KLEUR GELD UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO ZOMER VAN

DE

KLEUR VAN GELD

UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO 119 - ZOMER 2012 - WWW.TRIODOS.NL

IN DIT NUMMER: BROEDPLAATS INSPIREERT KRACHT VAN KLEIN HET JAAR VAN DE BIJ ENERGIE IN WATER CERTIFICATEN VAN AANDELEN INTERVIEW PETER BLOM MUZIEK VERBINDT GEBARENTAAL OP DE WERKPLEK

13

Meer dan slapen in een stapelbed

14

CULT VERB EN INSPIR D KLE VA VA

Water is een ideale energiedrager

12

Bijensterfte laatste jaren abnormaal hoog

16

Peter Blom: “We bepalen zelf onze toekomst.”

20

De Verbinding in Groningen biedt doven een gewone baan

06

Marjatta Fehres: veelzijdige musicus

05

KRACHT VAN KLEIN Een film van anderhalve minuut maakt heel Nederland duidelijk wat de kracht is van klein

06

BROEDPLAATS INSPIREERT Een broedplaats is een inspirerende plek die een impuls kan geven aan een wijk

12

HET JAAR VAN DE BIJ Extra aandacht én onderzoek naar bijensterfte in 2012 kan de bijen redden

14

ENERGIE IN WATER Water is een ideale energiedrager. Vaanster Energie gebruikt die kennis voor energiezuinige bouwprojecten

inhoud

16

INTERVIEW MET PETER BLOM “Iedereen kan de financier zijn van een positieve verandering,” zegt Peter Blom, directievoorzitter van Triodos Bank

18

CERTIFICATEN VAN AANDELEN Feiten en cijfers over Certificaten van aandelen Triodos Bank

20

GEBARENTAAL OP DE WERKPLEK De Verbinding biedt dove mensen een gewone baan. Dat biedt perspectief

22

AL UW BANKZAKEN DUURZAAM GEREGELD Alles over duurzaam sparen, beleggen en betalen

fotografie cover GETTY IMAGES De Kleur van Geld informeert over de activiteiten van Triodos Bank en Triodos beleggingsfondsen. Het wordt gratis toegezonden aan klanten en relaties.

COLUMN MATTHIJS BIERMAN

NIEUWS

4

VERNIEUWING

We leven in een geweldige tijd. Een tijd waarin antwoorden op vragen van morgen niet langer van bovenaf komen, maar steeds meer van onderaf worden vormgegeven. Overal in de samenleving zien we ondernemende mensen en vernieuwende initiatieven die positieve veranderingen in gang zetten. Triodos Bank wil juist déze inspirerende ondernemers financieren. In dit nummer van De Kleur van Geld komt een aantal van hen aan het woord. Zo leest u over het duurzame energiebedrijf Vaanster Energie en over Vechtclub XL, een broedplaats voor cultureel ondernemers in Utrecht. Als klant van Triodos Bank draagt u bij aan de financiering van deze en vele andere vernieuwende projecten. Die bijdrage kunt u leveren als spaarder of belegger. Maar ook als mede-eigenaar van onze bank. Vanaf 4 juli 2012 geeft Triodos Bank weer certificaten van aandelen uit waarvoor u tot 1 september 2012 geen aankoopkosten betaalt. Ik nodig u graag uit om certificaten van aandelen Triodos Bank te kopen. U krijgt dan niet alleen een aandeel dat zich over een langere periode heeft bewezen als betrouwbaar. U financiert daarmee ook positieve verandering in de samenleving. We wensen u veel leesplezier. Matthijs Bierman Directeur Triodos Bank Nederland [email protected]

De succesvolle en hippe kledingwinkel Nukuhiva opent een derde winkel. Na Amsterdam en Utrecht krijgt het initiatief van Floortje Dessing ook in Haarlem navolging. Triodos Bank financiert de winkelketen. Om de opening te vieren geeft Nukuhiva de Groene Garde cadeau aan lezers van de Kleur van Geld. Bij een besteding vanaf 100 euro ontvangt u dit bijzondere kookboek t.w.v. 24,95 euro. Ondernemers, gefinancierd door Triodos Bank, zoals de Vegetarische Slager en Willem & Drees, werkten mee aan dit boek. Floortje Dessing schreef het voorwoord. Een kookboek dat opvalt, omdat het niet alleen over lekker (biologisch) koken gaat, maar ook ingaat op de voedselproblematiek. Waar komt ons eten vandaan, wat gaat er mis en wat kunnen we eraan doen? De lezersactie geldt in alle drie de vestigingen van Nukuhiva. Kijk voor het lezersaanbod op de coupon in dit nummer.

Op donderdag 26 april 2012 zijn de ‘vwd CASH Fund Awards’ uitgereikt aan de best presterende fondsen en fondsbeheerders van de in Nederland en België verkrijgbare fondsen. Triodos Vastgoedfonds heeft een Award gewonnen in de categorie Real Estate. Het fonds is erin geslaagd om in vergelijking met de markt goede resultaten te realiseren zonder daarbij grote risico’s te nemen. Triodos Vastgoedfonds stimuleert duurzaamheid in de vastgoedmarkt en belegt in kantoren en andere gebouwen voor professioneel gebruik die duurzaam zijn gebouwd en/of duurzaam worden beheerd. Meer informatie over het fonds kunt u vinden in het online jaarverslag van Triodos Vastgoedfonds. WWW.TRIODOS.NL/JAARVERSLAGVASTGOEDFONDS

WWW.NUKUHIVA.NL

CASH FUND AWARDS

NUKUHIVA

5

NIEUWS

DE

KRACHT VAN KLEIN

26 SEPTEMBER 2012

Op woensdag 26 september organiseert Triodos Bank de Hart-Hoofddag 2012. Het hoofdkantoor van Triodos Bank in Zeist is deze middag dé plek waar klanten, ondernemers en medewerkers van de bank elkaar kunnen ontmoeten. Een belangrijk onderdeel is de uitreiking van de Hart-Hoofdprijs 2012 aan de meest inspirerende duurzame (door Triodos Bank gefinancierde) ondernemer. U kunt zich aanmelden voor de Hart-Hoofddag via de coupon bij dit nummer van De Kleur van Geld. Het aantal plaatsen is beperkt.

