om die doelstelling tegen 2020 opnieuw tegen het licht te houden met het oog op een verhoging naar 30%.

INVESTERINGEN ONDERSTEUNEN “Ondanks de huidige tendens van stijgende elektriciteitsprijzen, lijkt het me logisch dat de prijs zal dalen, omdat bij wind- of zonne-energie de brandstof niets kost”, stelt Bart Bode, Algemeen Directeur van ODE (Organisatie Duurzame Energie) Vlaanderen. “Wanneer je minder en minder operationele kosten hebt, zijn het de kapitaalskosten die stijgen. De politiek overweegt momenteel om de steun via groenestroomcertificaten af te bouwen en meer de investeringen te ondersteunen. Het is niet altijd eenvoudig om in de huidige besparingslogica op lange termijn te denken, maar het gaat wel om investeringen die noodzakelijk zijn voor de toekomstige generaties.” Voor Guirec Halflants (Vents du Sud) is het belangrijk om “investeringen te ondersteunen met subsidies die goed aangepast zijn aan coöperatieve structuren en door netwerkuitbreidingen te financieren die parken met elkaar kunnen verbinden”.

België importeert meer dan 95% van zijn primaire energie (energie die beschikbaar is in de natuur, zoals aardolie, gas of zonne-energie) en onze energieinfrastructuur is voor het grootste deel in buitenlandse handen. Als reactie op die situatie hebben sommige consumenten ervoor gekozen om zelf energieproducent te worden, voornamelijk via coöperatieve vennootschappen. Zo worden ze tegelijk een speler en een begunstigde in de energietransitie. Naast producent zijn sommige burgercoöperaties ook zelf energieleverancier. Op die manier creëren ze opnieuw korte stroomcircuits: de elektriciteit wordt rechtstreeks van de producent aan de consument geleverd. Drie coöperaties hebben vandaag een licentie om elektriciteit te leveren: Ecopower, Energie 2030 en COCITER, een coöperatie die onlangs werd opgericht door zes Waalse coöperaties. Duitsland en Denemarken: pioniers REScoop.eu, de Europese federatie van burgerverenigingen en -coöperaties die actief zijn in hernieuwbare energie, telt ongeveer 2.400 dergelijke initiatieven in heel Europa, maar beklemtoont ook dat informatie-inzameling moeilijk blijft. Als pionier in Europa telt Duitsland meer dan 800 energiecoöperaties: 1kWh hernieuwbare energie op 2 wordt er opgewekt door een energiecoöperatie of een andere vorm van burgerinitiatief. De andere voortrekker is Denemarken, met meer dan 650 burgercoöperaties. De burgerbeweging is ook in België op gang gekomen. Vandaag telt ons land een twintigtal burgercoöperaties, die voornamelijk actief zijn in windenergie. In Wallonië is participatieve windenergie midden 2014 goed voor een geïnstalleerd vermogen van bijna 60 MW, ofwel 4,57%

van het totale geïnstalleerde vermogen. Wanneer je daar de gemeentelijke en intercommunale participatieve projecten bij telt, verdubbelen die cijfers tot bijna 118 MW, of 9,03% van het totale geïnstalleerde vermogen. Een van de meest populaire spelers in het zuiden van het land is Allons en Vent, een coöperatie met sociaal oogmerk en eigenaar van de ‘windmolen van de kinderen’ in Mesnil-Eglise, een initiatief van de vzw Vents d’Houyet. In Wallonië zijn nog heel wat andere coöperaties als paddenstoelen uit de grond geschoten, zoals Energie 2030, Alert Sassouffl, Courant d’Air, Vents du Sud, Lucéole, Basséole, Champ d’Energie of Les Moulins du Haut Pays. Toch is geen enkel Waals initiatief zo groot als de Vlaamse coöperatie Ecopower, die groene elektriciteit levert aan bijna 48.000 coöperanten! Met of zonder overheidssteun? Lokale overheden kunnen samen met burgers investeren in participatieve windenergie, wat politiek en/of financieel zinvol kan zijn. Volgens APERe (Association pour la Promotion des Énergies Renouvelables) hebben 10 Waalse gemeentes en 7 intercommunales midden 2014 de overstap gemaakt. Bart Bode, Algemeen Directeur van ODE Vlaanderen (Organisatie Duurzame Energie):

“Die dubbele beweging zie je ook in Vlaanderen. Je hebt enerzijds initiatieven die uitgaan van de bevolking en anderzijds overheden die onderzoeken hoe ze burgers mee kunnen betrekken in dit soort projecten. De provincie Oost-Vlaanderen heeft bijvoorbeeld specifieke zones voor de ontwikkeling van windmolenparken vastgelegd en initiatiefnemers een burgerparticipatie van 20% opgelegd. Voor mij zijn verschillende aanpakken interessant.” Zo ontstaan er verschillende vormen van participatieve windenergie. De onderneming Storm, bijvoorbeeld, geeft buurtbewoners de kans om via een coöperatieve vennootschap te investeren in haar verschillende windenergieparken, zoals die van Wielsbeke, Westerlo, Wachtebeke, Geel en Maasmechelen, die Triodos Bank heeft gefinancierd. In Wallonië financierde de bank het windenergiepark Windfarm Sankt-Vith, waarvan de stad Sankt-Vith, eigenaar van de terreinen, voor 8% aandeelhouder is. Een dergelijke samenwerking breidt zich soms uit tot de betrokken gemeentes: in dat geval spreekt men van publiek-private burgersamenwerking. De eerste dergelijke samenwerking was EnerCity, waarbij de gemeente Villers-le-Bouillet, ongeveer 6.000 bewoners uit de streek (goed voor 20% van het kapitaal) en lokale investeerders de handen in elkaar hebben geslagen.

