UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT RECHTSGELEERDHEID Academiejaar

 

UNIVERSITEIT  GENT   FACULTEIT  RECHTSGELEERDHEID   Academiejaar  2014-­‐2015  

De  regulering  van  rentevoeten  inzake  hypothecair  krediet   De  Belgische  regeling  in  rechtsvergelijkend  perspectief  

Masterproef  van  de  opleiding   Master  of  Laws  in  het  Notariaat  

Ingediend  door     Louis-­‐Maxim  Desmadryl   Studentennummer:  01409195  

Promotor:  Prof.  dr.  M.  Tison   Commissaris:  Mevr.  J.  Malekzadem  

 

UNIVERSITEIT  GENT   FACULTEIT  RECHTSGELEERDHEID   Academiejaar  2014-­‐2015  

De  regulering  van  rentevoeten  inzake  hypothecair  krediet   De  Belgische  regeling  in  rechtsvergelijkend  perspectief  

Masterproef  van  de  opleiding   Master  of  Laws  in  het  Notariaat  

Ingediend  door     Louis-­‐Maxim  Desmadryl   Studentennummer:  01409195  

Promotor:  Prof.  dr.  M.  Tison   Commissaris:  Mevr.  J.  Malekzadem  

Samenvatting   In   deze   masterproef   wordt   de   regulering   van   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet   onderzocht.  Hiertoe  wordt  de  huidige  Belgische  regeling  van  de  rentevoeten  uit  het  WER  op   drie  vlakken  vergeleken.   Ten   eerste   beoogt   de   auteur   de   huidige   regeling   in   het   WER   te   vergelijken   met   de   vroegere   regeling  in  de  Wet  Hypothecair  Krediet.  Op  dit  vlak  kan  dit  onderzoek  zich  ten  eerste  lenen  als   een  leidraad  voor  de  stand  van  zaken  naar  Belgisch  recht  op  het  vlak  van  rentevoeten  inzake   hypothecair   krediet.   Hierbij   wordt   de   vigerende   wetgeving   afgetoetst   aan   de   rechtsleer   die   de   Wet  Hypothecair  Krediet  interpreteerde.   De  tweede  vergelijking  werpt  een  blik  over  onze  zuidergrens.  De  Franse  wetgeving  omtrent  de   rentevoeten   en   weergave   van   kosten   van   de   'crédit   immobilier'   wordt   aan   een   kritisch   onderzoek   onderworpen.   Hierbij   geeft   deze   masterproef   een   weergave   van   het   vigerend   recht   hieromtrent.   Daarenboven   wordt   de   Franse   regeling   naast   de   Belgische   gelegd   en   wordt   beoordeeld   welke   van   beide   de   beste   consumentenbescherming   biedt.   Daarenboven   worden   enige  aanbevelingen  aan  de  respectievelijke  wetgevers  geformuleerd.   Ten   slotte   speelt   de   laatste   vergelijking   zich   af   op   supranationaal   niveau.   Met   de   Richtlijn   Hypothecair   Krediet   beoogt   de   Europese   wetgever   een   harmonisatie   van   de   hypothecaire   kredietmarkt   binnen   de   Europese   Unie,   gekoppeld   aan   een   hoge   consumentenbescherming.   Enerzijds   wordt   deze   richtlijn   geëvalueerd   op   het   vlak   van   harmonisering   en   vooral   op   het   vlak  van  de  consumentenbescherming.  Anderzijds  wordt  onderzocht  welke  elementen  van  de   richtlijn  reeds  aanwezig  zijn  in  het  Belgisch  en  Frans  recht  en  welke  elementen  er  aldus  nog   zullen  worden  ingevoerd.  Tevens  worden  in  dit  luik  enige  aanbevelingen  geformuleerd.  Deze   worden  niet  alleen  ten  aanzien  van  de  Europese  wetgever  geformuleerd.  Ten  aanzien  van  de   Belgische   en   Franse   wetgever   worden   ook   enige   suggesties   gedaan   over   hoe   ze   invulling   kunnen  geven  aan  de  ruimte  die  de  richtlijn  nog  laat  voor  de  nationale  wetgeving.  

I

Dankwoord   In   dit   dankwoord   wil   ik   me   in   de   eerste   plaats   richten   tot   mijn   promotor,   prof.   dr.   Tison.   Tijdens  de  colleges  Notarieel  Kredietrecht  en  Zekerheden  gedurende  het  eerste  semester  van   de   Master   in   het   Notariaat   heeft   hij   mijn   interesse   in   deze   zeer   interessante   rechtstak   sterk   aangewakkerd.  Daarenboven  wil  ik  hem  tevens  bedanken  voor  het  aanreiken  van  een  dergelijk   interessant  en  actueel  onderwerp. Vervolgens   wens   ik   mijn   familie   te   bedanken   voor   de   steun   gedurende   mijn   opleiding.   Daarnaast   wens   ik   ook   al   mijn   vrienden   te   bedanken   die   hebben   bijgedragen   tot   mijn   masterscriptie.   Ten  slotte  zou  ik  ook  in  het  bijzonder  Véronique  willen  bedanken  voor  het  nalezen  van  mijn   masterscriptie  en  het  kritisch  aanhoren  van  mijn  ideeën  voor  deze  masterproef.  

II

Inhoudsopgave   Samenvatting    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

I  

Dankwoord    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II  

Inhoudsopgave  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III  

1.  Inleiding  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1


2.  A`bakening  van  het  onderzoek    

 

 

 

 

 

 

 

 

2  

2.  1.  Wat  is  hypothecair  krediet?  -­‐  Materiële  a`bakening  van  het  onderzoek    

 

 

2  

 

 

2  

2.  1.  2.  Toepassingsvoorwaarden  van  de  regeling  inzake  hypothecair  krediet    

 

4  

2.  1.  2.  a.  Vereisten  naar  hoedanigheid  van  kredietnemer  en  kredietgever  

 

4  

2.  1.  2.  b.  De  bestemming  van  het  krediet  

 

 

 

 

 

6  

2.  1.  2.  c.  De  aard  van  het  krediet  

 

 

 

 

 

8  

2.  1.  2.  d.  Houdt  hypothecair  krediet  hier  op?    

 

 

 

 

10  

 

 

 

 

10  

 

2.  1.  1.  Hypothecair  Krediet  in  België  

 

 

 

2.  2.  De  invloed  van  de  Europese  Unie  inzake  hypothecair  krediet  

 

 

2.  3.  Met  welk  land  zal  de  regulering  van  rentevoeten  worden  vergeleken?  -­‐  Territoriale     a`bakening  van  het  onderzoek  

 

 

 

3.  Hoe  worden  rentevoeten  naar  Belgisch  recht  gereguleerd?   3.1  Begrippenkader  

 

 

 

 

 

12


 

 

 

 

 

15  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

16  

3.  1.  1.  Rentevoet    

 

 

 

 

 

 

 

 

16  

3.  1.  2.  Vaste  rentevoet  

 

 

 

 

 

 

 

 

17  

3.  1.  3  Variabele  rentevoet    

 

 

 

 

 

 

 

18  

3.  1.  4.  Ristorno's    

 

 

 

 

 

 

 

18  

3.  1.  5.  Reducties  of  verminderingen  

 

 

 

 

 

 

19  

3.  2.  De  regulering  van  de  vaste  rentevoeten  

 

 

 

 

 

 

20  

 

 

 

 

 

 

20  

3.  2.  2.  Het  toepassen  van  ristorno's  of  reducties  op  vaste  rentevoeten    

 

 

22  

3.  2.  1.  Algemeen    

 

 

 

3.  3.  De  regulering  van  variabele  rentevoeten  

 

 

 

 

 

 

23  

 

 

 

 

 

 

23  

 

 

 

 

25  

3.  3.  3.  De  rentevoet  moet  zowel  in  meer  als  in  min  kunnen  schommelen  

 

 

25  

3.  3.  4.  De  schommeling  van  de  rentevoet  moet  beperkt  worden  

 

 

 

26  

3.  3.  5.  Hoe  frequent  mag  de  rentevoet  aangepast  worden?  

 

 

 

27  

3.  3.  6.  De  variabiliteit  van  de  rentevoet  moet  worden  gekoppeld  aan  een  referte-­‐index    

28  

3.  3.  1.  Algemeen    

 

 

3.  3.  2.  Eén  variabele  rentevoet  per  kredietovereenkomst  

 

III

3.  3.  7.  Hoe  moet  de  nieuwe  rentevoet  worden  berekend  voor  elke  nieuwe  periode?  

 

30  

3.  3.  8.  Wettelijke  beperking  van  de  schommeling  gedurende  de  eerste  drie  jaar     van  de  overeenkomst  

 

 

 

 

 

3.  3.  9.  Ristorno's  en  verminderingen  bij  variabele  rentevoeten  

 

 

 

31  

 

 

 

32  

3.  3.  10.  Informatieverplichtingen  t.a.v.  de  consument-­‐kredietnemer  m.b.t.  variabele     rentevoeten  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

34  

3.  3.  10.  a.  Vermeldingen  in  de  vestigingsakte  

 

 

 

 

35  

3.  3.  10.  b.  Mededelingsplicht  van  de  nieuwe  rentevoet  en  het  daaraan     aangepaste  a`lossingsplan    

 

 

 

3.  4.  Is  het  mogelijk  om  variabele  en  vaste  rentevoeten  te  combineren?  

 

 

 

36  

 

 

 

37  

 

 

38  

3.  5.  Wat  zijn  de  gevolgen  van  een  overtreding  van  de  bepalingen  van  het  WER?   3.  5.  1.  De  burgerlijke  gevolgen  

 

 

 

 

 

 

 

38  

3.  5.  2.  De  strafrechtelijke  gevolgen    

 

 

 

 

 

 

40


4.  Hoe  worden  rentevoeten  naar  Frans  recht  gereguleerd?    

 

 

 

 

 

41  

4.  1.  De  regulering  van  rentevoeten  inzake  'credit  immobilier':  de  invloed  van  het  gemeen  recht  

41  

4.  2.  De  grenzen  van  de  contractvrijheid  bij  'crédit  immobilier'   4.  2.  1.  De  'taux  effectif  global'  

 

 

 

 

 

42  

 

 

 

 

 

 

43  

 

 

 

 

 

 

45  

4.  2.  3.  De  verhouding  tussen  de  TEG  en  de  TEM  -­‐  Wanneer  is  er  sprake  van  woeker?    

47  

4.  2.  4  Wat  zijn  de  gevolgen  indien  er  sprake  is  van  woeker?    

4.  2.  2.  De  TEM  als  referentierentevoet  

4.  2.  4.  a.  De  burgerlijke  gevolgen  

 

 

 

 

47  

 

 

 

 

 

48  

 

 

 

 

 

48  

4.  3.  Speci`ieke  informatieverplichtingen  betreffende  variabele  rentevoeten    

 

 

49


4.  2.  4.  b.  De  strafrechtelijke  gevolgen  

5.  Nood  aan  aanpassingen  van  de  regulering  van  rentevoeten  onder  invloed  van  de  richtlijn  hypothecair     krediet?    

 

 

 

 

 

 

 

6.  Vergelijking  van  de  Belgische  en  Franse  regulering  van  de  rentevoeten  

 

 

 

 

50


 

 

 

 

53  


 7.  Besluit  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

57  

8.  Bibliogra`ie  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

61  

IV

1.  Inleiding   1.  De  link  tussen  een  masterproef  in  het  notariaat  en  het  hypothecair  krediet  is  vlug  gelegd.  De   vestigingsakte   van   het   hypothecair   krediet   bestaat   immers   uit   een   geheel   van   authentieke   notariële  en  onderhandse  akten.1  De  authentieke  akte  die  steeds  voorkomt  is  de  authentieke   kredietakte   met   hypotheekvestiging   of   beperkte   akte   van   hypotheekvestiging.2   Deze   akte   moet   op   straffe   van   nietigheid   authentiek   worden   verleden.3   Een   hypothecair   krediet   is   dan   ook  een  krediet  waarbij  er  een  waarborg  is  onder  de  vorm  van  een  onroerend  voorrecht  zoals   een   hypotheek.   Voor   de   vestiging   van   die   hypotheek   is   een   notariële   akte   vereist.   Daarom   wordt  de  kredietovereenkomst  verleden  bij  notariële  akte.4  Het  belang  van  deze  masterproef   is   te   vinden   in   de   wijde   verspreiding   van   deze   kredietvorm.   Daarenboven   is   dit   een   zeer   belangrijke  vorm  van  krediet.5  Onder  invloed  van  de  hoge  vastgoedprijzen  hebben  de  meeste   gezinnen  een  hypothecair  krediet.  Dit  hypothecair  krediet  is  bovendien  de  `inanciële  operatie   met  de  grootste  impact  op  het  gezinsbudget.   2.   Deze   masterproef   focust   zich   op   de   regulering   van   de   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet.   Ze   beoogt   een   weergave   te   bieden   van   de   regels   naar   Belgisch   recht.   Het   Wetboek   Economisch   Recht,   waarvan   boek   VII   het   hypothecair   krediet   betreft,   is   op   1   april   2015   in   werking  getreden.  Er  zal  onderzocht  worden  of  er  verschillen  zijn  tussen  de  Wet  Hypothecair   Krediet   en   het   WER.   Dit   onderzoek   zal   kunnen   functioneren   als   leidraad   in   de   nieuwe   wetgeving  met  retrospectie  op  de  oude.   3.   Daarenboven   heeft   dit   onderzoek   een   uitgebreid   rechtsvergelijkend   luik.   Hierbij   zal   de   Franse   wetgeving,   die   sterk   van   de   Belgische   wetgeving   afwijkt,   onder   de   loep   worden   genomen.  De  regeling  van  rentevoeten  en  de  grenzen  van  de  wilsvrijheid  bij  het  stipuleren  van   rentevoeten  naar  Frans  recht  wordt  uitgebreid  beschreven.  Vervolgens  beoordelen  we  ook  de   verschillen  tussen  de  Belgische  en  Franse  wetgeving.    

1  Art.  I.9,  75°  WER;  art.  3,  5°  Wetboek  Hypothecair  Krediet. 2  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  4  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  1999,  a`l.  10,  17,  nr.  17. 3  R.  STEENNOT,  "De  notaris  en  de  bescherming  van  de  consument"   IN  FACULTEIT   DER  RECHTSGELEERDHEID  INSTITUUT  

NOTARIEEL  RECHT  (ed.)  Rechtskroniek  voor  het  Notariaat  deel  14,  Brugge,  Die  Keure,  2009,  nr.  76-­‐77. 4  Art.  76,  eerste  lid  Hypotheekwet;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,   Deurne,  Kluwer,  IX.A.6-­‐1. 5  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  p.  VI.

1

4.   Tevens   is   er   recentelijk   een   richtlijn   betreffende   hypothecaire   kredieten   tot   stand   gekomen,   wat   tevens   aansluit   bij   de   rechtsvergelijkende   studie   in   deze   masterproef.   Deze   regeling   beoogt  de  harmonisatie  van  de  verschillende  rechtsstelsels  binnen  de  Europese  Unie  met  het   oog   op   de   consumentenbescherming   en   de   eenmaking   van   de   interne   markt.   Hier   zal   beoordeeld   worden   of   deze   richtlijn   de   juiste   methodes   hanteert   met   het   oog   op   haar   doelstellingen.   Daarenboven   zal   in   dit   kader   beoordeeld   worden   welke   aanpassingen   de   Belgische  en  de  Franse  wetgeving  moeten  ondergaan.   2.  A`bakening  van  het  onderzoek     5.   Ter   a`bakening   van   dit   onderzoek   dienen   we   eerst   na   te   gaan   wat   hypothecair   krediet   is.   Hiervoor  onderzoeken  we  in  de  eerste  plaats  de  Belgische  reglementering  om  te  zien  wat  al   dan  niet  onder  deze  noemer  kan  gebracht  worden.  Vervolgens  dienen  we  dit  te  verengen  naar   de   reglementering   die   zich   mengt   in   de   wilsautonomie   van   de   partijen   betreffende   de   rentevoeten.   De   regulering   van   rentevoeten   staat   namelijk   centraal   in   dit   onderzoek.   Het   onderzoeksobject  bevindt  zich  dus  vooral  in  de  privaatrechtelijke  inmenging  van  de  wetgeving   in   de   contractvorming   van   een   hypothecair   krediet.   Uiteraard   dienen   we   hierbij   op   zoek   te   gaan   naar   vergelijkbare   `iguren   in   het   buitenland,   zodat   we   de   Belgische   regulering   kunnen   evalueren  in  een  rechtsvergelijkend  perspectief.   2.  1.  Wat  is  hypothecair  krediet?  -­‐  Materiële  a`bakening  van  het  onderzoek   2.  1.  1.  Hypothecair  Krediet  in  België   6.  In  België  komt  men  bij  een  zoektocht  al  vlug  terecht  bij  het  Hypothecair  Krediet.  Dit  is  een   speci`iek   gereglementeerde   vorm   van   kredietverlening.   Aan   deze   benoemde   vorm   van   kredietverlening   werd   initieel   vorm   gegeven   door   het   K.B.   225   van   7   januari   19366   en   later   door  Titel  I  van  de  Wet  Hypothecair  Krediet  van  4  augustus  1992.  Sinds  de  integratie  van  het  

6  

Koninklijk   besluit   nr.   225   van   7   januari   1936   tot   reglementeering   van   de   hypothecaire   leeningen   en   tot   inrichting   van   de   controle   op   de   ondernemingen   van   hypothecaire   leeningen,   BS   7   januari   1936;   C.   BIQUET-­‐ MATHIEU,  "L'articulation  des  réglementations  en  matière  de  crédit  hypothécaire"  in  E.  BALATE,  C.  BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,  1995,  nr.  1;  H.  COUSY,  "Naar  een  vernieuwd  wettelijk  kader  voor  het   hypothecair   krediet:   een   terugblik   als   inleiding"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   2-­‐4;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  1;  D.  MICHIELS  en   T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  558.

2

hypothecair   krediet   in   Boek   VII   van   het   Wetboek   Economisch   Recht7,   dat   in   werking   is   getreden   op   1   april   2015,   is   deze   wet   geen   vigerend   recht   meer.8   In   feite   krijgen   enkel   kredietovereenkomsten,  die  onder  het  toepassingsgebied  vallen  van  deze  wet,  de  kwali`icatie   van   hypothecair   krediet.9   Daarom   zullen   we   eerst   onderzoeken   wat   de   vereisten   zijn   die   de   wet  stelt  opdat  de  wetgeving  verplicht  van  toepassing  zou  zijn.  Opgemerkt  dient  te  worden  dat   het   steeds   mogelijk   is   om   de   regels   van   deze   wet   toe   te   passen,   ook   al   valt   het   contract   niet   binnen  het  toepassingsgebied,  bv.  omwille  van  het  professioneel  karakter  van  het  krediet.10     7.  Het  hypothecair  krediet  wordt  in  art.  I.9,  53°  van  het  WER  gede`inieerd  als:     "hypothecair  krediet  :  het  krediet  bestemd  voor  het  Xinancieren  van  het  verwerven  of  behouden   van  onroerende  zakelijke  rechten,  toegekend  aan  een  consument,  en  dat  :        a)  hetzij  gewaarborgd  wordt  door  een  hypotheek  of  een  voorrecht  op  onroerend  goed  of  door   de  inpandgeving  van  een  op  dezelfde  wijze  gewaarborgde  schuldvordering,        b)  hetzij  een  schuldvordering  uitmaakt  die  voortspruit  uit  de  indeplaatsstelling  van  één  of  meer   derde  personen  in  de  rechten  van  een  schuldeiser  die  bevoorrecht  is  op  een  onroerend  goed,        c)  hetzij  bedongen  werd  met  het  recht  een  hypothecaire  waarborg  te  eisen,  zelfs  indien  dit  recht   in  een  afzonderlijke  akte  bedongen  is,         d)   hetzij   een   garantiekrediet   waarbij   aan   de   borg   of   garant   een   hypothecaire   waarborg   wordt   toegekend"   Dit   artikel   is   duidelijk   geïnspireerd   door   het   toepassingsgebied   uit   art.   1   en   2   van   de   Wet   Hypothecair   Krediet   en   vormt   er   als   het   ware   in   beperkte   mate   een   samensmelting   van.   In   dit   toepassingsgebied  waren  een  aantal  elementen  te  onderscheiden  die  apart  behandeld  dienen  

7  Hierna:  WER. 8  Art.  2  Koninklijk  Besluit  van  19  april  2014  tot  bepaling  van  de  inwerkingtreding  van  de  wet  van  19  april  2014  

houdende   invoeging   van   boek   VII   "Betalings-­‐   en   kredietdiensten"   in   het   Wetboek   van   economisch   recht,   houdende   invoeging   van   de   de`inities   eigen   aan   boek   VII   en   van   de   straffen   voor   de   inbreuken   op   boek   VII,   in   de   boeken  I  en  XV  van  het  Wetboek  van  economisch  recht  en  houdende  diverse  andere  bepalingen,  en  van  de  wet   van   19   april   2014   tot   organisatie   van   de   verhaalmiddelen   tegen   sommige   beslissingen   van   de   FSMA   genomen   met  toepassing  van  boek  VII  of  van  boek  XV  van  het  Wetboek  van  economisch  recht,  en  tot  wijziging  van  de  wet   van  2  augustus  2002  betreffende  het  toezicht  op  de  `inanciële  sector  en  de  `inanciële  diensten,  BS  28  mei  2014,   41803. 9   K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   544;   P.   SOURBRON,   "Aan  de  wet  onderworpen  kredietovereenkomsten"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het   Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  nr.  1. 10   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,  Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,  1995,  nr.  564;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet   Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  93,  nr.  52.

3

te  worden.  Deze  elementen  zijn  ook  terug  te  vinden  in  de  nieuwe  regelgeving  in  het  Wetboek   Economisch   recht.   Ten   eerste   is   er   de   hoedanigheid   van   de   kredietgever   en   van   de   kredietnemer.   Ten   tweede   is   er   de   bestemming   van   het   krediet.   Ten   derde   moet   het   krediet   een  hypothecair  krediet  zijn.  Dit  laatste  lijkt  vrij  contradictoir,  nl.  om  onder  de  regeling  van  het   hypothecair   krediet   te   vallen,   moet   er   sprake   zijn   van   een   hypothecair   krediet.   Of   is   het   hypothecair   krediet   ruimer   dan   het   toepassingsgebied   van   deze   wet?   Uit   de   bewoordingen   van  art.  1  en  2  Wet  Hypothecair  Krediet  kon  men  a`leiden  dat  hypothecair  krediet  inderdaad   ruimer  is.   2.  1.  2.  Toepassingsvoorwaarden  van  de  regeling  inzake  hypothecair  krediet   2.  1.  2.  a.  Vereisten  naar  hoedanigheid  van  kredietnemer  en  kredietgever   8.  Uit  art  I.9,  53°  WER  blijkt  dat  de  kredietnemer  een  consument  moet  zijn,  opdat  de  regeling   van  de  WER  van  toepassing  zou  zijn.  Een  consument  wordt  als  volgt  gede`inieerd:     "Iedere   natuurlijke   persoon   die   handelt   voor   doeleinden   die   buiten   zijn   handels-­‐,   bedrijfs-­‐,   ambachts-­‐  of  beroepsactiviteit  vallen".11   De  kredietnemer  moest  volgens  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet  ook  een  natuurlijke  persoon   zijn.   Hiermee   sluit   men   meteen   alle   mogelijke   rechtspersonen   uit.12   Deze   consument   moet   tevens  zijn  gewone  verblijfplaats  in  België  hebben.13  De  afwijking  door  het  WER  van  de  Wet   Hypothecair   Krediet   door   niet   langer   "natuurlijk   persoon"14,   maar   speci`iek   "consument"   te   hanteren  zal  echter  vooral  te  merken  zijn  bij  de  bestemming  van  het  krediet.15   11  Art.  I.1,  2°  WER. 12  

C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,   Kluwer   Editions   Juridiques   Belgique,   1995,   nr.   17;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur  le  crédit  à  la  consommation"  in   C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  23;   E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  87,  nr.  43;  D.  MICHIELS  en  T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,   VRG,   2013,   nr.   565;   P.   SOURBRON,   "Aan   de   wet   onderworpen   kredietovereenkomsten"  in  D.  MEULEMANS,  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks   Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  nr.  3. 13  Art.  VII.2,  §2  WER;  Art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",   Comm.Fin.   2010,   a`l.   32,   94-­‐95,   nr.   54;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,  1994,  nr.  15. 14   Art.   1   Wet   Hypothecair   Krediet;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,  1994,  nr.  7. 15  cf.  infra  randnummer  10-­‐12.

4

9.  De  kredietgever  daarentegen  kan  zowel  een  natuurlijk  persoon  als  een  rechtspersoon  zijn.16     De  kredietgever  wordt  als  volgt  gede`inieerd:     "kredietgever  :  elke  natuurlijke  persoon  of  elke  rechtspersoon  die,  in  het  raam  van  zijn  handels-­‐   of   beroepsactiviteiten,   een   krediet   toestaat,   met   uitzondering   van   de   persoon   die   een   kredietovereenkomst  aanbiedt  of  sluit  wanneer  deze  overeenkomst  het  voorwerp  uitmaakt  van   een   onmiddellijke   overdracht   of   indeplaatsstelling   ten   gunste   van   een   vergunninghoudende   of   geregistreerde  kredietgever  aangewezen  in  de  overeenkomst"17   Hier   geldt   net   als   bij   de   Wet   Hypothecair   Krediet   een   territorialiteitsvereiste   opdat   de   WER   van   toepassing   zou   zijn   op   de   overeenkomst.   De   vroegere   territoriale   toepassing   bestond   erin   dat   de   kredietgever   ten   eerste   zijn   hoofdzetel   (rechtspersonen)   of   hoofdverblijfplaats   (natuurlijke   personen)   in   België   moest   hebben.18   Ten   tweede   kon   de   Wet   Hypothecair   Krediet   ook   van   toepassing   zijn   als   de   kredietgever   geen   van   beide   in   België   heeft,   maar   indien   er   voldaan   wordt   aan   twee   cumulatieve   voorwaarden.   Ten   eerste   moest   de   kredietgever   voorafgaand  aan  de  overeenkomst  een  bijzonder  voorstel  hebben  gedaan  of  publiciteit  hebben   verstrekt  in  België.  Ten  tweede  moet  de  kredietnemer  de  noodzakelijke  handelingen  voor  de   sluiting   van   de   overeenkomst   in   België   hebben   verricht.19   Het   WER   wijkt   hiervan   op   twee   manieren   af.   Het   WER   is   ten   eerste   van   toepassing   indien   de   kredietgever   zijn   commerciële   of   beroepsactiviteiten   uitoefent   in   België,   waardoor   het   mogelijk   is   een   hoofdzetel   of   hoofdverblijfplaats  buiten  België  en  een  bijkantoor  in  België  te  hebben.  Ten  tweede  is  het  WER   16  

C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,   Kluwer   Editions   Juridiques   Belgique,   1995,   nr.   23;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur  le  crédit  à  la  consommation"  in   C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  31;   E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  95-­‐97,  nr.  56;  G.  JAKHIAN,  Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   19;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  564. 17  Art.  I.9,  34°  WER. 18   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,  Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,  1995,  nr.  24;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   544;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   1   Wet   Hypothecair   Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  97,  nr.  57;  G.  JAKHIAN.,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,   Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  19-­‐20;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  560. 19   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,   Kluwer   Editions   Juridiques   Belgique,   1995,   nr.   560;   K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   544;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   1   Wet   Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  97-­‐98,  nr.  58;  G.  JAKHIAN,  G.,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   19   en   21-­‐22;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,  VRG,  2013,  nr.  564.