ALs hET gAAT oM DE EcoNoMIE kAN IEDEr VAN oNs EEN VErschIL MAkEN. En al die kleine keuzes bij elkaar zorgen voor een heel andere economie. groener, menselijker, innovatiever. Als klant van Triodos Bank weet u dat als geen ander.

Nu de rest van Nederland nog. Daarom hebben we een film gemaakt over de kracht van klein. Een film van anderhalve minuut, die we één keer hebben uitgezonden op alle publieke zenders en die gedurende een aantal weken in de bioscoop te zien is. Bekijk de film op triodos.nl/ klein-groot of facebook.com/ triodosbanknl en stuur hem door.

21 SEPTEMBER 2012 Internationale dag van de Vrede. MasterPeace is een internationale organisatie die het doel heeft miljoenen mensen en bedrijven te activeren voor vrede. Met een centrale rol voor muziek, kunst en sociale media organiseert MasterPeace op 21 september events in meer dan 20 landen. Wat doe jij voor vrede op deze dag? Laat het zien op het platform van MasterPeace WWW.MASTERPEACE.ORG

29 SEPTEMBER 2012 Op 29 september 2012 vindt Sencity Amsterdam plaats in poptempel Paradiso. Sencity is een internationaal muziekevent voor en door dove en horende jongeren. Meer informatie en tickets zijn te koop via WWW.FACEBOOK.COM/ YOUR-SENCITY

MU V

MARJATTA FEHRES Triodos Bank verstrekt onder andere kredieten aan kunstenaars en musici. Met een klein krediet kunnen zij bijvoorbeeld een instrument kopen. Dat deed harpiste Marjatta Fehres. De veelzijdige musicus speelt naast klassiek harp, ook jazz-, pop- en filmmuziek. Ze werkt zelfstandig, maar ook met koren en orkesten.

KIJK OP MIJN GELD GAAT GOED VOOR MEER KUNSTENAARS MET EEN LENING VAN TRIODOS BANK. WWW.TRIODOS.NL/ MIJNGELDGAATGOED

muziek verbindt

UZIEK VER MIJN GELD GAAT GOED

Een broedplaats is veel méér dan een inspirerende plek waar jonge kunstenaars en cultureel ondernemers werken aan innovatieve ideeën. Broedplaatsen geven vaak een heel nieuwe impuls aan een wijk. Ze brengen leven, creativiteit, economische bedrijvigheid en geven kleur aan een stad. Er ontstaan nieuwe verbanden en samenwerkingsvormen. Een broedplaats is dus een investering in levenskwaliteit. Bovendien wordt leegstaand onroerend goed hergebruikt. Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds zijn al vele jaren als financier betrokken bij talloze broedplaatsen, verspreid door het land.

fotografie MAARTEN TROMP / TIM SORBER tekst TOBIAS REIJNGOUD

INSPIREREND EN VERBINDEND

9

KWARTAALDOSSIER

Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds financieren 400 kunst- en cultuurprojecten

BRON: Triodos Bank, Factsheets kantoren- en bedrijfsruimtemarkt van DTZ Zadelhoff

14,1%

In Nederland staat 14,1% van de kantoorruimte leeg. Broedplaatsen maken vaak gebruik van leegstaande gebouwen waardoor een buurt of wijk weer gaat leven.

400 19% Cultureel klimaat “Wij bieden betaalbare werkruimte aan jonge kunstenaars en creatieve starters. Zo leveren we een bijdrage aan de ont­ wikkeling van het culturele klimaat in Amsterdam en aan de levenskwaliteit van de stad.” Dat zegt Jaap Draaisma, algemeen directeur van Urban Resort, dat vijf broedplaatsen beheert in de hoofdstad. Meest bekend is het oude Volkskrantgebouw. Doordat Urban Resort betaalbare werk­ ruimte biedt, blijven jonge cultureel ondernemers actief in de stad, legt Draaisma uit. “Veel van onze huurders komen van de kunstacademie en kunstvakopleidingen. De huren in de reguliere sector in Amsterdam zijn te hoog voor creatieve starters. Zonder broedplaatsen zouden de meesten noodgedwongen vertrekken.” Het aantal broedplaatsen is de afgelopen jaren niet alleen in Amsterdam flink toegenomen. Ook in steden als Arnhem, Rotterdam, Eindhoven en Utrecht krij­ gen oude kantoorpanden, scholen, kloos­ ters en fabriekshallen een nieuwe bestem­ ming als inspirerende plek voor jonge creatieve ondernemers. Dat is niet alleen van belang voor een vitaal cultureel leven. Ook in economische termen is de waarde van de creatieve sector groot. De crea­ tieve industrie genereert omzet en brengt economische dynamiek in een stad.

Broedplaatsen worden bevolkt door een veelkleurig gezelschap van onder meer meubelmakers, grafisch ontwerpers, fotografen, reclamemakers, beeldend kunstenaars, modeontwerpers, illustra­ toren, dj’s en gameontwerpers. Vaak leidt de start in een broedplaats tot een succesvolle doorbraak. Draaisma: “Veel van de belangrijke Amsterdamse dj’s van vandaag zijn ooit bij ons begonnen.” Initiatief Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds zijn al vele jaren financier van broed­ plaatsen. “Cultuur is onontbeerlijk voor een samenleving met levenskwaliteit,” zegt Eric Holterhues, hoofd Kunst en Cultuur bij Triodos Investment Management. “Dat is het belangrijkste motief voor de bank bij het finan­ cieren van de culturele sector, waar­ onder broedplaatsen. Verder hebben broedplaatsen een aantal specifieke

In 2011 bezocht 19% van de bevolking in Nederland culturele evenementen en podia die door Triodos Bank werden gefinancierd.

