KLEUR GELD UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO WINTER VAN

DE

KLEUR VAN GELD

UITGAVE VAN TRIODOS BANK - NO 121 - WINTER 2012 - WWW.TRIODOS.NL

IN DIT NUMMER: WAT WIL JE VERANDEREN? BELEGGEN ZOALS BELEGGEN BEDOELD IS KIJKEN, LUISTEREN EN DOEN VROUWEN ALS INSPIRATIEBRON ENERGIE VOOR ZORG JUST NUTS HET VRIJE WOORD

20

De Balie, sinds 1982 dé plek voor debat in Nederland

08

Veel investeerders samen, kunnen zorgen voor een grote verandering

04

BELEG ZOA BELEG BEDO IS D KLE VA

Wel eens een boom op een dak gezien?

05

De meest inspirerende ondernemer van het jaar

06

Investeren in windenergie

05

Wat wil je veranderen? Met de nieuwste campagne laten we Nederland op een andere manier naar beleggen kijken

08

Beleggen zoals beleggen bedoeld is Volgens ons gaat beleggen niet alleen over geld verdienen, maar vooral over wat je wilt veranderen

12

Kijken, luisteren en doen Op de Hart-Hoofddag zetten elf ondernemers hun deuren open voor klanten van Triodos Bank

13

Just Nuts Gezonde en verantwoorde tussendoortjes met ingrediënten van over de hele wereld

inhoud

14

Energie voor zorg Het geld dat op de energie-­­ rekening wordt bespaard, komt ten goede aan de zorg

16

Vrouwen als inspiratiebron Interview met Mary Ellen Iskenderian van Women’s World Banking

20

Het vrije woord Het debatcentrum van Nederland, De Balie in Amsterdam, opende dit jaar het Grand Café

22

Al uw bankzaken duurzaam geregeld Alle informatie over sparen, beleggen en betalen op een rij

fotografie cover VEER De Kleur van Geld informeert over de activiteiten van Triodos Bank en Triodos beleggingsfondsen. Het wordt gratis toegezonden aan klanten en relaties.

COLUMN MATTHIJS BIERMAN

4

NIEUWS

BELEGGEN IN VERANDERING

Duurzaam beleggen gaat niet alleen over hoeveel geld je wilt verdienen, maar vooral over wat je wilt veranderen. Het is een investering in een andere economie. Een die groener, menselijker en socialer is. Met de beleggingsfondsen van Triodos verbinden we ons al jaren aan inspirerende innovatieve ondernemers en projecten. De totale omvang van deze beleggingsfondsen is de afgelopen jaren steeds toegenomen en bedraagt op dit moment 2,1 miljard euro. En het is natuurlijk gewoon goed om te zien dat steeds meer mensen deelnemen in onze fondsen. Want veel investeerders samen, zorgen voor een grote, positieve verandering. Investeren in onze beleggingsfondsen betekent dat je kunt kiezen voor een specifiek fonds. Zo bepaal je zelf wat je met je geld in beweging zet. In dit nummer van De Kleur van Geld vertellen we graag over de initiatieven waarin we de afgelopen jaren hebben belegd. Zoals de Kastanjehof, een kleinschalig huis voor ouderenzorg in Velp. En ACLEDA Bank, een instelling voor microfi nanciering in Cambodja, waarmee we al ruim tien jaar een relatie hebben. Vanzelfsprekend gaan we met dergelijke beleggingen ook in het nieuwe jaar door, en kunnen we met uw geld blijven investeren in een positieve verandering. We wensen u veel leesplezier. Matthijs Bierman Directeur Triodos Bank Nederland [email protected]

42

Wel eens een boom op een dak gezien? Bij de cultuurbroedplaats OT301 in Amsterdam wordt dit straks werkelijkheid. Hier kunnen buurtbewoners voor 35 euro een vierkante meter gras kopen om als moestuin te gebruiken. Goed voor de interactie tussen buurtbewoners én het milieu. Want het groene dak komt niet alleen de isolatie ten goede, het zet buurtbewoners ook aan om groente en fruit te verbouwen. Go Green is een initiatief van de stichting Eerste Hulp bij Kunst, die eigenaar is van het pand. Triodos Bank financiert deze stichting. WWW.OT301.NL/GOGREEN

MILJOEN

Afgelopen zomer hebben we u uitgenodigd om te investeren in certificaten van aandelen Triodos Bank en zo bij te dragen aan het verder verduurzamen van de samenleving. Triodos Bank wil meer kredieten verstrekken aan ondernemers die de verandering naar een duurzame samenleving daadwerkelijk realiseren. Hiervoor hebben we een brede kapitaalsbasis nodig. Dankzij extra inleg van bestaande en nieuwe certificaathouders is het eigen vermogen van Triodos Bank in Nederland tijdens de campagneperiode, van juli tot september 2012, met 42 miljoen euro versterkt. Dit geld draagt direct bij aan de verandering naar een economie die groener, menselijker en innovatiever is. Wilt u ook investeren in Triodos Bank? U kunt het gehele jaar door certificaten van aandelen Triodos Bank kopen. WWW.TRIODOS.NL/CERTIFICATEN

GO

GREEN!

5

26

SEPTEMBER 2012

Timmerfabriek voor doven De Verbinding won op 26 september jl. de Hart-Hoofdprijs. Triodos Bank reikt deze publieksprijs van 10.000 euro uit aan de meest inspirerende ondernemer van het jaar. Iedereen kon via internet stemmen op negen genomineerde ondernemers. Met meer dan een derde van de stemmen haalde het productiebedrijf voor dakkapellen en kozijnen de prijs overtuigend binnen. De 15 dove werknemers van De Verbinding spreken in gebarentaal. Dit maakt het Groningse productiebedrijf uniek. Directeur Piet Burink: “Doof zijn is een handicap, maar je mankeert niets aan je handen.” De prijs is volgens hem een welkome stimulans om het bedrijf te professionaliseren. “Hiermee kunnen we investeren in scholing van onze werknemers,” aldus Burink. WWW.DEVERBINDINGBV.NL BEKIJK DE VIDEO OP WWW.TRIODOS.NL/DEKLEURVANGELD

NIEUWS

WAT WIL JE VERANDEREN? DE MACHT IS NIET MEER AAN GROOT. De kracht is aan klein. Volgens Triodos Bank gaat beleggen dan ook niet alleen over hoeveel geld je wilt verdienen. Maar vooral over wat je wilt veranderen in de wereld.