“De financiering van burgercoöperaties is in onze ogen bijzonder belangrijk, want we delen dezelfde missie en dezelfde waarden.”

François Basso, Triodos Bank

DOSSIER GROENE STROOMCOÖPERATIES

(OP 01/01/2014)

480 MW

618 MW

VLAANDEREN WALLONIË

625 MW FEDERAAL MARITIEM GRONDGEBIED

In 2014 is de windenergieproductie in België verder gestegen, in het bijzonder in Vlaanderen, waar het afgelopen jaar 59 nieuwe windturbines geïnstalleerd werden. Dat bracht het totale windenergievermogen in het noorden van het land eind 2014 op 603 MW. Zo haalt Vlaanderen gaandeweg zijn achterstand ten opzichte van Wallonië in. Bronnen: APERe en VWEA-ODE

11,3 GW Dat is het totale windenergievermogen dat in 2013 in de Europese Unie geïnstalleerd werd. De helft daarvan gebeurde in Duitsland en Groot-Brittannië. Het bracht het totale geïnstalleerde vermogen aan windenergie in de EU eind 2013 op 117,7 GW. Bron: Windenergiebarometer van EurObserv’ER, februari 2014.

VENTS DU SUD: BURGERENGAGEMENT In 2012 richtten 33 burgers uit ZuidLuxemburg Vents du Sud op, een coöperatie met sociaal oogmerk. Na drie jaar hard werk zal hun burgerwindmolen met een capaciteit van 2 MW begin 2015 operationeel zijn. Hij staat naast vijf molens van een privaat windmolenpark in Hondelange-Autelbas, in de buurt van Aarlen. “De energietransitie ondersteunen staat voor ons uiteraard centraal, maar we willen die milieudimensie overstijgen. Voor ons draait het ook om burgerengagement, lokale economische ontwikkeling en sociale ondersteuning voor wie het moeilijk heeft met de hoge energiefacturen”, beklemtoont voorzitter Guirec Halflants. Ongeveer 320 coöperanten hebben zich tot nu toe aangesloten bij Vents du Sud. Een aandeel heeft een waarde van 100 euro om zoveel mogelijk mensen de kans te geven om zich aan te sluiten. Voor het hele project was een investering nodig van 3,6 miljoen euro. Voor de helft werd die gefinancierd met eigen middelen en voor de helft met leningen van Triodos Bank: een langetermijnlening, een kortetermijnlening en een bankgarantie. WWW.VENTSDUSUD.BE

Triodos Bank, partner van het eerste uur Triodos Bank was de eerste bank die in België een krediet verleende voor een windturbine, in 1999. Sinds dan heeft de bank een ruime ervaring opgebouwd in de financiering van hernieuwbare energieprojecten. Vanuit België heeft Triodos tot nu toe niet minder dan 234 windmolens gefinancierd. Bij die projecten ook zeven Belgische en twee Franse burgercoöperaties, goed voor een totale geïnstalleerde capaciteit van 32 MW, wat overeenkomt met het jaarverbruik van 20.000 gezinnen. “Als bankier is het onze taak om de energietransitie te stimuleren als cruciaal onderdeel in de evolutie naar een duurzamere samenleving”, verduidelijkt François Basso, een van de vijf Triodos-kredietspecialisten op het vlak van hernieuwbare energie. “De financiering van burgercoöperaties is in onze ogen bijzonder belangrijk: we delen dezelfde missie en dezelfde waarden. Onze meerwaarde bestaat erin om persoonlijke begeleiding te bieden aan burgers die nog veel moeten ontdekken over de ontwikkeling, financiering en bouw van een windenergiepark. We leveren adequate diensten voor hun situatie en zo nodig doen we een beroep op externe specialisten voor specifieke vragen.” De financiering van de windenergieparken loopt gewoonlijk over een periode van 10 tot 15 jaar, maar het gebeurt ook dat leningen vervroegd worden terugbetaald. Dat was bijvoorbeeld het geval bij Beauvent, een van de eerste groene stroomcoöperaties die een lening kreeg van Triodos Bank. “Het was ook voor ons een belangrijke dimensie”, zegt Guirec Halflants, voorzitter van de coöperatie Vents du Sud (zie hiernaast). “Het beantwoordt aan een vraag naar flexibiliteit”, vult François Basso aan. “Tegelijk is het belangrijk om te waken over de belangen van de bank. Men verwijt ons soms onze eisen op het vlak van garanties en inpandgeving van contracten. Maar aangezien het om complexe industriële projecten gaat waar veel

kapitaal mee gemoeid is, kunnen we geen enkel element aan het toeval overlaten.” Gebrek aan politieke visie Vandaag is het windenergielandschap in Wallonië lamgelegd door het gebrek aan visie van de regionale overheden. “De vijandigheid van een deel van de Waalse bevolking ten opzichte van windenergie heeft de politieke klasse verlamd zodat ze niets meer durft te doen”, aldus Guirec Halflants. “Ik kan niet begrijpen hoe men kernenergie wel aanvaard heeft gekregen bij de bevolking, maar propere en hernieuwbare energie niet …” In Vlaanderen is de situatie heel anders. “De bevolking is globaal genomen voorstander van hernieuwbare energie, maar het wettelijke kader zorgt voor problemen. Ontwikkelaars zijn namelijk verplicht om hun windenergieprojecten in de nabijheid van woonzones te vestigen”, legt Bart Bode uit. ODE pleit daarentegen voor de ontwikkeling van windenergie rond industriezones. “Een andere hinderpaal zijn luchthavens, Brussels Airport maar ook de militaire luchthavens in Limburg. Al kan dat verholpen worden met eenvoudige informaticaoplossingen. Maar dan is er ook nog het tekort aan distributienetwerken op bepaalde plaatsen. Al die elementen samen verklaren waarom de ontwikkeling van windenergie in Vlaanderen moeilijk is.” De Europese Unie legt een bindende doelstelling op voor hernieuwbare energie: minstens 27% van het energieverbruik moet tegen 2030 afkomstig zijn van hernieuwbare energiebronnen. Specialisten zijn het erover eens dat die doelstelling enkel bereikt kan worden als ook burgers en lokale overheden erbij betrokken worden. En dat is enkel mogelijk met een stabiel reglementair kader dat vertrekt vanuit een langetermijnvisie. WWW.EOLIEN.BE WWW.EDORA.BE WWW.ODE.BE WWW.RESCOOPV.BE WWW.RESCOOPW.BE WWW.RESCOOP.EU WWW.EWEA.ORG