waarden die wij als bank graag onder­ steunen. Zo bieden ze betaalbare werk­ ruimte aan kunstenaars en geven ze een nieuwe bestemming aan leegstaande panden: ze brengen leven in de wijk.” Het initiatief voor het opzetten van een broedplaats komt meestal van de cultureel ondernemers zelf, zegt Anita Boerkamp, relatiemanager Kunst & Cultuur bij Triodos Bank. “Zij zien een leegstaand pand en nemen het initiatief om daar een broedplaats te vestigen. De aanschaf of huur van zo’n pand wordt gefinancierd vanuit verschillende bronnen, zoals eigen geld en inkomsten, fondsenwerving, een subsidie van de gemeente of een lening van de bank.” Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds werken bij de financiering van broed­ plaatsen samen met verschillende part­ ners. Zo ontwikkelde de bank samen met de stichting Cultuur­Ondernemen het Borgstellingsfonds Kunstenaars, dat

“Broedplaatsen geven een nieuwe bestemming aan leegstaande gebouwen. Dat geeft leven aan een wijk.” Anita Boerkamp

10

KWARTAALDOSSIER

GRAFIEKEN > 1. In totaal financieren we 3.458 kunstenaars. 2.160 daarvan huren atelierruimte met een financiering via Triodos Cultuurfonds; 1.298 daarvan huren een ruimte bij een broedplaats met een financiering van Triodos Bank. 2. Triodos Cultuurfonds heeft 17,7 miljoen euro uitgezet in leningen aan broedplaatsen. Triodos Bank heeft 5 miljoen euro uitgezet in leningen aan broedplaatsen.

Bureau Broedplaatsen van de gemeente Amsterdam streeft ernaar steeds weer nieuwe broedplaatsen te creëren. Hiermee bevorderen zij de creativiteit in de stad.

onder meer broedplaatsen financiert. Het fonds staat met een relatief klein bedrag garant voor een veelvoud aan leningen van Triodos Bank. Met de gemeente Amsterdam heeft de bank een vergelijkbare samenwerking: het Borgstellingsfonds Broedplaatsen. Een borgstelling is vaak onontbeerlijk voor initiatiefnemers van een broedplaats, omdat ze meestal geen eigen vermogen of eigen gebouw hebben dat als onder pand kan dienen voor een lening. Dat zegt Jaap Schoufour, hoofd van Bureau Broedplaatsen van de gemeente Amsterdam. Het bureau werkt samen met verschillende partijen, waaronder Triodos Bank. Schoufour: “Als gemeente streven we ernaar om steeds weer nieuwe broedplaatsen te creëren. Het Borgstel­ lingsfonds Broedplaatsen maakt het mogelijk om dat op een ondernemende wijze te doen zonder veel subsidie.” Vechtclub XL Soms regelen de cultureel ondernemers de financiering van een broedplaats voor een belangrijk deel zelf. Neem de Utrechtse broedplaats Vechtclub XL die dit voorjaar de deuren opende. Die werd voor een aanzienlijk deel gefinancierd met kapitaal opgehaald via crowdfun­ ding: investeringen door particulieren en bedrijven. De broedplaats is gevestigd in een voormalig magazijn op een industrie­ terrein. “We hebben ruim 170 partijen gevonden om de broedplaats te finan­ cieren,” vertelt Boudewijn Rijff, zakelijk directeur van Vechtclub XL. “Dat geeft aan dat er een breed draagvlak in de samenleving bestaat voor wat wij doen.” Vechtclub XL biedt plaats aan ongeveer honderd cultureel ondernemers. Het is de tweede broedplaats die Rijff samen met compagnon en kunstenaar Rikkert Paauw de afgelopen jaren in Utrecht opzette. Rijff: “We zijn in 2006 gestart met een kleinere broedplaats in een oud distributiecentrum. Die broedplaats is organisch ontstaan. We zijn in dat pand

zelf begonnen met ons eigen bouw­ en ontwerpbedrijf Stortplaats van Dromen. Doordat we in een groot pand zitten, konden we ook andere creatieve bedrijven een werkplek bieden.” Triodos Bank is als financier betrokken bij Stortplaats van Dromen en daarmee ook bij Vechtclub XL, een project van het bedrijf. Werken in een broedplaats is inspirerend. Rijff: “Met ons ontwerp­ en bouwbedrijf doen we verschillende projecten. Het is mooi als je in een pand zit waar bijvoor­ beeld ook een interieurarchitect en een meubelmaker zijn gevestigd. Die kunnen meedenken en meewerken. Een broed­ plaats levert ook extra werk op. De mensen die er werken weten elkaar te vinden en huren elkaar in.” Grootste zonnecentrale Broedplaatsen hebben vaak een revitali­ serende functie in een wijk. “Veel broed­ plaatsen zijn gevestigd in panden die al lange tijd leegstaan. In veel gevallen zijn het gebouwen op onaantrekkelijke loca­ ties in de stad en in achterstandswijken,” legt Anita Boerkamp uit. “Vaak gaat het om wijken met weinig sociale samenhang. Dat verandert met de komst van een broedplaats. Broedplaatsen ontpoppen zich tot de ziel van de wijk. Ze hebben vaak een podium of restaurant. Dat geeft leven. Bovendien gaan de cultureel ondernemers op hun beurt de wijk in. Neem de broedplaatsen van Beehive in Amsterdam. Huurders doen twee uur per week vrijwilligerswerk in de buurt, zoals lesgeven op scholen.” “Broedplaatsen leveren ook een bijdrage aan duurzaam­ heid,” vertelt Eric Holterhues. “Triodos Bank en Triodos Cultuurfonds stimule­ ren broedplaatsen tot investeringen in energiebesparing. Zoals bij broedplaats Xpositron in Amsterdam. Onlangs zijn op het dak zonnepanelen geplaatst om de energielasten te drukken. Het is nu de grootste zonnecentrale van Amsterdam. De zonnepanelen zijn medegefinancierd via Triodos Groenfonds.”

1.

AANTAL KUNSTENAARS MET EEN LENING VAN TRIODOS CULTUURFONDS EN TRIODOS BANK

2.