6 FEBRUARI 2013 MasterPeace heeft als doel miljoenen mensen en bedrijven te activeren voor vrede. Met de actie ‘2014 for 2014’ stimuleren ze mensen om 2.014 euro in te zamelen voor MasterPeace2014. Het geld komt ten goede aan een uniek vredesconcert in 2014 en alle deelnemers aan de actie ontvangen toegangskaarten voor dit concert. Wil je ook een bijdrage leveren? Meld je dan nog voor 31 december 2012 aan via de website van MasterPeace en ontvang twee kaarten voor Soldaat van Oranje op 6 februari 2013. Triodos Bank is als founding partner betrokken bij Masterpeace. MASTERPEACE.ORG/ CAMPAIGN/ 2014FOR2014.ASPX

Onze nieuwste campagne laat Nederland op een andere manier naar beleggen kijken. Op www.watwiljeveranderen.nl kun je aangeven wat je wilt veranderen. Vervolgens laten wij in een reactie zien hoe je met geld echt iets in beweging kunt zetten. www.watwiljeveranderen.nl

12 & 26 APRIL 2013 Op vrijdag 26 april 2013 vinden de Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders/ Participanten plaats voor Triodos Groenfonds, Triodos Cultuur fonds, Triodos Fair Share Fund en Triodos Vastgoedfonds op Landgoed de Reehorst in Driebergen. De informele bijeenkomsten voor Triodos Renewables Europe Fund en Triodos Sustainable Funds zijn op vrijdag 12 april 2013 bij Triodos Bank in Zeist. Alle aandeelhouders en participanten worden persoonlijk geïnformeerd over de bijeenkomsten. WWW.TRIODOS.NL

MET DE WIND MEE WINDENERGIE Door te investeren in bijvoorbeeld windenergie kunnen we daadwerkelijk een verandering teweegbrengen. Zo leveren alle windparken die Triodos Bank financiert 1.813 MegaWatt duurzame energie. Dit is voldoende energie voor 1,3 miljoen huishoudens in een heel jaar.

TOEKOMST

MET DE WIND MEE TRIODOS BANK STIMULEERT DUURZAME ENERGIE Fossiele brandstoffen zoals gas en olie zijn schaars. Het ontwikkelen van duurzame energiebronnen is daarom hard nodig. Triodos Bank stimuleert al meer dan 30 jaar de ontwikkelingen op het gebied van duurzame energie. Dit doen we door te investeren in projecten die duurzame energie opwekken en projecten die gericht zijn op energie besparen. Van grote windenergieprojecten tot kleinschalige zonne-energieprojecten.

Ook in de toekomst is het belangrijk te blijven investeren in windenergie. Onderzoek van ECN (Energieonderzoek Centrum Nederland), wijst uit dat wind op land op dit moment een duurzame technologie is die op prijs kan concurreren met energie opgewekt uit fossiele brandstoffen. Een groot voordeel is dat wind op land uit tijdelijke installaties bestaat. Indien er andere en betere technologieën beschikbaar komen voor grootschalige opwekking van duurzame energie, kunnen deze installaties eenvoudig vervangen worden. Tevens blijven producenten van turbines doorlopend kijken naar verbetermogelijkheden, bijvoorbeeld in de rotorbladen, om eventuele overlast te verminderen. Redenen genoeg om te blijven investeren in windenergie om innovatie en ontwikkeling te stimuleren.

MEER WINDENERGIEPROJECTEN DIE TRIODOS BANK FINANCIERT, VINDT U OP WWW.TRIODOS.NL/MIJNGELDGAATGOED

MIJN GELD GAAT GOED

“Veel investeerders samen, kunnen zorgen voor een grote verandering.” Michael Jongeneel, directeur Triodos Investment Management

BELEggEn ZOALS

BELEggEn BEDOELD IS fotografie MIchIel WIjnbergh/jos huberT tekst TobIas reIjngoud

Bron: Triodos Investment Management

9

KWARTAALDOSSIER

BELEGGEN ZOALS BELEGGEN BEDOELD IS. Zelf bepalen op welke manier je geld bijdraagt aan een positieve verandering in de samenleving. Dat kan met duurzaam beleggen via Triodos Bank. Ruim 20 jaar geleden richtte Triodos Bank als eerste bank in Nederland een beleggingsfonds op voor biologische landbouw en duurzame energie. Inmiddels is er een groot aantal gespecialiseerde beleggingsfondsen bij gekomen die investeren in duurzaam vastgoed, kunst en cultuur, en in microfinanciering. Wie deel­neemt in een van deze fondsen, maakt duurzame initiatieven mogelijk.

miljard Totaal beheerd vermogen Triodos Investment Management

Beleggen bij Triodos Bank Wilt u meer weten over beleggen bij Triodos Bank? Kijk dan op www.triodos.nl of neem contact op met de mensen van Triodos Bank via 030 693 65 11. www.triodos.nl/ beleggen

“Geld inzetten voor de verandering naar een economie die groener, menselijker en eerlijker is. Ook voor de activiteiten van onze Triodos beleggingsfondsen is dit de verbindende doelstelling.” Dat zegt Michael Jongeneel, directeur van Triodos Investment Management, de beleggingstak van Triodos Bank. “We investeren in bedrijven die een positieve bijdrage leveren aan een duur­ zame samenleving.” Triodos Investment Management is een volle dochter van Triodos Bank en beheert verschillende beleggingsfondsen. Triodos Investment Management beheert in totaal een belegd vermogen van 2,1 miljard euro. Sommige fondsen zijn alleen gericht op Nederland, andere opereren wereldwijd. Klanten van Triodos Bank kunnen investeren via deze fondsen. Jongeneel: “Veel investeerders samen, kunnen zorgen voor een grote verandering.” Dát de beleggingen door de Triodos fondsen een wezenlijke bij­ drage leveren aan positieve verandering, illustreren de investeringen in duurzame energie. Met de energieprojecten die door

de Triodos beleggingsfondsen worden gefinancierd, wordt groene energie opgewekt voor 995.000 huishoudens in Europa. Verbinding Beleggen is onmisbaar bij het streven naar een duurzame samenleving, legt Jongeneel uit. “Om te beginnen is er gewoonweg een economische noodzaak. Iedere onderne­ mer heeft eigen kapitaal nodig. Pas dan kan hij ook een lening krijgen bij een bank om verdere activiteiten te financieren. Dat kapitaal kan letterlijk eigen geld zijn, maar veel vaker is het afkomstig van investeer­ ders en beleggers.” Triodos Bank wil zich wezenlijk met ondernemers verbinden. Marilou van Golstein Brouwers, directeur van Triodos Investment Management: “Wie deel­neemt in een Triodos beleg­ gingsfonds wordt via het fonds indirect mede-eigenaar of financier van een onder­neming in een sector waar hij zich bij betrokken voelt. Het is een intensieve vorm van verbinding. Die verbinding is de kern van duurzaam beleggen.”