>

GEÏNSTALLEERD WINDENERGIEVERMOGEN IN BELGIË

10

Bart Bode, ODE Vlaanderen Guirec Halflants, Vents du Sud François Basso, Triodos Bank

DOSSIER GROENE STROOMCOÖPERATIES

11

VENTS DU SUD In Hondelange-Autelbas, in de buurt van Aarlen, bouwde de burgercoöperatie Vents du Sud een windturbine met een financiering van Triodos Bank. Hier zijn de werken aan de fundering voor de mast te zien.

LES MOULINS DU HAUT PAYS Tussen de gemeentes Dour en Quiévrain ligt een van de grootste windparken van het land. Momenteel telt het 14 windmolens, binnenkort worden dat er 18. Omwonenden kunnen rechtstreeks investeren in twee turbines in het park, die in handen zijn van de burgercoöperatie Emissions Zéro die op haar beurt de coöperatie ‘Les Moulins du Haut Pays’ oprichtte. Wie investeert in die turbines wordt mede-eigenaar, krijgt dividend en heeft stemrecht in de algemene vergadering. Ook de gemeentes Dour en Quiévrain investeerden mee, zodat de winsten ook op die manier terugvloeien naar de lokale gemeenschap. De twee turbines van de coöperatie zijn operationeel sinds 2010. Samen hebben ze een vermogen van 4,6 MW, wat goed is voor voldoende groene stroom voor het jaarverbruik van ongeveer 2.000 gezinnen. Triodos Bank heeft ‘Les Moulins du Haut-Pays’ gefinancierd.

12

EEN PASSIEFHUIS

DE 24 UUR VAN DUURZAAM BANKIEREN “Goed gebruikt, is geld een hefboom voor positieve verandering.” “Ook wanneer je het niet gebruikt, kan je goede dingen doen met je geld.” “Wil je een betere wereld, kies dan ook een betere manier van bankieren!” Het zijn maar enkele van de statements die duurzame bankiers op 23 oktober 2014 de wereld in stuurden via de sociale media. Het was de eerste gezamenlijke campagne van de Global Alliance for Banking on Values (GABV). Het doel: waardengedreven bankieren een gezicht geven en de positieve alternatieven voor het huidige financiële systeem promoten. Triodos Bank is medeoprichter van de GABV, een wereldwijd netwerk van 25 toonaangevende duurzame banken die samen 20 miljoen klanten bedienen. Op de foto: Petra Graatsma, verantwoordelijke spaarproducten, Marie Murenzi, medewerkster woonkredieten en Lieve Schreurs, hoofd communicatie. WWW.GABV.ORG

In de Europese wijk van Brussel opende Mundo-J vorig jaar de deuren. Het centrum biedt een onderdak aan een 30-tal sociale organisaties die werken rond jeugd, onderwijs, de NoordZuidproblematiek en gezondheid. Onder meer SOS Kinderdorpen, de Vlaamse Scholierenkoepel en de Stichting voor Toekomstige Generaties hebben er hun intrek genomen. Het gebouw is goed voor 3.200 vierkante meter kantoorruimtes en werd gerenoveerd door de duurzame vastgoedontwikkelaar Ethical Property. Triodos Bank is een van de financiële partners van Ethical Property en financierde eerder de renovatie van Mundo-B in Brussel en Mundo-Namur, het eerste kantoorgebouw in Wallonië dat een passiefrenovatie onderging. In alle drie de gebouwen delen sociale organisaties en ngo’s de receptie, informaticadiensten, koffieruimtes en vergaderzalen met elkaar, een formule die samenwerking en onderlinge uitwisseling stimuleert. In Antwerpen staat ondertussen het vierde project van Ethical Property in de stijgers: Mundo-A, dat een bio-ecologisch en passief kantoorgebouw wordt. WWW.MUNDO-J.ORG WWW.ETHICALPROPERTY.EU

32 SOCIALE ORGANISATIES AAN DE SLAG IN MUNDO-J

VOOR JONGVOLWASSENEN MET EEN HANDICAP

Eind vorig jaar werd in Louvain-laNeuve ‘Côte-à-côte’ ingehuldigd, een aangepaste groepswoning voor jongvolwassenen met een motorische handicap. Zij krijgen er de nodige ondersteuning om zo zelfstandig mogelijk te leven. In totaal zijn er 5 kamers en 3 studio’s voor bewoners met een handicap, 2 kamers voor studenten (met of zonder handicap) en 2 appartementen voor begeleiders, die de bewoners helpen in het dagelijkse leven. Gemeenschappelijke leefruimtes stimuleren ook onderling contact. Het gebouw is niet alleen aangepast aan zijn bewoners, het is ook een passiefgebouw dat werd bekroond als Waals voorbeeldgebouw (Concours BATEX). Het project werd mogelijk dankzij de inspanningen van een groep ouders die tien jaar geleden al de eerste plannen maakten en de nodige middelen verzamelden om de financiering rond te krijgen. Voor een groot deel is die afkomstig van giften en eigen middelen, naast een kleiner deel subsidies. Triodos Bank heeft een krediet verleend om het saldo te financieren, net als de Stichting Delacroix, die zich inzet voor mensen met een handicap. WWW.COTEACOTE.INFO

De coöperatieve kaasmakerij LA FROMAGERIE DU GROS CHÊNE is het familiebedrijf van Daniel en Michèle Cloots. Daniel heeft ondertussen al 35 jaar ervaring in de artisanale bereiding van kazen. Samen met zes medewerkers maakt hij 30 verschillende soorten, op basis van biologische koemelk en geiten- en schapenmelk.