5

ook   van   toepassing   indien   de   kredietgever   dergelijke   activiteiten   met   ongeacht   welke   middelen   richt   op   België   of   op   verscheidene   landen,   met   inbegrip   van   België.   De   overeenkomst   moet   in   dat   geval   onder   die   activiteiten   vallen.20   De   WER   heeft   door   deze   afwijkingen   ervoor   gezorgd   dat   het   toepassingsgebied   van   de   Belgische   regeling   van   het   Hypothecair  Krediet  gevoelig  wordt  uitgebreid.   2.  1.  2.  b.  De  bestemming  van  het  krediet   10.  De  bestemming  van  het  krediet  dient  enkel  in  hoofde  van  de  kredietnemer  beoordeeld  te   worden.21  Er  zijn  twee  aspecten  met  betrekking  tot  de  bestemming  van  het  krediet.  Enerzijds   moet   het   krediet   aangegaan   zijn   voor   het   `inancieren   van   het   verwerven   of   behouden   van   onroerende   zakelijke   rechten.22   Anderzijds   moet   het   krediet   een   bestemming   hebben   die   buiten  de  handels-­‐,  bedrijfs-­‐,  ambachts-­‐  of  beroepsactiviteit  van  de  kredietnemer  valt.23   11.   Onder   de   oude   wetgeving   moest   het   verwerven   of   behouden   van   onroerende   zakelijke   rechten   ruim   geïnterpreteerd   worden.24   Dit   houdt   o.a.   in   dat   het   zowel   kan   gaan   over   het   kopen,  bouwen,  verbouwen,  herinrichten  of  renoveren  van  onroerende  goederen.  Het  krediet   kan   echter   ook   aangewend   worden   voor   de   opleg   bij   een   ruil   of   verdeling   of   zelfs   voor   de  

20  Art.  VII.2,  §2  WER. 21  C.  BIQUET-­‐MATHIEU,  "Le  champ  d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur  

le  crédit  à  la  consommation"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,   Brugge,   Die   Keure,   2010,   nr.   27-­‐28;   P.   SOURBRON,   "Aan   de   wet   onderworpen   kredietovereenkomsten"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  nr.  5. 22   Art.   I.9,   53°   WER;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,   Kluwer   Editions   Juridiques   Belgique,   1995,   nr.   18-­‐21;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation   avec   la   loi   sur   le   crédit   à   la   consommation"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,   Die   Keure,  2010,  nr.  63;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.   544;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   1   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2010,   a`l.   32,   79-­‐86,   nr.   35-­‐42;   G.   JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  6;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN   SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  560;  J.  STUYCK  en  G.  STRAETMANS,  Financiële  Diensten  en  de   consument,  Deurne,  Kluwer,  1994,  nr.  362;  E.  WYMEERSCH,  "Aspecten  van  het  hypothecair  krediet  naar  huidig  en   toekomstig  recht"  in  M.  DE  BRUYN,  E.  VAN  TRICHT,  H.  VERSCHRAEGEN,  H.  VAN  OVERLOOP,  L.  LAMOT  en  E.  WYMEERSCH,   Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  nr.  43. 23   Art.   I.9,   53°   WER   jo.   art.   I.1,   2°   WER;   K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   544;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,  1994,  nr.  8;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  560. 24  C.  BIQUET-­‐MATHIEU,  "Le  champ  d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur   le  crédit  à  la  consommation"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  63-­‐79;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,   a`l.  32,  79-­‐86,  nr.  35-­‐42;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  562.

6

betaling   van   successierechten   m.b.t.   onroerende   goederen.25   Daarenboven   slaat   dit   niet   uitsluitend   op   de   verwerving   van   eigendom,   maar   ook   op   de   verwerving   van   andere   onroerende   zakelijke   rechten.   Daardoor   kan   men   ook   de   aankoop   of   behoud   van   erfpacht,   opstal,   vruchtgebruik   en   erfdienstbaarheden   `inancieren   met   een   hypothecair   krediet.   Deze   ruime  interpretatie  van  de  Wet  Hypothecair  Krediet  moet  nog  steeds  gehanteerd  worden  voor   de  interpretatie  van  het  WER.  Er  is  immers  geen  enkele  reden  om  hiervan  af  te  wijken.   12.   In   de   oorspronkelijke   wet   moest   er   sprake   zijn   van   een   uitsluitend   particulier   oogmerk   bij   het  aangaan  van  het  hypothecair  krediet.  Er  mocht  dus  absoluut  geen  professioneel  oogmerk   zijn,  zelfs  niet  in  beperkte  mate.26  De  wetgever  was  echter  afgestapt  van  een  dergelijk  beperkt   toepassingsgebied.27   Zo   was   het   vervolgens   voldoende   dat   de   natuurlijke   persoon   een   hoofdzakelijk  particulier  oogmerk  had  voor  het  aangaan  van  het  hypothecair  krediet.28  Zo  kon   het  onroerend  goed  toch  voor  een  beperkt  gedeelte  voor  professionele  doeleinden  gehanteerd   worden.29   De   nieuwe   regels   in   de   WER   wijken   hiervan   af   door   te   grijpen   naar   de   term   'consument'.   Hierdoor   moet   de   bestemming   van   het   krediet   vreemd   zijn   aan   de   handels-­‐,   bedrijfs-­‐,  ambachts-­‐  of  beroepsactiviteit  van  de  kredietnemer.30  Dit  gaat  eigenlijk  in  tegen  de   visie   van   de   richtlijn   hypothecair   krediet.   Deze   visie   staat   een   gemengde   bestemming   toe,   indien   de   handels-­‐,   bedrijfs-­‐,   ambachts-­‐   of   beroepsactiviteit   zo   beperkt   is   dat   het   binnen   de   globale  context  van  de  overeenkomst  niet  overheerst.31  De  nuance  'hoofdzakelijk'  is  hiermee   immers   weggevallen.   Wellicht   zal   de   term   consument   richtlijnconform   moeten   geïnterpreteerd   worden.   Zo   liet   het   Hof   van   Justitie   een   zeer   beperkte   professionele   bestemming   toe   in   het   arrest-­‐Gruber   bij   de   interpretatie   van   de   term   'consument'.32   Hoe  

25   P.   SOURBRON,   "Aan   de   wet   onderworpen   kredietovereenkomsten"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe  

Wet  op  het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,   1993,  nr.  13. 26  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  87-­‐88,  nr.  44;  G.  JAKHIAN,  Le   crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  8-­‐10;  J.  STUYCK  en  G.  STRAETMANS,   Financiële  Diensten  en  de  consument,  Deurne,  Kluwer,  1994,  nr.  362;  E.  WYMEERSCH,  "Aspecten  van  het  hypothecair   krediet   naar   huidig   en   toekomstig   recht"   in   M.   DE   BRUYN,   E.   VAN   TRICHT,   H.   VERSCHRAEGEN,   H.   VAN   OVERLOOP,   L.   LAMOT  en  E.  WYMEERSCH,  Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  nr.  43. 27  Zie  art.  83  Wet  24  maart  2003,  BS  2  mei  2003. 28  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  92,  nr.  49-­‐50;  D.  MICHIELS   en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  565. 29  C.  BIQUET-­‐MATHIEU,  "Le  champ  d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur   le  crédit  à  la  consommation"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  24-­‐26;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,   a`l.  32,  88-­‐89,  nr.  45. 30  Art.  I.9,  53°  WER  jo.  art.  I.1,  2°  WER. 31  Considerans  12  Richtlijn  hypothecair  krediet. 32  HvJ  20  januari  2005,  C464/01,  Johann  Gruber  v.  Bay  Wa  AG,  Jur.  2005,  I,  458.

7

bepaal   je   echter   of   er   sprake   is   van   een   particuliere   bestemming,   gemengde   bestemming   of   beroepsbestemming?   Dit   hangt   niet   af   van   de   aard   van   het   onroerend   goed,   maar   van   de   verklaring  van  de  kredietnemer  over  de  bestemming  van  het  kredietbedrag.33  Deze  verklaring   is   enkel   van   belang   bij   een   consument   die   tevens   zelfstandige   is.   Voor   een   consument-­‐ loontrekkende  is  er  steeds  sprake  van  een  krediet  met  een  privé-­‐bestemming.34   2.  1.  2.  c.  De  aard  van  het  krediet   13.  Om  onder  het  toepassingsgebied  van  de  wet  te  vallen,  moet  er  effectief  sprake  zijn  van  een   hypothecair   krediet.   Het   dient   dus   te   gaan   over   een   kredietovereenkomst.   Dit   zijn   alle   mogelijke   `inanciële   verrichtingen   tot   het   bekomen   van   een   terugbetaalbare   geldsom,   waaronder  de  lening  en  de  kredietopening.35  Hierbij  geldt  de  verbintenis  om  het  uitgeleende   kapitaal   en   bijhorende   interesten   terug   te   betalen,   waarbij   die   terugbetaling   is   gewaarborgd   door  een  hypotheek  op  een  onroerend  goed.36     14.  Hieraan  wordt  verder  invulling  gegeven  door  art.  I.9,  53°  Wet  Hypothecair  Krediet.  Hierin   sluit   de   wetgeving   nog   naadloos   aan   op   de   oude   regeling.37   Hypothecair   krediet   binnen   het   kader  van  de  wet  is  namelijk  ruimer  opgevat  dan  een  krediet  dat  enkel  gewaarborgd  is  door  

33  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  92-­‐93,  nr.  51. 34  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  92-­‐93,  nr.  51. 35   Art.   I.9,   39°   WER;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in  

E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de  crédit  hypothécaire,  Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,  1995,  nr.  14;  C.  BIQUET-­‐MATHIEU,  "Le  champ   d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur  le  crédit  à  la  consommation"  in   C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  34;   E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  60,  nr.  3;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit   hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  4. 36   P.   SOURBRON,   "Aan   de   wet   onderworpen   kredietovereenkomsten"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet  op  het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,   1993,  nr.  16. 37  Art.  2  Wet  Hypothecair  Krediet.

8

een   hypotheek.38   De   wet   onderscheidt   in   feite   vijf   verschillende   hypotheses.39   Ten   eerste   is   er   het   rechtstreeks   hypothecair   krediet,   waarbij   het   krediet   gewaarborgd   wordt   door   een   hypotheek   of   een   onroerend   voorrecht.40   Hierbij   kan   ook   een   derde   aan   de   kredietovereenkomst,   zoals   een   borgsteller   of   zekerheidssteller,   een   hypotheek   vestigen   op   zijn   goed   ten   behoeve   van   de   kredietnemer.   Ten   tweede   kan   er   sprake   zijn   van   een   afgeleid   hypothecair  krediet,  waarbij  men  een  schuldvordering  in  pand  geeft  die  zelf  gewaarborgd  is   door  een  hypotheek  of  een  voorrecht  op  onroerend  goed.41  Ten  derde  kan  er  sprake  zijn  van   een   hypothecair   krediet   indien   de   schuldvordering   voortspruit   uit   de   indeplaatsstelling   van   één   of   meer   derde   personen   in   de   rechten   van   een   schuldeiser   die   bevoorrecht   is   op   een   onroerend   goed.42   Ten   vierde   is   er   ook   sprake   van   hypothecair   krediet   indien   aan   de   kredietgever   een   hypothecaire   volmacht   wordt   verleend.43   Ten   slotte   valt   ook   het   garantiekrediet,  waarbij  aan  de  borg  of  garant  een  hypothecaire  waarborg  wordt  toegekend,   onder  het  hypothecair  krediet.44  

38  

C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,  Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,  1995,  nr.  16;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,   Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  545. 39   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,  Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,  1995,  nr.  24;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   545;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   2   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2010,   a`l.   32,   103-­‐110,   nr.   1-­‐10;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   5;   P.   SOURBRON,   "Aan   de   wet   onderworpen   kredietovereenkomsten"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   18;   E.   WYMEERSCH,   "Aspecten   van   het   hypothecair   krediet   naar  huidig  en  toekomstig  recht"  in  M.  DE  BRUYN,  E.  VAN  TRICHT,  H.  VERSCHRAEGEN,  H.  VAN  OVERLOOP,  L.  LAMOT  en  E.   WYMEERSCH,  Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  nr.  43. 40   Art.   2,   1°   Wet   Hypothecair   Krediet;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation   avec   la   loi   sur   le   crédit   à   la   consommation"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  49-­‐56  en  58. 41   Art.   2,   1°   Wet   Hypothecair   Krediet;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation   avec   la   loi   sur   le   crédit   à   la   consommation"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  59. 42   Art.   2,   2°   Wet   Hypothecair   Krediet;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation   avec   la   loi   sur   le   crédit   à   la   consommation"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  60. 43   Art.   2,   3°   Wet   Hypothecair   Krediet;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation   avec   la   loi   sur   le   crédit   à   la   consommation"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,   Die   Keure,   2010,   nr.   61;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  564. 44   Art.   2,   4°   Wet   Hypothecair   Krediet;   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation   avec   la   loi   sur   le   crédit   à   la   consommation"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  62.

9

2.  1.  2.  d.  Houdt  hypothecair  krediet  hier  op?   15.   Uit   deze   korte   uiteenzetting   blijkt   dat   het   Wetboek   Economisch   Recht   en   de   Wet   Hypothecair   Krediet   vooral   een   toepassingsgebied   hebben   dat   zich   toespitst   op   een   heel   concrete   situatie,   nl.   de   situatie   waarbij   een   natuurlijke   persoon   met   een   (hoofdzakelijk)   particulier  oogmerk  een  krediet  aangaat  voor  de  verwerving  of  het  behoud  van  een  onroerend   goed.   Dit   is   eigenlijk   vrij   eng.   Het   WER   en   de   Wet   Hypothecair   Krediet   maken   immers   duidelijk  dat  het  hypothecair  karakter  van  het  krediet  slechts  één  voorwaarde  is  om  onder  het   toepassingsgebied  van  de  wet  te  vallen.  Er  zijn  zekere  andere  situaties  denkbaar  waarbij  een   rechtsonderhorige   een   krediet   zou   aangaan   die   gewaarborgd   is   op   één   van   de   vijf   manieren   vermeld  in  art.  I.9,  53°  WER  en  art.  2  Wet  Hypothecair  Krediet.     16.   In   deze   masterscriptie   zijn   we   echter   vooral   op   zoek   naar   gereguleerde   vormen   van   hypothecair   krediet,   waarbij   door   de   wetgeving   de   rentevoeten   worden   gereglementeerd.   Buiten   deze   wet   kunnen   uiteraard   andere   kredieten   worden   aangegaan   die   door   een   hypotheek   of   één   van   de   andere   geviseerde   waarborgen   worden   gedekt.   Men   kan   hierbij   denken   aan   professionele   kredieten.   Zo   is   de   Wet   Laruelle-­‐Geens   voor   de   `inanciering   van   KMO's   bijvoorbeeld   een   speci`ieke   wet   voor   kredieten.   In   deze   wet   worden   de   rentevoeten   echter   niet   speci`iek   gereguleerd.   Dit   leidt   ons   tot   een   belangrijke   vraag:   waarom   zou   de   wetgever   beslissen   om   de   kredietverlening   in   bepaalde   gevallen   aan   banden   te   leggen?   Het   blijkt   al   uit   het   toepassingsgebied   dat   de   wetgever   met   de   regelgeving   omtrent   het   Hypothecair  Krediet  een  consumentenbeschermend  oogmerk  had.45     2.  2.  De  invloed  van  de  Europese  Unie  inzake  hypothecair  krediet   17.   Ook   de   Europese   Unie   heeft   interesse   in   het   hypothecair   krediet.   In   de   rechtsleer   wordt   vaak   verwezen   naar   de   Richtlijn   Hypothecair   Krediet.46   Deze   richtlijn   heeft   een   consumentenbeschermend   oogmerk.47   Artikel   3   van   de   richtlijn   bevestigt   meteen   dat   het   hypothecair   krediet   ruimer   is   dan   hetgeen   in   de   Belgische   wet   vervat   is.   Hierin   wordt   het   45   P.   SOURBRON,   "Het   dingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),  

De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen  België,  1993,  nr.  1. 46   Richtlijn   2014/17/EU   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   4   februari   2014   inzake   kredietovereenkomsten  voor  consumenten  met  betrekking  tot  voor  bewoning  bestemde  onroerende  goederen  en   tot   wijziging   van   de   Richtlijnen   2008/48/EG   en   2013/36/EU   en   Verordening   (EU)   nr.   1093/2010,   Pb.L.   28   februari  2014,  a`l.  60,  34;  Hierna:  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 47  Consideransen  6,  10,  11  en  15  Richtlijn  Hypothecair  Krediet.

10

toepassingsgebied   van   de   richtlijn   afgebakend.   De   richtlijn   zou   enerzijds   van   toepassing   zijn   op  "kredietovereenkomsten  die  gewaarborgd  worden  door  een  hypotheek  of  door  een  in  een   lidstaat  gebruikelijke  andere  vergelijkbare  zekerheid  op  voor  bewoning  bestemde  onroerende   goederen,   of   gewaarborgd   worden   door   een   recht   op   voor   bewoning   bestemde   onroerende   goederen."   Anderzijds   op   "kredietovereenkomsten   voor   het   verkrijgen   of   het   behouden   van   eigendomsrechten  betreffende  grond  of  een  bestaand  of  gepland  gebouw".  Hierdoor  koppelt   men  de  aard  van  de  zekerheid  los  van  de  bestemming  van  het  krediet  in  tegenstelling  tot  het   Belgisch  recht.  Hieruit  is  af  te  leiden  dat  de  Belgische  wetgever  een  enger  toepassingsgebied   heeft   genomen   dan   het   toepassingsgebied   van   de   Europese   richtlijn.   Er   is   sprake   van   een   minimumharmonisatie   in   de   richtlijn   op   dit   vlak,   waardoor   men   de   bescherming   voor   minstens  dat  toepassingsgebied  moet  garanderen  en  men  bovendien  nog  verder  mag  gaan  in   de   bescherming.48   Het   engere   toepassingsgebied   in   de   Belgische   wetgeving   leidt   net   tot   een   minder   ruime   bescherming   aangezien   ze   in   minder   situaties   van   toepassing   is.   De   Belgische   wetgever  zal  de  wetgeving  hieraan  moeten  aanpassen.   18.   De   richtlijn   beperkt,   net   als   in   de   WER,   het   toepassingsgebied   tot   de   overeenkomsten   waarbij   consumenten   betrokken   zijn.   De   Europese   wetgever   heeft   hierbij   gekozen   voor   een   verwijzing   naar   de   richtlijn   consumentenkrediet.49   De   consument   in   de   zin   van   de   richtlijn   hypothecair   krediet   is   dus   een   natuurlijk   persoon   die   bij   het   aangaan   van   een   hypothecair   krediet  handelt  voor  doeleinden  die  buiten  zijn  bedrijfs-­‐  of  beroepsactiviteiten  vallen.  Hierbij   lijkt   een   beperkt   professionele   bestemming   wel   mogelijk.50   De   Europese   wetgever   sluit   zich   hiermee   aan   bij   de   Belgische   wetgeving   van   na   de   wet   van   24   maart   200351,   toen   een   beperkt   professionele  bestemming  van  het  krediet  wel  onder  de  noemer  van  het  hypothecair  krediet   kwam.52   Waarschijnlijk   mede   onder   invloed   van   deze   Europese   richtlijn   heeft   de   Belgische   wetgever   ook   het   begrip   "consument"   opgenomen   in   het   WER.   Hier   stond   de   Belgische   wetgever   eigenlijk   verder   dan   de   Europese   wetgeving   en   rechtspraak   door   een   iets   ruimere  

48  Art.  2,  lid  1  Richtlijn  Hypothecair  Krediet.  Bepaalde  aspecten  zijn  onderhevig  aan  een  maximumharmonisatie.  

Zie  art.  2,  lid  2  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 49  Art.  4,  1°  Richtlijn  Hypothecair  Krediet  jo.  art.  3,  a)  Richtlijn  2008/48/EG  van  het  Europees  Parlement  en  de   Raad   van   23   april   2008   inzake   kredietovereenkomsten   voor   consumenten   en   tot   intrekking   van   Richtlijn   87/102/EEG  van  de  Raad,  Pb.L.  22  mei  2008,  a`l.  133,  66  (hierna:  Richtlijn  Consumentenkrediet). 50   Considerans   12   Richtlijn   Hypothecair   Krediet.   Hierbij   moet   het   handels-­‐,   bedrijfs-­‐   of   beroepsoogmerk   zo   beperkt  zijn  dat  het  binnen  de  globale  context  van  de  overeenkomst  niet  overheerst. 51   Zie   art.   83   Wet   24   maart   2003   tot   wijziging   van   de   wet   van   12   juni   1991   op   het   consumentenkrediet   ,   BS   2   mei   2003. 52  C.  BIQUET-­‐MATHIEU,  "Le  champ  d'application  de  la  loi  sur  le  crédit  hypothécaire  et  son  articulation  avec  la  loi  sur   le  crédit  à  la  consommation"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  26.

11

bescherming  te  bieden.  Het  arrest  Gruber  en  de  richtlijn  vullen  de  gemengde  bestemming  wel   heel  beperkt  in.  Door  de  minimumharmonisatie  was  deze  aanpassing  geenszins  nodig.   2.   3.   Met   welk   rechtsstelsel   zal   de   regulering   van   rentevoeten   worden   vergeleken?   -­‐   Territoriale  a`bakening  van  het  onderzoek   19.  Gelet  op  de  rechtsvergelijkende  invalshoek  van  deze  masterproef,  is  het  noodzakelijk  aan   te  duiden  welk  buitenlands  rechtsstelsel  behandeld  zal  worden.  Uit  het  toepassingsgebied  van   de   Belgische   wetgeving   en   de   Europese   richtlijn   kunnen   we   opmaken   dat   er   twee   aspecten   zijn   aan   het   "hypothecair   krediet".   Enerzijds   is   er   het   aspect   van   de   vestiging   van   een   zekerheid   op   een   onroerend   goed,   dat   eerder   verbonden   is   aan   de   aard   van   de   overeenkomst.   Anderzijds  is  er  de  bestemming,  nl.  het  verwerven  of  behouden  van  zakelijke  rechten  op  een   onroerend   goed   dat   (hoofdzakelijk)   bestemd   is   voor   de   bewoning   door   particulieren   of   consumenten.  Daarom  zal  de  focus  in  de  rechtsvergelijking  liggen  op  gelijkaardige  `iguren,  nl.   een  krediet  gewaarborgd  door  een  hypotheek  en  anderzijds  de  woonkredieten.  Beide  hebben   een  beschermingsoogmerk  voor  consumenten.   20.  Het  is  echter  niet  eenvoudig  gelijkaardige  regelingen  te  vinden  in  het  buitenland  door  de   grote   verschillen   tussen   de   nationale   wetgevingen.53   In   tegenstelling   tot   België   hebben   niet   alle   landen   ervoor   geopteerd   om,   naast   de   regeling   voor   het   consumentenkrediet,   een   speci`ieke   regeling   voor   hypothecaire   kredietovereenkomsten   met   consumenten   in   te   voeren.54   21.   Een   land   dat   dit   wel   heeft   gedaan   is   Frankrijk   met   de   invoering   van   het   'crédit   immobilier'   in  de  Code  de  la  consommation.55  Dit  wordt  in  de  wet  als  volgt  omschreven:  

53   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit  

international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  224. 54   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  224. 55   Zie   ook:   Loi   n°79-­‐596   du   13   juillet   1979   relative   à   l'information   et   à   la   protection   des   emprunteurs   dans   le   domaine   immobilier,   http://legifrance.gouv.fr/af`ichTexte.do?cidTexte=JORFTEXT000000886678   (hierna:   Loi   Crédit  Immobilier);  T.  BONNEAU,  Droit  bancaire,  Parijs,  LGDJ,  2013,  nr.  840;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la   consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  419;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.   839-­‐840;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,  2014,  nr.  6;  Y.  PICOD  en  H.  DAVO,  Droit  de  la  consommation,  Dalloz,  Paris,  2010,  nr.  464;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit   de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  344.

12

"Leningen  die  op  gebruikelijke  basis  worden  verleend  door  elke  natuurlijke  of  rechtspersoon,  wat   hun  kwaliXicatie  of  techniek  ook  moge  zijn,  met  het  oog  op  het  Xinancieren  van:     1°  met  betrekking  tot  onroerende  goederen  die  een  bestemming  tot  bewoning  of  bewonings-­‐  en   professionele  bestemming  hebben:   a) hun   verwerving   in   eigendom   of   het   intekenen   op   of   aankopen   van   aandelen   van   vennootschappen   die   toegang   geven   tot   hun   aanwijzing   in   eigendom.   Daarin   zijn   ook   inbegrepen   de   handelingen   die   het   herstel,   de   verbetering   of   onderhoud   van   een   dergelijk   onroerend  goed  beogen.   b) hun   verwerving   in   genot   of   het   intekenen   op   of   aankopen   van   aandelen   van   vennootschappen  die  toegang  geven  tot  hun  aanwijzing  in  genot.  Daarin  zijn  ook  inbegrepen   de   handelingen   die   het   herstel,   de   verbetering   of   onderhoud   van   een   dergelijk   onroerend   goed  beogen.   c) de   uitgaven   gerelateerd   aan   het   herstel,   de   verbetering   of   het   onderhoud   van   onroerende   goederen,  indien  het  kredietbedrag  meer  dan  75.000  euro  bedraagt.56   d) de  uitgaven  gerelateerd  aan  de  bouw  van  onroerende  goederen   2°   De   aankoop   van   terreinen   met   als   bestemming   het   bouwen   van   onroerende   goederen   als   bedoeld  onder  1°."57   22.   Ondanks   dat   deze   regeling   zich   bevindt   in   de   Franse   consumentenwetgeving   bij   uitstek,   is   het   toepassingsgebied   niet   zo   beperkt   als   het   nieuwe   Belgische   toepassingsgebied.   Daarenboven   wordt   'consument'   nooit   vermeld   in   de   wet.58   Ze   heeft   immers   ook   een   gemengde  bestemming59  van  het  goed  waarvoor  het  krediet  wordt  aangegaan  voor  ogen.  De   bestemming   tot   bewoning   mag   hierbij   niet   louter   accessoir   zijn.60   In   de   praktijk   probeerde   men   echter   ook   kredieten   voor   louter   commerciële   onroerende   goederen   onder   deze   wetgeving   te   brengen.   Het   Hof   van   Cassatie   heeft   echter   besloten   dat   de   wet   dan   niet   van  

56   Indien   de   kosten   minder   dan   75.000   euro   zijn,   dan   is   de   regeling   betreffende   het   consumentenkrediet   van  

toepassing   (art.   L.311-­‐1-­‐L.315-­‐11   Code   de   la   consommation).   Hierbij   wordt   aldus   niet   gekeken   naar   het   kredietbedrag,  maar  naar  de  kosten  die  gelinkt  zijn  aan  het  herstel,  de  verbetering  of  het  onderhoud.  Zie:  Cass.  fr.   1e   Civ.   15   december   1993,   Recueil   Dalloz   1994,   217;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  419;  Y.  PICOD  en  H.  DAVO,  Droit  de  la  consommation,  Dalloz,  Paris,  2010,  nr.  464. 57  Vrije  vertaling  van  art.  L312-­‐2  Code  de  la  consommation. 58   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,  nr.  13. 59   Zowel   een   bestemming   tot   bewoning   als   een   professionele   bestemming.   Zie:   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit  immobilier  (commercial)  in  Répertoire  Droit  Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  15. 60   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   419;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,  Crédit  immobilier  (commercial)  in  Répertoire  Droit  Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  15.