5

Aantal themafondsen voor particuliere beleggers

Kritisch en betrokken De Triodos beleggingsfondsen gaan langdurige relaties aan met hun part­ ners, zegt Van Golstein Brouwers. “Zo verbinden we ons daadwerkelijk met de lange­termijnontwikkeling van de partijen waarin we beleggen. Een goed voorbeeld is acleda Bank in Cambodja, een instelling voor microfinanciering. We hebben al ruim tien jaar een relatie met deze bank, als kredietverstrekker en aandeelhouder. Tien jaar geleden was het een kleine maatschappelijke organi­ satie die kredieten verleende aan mensen met een laag inkomen. Inmiddels is de instelling uitgegroeid tot een van de meest toonaangevende banken van Cam­ bodja. Door ons als aandeelhouder voor lange tijd aan acleda Bank te verbinden, dragen we wezenlijk bij aan die ontwik­ keling. We hebben als aandeelhouder zitting in de Raad van Commissarissen. Zo hebben we ook directe invloed op de ontwikkelingsrichting van de bank.” Ook Triodos Groenfonds, dat belegt in duurzame energie en biologische

10

landbouw, verbindt zich langjarig aan ondernemers. Neem de biologische schapenboerderij De Vreugdehoeve langs de IJssel bij Zwolle. Daar is het fonds als kredietverstrekker al ruim 12 jaar bij betrokken. Het bedrijf maakt kaas, yog­ hurt en ijs van schapenmelk. Daarnaast is er op de boerderij een theeschenkerij, worden schoolklassen en dagjesmensen ontvangen en is er een informatiepunt van Natuurmonumenten. “Schapenmelk is een lastig product,” vertelt eigenaar Herman van Assen. “De smaak lijkt op die van koemelk, maar de productie is arbeidsintensiever. De producten van schapenmelk zijn daarom duurder. Voor een goedlopend schapenmelkbedrijf moet je je dus onderscheiden op smaak en kwaliteit. Wij hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in de ontwikkeling van onze smaken. Inmiddels hebben we een serie mooie kwaliteitsproducten. Maar dat kostte tijd. Een betrokken fi nancier is voor ons daarom van levensbelang. Triodos Groenfonds is al lang aan ons bedrijf verbonden. Het fonds is uiteraard kritisch en stelt stevige eisen, net als elke andere fi nancier zou doen. Het verschil is dat Triodos Bank ook inhoudelijk achter onze onderneming staat. Die betrokken­ heid is onontbeerlijk.”

2,1 MIljard* 2012

2,0 MIljard 2011

1,8 MIljard 2010

1,6 MIljard 2009

1,2 MIljard 2008

KWARTAALDOSSIER

Speculeren De manier waarop de Triodos beleggings­ fondsen werken, verschilt essentieel van wat veel andere beleggers doen. Van Golstein Brouwers: “Wat doorgaans onder beleggen wordt verstaan, is de afgelopen drie decennia sterk veranderd. Ooit was beleggen inderdaad investeren in bedrijven, om ze zo het kapitaal te verschaffen voor verdere ontwikkeling. Maar tegenwoordig is beleggen in veel gevallen verworden tot speculatie op fi nanciële markten. Het is gokken op koersontwikkelingen op de beurs en daar op korte termijn winst mee maken. Dat heeft niets meer te maken met investeren in ontwikkeling. Integendeel: het leidt juist tot veel schade aan ondernemingen en de economie. Speculatie was een van

OnTWIKKELIng Totaal beheerd vermogen Triodos Investment Management in de tijd. * per 30 juni 2012

MIljoen >

874 TOTAAL Totaal belegd vermogen in de themafondsen voor particuliere beleggers per ultimo juni 2012. onderverdeeld in de volgende beleggingsfondsen: > Triodos groenfonds: 463 miljoen > Triodos cultuurfonds: 137 miljoen > Triodos vastgoedfonds: 83 miljoen > Triodos renewables europe fund: 61 miljoen > Triodos fair share fund: 130 miljoen

huIshoudens >

995.000 IMPACTCIjFERS SCHOnE EnERgIE de duurzame energieprojecten die door de Triodos beleggingsfondsen worden gefinancierd, wekken 1.264 megawatt aan schone energie op; goed voor de stroomvoorziening van 995.000 huishoudens in europa. dat betekent 1,5 miljoen ton reductie co2-uitstoot.

> Triodos groenfonds is al ruim 12 jaar als kredietverstrekker betrokken bij biologische schapenboerderij de vreugdehoeve.

de oorzaken van de fi nanciële zeepbel die met de kredietcrisis van 2008 uiteen­ spatte.” Nog maar een klein deel van alle beleggingen ter wereld draait daadwer­ kelijk om het verschaffen van kapitaal aan bedrijven en projecten om ze zo de mogelijkheid te geven producten en dien­ sten te leveren waar vraag naar is. Van Golstein Brouwers: “De investeringen van onze fondsen behoren tot die ‘echte’ beleggingen. Wij beleggen zoals beleg­ gen bedoeld is.” Eigen keuze Klanten van Triodos Bank kunnen deel­ nemen in de Triodos beleggingsfondsen. Wie dat wil, opent via de website van de bank een beleggersrekening. Met die rekening kunnen aandelen worden gekocht. “Het is wel van groot belang te beseffen dat aan beleggen altijd fi nanciële risico’s verbonden zijn”, zegt Jongeneel. “Geld op een gewone bankrekening is tot op een bepaalde hoogte gegarandeerd. Dat geldt niet voor beleggingen. Maar aan beleggen zijn andere voordelen verbonden. Het rendement is over een langere periode bezien in het algemeen vaak hoger dan dat op een spaarrekening.” Het mooie van deelnemen aan onze beleggingsfondsen is de grote persoon­ lijke keuzevrijheid, zegt Van Golstein Brouwers. “Ook in die zin verschilt beleggen sterk van geld sparen op een bankrekening. Wie geld spaart, laat het besluit wat daarmee wordt gefi nancierd over aan de bank. Maar als belegger bepaal je tot op grote hoogte zélf wat er met je geld gebeurt. Draag je de culturele sector een warm hart toe, dan kies je voor het fonds dat daarin is gespecialiseerd. Wil je investeren in microfi nanciering in ontwikkelingslanden, dan hebben we ook daar een geschikt fonds voor. Je kunt je investeringen ook spreiden over verschil­ lende fondsen. Maar wat de keuze ook is, je drukt je eigen stempel op de besteding van je geld en op de verandering die je mogelijk wilt maken.”