Het CENTRUM ALGEMEEN WELZIJNSWERK (CAW) LIMBURG verleent hulp en ondersteuning aan mensen in moeilijkheden, bijvoorbeeld thuislozen of mensen die te kampen hebben met armoede, conflicten of partnergeweld.

LES TOURNESOLS is een vrije protestantse school in Anderlecht. Er volgen meer dan 320 leerlingen van ongeveer 30 verschillende nationaliteiten les, gespreid over kleuterklassen, lager en middelbaar onderwijs (eerste en tweede graad).

THOMAS & PIRON is een grote bouwgroep van privéwoningen die ook laagenergie-, passief- en houtskeletwoningen bouwt. De hoofdzetel van de onderneming in Our-Paliseul wordt volledig verwarmd met houtpellets, en op de daken staan 4.600 vierkante meter zonnepanelen. Een ander kantoorgebouw van de groep is volledig passief.

Zie precies wat uw geld doet Triodos Bank staat voor transparantie. Op onze website kunt u altijd zien wat we financieren dankzij uw spaargeld: duurzame ondernemingen en organisaties met toekomst.

triodos.be

14

DUURZAAM INNOVEREN

NATUURLIJK

BOUWEN Eurabo begon in 1997 als houtschaverij van FSCgecertificeerd hout. Toen al trok het bedrijf uit Ronse resoluut de kaart van duurzaamheid. Intussen is Eurabo uitgegroeid tot een groothandel in ecologische bouw- en isolatiematerialen. Die worden steeds populairder, al blijven ze volgens zaakvoerder Peter Suys nog altijd onderbenut.

tekst en foto’s LISA DEVELTERE

“We merken al een tijd dat de populariteit van hernieuwbare bouwmaterialen groeit,” vertelt gedelegeerd bestuurder Peter Suys, die mee aan de wieg stond van het bedrijf. “Onze omzet stijgt, en er is meer aandacht voor duurzame materialen in de pers en op beurzen. Ook neemt de concurrentie toe.” Zo ziet Suys in het gamma van de traditionele bouw- en houthandelaren meer en meer ecologische producten opduiken. “Toch blijven hernieuwbare grondstoffen onderbenut. Ik zie bijvoorbeeld geen enkele reden waarom je kunststoffen als isolatie in je dak zou gebruiken. Dat wil niet zeggen dat kunststoffen geen plaats hebben in de bouw. Onder de grond is het bijvoorbeeld moeilijker om hernieuwbare grondstoffen te gebruiken omdat ze organisch zijn en dus vatbaar voor schimmels.” De tijd van een mensenleven Eurabo telt vandaag 18 werknemers en is goed voor een omzet van vijf à zes miljoen euro. Hout dat gecertificeerd is door de Forest Stewardship Council (FSC) vormt nog

15

PRIJSVERSCHILLEN EN MILIEUKOSTEN Hoe komt het dat hernieuwbare bouwmaterialen doorgaans duurder zijn dan conventionele materialen? Peter Suys: “Je hebt extra middelen en mankracht nodig om FSC-gecertifeerde bossen duurzaam te beheren. Bovendien

altijd het merendeel van het aanbod. “Houten producten gaan decennialang mee als je ze goed gebruikt. Dat wil zeggen: de juiste houtsoort voor de juiste toepassing, en op de correcte manier geplaatst. Tegen de tijd dat het vernieuwd moet worden, heb je al nieuw hout gekweekt. Op minder tijd dan een mensenleven. De fabriek van hout, het bos, heeft naast zijn economische waarde op de koop toe nog belangrijke andere functies zoals ontspanning en biodiversiteit. Dat kan je helemaal niet zeggen van een mijn of een chemische fabriek. Duurzaam bosbeheer is wel ontzettend belangrijk, daarom kiezen we voor FSC-gecertifieerd hout.” Vooroordelen Eurabo is al lang kredietklant bij Triodos Bank. De bank financierde onder meer de opstartkosten van de vestiging in Gent. Die richt zich vooral op particulieren, maar drie kwart van de omzet is afkomstig van leveringen aan aannemers en bouw- en houthandelaars. Ondanks

de groeiende populariteit, is nog niet iedereen overtuigd van hernieuwbare bouwgrondstoffen, merkt Suys: “Je voelt dat er nog veel vooroordelen zijn omdat het vrij nieuw is. Certificaten voorleggen, is niet altijd voldoende. Sommige mensen redeneren dat de producten die organisch zijn, zullen rotten, maar dat is niet zo. Uiteraard heeft elk product zijn juiste toepassing. Je mag bijvoorbeeld geen zacht hout gebruiken als gevelbekleding, maar hardere houtsoorten vormen geen enkel probleem. Een aantal duurzame producten hebben, los van de ethische meerwaarde, ook een meerwaarde op technisch vlak. Zo werken wij al jaren met onderdaken uit houtvezel. Vijftien jaar geleden was daar heel veel weerstand tegen. Intussen heeft onderzoek van WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf, de onderzoeksinstelling van de Belgische bouwondernemingen, nvdr) uitgewezen dat een onderdak uit houtvezel een van de meest performante onderdaken is.”

moet je om aan hout te geraken, eerst hout kweken. Maar aan chemische productie of minerale ontginning zijn dan weer verdoken kosten verbonden, zoals milieukosten. En die worden vandaag gewoon niet meegerekend.”