AANTAL UITGELEENDE EURO’S AAN BROEDPLAATSEN DOOR TRIODOS BANK EN TRIODOS CULTUURFONDS

5 MILJOEN EURO

2.160

1.298

17,7 MILJOEN EURO

11

KWARTAALDOSSIER

In het Volkskrantgebouw is ruimte voor nieuw danstalent. New Dance Studios biedt ruimte voor experiment en ontwikkeling. WWW.NEWDANCESTUDIOS.COM

Robbert Wefers Bettink is modeontwerper. Samen met Cissy Noordeloos is hij eigenaar van Studio Sober. WWW.STUDIOSOBER.NL

Marte Haverkamp is productvormgever. Ze maakt allerlei objecten, bijvoorbeeld lampen van plastic. In het Volkskrantgebouw huurt ze een ruimte van 15 vierkante meter. WWW.STUDIOMARTE.NL

< Lotte Klaver is kunstenaar en illustrator. Haar atelier bevindt zich in het Volkskrantgebouw. WWW.LOTTEKLAVER.NL

12

NIEUWS

RED DE

BIJEN 2012 is het jaar van de bij. Deze bijzondere aandacht is nodig omdat de bijensterfte de laatste jaren abnormaal hoog is. We zien sterftecijfers tussen de 20 en 30%, terwijl dit normaal rond 8% ligt. Wilde bijen en honingbijen zijn van cruciaal belang voor natuur en landbouw omdat ze bomen en gewassen bevruchten. Triodos Foundation maakt zich daarom sterk voor de bij. Op het eigen terrein van Triodos Bank wordt een bijenstal met vier bijenvolken onderhouden. Daarnaast stelt het fonds 30.000 euro beschikbaar voor wetenschappelijk onderzoek. Directeur van Triodos Foundation Ted van den Bergh: “Er is dringend onafhankelijk onderzoek nodig naar het verband tussen bijensterfte en het sterk toegenomen gebruik van insectenbestrijdingsmiddelen. Wanneer dit verband bevestigd zou worden, kan de overheid passende maatregelen treffen.” Door geld te schenken kunnen wetenschappers onderzoeken als deze bekostigen. Wilt u het onderzoek naar de bijensterfte steunen en een financiële bijdrage leveren? Kijk dan op: WWW.TRIODOSFOUNDATION.NL

THEEZAK ALS TAS?

DRIJVENDE

WERKPLEK Steeds minder mensen werken in vaste dienst. Daarom stijgt de vraag naar inspirerende werk- en ontmoetingsplekken voor ondernemers. In Amsterdam-Noord ontstond in juni 2012 een bijzonder initiatief. Op de GeWoonboot kunnen zelfstandige ondernemers een plek reserveren om te werken. Aan de achterkant is ruimte voor flexwerkers, terwijl er aan de voorkant een vergaderruimte is waar ook workshops over duurzaamheid worden georganiseerd. Op dit moment voorziet de boot voor 80% in eigen energie. Met de voorgenomen plaatsing van een windmolen en extra zonnepanelen wordt dat zelfs 100%. De boot is niet aangesloten op het riool. Bamboe, riet en bacteriën zuiveren het doorgespoelde toiletwater in een drijvende tuin. De GeWoonboot vind je op de NDSM-werf, een voormalige scheepswerf in Amsterdam-Noord die nu een creatieve en innovatieve hotspot van Amsterdam is. WWW. GEWOONBOOT.NL

Een portemonnee of tas met een verhaal. Dat krijg je wanneer je een echte Ragbag aanschaft. Dit merk, dat uitsluitend duurzaam geproduceerde artikelen verkoopt, heeft onlangs de ‘teabag’collectie op de markt gebracht. In India wordt plastic afval verzameld door zogenoemde ‘Ragpickers’ die dit verkopen aan een afvalverzamelcentrum. Grote zakken die worden gebruikt bij het plukken van thee worden in een klein naaiatelier verwerkt tot unieke producten. Elk item heeft zijn eigen print, afhankelijk van de theeplantage. Het project levert werk voor 30 ragpickers in het Indiaase Tamil Nadu, die zo een kans krijgen op een betere toekomst. Ragbag geeft nu speciaal voor lezers van De Kleur van Geld 25% korting op de teabag-collectie. Kijk voor de actievoorwaarden op de coupon bij dit nummer van De Kleur van Geld. WWW.RAGBAG.EU

Triodos Renewables Europe Fund bezit een windpark in het duitse Midlum. Het windpark dat sinds 1999 in gebruik is, bevindt zich op een windrijke locatie in een agrarische omgeving en bestaat uit 70 windmolens. Deze produceren 44.111.136 kWh, waarmee 12.660 huishoudens van elektriciteit worden voorzien.

Het motto van VARIETEMA: circus voor iedereen. Op de splinternieuwe locatie en in een eigen circustent kan iedereen bij VARIETEMA het echte circus zelf ervaren. Sociale ontwikkeling, samenwerking en normen en waarden staan centraal bij alle activiteiten van VARIETEMA.

Mevrouw Soeun is kredietnemer van de Cambodjaanse microfinancieringsinstelling PRASAC. Zij heeft een lening ontvangen voor de aanschaf van een kleinschalige biogasinstallatie waarmee zij duurzame energie kan opwekken. PRASAC verleent leningen voor soortgelijke installaties aan 6.000 families op het platteland van Cambodja.

STAYOKAY is de grootste hostelketen in Nederland en is gecertificeerd met het Europees Ecolabel. Verblijven in een STAYOKAY hostel is meer dan slapen in een (stapel)bed. Het biedt mogelijkheden voor vergaderingen en evenementen en is een inspirerende plek voor mensen die duurzaamheid, gezond leven en genieten belangrijk vinden.

triodos.nl/mijngeldgaatgoed Deze projecten financieren we met uw geld. Kijk voor meer informatie over deze en andere projecten op www.triodos.nl/mijngeldgaatgoed

DUURZAAM INNOVEREN

14

ENERGIE IN WATER Vaanster Energie maakt gebruik van de kracht van water om gebouwen te verwarmen en te koelen. Water is een ideale energiedrager. Het neemt snel warmte op en kan het ook weer snel afgeven. Dat beginsel is de basis van warmte­koudeopslag. Vaanster is specialist in het beheren en exploiteren van deze duurzame techniek. Het bedrijf werkt samen met Triodos Bank bij het aankopen van een aantal grote, duurzame energieprojecten.