11

KWARTAALDOSSIER

Museum de Kantfabriek in horst aan de Maas is een verrassend modern museum over textiel en de textielindustrie in horst en omgeving. Triodos cultuurfonds financiert dit museum.

een van de ruim 100.000 klanten van banco visión in paraguay. deze bank maakt onderdeel uit van de portefeuille van Triodos fair share fund.

“Je drukt je eigen stempel op de besteding van je geld en op de verandering die je mogelijk wilt maken.”

< Triodos vastgoedfonds heeft een leegstaand kantoorpand in groningen volledig verduurzaamd. begin 2013 zal de huurder gasTerra het pand in gebruik nemen.

> Triodos Investment Management investeert in zonneenergieprojecten door heel europa.

12

NIEUWS

KIJKEN, LUISTEREN EN DOEN OP HARTHOOFDDAG

KIJKEN, LUISTEREN EN DOEN OP HART-HOOFDDAG. Zelf zien wat er met uw geld gebeurt? Dat kon op de Hart-Hoofddag op zaterdag 6 oktober jl. Op deze dag zetten elf door Triodos Bank gefinancierde ondernemers hun deuren open. Speciaal voor klanten van de bank.

Persoonlijk Voor veel klanten was de Hart-Hoofddag een mooie kans om ondernemers en medewerkers van de bank persoonlijk te ontmoeten en om met elkaar in gesprek te gaan over het fi nancieren van ELF ONDERNEMERS duurzaamheid. Elf ondernemers stel1. De Groene Passage, den een bijzonder programma samen. Rotterdam Bezoekers konden bijvoorbeeld honing 2. De Ridammerhoeve, proeven, pompoenen oogsten, hout Amsterdam bewerken en nog veel meer. In totaal 3. De geWoonboot, bezochten meer dan 1.000 klanten Amsterdam 4. TrouwAmsterdam, de Hart-Hoofddag.

1. Elf ondernemers door heel Nederland 2. De Terp, Erichem 3. Vita Nova, Amersfoort 4. De Ridammerhoeve, Amsterdam

Amsterdam 5. NME-Atelier/ mOERveld, Moorveld 6. Het AVhuis, Breda 7. Vita Nova, Amersfoort 8. Art Centre Delft, Delft 9. De Terp, Erichem 10. StroHotel Aalshof, Haps 11. Gasterij Stadzigt, Naarden

Inspiratie Op de verschillende locaties lieten de bezoekers zich inspireren door diverse activiteiten. In Erichem liet Jeroen Robbers van biologisch landbouwbedrijf de Terp zien hoe hij pompoenen verbouwt en zijn eigen stroom opwekt door middel van zonnepanelen. Bij Gasterij Stadzigt (zie pagina 13) in Naarden stond ‘de bij’ centraal. Na een lezing van

bijendeskundige Jeroen van der Sluis kon er echte Naardense honing worden geproefd. Met de imker werden tips uitgewisseld over het houden van bijen. Bij een 'buitencentrum voor praktische erfgoed-educatie' in Moerveld (Limburg) ging het gesprek over de 'oersoep' die klanten samen bereidden. Bijzonder Eigenaresse Conny van den Besselaar van het StroHotel Aalshof vertelde vol passie over haar hotel dat volledig is gebouwd met grondstoffen uit de omgeving. “Opmerkelijk om te zien met welke techniek dit unieke gebouw tot stand is gekomen. Een bijzondere gebeurtenis met bijzondere mensen,” aldus een van de bezoekers bij het StroHotel Aalshof. MEER FOTO'S VAN DE LANDELIJKE HART-HOOFDDAG VINDT U OP WWW.TRIODOS.NL/DEKLEURVANGELD

CYCLENATION in Arnhem is meer dan alleen een fietswinkel. Met een leestafel, kopje koffie en zelfs een tuintje is het een ontmoetingsplek voor de fietsliefhebber. Eigenaar Jasper Meijerink verkoopt fietsen die zich onderscheiden in milieuvriendelijkheid, stijl en kwaliteit.

In Naarden staat Gasterij STADZIGT. Een bijzondere plek om lekker te eten en drinken, maar ook om van de natuur te genieten. De gasterij ligt namelijk vlak bij het Naardermeer en vormt het startpunt van een prachtige wandeling. De producten uit het restaurant én de landwinkel zijn allemaal biologisch.

BEZAMAR in Ethiopië exporteert honing naar Europa. Het bedrijf koopt biologische, fair trade gecertificeerde honing en bijenwas van 450 boeren. Een van deze boeren is Denaka Abato. Dankzij de handelsfinanciering van Triodos Sustainable Trade Fund aan BEZAMAR ontvangt hij direct geld bij het afleveren van zijn honing.