Afbouw van premies Wie duurzaam bouwen zegt, zegt ook goed isoleren. “Naast hernieuwbare materialen hebben we ook altijd ingezet op isolatie. Ook vóór de hype rond energieefficiëntie en alle premies die je daarvoor kon krijgen. Die premies moesten afgebouwd worden. Het gaat te vaak over kostenoptimalisatie. Hoeveel zin heeft het om premies te geven voor iets wat al goed is voor je portemonnee? Premies moeten inspanningen aanmoedigen die verder gaan dan dat.” Zullen er ook Europese richtlijnen en labels komen voor ecologische bouwmaterialen, zoals die nu al bestaan voor energie-efficiëntie? “Op het vlak van materiaalkeuze heeft de overheid zich nog niet zo veel gemoeid. Rond de vraag welke materialen duurzaam zijn en welke niet, is de veldslag nog maar net gestart. Fabrikanten beginnen nu te lobbyen. De komende jaren zullen dus interessant worden. (lacht)”

ONTMOETING

16

“DE UITDAGING VAN DE EEUW” In 2050 leiden we een goed leven, binnen de grenzen van de planeet. Dat is het doel dat de EU voor ogen heeft met zijn milieubeleid. Hoe we dat bereiken? Dat is volgens Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieuagentschap, dé uitdaging van de 21e eeuw. tekst & foto LISA DEVELTERE

De EU heeft drie grote doelstellingen vooropgesteld, legt Hans Bruyninckx uit: “Ten eerste willen we een koolstofarme samenleving. Ten tweede moeten we evolueren naar een circulaire, groene economie. De derde doelstelling is de bescherming van het natuurlijke kapitaal van de EU. De drie hangen natuurlijk samen.” “De grote transities die nodig zijn, situeren zich op het niveau van ons energiesysteem, ons transport- en mobiliteitssysteem, ons landbouw- en voedselsysteem, maar ook op het niveau van verstedelijking. In Europa wonen de meeste mensen in steden, maar de organisatie binnen die steden strookt niet met de toekomst.” “In een stad als Brussel is de auto bijvoorbeeld ongelooflijk aanwezig. Nochtans bewijst een stad als Kopenhagen dat andere keuzes mogelijk zijn. Meer dan 40 procent van het stadsverkeer gebeurt er te voet of met de fiets. Nog eens 40 procent met het openbaar vervoer en maar een kleine minderheid met de auto.” Wiens verantwoordelijkheid? Volgens een recent rapport van het Europees Milieuagentschap moeten we op een fundamenteel andere manier gaan consumeren en produceren. “Daarbij moeten we productie en consumptie niet gescheiden bekijken, maar als één systeem. Momenteel wordt er te sterk de nadruk gelegd op de rol van de individuele consument. Op zich is het niet slecht om iemand bewust te maken van de invloed van zijn keuzes als consument, maar er schuilt ook een gevaar in. Je legt namelijk de verantwoordelijkheid

bij het individu en je benadert mensen als consument en niet als burger.” “Een goed voorbeeld is de oproep, zowel van tv-koks als alternatieve bewegingen, om meer te kiezen voor gezond voedsel. Ik stel me dan de vraag waar de verantwoordelijkheid voor die keuze ligt als je te maken hebt met een industrieel voedselsysteem dat aan alles suikers, vetten en zout toevoegt? Bij de individuele consument of bij de productiezijde die koos voor nietduurzame voedselcreatie? We moeten heel voorzichtig zijn met het discours dat het systeem wel zal veranderen als de consument voldoende informatie heeft.” Een ander wereldbeeld Het beleid kan volgens Bruyninckx een belangrijke rol spelen door het voor consumenten eenvoudiger te maken om de juiste keuzes te maken en tegelijk producenten in de juiste richting te duwen. “Een goed voorbeeld is onze kantine. Bij de openbare aanbesteding zijn we heel duidelijk geweest: we willen voedsel dat goed is voor ons en voor de planeet. Iedereen die de kantine voor het eerst binnenstapt, is enorm onder de indruk. Het voedsel is lokaal geproduceerd, seizoensgebonden en weinig bewerkt. Er wordt weinig vlees en vis geserveerd en wat geserveerd wordt, is duurzaam. Als alle overheidsinstellingen, scholen en ziekenhuizen hun kantine zo zouden organiseren, zou dat voor een enorme marktcreatie zorgen en tegelijk consumenten bewust maken van wat mogelijk is.” Bruyninckx vindt het vreemd dat er nog

zoveel politici zijn die denken dat milieuwetgeving in de weg staat van economische performantie en competitiviteit. “Landen die het meest ingezet hebben op eco-innovatie behoren tot de meest competitieve ter wereld. Ik denk dat die terughoudendheid van politici te maken heeft met hun ideologieën, die ontstonden in de twintigste eeuw. Of je nu het liberalisme, socialisme of de christendemocratie neemt, geen enkele van die ideologieën stelt voorop dat we rekening moeten houden met de limieten van de planeet. Het is gewoon geen deel van hun wereldbeeld. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat iedereen een goed leven heeft, vertrekkende vanuit de grenzen van onze planeet? Dat is volgens mij de grootste uitdaging van deze eeuw. Het vereist een complete paradigmaverschuiving, een ander wereldbeeld.” WWW.EEA.EUROPA.EU

“Landen die het meest ingezet hebben op ecoinnovatie behoren tot de meest competitieve ter wereld.” Hans Bruyninckx, directeur Europees Milieuagentschap

HANS BRUYNINCKX Professor Hans Bruyninckx werd eind 2012 benoemd tot directeur van het Europees Milieuagentschap, dat gevestigd is in Kopenhagen. Het is een kenniscentrum dat milieugegevens verzamelt en EUlidstaten adviseert in hun milieubeleid. Daarvoor was hij directeur van het Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (HIVA) en voorzitter van milieuorganisatie Bond Beter Leefmilieu. Als hoogleraar aan de KU Leuven specialiseerde hij zich in internationale relaties en internationaal milieubeleid.