13

toepassing  is,61  behalve  indien  de  partijen  vrijwillig  de  wet  van  toepassing  hebben  gemaakt  op   hun   overeenkomst.62   Daarentegen   mag   men   net   als   in   België   als   consument   onroerende   goederen   kopen   met   het   oog   op   de   verhuring   ervan,   zolang   het   onroerend   goed   minstens   hoofdzakelijk  tot  bewoning  bestemd  is.63   23.   Er   zijn   nog   een   aantal   verschillen   met   de   Belgische   regelgeving.   Ten   eerste   kan   een   dergelijk   krediet   ook   worden   afgesloten   door   een   rechtspersoon.64   Er   worden   echter   twee   uitzonderingen   op   het   ruime   toepassingsgebied   gemaakt:   nl.   kredieten   verstrekt   aan   rechtspersonen  van  publiek  recht  en  kredieten  om  een  beroepsactiviteit  te  `inancieren  en  dan   vooral   de   beroepsactiviteit   van   een   natuurlijk   of   een   rechtspersoon   die   op   een   gebruikelijke   wijze,  zelfs  bijkomstig  aan  een  andere  activiteit  of  in  het  kader  van  hun  maatschappelijk  doel,   (on)gebouwde,   (on)afgewerkte,   collectieve   of   individuele   onroerende   goederen   of   gedeelten   in   eigendom   of   genot   verschaffen.65   Ten   tweede   is   een   opvallend   verschil   met   het   Belgisch   recht   dat   'prêts'   (of   in   het   Nederlands:   leningen)   de   juridische   term   is   die   de   Code   de   la   consommation   hanteert   voor   alle   kredietvormen   in   het   kader   van   het   'crédit   immobilier',   waaronder   ook   kredietopeningen.66   Hierdoor   zijn   de   gemeenrechtelijke   regels   die   van   toepassing   zijn   op   'prêts'67   ook   van   toepassing   op   het   'crédit   immobilier',   zolang   de   regels   betreffende  het  'crédit  immobilier'  in  de  Code  de  la  consommation  daarvan  niet  afwijken.  Ten   derde  is  het  voor  de  toepasselijkheid  van  de  wetgeving  niet  verplicht  dat  er  sprake  is  van  een   hypotheek  of  van  een  andere  zakelijke  zekerheid  op  een  onroerend  goed.  Desondanks  worden   61  

Cass.   fr.   1e   Civ.   10   februari   1993,   n°91-­‐12.382,   http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichJuriJudi.do? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007030002&fastReqId=2079848000&fastPos=171;   Cass.   fr.   1e   C i v.   2 0   m a a r t   2 0 0 7 ,   n °   0 6 -­‐ 1 3 . 8 8 4 ,   h t t p : / / w w w. l e g i f r a n c e . g o u v. f r / a f ` i c h J u r i J u d i . d o ? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000017826873&fastReqId=799233993&fastPos=1;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   840;   D.   LEGEAIS,   "Champ   d'application   des   crédits   immobiliers"   (noot   bij   Cass.   fr.   1e   Civ.,   20   maart   2007),   RTD   Com.   2007,   p.   430;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  346;  C.  RONDEY,  "Crédit  immobilier  et  avantages  `iscaux  ne  font  pas   toujours   bon   ménage"   (noot   bij   Cass.   fr.   1e   Civ.,   20   maart   2007),   Recueil   Dalloz   2007,   p.   1077;   X.,   "L'emprunt   destiné   à   `inancer   l'acquisition   de   parts   de   sociétés   construisant   et   aménageant   un   hôtel   est   à   vocation   commerciale",  AJDI  2007,  p.  399. 62   Cass.   fr.   1e   Civ.,   2   oktober   2002,   n°   99-­‐18.467,   http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichJuriJudi.do? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007044800&fastReqId=1343491007&fastPos=1;   X.,   "Crédit   immobilier  :  un  champ  d'application  extensible",  Recueil  Dalloz  2002,  p.  3012. 63  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  419;  Y.  PICOD  en  H.  DAVO,  Droit  de   la  consommation,  Dalloz,  Paris,  2010,  nr.  463. 64  Y.  PICOD  en  H.  DAVO,  Droit  de  la  consommation,  Dalloz,  Paris,  2010,  nr.  464. 65  Art.  L.312-­‐3  Code  de  la  consommation;  art.  1  Loi  Crédit  Immobilier;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   419;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,   nr.   14;   Y.   PICOD   en   H.   DAVO,   Droit   de   la   consommation,   Dalloz,   Paris,  2010,  nr.  463;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  345. 66  T.  BONNEAU,  Droit  bancaire,  Parijs,  LGDJ,  2013,  nr.  840;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   416.;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  17. 67  Art.  1874-­‐1914  Code  Civil.

14

dergelijke  kredieten  uiteraard  wel  gewaarborgd  door  verschillende  zekerheden.68  Ten  laatste   zou  deze  regeling  van  openbare  orde  zijn,  terwijl  de  Belgische  van  dwingend  recht  zou  zijn.69   Dit  moet  echter  genuanceerd  worden  aangezien  het  Hof  van  Cassatie  heeft  geoordeeld  dat  de   partijen   er   louter   niet   op   voorhand   van   kunnen   afwijken.70   Het   is   dus   wel   mogelijk   de   gevolgen  van  die  regels  te  bevestigen,  waardoor  de  regeling  eerder  van  dwingende  aard  is.71   24.  Ondanks  de  kleine  verschillen  lijken  het  consumentenbeschermend  oogmerk72  en  de  focus   op  voor  bewoning  bestemde  onroerende  goederen  ideale  raakpunten  om  de  regeling  van  de   rentevoeten   naar   Frans   recht   te   vergelijken   met   de   Belgische.   Daarnaast   zal   steeds   de   wetgeving   van   de   Europese   Unie   verwerkt   worden,   gelet   op   de   groeiende   invloed   van   het   EU-­‐ recht  op  het  hypothecair  krediet.   3.  Hoe  worden  rentevoeten  naar  Belgisch  recht  gereguleerd?   25.   Voor   een   goed   begrip   van   de   regulering   van   rentevoeten   naar   Belgisch   recht   is   het   noodzakelijk  om  eerst  een  aantal  essentiële  begrippen  te  belichten,  meer  bepaald  de  soorten   rentevoeten   die   gehanteerd   worden   bij   het   hypothecair   krediet.   Vervolgens   wordt   onderzocht   hoe   deze   soorten   rentevoeten   gereguleerd   worden.   Hierbij   zal   een   focus   liggen   op   de   inmenging  van  de  wetgever  in  de  concrete  private  rechtsverhouding  tussen  de  kredietgever  en   de   kredietnemer.   Ten   eerste   denkt   men   aan   het   aantal   opeenvolgende   rentevoeten   en   de   opeenvolging  van  verschillende  rentevoeten  binnen  één  overeenkomst.  Ten  tweede  denkt  men   aan  de  grenzen  van  de  variabiliteit  van  rentevoeten.  Ten  derde  heeft  dit  ook  betrekking  op  de   mogelijke   kortingen   of   ristorno's   die   de   kredietgever   aan   zijn   cliënt   verleent.   Van   zeer   groot   belang   is   dat   de   vermelde   regulering   van   rentevoeten   uit   de   WER,   net   als   in   de   Wet  

68  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  416.   69  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  419. 70  Cass.  fr.  1e  Civ.  9  december  1997,  RTD  Civ.  1998,  670,  noot  J.  MESTRE;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  

consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  419. 71  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  419. 72   Art.   L312-­‐3-­‐1   Code   de   la   consommation;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,  nr.  416  en  419.

15

Hypothecair   Krediet   van   dwingend   recht   is.73   In   het   WER   is   het   echter   zo   dat   afwijkingen   niet   meer   louter   relatief   nietig   zijn.   Onder   invloed   van   het   recht   van   de   Europese   Unie74   zijn   strijdige  bedingen  nietig  van  rechtswege.75  Desondanks  beoogt  de  nietigheid  de  bescherming   van   de   zwakkere   contractpartij,   nl.   de   consument-­‐kredietnemer,   in   de   zin   dat   de   nietigheid   slechts  intreedt  indien  de  rechten  van  de  consument  worden  ingeperkt  of  zijn  verplichtingen   verzwaard  worden.76  Deze  nietigheid  zit  aldus  op  de  grens  tussen  de  relatieve  en  de  absolute   nietigheid.   3.  1  Begrippenkader   3.  1.  1.  Rentevoet   26.   Rentevoet   werd   in   de   oude   Wet   Hypothecair   Krediet   omschreven   als   de   "voet   die   uitgedrukt   is   in   een   percentage   per   jaar   (of   per   periode)77,   waartegen   de   intresten   voor   dezelfde   periode   berekend   worden".78   In   de   rechtsleer   werd   dit,   wegens   haar   tautologische   aard,   niet   aanzien  als  een  goede  de`initie.79  Nu  wordt  hiervoor  echter  een  andere  term  gehanteerd,  nl.  de  

73  Art.  3  Wet  Hypothecair  Krediet;  art.  7.II  §4  WER;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  3  Wet  Hypothecair  Krediet",  

Comm.Fin.   1994,   a`l.   2,   2-­‐3,   nr.   1;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   33-­‐34;   P.   SOURBRON,   "Het   dingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   1-­‐10;   J.   STUYCK   en   G.   STRAETMANS,   Financiële   Diensten   en   de   consument,   Deurne,   Kluwer,   1994,   nr.   362;   Pro   memorie:   Er   zijn   wel   regels   van   toepassing  op  het  hypothecair  krediet  onder  de  Wet  Hypothecair  Krediet  die  niet  louter  een  particulier  belang   beschermen,  maar  ook  een  algemeen  belang.  Het  gaat  hierbij  om  de  bepalingen  die  bij  overtreding  strafrechtelijk   gesanctioneerd  worden.  Dit  zijn  echter  geen  artikelen  die  op  de  regulering  van  rentevoeten  van  toepassing  zijn,   zie:  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  3  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  1994,  a`l.  2,  3-­‐4,  nr.  2-­‐4;  P.  SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet  op  het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,   1993,  nr.  5-­‐9; 74  Zie  art.  41  Richtlijn  Hypothecair  Krediet:  "Dwingend  karakter  van  de  richtlijn.  De  lidstaten  dragen  er  zorg  voor   dat:  a)  de  consument  geen  afstand  kan  doen  van  de  rechten  die  hem  worden  toegekend  krachtens  het  nationale   recht   die   deze   richtlijn   omzetten;   (…).   Hiermee   sluit   de   EU-­‐wetgever   de   deur   voor   de   consument   om   de   relatieve   nietigheid  eventueel  te  bevestigen. 75  Art.  7.II  §4  WER. 76  art.  7.II  §4  WER. 77  Art.  2  Wet  van  13  maart  1998  tot  wijziging  van  de  wet  van  4  augustus  1992  op  het  hypothecair  krediet  en  tot   wijziging   van   de   wet   van   13   april   1995   tot   wijziging   van   de   wet   van   4   augustus   1992   op   het   hypothecair   krediet,   BS  19  april  1998,  10785. 78   Art.   4,   4°   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   4   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   1999,   a`l.   10,   17,   nr.   5;   M.   DE   BRUYN,   "Het   `inanciële   aspect   van   verschillende   leningen"   in   M.   DE   BRUYN,   E.   VAN   TRICHT,   H.   VERSCHRAEGEN,   H.   VAN   OVERLOOP,   L.   LAMOT   en   E.   WYMEERSCH,   Kredietverlening   en   hypotheekleningen,   Deurne,  Kluwer,  1992,  p.  49;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  1. 79  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  64.

16

debetrentevoet.80  Hiermee  is  men  beter  in  lijn  met  de  Europese  richtlijn.81  De  debetrentevoet   is  "de  rentevoet,  uitgedrukt  op  jaarbasis  en  toegepast  in  een  vast  of  veranderlijk  percentage  op   het  gedeelte  van  het  kapitaal  dat  is  opgenomen  en  berekend  aan  de  hand  van  de  elementen  die   de  Koning  aanduidt  en  op  de  wijze  die  Hij  bepaalt  (…)."82  Deze  de`initie  werd  in  de  wet  van  13   maart   1998   aangevuld,   waardoor   ristorno's   bij   hypothecair   krediet   niet   langer   mogelijk   waren.83   Een   gelijkaardige   aanvulling   is   echter   geenszins   terug   te   vinden   in   het   WER.   Financieel   gezien   is   rente   de   vergoeding   die   de   kredietgever   vraagt   voor   het   lenen   van   geld   aan  de  kredietnemer.84  Het  is  de  prijs  van  de  tijd  en  van  het  risico.85  Dit  is  te  onderscheiden   van   interest,   wat   een   vergoeding   is   die   de   kredietinstelling   geeft   aan   degene   die   geld   deponeert  bij  de  kredietinstelling.86   3.  1.  2.  Vaste  rentevoet   27.  Een  vaste  rentevoet  wordt  niet  gede`inieerd  onder  de  Wet  Hypothecair  Krediet,  maar  wel   onder   het   WER.   Een   vaste   debetrentevoet   is   namelijk   "de   debetrentevoet   voorzien   door   een   bepaling  in  de  kredietovereenkomst  waarbij  de  kredietgever  en  de  consument  voor  de  volledige   duur  van  de  kredietovereenkomst  een  enkele  debetrentevoet  of  voor  deeltermijnen  verschillende   debetrentevoeten   overeenkomen   waarvoor   uitsluitend   een   vast   speciXiek   percentage   wordt   gebruikt".87   Uit   deze   de`initie   volgt   dat   de   vaste   rentevoet   moet   vastliggen   op   het   moment   van   de  sluiting  van  de  overeenkomst  en  niet  kan  herzien  worden  in  de  loop  van  het  contract.88  

80  Art.  VII.127-­‐129  WER. 81  Art.  4,  18°  Richtlijn  Hypothecair  Krediet  jo.  art.  3,  j)  Richtlijn  Consumentenkrediet. 82  Art.  I.9,  44°  WER. 83   Wet   van   13   maart   1998   tot   wijziging   van   de   wet   van   4   augustus   1992   op   het   hypothecair   krediet   en   tot  

wijziging   van   de   wet   van   13   april   1995   tot   wijziging   van   de   wet   van   4   augustus   1992   op   het   hypothecair   krediet,   BS   19   april   1998,   10785;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   4   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   1999,   a`l.   10,   19-­‐21,   nr.   9-­‐13;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   8   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2013,   a`l.   40,   163,   nr.   6;   P.   D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  112;   P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  61. 84  M.  DE  BRUYN,  "Het  `inanciële  aspect  van  verschillende  leningen"  in  M.  DE  BRUYN,  E.  VAN  TRICHT,  H.  VERSCHRAEGEN,   H.  VAN  OVERLOOP,  L.  LAMOT  en  E.  WYMEERSCH,  Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  p.  7;  S.   PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  396. 85  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  384. 86  M.  DE  BRUYN,  "Het  `inanciële  aspect  van  verschillende  leningen"  in  M.  DE  BRUYN,  E.  VAN  TRICHT,  H.  VERSCHRAEGEN,   H.  VAN  OVERLOOP,  L.  LAMOT  en  E.  WYMEERSCH,  Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  p.  49. 87  Art.  I.9,45°  WER. 88  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  4  en  5.

17

3.  1.  3.  Variabele  rentevoet89   28.  De  wetgever  heeft  de  variabele  rentevoet  niet  gede`inieerd.  Deze  soort  rentevoet  werd  pas   toegelaten   in   België   sinds   de   Wet   Hypothecair   Krediet   van   1992.90   Deze   mogelijkheid   werd   behouden  door  het  WER.91  Ondanks  het  gebrek  aan  een  de`initie  is  dit  concept  vrij  duidelijk.   Het   is   namelijk   het   tegenovergestelde   van   hetgeen   de   wet   over   de   vaste   rentevoet   bepaalt.   Mijns   inziens   is   dit   dus   de   debetrentevoet   die   voorzien   wordt   in   de   kredietovereenkomst   waarbij   de   kredietnemer   en   de   consument   voor   de   volledige   duur   van   de   kredietovereenkomst   één   debetrentevoet   overeenkomen,   waarvoor   een   veranderlijk   percentage  wordt  gebruikt.   3.  1.  4.  Ristorno's   29.  Er  is  sprake  van  een  ristorno  indien  de  kredietgever  een  deel  van  de  periodieke  door  de   kredietnemer   in   de   uitvoering   van   de   kredietovereenkomst   verrichte   betalingen   aan   hem   teruggeeft.92   Dit   teruggeven   dient   echter   niet   te   letterlijk   worden   genomen,   want   de   kredietgever  zal  deze  rente  gewoon  niet  innen.93  De  ristorno  kan  voorkomen  onder  de  vorm   van   een   bepaald   percentage   dat   wordt   terugbetaald   of   onder   de   vorm   van   een   vastgelegde  

89  E.  WYMEERSCH,  "Aspecten  van  het  hypothecair  krediet  naar  huidig  en  toekomstig  recht"  in  M.  DE  BRUYN,  E.  VAN  

TRICHT,   H.   VERSCHRAEGEN,   H.   VAN   OVERLOOP,   L.   LAMOT   en   E.   WYMEERSCH,   Kredietverlening   en   hypotheekleningen,   Deurne,  Kluwer,  1992,  nr.  43. 90  Art.  7  Wet  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  7  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,   a`l.   40,   156-­‐157,   nr.   1-­‐2;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   115;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   64;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   91;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   1-­‐8;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  581-­‐583;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt   dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),   Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  5. 91  Art.  VII.127  WER. 92   M.   BOGAERTS,   Reducties   en   ristorno's   op   interest   in   het   hypothecair   krediet,   Gent,   Faculteit   Rechtsgeleerdheid   UGent,  2012,  p.  7  en  10;  E.  CASIER,  ”De  wet  van  13  maart  1998  tot  wijziging  van  de  wet  op  het  hypothecair  krediet.   Een  positieve  balans  voor  de  consument”,  DCCR  1999,  p.  135;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  4  Wet  Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   1999,   a`l.   10,   8-­‐9,   nr.   11;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  136;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4   août   1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   112.   Voor   een   cijfervoorbeeld,   zie:   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   79;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐ MATHIEU  EN  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  17. 93  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  4  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  1999,  a`l.  10,  8-­‐9,  nr.  11;  M.  BOGAERTS,   Reducties  en  ristorno's  op  interest  in  het  hypothecair  krediet,  Gent,  Faculteit  Rechtsgeleerdheid  UGent,  2012,  p.  7.

18

som.94   De   rentevoet   zelf   wordt   niet   aangetast   door   een   ristorno,   i.t.t.   een   reductie   van   rentevoet.95  Er  is  hierbij  sprake  van  een  beloningsoogmerk  in  hoofde  van  de  kredietgever  voor   de  stiptheid  of  trouw  van  de  kredietnemer.96   3.  1.  5.  Reducties  of  verminderingen   30.   Een   reductie   daarentegen   komt   voor   wanneer   de   kredietgever   aan   de   kredietnemer   bij   de   totstandkoming   van   de   overeenkomst   een   vermindering   toekent   van   de   verschuldigde   rentevoet.97  Zo  zal  de  basisrentevoet  met  een  aantal  procespunten  meteen  verlaagd  worden,   waardoor   men   in   feite   meteen   de   rentevoet   zelf   aanpast.98   Deze   vermindering   kan   ofwel   tijdelijk  zijn,  ofwel  gelden  voor  de  ganse  duur  van  de  kredietovereenkomst.99  Hierbij  dient  wel   opgemerkt   te   worden   dat   tijdelijke   verminderingen   enkel   toegelaten   zijn   bij   vaste   rentevoeten.100   Bij   variabele   rentevoeten   kunnen   enkel   verminderingen   voor   de   volledige   contractduur  worden  toegelaten,  aangezien  er  o.a.  maar  één  veranderlijke  rentevoet  mag  zijn   en  de  reductie  eigenlijk  de  rentevoet  zelf  aantast.101  

94   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.  

136. 95  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   EN   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  17. 96   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   4   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   1999,   a`l.   10,   7,   nr.   9;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  136;  G.  JAKHIAN,   Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  112. 97   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p   . 136;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  112.  Voor  een   cijfervoorbeeld,  zie:  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  4  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  1999,  a`l.  10,  9,  nr.  12;   P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  78;  D.  NOËL  en  R.   DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4   août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  EN  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,   2010,  nr.  17. 98   M.   BOGAERTS,   Reducties   en   ristorno's   op   interest   in   het   hypothecair   krediet,   Gent,   Faculteit   Rechtsgeleerdheid   UGent,  2012,  p.  7. 99  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  112. 100  E.  CASIER,  ”De  wet  van  13  maart  1998  tot  wijziging  van  de  wet  op  het  hypothecair  krediet.  Een  positieve  balans   voor  de  consument”,  DCCR  1999,  p.  139. 101   Art.   9   §1   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   ”De   wet   van   13   maart   1998   tot   wijziging   van   de   wet   op   het   hypothecair   krediet.   Een   positieve   balans   voor   de   consument”,   DCCR   1999,   p.   137-­‐139;   M.   BOGAERTS,   Reducties   en   ristorno's   op   interest   in   het   hypothecair   krediet,   Gent,   Faculteit   Rechtsgeleerdheid   UGent,   2012,   p.   7;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   126,   85;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  81.

19

3.  2.  De  regulering  van  de  vaste  rentevoeten   3.  2.  1.  Algemeen   31.   De   wetgever   heeft   buiten   de   de`initie   eigenlijk   niet   veel   regulering   gecreëerd   met   betrekking   tot   de   vaste   debetrentevoet.   De   wet   stelt   enkel   dat   er   één   of   meer   vaste   rentevoeten  kunnen  worden  bedongen  en  dat  deze  rentevoeten  dan  gelden  voor  het  gedeelte   van  de  duur  van  de  overeenkomst  waarvoor  ze  bedongen  is.102   32.   Hierdoor   zijn   er   in   feite   vier   verschillende   mogelijkheden   om   in   een   hypothecaire   kredietovereenkomst  enkel  met  vaste  debetrentevoeten  te  werken.103     Ten  eerste  is  het  mogelijk  om  op  de  meest  eenvoudige  manier  één  vaste  debetrentevoet  voor   de  ganse  duurtijd  van  het  contract  vast  te  leggen.104     Bv.   een   hypothecair   krediet   van   150.000,00   euro   terug   te   betalen   op   twintig   jaar,   waarbij   op   het   ganse   bedrag   een   vaste   debetrentevoet   van   3,5%   dient   betaald   te   worden.     Ten   tweede   kan   men   het   geleende   kapitaal   onderverdelen   in   schijven   waarbij   men   op   de   verschillende  schijven  verschillende  vaste  debetrentevoeten  dient  te  betalen.105   Bv.   een   hypothecair   krediet   van   150.000,00   euro   terug   te   betalen   op   twintig   jaar   waarbij   op   de   schijf   van   100.000,00   euro   gedurende   de   ganse   duur   van   de   overeenkomst   een   vaste   debetrentevoet   van   3,5%   dient   betaald   te   worden   en   op   de   schijf  van  50.000,00  euro  een  vaste  debetrentevoet  van  4,5%.    

102  Art.  8  Wet  Hypothecair  Krediet;  art.  VII.127  WER. 103  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  8  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  162  nr.  2;  P.  D'HAEN  en  P.  

HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  114;  P.  HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   64;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   11;   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐6;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,   2013,  nr.  583. 104  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  8  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  162  nr.  1;  P.  D'HAEN  en  P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   114-­‐115;   P.   HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  64;  D.  MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   11;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,   VRG,  2013,  nr.  583. 105  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  8  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  162  nr.  2;  P.  D'HAEN  en  P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   114-­‐115;   P.   HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  64;  D.  MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  11.

20

Ten   derde   kan   men   verschillende   vaste   rentevoeten   bedingen   die   elkaar   opvolgen   in   de   tijd,   waarbij  men  in  de  eerste  periode  een  vaste  debetrentevoet  betaalt  en  vervolgens  in  de  verdere   periodes  een  andere  vaste  rentevoet.106   Bv.   een   hypothecair   krediet   van   150.000,00   euro   terug   te   betalen   op   20   jaar   waarbij   gedurende   de   eerste   vijf   jaar   een   vaste   debetrentevoet   van   3,5%   dient   betaald   te   worden,   gedurende   de   volgende   tien   jaar   een   vaste   debetrentevoet   van   4%   en   gedurende  de  laatste  vijf  jaar  een  vaste  debetrentevoet  van  5%.   Ten   vierde   kan   men   ook   opteren   voor   een   combinatie   van   het   tweede   en   derde   scenario,   waarbij  men  de  combinatie  maakt  van  een  splitsing  van  het  kredietbedrag  in  schijven  en  van   een  splitsing  in  de  duur  van  de  overeenkomst.107     Bv.   een   hypothecair   krediet   van   150.000,00   euro   terug   te   betalen   op   twintig   jaar   waarbij  100.000,00  euro  wordt  terugbetaald  tegen  een  vaste  debetrentevoet  van  3,5%   gedurende   de   eerste   vijf   jaar,   tegen   een   vaste   debetrentevoet   van   4%   gedurende   de   volgende   tien   jaar   en   tegen   een   vaste   debetrentevoet   van   4,5%   gedurende   de   laatste   vijf   jaar.   De   andere   schijf   van   50.000,00   euro   wordt   terugbetaald   tegen   een   vaste   debetrentevoet  van  4,5%  gedurende  de  eerste  vijf  jaar,  tegen  een  vaste  debetrentevoet   van  5%  gedurende  de  volgende  tien  jaar  en  tegen  een  vaste  debetrentevoet  van  5,5%   gedurende  de  laatste  vijf  jaar.   33.   De   wetgever   laat   de   partijen   dus   toe   te   combineren   tussen   vaste   rentevoeten.   Op   de   vraag   of  het  toegelaten  is  vaste  en  variabele  rentevoeten  te  combineren,  wordt  later  ingegaan.108   34.   Wat   echter   niet   toegelaten   is   bij   het   bedingen   van   een   vaste   rentevoet   of   eventuele   reducties,   is   dat   de   kredietgever   zich   het   recht   zou   voorbehouden   de   rechten   en   verplichtingen   van   de   consument-­‐kredietnemer   eenzijdig   te   wijzigen.109   Dit   is   overigens   van   106  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  8  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  162  nr.  3;  P.  D'HAEN  en  P.  

HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   114-­‐115;   P.   HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  62;  D.  MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   11;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,   VRG,  2013,  nr.  583. 107   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   8   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2013,   a`l.   40,   162,   nr.   4;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  114;  P.  HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   62;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  11. 108  cf.  infra  randnummer  60-­‐61. 109  Art.  VII.  134  WER;  art.  15  Wetboek  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  15  Wet  Hypothecair   Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  2-­‐8,  nr.  1-­‐11;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in   de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.7-­‐1.

21

toepassing   op   alle   hypothecaire   kredieten   met   een   variabele   rentevoet.   Omtrent   een   aanpassing  van  de  rentevoeten  dient  er  dus  altijd  een  wederzijdse  overeenstemming  te  zijn.110   3.  2.  2.  Het  toepassen  van  ristorno's  of  reducties  op  vaste  rentevoeten   35.   Zoals   reeds   vermeld111   heeft   de   wet   van   13   maart   1998   onrechtstreeks   de   mogelijkheid   voor   kredietgevers   om   ristorno's   uit   te   keren   verboden,   waardoor   vanaf   dan   elke   vermindering   of   verhoging   van   de   kost   van   het   krediet   moest   geïntegreerd   worden   in   de   rentevoet.112   Tot   dan   werden   deze   toegelaten,   zelfs   onder   het   K.B.   nr.   225.113   De   ratio   legis   om   ristorno's  te  verbieden  is  o.a.  het  gebrek  aan  transparantie  van  deze  techniek.114  Het  door  de   kredietnemer   verschuldigde   bedrag   kan   immers   verschillen   naargelang   een   ristorno   of   een   reductie  van  eenzelfde  percentage  wordt  toegepast.115  Onder  de  nieuwe  regeling  in  het  WER  is   echter   de   zinsnede   niet   opgenomen   dat   deze   vermindering   of   vermeerdering   moet   geïntegreerd   worden   in   de   kredietkost.   Dit   kan   ons   leiden   tot   de   conclusie   dat   ristorno's   weer   toegelaten  zouden  zijn  onder  het  WER.  Volgens  mij  is  het  verbod  op  ristorno's  echter  impliciet   vervat  in  art.  VII.  123  §  2  WER.  Ondanks  dat  deze  afdeling  van  de  WER  betrekking  heeft  op  de   reclame  en  de  kosten,  lijkt  het  mogelijk  uit  dit  artikel  af  te  leiden  dat  er  enkel  sprake  kan  zijn   van   verminderingen   en   vermeerderingen   van   de   debetrentevoet   zelf.   De   prospectus   van   het   hypothecair  krediet  dient  immers  alle  eventuele  verminderingen  en  vermeerderingen  van  de   rentevoet   te   bevatten.116   Desondanks   is   dit   wel   een   minder   doorslaggevend   element   dan   de   vroegere   bepaling   in   art.   4,   4°   Wet   Hypothecair   Krediet,   waardoor   eventuele   verheldering   door  de  wetgever  of  de  rechtspraak  af  te  wachten  is.  

110  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  15  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  3-­‐4,  nr.  2. 111  cf.  supra  randnummer  29. 112   Art.   4,   4°   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   4   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.  

1999,   a`l.   10,   9,   nr.   13;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   77;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  19. 113  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  77. 114  Verslag  Kamercommissie,  Parl.  St.  Kamer,  1996-­‐1997,  nr.  946/8,  20. 115   M.   BOGAERTS,   Reducties   en   ristorno's   op   interest   in   het   hypothecair   krediet,   Gent,   Faculteit   Rechtsgeleerdheid   UGent,   2012,   p.   13-­‐14;   E.   CASIER,   ”De   wet   van   13   maart   1998   tot   wijziging   van   de   wet   op   het   hypothecair   krediet.   Een   positieve   balans   voor   de   consument”,   DCCR   1999,   p.   135.   Voor   cijfervoorbeelden   zie:   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  79-­‐80;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les   differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,   Die   Keure,   2010,   p.   216-­‐218. 116  Art.  VII.  123  §  2  WER.

22

36.  Betreffende  de  tijdelijkheid  van  de  verminderingen  dient  herhaald  te  worden  dat  dit  door   de   wetgever   toegelaten   is   bij   vaste   rentevoeten.117   Daarnaast   is   het   ook   mogelijk   om   voorwaardelijke   verminderingen   toe   te   staan,   ondanks   het   feit   dat   er   lange   tijd   werd   opgeworpen  dat  dit  in  strijd  zou  kunnen  zijn  met  het  verbod  op  gezamenlijk  aanbod  uit  het   toenmalige  art.  54  WHP.118  Eerst  werd  dit  al  aanvaard  door  het  Hof  van  Cassatie.119  Nu  wordt   dit  verbod  in  het  WER  opgeheven  waardoor  dit  probleem  van  de  baan  lijkt.120  Ook  lijkt  art.  VII. 128   §1   6°   lid   2   WER   de   mogelijkheid   van   een   voorwaardelijke   vermindering   te   aanvaarden,   wat  echter  enkel  voor  de  veranderlijke  rentevoet  geldt.  Aangezien  er  echter  geen  limiet  staat   op   het   aantal   vaste   rentevoeten   in   een   overeenkomst,   hoeft   het   geen   betoog   dat   voorwaardelijke  verminderingen  ook  bij  vaste  rentevoeten  toegelaten    zijn.  Art.  I.9,  45°  WER   lijkt   echter   mogelijk   roet   in   het   eten   te   gooien   door   te   bepalen   dat   voor   deeltermijnen   verschillende   debetrentevoeten   overeengekomen   kunnen   worden   waarvoor   uitsluitend   een   vast   speci`iek   percentage   wordt   gebruikt.   Kan   er   immers   nog   sprake   zijn   van   een   'vast   speci`iek   percentage',   indien   er   sprake   is   van   een   voorwaardelijke   vermindering   en   in   een   bepaalde  deeltermijn  de  voorwaarde  niet  langer  wordt  nagekomen?  

3.  3.  De  regulering  van  variabele  rentevoeten   3.  3.  1.  Algemeen   37.   De   variabele   rentevoet   werd,   op   vraag   van   de   kredietgevers,   voor   het   eerst   in   België   toegelaten  met  de  invoering  van  de  Wet  Hypothecair  Krediet,  meer  bepaald  met  de  invoering   van   art.   7   en   9   Wet   Hypothecair   Krediet.121   De   vraag   van   de   kredietgevers   kwam   er   om   het   117  cf.  supra  randnummer  32. 118  E.  CASIER,  ”De  wet  van  13  maart  1998  tot  wijziging  van  de  wet  op  het  hypothecair  krediet.  Een  positieve  balans  

voor   de   consument”,   DCCR   1999,   p.   139-­‐148;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   19   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2003,   a`l.   19,   7-­‐22,   nr.   3-­‐6;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  81-­‐82. 119  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  589. 120  Art.  VI.80  WER. 121   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   "L'articulation   des   réglementations   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   E.   BALATE,   C.   BIQUET-­‐MATHIEU,   en   L.M.   HENRION,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,   Kluwer   Editions   Juridiques   Belgique,   1995,   nr.   5;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire  rentevoet"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   1-­‐5;   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,  IX.A.3-­‐7;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  584;  D.  NOËL  en  R.   DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4   août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,   2010,   nr.   5;   J.   STUYCK   en   G.   STRAETMANS,   Financiële   Diensten   en   de   consument,   Deurne,   Kluwer,   1994,   nr.   361   en   369;  E.  VAN  DEN  HAUTE,  Harmonisation  européenne  du  crédit  hypothécaire:  Perspectives  de  droit  comparé,  de  droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  268.

23

hoofd   te   kunnen   bieden   aan   een   stijging   van   hun   kosten   tijdens   de   duur   van   de   overeenkomst.122   De   kredietgevers   lenen   immers   zelf   geld   op   de   kapitaalmarkten   om   de   kredieten   ter   beschikking   te   stellen   van   de   kredietnemer,   waardoor   een   stijging   van   de   rentestand  op  de  interbancaire  kapitaalmarkt  uiteraard  een  signi`icante  kostenstijging  voor  de   kredietgevers   kan   inhouden.123   Daarom   rekenen   de   kredietgevers,   indien   er   een   vaste   rentevoet  was  bedongen,  vaak  een  risicopremie  in.  Tijdens  de  overeenkomst  kan  immers  niet   meer   geraakt   worden   aan   de   vaste   rentevoet.124   Het   wegvallen   van   deze   risicopremie   kan   ook   zeker   in   het   voordeel   van   de   consument   spelen.   Niet   alleen   de   vraag   van   de   Belgische   kredietinstellingen,   maar   ook   hun   algemene   concurrentiepositie   op   de   Europese   markt   en   het   feit  dat  de  variabele  rentevoet  in  de  rest  van  de  Europese  Unie  al  was  toegelaten,  noopten  de   wetgever  tot  ingrijpen.125  Uiteraard  kon  men  niet  zomaar  de  kredietgevers  de  vrije  loop  laten   en  werd  er  een  vrij  stringente  regeling  opgelegd  met  betrekking  tot  de  variabele  rentevoeten.   Zo  werd  een  balans  gevonden  tussen  de  vrijheid  in  het  gebruik  van  `inanciële  technieken  en   de  consumentenbescherming.126   38.   Art.   9   van   de   Wet   Hypothecair   Krediet   heeft   twee   versies   gekend,   nl.   degene   die   van   toepassing  was  op  kredietovereenkomsten  gesloten  voor  1  september  1998  en  degene  die  van   toepassing   was   op   kredietovereenkomsten   gesloten   vanaf   1   september   1998127   tot   de   inwerkingtreding   van   art.   VII.128   WER.   De   gelijkenissen   en   verschillen   tussen   de   regeling   voor   en   na   1998   zijn   reeds   uitvoerig   besproken   in   de   rechtsleer.128   Daarom   zal   in   deze  

122   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De  

nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   6-­‐8;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐ MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  5. 123  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  5. 124  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  5. 125   Memorie   van   toelichting   bij   het   Wetsontwerp   op   het   Hypothecair   Krediet,   Parl.   St.   Kamer   1990-­‐1991,   nr.   1742/1,  p.  6. 126   Memorie   van   toelichting   bij   het   Wetsontwerp   op   het   Hypothecair   Krediet,   Parl.   St.   Kamer   1990-­‐1991,   nr.   1742/1,  p.  6. 127Art.   2  Wet  van  13  maart  1998   tot   wijziging   van  de  wet  van  4  augustus  1992  op  het  hypothecair  krediet   en  tot   wijziging   van   de   wet   van   13   april   1995   tot   wijziging   van   de   wet   van   4   augustus   1992   op   het   hypothecair   krediet,   BS  19  april  1998,  10785. 128   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   126,   85.   nr.   5-­‐68;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   119-­‐132;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  68-­‐73;  D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,   Die  Keure,  2010,  nr.  6-­‐15.

24

masterproef  de  huidige  regeling  uit  het  WER  worden  uiteengezet.  Bij  een  vergelijking  van  de   tekst  van  de  Wet  Hypothecair  Krediet  en  het  WER  valt  meteen  op  dat  de  regeling  in  feite  exact   hetzelfde   is   gebleven.   Uiteraard   wordt   in   het   WER   de   nieuwe   nummering   en   nieuwe   terminologie   van   dit   wetboek   gehanteerd   (nl.   debetrentevoet   i.p.v.   rentevoet   en   consument   i.p.v.  kredietnemer)  maar  dit  verandert  inhoudelijk  niets.  Daarom  zullen  mijns  inziens  ook  de   geldende   inzichten   uit   de   rechtsleer   omtrent   dit   artikel   nog   steeds   een   correct   beeld   geven   over  de  interpretatie  van  dit  artikel.   3.  3.  2.  Eén  variabele  rentevoet  per  kredietovereenkomst129   39.   Indien   de   partijen   een   variabele   rentevoet   bedingen   in   de   kredietovereenkomst,   mag   er   slechts  één  variabele  rentevoet  bedongen  worden  voor  de  ganse  duur  van  de  overeenkomst.130   Dit   heeft   uiteraard   gevolgen   met   betrekking   tot   de   twee   mogelijke   dimensies   die   ook   terugkwamen  in  de  tweede  en  derde  mogelijkheid  bij  vaste  rentevoeten.131  Het  gevolg  van  het   artikel   is   namelijk   dat   het   enerzijds   verboden   is   om   verschillende   veranderlijke   rentevoeten   voor   verschillende   schijven   van   het   kredietbedrag   te   hanteren   en   dat   het   anderzijds   onmogelijk   is   om   meerdere   variabele   rentevoeten   gespreid   in   de   tijd   te   bedingen   door   bv.   tijdelijke   verminderingen   te   geven   of   door   andere   modaliteiten   te   hanteren   gedurende   de   looptijd  van  de  kredietovereenkomst.132   3.  3.  3.  De  rentevoet  moet  zowel  in  meer  als  in  min  kunnen  schommelen133   40.  De  veranderlijke  rentevoet  zou  waarschijnlijk  bij  voorkeur  enkel  naar  boven  schommelen   voor   de   kredietgever   en   enkel   naar   beneden   voor   de   kredietnemer.   Een   echte   variabiliteit   veronderstelt  echter  dat  er  zowel  een  stijging  als  een  daling  van  de  rentevoet  kan  zijn.  Gelet  op   de  sterkere  contractpositie  van  de  kredietgever  zou  echter  de  schommeling  naar  boven  vooral  

129  Art.  VII.128  §1  WER;  art.  9  §1  Wet  Hypothecair  Krediet. 130   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   82-­‐83.   nr.   2;   P.   D'HAEN   en  

P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   133-­‐134;   P.   HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  62;  D.  MEULEMANS,   "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐8-­‐9. 131  cf.  supra  randnummer  32. 132   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   82-­‐84.   nr.   2   en   3;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   81;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4   août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,   2010,  nr.  19. 133  Art.  128  §1,  1°  WER;  art.  9  §1,  1°  Wet  Hypothecair  Krediet.

25

voorkomen.   De   verplichting   om   in   beide   richtingen   te   schommelen   is   dan   ook   dwingend   vastgelegd  in  de  wet.134   3.  3.  4.  De  schommeling  van  de  rentevoet  moet  beperkt  worden135   41.  De  schommeling  van  de  rentevoet  wordt  echter  niet  volledig  op  zijn  beloop  gelaten.  De  wet   legt   immers   vast   dat   de   rentevoet   slechts   in   een   bepaalde   mate   kan   stijgen   of   dalen   ten   opzichte   van   de   oorspronkelijke   rentevoet 136 . 137   In   de   vestigingsakte   van   de   kredietovereenkomst   dient   dan   ook   vastgelegd   te   worden   hoeveel   de   rentevoet   maximaal   kan   stijgen  of  dalen.138  De  mogelijke  stijging  mag  hoogstens  gelijk  zijn  aan  de  maximale  daling.139   Het   is   dus   mogelijk   dat   er   vastgelegd   wordt   dat   de   rentevoet   verder   kan   dalen   t.o.v.   de   oorspronkelijke   rentevoet   dan   dat   ze   kan   stijgen.140   Dit   is   uiteraard   met   het   oogmerk   de   consument   te   beschermen.141   Daarenboven   kan   men   ook   overeenkomen   dat   er   een   minimumverschil   moet   zijn   ten   opzichte   van   de   rentevoet   in   de   vorige   periode   om   effectief   de  

134  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  551;  E.  CASIER,  

"Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  85.  nr.  5;  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   119;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  94;  D.  MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de   hypothecaire  rentevoet"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   16;   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,  IX.A.3-­‐7  en  IX.  A.3-­‐9;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  584;  D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,   Die  Keure,  2010,  nr.  7. 135  Art.  VII.128  §1,  7°  WER;  art.  9  §1,  1°  Wet  Hypothecair  Krediet. 136  "De  oorspronkelijke  rentevoet  is  de  rentevoet  waartegen  de  rente  wordt  berekend  die  de  consument  verschuldigd   is  op  het  tijdstip  van  de  eerste  rentebetaling",  zie  art.  VII.128  §1,  4°  WER  en  art.  9  §1,  4°  Wet  Hypothecair  Krediet. 137  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.   119-­‐120;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   68;   D.   MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de  hypothecaire  rentevoet"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet   op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  18;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4   août  1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   99;   D.   MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de   Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐7;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  584. 138   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   106-­‐107.   nr.   44-­‐46;   D.   MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐8;  D.  MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,   VRG,   2013,   nr.   584;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐ MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  11. 139  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  551;  E.  CASIER,   "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  85.  nr.  5,  44-­‐48;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.   Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐8;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,   Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  584. 140  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐8. 141   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3-­‐6   en   IX.A.3-­‐7.

26

rentevoet   te   veranderen.142   Zo   kan   men   bepalen   dat   de   te   betalen   rentevoet   slechts   zal   stijgen   of  dalen,  indien  de  referte-­‐index  met  minstens  0,25%  is  gestegen  of  gedaald  t.o.v.  de  rentevoet   in  de  vorige  periode.143   3.  3.  5.  Hoe  frequent  mag  de  rentevoet  aangepast  worden?144   42.  De  rentevoet  kan  maximaal  één  keer  per  jaar  aangepast  worden.145  Het  is  dus  onmogelijk   onder   de   Belgische   wetgeving   om   maandelijks   of   hal`jaarlijks   de   rentevoet   aan   te   passen.   Verder   kunnen   de   partijen   vastleggen   in   de   vestigingsakte   hoe   frequent   de   rentevoet   wordt   herzien.146   De   enige   beperking   is   dat   tussen   twee   aanpassingen   minstens   één   jaar   moet   verstrijken.147  Zo  kan  men  ook  eerst  om  de  drie  jaar  en  vervolgens  om  het  jaar  aanpassen.     43.   Wanneer   zou   het   eerste   moment   dan   kunnen   zijn   waarop   de   rentevoet   kan   aangepast   worden  t.o.v.  het  sluiten  van  de  overeenkomst,  gelet  op  dit  minimum  van  één  jaar?  Normaal   gezien  zou  dit  moeten  zijn  vanaf  het  moment  dat  de  rente  begint  te  lopen,  d.i.  het  moment  dat  

142   Art.   VII.128   §1,   7°,   derde   lid   WER;   art.9   §1,   7°   derde   lid   Wet   Hypothecair   Krediet;   K.   BYTTEBIER,   Handboek  

Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  551;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet   Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  108-­‐109.  nr.  49-­‐50;  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   120-­‐121;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  100;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3   -­‐13;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.   TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  11. 143   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   108-­‐109.   nr.   49-­‐50;   P.   HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  68. 144  Art.  VII.  128  §1,  2°  WER;  art.  9  §1,  2°. 145  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  551;  E.  CASIER,   "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  85-­‐86,  nr.  6-­‐7;  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   121;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   68;   G.   JAKHIAN,   Le   crédit   hypothécaire:   Examen   de   la   loi   du   4   août   1992,   Brussel,   Larcier,   1994,   nr.   101;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  21-­‐22;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,   Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐9  -­‐  IX.1.3-­‐10;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.   584;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  10. 146   Ze   moeten   deze   tijdstippen   zelfs   vastleggen   in   de   vestigingsakte:   zie   art.   VII.128   §3   WER   en   art.   9   §3   Wet   Hypothecair  Krediet. 147  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  85-­‐86.  nr.  6-­‐7.

27

het  kredietbedrag  effectief  ter  beschikking  wordt  gesteld  van  de  kredietnemer.  Dit  is  meestal   één  jaar  na  ondertekening  van  de  notariële  kredietakte.148   3.  3.  6.  De  variabiliteit  van  de  rentevoet  moet  worden  gekoppeld  aan  een  referte-­‐index149   44.  De  kredietgever  zou  logischerwijs  zelf  de  variabiliteit  van  de  rentevoet  gedurende  de  duur   van  de  kredietovereenkomst  bepalen.  Zo  kan  hij  deze  rentevoet  beter  in  lijn  brengen  met  de   voorwaarden  waaraan  hij  zelf  op  de  kapitaalmarkten  leent.  Dit  zou  echter  weinig  objectief  zijn   en   een   zeer   groot   onevenwicht   betekenen   in   de   verhouding   tussen   de   kredietgever   en   de   kredietnemer.150   Daarenboven   zou   dit   in   feite   een   eenzijdige   wijziging   van   de   overeenkomst   inhouden,  wat  verboden  is.151   45.   Daarom   heeft   de   wetgever   er   ter   bescherming   van   de   consument   voor   geopteerd   de   rentevoet   te   koppelen   aan   een   openbare,   objectieve,   meetbare   en   niet-­‐manipuleerbare   referentiemaatstaf.   Zo   is   men   inderdaad   niet   a`hankelijk   van   de   toestand   of   commerciële   politiek   van   kredietgevers,   maar   uitsluitend   van   het   marktgebeuren.152   Aan   welke   referte-­‐ indexen   er   mag   worden   gekoppeld   en   hoe   die   berekend   worden,   wordt   bepaald   door   de   Koning   na   een   reeks   adviezen   bij   de   Nationale   Bank   van   België,   de   FSMA   en   de   Commissie   voor  verzekeringen.153  De  mogelijke  referte-­‐indexen  zijn  vastgelegd  in  het  K.B.  van  11  januari   1993   dat   werd   gewijzigd   bij   K.B.   van   20   april   1999,   K.B.   van   3   maart   2011   en   K.B.   van   19  

148  

E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   88,   nr.   13-­‐14;   D.   MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de  hypothecaire  rentevoet"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet   op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  23;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  11. 149  Art.  VII.  128  §1,  3°  WER;  art.  9,  §1,  3°  Wet  Hypothecair  Krediet. 150   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  14. 151  Art.  VII.134  WER;  Art.  15  Wetboek  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  15  Wet  Hypothecair   Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  2-­‐8,  nr.  1-­‐11. 152   Memorie   van   toelichting   bij   het   Wetsontwerp   op   het   Hypothecair   Krediet,   Parl.   St.   Kamer   1990-­‐1991,   nr.   1742/1,  p.  6;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  551;     P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.   119;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  14;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair   woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  68;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend   Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐10-­‐12;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,   VRG,  2013,  nr.  585. 153  Art.  VII.  128  §1,  3°,  tweede  lid  WER;  art.  9  §1,  3°,  tweede  lid  Wet  Hypothecair  Krediet.

28

maart   2012.154   Deze   zijn   bijvoorbeeld   terug   te   vinden   op   de   site   van   de   FSMA   en   het   Rentenfonds   (die   deze   referte-­‐indexen   maandelijks   per   KB   dient   bekend   te   maken)155.156   De   partijen   konden   kiezen   welke   referte-­‐index   werd   vastgelegd   in   de   vestigingsakte   van   het   krediet.157   Nu   is   deze   vrijheid   echter   niet   meer   aanwezig,   aangezien   de   referte-­‐index   dient   genomen   te   worden   in   functie   van   de   duur   van   de   perioden   van   verandering   van   de   rentevoeten.158  Dit  houdt  in  dat  de  referte-­‐index  bepaald  wordt  door  de  tijdsduur  tussen  twee   data  van  verandering  van  de  rentevoet  of  tussen  een  datum  van  verandering  en  de  vervaldag   van  de  kredietovereenkomst.  Aan  die  periode  wordt  dan  een  letterteken  gekoppeld  tussen  A   en  J,  die  een  bepaald  rekenkundig  gemiddelde  van  rentevoeten  vertegenwoordigt.159  Indien  er   dus   in   de   kredietovereenkomst   meer   dan   één   periodiciteit   van   verandering   is   opgenomen,   moet  voor  elke  speci`ieke  periodiciteit  afzonderlijk  de  overeenkomstige  referte-­‐index  worden   gebruikt.160  Wordt  hiermee  eigenlijk  niet  afgeweken  van  het  feit  dat  er  maar  één  veranderlijke   rentevoet   mag   zijn   per   hypothecair   krediet?   Nee,   want   er   blijft   één   variabele   rentevoet,   die   weliswaar  per  periodiciteit  door  een  andere  referte-­‐index  wordt  beïnvloed.  

154  

Koninklijk   Besluit   van   11   januari   1993   tot   vaststelling   van   de   referteïndexen   voor   de   veranderlijke   rentevoeten  inzake  hypothecaire  kredieten,  BS  9  februari  1993,  2882  (hierna:  K.B.  Referte-­‐indexen);  Koninklijk   Besluit   van   20   april   1999   tot   wijziging   van   het   koninklijk   besluit   van   11   januari   1993   tot   vaststelling   van   de   referte-­‐indexen   voor   de   veranderlijke   rentevoeten   inzake   hypothecaire   kredieten,   BS   8   juli   1999,   25853;   Koninklijk   Besluit   van   3   maart   2011   betreffende   de   evolutie   van   de   toezichtsarchitectuur   voor   de   `inanciële   sector,  BS  9  maart  2011,  15623;  Koninklijk  Besluit  van  19  maart  2012  tot  wijziging  van  het  koninklijk  besluit  van   20   december   2007   betreffende   de   lineaire   obligaties,   de   gesplitste   effecten   en   de   schatkistcerti`icaten,   en   van   andere  koninklijke  besluiten  met  verwijzingen  naar  het  Rentenfonds,  BS  4  april  2012,  21145.   155   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   72;   D.   MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐11. 156   X.,   "Referte-­‐indexen   van   1992   tot   heden",   http://www.fsma.be/nl/supervision/`inbem/hk/article/rihk/ ri.aspx;   X.   "Referte-­‐indexen   voor   de   veranderlijke   rentevoeten   inzake   hypothecaire   kredieten",   http:// www.nbb.be/rk/nl/market/reference_indices.html.   157   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   24;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐ MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  8. 158  Art.  9  §1,  3°  tweede  zinsnede;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.   17,   88,   nr.   18-­‐22   en   105,   nr.   43;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  127-­‐128;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt   dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),   Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  14. 159  Voor  referte-­‐index  A:  "het  rekenkundig  gemiddelde  der  referentierentevoeten,  opgetekend  gedurende  de  maand   die  eindigt  op  de  10de  van  die  kalendermaand,  van  de  lijn  van  de  schatkistcertiXicaten  waarvan  de  residuele  looptijd   het   dichtst   bij   een   jaar   is".   Zie   art.   2   §2   K.B.   Referte-­‐indexen.   Voor   referte-­‐indexen   B   -­‐   J:   "het   rekenkundig   gemiddelde   der   theoretische   rendementsvoeten,   opgetekend   gedurende   de   maand   die   eindigt   op   de   10de   van   die   kalendermaand,   van   de   effecten   van   de   Staatsschuld   over   respectievelijk   2,   3,   4,   5,   6,   7,   8,   9   en   10   jaar".   Zie   art.   2   §3   K.B.  Referte-­‐indexen   160   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   71-­‐72.   Zie   ook   voor   enkele   cijfervoorbeelden:   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,  2008,  p.  71-­‐72.