JUSTNUTS verkoopt gezonde en eerlijke tussendoortjes. Ondernemers Erik van Gangelen en Thijs van den Munckhof zoeken de lekkerste noten en vruchten over de hele wereld. Deze verwerken ze in mueslirepen en pakjes noten. Kijk op de coupon bij dit nummer en ontvang 25% korting in de webshop.

triodos.nl/mijngeldgaatgoed Deze projecten financieren we met uw geld. Kijk voor meer informatie over deze en andere projecten op www.triodos.nl/mijngeldgaatgoed

duurzaam INNOVEREN

14

Energie voor zorg Voor regio­directeur Paul van Velp van ‘Attent wonen welzijn zorg’ (Attent) in Gelderland is duurzaamheid direct verbonden met het wel­bevinden van zijn cliënten. Attent opende dit najaar de kleinschalige locatie Kastanjehof in Velp. Het geld dat op de energierekening wordt bespaard komt ten goede aan de zorg. Triodos Vastgoedfonds is eigenaar van het energiezuinige pand.

fotografie pieter van den boogert tekst Tobias Reijngoud

Maatschappelijk “Zuinig omgaan met de aarde zit in de genen van onze organisatie,” vertelt Paul van Velp van Attent. “We zijn een maatschappelijke organisatie. Maatschappelijk verantwoord werken is daarom vanzelfsprekend. Dat houdt ook in dat we ons energie­verbruik zoveel mogelijk terugdringen. Uiteindelijk kunnen we zo ook meer investeren in de zorg aan onze cliënten. Het mes snijdt dus aan twee kanten.” Attent is een zorg- en welzijns­ organisatie rond Arnhem, Velp, Rheden, Dieren en Doesburg. De organisatie beheert diverse kleine en middelgrote verpleeg- en verzorgings­huizen en is daarnaast actief op het gebied van thuiszorg. Persoonlijke zorg De nieuw geopende Kastanjehof biedt plaats aan 30 ouderen met een intensieve zorgvraag, vertelt Van Velp. “Het is een kleinschalige locatie waar we persoonlijke zorg bieden. Denk aan lichamelijke verzorging, fysiotherapie en ergotherapie, maar ook aan het mentaal en psychisch begeleiden van onze bewoners. Juist het kleinschalige karakter maakt de Kastanjehof

15

projeCt Cv PauL VaN VELP

(1955) is sinds 2007 regiodirecteur bij attent. Hij is met name verantwoordelijk voor de thuiszorgactiviteiten van de zorgen welzijnsinstelling. daarnaast houdt hij zich intensief bezig met de ontwikkeling en renovatie van energiezuinige zorglocaties. van velp begon zijn loopbaan als groepsleider in de gehandicaptenzorg.

tot een prettige woonomgeving voor ouderen die vanwege hun aandoening oriëntatieproblemen hebben in het dagelijks leven. De Kastanjehof is voor hen zo herkenbaar en persoonlijk mogelijk. Iedere bewoner beschikt over een eigen kamer en per zes cliënten is een huiskamer met een keuken beschikbaar.” Het energiezuinige gebouw van de Kastanjehof ontwikkelde Attent samen met Velida Vastgoed en Triodos Vastgoedfonds. Het gebouw heeft een A++ energielabel. “Dat is het hoogst haalbare”, vertelt Van Velp. “Het is een van de eerste zorggebouwen in Nederland met dat label. De Kastanjehof is optimaal geïsoleerd en voorzien van energiezuinige ledverlichting. Voor verwarming en koeling heeft het gebouw een installatie voor warmtekoudeopslag. Zonnecollectoren zorgen voor de verwarming van tapwater.” Dat de energiezuinige maatregelen fi nancieel voordeel opleveren, staat voor Van Velp vast. “Het is alleen nu nog te vroeg om dat voordeel precies in euro’s uit te drukken en om daarmee aan te geven

wat we extra overhouden voor onze zorg. We hebben de Kastanjehof pas twee maanden in gebruik. Je weet doorgaans pas na twee jaar hoe het energieverbruik van een gebouw er in de praktijk uitziet.” Karakter Attent investeert ook op haar andere locaties in duurzaamheid. Van Velp: “Al onze gebouwen hebben of krijgen ledverlichting. Vorig jaar hebben we een locatie geopend in Arnhem met warmtekoudeopslag. Verder ontwikkelen we de komende jaren in Doesburg een nieuw pand. Daar onderzoeken we de mogelijkheid om warmte terug te winnen uit de riolering. Dat is een uitdagend en innova-

tief project. Ons uitgangspunt is steeds het welzijn van onze cliënten. Ik ben ervan overtuigd dat duurzame gebouwen daaraan wezenlijk bijdragen.” De energiezuinige maatregelen geven de gebouwen van Attent een eigen karakter. “Om elk gebouw ook symbolisch signatuur te geven, voorzien we ze van eigen gevelstenen. Op de steen van de Kastanjehof staat een oude kastanjeboom, geïnspireerd op de Anne Frankboom die tot voor kort in Amsterdam stond. Een gevelsteen bij de hoofdingang valt op. Het geeft aan leiding tot gesprek en staat voor de verbinding tussen mensen. En dat is waar zorg verlenen om draait.” WWW.aTTENTWWz.NL

“We zijn een maatschappelijke organisatie. Maatschappelijk verantwoord werken is daarom vanzelfsprekend.” Paul van Velp

16

SOCIAAL INVESTEREN

VROUWEN ALS INSPIRATIEBRON

VROUWEN ALS INSPIRATIEBRON. Women’s World Banking (WWB) is een wereldwijd netwerk van microfinancieringsinstellingen voor vrouwen in ontwikkelingslanden. De partners van het netwerk bieden naast leningen tegenwoordig ook ziektekostenverzekeringen en spaarvormen aan. fotografie HERMIEN LAM tekst TOBIAS REIJNGOUD

CV MARY ELLEN ISKENDERIAN

Mary Ellen Iskenderian (1959) is sinds 2006 voorzitter van Women’s World Banking (WWB), het grootste wereldwijde netwerk van instellingen voor microfinanciering aan vrouwen. Iskenderian werkte eerder 17 jaar als manager voor de Wereldbank. Ze studeerde aan de universiteit van Yale en startte haar loopbaan bij investeringsbank Lehman Brothers.

Inspiratie “Het zelfvertrouwen van vrouwen in ontwikkelingslanden gaat met sprongen vooruit als ze voor hun eigen inkomen zorgen. Ontwikkelen van de kracht van vrouwen is mijn belangrijkste inspiratiebron.” Dat zegt Mary Ellen Iskenderian, voorzitter van WWB, het grootste wereldwijde netwerk van microfi nancieringsinstellingen voor vrouwen. Er zijn 39 microfi nancieringsinstellingen uit 27 landen bij aangesloten. Via het netwerk bundelen ze kennis en ervaring. De partners van het netwerk bedienen ruim 26 miljoen klanten. Triodos Bank is al 30 jaar betrokken bij WWB. Microfi nanciering sluit naadloos aan bij de missie van Triodos Bank: geld aanwenden om levenskwaliteit en menselijke waardigheid te verbeteren. Onderwijs Microfi nanciering is inmiddels in veel ontwikkelingslanden beschikbaar. “Maar voor vrouwen blijft het moeilijk om een lening af te sluiten,” zegt Iskenderian. “Vrouwen zijn vaak formeel geen eigenaar van het huis of de landbouwgrond. Meestal staan de eigendomsrechten alleen op naam van de man. De vrouw heeft daarmee geen onderpand voor een lening.” Toch is juist lenen aan vrouwen belangrijk, legt Iskenderian uit. “Vrouwen leveren een onmisbare bijdrage aan de ontwikkeling van hun kinderen en hun gezin. De ervaring leert dat vrouwen een groot deel van hun inkomen gebruiken voor onderwijs aan hun kinderen. Mannen besteden hun geld eerder aan consumptieartikelen.”