ANDERS BANKIEREN

18

BEREKEN ZELF UW WOONKREDIET

Hoe energie-efficiënter uw woning, hoe voordeliger uw Triodos woonkrediet. Hoe voordelig precies? Dat kunt u nu zelf berekenen dankzij een nieuwe simulator op onze website. Eerst kiest u uw woningtype, het bedrag dat u wilt lenen en uw looptijd. Daarna ziet u meteen welke rentevoet en welke korting u krijgt en hoeveel u maandelijks (en in totaal) betaalt, afhankelijk van de verschillende renteformules. WWW.TRIODOS.BE

46

MILJOEN EURO VOOR SOCIALE WONINGEN

Triodos Bank financiert verschillende organisaties die actief zijn in de sector van sociale woningen en sociale woonkredieten. Zo verleent de bank in totaal voor 46 miljoen euro kredieten aan de drie grootste overheidsinstellingen voor sociaal wonen: de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen, het Woningfonds van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Fonds du Logement wallon.

Om de groei van haar activiteiten te ondersteunen, blijft Triodos Bank nieuwe medewerkers aanwerven. Eind vorig jaar hebben we de kaap van 1.000 medewerkers overschreden. In België waren we eind 2014 met 115, in Nederland met 486, in Spanje met 246, in het Verenigd Koninkrijk met 117, in Duitsland met 47 en in Frankrijk, waar we aanwezig zijn met een vertegenwoordigingskantoor in Parijs, met 4. De basisrente en de getrouwheidspremie kunnen te allen tijde worden gewijzigd. Triodos Bank informeert u hierover via het rekeninguittreksel, Internet Banking of e-mail. Roerende voorheffing: 15% (vrijstelling 2015: 1.880 euro). Lees voor opening het document met essentiële spaardersinformatie beschikbaar in het Document Center op onze website. (*)

MEDEWERKERS

NIEUW:

TRIODOS MAANDSPAREN

Bent u een regelmatige of beginnende spaarder? Dan biedt onze nieuwe gereglementeerde spaarrekening u een interessant voordeel: u zet maandelijks een vast bedrag opzij (maximaal 500 euro) en u krijgt 0,25% basisrente en 0,55% getrouwheidspremie op jaarbasis. U beheert uw rekening kosteloos via Internet Banking en u kunt op elk moment uw geld afhalen. Interesse in Triodos Maandsparen? (*) Ga naar WWW.TRIODOS.BE.

FEITEN & CIJFERS

19

Op 31/10/2014 bestond de portefeuille van het Triodos Sustainable Mixed Fund(*) voor 45,4% uit aandelen. Het percentage aandelen varieert tussen minimaal 30% en maximaal 60%, om voordeel te halen uit de marktontwikkelingen.

70 9

23

MILJOEN EURO

45

MILJOEN EURO

EIND 2012 EIND 2013 NOVEMBER 2014 VOLUME GEMENGD FONDS. Het totale volume dat klanten van Triodos Bank hebben uitstaan in het Triodos Sustainable Mixed Fund (*) is de voorbije jaren gestaag toegenomen.

AANDELEN

De selectie van beursgenoteerde bedrijven gebeurt op basis van een 70-tal duurzaamheidscriteria: ecologische en sociale criteria, en criteria op het vlak van goed bestuur. Enkel bedrijven die beter dan het gemiddelde presteren, komen in aanmerking. Al kunnen ze nog uitgesloten worden op basis van een hele reeks minimumeisen, zoals wapenhandel, schending van de mensenrechten, milieudelicten of corruptie.

CRITERIA

MILJOEN EURO

45,4%

TRIODOS SUSTAINABLE MIXED FUND (R-DIS)

20 10 0

5.0%

8.8%

4.8%

1.4%

-10

5.681 EURO

BELEGDE BEDRAG. Het mediane bedrag dat particuliere beleggers in totaal hebben uitstaan in de beleggingsfondsen die de bank aanbiedt.

44% VROUWEN

6% JONGER DAN 30

2.039 particuliere beleggers in de fondsen die Triodos Bank aanbiedt, zijn vrouwen. 266 beleggers zijn jonger dan 30.

17.4%

8.2%

1.5%

9.8%

7.1%

2009

2010

2011

2012

2013

-15.4%

-20 2004

2005

2006

2007

2008

JAARLIJKSE RENDEMENTEN GEMENGD FONDS OP 31/12/2013. Het Triodos Sustainable Mixed Fund (*) is een

compartiment van Triodos Sicav I, bevek naar Luxemburgs recht, dat in de eerste plaats belegt in aandelen van op de wereldwijde markten genoteerde ‘large cap’ ondernemingen en in bedrijfsobligaties en (semi-)overheidsobligaties in euro die aan de duurzame beleggingsstrategie voldoen en een goed beleggingsperspectief bieden. Het compartiment mag ook beleggen in instellingen voor collectieve beleggingen die het duurzaamheidsprofiel versterken. Resultaten uit het verleden geven geen garantie op resultaten in de toekomst en kunnen misleidend zijn. In het document Essentiële beleggersinformatie vindt u informatie over het product, de kosten en de risico’s. Vraag erom en lees het voordat u inschrijft.(**)

DUURZAAM BELEGGEN. Met het gemengde beleggingsfonds dat Triodos Bank aanbiedt als distributeur, kunt u investeren in grote bedrijven die binnen hun sector het beste scoren op ecologisch en sociaal vlak. Details, rendementen en voorwaarden: www.triodos.be.