29

46.   Opgemerkt   dient   te   worden   dat   deze   regeling   geldt   voor   kredieten   uitgedrukt   in   euro,   Belgische  frank  en  Luxemburgse  frank.161  Voor  andere  munten  voorziet  het  art.  3  K.B.  Referte-­‐ indexen   enkele   voorwaarden   om   als   referte-­‐index   te   kunnen   fungeren   bij   een   hypothecair   krediet:   1)   de   vaststelling   van   de   referte-­‐index   is   niet   a`hankelijk   van   de   kredietgever,   2)   de   evolutie   moet   zonder   tussenkomst   van   de   kredietgever   kenbaar   zijn   voor   de   kredietnemer   en   3)   de   referte-­‐index   moet   representatief   zijn   voor   de   evolutie   van   de   rentevoeten   op   de   kapitaal-­‐  en  geldmarkten  van  de  betrokken  munt.162   3.  3.  7.  Hoe  moet  de  nieuwe  rentevoet  worden  berekend  voor  elke  nieuwe  periode?163   47.  Voor  1998  werden  de  nieuwe  rentevoeten  berekend  volgens  de  regel  van  drie:164             oorspronkelijke  rentevoet  x  nieuwe  referte-­‐index    nieuwe  rentevoet165      =                ____________________________________________________________             oorspronkelijke  referte-­‐index     48.   Sinds   1998   en   in   de   WER   wordt   de   proportionele   berekeningswijze   niet   langer   gehanteerd,   maar   wordt   de   rentevoet   berekend   volgens   de   methode   van   het   constant   wiskundig  gemiddelde.166   nieuwe  rentevoet    

=  oorspronkelijke  rentevoet  +  nieuwe  referte-­‐index    

 

-­‐  oorspronkelijke  referte-­‐index  

 

 

161  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  99.  nr.  27. 162  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  99.  nr.  27. 163  Art.  VII.  128  §1,  4°-­‐6°  WER;  art.  9  §1,  4°-­‐6°  Wet  Hypothecair  Krediet. 164   Oorspronkelijk   art.   9   §1,   3°   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair  

Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   100.   nr.   29;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  123;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet   in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  71-­‐72;  D.  MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de  hypothecaire  rentevoet"  in  D.   MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  31-­‐36;  D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,   Die  Keure,  2010,  nr.  9. 165   Dit   resultaat   werd   afgerond   naar   het   dichtstbijzijnde   halftiende   percent   per   jaar,   indien   de   periodieke   rentevoet  per  jaar  wordt  berekend,  zie  oorspronkelijk  art.  9  §1,  3°  Wet  Hypothecair  Krediet. 166   Art.   VII.128   §1,   6°   WER;   art.   9   §1,   6°   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   100.   nr.   36;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   126;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  70;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3-­‐13-­‐14;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  15.

30

49.   Om   deze   berekening   goed   te   kunnen   uitvoeren,   moeten   de   elementen   in   de   berekening   duidelijk   gede`inieerd   worden.   De   wetgeving   zelf   verschaft   hierbij   enige   duidelijkheid.   De   oorspronkelijke  rentevoet  wordt  gede`inieerd  als  de  rente  die  de  kredietnemer  verschuldigd  is   op   het   tijdstip   van   de   eerste   rentebetaling.167   De   nieuwe   referte-­‐index   is   volgens   de   wet   de   referte-­‐index   verschenen   in   de   kalendermaand   die   voorafgaat   aan   de   datum   van   de   verandering.168  Ten  slotte  is  de  oorspronkelijke  referte-­‐index  gede`inieerd  op  twee  manieren.   Enerzijds  is  dit,  als  er  sprake  is  van  niet-­‐professionele  kredietverleners,  de  referte-­‐index  van   de   kalendermaand   die   voorafgaat   aan   de   datum   van   het   kredietaanbod.169   Anderzijds   is   dit   in   een  situatie  met  professionele  kredietgevers170  de  referte-­‐index  vanop  hun  tarie`lijst  voor  dat   type  krediet  van  de  kalendermaand  die  voorafgaat  aan  de  datum  van  dat  tarief.171   3.   3.   8.   Wettelijke   beperking   van   de   schommeling   gedurende   de   eerste   drie   jaar   van   de   overeenkomst172   50.   Tijdens   de   eerste   drie   jaar   van   de   kredietovereenkomst   en   meer   speci`iek   bij   de   mogelijke   verandering   van   de   rentevoet   voor   het   tweede   en   het   derde   jaar   heeft   de   wetgever   167  

Art.   VII.128   §1,   4°   WER;   art.   9   §1,   4°   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  103-­‐104.  nr.  37-­‐38;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair   woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  70;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3   -­‐14;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),   Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  15. 168   Art.   VII.128   §1,   6°   WER;   art.   9   §1,   6°   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   105,   nr.   42;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   126;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  70;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3   -­‐14;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),   Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  15. 169   Art.   VII.128   §1,   5°   WER;   art.   9   §1,   5°   Wet   Hypothecair   Krediet.   Deze   moet   worden   opgenomen   in   de   vestigingsakte,  zie:  art.  VII.128  §3  WER  en  art.  9  §3  Wet  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   104-­‐105,   nr.   40-­‐41;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  70;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,   Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐14-­‐15;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de   taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.   TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  15. 170   Dit   zijn   de   kredietgevers   onderworpen   aan   hoofdstuk   4   van   Boek   VII   WER   of   de   hypotheekondernemingen   onderworpen  aan  titel  II  van  het  Wetboek  Hypothecair  Krediet. 171   Art.   VII.128   §1,   5°   WER;   art.   9   §1,   5°   Wet   Hypothecair   Krediet;   deze   moet   worden   opgenomen   in   de   vestigingsakte,  zie  art.  VII.128  §3  WER  en  art.  9  §3  Wet  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   104-­‐105,   nr.   40-­‐41;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  70;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3   -­‐15;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.   TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  15. 172  Art.  VII.128  §1,  8°  WER;  art.  9  §1,  8°  Wet  Hypothecair  Krediet.

31

beperkingen  opgelegd  omtrent  de  maximale  verhoging  van  de  rentevoet.173  Hiervoor  moet  er   uiteraard  sprake  zijn  van  een  frequentie  van  veranderlijkheid  dat  lager  is  dan  drie  jaar.174  De   verhoging   voor   het   tweede   jaar   is   beperkt   tot   één   procentpunt   per   jaar   ten   opzichte   van   de   oorspronkelijke   rentevoet.   De   verhoging   voor   het   derde   jaar   is   beperkt   tot   twee   procentpunten   per   jaar   ten   opzichte   van   de   oorspronkelijke   rentevoet.   De   ratio   legis   van   de   wetgever  was  te  vermijden  dat  de  kandidaat  kredietnemer  verleid  zou  worden  door  een  zeer   lage   variabele   interestvoet   die   plots   spectaculair   zou   stijgen.175   Een   belangrijke   vraag   is   wanneer  de  begin-­‐  en  einddatum  is  van  die  driejarige  periode.  Wellicht  moet  gevolgd  worden   wat   werd   gesteld   betreffende   het   tijdstip   van   de   eerste   mogelijke   verandering   van   de   rentevoet,  nl.  wanneer  het  kredietbedrag  ter  beschikking  wordt  gesteld  aan  de  kredietnemer   (meestal  vanaf  het  verlijden  van  de  notariële  kredietakte).176   3.  3.  9.  Ristorno's  en  verminderingen  bij  variabele  rentevoeten   51.   Net   als   bij   de   vaste   rentevoeten,   zijn   ristorno's   bij   variabele   rentevoeten   niet   meer   mogelijk.177     52.  In  tegenstelling  tot  de  vaste  rentevoeten  is  het  bij  variabele  rentevoeten  niet  mogelijk  om   tijdelijke  renteverminderingen  overeen  te  komen.178  Dit  wordt  in  de  rechtsleer  niet  steeds  op   applaus  onthaald,  gelet  op  het  feit  dat  de  consument-­‐kredietnemer  vaak  bij  aanvang  van  zijn   173  

K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   551;   D.   MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de  hypothecaire  rentevoet"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   19;   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,   IX.A.3-­‐12-­‐13;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,  VRG,  2013,  nr.  584. 174  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  107,  nr.  47;  P.  HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   68;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"   in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.   11. 175  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.   121;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  11. 176  cf.  supra  randnummer  43;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,   89,  nr.  16. 177  cf.  supra  randnummer  35.   178   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   83-­‐84,   nr.   3   (In   deze   bijdrage  wordt  ook  uitgebreid  ingegaan  op  de  redenen  waarom  dit  niet  wordt  aanvaard);  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   143;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   81;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.   BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  19.

32

hypothecair   krediet   over   minder   middelen   beschikt.179   Het   is   echter   wel   mogelijk   om   voorwaardelijke  renteverminderingen  bij  veranderlijke  rentevoeten  toe  te  staan,  aangezien  dit   doorheen  het  WER  en  de  Wet  Hypothecair  Krediet  wordt  bevestigd.  Zo  houdt  art.  VII.140  §1   WER  en  art.  21  §1,  lid  3  Wet  Hypothecair  Krediet  rekening  met  het  wegvallen  of  wijzigen  van   een   vermindering.   Bij   een   variabele   rentevoet   kan   dit   uitsluitend   betrekking   hebben   op   een   voorwaardelijke   rentevoetvermindering.   Daarenboven   gaat   de   wetgeving   dit   nog   veel   explicieter   aanvaarden   in   art.   VII.128   §1,   6°   en   7°   en   art.   9   §1,   6°   en   7°   Wet   Hypothecair   Krediet.     53.   Art.   VII.   128   §   1,   6°   alinea   2   en   art.   9   §1,   6°   alinea   2   hebben   louter   betrekking   op   variabele   rentevoeten.   Voor   de   berekening   van   de   nieuwe   rentevoet,   zou   een   voorwaardelijke   rentevoetvermindering   eventueel   problemen   kunnen   opleveren   voor   de   kredietgever   aangezien   dit   eventueel   zou   betekenen   dat   de   oorspronkelijke   rentevoet   een   stuk   lager   ligt.   Hierdoor   zou   de   rentevoet   minder   sterk   kunnen   stijgen.   Daarom   heeft   de   wetgever   ervoor   gezorgd   dat   de   kredietgever   bij   het   bepalen   van   de   nieuwe   rentevoet   mag   uitgaan   van   een   hogere   originele   rentevoet   indien   de   voorwaarden   voor   de   rentevoetvermindering   niet   langer   worden   nagekomen.180   De   verhoging   die   hierdoor   tot   stand   komt,   mag   niet   meer   bedragen   dan  de  vermindering  die  werd  toegekend  in  het  begin  van  het  krediet,  waardoor  men  in  feite   zal  terechtkomen  op  de  basisrentevoet  zonder  vermindering.181     54.   Art.   VII.128   §1,   7°   alinea   2   en   art.   9,   §1,   7°   alinea   2   erkennen   ook   de   mogelijkheid   van   een   voorwaardelijke   rentevoetvermindering   bij   variabele   rentevoeten.   Hier   wordt   de   beperking   van   de   onder-­‐   en   bovengrenzen   van   de   variabele   rentevoet   aangepast   aan   de   voorwaardelijke   rentevoetvermindering.  Als  er  dus  sprake  is  van  een  voorwaardelijke  rentevoetvermindering,   kan  er  in  de  vestigingsakte  bepaald  worden  dat  er  rekening  wordt  gehouden  met  een  hogere   rentevoet   indien   de   voorwaarden   niet   langer   voldaan   zijn   om   van   de   vermindering   te   genieten.182  Deze  verhoging  mag  wederom  niet  hoger  zijn  dan  de  toegekende  vermindering  bij   de  aanvang  van  het  krediet.183   179  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  81. 180  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  

126;   P.   HEYMANS,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,   p.   70;   D.   MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐14. 181  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  104,  nr.  39;  P.  D'HAEN  en  P.   HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.  144. 182  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  108,  nr.  48;  D.  MEULEMANS,   "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐12. 183  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  108,  nr.  48.

33

55.   Er   is   lange   tijd   discussie   geweest   omtrent   de   mogelijkheid   van   voorwaardelijke   rentevoetverminderingen.184   De   argumenten   die   hiervoor   werden   aangehaald   waren   de   artikelen   6   Wet   Hypothecair   Krediet,   de   artikelen   18   en   19   Wet   Hypothecair   Krediet   en   de   artikelen  54  en  55  van  de  Wet  Handelspraktijken.185  Het  belangrijkste  argument  om  te  kunnen   besluiten  tot  de  toelaatbaarheid  van  de  voorwaardelijke  rentevoetverminderingen  is  te  vinden   in   een   arrest   van   het   Hof   van   Cassatie.   Dit   arrest   stelt   dat   uit   de   context   van   de   Wet   Handelspraktijken,  waarin  het  gezamenlijk  aanbod  wordt  verboden,  kan  worden  afgeleid  dat   de   wetgever   niet   de   vrijheid   van   onderhandeling   van   de   partijen   wil   beknotten.186   Wanneer   het  aanbod  dus  niet  gericht  is  aan  alle  consumenten  en  ze  a`hangt  van  persoonlijke  elementen   waarover  de  partijen  hebben  onderhandeld,  is  er  geen  sprake  van  een  gezamenlijk  aanbod  in   de  zin  van  de  Wet  Handelspraktijken.  Het  verbod  van  de  wet  slaat  volgens  het  Hof  van  Cassatie   dus   enkel   op   een   aanbod   gericht   aan   alle   consumenten   voorafgaand   aan   mogelijke   onderhandelingen.187  De  Wet  Hypothecair  Krediet  geldt  daarenboven  als  een   lex  specialis  t.o.v.   de  Wet  Handelspraktijken  en  er  is  geen  enkele  objectieve  reden  voor  het  onderscheid  op  dit   vlak  tussen  de  vaste  en  voorwaardelijke  rentevoet.188   3.   3.   10.   Informatieverplichtingen   t.a.v.   de   consument-­‐kredietnemer   m.b.t.   variabele   rentevoeten189   56.   De   algemene   informatieverplichtingen   die   zowel   precontractueel   als   contractueel   zijn,   vallen   buiten   het   bestek   van   dit   onderzoek.   Toch   moet   benadrukt   worden   dat   het   voor   de   consument  niet  steeds  eenvoudig  is  om  te  begrijpen  wat  nu  de  concrete  gevolgen  zijn  van  de   kredietovereenkomst.   Dit   is   zeker   het   geval,   indien   er   sprake   is   van   een   variabele   rentevoet.   Dit   is   immers   een   voor   de   consument   vrij   ondoorzichtig   systeem.   Daarom   zullen   we   deze   speci`ieke   informatieverplichtingen   belichten.   De   wetgever   probeert   hieraan   tegemoet   te   komen  in  art.  VII.128  §3  en  §4  WER  en  art.  9  §3  en  §4  Wet  Hypothecair  Krediet.  

184  cf.  supra  randnummer  36. 185   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   19   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2003,   a`l.   17,   157-­‐172,   nr.   3-­‐6;   P.  

D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   144-­‐145;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  82-­‐85. 186  Cass.  30  maart  2001,  Banc.  Fin.  2001,  256,  noot  G.  STRAETMANS. 187  P.  D'HAEN  en  P.  HEYMANS,  Le  crédit  hypothécaire  au  logement  réglementé  en  Belgique,  Waterloo,  Kluwer,  2009,  p.   144-­‐145;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  84. 188  Vr.  en  Antw.  Kamer  14  september  1998,  19601-­‐19603  (Vr.  C.  Burgeon). 189   De   algemene   informatieverplichtingen   die   zowel   precontractueel   als   contractueel   zijn,   vallen   buiten   het   bestek  van  dit  onderzoek.  

34

3.  3.  10.  a.  Vermeldingen  in  de  vestigingsakte     57.   Ten   eerste   dienen   er   in   de   vestigingsakte190   een   aantal   parameters   worden   opgenomen,   zodat   de   consument   beter   ingelicht   is   om   de   werking   van   de   variabele   rentevoet   beter   te   begrijpen.  Daarom  moet  de  vestigingsakte  de  volgende  gegevens  bevatten:191   1) De  tijdstippen  waarop  de  rentevoet  zal  aangepast  worden;   2) De  voorwaarden  waaraan  de  verandering  van  de  rentevoet  is  onderworpen;   3) De  modaliteiten  van  de  verandering  van  de  rentevoet;   4) En  ten  slotte  de  oorspronkelijke  waarde  van  de  referte-­‐index.   58.   Daarnaast   heeft   de   wet   ook   uitdrukkelijk   een   paar   speci`ieke   vermeldingen   in   de   vestigingsakte   verplicht   gesteld.   Ten   eerste   wordt   bepaald   dat   de   vestigingsakte   de   beperking   van  de  verandering  van  de  rentevoet  in  meer  of  in  min192  moet  vastleggen.193  Ten  tweede,  als   men   gebruik   wil   maken   van   de   modaliteit   dat   de   rentevoet   pas   wijzigt   vanaf   een   bepaald   minimaal   verschil   t.o.v.   de   vorige   rentevoet,194   dient   dit   ook   in   de   vestigingsakte   te   worden   vermeld.195  

190  De  vestigingsakte  wordt  in  art.  I.9,  75°  WER  gede`inieerd  als:  "het  geheel  van  de  authentieke  en  onderhandse  

akten   en   elk   document   dat   bepalingen   bevat   die   eenzelfde   krediet   regelen",   net   als   in   art.   4,5°   Wet   Hypothecair   Krediet;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  65. 191   Art.   VII.128   §3   WER;   art.   9   §3   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  116,  nr.  63;  G.  JAKHIAN,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,   Brussel,  Larcier,  1994,  nr.  105;  D.  MICHIELS  en  T.  VAN  SINAY,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  nr.  584;  D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,   Die  Keure,  2010,  nr.  5. 192  cf.  supra  randnummer  40. 193  Art.  128  §1,  7°  lid  1  WER;  art.  9  §1,  7°  lid  1Wet  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   116,   nr.   63;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.   TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  11. 194  cf.  supra  randnummer  41. 195  Art.  128  §1,  7°  lid  3  WER;  art.  9  §1,  7°  lid  3  Wet  Hypothecair  Krediet;  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   116,   nr.   63;   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐13;  D.  NOËL  en  R.  DUVIVIER,  "Les  differentes  formules  de  taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  11.

35

3.   3.   10.   b.   Mededelingsplicht   van   de   nieuwe   rentevoet   en   het   daaraan   aangepaste   a`lossingsplan   59.  Ten  tweede  is  er  ook  een  speci`ieke  mededelingsplicht  in  hoofde  van  de  kredietgever  om   de   kredietnemer   en   zijn   borg   op   de   hoogte   te   stellen   van   de   wijziging   van   de   variabele   rentevoet.196   Hierbij   moet   het   nieuwe   a`lossingsplan   worden   gevoegd.197   Zo   niet,   wordt   de   nieuwe   rentevoet   niet   toegepast   en   blijft   de   oude   rentevoet   van   toepassing.198   Dit   moet   ten   laatste   gebeuren   op   de   dag   dat   de   nieuwe   rentevoet   begint   te   lopen.199   De   verplichting   tot   mededeling  geldt  echter  niet  bij  daling  van  de  rentevoet.200  Daarenboven  is  de  kredietgever  op   datzelfde   moment   ook   verplicht   de   consument   een   nieuw   volledig   a`lossingsplan   te   bezorgen,   indien   er   sprake   is   van   een   a`lossingskrediet201.202   Dit   kan   allemaal   per   gewone   brief,   maar   uiteraard  is  het  naar  bewijswaarde  aan  te  raden  een  aangetekende  brief  te  zenden.203  

196  Art.  VII.128  §4  WER,  art.  9  §4  Wet  Hypothecair  Krediet;  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  

Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   552;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   116,   nr.   64;   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  50-­‐54;  D.   MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐15;  D.  NOËL  en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,   2010,  nr.  12. 197   Opgemerkt   dient   te   worden   dat   zowel   voor   een   hypothecair   krediet   met   een   vaste   als   met   een   variabele   rentevoet   er   een   a`lossingstabel   van   het   aangeboden   krediet   moet   worden   overgemaakt   ten   laatste   bij   het   overmaken  van  het  aanbod.  Zie:  Art.  VII.133,  tweede  lid  WER  en  art.  14,  tweede  lid  Wet  Hypothecair  Krediet. 198  E.  CASIER,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  116,  nr.  64;  D.  MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet,   Deurne,   Kluwer,   1993,   nr.   52;   D.   MEULEMANS,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐15. 199   Art.   VII.128   §4   WER,   art.   9   §4   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  116,  nr.  64;  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in   de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐13. 200   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2002,   a`l.   17,   116-­‐117,   nr.   64;   D.   MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de  hypothecaire  rentevoet"  in  D.  MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet   op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  52. 201   Art   I.9,   61°   WER   en   art.   5   Wet   Hypothecair   Krediet   de`iniëren   a`lossing   van   het   kapitaal:   "de   wijze   van   terugbetaling  van  het  kapitaal  waarbij  de  consument  zich  verbindt  tijdens  de  looptijd  van  het  krediet  stortingen  te   doen  die  het  kapitaal  on-­‐  middellijk  met  de  overeenkomstige  som  verminderen",  resp.:  "wanneer  de  kredietnemer  de   verplichting  aangaat  tijdens  de  looptijd  van  het  krediet  stortingen  te  verrichten  die  het  kapitaal  onmiddellijk  met  de   overeenkomstige  som  verminderen". 202   Art.   VII.128   §4   WER,   art.   9   §4   Wet   Hypothecair   Krediet;   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   9   Wet   Hypothecair   Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  117,  nr.  66;  D.  MEULEMANS,  "De  variabiliteit  van  de  hypothecaire  rentevoet"  in  D.   MEULEMANS  en  G.  SCHEPERS  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  56-­‐57;  D.   MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3-­‐16;  D.  NOËL  en   R.   DUVIVIER,   "Les   differentes   formules   de   taux   d'intérêt   dans   le   cadre   d'un   crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août  1992"  in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,   2010,  nr.  11. 203   D.   MEULEMANS,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  nr.  55.

36

3.  4.  Is  het  mogelijk  om  variabele  en  vaste  rentevoeten  te  combineren?   60.   De   wet   stelt   dat   er   slechts   één   variabele   en   meerdere   vaste   rentevoeten   per   kredietovereenkomst   mogen   zijn.204   Belet   dit   de   partijen   om   in   de   kredietovereenkomst   overeen  te  komen  dat  er  één  variabele  rentevoet  van  toepassing  is  op  een  bepaalde  schijf  en/ of  gedurende  een  bepaalde  periode  en  voor  de  rest  van  het  kredietbedrag  en/of  de  duurtijd   van  de  kredietovereenkomst  één  of  meer  vaste  rentevoeten?   61.   Als   men   inderdaad   de   artikelen   VII.127   en   VII.128   WER   en   de   artikelen   8   en   9   Wet   Hypothecair   Krediet   samen   leest,   lijkt   het   inderdaad   mogelijk   om   meerdere   rentevoeten   te   hanteren   voor   verschillende   periodes   en   schijven,   met   de   speci`ieke   begrenzing   dat   van   al   deze   rentevoeten   er   slechts   één   van   een   variabele   aard   mag   zijn.205   Dit   is   echter   betwist   waardoor   men   toch   beter   voorzichtig   blijft.206   Zo   wordt   in   de   rechtsleer   beweerd   dat   de   combinatie  van  een  schijf  van  het  krediet  tegen  een  vaste  rentevoet  en  een  andere  schijf  tegen   een  variabele  rentevoet  met  twee  verschillende  rentevoeten  te  vermijden  is.207  Dit  zou  immers   een  inbreuk  kunnen  zijn  op  art.  VII.128  §1  WER  en  art.  9  §1  Wet  Hypothecair  Krediet.  Daarom   stelt   deze   rechtsleer   algemeen   dat   art.   9   §1   Wet   Hypothecair   Krediet   een   algemeen   verbod   op   meerdere   rentevoeten   inhoudt   en   het   dan   ook   verboden   is,   of   minstens   af   te   raden,   in   één   kredietovereenkomst   meerdere   rentevoeten   (waarvan   één   variabele)   van   verschillende   waarde   te   hebben.   Indien   er   dus   sprake   is   van   een   initiële,   identieke   waarde   van   de   rentevoet   zou   dit   geen   problemen   opleveren.208   Eén   rechtsgeleerde   wijst   elke   combinatie   van   een   variabele  rentevoet  en  vaste  rentevoet(en)  zelfs  resoluut  af.209  

204  cf.  supra  randnummer  31-­‐34  en  39. 205   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   7   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2013,   a`l.   40,   158-­‐159,   nr.   4-­‐5;   P.  

D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   133-­‐134;   D.   MICHIELS   en   T.   VAN   SINAY,   Notarieel   Vastgoedrecht,   Leuven,   VRG,   2013,   nr.   583;   D.   NOËL   en   R.   DUVIVIER,   "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit  hypothécaire  régi  par  la  loi  du  4  août  1992"   in  C.  BIQUET-­‐MATHIEU  en  E.  TERRYN  (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  nr.  5. 206   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   7   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2013,   a`l.   40,   158-­‐159,   nr.   4-­‐5;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   133-­‐134;  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  p.  62-­‐63. 207   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   7   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2013,   a`l.   40,   158-­‐159,   nr.   4-­‐5;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   133-­‐134. 208   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   7   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   2013,   a`l.   40,   158-­‐159,   nr.   4-­‐5;   P.   D'HAEN   en   P.   HEYMANS,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,   Kluwer,   2009,   p.   133-­‐134. 209  D.  MEULEMANS,  "IX.A.  Hypothecair  Krediet"  in  X.,  Onroerend  Goed  in  de  Praktijk,  Deurne,  Kluwer,  IX.A.3  -­‐8-­‐9.

37

3.  5.  Wat  zijn  de  gevolgen  van  een  overtreding  van  de  bepalingen  van  het  WER?   62.   Bij   de   uiteenzetting   van   de   gevolgen   van   de   overtreding   van   de   regulering   betreffende   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet   zullen   we   ons   vooral   focussen   op   de   burgerlijke   gevolgen  en  beknopt  op  de  strafrechtelijke  gevolgen.   3.  5.  1.  De  burgerlijke  gevolgen   63.   De   dwingende   aard   van   het   Wet   Hypothecair   Krediet   en   de   WER   werd   reeds   kort   besproken.210   In   art.   3   van   de   Wet   Hypothecair   Krediet   werd   bepaald   dat   elk   beding   dat   strijdig   was   met   titel   I   van   de   Wet   Hypothecair   Krediet   nietig   was.211   Enkel   die   clausule   is   dan   nietig   en   niet   de   hele   overeenkomst.212   Dit   deed   vermoeden   dat   er   dan   sprake   was   van   een   relatieve   nietigheid,   wat   ook   werd   gesteld   door   de   Memorie   van   Toelichting   bij   de   Wet   Hypothecair  Krediet.213  Er  wordt  in  de  rechtsleer  echter  gealludeerd  dat  de  Wet  Hypothecair   Krediet  van  algemeen  belang  en  dus  van  openbare  orde  zou  zijn.214  Hierover  is  weliswaar  geen   overeenstemming.215  Eigenlijk  moet  er  genuanceerd  worden  in  de  zin  dat  sommige  artikelen   van   openbare   orde   zijn   en   andere   louter   van   dwingend   recht.216   Deze   bepaling   is   overgenomen   door   art.   VII.2   §4   WER.   Hieraan   werd   toegevoegd   dat   een   strijdig   beding   met   het   WER   niet   louter   nietig,   maar   nietig   van   rechtswege   is   voor   zover   het   ertoe   strekt   de  

210  cf.  supra  randnummer  25. 211  K.  BYTTEBIER,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,  nr.  573;  E.  CASIER,  

"Commentaar   bij   art.   3   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   1994,   a`l.   2,   nr.   1;   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   1-­‐3;  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  225,  nr.  1. 212   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   14;   A.   VAN   INGELGHEM,   "Commentaar   bij   art.   28   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  225,  nr.  9. 213   Memorie   van   toelichting   bij   het   Wetsontwerp   op   het   Hypothecair   Krediet,   Parl.   St.   Kamer   1990-­‐1991,   nr.   1742/1,   p.   4;   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   11;   A.   VAN   INGELGHEM,   "Commentaar   bij   art.   28   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  225,  nr.  8. 214  P.  HEYMANS,  Het  gereglementeerd  hypothecair  woonkrediet  in  België,  Mechelen,  Kluwer,  2008,  16. 215   E.   CASIER,   "Commentaar   bij   art.   3   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.   1994,   a`l.   2,   nr.   2;   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend  karakter  van  de  wet.  Overzicht  van  de  sancties"  in  D.  MEULEMANS,  G.  SCHEPERS  (eds.),   De  nieuwe  Wet  op   het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  nr.   4;  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  225,  nr.  8. 216   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen  België,  1993,  nr.  5-­‐9;  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",   Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  228-­‐229,  nr.  8.