fotografie PIETER VAN DEN BOOGERT / KEVIN VERKRUIJSSEN / VAANSTER ENERGIE tekst TOBIAS REIJNGOUD

Zomer en winter Vaanster Energie is een van de markt­ leiders op het gebied van warmte­ koudeopslag (WKO). Het principe van WKO is eenvoudig. In de winter wordt warm grondwater opgepompt vanuit diepliggende bodemlagen. Een warmtepomp en een hulpketel warmen het water zo nodig bovengronds verder op, waarna het water wordt gebruikt voor het verwarmen van woningen, kantoren en winkels. Na dit proces is het water afgekoeld en wordt het weer teruggepompt in de bodem. Het koude water wordt vervolgens in de zomer opgepompt en gebruikt om gebouwen te koelen. Tijdens het koelproces warmt het water op. Het wordt teruggepompt in de bodem en is in de winter weer beschikbaar voor verwarming. Zo is de cirkel rond. “Water in de bodem behoudt zijn temperatuur,” zegt Jeroen Krebbers, directeur van Vaanster Energie. “Daardoor hoef je het maar weinig bij te warmen om het als verwarming te kunnen gebruiken. Bovendien heb je

15

PROJECT CV JEROEN KREBBERS Jeroen Krebbers (1969) werkte in de jaren ’90 bij energiebedrijf EDON, dat later opging in Essent. Vervolgens startte hij met een aantal zakenpartners Van Draeckeburgh, een onafhankelijk adviesbureau, onder meer op het gebied van duurzame energie. In 2003 zette hij Vaanster Energie op, dat investeert in energiezuinige verwarmings- en koelingsinstallaties.

in de zomer geen reguliere airco nodig om te koelen. Met onze projecten realiseren we zo een forse afname van CO2­uitstoot.”

Nieuwegein wordt gerealiseerd met een gezamenlijke financiering van Triodos Bank en Triodos Groenfonds.

Gezamenlijk Warmte­koudeopslag verwarmt en koelt een volledig gebouwencomplex, legt Krebbers uit. “Het is een gezamenlijke installatie. Technisch en financieel is het onhaalbaar om elk huis apart te voorzien van een eigen WKO­installatie.” Vaanster Energie werkt bij het realiseren van WKO­projecten samen met vastgoed­ ontwikkelaars. Al bij de bouw wordt de installatie aangebracht door de vastgoedontwikkelaar. Na oplevering beheert Vaanster de centrale en deze voorziet gebruikers van gebouwen van warmte en koeling. Een van de meest in het oog springende projecten van Vaanster is het nieuwe stadscentrum van Nieuwegein. Daar realiseren zij een project met een stad­ huis, theatercomplex, winkelcentrum en appartementen. Krebbers: “Het hele complex is aangesloten op een WKO­instal­ latie.” De duurzame energieopwekking in

Innovatie Krebbers begon in 2003 met Vaanster Energie. Inmiddels levert het bedrijf warmte en koude aan enkele duizenden eindgebruikers. “De meeste daarvan zijn particulieren en winkeleigenaren. Maar we hebben ook installaties in zorgcentra en kantoorgebouwen,” aldus Krebbers. Voordat hij met Vaanster startte, werkte Krebbers als onafhankelijk adviseur op het gebied van duurzame energie. “Ik merkte dat er behoefte was aan par­ tijen die duurzame energie­installaties ook daadwerkelijk realiseren. Daar springen we met Vaanster op in.”

Tot voor kort schrokken de meeste vastgoedontwikkelaars ervoor terug om WKO te installeren, weet Krebbers uit eigen ervaring. “Het inpassen van een collectief warmte­ en koudesysteem is immers gecompliceerd.” Tegenwoordig toont de vastgoedwereld steeds meer interesse in WKO. Het aantal projecten van Vaanster groeit snel. Krebbers: “Steeds meer ontwikkelaars zetten in op duurzaamheid omdat de eisen op het gebied van energiezuinigheid strenger worden. Door de economische crisis worden de laatste jaren weliswaar minder vastgoedprojecten gerealiseerd, maar de projecten die wél van de grond komen, zijn bijna allemaal energiezuinig. Dat is een positieve ontwikkeling.” WWW.VAANSTER.NL

“Met onze projecten realiseren we zo een forse afname van CO2­uitstoot.” Jeroen Krebbers

16

INTERVIEW

MAAK HET VERSCHIL “We bepalen zelf onze toekomst. Iedereen kan de financier zijn van een positieve verandering,” zegt Peter Blom, directievoorzitter van Triodos Bank.

tekst TOBIAS REIJNGOUD

Krachtige beweging We leven in een interessante tijd, volgens Peter Blom. “We zien grote crises en onzekerheid. Maar tegelijkertijd is er een krachtige en positieve beweging gaande van initiatiefrijke mensen die samen vorm geven aan een duurzame toekomst.” De uitdagingen waar we voor staan zijn groot, meent Blom. “Denk aan het klimaatvraagstuk, de financieel-economische crisis en de onzekerheid over onze toekomstige voedsel- en energievoorziening. Maar in tijden van crisis ontstaat ook ruimte voor nieuwe initiatieven. Dat is ongelofelijk positief.” De vernieuwing komt van onderaf. Blom: “Steeds meer mensen realiseren zich dat ze met hun eigen initiatieven de kwaliteit van de samenleving kunnen versterken. Soms gaat het om persoonlijke keuzes, zoals het besluit om biologische producten uit de eigen regio te kopen. Soms gaat het om grotere initiatieven, zoals een ondernemer die een duurzaam energiebedrijf opzet. Al die keuzes en initiatieven vormen samen een kritische massa die een doorbraak kan realiseren. Internet en sociale media spelen bij deze beweging een belangrijke, verbindende rol.” Iedereen zélf financier Triodos Bank maakt deel uit van deze beweging, zegt Blom. “Onze bank is ruim dertig jaar geleden opgericht vanuit het besef dat alleen een gebalanceerde ont-