(*) De Essentiële beleggersinformatie in het Nederlands, het prospectus en de periodieke verslagen in het Engels zijn gratis verkrijgbaar op triodos.be en bij de financiële dienstverlener Triodos Bank. Kosten voor belegger: instapvergoeding volgens de tarieflijst van de verdeler met een max. van 3%; 0% bij uitstap. Beurstaks van 1,32% bij uitstap uit kapitalisatieklasse met een max. van 2.000 euro per verrichting. Roerende voorheffing op meerwaarden en op dividenden: 25%. De actuele nettoinventariswaarde vindt u op www.triodos.be en in de kranten De Tijd en De Standaard.

Het lopende kostencijfer is opgenomen in de berekening van de resultaten uit het verleden, net als de herbelegging van het dividend. Niet meegerekend zijn de instap- en uitstapvergoeding.

(**)

20

EEN LABYRINT VOL SPELPLEZIER Wie binnenloopt bij Casse-Noisettes in de Alsembergsesteenweg in Brussel, vindt er meer dan alleen maar speelgoed. Deze winkel ‘verkoopt’ ook tijd en een luisterend oor. Hier kan je ontdekkingen doen en ideeën uitwisselen.

tekst HIPPOLYTE BERTRAND foto’s JOHANNA DE TESSIÈRES, LISA DEVELTERE

ZIE PRECIES WAT UW GELD DOET

21

“We verkopen niet zomaar consumptieproducten. Waar het om draait, is het geluk en het plezier van de gezinnen die bij ons speelgoed komen zoeken.” Pascal Deru, Casse-Noisettes

Cédric Dorcimont, > kredietspecialist Triodos Bank

EEN PIJNLOZE OVERDRACHT Nadat Astrid en Bika de eigenaar ervan overtuigden dat zij de ziel van CasseNoisettes zouden behouden, moesten ze ook nog de reserves van de banken overwinnen. Hun eerste pogingen in het voorjaar van 2013 hadden geen succes, maar ze weigerden bij de pakken te blijven zitten: vol goede moed en samen met Pascal Deru stortten ze zich in “de chaos en de gekte” van het speelgoedseizoen (van november tot december). Een vuurproef die haar vruchten afwierp en die uiteindelijk ook een uitweg opleverde voor het financiële luik. “Toen hadden we verschillende mogelijkheden, en we hebben Triodos Bank gekozen. De bank bood misschien niet de beste voorwaarden, maar het was de enige bank die oprechte interesse voor ons project toonde en persoonlijk bij ons langskwam. We hebben dezelfde visie en hechten belang aan dezelfde waarden.” Cédric Dorcimont, de kredietspecialist bij Triodos Bank die hun dossier behandelde, werd vooral overtuigd door de motivatie van de twee vrouwen en “het grote vertrouwen van de zaakvoerder in zijn ‘erfgenamen’.”

De etalage doet het niet vermoeden, maar de speelgoedwinkel Casse-Noisettes bevat koffers vol schatten. Het avontuur begon in 1983, vertelt oprichter Pascal Deru: “In het begin maakte ik houten speelgoed, maar stukje bij beetje kreeg ik ook steeds meer plezier in het maken van gezelschapsspelen voor volwassenen en ‘samenwerkingsspellen’. In mijn ogen dragen die spellen bij aan onze ontplooiing als mens.” In de loop der tijd ontwikkelde de winkel steeds meer eigen creaties. Ondertussen zijn er al duizenden exemplaren van verkocht. Maar hoewel Deru altijd op zoek is naar nieuwe ontdekkingen, vind je ook een klassieker aanbod in de rekken van zijn tot ludiek labyrint verbouwde herenhuis. Elk nieuw speeltje wordt eerst uitgebreid getest, met bijzondere aandacht voor de kwaliteit en de herkomst. Producten van fabrikanten die niet helemaal passen binnen de principes van het huis, worden niet geboycot, maar doen dienst als ‘binnenkomer’. “Je kan de nieuwsgierigheid van mensen prikkelen door hen alternatieven voor te stellen”, verduidelijkt onze gastheer met een schalkse glimlach. Die aanpak zie je ook in de manier waarop klanten worden ontvangen. “Mensen komen ook naar hier met hun zorgen, en hun vragen rond opvoeding. De tijd nemen om het cellofaan te verwijderen, het materiaal uit de verpakking te halen en de regels uit te leggen, dat is allemaal heel zinvol. Door naar je klanten te luisteren, kan je hen nieuwe manieren aanreiken om met hun kinderen om te gaan”, vertelt Deru, die antropoloog is van opleiding. Twee ‘erfgenamen’ Maar de tijd vliegt en op 62-jarige leeftijd besloot Pascal Deru dat het tijd was om ‘zijn baby’ aan iemand anders over te laten. Hij zal zich voortaan meer toeleggen op cursussen en lezingen over de plaats van het spel in de sociale verhoudingen. Zo’n overdracht is eigenlijk “een vorm van rouw”, geeft hij toe. “Je moet loslaten en vertrouwen hebben. Het enige wat ik wilde, was kandidaten vinden die dezelfde humanistische draai aan Casse-Noisettes zullen geven. En ze moesten zelf natuurlijk ook zelf van spelletjes houden.” Het enthousiasme en het doorzettingsvermogen van Astrid Goubin en Bika Gemis Van Enckevort overtuigden hem dat beide jonge vrouwen de juiste kandidaten waren om de geest van het huis voort te zetten en nieuw leven in te blazen. Met zijn hulp hebben de ex-juriste en de voormalige grafisch ontwerpster het roer van het schip overgenomen. “Alles hier past perfect bij ons, het is een fantastische stap in ons leven”, zegt Astrid lachend. Beide vrouwen zijn vastbesloten om de geest van Casse-Noisettes verder te zetten, al hebben ze natuurlijk ook hun eigen ideeën, zoals een ruim aanbod kinderboeken en creatieve workshops. “We zijn nergens bang voor, we zullen gewoon alles uitproberen wat binnen onze mogelijkheden ligt”, verklaren ze in koor. Hun recept? Passie. WWW.CASSE-NOISETTES.BE