38

rechten   van   de   consument   in   te   perken   of   zijn   verplichtingen   te   verzwaren.   Zoals   gezegd   bevindt  de  nietigheid  zich  nu  eerder  op  de  grens  tussen  de  absolute  en  de  relatieve  nietigheid.   64.   In   art.   VII.   209   WER   en   art.   28   Wet   Hypothecair   Krediet   worden   de   burgerlijke   sancties   verder   uiteengezet.   De   voornaamste   sanctie   in   het   kader   van   de   rentevoeten   is   vervat   in   de   eerste  paragraaf  van  beide  artikelen.  Deze  artikelen  zijn  van  toepassing  als  de  kredietgever  de   verplichtingen   of   verbodsbepalingen   van   de   WER   resp.   Wet   Hypothecair   Krediet   schendt.217   Hieronder  vallen  zeker  de  schendingen  van  art.  VII.127  en  VII.128  WER  resp.  art.  8  en  9  Wet   Hypothecair   Krediet   die   betrekking   hebben   op   de   vaste   en   variabele   rentevoeten.218   Ze   bepalen   dus   de   algemene   sanctie   bij   overtredingen   van   de   regeling   inzake   hypothecair   krediet.219   Bij   een   dergelijke   schending   kan   de   kredietnemer   op   ieder   ogenblik   en   zonder   enige  vergoeding  het  krediet  terugbetalen.220  Daarenboven  is  het  in  het  kader  van  rentevoeten     bijzonder   van   belang   dat   wordt   bepaald   dat   in   het   geval   de   kredietnemer   van   zijn   recht   op   terugbetaling   gebruik   maakt   en   de   rentevoet   niet   kan   worden   bepaald   doordat   de   vestigingsakte   niet   de   nodige   elementen   bevat,   de   gelopen   interesten   aan   de   wettelijke   rentevoet   berekend   worden.221   Dit   geldt   echter   niet   als   de   kredietgever   bewijst   dat   de   bedoelde   schending   de   kredietnemer   geen   nadeel   heeft   berokkend.222   Er   is   hier   dus   sprake   van   een   weerlegbaar   vermoeden   van   nadeel   in   hoofde   van   de   kredietnemer.223   Hierbij   zou   het   lichtste  nadeel  aanleiding  kunnen  geven  tot  de  sanctie.224  

217  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  230,  nr.  10. 218  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  230,  nr.  10. 219  

K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   573;   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS  (eds.),   De   nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen   België,  1993,  nr.  16;  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.   19,  225,  nr.  2. 220   K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   573;   A.   VAN   INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  233,  nr.  14-­‐15. 221  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  233,  nr.  13. 222  Art.  VII.209  §1,  tweede  lid  WER  en  art.  28  §1,  tweede  lid  Wet  Hypothecair  Krediet. 223   K.   BYTTEBIER,   Handboek   Financieel   Recht,   Antwerpen,   Kluwer   Rechtswetenschappen,   1995,   nr.   573;   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS  (eds.),   De   nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet  in  Reeks  Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen   België,  1993,  nr.  16;  A.  VAN  INGELGHEM,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.   19,  232,  nr.  11. 224   P.   SOURBRON,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   D.   MEULEMANS,   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,   nr.   16;   A.   VAN   INGELGHEM,   "Commentaar   bij   art.   28   Wet   Hypothecair   Krediet",   Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  232,  nr.  11.

39

65.   Ten   slotte   moet   ook   gewezen   worden   op   art.   1907   ter   BW,   dat   in   het   gemeenrecht   de   hoogte  van  de  rentevoeten  beteugelt  op  burgerlijk  vlak.225  Dit  artikel  is  enkel  van  toepassing   op   hypothecaire   kredieten   die   een   lening   op   interest   zijn.   Kredietopeningen   zijn   bijgevolg   uitgesloten  van  dit  artikel.226  De  vraag  is  of  dit  wel  toegepast  kan  worden  op  het  hypothecair   krediet.   Er   werd   immers   reeds   beslist   dat   deze   regeling   niet   van   toepassing   is   op   het   consumentenkrediet  door  de  burgerrechtelijke  beteugeling  in  die  regulering.227     3.  5.  2.  De  strafrechtelijke  gevolgen   66.  Bij  de  strafrechtelijke  gevolgen  van  een  overtreding  dienen  we  vooral  te  kijken  naar  art.  XV. 90,   7°   WER   dat   stelt   dat   de   kredietgever   geen   betaling   of   vergoeding   mag   eisen   buiten   de   gevallen   voorzien   in   boek   VII.   Een   overtreding   van   de   regels   betreffende   de   rentevoeten   inzake  hypothecair  krediet  kan  dus  leiden  tot  een  sanctie  van  niveau  5:  een  geldboete  van  250   tot  100.000  euro  en/of  een  gevangenisstraf  van  één  maand  tot  één  jaar.228   67.   Daarenboven   beteugelt   art.   494   Strafwetboek   woeker.   Er   moet   echter   een   zekere   regelmaat   in   de   woekerpraktijken   van   de   kredietgever   zijn   aangezien   het   een   gewoontemisdrijf   is.   Aangezien   deze   regeling   van   openbare   orde   is,   zal   deze   echter   wel   van   toepassing   zijn   op   kredietopeningen.   De   kredietgever   wordt   dan   bestraft   met   een   gevangenisstraf   van   een   maand   tot   een   jaar   en/of   met   een   geldboete   van   duizend   euro   tot   tienduizend   euro.   Hier   kan   dezelfde   opmerking   gemaakt   worden   als   bij   de   burgerlijke   beteugeling  van  woeker.  Deze  regeling  is  misschien  niet  van  toepassing  op  hypothecair  krediet   aangezien   er,   door   de   strafrechtelijke   beteugeling   in   die   regulering,   beslist   werd   dat   deze   regeling  niet  van  toepassing  is  op  het  consumentenkrediet229    

225  

Indien   de   rechter   op   vordering   van   de   kredietnemer   vaststelt   dat   er   sprake   is   van   woeker,   zullen   de   verplichtingen   van   de   kredietnemer   vermindert   worden   tot   de   terugbetaling   van   het   geleende   kapitaal   en   de   betaling   van   de   wettelijke   rente.   Opdat   er   sprake   zou   zijn   van   woeker   moet   de   kredietgever   misbruik   maken   van   de  behoeften,  zwakheden,  hartstochten  of  onwetendheid  van  de  kredietnemer.  Daarenboven  moet  een  rente  of   andere   voordelen   worden   bedongen   die   de   normale   interesten   en   de   dekking   van   het   risico   van   de   lening   duidelijk  overschrijden.  Zie  art.  1907ter  BW. 226  Rb.  Charleroi  8  juni  2000,  T.B.H.  2001,  781,  noot  J.  BUYLE  en  M.  DELIERNEUX. 227  Rb.  Kortrijk  29  april  1994,  T.  Vred.  1995,  130. 228  Art.  XV.90,  7°  WER  en  art.  XV.70  WER. 229  Rb.  Kortrijk  29  april  1994,  T.  Vred.  1995,  130.

40

4.  Hoe  worden  rentevoeten  naar  Frans  recht  gereguleerd?   68.  De  regeling  van  het  'crédit  immobilier'  naar  Frans  recht  is  van  een  totaal  andere  aard  dan   de   regeling   van   het   Belgische   hypothecair   krediet.   De   Belgische   wetgever   beoogde   de   consumentenbescherming   op   twee   manieren   te   realiseren.   Enerzijds   voerde   de   Belgische   wetgever   een   streng   en   duidelijk   kader   in   voor   de   rentevoeten   en   in   het   bijzonder   voor   de   variabele   rentevoeten.   Aangezien   hiermee   concreet   werd   ingegrepen   in   de   overeenkomst   werd   dit   reeds   uitgebreid   besproken.   Anderzijds   werden   verplichtingen   ingevoerd   pre-­‐ contractuele  informatie  aan  de  consument  te  verschaffen.230   69.   De   Franse   wetgever   heeft   er   echter   niet   voor   gekozen   de   contractsvrijheid   van   de   partijen   speci`iek  bij  het  'crédit  immobilier'  aan  banden  te  leggen,  maar  bij  bepalingen  die  betrekking   hebben   op   zowel   het   'crédit   à   la   consommation'   als   het   'crédit   'immobilier'.231   De   Code   de   la   consommation   heeft   daarenboven   sterk   ingezet   op   het   tweede   aspect   van   de   consumentenbescherming   in   het   kader   van   het   Belgische   hypothecair   krediet.   In   het   Franse   'crédit   immobilier'   heeft   de   informatie   voor   de   consument   over   de   kredietovereenkomst   een   centrale   rol.232   De   voorwaarden   voor   de   kredietovereenkomsten   worden   immers   vaak   door   kredietinstellingen  opgelegd.  Deze  zijn  vaak  zo  ingewikkeld  dat  ze  niet  meer  begrijpbaar  zijn   voor   de   consument.   De   informatieverplichtingen   zijn   onder   te   verdelen   in   ten   eerste   verplichtingen  betreffende  de  reclame  voor  het  krediet,  ten  tweede  verplichtingen  betreffende   het  aanbod  aan  de  consument  en  ten  derde  verplichtingen  betreffende  de  vestigingsakte.233     4.1.  De  regulering  van  rentevoeten  inzake  'credit  immobilier':  de  invloed  van  het  gemeen  recht   70.  Inzake  rentevoeten  bij  'crédit  immobilier'  moet  men  eerst  het  gemeen  recht  bekijken.  Ten   eerste   laat   art.   1905   Code   civil   voor   de   partijen   toe   dat   ze   een   rentevoet   mogen   overeenkomen.234   Indien   dit   niet   wordt   gedaan,   kan   er   geen   interest   worden   aangerekend.   230   E.   MESSELY,   "Informatieverstrekking   aan   de   kredietnemer"   in   D.   MEULEMANS   en   G.   SCHEPERS   (eds.),   De   nieuwe  

Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  157-­‐164. 231  Art.  L.313-­‐1-­‐L.313-­‐5  Code  de  la  consommation. 232   T.   BONNEAU,   Droit   bancaire,   Parijs,   LGDJ,   2013,   nr.   840;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  421-­‐423;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  841-­‐842;   D.  MAZEAUD  en  S.  PIEDELIÈVRE,  Crédit  immobilier  (commercial)  in  Répertoire  Droit  Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,   nr.  6  en  27-­‐78;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  350-­‐359. 233  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  421-­‐423;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit   de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  350-­‐359. 234  P.  ANCEL,  Manuel  de  droit  du  crédit,  Parijs,  Litec,  1995,  nr.  124;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,   LexisNexis,  2010,  nr.  559  en  568;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  349.

41

Indien   niet   gepreciseerd   wordt   hoe   hoog   de   bedongen   rentevoet   is,   valt   men   terug   op   de   wettelijke   rentevoet.235   Het   is   volgens   art.   1907,   tweede   lid   Code   civil   dus   noodzakelijk   de   conventionele  interestvoet  expliciet  te  bedingen  indien  men  die  wil  toepassen.236  Hierin  wordt   dit  artikel  bijgetreden  door  art.  313-­‐2,  tweede  lid  Code  de  la  consommation.  Dat  artikel  stelt   dat  de  'taux  effectif  global'  expliciet  moet  worden  vastgelegd  en  moet  worden  vermeld  in  elk   geschrift  die  een  lening,  die  onder  de  Code  de  la  consommation  valt,  vaststelt.237   71.   De   Code   de   la   consommation   heeft   zich   voor   de   beperkingen   van   de   wilsautonomie   qua   rentevoeten   gebaseerd   op   het   gemeenrecht.   In   het   gemeenrecht   speelt   de   wilsautonomie   op   vlak  van  rentevoeten  in  principe  vrij.238  De  partijen  kunnen  de  rentevoet  dus  in  principe  vrij   bepalen.239   Zowel   de   vaste   als   de   variabele   rentevoeten   kunnen   door   de   partijen   voor   hun   kredietovereenkomst   gehanteerd   worden.240   De   wetgever   verwijst   immers   naar   beide   types   rentevoeten,  bv.  in  art.  L.312-­‐8  Code  de  la  consommation.  Daarenboven  lijkt  het  mogelijk  vrij   deze  te  combineren.   4.2.  De  grenzen  van  de  contractvrijheid  bij  'crédit  immobilier'   72.   De   wet   van   28   december   1966   bepaalde   als   enige   limiet   op   de   rentevoet   dat   er   geen   sprake  mag  zijn  van  woeker  ('taux  d'usure').241  Deze  wet  werd  geïntegreerd  in  de  huidige  art.   L.313-­‐3-­‐L.313-­‐5   Code   de   la   consommation.242   Bij   de   lezing   van   art.   L.313-­‐3   Code   de   la   235  P.  ANCEL,  Manuel  de  droit  du  crédit,  Parijs,  Litec,  1995,  nr.  125;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  

LexisNexis,  2010,  nr.  560. 236   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   126-­‐127;   T.   BONNEAU,   Droit   bancaire,   Parijs,   LGDJ,   2013,   nr.   487;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   561;   S.   PIEDELIÈVRE   en   E.   PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  388. 237   Cass.   fr.   1e   Civ.   24   juni   1981,   n°80-­‐12903,   http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichJuriJudi.do? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007007769&fastReqId=1002070948&fastPos=3;   T.   BONNEAU,   Droit  bancaire,  Parijs,  LGDJ,  2013,  nr.  487;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.   561;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  388. 238  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  557. 239  P.  ANCEL,  Manuel  de  droit  du  crédit,  Parijs,  Litec,  1995,  nr.  129. 240  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  567;  E.  VAN  DEN  HAUTE,  Harmonisation   européenne  du  crédit  hypothécaire:  Perspectives  de  droit  comparé,  de  droit  international  privé  et  de  droit  européen,   Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  269. 241  Loi  du  28  décembre  1966  relative  à  la  usure,  aux  prêts  d'argents  et  à  certaines  opérations  de  démarchage  et   d e   p u b l i c   p u b l i c i t é ,   h t t p : / / w w w. l e g i f r a n c e . g o u v. f r / a f ` i c h Te x t e A r t i c l e . d o ; j s e s s i o n i d = 6 9 7 E 9 4 5 0 7 E 9 2 7 8 1 F 0 D 1 0 E E 6 C 2 3 0 8 4 A 3 D . t p d i l a 1 2 v _ 2 ? idArticle=LEGIARTI000006507929&cidTexte=JORFTEXT000000880208&categorieLien=id&dateTexte=1990063 0;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   363;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   399   en   569;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,   Parijs,   Economica,  2008,  nr.  281-­‐282. 242  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  281-­‐282;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,   Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  363  en  420.

42

consommation  valt  op  dat  er  sprake  is  van  woeker  als  de  'taux  effectif  global'243  een  bepaalde   limiet  overstijgt.244  Daarom  moet  eerst  duidelijk  gemaakt  worden  wat  een  TEG  inhoudt.  Deze   TEG  dient  in  verhouding  bekeken  te  worden  met  'le  taux  effectif  moyen  pratiqué  au  cours  du   trimestre   précédent   par   les   établissements   de   crédit   et   les   sociétés   de   Xinancement   pour   des   opérations   de   même   nature   comportant   des   risques   analogues'.245   Dit   wordt   vervolgens   onderzocht.   Ten   slotte   bekijken   we   ook   hoe   de   verhouding   tussen   beide   moet   zijn   opdat   er   sprake  zou  zijn  van  woeker.   4.  2.  1.  De  'taux  effectif  global'   73.   Art.   313-­‐1   Code   de   la   consommation   bepaalt   dat   de   TEG   van   een   lening   de   som   is   van   een   aantal   elementen   van   het   krediet.   Ten   eerste   bestaat   dit   uit   de   rente   van   het   krediet.246   Ten   tweede  moeten  hier  ook  de  directe  en  indirecte  kosten,  de  commissies  of  de  vergoedingen  van   eender   welke   aard   worden   bijgeteld,   zelfs   als   die   kosten,   commissies   of   vergoedingen   overeenstemmen  met  echte  uitgaven.247  Ten  slotte  moeten  hier  ook  de  kosten,  de  commissies   en   de   vergoedingen   die   aan   tussenpersonen   betaald   of   verschuldigd   zijn   bij   de   kredietverstrekking   worden   bijgeteld. 248   In   het   kader   van   de   precontractuele   informatieverstrekking249   en   de   vermeldingen   in   het   contract250   bij   'crédit   immobilier'   moeten   de  lasten  verbonden  aan  de  eventuele  zekerheden  die  gesteld  worden  voor  het  krediet  en  de   erelonen  van  ministeriële  of`icieren  worden  bijgeteld.  Deze  worden  niet  bijgeteld  indien  deze  

243  Hierna:  TEG. 244  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  571. 245  Vrije  eigen  vertaling:  'De  gemiddelde  effectieve  rentevoet  die  gedurende  het  voorgaande  trimester  gehanteerd  

is  door  kredietinstellingen  en  `inancieringsvennootschappen  voor  handelingen  van  dezelfde  aard  en  met  gelijke   risico's'.  Hierna:  TEM. 246   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   129;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  429;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,   nr.   396;   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit  international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  269. 247   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   129;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  429;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.   571;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  283;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit   bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  396;  E.  VAN  DEN  HAUTE,  Harmonisation  européenne  du  crédit  hypothécaire:   Perspectives  de  droit  comparé,  de  droit  international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  269. 248   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   129;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  429;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.   571;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  283. 249  Art.  L.312-­‐4-­‐L.312-­‐6-­‐2  Code  de  la  consommation. 250  Art.  L.312-­‐7-­‐L.312-­‐8  Code  de  la  consommation.

43

voorafgaand  aan  het  sluiten  van  de  overeenkomst  niet  precies  kunnen  worden  vastgesteld.251   Zo   moeten   de   vaste   notariskosten   wel   reeds   worden   opgenomen.252   Het   is   de   bedoeling   om   in   feite  de  reële  kost  van  het  krediet  weer  te  geven.253  Deze  TEG  moet  steeds  in  de  reclame  voor   een  'crédit  immobilier',  in  het  aanbod  van  een  'crédit  immobilier'  en  algemeen  in  elk  geschrift   dat   een   dergelijk   krediet   vaststelt,   worden   vermeld   en   dit   op   straffe   van   nietigheid   van   het   rentebeding.254   74.   Dit   lijkt   een   heel   eenvoudige   berekening,   maar   dit   is   het   geenszins.255   Het   is   zelfs   quasi   onmogelijk   voor   de   kredieten   met   een   variabele   rentevoet.256   Men   moet   de   TEG   normaal  

251  

J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   429;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,   nr.   43;   S.   PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  283-­‐284;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit   bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  396. 252  Cass.  fr.  1e  Civ.  20  maart  2005,  Recueil  Dalloz  2005,  1148,  noot  E.  CHEVRIER;  G.  BRIARDEAUD  en  P.  FLORES,  "Crédits   immobiliers   :   le   taux   effectif   global   en   voie   de   mériter   son   nom"   (noot   onder   Cass.   fr.   1e   Civ.   20   maart   2005),   Recueil  Dalloz  2005,  2757;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  429;  D.   LEGEAIS,  "Crédit  à  la  consommation.  TEG.  Eléments  pris  en  compte  pour  le  calcul"  (noot  onder  Cass.  fr.  1e  Civ.  20   maart.  2005),  RTD  Com.  2005,  575. 253  P.  ANCEL,  Manuel  de  droit  du  crédit,  Parijs,  Litec,  1995,  nr.  131;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   557;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  43;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  283;   S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  396. 254  Art.  L.312-­‐4,  2°  en  L.312-­‐8,  2°  Code  de  la  consommation;  art.  1907,  tweede  lid  Code  civil;  Cass.  fr.  1e  Civ.  24   j u n i   1 9 8 1 ,   n ° 8 0 -­‐ 1 2 9 0 3 ,   h t t p : / / w w w . l e g i f r a n c e . g o u v . f r / a f ` i c h J u r i J u d i . d o ? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007007769&fastReqId=1002070948&fastPos=3;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   564   en   841-­‐842;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,   nr.   6;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,   Parijs,   Economica,   2008,   nr.   350   en   354;   S.   PIEDELIÈVRE   en   E.   PUTMAN,   Droit   bancaire,   Parijs,   Economica,   2011,   nr.   388;   Indien   men   dit   vergeet,   kan   men   een   strafrechtelijke   sanctie   oplopen.   Zie:   art.   L.313-­‐2   Code   de   la   consommation;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,   Parijs,   Economica,   2008,   nr.   285;   S.   PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  388. 255  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  421-­‐429;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit   de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  285. 256   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international   privé   et   de   droit   européen,   Brussel,   Bruylant,   2010,   nr.   269.   Daarom   voerde   de   wetgever   een   speci`ieke  informatieplicht  in  voor  kredieten  met  variabele  rentevoeten:  cf.  infra  randnummer  84-­‐85.

44

proportioneel   berekenen.257   Art.   R.   313-­‐1,   III   Code   de   la   consommation   speci`iceert   die   berekening  voor  het  'crédit  immobilier'.258  Dit  is  duidelijk  voer  voor  actuarissen.   4.  2.  2.  De  TEM  als  referentierentevoet259   75.  De  TEM  is  van  zeer  groot  belang  om  te  bepalen  of  er  sprake  is  van  woeker.  De  TEM  is  een   unieke   referentierentevoet   gebaseerd   op   de   rentevoeten   op   de   markt.260   Hoe   wordt   de   TEM   concreet   bepaald?   De   TEM   wordt   elk   trimester   berekend   door   de   Banque   de   France.261   Daarvoor  doet  ze  elk  trimester  een  onderzoek  naar  de  kredieten  in  euro,  om  de  nodige  data  te   verzamelen  om  de  gemiddelde  effectieve  rentevoet  te  berekenen.262     76.   Omdat   de   wetgeving   oplegt   dat   er   bij   de   berekening   van   de   TEM   rekening   moet   worden   gehouden  met  de  aard  en  de  risico's  van  de  kredieten,  worden  de  kredieten  onderverdeeld  in   kredieten   van   dezelfde   aard   met   gelijkaardige   risico's   waarvoor   dan   eenzelfde   referentierentevoet  wordt  bepaald.  Deze  categorieën  van  kredieten  werden  vastgelegd  in  een   besluit   van   de   minister   van   Economie   in   uitvoering   van   art.   L.313-­‐3   Code   de   la  

257  

C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   572;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  285;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,   2011,  nr.  398-­‐399. 258  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  571;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit   bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  399.  Vrije  vertaling  van  art.  R.313,  II  Code  de  la  consommation:  "(…)De  TEG   is  een  jaarlijkse  voet,  die  proportioneel  is  aan  de  periodevoet  na  a`loop  van  de  periode  en  uitgedrukt  per  honderd   monetaire   eenheden.   De   periodevoet   en   de   duur   van   de   periode   moeten   expliciet   worden   meegedeeld   aan   de   kredietnemer.  De  periodevoet  wordt  actuarieel  berekend,  vertrekkend  van  één  enkele  periode  die  overeenstemt   met   de   periodiciteit   van   de   door   de   kredietnemer   uitgevoerde   stortingen.   Deze   berekening   verzekert,   volgens   de   methode  van  de  samengestelde  interesten,  de  gelijkheid  tussen  enerzijds  de  geleende  sommen  en  anderzijds  alle   op   grond   van   deze   lening   door   de   kredietnemer   verschuldigde   stortingen   van   kapitaal,   interesten   en   diverse   kosten,  waarbij  deze  laatste  elementen  geschat  worden."  Voor  een  uitgebreide  bespreking  en  voorbeeld  van  een   berekening,   zie:   Y.   SALATS,   "Mode   de   calcul   du   taux   effectif   global   dans   les   prêts   d'argent",   Defrénois   1978,   art.   31703,  593. 259  "Le  taux  effectif  moyen  pratiqué  au  cours  du  trimestre  précédent  par  les  établissements  de  crédit  et  les  sociétés   de  Xinancement  pour  des  opérations  de  même  nature  comportant  des  risques  analogues." 260  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  282. 261  Art.  D.313-­‐6-­‐D.313-­‐7  Code  de  la  consommation;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,   2010,  nr.  575;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  395. 262  Art.  D.313-­‐7  Code  de  la  consommation;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,   2010,  nr.  363.

45

consommation.263   Hierbij   krijgen   de   variabele   en   de   vaste   rentevoeten   elk   een   aparte   referentierentevoet.264     77.  Na  de  berekening  van  de  TEM  voor  de  verschillende  categorieën  kredieten  door  de  Banque   de  France  worden  deze  elk  trimester,  door  de  minister  van  Economie,  in  het  'Journal  ofXiciel  de   la  République  française'  gepubliceerd.265  Deze  worden  ook  gepubliceerd  op  de  website  van  de   Banque   de   France.266   Tegelijk   worden   de   respectievelijke   drempels,   waarboven   er   sprake   is   van   woeker,   gepubliceerd.267   Deze   rentevoeten   gelden   dan   voor   het   daaropvolgende   trimester.268   Het   is   opvallend   dat   deze   rentevoeten   zeer   hoog   zijn   in   verhouding   met   de   in`latie,  waardoor  ze  niet  echt  een  belemmering  zijn  voor  de  kredietinstellingen.269  

78.   Het   is   opmerkelijk   dat   art.   D.313-­‐7   tweede   lid   een   afwijking   toelaat   van   de   vastgestelde   TEM's.  Het  is  immers  mogelijk  dat  de  `inancieringskosten  van  de  kredietinstellingen  plots  een   uitzonderlijke  stijging  of  daling  meemaken.  In  dat  geval  kan,  door  de  minister  van  Economie,   afgeweken  worden  van  de  berekeningen  van  de  Banque  de  France.270  

263  Arrêté  du  24  août  2006  `ixant  les  catégories  de  prêts  servant  de  base  à  l’application  de  l’article  L.  313-­‐3  du  

code   de   la   consommation   et   de   l’article   L.   313-­‐5-­‐1   du   code   monétaire   et   `inancier,   relatifs   à   l’usure,   JO   13   september   2006,   n°   212,   13474,   https://www.banque-­‐france.fr/`ileadmin/user_upload/banque_de_france/ Supervision_et_Reglementation/cclrf/a20060824.pdf,  gewijzigd  bij  arrêté  du  22  mars  2011  `ixant  les  montants   qui   dé`inissent   les   catégories   de   prêts   servant   de   base   à   l'application   du   régime   de   l'usure,   http:// w w w . l e g i f r a n c e . g o u v . f r / a f ` i c h T e x t e . d o ? cidTexte=JORFTEXT000023751653&fastPos=2&fastReqId=661505357&categorieLien=cid&oldAction=rechText e;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   364;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   575;   S.   PIEDELIÈVRE   en   E.   PUTMAN,   Droit   bancaire,   Parijs,   Economica,   2011,  nr.  395. 264   Art.   1   Arrêté   du   24   août   2006   `ixant   les   catégories   de   prêts   servant   de   base   à   l’application   de   l’article   L.   313-­‐3   du   code   de   la   consommation   et   de   l’article   L.   313-­‐5-­‐1   du   code   monétaire   et   `inancier,   relatifs   à   l’usure,   JO   13   september   2006,   n°   212,   13474,   https://www.banque-­‐france.fr/`ileadmin/user_upload/banque_de_france/ Supervision_et_Reglementation/cclrf/a20060824.pdf;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  429;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  282. 265   Art.   D.313-­‐7   Code   de   la   consommation;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   575. 266   X.,   "Taux   d'usure",   https://www.banque-­‐france.fr/economie-­‐et-­‐statistiques/changes-­‐et-­‐taux/taux-­‐ dusure.html. 267  Art.  D.313-­‐6  Code  de  la  consommation. 268  Art.  D.313-­‐6  Code  de  la  consommation;  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,   2010,  nr.  363. 269  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  363. 270  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  394-­‐395.