wikkeling werkelijk duurzaam is. De grote vraagstukken van vandaag onderstrepen de noodzaak daarvan. Door de financiële crisis wordt duidelijk dat eenzijdig inzetten op economische groei onverantwoord is. Financieel gewin op korte termijn heeft afgedaan. Het gaat om de lange termijn. Duurzame initiatieven voegen waarde toe aan de samenleving en vormen daarmee ook de basis voor een gezond financieel rendement.” Het feit dat steeds meer mensen zich hiervan bewust worden, verklaart ook de gestage groei van Triodos Bank. Blom vindt het bijzonder om te zien dat meer en meer mensen kiezen voor duurzaam bankieren. “Dat doen ze niet alleen door hun spaargeld aan ons toe te vertrouwen of door een krediet aan te vragen. Veel spaarders kiezen ervoor om certificaten van aandelen te kopen en zo mede-eigenaar te worden van de bank. Daarmee versterken ze hun band met de beweging die kiest voor een duurzame samenleving. Tegelijkertijd investeren ze in de ontwikkeling van de bank.” De groei van de bank is een gezonde, organische groei, zegt Blom. “Ook de vraag naar financiering van de verandering neemt immers toe. Met certificaten van aandelen Triodos Bank kan iedereen zélf financier zijn van een positieve verandering.”

CERTIFICATEN VAN AANDELEN Wilt u meer weten over certificaten van aandelen Triodos Bank? Neemt u dan contact op met de mensen van Triodos Bank of kijk op

WWW.TRIODOS.NL

WWW.TRIODOS.NL/ CERTIFICATEN

PROJECT CV PETER BLOM Peter Blom (1956) is sinds 1997 directievoorzitter van Triodos Bank. Hij is vanaf de oprichting in 1980 verbonden aan de bank. Blom is bestuurslid van de Nederlandse Vereniging van Banken en werd in 2010 benoemd tot lid van de Club van Rome. Vorig jaar was hij medeoprichter van het Sustainable Finance Lab, een denktank over de toekomst van de financiële sector. Daarnaast is hij voorzitter van de Global Alliance for Banking on Values, een internationaal netwerk van duurzame banken dat op initiatief van Triodos Bank is opgericht.

“We bepalen zelf onze toekomst.” Peter Blom

18

HET NIEUWE BANKIEREN

De Global Alliance for Banking on Values (GABV) verwelkomde in april 2012 haar 16e lid. De Melbournse bank Bankmecu is de eerste duurzame bank in Australië die zich heeft aangesloten bij GABV. WWW.GABV.ORG

BELEGGEN IN 2013 Op 25 mei jl. werd in het Begrotingsakkoord 2013 aangekondigd dat het fiscale voordeel voor groen beleggen blijft gehandhaafd op 1,9%. Dat is goed nieuws voor beleggers in het Triodos Groenfonds en voor de groene ondernemers die via het Triodos Groenfonds financiering krijgen, omdat eerder was besloten dit fiscale voordeel af te bouwen tot 1,2%. Helaas worden per 1 januari 2012 de fiscale voordelen voor cultureel en sociaalethisch beleggen (microfinanciering) afgeschaft. Als Triodos Bank werken wij nu aan scenario’s om onze betrokkenheid bij de financiering van de culturele sector een nieuwe invulling te geven. Wij zijn ervan overtuigd dat wij de beleggers en de culturele sector goed kunnen blijven bedienen. Het Triodos Fair Share Fund heeft veel kennis en een solide relatienetwerk opgebouwd waardoor het fonds goed is gepositioneerd voor de toekomst. WWW.TRIODOS.NL/ BELEGGEN

9.340

Steeds meer consumenten kiezen voor duurzame cacao­ producten. Conacado in de Dominicaanse Republiek produceert uitsluitend fair trade en biologisch gecertificeerde cacao. Cacaoboeren kunnen zich bij hen aansluiten. De 9.340 aangesloten boeren verbouwen ruim 45.000 hectare cacao die Conacado grotendeels naar Europa verscheept. Dankzij de handelsfinanciering vanuit Triodos Sustainable Trade Fund kan Conacado de boeren direct bij levering van hun oogst betalen. WWW.CONACADO.COM.DO

Uit onderzoek door de Global Alliance for Banking on Values (GABV), een wereldwijd onafhankelijk netwerk van duurzame banken waar Triodos Bank mede­oprichter van is, blijkt dat duurzame banken het beter doen dan de internationale grote banken. De belangrijkste resultaten uit het onderzoek zijn: ­ Duurzame banken hebben bijna twee keer zoveel van hun balanstotaal uitstaan aan leningen aan ondernemingen (69,6%), vergeleken met de grootste en meest invloedrijke banken (37,8%) ­ Duurzame banken behaalden gemiddeld een hoger rendement op eigen vermogen (7,07%) dan de grote internationale financiële instellingen (6,06%) WWW.GABV.ORG

UW EIGEN BANK Triodos Bank financiert met het geld van spaarders en beleggers veel verschillende duurzame bedrijven en projecten. De bank kan echter meer kredieten verstrekken door meer eigen vermo­ gen aan te trekken. Dit doet Triodos Bank onder andere door certificaten van aandelen uit te geven. Met een certificaat van aandeel Triodos Bank investeert u in uw eigen bank. De certificaten van aandelen zijn niet beursgenoteerd, maar wel verhandelbaar en alleen verkrijgbaar via Triodos Bank. Om de onafhankelijkheid en de duurzame missie van Triodos Bank te verankeren, zijn alle aandelen ondergebracht bij de Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos Bank (SAAT). VOOR MEER INFORMATIE KIJK OP WWW.TRIODOS.NL/CERTIFICATEN

19

FEITEN & CIJFERS

Het aantal certificaathouders van Triodos Bank Nederland is in 2011 gestegen met 20%*.

46% van de certificaathouders van Triodos Bank in Nederland is vrouw.

20% BRON: Triodos Bank, jaarcijfers 2011. * Triodos Bank heeft vestigingen in Nederland, Groot-Brittannië, België, Spanje en Duitsland. ** Kijk voor de actuele koers op www.triodos.nl/beleggen

46% 170 certificaathouders zijn jonger dan elf jaar (1,4%).