POW TO THE PE D KLE VA GE NO COLOFON

SPAREN Ik hou mijn geld beschikbaar. Ik kies voor klassiek sparen, maandelijks sparen of sparen met een hoger bedrag.

• Mijn spaargeld financiert uitsluitend projecten met een positieve impact op mens, milieu en maatschappij. • Ik weet precies welke ondernemingen en organisaties mijn spaargeld financiert. • Ik wil geen risico, maar zekerheid en een evenwichtig rendement.

> SPAARREKENING Ik spaar voor mijn kind.

BELEGGEN

> SPAARREKENING VOOR EEN MINDERJARIGE Mijn spaargeld staat voor een periode vast. Hoe langer de periode, hoe hoger het rendement.

• Ik zoek zowel financieel als maatschappelijk rendement. • Ik beleg op lange termijn, zonder rendements- of kapitaalgarantie.

VERMOGENSBEHEER Ik krijg advies, maar beheer mijn vermogen zelfstandig.

WILT U ONS MAGAZINE NIET MEER ONTVANGEN? Laat het ons weten via [email protected] of 02 548 28 51. Of geef het zelf aan in Internet Banking: Instellingen > Triodos-communicatie.

Ik investeer in de groei van de duurzame bank.

> TERMIJNREKENING

> CERTIFICATEN VAN AANDELEN TRIODOS BANK

Ik beleg in fondsen die het beste scoren op sociaal en ecologisch vlak.

> DUURZAME FONDSEN

REDACTEURS Hippolyte Bertrand Lisa Develtere Chantal Samson Lieve Schreurs Joris Smeets

• Ik beleg volgens strikte sociale en ecologische criteria.

CONCEPT & DESIGN Studio Room www.studioroom.nl

• Ik beleg op lange termijn, zonder rendements- of kapitaalgarantie.

Ik vertrouw het beheer toe aan specialisten.

> PRIVATE BANKING

LAY-OUT Head Office www.headoffice.be

LENEN

Ik leen voor een duurzame woning of renovatie.

> WOONKREDIET

Hoe duurzamer mijn woning, hoe voordeliger mijn krediet.

Ik leen voor een project met sociale, ecologische of culturele meerwaarde en een gezond financieel plan.

MEER WETEN? CONTACTEER ONS > Sparen en beleggen: > Vermogensbeheer: > Woonkredieten: > Professionele kredieten:

02 548 28 51 of [email protected] 02 549 59 61 of [email protected] 02 549 59 60 of [email protected] 02 548 28 10 of [email protected]

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Olivier Marquet, Hoogstraat 139/3, 1000 Brussel, België GEMAAKT DOOR Donna De Coeyere Veerle Lauwers Lieve Schreurs Joris Smeets

• Ik wil graag persoonlijk advies voor het beheer van mijn vermogen (vanaf 200.000 euro).

> PERSONAL BANKING

DE KLEUR VAN GELD is een publicatie van Triodos Bank, die gratis wordt verstuurd naar klanten en partners om hen te informeren over de activiteiten van de bank.

Ik leen voor mijn onderneming, vereniging of organisatie.

> KREDIETEN VOOR PROFESSIONELEN

Alle tarieven en meer informatie over onze producten en diensten vindt u altijd op www.triodos.be.

triodos.be

FOTO’S Johanna De Tessières Lisa Develtere Bénédicte Maindiaux Olivier Papegnies DRUKKER Manufast

DE KLEUR VAN GELD wordt gedrukt op 100% gerecycleerd papier en met vegetale inkten TRIODOS BANK Hoogstraat 139/3 1000 Brussel T 02 548 28 28 F 02 548 28 29 [email protected] www.triodos.be Btw BE 0450.507.887 RPR Brussel Belgisch bijkantoor van Triodos Bank nv (Nederland)

TRIODOS BANK is gespecialiseerd in kredietverlening aan projecten, organisaties en ondernemingen in culturele, sociale en ecologische sectoren. Ze biedt duurzame spaar- en beleggingsformules aan voor zowel particuliere als professionele klanten.

WER O EOPLE DE EUR AN ELD O. 13

Zie precies wat uw geld doet

6 Voorbij de grenzen van de tijd

8 Power to the people

20

Een labyrint vol spelplezier

STEUN EEN MAMA.

Spaar 1.000 euro vóór 28/02/2015. En wij schenken 10 euro per deelnemer aan het familieversterkende programma van SOS Kinderdorpen in Kinshasa. Meer info op p.5 en op www.triodos.be.

DE KLEUR VAN GELD ONLINE

Lees De kleur van geld ook op uw laptop, tablet of smartphone. Surf naar www.dekleurvangeld.be.

HOOGSTRAAT 139/3, 1000 BRUSSEL 02 548 28 28 [email protected] INFORMATIE & ADVIES: 02 548 28 51 WOONKREDIETEN: 02 549 59 60 PROFESSIONELE KREDIETEN: 02 548 28 10 WWW.TRIODOS.BE WWW.FACEBOOK.COM/ TRIODOS.BE