46

4.  2.  3.  De  verhouding  tussen  de  TEG  en  de  TEM  -­‐  Wanneer  is  er  sprake  van  woeker?   79.  Volgens  art.  L.313-­‐3  Code  de  la  Consommation  is  er  sprake  van  een  woekerlening  wanneer   op   het   moment   van   de   kredietovereenkomst   de   TEG   de   TEM   meer   dan   dertig   procent   overtreffen.271   Men   moet   aldus   de   TEM   vermenigvuldigen   met   1,3   om   de   woekerdrempel   te   overschrijden.  Hierbij  hoort  een  concreet  voorbeeld.272     Voor  de  'crédits  immobiliers'  met  een  vaste  rentevoet  heeft  de  Banque  de  France  in  het   eerste   semester   van   2015   vastgesteld   dat   de   TEM   3,37%   bedraagt.   Als   men   dit   vermeerdert   met   dertig   procent,   bekomt   men   de   woekerdrempel   voor   het   tweede   trimester  van  2015.  Deze  bedraagt  dan  4,49%.   Voor  de  'crédits  immobiliers'  met  een  variabele  rentevoet  heeft  de  Banque  de  France  in   het   eerste   semester   van   2015   vastgesteld   dat   de   TEM   3,07%   bedraagt.   Als   men   dit   vermeerdert   met   dertig   procent,   bekomt   men   de   woekerdrempel   voor   het   tweede   trimester  van  2015.  Deze  bedraagt  dan  4,09%.   4.  2.  4  Wat  zijn  de  gevolgen  indien  er  sprake  is  van  woeker?   80.   Een   woekerrente   wordt   uiteraard   beteugeld.   Indien   de   kredietinstelling   en   de   kredietnemer   in   het   kader   van   een   kredietovereenkomst   die   onder   het   toepassingsgebied   van   het  'crédit  immobilier'  een  TEG  overeenkomen  die  de  woekerdrempel  overschrijdt,  is  er  sprake   van  een  woekerrente.     81.   De   gevolgen   van   een   dergelijke   woekerrente   worden   bepaald   door   art.   L.313-­‐4   en   L.313-­‐5   Code  de  la  consommation.273  De  beteugeling  gebeurt  enerzijds  op  burgerlijk  en  anderzijds  op   strafrechtelijk  vlak.274    

271  

P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   131;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  363;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.   574;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  282;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit   bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  394.   272   X.,   "Taux   d'usure",   https://www.banque-­‐france.fr/economie-­‐et-­‐statistiques/changes-­‐et-­‐taux/taux-­‐ dusure.html.   273  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  575. 274   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   131bis;   J.   CALAIS-­‐AULOY   en   H.   TEMPLE,   Droit   de   la   consommation,   Parijs,   Dalloz,   2010,   nr.   363;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,   Parijs,   Economica,   2008,   nr.   287.

47

4.  2.  4.  a.  De  burgerlijke  gevolgen   82.  Op  burgerlijk  vlak  heeft  de  wetgever  er  niet  voor  gekozen  de  kredietovereenkomst  of  het   rentebeding   nietig   te   verklaren.   De   excessieve   betalingen   ten   gevolge   van   de   woekerrente     worden  volledig  toegerekend  op  de  vervallen  interesten  en  vervolgens  op  het  kapitaal  van  de   overeenkomst.275   Dit   betreft   een   cascadesysteem:   eerst   worden   de   excessieve   betalingen   toegerekend  op  de  vervallen  onbetaalde  rente,  vervolgens  op  de  nog  te  vervallen  rente  en  ten   laatste   op   het   kapitaal.276   Voor   de   rest   van   de   overeenkomst   zou   de   rente   verlaagd   worden   tot   de  woekerdrempel,  aangezien  de  wetgever  geen  gratis  krediet  beoogt.277  Men  kan  dit  eigenlijk   wel   zien   als   een   partiële   nietigheid   van   het   rentebeding.278   Als   het   kapitaal   en   de   interesten   van   het   krediet   daarentegen   al   volledig   zijn   betaald,   moeten   de   onverschuldigd   betaalde   sommen   terugbetaald   worden   met   wettelijke   rente   vanaf   de   dag   waarop   ze   zijn   betaald.279   Hiermee   wijkt   de   wetgever   af   van   de   rechtspraak   van   het   Franse   Hof   van   Cassatie   in   het   gemeen   recht.   Het   Hof   is   een   voorstander   van   de   nietigheid   van   het   rentebeding   en   een   toepassing  van  de  wettelijke  rentevoet,  indien  de  regels  van  de  TEG  worden  miskend.280   4.  2.  4.  b.  De  strafrechtelijke  gevolgen   83.   Op   strafrechtelijk   vlak   wordt   de   woekerrente   inzake   'crédit   immobilier'   in   Frankrijk   beteugeld  door  art.  L.313-­‐5  Code  de  la  consommation.281  Op  grond  van  dit  artikel  worden  de   personen  die  een  woekerlening  toekennen  bestraft.282  Tevens  worden  de  personen  geviseerd   die  bewust,  op  welke  manier  ook  of  voor  welke  reden  ook,  direct  of  indirect  hun  medewerking   275   Art.   L.313-­‐4   Code   de   la   consommation;   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   131bis;   J.  

CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  363;  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit   bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  557;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.   288;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  402. 276  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  288;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit   bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  402. 277   P.   ANCEL,   Manuel   de   droit   du   crédit,   Parijs,   Litec,   1995,   nr.   131bis;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,   Parijs,  Economica,  2008,  nr.  288;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  402. 278  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  288. 279  J.  CALAIS-­‐AULOY  en  H.  TEMPLE,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  nr.  363. 280   Cass.   fr.   1e   Civ.   11   juni   2009,   n°   08-­‐11755,   http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichJuriJudi.do? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000020745580&fastReqId=1161000327&fastPos=8;   S.   PIEDELIÈVRE   en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  390. 281   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   557;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  287;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,   2011,  nr.  401. 282   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   557;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  287;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,   2011,  nr.  401.

48

verlenen  aan  het  verkrijgen  of  het  verlenen  van  een  woekerlening  of  aan  een  lening  die  door   zijn  toedoen  een  woekerlening  wordt.283  Hier  is  eigenlijk  sprake  van  een  objectief,  wiskundig   misdrijf,  waar  de  goede  trouw  of  opzet  in  beperkte  mate  speelt.284  De  straffen  die  hierop  staan   zijn   een   gevangenisstraf   van   twee   jaar   en   een   boete   van   300.000   euro.   Daarenboven   kan   de   rechtbank   beslissen   het   vonnis   geheel   of   gedeeltelijk   te   publiceren   of   te   af`icheren,   de   onderneming   die   de   woekerlening   toestond   de`initief   of   voorlopig   te   sluiten   en   allerhande   werkzaamheden  en  mandaten  voor  de  plegers  van  het  misdrijf  te  verbieden.285   4.  3.  Speci`ieke  informatieverplichtingen  betreffende  variabele  rentevoeten   84.   De   Franse   wetgever   voorziet   net   als   de   Belgische   wetgever   speci`ieke   informatieverplichtingen   voor   variabele   rentevoeten.   Zo   bevat   de   Franse   wetgeving   ook   een   verplichting   om   bij   het   aanbod   van   een   'crédit   immobilier'   met   een   vaste   rentevoet   een   a`lossingsplan   te   bezorgen   aan   de   kredietnemer.   Hierbij   preciseert   men   uit   hoeveel   kapitaal   resp.  rente  elke  a`lossing  bestaat.286   85.  Bij  een  'crédit  immobilier'  met  een  variabele  rentevoet  wijkt  men  in  Frankrijk  hiervan  af.   Het   is   immers   niet   altijd   mogelijk   op   een   precieze   manier   de   rentevoet   op   voorhand   vast   te   stellen.287   Bij   een   aanbod   van   een   dergelijk   krediet   moet   er   ten   eerste   een   prospectus   worden   gevoegd  die  de  voorwaarden  en  modaliteiten  van  de  variabiliteit  van  de  rentevoet  voorstelt.288   Ten   tweede   moet   een   informatiedocument   worden   bijgevoegd   waarin   een   simulatie   van   de   impact   van   een   dergelijke   verandering   van   de   rentevoet   op   de   maandelijkse   a`lossingen,   de   duur   van   de   lening   en   de   totale   kost   van   het   krediet   worden   opgenomen.289   Een   dergelijke   simulatie   is   echter   geen   verbintenis   in   hoofde   van   de   kredietgever   ten   aanzien   van   de  

283  

C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   557;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  287;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,   2011,  nr.  388. 284  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  287;  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit   bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  401. 285   Art.   L.313-­‐5,   tweede   lid,   1°-­‐3°   Code   de   la   consommation;   C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,  2010,  nr.  557;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.  287. 286   Art.   L.312-­‐8,   eerste   lid,   2°bis   Code   de   la   consommation;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,   nr.   39;   Y.   PICOD   en   H.   DAVO,   Droit   de   la   consommation,  Dalloz,  Paris,  2010,  nr.  468;  S.  PIEDELIÈVRE,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  nr.   355. 287  S.  PIEDELIÈVRE  en  E.  PUTMAN,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  nr.  389. 288   Art.   L.312-­‐8,   eerste   lid,   2°ter   Code   de   la   consommation;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,   nr.   41;   S.   PIEDELIÈVRE,   Droit   de   la   Consommation,   Parijs,  Economica,  2008,  nr.  355. 289   Art.   L.312-­‐8,   eerste   lid,   2°ter   Code   de   la   consommation;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)  in  Répertoire  Droit  Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  41.

49

werkelijke  evolutie  van  de  rentevoet  gedurende  het  krediet  en  ten  aanzien  van  de  impact  van   die  evolutie  op  de  maandelijkse  a`lossingen,  op  de  duur  van  het  krediet  en  op  de  totale  kost   van   het   krediet.290   Daarom   moet   ook   in   het   informatiedocument   worden   vermeld   dat   de   simulatie   louter   indicatief   is   en   dat   de   kredietgever   niet   aansprakelijk   is   indien   de   reële   evolutie  van  de  rentevoet  afwijkt  van  de  simulatie.291   5.   Nood   aan   aanpassingen   van   de   regulering   van   rentevoeten   onder   invloed   van   de   richtlijn   hypothecair  krediet?   86.   De   hoofdlijnen   van   de   Richtlijn   Hypothecair   krediet   in   het   kader   van   deze   masterproef   worden  hier  besproken.292  Het  is  daarenboven  een  zeer  actuele  vraag  om  te  beoordelen  of  de   huidige   regelingen   naar   Belgisch   en   Frans   recht   aan   de   nieuwe   richtlijn   hypothecair   krediet   aangepast  moeten  worden.  Naar  Belgisch  recht  zullen  er  zeker  aanpassingen  nodig  zijn.  In  het   verslag  van  de  Senaatscommissie  Financiën  bij  de  invoeging  van  de  artikelen  betreffende  het   hypothecair  krediet  stond  reeds  duidelijk  dat  de  bepalingen  omtrent  het  hypothecair  krediet   opnieuw  moeten  bekeken  worden  in  het  licht  van  de  richtlijn  hypothecair  krediet.293  Dit  was   geen   probleem   aangezien   de   Wet   Hypothecair   Krediet   nog   van   toepassing   zou   blijven   tot   1   april  2015.  Sindsdien  heeft  men  het  WER  echter  niet  aangepast.  Ook  naar  Frans  recht  zal  dit   tot  de  nodige  aanpassingen  leiden  van  de  wetgeving  leiden.294     87.   De   richtlijn   erkent   dat   zowel   de   variabele   als   de   vaste   rentevoeten   kunnen   toegepast   worden   op   hypothecaire   kredieten.295   Een   variabele   rentevoet   is   in   het   Europese   recht   een  

290  

Art.   L.312-­‐8,   eerste   lid,   2°ter   Code   de   la   consommation;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)  in  Répertoire  Droit  Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  41. 291  Art.  L.312-­‐8,  eerste  lid,  2°ter  Code  de  la  consommation. 292   Richtlijn   2014/17/EU   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   4   februari   2014   inzake   kredietovereenkomsten  voor  consumenten  met  betrekking  tot  voor  bewoning  bestemde  onroerende  goederen  en   tot   wijziging   van   de   Richtlijnen   2008/48/EG   en   2013/36/EU   en   Verordening   (EU)   nr.   1093/2010,   Pb.L.   28   februari  2014,  a`l.  60,  34. 293   Verslag   Senaatscommissie   over   het   wetsontwerp   houdende   invoeging   van   Boek   VII.   «   Betalings-­‐   en   kredietdiensten  »  in  het  Wetboek  van  economisch  recht,  houdende  invoeging  van  de  de`inities  eigen  aan  boek  VII   en  van  de  straffen  voor  de  inbreuken  op  boek  VII,  in  de  boeken  I  en  XV  van  het  Wetboek  van  economisch  recht  en   houdende  diverse  andere  bepalingen,  Parl.St.  Senaat  2013-­‐2014,  nr.  5-­‐2817/2. 294   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,   2014,  nr.  3-­‐8. 295  Art.  4,  16°  Richtlijn  Hypothecair  Krediet  jo.  art.  3,  j)  Richtlijn  Consumentenkrediet;  art.  11,  lid  2,  c)  Richtlijn   Hypothecair  Krediet;  art.  13,  lid  1,  e)  Richtlijn  Hypothecair  Krediet.

50

debetrentevoet  die  kan  worden  aangepast  aan  wijzigingen  van  een  in  de  kredietovereenkomst   vermelde  referentievoet.296  Op  dit  vlak  behouden  de  lidstaten  hun  vrijheid.297   88.   De   belangrijkste   innovatie   in   de   richtlijn   is   het   verplicht   maken   van   een   jaarlijks   kostenpercentage   en   de   ESIS298   die   bij   het   aanbod   moet   worden   gevoegd.299   Door   de   harmonisatie   van   het   JKP   beoogt   de   Europese   wetgever   de   vergelijkbaarheid   van   de   verschillende  kredietaanbiedingen  op  de  markt  te  verhogen.  Het  ESIS  is  een  document  waarin   de  belangrijkste  gepersonaliseerde  informatie  over  het  hypothecair  krediet  aan  de  consument   helder  wordt  weergegeven.300  Het  JKP  moet  de  totale  kosten  van  het  krediet  voorstellen  voor   de  consument,  uitgedrukt  in  een  percentage  op  jaarbasis  van  het  totale  kredietbedrag.301  Dit  is   gelijk  aan  de  contante  waarde  op  jaarbasis  van  alle  verbintenissen  die  de  consument  t.a.v.  de   kredietgever  heeft.302  De  berekeningswijze  hiervan  wordt  bepaald  in  art.  17  van  de  richtlijn,   waarbij  verwezen  wordt  naar  een  wiskundige  formule  in  de  bijlage  bij  de  richtlijn.     89.  Art.  17,  lid  4  van  de  richtlijn  bepaalt  dat,  in  het  kader  van  kredietovereenkomsten  met  een   variabele  rentevoet,  bij  de  berekening  van  het  JKP  moet  uitgegaan  worden  van  de  hypothese   dat   de   debetrentevoet   en   de   overige   kosten   vast   zijn.303   Door   de   harmonisatie   van   het   JKP   beoogt  de  Europese  wetgever  de  vergelijkbaarheid  van  de  verschillende  kredietaanbiedingen   op   de   markt   te   verhogen.   Art.   17,   lid   5   behandelt   de   hypothese   waarbij   men   een   vaste   rentevoet   voor   een   eerste   periode   van   minstens   vijf   jaar   heeft   vastgelegd   en   er   vervolgens   onderhandeld   wordt   over   de   rentevoet   voor   de   komende   periode.   Deze   hypothese   kan   naar   huidig   Belgisch   recht   niet   voorkomen,   maar   naar   Frans   recht   wel.   In   dat   geval   dekt   het   JKP   enkel   de   eerste   periode.   Als   er   sprake   is   van   een   rentevoet   die   kan   gewijzigd   worden   of   variabel   is   gedurende   het   krediet,   dient   ervoor   gezorgd   te   worden   dat   de   consument   geïnformeerd   wordt   over   de   risico's   van   de   verhoging   van   de   rentevoet.   Men   moet   dan   een   bijkomend   JKP   verstrekken   met   de   toelichting   van   de   mogelijke   risico's   van   een   signi`icante   verhoging.   Dit   zal   leiden   tot   bijkomende   speci`ieke   informatieverplichtingen   in   zowel   België   296  Considerans  21  Richtlijn  Consumentenkrediet. 297  Considerans  43  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 298  Europees  Gestandaardiseerd  Informatieblad,  zie  bijlage  II  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 299  

Art.   11,   lid   2   Richtlijn   Hypothecair   Krediet;   art.   14   Richtlijn   Hypothecair   Krediet.   Hierbij   moet   ook   de   debetrentevoet  worden  vermeld  en  zijn  vaste  of  variabele  karakter.  Hierna:  JKP. 300   Considerans   40-­‐44   Richtlijn   Hypothecair   Krediet;   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)  in  Répertoire  Droit  Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  nr.  6. 301  Art.  4,  15°  Richtlijn  Hypothecair  Krediet;  consideransen  49-­‐51  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 302  Art.  4,  15°  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 303  Art.  17,  lid  4  Richtlijn  Hypothecair  Krediet.

51

als   Frankrijk.   Als   men   de   stijging   of   daling   van   de   rentevoet   niet   heeft   beperkt,   moet   men   ervoor  waarschuwen  dat  de  totale  kredietkosten  kunnen  stijgen.  Dit  is  uiteraard  een  situatie   die   zich   naar   Belgisch   recht,   door   de   wettelijke   beperkingen   op   de   variabiliteit   van   de   rentevoeten,   niet   kan   voordoen.   Ondanks   de   beperkingen   die   de   regels   omtrent   woeker   in   Frankrijk  opleggen,  zijn  er  geen  verplichte  concrete  beperkingen  naar  Frans  recht,  waardoor   dit  tot  extra  informatieverplichtingen  voor  variabele  rentevoeten  leidt.   90.  De  invoering  van  het  JKP  zal  vooral  de  Belgische  wetgever  tot  aanpassingen  verplichten.  Er   is  immers  in  principe  sprake  van  minimumharmonisatie  in  de  richtlijn.  Voor  het  JKP  heeft  de   Europese   wetgever,   met   het   oog   op   de   uniformiteit   met   de   regeling   in   het   consumentenkrediet304,   de   maximumharmonisatie   vooropgesteld.305   In   België   worden   de   verschillende  onderdelen  van  het  JKP  allemaal  apart  vermeld  in  de  vestigingsakte,  maar  niet   in  één  bepaling.  Door  de  beperkingen  op  de  variabele  rentevoet  lijkt  het  me  eenvoudiger  om   weer   te   geven   wat   het   JKP   gedurende   de   duur   van   de   overeenkomst   zal   zijn   aangezien   het   mogelijk  is  de  potentieel  hoogste  en  laagste  rentevoeten  weer  te  geven  door  de  bepaling  van   de  maximale  en  minimale  stijging  van  de  rentevoet.  De  overige  vermeldingen  in  het  ESIS  zijn   reeds  verplicht  naar  Belgisch  recht.  In  Frankrijk  zal  de  wetgeving  in  mindere  mate  aangepast   moeten  worden.  Het  concept  van  de  TEG  leunt  namelijk  al  heel  dicht  aan  bij  het  JKP,  aangezien   dit   ook   een   algemeen   kostenplaatje   voorziet.306   De   wetgeving   zal   dus   in   mindere   mate   aangepast  moeten  worden  dan  in  België.   91.   De   richtlijn   legt   tevens   de   verplichting   op   dat   bij   kredieten   met   een   variabele   rentevoet   de   indexen   of   debetrentevoeten   voor   de   berekening   van   de   variabele   rentevoet   duidelijk,   begrijpelijk,   objectief   en   controleerbaar   moeten   zijn.   In   België   is   een   dergelijke   regeling   al   verankerd  in  de  wet.  In  Frankrijk  is  dit  echter  niet  wettelijk  geregeld.  De  referentierentevoet   kan   in   Frankrijk   door   de   partijen   vrij   gekozen   worden.307   Zo   zou   de   kredietinstelling   naar   zijn   eigen  bancaire  basisrentevoet  kunnen  verwijzen.308  

304  Considerans  19  Richtlijn  Hypothecair  Krediet.   305  Art.  2,  lid  2  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 306   D.   MAZEAUD   en   S.   PIEDELIÈVRE,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,   Parijs,   Dalloz,  

2014,  nr.  7. 307  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  567. 308  Cass.  fr.  Comm.  9  juli  1996,  N°  94-­‐17.612,  La  Semaine  Juridique  Edition  Générale,  II,  22721,  noot  J.  STOUFFLET;  C.   GAVALDA   en   J.   STOUFFLET,   Droit   bancaire,   Parijs,   LexisNexis,   2010,   nr.   399   en   567;   J.   STOUFFLET,   "   Validité   d'une   clause   de   variation   du   taux   d'intérêt   en   fonction   du   taux   d   base   d'une   banque   et   conditions   de   forme   à   respecter"  (noot  onder  Cass.  fr.  Comm.  9  juli  1996)  ,  La  Semaine  Juridique  Edition  Générale,  II,  22721.

52

92.   Daarenboven   moet   een   regeling   ingevoerd   worden   die   de   kredietgever   verplicht   de   consument  in  kennis  te  stellen  van  wijzigingen  in  de  debetrentevoet  voordat  deze  in  werking   treden.309  Bij  een  objectieve  referentierentevoet,  waarvan  het  publiek  via  passende  middelen   kennis   kan   nemen,   kan   men   er   echter   voor   opteren   niet   bij   elke   rentewijziging   van   de   referentierentevoet   de   consument   in   kennis   te   stellen.   Men   dient   de   consument   dan   periodiek   in   kennis   te   stellen   van   de   wijzigingen.310   De   Belgische   wetgever   verplicht   de   kennisgeving   reeds  bij  de  regeling  van  variabele  rentevoeten.311  Een  dergelijke  verplichting  zou  in  Frankrijk   ook   van   toepassing   zijn   bij   een   wijziging   van   de   TEG   op   basis   van   niet-­‐objectieve   referentierentevoeten,  zoals  de  bancaire  basisrentevoet.312  Indien  er  echter  sprake  is  van  een   objectieve  referentierentevoet313  zou  de  kredietgever  niet  een  dergelijke  kennisgevingsplicht   hebben.314  De  Franse  wetgever  dient  wetgeving  op  dit  vlak  in  te  voeren.   93.  Hieruit  blijkt  dat  zowel  in  Frankrijk  als  in  België  de  regulering  van  rentevoeten  in  sterke   mate  bij  de  omzetting  van  de  Richtlijn  Hypothecair  Krediet  aangepast  moet  worden.   6.  Vergelijking  van  de  Belgische  en  Franse  regulering  van  de  rentevoeten   94.   Het   is   duidelijk   dat   de   Belgische   en   Franse   regeling   een   andere   visie   hebben   op   de   uitdrukking   van   de   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet.   Dit   bevestigt   de   visie   van   de   Europese  wetgever  dat  de  harmonisatie  van  het  hypothecair  krediet  kan  tegemoetkomen  aan   309  Art.  27  lid  1  Richtlijn  Hypothecair  Krediet.   310  Art.  27,  lid  2  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 311  Art.  VII.128  §4  WER,  art.  9  §4  Wet  Hypothecair  Krediet. 312  

Cass.   fr.   1e   Civ.   20   december   2007,   n°   06-­‐14.690,   http://www.dalloz.fr/documentation/Document? id=CASS_LIEUVIDE_2007-­‐12-­‐20_0614690&ctxt=0_dCRzMD04NzNlwqdqJHNqMz1jMDUzwqdqJHQxMj0wNi0xNC 4 2 O T D C p 3 g k c 2 Y 9 c G F n Z S 1 y Z W N o Z X J j a G U %3d&ctxtl=0_cyRwYWdlTnVtPTHCp3MkdHJpZGF0ZT1GYWxzZcKncyRzbE5iUGFnPcKncyRpc2Fibz1UcnVlwqdzJ HBhZ2luZz1UcnVlwqdzJG9uZ2xldD0%3d;   V.   AVENA-­‐ROBARDET,   "Prêt   à   taux   variable   :   information   de   la   modi`ication  du  TEG  en  cas  de  révision  du  taux  initial"  (noot  onder  Cass.  fr.  1e  Civ.  20  december  2007),  Recueil   Dalloz  2008,  286. 313   Bijvoorbeeld   de   EURIBOR   of   de   TRBO   (taux   moyen   mensuel   de   rendement   en   bourse   des   obligations)   .   Zie:   V.   AVENA-­‐ROBARDET,   "Prêt   à   taux   variable   :   information   de   la   modi`ication   du   TEG   en   cas   de   révision   du   taux   initial"   (noot   onder   Cass.   fr.   1e   Civ.   20   december   2007),   Recueil   Dalloz   2008,   286;   D.   LEGEAIS,   "Portée   de   la   modi`ication   d'un   taux   d'un   crédit   à   taux   variable"   (noot   onder   Cass.   fr.   1e   Civ.   20   december   2007),   RTD   Com.   2008,  159. 314   Cass.   fr.   1e   Civ.   20   december   2007,   n°   06-­‐14.690,   http://www.dalloz.fr/documentation/Document? id=CASS_LIEUVIDE_2007-­‐12-­‐20_0614690&ctxt=0_dCRzMD04NzNlwqdqJHNqMz1jMDUzwqdqJHQxMj0wNi0xNC 4 2 O T D C p 3 g k c 2 Y 9 c G F n Z S 1 y Z W N o Z X J j a G U %3d&ctxtl=0_cyRwYWdlTnVtPTHCp3MkdHJpZGF0ZT1GYWxzZcKncyRzbE5iUGFnPcKncyRpc2Fibz1UcnVlwqdzJ HBhZ2luZz1UcnVlwqdzJG9uZ2xldD0%3d;   V.   AVENA-­‐ROBARDET,   "Prêt   à   taux   variable   :   information   de   la   modi`ication  du  TEG  en  cas  de  révision  du  taux  initial"  (noot  onder  Cass.  fr.  1e  Civ.  20  december  2007),  Recueil   Dalloz  2008,  286;  D.  LEGEAIS,  "Portée  de  la  modi`ication  d'un  taux  d'un  crédit  à  taux  variable"  (noot  onder  Cass.  fr.   1e  Civ.  20  december  2007),  RTD  Com.  2008,  159.