74 EURO

1,4%

De jongste certificaathouder van Triodos Bank in Nederland.

De waarde van een certificaat van aandeel Triodos Bank**.

1 MAAND

18%

Het eigen vermogen van Triodos Bank Nederland groeide in 2011 met 18%.

20

WERKEN MET GEBAREN De Verbinding, producent van dakkapellen en kozijnen, biedt dove mensen een reguliere baan. Daarmee is het bedrijf uniek in Nederland. Want dove mensen ondervinden vaak grote moeilijkheden bij het vinden van werk. fotografie NICO SCHUTTE / ERIK VAN ECHTEN tekst TOBIAS REIJNGOUD

PROJECT CV DE VERBINDING Toine van Bijsterveldt (1951) is initiatiefnemer en mede-eigenaar van De Verbinding. Daarnaast werkt hij als consultant en interim-manager. In het verleden was hij lid van de raad van bestuur van Thuiszorg Groningen en directeur van het landelijk opleidingscentrum van KPN. Piet van Burik (1949) werkte 34 jaar als opleider en ontwikkelaar bij KPN. Van Burik is mede-eigenaar en directeur van De Verbinding.

MIJN GELD GAAT GOED

21

Eigenwaarde Perspectief bieden aan dove mensen, zorgen dat ze zelf vertrouwen ontwikkelen - en hen weer verbinden met de samenleving en de arbeidsmarkt. Dat zijn de belangrijkste doelstellingen van De Verbinding in Groningen. Triodos Bank is betrokken als financier. “Wij zijn een gewoon, commercieel bedrijf,” zegt Toine van Bijsterveldt, initiatiefnemer en mede-eigenaar van De Verbinding. “Precies dat gewone zorgt ervoor dat we onze werknemers perspectief bieden. Ze hebben hier een volwaardige baan. Dat is onontbeerlijk voor de ontwikkeling van zelfvertrouwen en het gevoel van eigenwaarde.” De Verbinding bestaat dit voorjaar vijf jaar en startte met acht dove medewerkers. Het bedrijf is vanaf het begin winstgevend, en inmiddels is het aantal werknemers uitgebreid tot twaalf. Het bedrijf werkt samen met Schipper Kozijnen in Opmeer, een familiebedrijf met een veertigjarige historie. De Verbinding is toeleverancier van kozijnen, schuifpuien en dakkapellen. Het bedrijf werkt sinds vorig jaar met de Universiteit Twente aan het verder verduurzamen van de productiemethoden en producten. Eenzaam “Er zijn relatief weinig volledig dove mensen in Nederland,” vertelt Van Bijsterveldt. “Het totale aantal is lastig vast te stellen, maar het gaat om ongeveer 15.000 mensen.” Doofheid drukt een stevig stempel op het leven. Van Bijsterveldt: “Dove kinderen hebben vanaf jonge leeftijd een enorme taalachterstand. Veel van hen hebben daardoor moeite met scholing en opleiding. Ze hebben weinig kansen op de arbeidsmarkt. En ook zijn ze vaak eenzaam en leven ze afgesloten van de samenleving.”

“Precies dat gewone zorgt ervoor dat we onze werknemers perspectief geven.” Toine van Bijsterveldt

Veroveren Wat de invloed van doofheid is, weet Van Bijsterveldt als geen ander: zijn oudste zoon Tijl werd doof geboren. “Inmiddels is Tijl tweeëntwintig. Het gaat goed met hem, hij volgt een opleiding en heeft een breed sociaal netwerk. Maar niets gaat vanzelf. Alles moet letterlijk worden veroverd.” De strijd van zijn zoon inspireerde Van Bijsterveldt tot het opzetten van De Verbinding. Dat deed hij samen met vriend Piet van Burik, tegenwoordig directeur van het bedrijf. “Het werk hier geeft veel voldoening,” vertelt Van Burik. “Toen we in 2007 begonnen, had maar één van de acht medewerkers elders een baan. De anderen zaten thuis, sociaal geïsoleerd, vaak met financiële problemen.” Sindsdien is er veel veranderd. Van Burik: “Ze hebben hier een vak geleerd. We geven onze werknemers een opleiding op de werkplek. Doordat ze nu hun eigen geld verdienen, hebben de meesten een huis kunnen kopen. Onze mensen hebben weer een toekomst.” WWW.DEVERBINDINGBV.NL

KIJKJE ACHTER DE SCHERMEN BIJ DE VERBINDING

Wilt u weten wat er in de fabriek gebeurt? Bekijk dan het filmpje op www.triodos.nl/ dekleurvangeld

22

BELEGGEN, SPAREN, BETALEN

COLOFON

BELEGGEN

DE KLEUR VAN GELD is een uitgave van Triodos Bank. redactie TAMARA RIJNEN EWA SKOTNICKI MAARTEN THIJS

RENDEMENTEN ULTIMO MEI 2012 BEREKEND DOOR VWD GROUP 3 MND

1,3

Certificaat Triodos Bank3

1 JAAR

5,5

5 JAAR GEM.

3 JAAR GEM. 4,6

4,5

3,9

-5,8*

0,7

1,7

2,7

nvt

Triodos Fair Share Fund2

4,6

10,9

9,1

7,9

nvt

Triodos Groenfonds2

2,2

5,1

2,5

3,3

2,9

Triodos Renewables Europe Fund1

5,1

17,4

6,7

5,9

nvt

Triodos Sustainable Bond Fund3

3,0

9,0

6,0

4,4

4,4

Triodos Sustainable Equity Fund3

0,3

-0,4

10,9

-3,8

0,8

Triodos Sustainable Mixed Fund3

1,9

5,6

8,6

1,9

3,5

Triodos Sustainable Pioneer Fund1

-2,0

-16,9

1,9

-6,3

nvt

Triodos Vastgoedfonds

-0,2

-2,5

-2,1

-0,7

nvt

Triodos Cultuurfonds2

4

1 2 3 4

concept STUDIO ROOM WWW.STUDIOROOM.NL

10 JAAR GEM.

ontwerp HELDERGROEN BV WWW.HELDERGROEN.NL met medewerking van SANDRA BERGSTEIJN HELEEN DE JONG LAURA KIKKERT CAROLINE DE KONING THOMAS STEINER TOBIAS REIJNGOUD ANNE SCHERMER GERA VAN WIJK MARION ZANDERS JOSET VAN DER HOEVEN