Sparen en verzekeren Microfi nancieringsinstellingen leggen zich traditioneel toe op het verstrekken van leningen. Maar inmiddels wordt ook ingezet op andere fi nanciële producten, zoals sparen en verzekeren. “Die zijn vooral belangrijk voor vrouwen,” zegt Iskenderian. “Eigen spaargeld heeft een emanciperende werking.” Ook ontwikkelen microfi nancieringsinstellingen tegenwoordig ziektekostenverzekeringen. Iskenderian: “Vooral vrouwen reserveren geld voor het geval dat man of kinderen ziek worden. Maar dat gaat vaak om zulke kleine bedragen dat de doktersrekening er niet mee kan worden betaald. Het is veel beter om een relatief goedkope ziektekostenverzekering af te sluiten. Bovendien compenseren sommige verzekeringen ook het verlies aan inkomen op het moment dat een vrouw niet kan werken omdat zij een ziek familielid verzorgt.” De ‘microverzekeringen’ zijn een groot succes. Iskenderian: “Een van onze partners in Jordanië heeft in 2010 een ziektekostenverzekering geïntroduceerd, specifiek voor vrouwen. In bijna twee jaar tijd zijn 60.000 polissen afgesloten. De ontwikkeling van verzekeringen en spaarvormen duidt op een veelbelovende nieuwe fase in de fi nanciële dienstverlening aan mensen in ontwikkelingslanden.” LEES HET UITGEBREIDE INTERVIEW OP WWW.TRIODOS.NL/DEKLEURVANGELD

“Het zelfvertrouwen van vrouwen in ontwikkelingslanden gaat met sprongen vooruit als ze voor hun eigen inkomen zorgen.” Mary Ellen Iskenderian

18

HET NIEUWE BANKIEREN

Volg nu de Global Alliance for Banking on Values op facebook. Hier vindt u inspirerende verhalen over duurzaam bankieren en alle andere activiteiten van dit wereldwijde netwerk. WWW.FACEBOOK.COM/BANKINGONVALUES

Wereldwijd verkochten 117.294 boeren hun oogst aan organisaties met een handelsfi nanciering van Triodos Sustainable Trade Fund. Dit fonds zet zich in om het leven van boeren in ontwikkelingslanden te verbeteren en om duurzame landbouw te stimuleren. Lees meer over de impact van Triodos Sustainable Trade Fund op WWW.TRIODOS.COM/SUSTAINABLETRADE

DE BIJ

2012 is het Jaar van de Bij. In dit jaar zamelde Triodos Foundation 145.000 euro in voor wetenschappelijk onderzoek naar bijensterfte. Dit onderzoek is nodig omdat er steeds meer bijenvolken uitsterven. De internationale unie voor het behoud van natuur en natuurlijke hulpbronnen (IUCN) verricht dit onderzoek. In 2013 verschijnt er een publicatie over de eerste fase van het onderzoek. Om aandacht te geven aan dit onderzoek houdt Triodos Bank zelf drie bijenvolken.

Wilt u meer weten over het onderzoek of over de bijenvolken van Triodos Bank? WWW.TRIODOSFOUNDATION.NL

BANK VOOR DE KLAS Medewerkers van banken verzorgden tijdens de Week van het Geld (12 t/m 16 november) gastlessen op basisscholen door het hele land, om sparen en verantwoord met geld omgaan onder kinderen te stimuleren. Ook medewerkers van Triodos Bank stonden voor de klas en speelden de ‘Cash Quiz’ met de kinderen. In totaal werden er 3.300 gastlessen aan 100.000 kinderen gegeven.

10.000

Op het afgelegen platteland in het westen van Guatemala hebben weinig mensen toegang tot fi nanciële diensten. Juist daarom is microfi nancieringsinstelling Asociación de Desarrollo Integral (ASDIR) hier actief. Zo’n 10.000 mensen maken gebruik van hun diensten, zoals individuele- en groepsleningen, betaaldiensten en verzekeringen. Daarnaast geeft ASDIR trainingen op het gebied van fi nanciële educatie, computergebruik en ondernemerschap. Milieu is een belangrijke pijler in het beleid van ASDIR. De instelling verstrekt kredieten binnen de biologische landbouwsector en start binnenkort met een lening aan koffieboeren voor de herbebossing van hun plantages. De microfi nancieringsfondsen Triodos-Doen en HivosTriodos Fonds hebben een lening verstrekt aan ASDIR. WWW.ASDIR.NET

19

FEITEN & CIJFERS

23.770 31 OKT 2012

21.582 31 DEC 2011

18.793 31 DEC 2010

16.223 31 DEC 2009

13.257 31 DEC 2008

Van de kinderen met een rekening bij Triodos Bank spaart via het Kinder Toekomst Plan

HET AANTAL kinderspaarrekeningen bij Triodos Bank.

24% VAN DE NEDERLANDERS spaart of heeft gespaard met als doel dit geld aan (klein)kinderen te schenken. (Bron: NIBUD)

6.855,83 EURO

GEMIDDELD SALDO aan het einde van de looptijd van de kinderspaarrekening.

68%

52.752 EURO

Is een kind gemiddeld als de ouders voor hem/haar een rekening openen

Kost het om een kind te laten studeren (Bron: NIBUD)

2 JAAR

SPAREN VOOR LATER. Als ouder of grootouder kunt u bij Triodos Bank sparen voor uw kind of kleinkind. Voor kinderen tussen de 0 en 12 jaar bieden wij het Triodos Kinder Toekomst Plan. U kunt via een kinderspaarrekening schenkingen doen aan uw kind of kleinkind en u maakt gemakkelijk geld over via uw eigen bankrekening. www.triodos.nl/kindertoekomstplan

20

het vrije woord

Het vrije woord. De Balie is al sinds 1982 dé plek voor debat in Nederland. Hier worden politieke en culturele discussies aangewakkerd. Bijvoorbeeld in de debattenreeks ‘Mijn idee voor Nederland’ waar vooraanstaande politici, kunstenaars of wetenschappers in discussie gaan over de toekomst van ons land. De Balie is tegenwoordig niet alleen centrum voor debat. Het is met het Grand Café een levendige plek voor Amsterdammers om elkaar te ontmoeten. fotografie Jan Boeve tekst JOSET VAN DER HOEVEN

MijN GeLd GAAt Goed

21

huiskamer op een stormachtige maandagmiddag zijn alle tafels in het Grand Café van de Balie bezet. Midden op het Leidseplein in Amsterdam zitten voornamelijk studenten en freelancers te genieten van een cappuccino of pompoensoep. “Het moet hier als een huiskamer aanvoelen,” zegt Yoeri Albrecht die nu twee jaar inhoudelijk directeur van de Balie is. Hij ziet de rol van het Grand Café verweven in de functie die het debatcentrum heeft. “van oorsprong is een grand café een ruimte voor creatieve denkers.” Meer bezoekers daar waar het Grand Café een levendige ontmoetingsplek is voor Amsterdammers, vinden er in het debatcentrum dagelijks debatten plaats. de debatten stellen politieke en culturele dilemma’s aan de kaak. wat is de toekomst van de huidige ‘Generatie ik’? of hoe komt het dat het gebruik van biobrandstof leidt tot honger in Afrika? de Balie is beroemd vanwege dit debat en breidde haar functie de laatste jaren uit. Net als vele andere ondernemingen in de culturele sector, zoekt de Balie naar nieuwe fi nancieringsvormen om haar activiteiten te kunnen uitoefenen. om meer inkomsten te genereren, breidde de Balie de keuken uit met een lening van triodos Bank. Omdat Triodos Bank cultuur een belangrijke factor voor een betere levenskwaliteit vindt, investeert de bank in culturele instellingen. Het Grand Café oogt nog steeds even groot en sfeervol als voorheen. “Het grote verschil is dat we meer bordjes per uur kunnen serveren,” legt Albrecht uit. “we moesten voorheen vaak nee verkopen, maar met de nieuwe keuken kunnen we nu meer bezoekers tegelijkertijd bedienen.” de verbouwing van de keuken was overigens niet de enige maatregel om meer inkomsten te generen, geeft Albrecht aan. “de kleine zaal is omgebouwd tot bioscoop zodat we ook fi lmhuis zijn en we verhuren ruimtes aan creatieve freelancers.”

“van oorsprong is een grand café een ruimte voor creatieve denkers.” Yoeri Albrecht

Cross-over de rol van debatcentrum de Balie reikt verder dan het Leidseplein. Yoeri Albrecht zet zich in om de controversiële onderwerpen die in de debatzaal en het café worden bediscussieerd in de media te krijgen. “een debat moet breder zijn dan de zaal zelf. ‘Mijn idee voor Nederland’ is een goed voorbeeld van onze cross-overwerkwijze. in onze grote zaal vindt een debat plaats met een politicus en tevens verschijnt er een opiniërend artikel in de volkskrant.” www.deBALie.NL

BeLeGGeN iN CULtUUr De Balie is een onderneming die goed past binnen de strategie van Triodos Cultuurfonds. Fondsmanager eric Holterhues: “We financieren kunst en cultuurprojecten die het verschil maken. Dat zijn projecten zoals de Balie, die cultureel ondernemerschap omarmen en daarmee een toegevoegde waarde hebben voor de sector waarin veel wordt bezuinigd.” Het fiscaal voordeel voor culturele beleggingen wordt afgeschaft. Hierdoor is Triodos Cultuurfonds niet langer verplicht om alleen te investeren in door de overheid erkende culturele projecten. In de praktijk betekende dit dat het fonds uitsluitend investeerde in theaters en musea. “Triodos Cultuurfonds kan nu ook breder investeren in de cultuursector en streven naar een meer gevarieerde mix van de portefeuille. Daarbij kan ook meer ruimte zijn voor projecten met meer risico’s, en zicht op een bijbehorend hoger rendement,” aldus eric Holterhues. wiLt U Meer weteN over BeLeGGeN Bij triodoS BANK? KijK dAN oP www.triodoS.NL/ BeLeGGeN

22

beleggen, sparen, betalen

beleggen

Over beleggen

Triodos Maand Beleggen Met Triodos Maand Beleggen inves­ teert u elke maand automatisch een bedrag in een of meer thema’s van uw voorkeur. Dit kan al vanaf een bedrag van 25 euro. Zo zet uw geld iets in beweging terwijl u rustig aan uw vermogen bouwt. Indien u voor 1 april 2013 begint met Maand Beleg­ gen, betaalt u tot 15 april 2013 geen transactie­­kosten over uw maande­ lijkse beleggingen. Daarnaast ontvan­ gen nieuwe beleg­ gers 25 euro cadeau. Kijk voor de actie­ voorwaarden op

rendementen ultimo oktober 2012 berekend door VWD group 3 MND

1 JAAR

3 JAAR GEM.

5 JAAR GEM.

10 JAAR GEM.

Certificaat Triodos Bank3

0,0

4,0

4,1

4,2

3,7

Triodos Cultuurfonds2 *

0,3

-3,3

1,0

2,6

nvt

Triodos Fair Share Fund2 *

0,5

11,2

6,6

7,9

nvt

Triodos Groenfonds

-0,8

1,5

1,4

2,6

2,7

Triodos Renewables Europe Fund1

0,2

-1,9

1,9

2,9

nvt

Triodos Sustainable Bond Fund3

0,5

6,8

4,9

4,4

3,9

Triodos Sustainable Equity Fund3

-1,7

15,6

10,4

-3,0

4,4

Triodos Sustainable Mixed Fund3

-0,2

9,7

7,4

2,7

4,3

Triodos Sustainable Pioneer Fund1

-1,1

3,7

0,7

-8,0

nvt

Triodos Vastgoedfonds4

0,2

-14,2

-3,7

-3,5

nvt

2*

Rendement op basis van intrinsieke waarde. Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend, exclusief belastingvoordeel. 3 Rendement op basis van intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend. 4 Rendement op basis van herrekende intrinsieke waarde, inclusief herbelegging dividend.