Rendement op basis van intrinsieke waarde. Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend, exclusief belastingvoordeel Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend. Rendement op basis van herrekende intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend.

fotografen PIETER VAN DEN BOOGERT ROBBERT BRAAK MICHIEL WIJNBERGH

* Op 25 mei jl. werd in het Begrotingsakkoord 2013 onverwachts aangekondigd dat het fiscaal voordeel voor cultureel beleggen per 1 januari 2013 wordt afgeschaft. Deze maatregel heeft een drukkend effect gehad op de waardering van de leningen van Triodos Cultuurfonds. Als gevolg daarvan heeft er eind mei een eenmalige negatieve correctie op de koers plaatsgevonden. www.triodos.nl/beleggen

OVER BELEGGEN

Met ingang van 1 juli 2012 is de Essentiële Beleggersinformatie ingevoerd voor de beleggingsfondsen van Triodos Investment Management. Dit is de opvolger van de Financiële Bijsluiter.

WWW.TRIODOS.NL/ BELEGGEN

DISCLAIMER Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op www.triodos.nl Hier vindt u onder meer de Essentiële Beleggersinformatie en het prospectus. De beslissing om een fonds te kopen dient uitsluitend genomen te worden op basis van het prospectus. Kijk voor fondsspecifieke kosten en risico’s in het prospectus. WWW.TRIODOS.NL/ BELEGGEN

SPAREN

TARIEVEN PER 8 JUNI 2012 WIJZIGINGEN VOORBEHOUDEN

fotografie cover GETTY IMAGES

Het rentepercentage voor de onderstaande spaarrekeningen is met ingang van 8 juni 2012 gewijzigd: Spaar Meer Rekening 1,0%, Spaar Vrij Rekening 0,9%. MAAND SPAREN

INTERNET SPAREN

NOORD-ZUID INTERNET SPAREN

SPAAR DEPOSITO

KINDER TOEKOMST PLAN

2 1 1 2 2 0

Maandelijks een vast bedrag tussen € 10,- en € 500,- sparen en 24 uur per dag kosteloos over uw spaargeld beschikken.

4

24 uur per dag uw saldo raadplegen en snel en gemakkelijk overboeken via internet. Vanaf € 50.000,0,9% rente.

4

Sparen voor leningen aan kleine bedrijven in ontwikkelingslanden. Saldo informatie en overboeken via internet. Vanaf € 50.000,0,9% rente.

4

(Bij looptijd van 5 jaar). Duurzaam sparen voor een vaste periode en profiteren van een hoge rente. Naar keuze van 1 tot 10 jaar vast.

8

Sparen voor de toekomst van uw (klein)kind met een hoge rente. Nu met startpremie van € 10,- of een prentenboek cadeau.

BETALEN

AL UW DAGELIJKSE BANKZAKEN DUURZAAM GEREGELD MET DE TRIODOS INTERNET BETAALREKENING.

Wereldwijd pinnen, internetbankieren en maandelijks een rekeningafschrift met de Triodos Internet Betaalrekening. Voor € 1,80 per maand per rekeninghouder (€ 21,60 per jaar), tarief per 1 januari 2012, wijzigingen voorbehouden. KIJK VOOR HET COMPLETE OVERZICHT VAN DE TARIEVEN EN INFORMATIE OVER DE TRIODOS INTERNET BETAALREKENING OP WWW.TRIODOS.NL/BETALEN

OVER SPAREN

KINDER TOEKOMST PLAN Duurzaam sparen voor uw kind of kleinkind? Open nu een Kinder Toekomst Plan, stort 100 euro of meer en ontvang het prentenboek ‘Kleine Ezel en de durfal’ of 10 euro cadeau. WWW.TRIODOS.NL/ KINDSPAREN

OVER VERMOGEN

PRIVATE BANKING Heeft u het vermogen om bij te dragen aan een duurzamere samenleving? Neemt u dan contact op met een relatiemanager van Triodos Bank Private Banking. WWW.TRIODOS.NL/ PRIVATEBANKING OF BEL 030 693 65 05

druk DRUKKERIJ PASCAL, UTRECHT ISSN nummer: 2210-8408 DE KLEUR VAN GELD is gedrukt op 100% gerecycled papier. TRIODOS BANK Utrechtseweg 44 Postbus 55 3700 AB Zeist telefoon

030 693 65 11 e-mail

[email protected] www.triodos.nl KvK Utrecht nummer

3006 2415 Druk- en zetfouten voorbehouden. Triodos Bank NV is geregistreerd bij de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De in deze uitgave genoemde Triodos beleggingsfondsen zijn geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten. Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op www.triodos.nl of wordt u op verzoek kosteloos toegezonden.

copyright, © 2012

TUUR BINDT N REERT DE EUR AN

04

Groen kookboek cadeau bij Nukuhiva

11

Ruimte voor creatieve starters

05

13

6.000 biogasinstallaties op Cambodjaans platteland

12

Ragbag - van thee naar tas

GOOI MIJ NIET WEG. GEEF MIJ LIEVER DOOR AAN VRIENDEN, FAMILIE OF KENNISSEN. BEDANKT!

BROEDPLAATSEN

GEVEN EEN NIEUWE BESTEMMING AAN LEEGSTAANDE GEBOUWEN. ZIE PAGINA 8

DE KRACHT VAN KLEIN ZIE PAGINA 5

INTERVIEW

“MET CERTIFICATEN VAN AANDELEN TRIODOS BANK KAN IEDEREEN ZÉLF FINANCIER ZIJN VAN EEN POSITIEVE VERANDERING.” ZIE PAGINA 16

UTRECHTSEWEG 44 POSTBUS 55 3700 AB ZEIST 030 693 6511 [email protected] WWW.TRIODOS.NL