1

2

* Per 1 januari 2013 wordt het fiscaal voordeel voor Triodos Cultuurfonds en Triodos Fair Share Fund afgeschaft. Het fiscaal voordeel voor Triodos Groenfonds wordt niet verder afgebouwd, maar blijft per 1 januari 2013 gehandhaafd op (maximaal) 1,9%.

www.triodos.nl/ maandbeleggen

Fiscaal Op 18 juli 2012 is de ‘Wet uitwerking fiscale maatregelen Begrotingsakkoord 2013’ in werking getreden. Voor Triodos Groenfonds betekent dit dat het fiscaal voordeel van maximaal 1,9% blijft gehandhaafd. Voor Triodos Cultuurfonds en Triodos Fair Share Fund wordt het fiscaal voordeel met ingang van 1 januari 2013 afgeschaft.

COLOFON

SPAREN

TARIEVEN PER 26 november 2012 wijzigingen voorbehoudeN MAAND SPAREN

INTERNET SPAREN

NOORD-ZUID INTERNET SPAREN

1 1 1 65

15

15

SPAAR DEPOSITO

KINDER TOEKOMST PLAN

1 2 9

7

www.triodos.nl/ beleggen

Disclaimer Informatie over de genoemde beleggingsfondsen is te raadplegen op www.triodos.nl Hier vindt u onder meer de Essentiële Beleggersinformatie en het prospectus. De beslissing om een fonds te kopen, dient uitsluitend genomen te worden op basis van het prospectus. Kijk voor fonds­ specifieke kosten en risico’s in het prospectus. www.triodos.nl/ beleggen

Maandelijks een vast bedrag tussen € 10,- en € 500,- sparen en 24 uur per dag kosteloos over uw spaar­ geld beschikken.

24 uur per dag uw saldo raad­ plegen en snel en gemakkelijk overboeken via internet. Vanaf € 50.000,0,7% rente.

Sparen voor leningen aan kleine bedrijven in ontwikkelingslanden. Saldo informatie en overboeken via internet. Vanaf € 50.000,0,7% rente.

(Bij looptijd van 5 jaar). Duurzaam sparen voor een vaste periode en profiteren van een hoge rente. Naar keuze van 1 tot 10 jaar vast.

Sparen voor de toekomst van uw (klein)kind met een hoge rente. Nu met startpremie van € 10,- of een prentenboek cadeau.

BETALEN wijziging tarieven

Per 1 januari 2013 bedragen de kosten voor de Triodos Internet Betaalrekening 1,95 euro per maand per rekeninghouder(23,40 euro per jaar). Kijk voor de overige wijzigingen van de internet betaalrekening en de (internet)zaken rekening op www.triodos.nl/tarieven

de kleur van geld is een uitgave van Triodos Bank.

Over op IBAN

De komende tijd gaat iedereen in Nederland gebruik maken van IBAN als rekeningnummer. IBAN staat voor International Bank Account Number en bestaat voor een deel uit uw huidige rekeningnummer. U vindt uw IBAN in Internet Bankieren en op uw rekeningafschriften. Wat verandert er voor u? Vanaf 1 februari 2014 kunt u uitsluitend met uw IBAN overboekingen doen. In de aanloop naar 2014 komt u op steeds meer plaatsen uw IBAN tegen. Bijvoorbeeld in Triodos Internet Bankieren en in brieven, formulieren en overeenkomsten en op het Financieel Jaaroverzicht 2012 dat u in januari 2013 van ons ontvangt. www.triodos.nl/ overopiban

Over sparen

Kinder Toekomst Plan Duurzaam sparen voor uw kind of kleinkind? Open nu een Kinder Toekomst Plan, stort 100 euro of meer en ontvang het prentenboek ‘Kleine Ezel en de durfal’ of 10 euro cadeau. www.triodos.nl/ kindsparen

Over vermogen

PRIVATE BANKING Heeft u het vermogen om bij te dragen aan een duurzamere samen­leving? Neemt u dan contact op met een relatie­ manager van Triodos Bank Private Banking. www.triodos.nl/ privatebanking of bel 030 693 65 05

redactie tamara rijnen ewa skotnickI MAARTEN THIJS concept studio room WWW.STUDIOROOM.NL ontwerp heldergroen bv www.heldergroen.nl met medewerking van Sandra Bergsteijn Joset van der Hoeven Joke Jonkhoff LAURA KIKKERT CAROLINE DE KONING TOBIAS REIJNGOUD ANNE SCHERMER THOMAS STEINER GERA VAN WIJK MARION ZANDERS fotografen Pieter van den Boogert hermien lam michiel wijnbergh Opmeer Reports

fotografie cover veer druk drukkerij pascal, utrecht issn nummer: 2210-8408 de kleur van geld is gedrukt op 100% gerecycled papier. triodos bank Utrechtseweg 44 Postbus 55 3700 AB Zeist telefoon

030 693 65 11 e-mail

[email protected] www.triodos.nl KvK Utrecht nummer

3006 2415 Druk- en zetfouten voorbehouden. Triodos Bank NV is geregistreerd bij de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Mark­ ten. De in deze uitgave ge­ noemde Triodos beleggings­ fondsen zijn geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten. Informatie over de genoemde beleggingsfond­ sen is te raadplegen op www.triodos.nl of wordt u op verzoek kosteloos toegezonden.

copyright, © 2012

GGEN ALS GGEN OELD S DE EUR AN

16

De kracht van vrouwen als inspiratiebron

18

Microfinanciering in Guatemala

05

Wat wil je veranderen?

14

Energiebesparingen komen zorg ten goede

13

Lekker eten en drinken bij Stadzigt

Interview “Eigen spaargeld heeft een emanciperende werking” Zie pagina 16

GOOI MIJ NIET WEG. Geef mIJ liever door aan Vrienden, familie of kennissen. BEDANKT!

Zelf bepalen op welke manier je geld bijdraagt aan positieve verandering in de samenleving Zie pagina 8

Wat wil je veranderen in de wereld? Zie pagina 5

UTRECHTSEWEG 44 POSTBUS 55 3700 AB ZEIST 030 693 6511 [email protected] WWW.TRIODOS.NL