53

het  creëren  van  de  interne  markt.  De  vraag  is  natuurlijk  welke  van  de  twee  wegen  te  verkiezen   valt.   95.  De  Belgische  wetgever  reguleert  de  variabiliteit  van  de  rentevoeten  veel  strenger  dan  de   Franse  wetgever.  Zo  is  er  een  verplichte  band  met  een  objectieve  referentierentevoet  in  België,   maar  niet  in  Frankrijk.  Verder  heeft  de  Franse  regeling  quasi  niets  ingevoerd  qua  limieten  op   de   variabiliteit   van   de   rentevoeten.   Zo   mag   men   vrij   bedingen   over   de   periodiciteit   van   de   variabiliteit,  over  de  mogelijke  hoegrootheid  van  de  variabiliteit  etc.  Alvast  op  het  vlak  van  de   objectieve   criteria   voor   de   variabiliteit   heeft   de   Europese   wetgever   de   Belgische   regeling   gevolgd.   De   Europese   wetgever   heeft   hier   de   juiste   keuze   gemaakt   met   het   oog   op   de   consumentenbescherming.  De  mogelijkheid  om  de  variabiliteit  van  de  rentevoet  te  linken  aan   de  eigen  bancaire  basisrentevoet  dient  dan  ook  afgewezen  te  worden.   96.   Betreffende   de   informatieverplichtingen   is   tevens   de   Belgische   visie   boven   de   Franse   te   verkiezen.   Het   lijkt   me   voor   de   consument   veel   duidelijker   telkens   de   variabele   rentevoet   aangepast   wordt   hierover   ingelicht   te   worden.   Daarenboven   zal   het   nieuwe   a`lossingsplan   hem   ook   perfect   in   staat   stellen   de   toekomstige   impact   van   deze   wijziging   te   begrijpen.   De   Franse  wetgeving  zorgt  ook  voor  een  kennisgeving,  maar  niet  voor  een  a`lossingsplan.  Enkel   bij   de   aanvang   van   de   overeenkomst   wordt   een   indicatieve   simulatie   over   de   mogelijke   evolutie  van  de  rentevoet  meegedeeld.  Hierboven  werd  reeds  duidelijk  dat  de  Franse  wetgever   moet  remediëren  op  het  vlak  van  kennisgevingsplichten  in  het  licht  van  de  nieuwe  Europese   richtlijn.   97.   De   Franse   wetgever   heeft   anderzijds   een   moderne   en   objectieve   invulling   gegeven   aan   het   concept   woeker   om   de   willekeur   en   wilsvrijheid   van   de   kredietgevers   in   te   perken   ter   bescherming   van   de   consument.   De   Belgische   wetgever   heeft   dit   niet   gedaan.   Het   is   aan   te   moedigen   een   dergelijke   objectieve   invulling   te   geven   aan   woeker.   Zo   kan   men   de   wilsvrijheid   toch   een   absolute   grens   opleggen,   die   er   bv.   niet   is   op   het   vlak   van   vaste   rentevoeten   naar   Belgisch  recht.  Dit  valt  buiten  het  bestek  van  de  Richtlijn  Hypothecair  Krediet,  dus  daar  kan  de   Belgische   wetgever   vrij   de   wetgeving   aanvullen.   Het   lijkt   me   aangewezen   een   dergelijke   objectieve  woekerbepaling  in  het  WER  in  te  voeren.  Het  feit  dat  de  wetgever  sowieso  een  JKP   voor  het  hypothecair  krediet  zal  moeten  invoeren,  zal  deze  opdracht  alvast  vergemakkelijken.   98.   Nu   wordt   ingegaan   op   de   belangrijkste   vernieuwing   die   er   moeten   komen   naar   Belgisch   recht,   nl.   de   invoering   van   het   JKP.   De   Belgische   wetgever   had   gekozen   voor   een   opsplitsing   54

van   de   rentevoet   en   de   andere   kosten   van   het   krediet.315   De   kosten   die   ten   laste   van   de   consument   konden   gelegd   worden,   werden   uitdrukkelijk   in   art.   11   Wet   Hypothecair   Krediet   en   art.   VII.130   WER   bepaald.316   De   Franse   wetgever   kiest   daarentegen   voor   een   kostenpercentage   waarin   zowel   de   rentevoet   als   de   andere   kosten   inbegrepen   zijn.317   Het   is   echter  veel  minder  duidelijk  welke  kosten  al  dan  niet  opgenomen  moeten  worden  in  de  TEG,   waardoor   de   rechtspraak   al   vaak   moest   tussenkomen.318   Eigenlijk   is   het   bepalen   van   een   TEG   een  quasi  onmogelijke  opdracht,  zeker  in  het  kader  van  variabele  rentevoeten.319  De  Europese   wetgever  sluit  zich  desondanks  op  dit  vlak  duidelijk  bij  de  Franse  wetgever  aan,  zelfs  op  het   vlak   van   een   zeer   beperkte   weergave   van   kosten   die   nu   concreet   onder   het   JKP   vallen.320   Bepaalde  Belgische  rechtsleer  is  dan  ook  niet  meteen  te  vinden  voor  een  dergelijke  visie  op  de   uitdrukking  van  de  rentevoet  en  de  kosten  van  het  krediet.321   99.   De   stelling   van   VAN   DEN   HAUTE   dient   op   het   vlak   van   de   TEG   en   het   JKP   gevolgd   te   worden.322  De  Belgische  visie  is  ondanks  het  niet  centraliseren  van  de  rentevoet  en  de  kosten   in  één  getal  duidelijker  voor  de  consument.  De  TEG  en  het  JKP  zijn  niet  steeds  een  duidelijke   weergave   van   het   echte   kostenplaatje.323   Door   de   limitatieve   opsomming   van   de   kosten   die   aangerekend  kunnen  worden  aan  de  consument,  is  de  Belgische  wetgever  duidelijker  dan  de   negatieve   visie   van   de   Franse   wetgever   die   uitsluit   welke   kosten   aangerekend   kunnen   worden.324  Gecombineerd  met  de  onmogelijke  bepaling  van  de  variabiliteit  van  de  rentevoet,   leidt  dit  effectief  tot  een  onmogelijke  berekening  van  de  TEG  of  JKP.325  De  maatregelen  die  de   Franse   wetgever   met   de   indicatieve   tabellen   heeft   genomen,   lijkt   in   zeer   beperkte   mate   315   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit  

international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  268. 316   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  268. 317   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  269. 318  C.  GAVALDA  en  J.  STOUFFLET,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  nr.  571. 319   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  267  en  269. 320  Zie  art.  17  Richtlijn  Hypothecair  Krediet. 321   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  267. 322   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  267-­‐270. 323   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  269-­‐270. 324   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  268-­‐270. 325   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  269.

55

consumentenbeschermend.   Door   de   onduidelijke   a`bakening   van   de   kosten   zullen   de   nationale   wetgeving   en   de   rechtspraak   invulling   moeten   geven,   waardoor   men   de   beoogde   vergelijkbaarheid   niet   bekomt.   De   invoering   van   het   JKP   was   volgens   VAN   DEN   HAUTE   dus   zeker  niet  aan  te  raden.326  Zijn  aanbevelingen  aan  de  Europese  wetgever  bestonden  dan  ook   uit   drie   pijlers.   Ten   eerste   moest   de   Europese   wetgever   de   variabiliteit   van   de   rentevoet   aanvaarden,   eventueel   gecombineerd   met   enige   waarborgen   zoals   in   het   Belgisch   recht.327   Dit   heeft   de   Europese   wetgever   gedaan.   Ten   tweede   moest   er   een   limitatieve   lijst   gekomen   zijn   van   de   kosten   die   de   consument   moet   betalen.328   Dit   heeft   de   Europese   wetgever   niet   gedaan.   Ten   slotte   argumenteert   VAN   DEN   HAUTE   dat   de   rentevoet   en   de   kosten   apart   moesten   worden  bedongen.  De  informatieverplichting  van  de  kredietgever  situeert  zich  dan  niet  rond   één  parameter.  Ze  is  gebaseerd  op  enerzijds  de  vaststelling  van  de  vaste  of  variabele  rentevoet   en   de   modaliteiten   van   de   variabiliteit   en   anderzijds   op   de   kosten   en   vergoedingen   die   ten   laste  van  de  consument  zouden  worden  gelegd.329     100.   Kortom,   er   zijn   elementen   van   de   Franse   en   de   Belgische   wetgeving   die   navolging   verdienen.   De   objectiviteit   van   de   begrenzingen   in   beide   landen   is   in   zeer   sterke   mate   consumentenbeschermend,   i.e.   betreffende   de   variabiliteit   in   België   en   betreffende   de   woeker   in   Frankrijk.   De   informatieverplichtingen   in   België   zijn   stringenter   dan   in   Frankrijk.   Soms   verdrinken   de   consumenten   in   informatie,   waardoor   men   desinformatie   in   de   hand   werkt.   Gelet  echter  op  de  tussenkomst  van  de  notaris  bij  de  vestigingsakte  in  België,  waarbij  de  akte   dient  voorgelezen  en  toegelicht  te  worden,  kan  men  dat  probleem  opvangen.330  Daarenboven   kan  een  ESIS  ook  bijdragen  aan  een  heldere  toelichting  van  het  krediet,  indien  men  de  vereiste     vaststelling  van  het  JKP  laat  vallen.  De  opsplitsing  tussen  de  kosten  en  de  rentevoet  enerzijds   en  de  limitatieve  opsomming  van  de  kosten  anderzijds,  zoals  in  het  Belgische  recht,  had  ook   326   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit  

international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  270. 327   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  270. 328   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  270. 329   E.   VAN   DEN   HAUTE,   Harmonisation   européenne   du   crédit   hypothécaire:   Perspectives   de   droit   comparé,   de   droit   international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  nr.  270. 330  Art.  9  §1,  lid  2  en  3  Wet  van  25  ventôse  jaar  XI  op  het  notarisambt,  Bulletin  des  Lois  16  maart  1803,  n°  2440. (deze  wet  werd  reeds  meermaals  aangepast  en  wordt  ook  wel  Notariswet  of  Organieke  Wet  Notariaat  genoemd).   Over   de   toelichting   door   de   notaris   bij   het   hypothecair   krediet,   zie:   P.   JOISTEN,   "Le   devoir   d'information   et   de   conseil   du   notaire   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   C.   BIQUET-­‐MATHIEU   en   E.   TERRYN   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,   Die   Keure,   2010,   355-­‐409;   D.   MICHIELS,   Hypothecair   Krediet,   http:// www.michiels-­‐stroeykens.be/PDFS-­‐2014/Hypothecair%20krediet%20(wetgeving%20en%20modellen).pdf,   nr.   43-­‐44;   R.   STEENNOT,   "De   notaris   en   de   bescherming   van   de   consument"   IN   FACULTEIT   DER   RECHTSGELEERDHEID   INSTITUUT  NOTARIEEL  RECHT  (ed.)  Rechtskroniek  voor  het  Notariaat  deel  14,  Brugge,  Die  Keure,  2009,  nr.  73-­‐93.

56

een  element  van  harmonisatie  moeten  zijn.  Zoals  gezegd  is  er  op  het  vlak  van  de  verplichting   van   het   JKP   sprake   van   maximumharmonisatie.   De   maximumharmonisatie   inzake   het   JKP   geldt  enkel  in  de  zin  dat  deze  JKP  verplicht  moet  worden  uitgedrukt,  maar  niet  in  de  zin  dat  de   rentevoeten   en   kosten   nog   apart   zouden   worden   gegeven   ter   informatie   van   de   consument.   Toch   zal   het   JKP,   ondanks   de   grotere   mate   van   consumentenbescherming   in   de   Belgische   regeling,  in  de  wetgeving  ingeschreven  moeten  worden.   7.  Besluit   101.   Het   onderzoek   beoogt   ten   eerste   een   bespreking   van   de   regulering   van   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet   naar   Belgisch   recht.   Zowel   de   Wet   Hypothecair   Krediet   als   het   WER  werden  verwerkt  in  deze  masterproef.  Enerzijds  werd  het  WER  verwerkt  omwille  van  de   recente   invoering   van   het   WER   en   anderzijds   werd   de   Wet   Hypothecair   Krediet   besproken,   omwille  van  de  gelijkaardigheid  aan  de  regeling  aan  het  WER  en  omwille  van  de  doctrine  die   nog   uitsluitend   over   de   Wet   Hypothecair   Krediet   spreekt.   Gelet   op   het   quasi   identieke   karakter  van  beide  wetgevingen  kan  deze  doctrine  dan  ook  van  overeenkomstige  toepassing   zijn  op  het  WER.   102.   Om   de   regulering   van   de   rentevoeten   beter   te   kunnen   kaderen   werd   eerst   het   toepassingsgebied   van   de   regeling   betreffende   het   hypothecair   krediet   onderzocht.   Het   hypothecair   krediet   is   immers   ruimer   dan   hetgeen   in   het   WER   en   in   de   Wet   Hypothecair   Krediet  werd  geregeld.  Het  gaat  in  die  wetgeving  over  een  speci`ieke  vorm  van  kredieten  die   gewaarborgd  wordt  door  een  zakelijke  zekerheid.  Daarenboven  moet  het  hypothecair  krediet   aan  andere  voorwaarden  voldoen  om  onder  deze  regelingen  te  vallen.  Zo  moet  het  krediet  o.a.   een   (hoofdzakelijk)   particuliere   bestemming   hebben   en     moet   ze   dienen   om   zakelijke   rechten   te  verwerven,  te  behouden  etc.  op  een  onroerend  goed.  De  focus  van  de  masterproef  werd  op   deze   speci`ieke   benoemde   vorm   van   kredieten   gelegd.   Het   is   immers   mogelijk   dat   andere   kredieten   zeer   gelijkaardige   kenmerken   hebben   als   deze   die   onder   de   wettelijke   regeling   vallen.   Bij   de   analyse   van   het   toepassingsgebied   werd   duidelijk   dat   het   toepassingsgebied   van   het   WER   toch   niet   helemaal   dezelfde   lading   dekt   als   het   toepassingsgebied   van   de   Wet   Hypothecair   Krediet.   Dit   is   vooral   het   geval   door   een   inperking   van   de   gemengde   bestemming   in  vergelijking  met  de  Wet  Hypothecair  Krediet.  Het  is  echter  duidelijk  dat  deze  wetgeving  nog   steeds  de  bescherming  van  de  consument  als  belangrijkste  oogmerk  heeft.  De  inperking  t.o.v.   de  vorige  wetgeving  lijkt  onnodig  te  zijn.  Een  verdergaande  bescherming  van  een  consument,   57

die   mede   in   professionele   hoedanigheid   handelt,   kan   in   overeenstemming   zijn   met   de   minimumharmonisatie  die  de  nieuwe  richtlijn  hypothecair  krediet  vooropstelt.   103.   Op   basis   van   de   kenmerken   van   het   Belgische   hypothecair   krediet   die   uit   het   toepassingsgebied  werden  gedistilleerd,  werd  op  zoek  gegaan  naar  een  gelijkaardige  regeling   in  het  buitenland  dat  zich  zou  lenen  tot  een  rechtsvergelijkend  onderzoek.  Hierbij  kwam  het   'crédit  immobilier'  naar  Frans  recht  naar  voor.  Daarenboven  werd  de  toepasselijkheid  van  de   richtlijn   hypothecair   krediet   op   het   Belgische   hypothecair   krediet   en   de   Franse   'crédit   immobilier'  vastgesteld.  Dit  heeft  ook  geleid  tot  verder  rechtsvergelijkend  onderzoek.   104.   Bij   de   uiteenzetting   van   de   regulering   van   rentevoeten   werd   duidelijk   dat   de   Belgische   wetgever   de   wilsvrijheid   van   de   partijen   in   het   kader   van   het   hypothecair   krediet   sterk   beperkt  heeft.  Dit  hoeft  niet  te  verbazen  indien  men  rekening  houdt  met  de  doelstelling  van  de   wetgever  om  de  consument  te  beschermen.  Hierbij  werd  duidelijk  dat  de  Belgische  wetgever,   om  deze  doelstelling  te  bereiken,  heeft  ingezet  op  sterke  informatieverplichtingen,  die  ook  van   belang   zijn   bij   de   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet.   In   het   kader   van   dit   onderzoek   was   het  echter  vooral  van  belang  om  een  andere  methode  van  de  Belgische  wetgever  onder  de  loep   te   nemen,   nl.   de   speci`ieke   beperking   van   de   wilsvrijheid   van   de   partijen   bij   het   bedingen   van   de  rentevoet.  Dit  is  in  de  Belgische  wetgeving  bovenal  het  geval  voor  de  variabele  rentevoeten.   Bij   vaste   rentevoeten   is   er   duidelijk   veel   meer   wilsautonomie   voor   de   partijen   om   bv.   opeenvolgende   rentevoeten   en/of   rentevoeten   per   schijf   van   het   krediet   te   bedingen.   Inzake   variabele   rentevoeten   heeft   de   wetgever,   uit   vrees   voor   de   ondoorzichtigheid   van   de   clausules   van   de   kredietinstellingen   en   uit   vrees   voor   de   mogelijke   hoge   schommelingen   van   de   rentevoet,   heel   wat   regels   opgelegd.   Zo   kan   er   slechts   één   variabele   rentevoet   zijn   per   kredietovereenkomst,   moet   deze   rentevoet   zowel   in   meer   als   in   min   kunnen   schommelen,   moet   de   frequentie   van   aanpassingen   beperkt   worden,   moet   er   een   koppeling   zijn   van   de   rentevoet  aan  een  objectieve  referte-­‐index  etc.  De  Belgische  wetgever  heeft  hiermee  gekozen   voor  een  strenge  regeling  die  heel  fel  ingrijpt  in  de  wilsautonomie  van  de  kredietgever.  Deze   zeer   strikte   regeling   heeft   duidelijk   zijn   waarde.   Ze   zorgt   namelijk   voor   een   goede   balans   tussen   de   variabiliteit   van   de   rentevoet,   die   vereist   werd   door   de   kredietinstellingen,   en   de   bescherming   van   de   consument.   De   beteugeling   van   deze   regels   betreft   vooral   de   nietigheid   van  het  rentebeding  en  het  herleiden  van  de  rentevoet  naar  de  wettelijke  rentevoet.   105.  Daartegenover  staat  de  Franse  regelgeving  betreffende  het  'crédit  immobilier'.  De  Franse   wetgever   werkt   duidelijk   in   een   totaal   andere   constellatie   dan   de   Belgische   wetgever.   De   58

Franse  regeling  laat  de  partijen  in  principe  volledig  los  in  de  bepaling  en  modulering  van  hun   rentevoeten.  Ze  laat  ze  zelfs  zodanig  vrij  dat  de  variabiliteit  van  een  rentevoet  kan  gekoppeld   worden   aan   de   eigen   bancaire   basisrentevoet   van   de   kredietgever.   Aangezien   de   wetgeving   ook  naar  Frans  recht  vooral  de  doelstelling  heeft  de  consumenten  te  beschermen,  worden  er   naast   informatieverplichtingen   ook   beperkingen   van   de   wilsvrijheid   van   de   kredietgever   opgenomen  in  de  Code  de  la  consommation.  In  Frankrijk  slaat  men  de  stap  van  de  regulering   van   de   rentevoet   zelf   over.   Men   heeft   immers   gekozen   voor   het   concept   van   de   TEG,   een   algemeen   kostenbedrag   waarin   zowel   de   interesten   als   de   andere   kosten   worden   opgenomen.   In  België  worden  deze  kosten  apart  gehouden.  Het  nadeel  aan  dit  systeem  in  Frankrijk  is  dat   het   niet   meteen   duidelijk   is   welke   kosten   al   dan   niet   in   de   TEG   dienen   te   worden   opgenomen.   Daarentegen   heeft   de   Belgische   wetgever   limitatief   de   mogelijk   aan   te   rekenen   kosten   duidelijk   opgesomd.   Die   TEG   zou   dus   een   volledige   weergave   moeten   zijn   van   de   kosten   verbonden  aan  een  krediet.  Eenmaal  die  TEG  is  vastgesteld,  moet  die  afgetoetst  worden  aan   een  bepaalde  objectieve  parameter,  de  TEM.  Als  de  TEG  meer  dan  30%  de  TEM  overstijgt,  dan   is  er  sprake  van  woeker  of  'usure'.  Indien  men  een  dergelijke  woekerrente  heeft  bedongen,  zal   men  de  te  betalen  TEG  herleiden  tot  de  woekerdrempel,  die  gelijk  is  aan  de  TEM  vermeerderd   met  30%.   106.   De   Europese   wetgever   heeft   duidelijk   inspiratie   gevonden   in   beide   systemen   voor   het   opstellen  van  de  richtlijn  hypothecair  krediet.     Ten   eerste   is   er   zoals   in   veel   Europese   consumentenwetgeving   een   belangrijke   focus   op   informatieverplichtingen.   De   ESIS   die   in   alle   lidstaten   zal   worden   ingevoerd,   zoals   bij   consumentenkrediet,   is   een   goede   en   verhelderende   maatregel.   De   kenmerken   van   de   kredietovereenkomst   worden   hier   in   vrij   eenvoudige   bewoordingen   uiteengezet.   Een   dergelijke   beknopte   informatie`iche   geeft   de   belangrijkste   informatie   die   vereist   is   voor   de   consument  om  de  gevolgen  van  zijn  krediet  te  begrijpen.     Ten  tweede  wordt  de  vermelding  van  het  JKP  als  verplichting  ingevoerd  door  de  richtlijn.  Dit   sluit  aan  bij  het  concept  van  de  TEG,  behalve  dat  ze  een  jaarlijks  bedrag  weergeeft.  De  vraag  is   of   dit,   met   het   oog   op   informatie   van   de   consument,   wel   een   goed   concept   is.   Eigenlijk   kan   dit   niet   als   een   geslaagd   opzet   beschouwd   worden.   Bij   een   variabele   rentevoet   is   het   immers   onmogelijk   op   voorhand   de   evolutie   ervan   te   voorspellen.   Zo   is   het   in   feite   onmogelijk   de   consument   een   adequaat   beeld   te   geven   van   de   gevolgen   van   zijn   overeenkomst.   Het   is   daarenboven   zeer   onoverzichtelijk   voor   de   consument   dat   hij   niet   weet   welke   kosten   al   dan   niet   aan   hem   aangerekend   kunnen   worden.   Deze   worden   immers   niet   limitatief   door   de   richtlijn   opgesomd.   Uiteraard   kunnen   de   Belgische   consumenten   blijven   vertrouwen   op   de   59

regels   hieromtrent   naar   Belgisch   recht.   Hier   had   de   Europese   wetgever   eigenlijk   beter   de   Belgische  visie  gevolgd.  Het  lijkt  me  echter  niet  noodzakelijk  onmogelijk  om  de  rentevoet  en   de   kosten   alsnog   in   twee   delen   te   bepalen   in   de   vestigingsakte.   De   maximumharmonisatie   inzake   het   JKP   geldt   enkel   in   de   zin   dat   deze   JKP   verplicht   moet   worden   uitgedrukt,   maar   niet     in   de   zin   dat   er   nog   andere   parameters   zouden   worden   gegeven   ter   informatie   van   de   consument.  Het  kan  wel  zeker  nuttig  zijn  om  bij  de  invoering  van  het  JKP  ook  een  regeling  in   te   voeren   geënt   op   de   objectieve   'usure'   uit   het   Franse   recht   om   de   consument   verder   te   beschermen  tegen  torenhoge  kosten  opgelegd  door  de  kredietgever.   Ten  derde  heeft  de  Europese  wetgever  terecht  de  Belgische  visie  gevolgd  op  het  vlak  van  een   aantal  regels  betreffende  de  variabele  rentevoeten.  Zo  wordt  het  nu  verplicht  in  Frankrijk  om   de   variabiliteit   van   de   rentevoeten   te   koppelen   aan   een   objectieve   referentierentevoet.   Daarenboven   dienen   de   partijen   nu   bij   elke   wijziging   van   de   rentevoet   in   kennis   te   worden   gesteld,  zoals  dit  reeds  van  toepassing  is  naar  Belgisch  recht.  Naar  Frans  recht  moest  dit  niet   indien   er   sprake   was   van   een   objectieve   referentierentevoet.   Deze   toekomstige   wijziging   is   naar   Frans   recht,   met   het   oog   op   de   bescherming   van   de   consument,   een   duidelijke   verbetering.   De   regelingen   van   beide   landen   hebben   duidelijk   pro's   en   contra's.   De   Europese   wetgever   heeft   echter   niet   de   pro's   van   beide   landen   gecombineerd,   maar   hij   heeft   ook   gekeken   naar   de   homogeniteit   van   zijn   eigen   recht   en   dan   vooral   de   homogeniteit   met   de   wetgeving   omtrent   het  consumentenkrediet.  Dit  heeft  niet  steeds  tot  de  beste  keuzes  geleid.     107.   De   Belgische   regulering   van   rentevoeten   inzake   hypothecair   krediet   blijkt   na   een   rechtsvergelijkend  onderzoek  voldoende  waarborgen  te  bieden  voor  de  consument.  De  regels   zijn   dan   ook   streng   t.a.v.   de   kredietgevers.   Gelet   op   het   grote   belang   van   het   hypothecair   krediet   voor   veel   gezinnen   is   dit   aan   te   moedigen.   De   wetgever   zal   de   Belgische   regeling   echter   aan   de   nieuwe   richtlijn   moeten   aanpassen.   Het   is   wel   mogelijk   om   de   belangrijkste   facetten   van   de   Belgische   regeling   te   behouden   door   de   grote   ruimte   die   de   Europese   wetgever   heeft   gelaten,   behalve   op   het   vlak   van   de   JKP.   Deze   aanpassingen   zullen   na   de   invoeging   in   het   WER   een   tweede   grote   wijziging   teweegbrengen.   Het   valt   dan   ook   te   betreuren  dat  de  wetgever  zich  bij  de  invoeging  niet  reeds  liet  inspireren  door  de  ontwerpen   van  de  richtlijn.  

60

Bibliogra@ie   Wetgeving   Europa  

-­‐ Richtlijn   2008/48/EG   van   het   Europees   Parlement   en   de   Raad   van   23   april   2008   inzake   kredietovereenkomsten   voor   consumenten   en   tot   intrekking   van   Richtlijn   87/102/EEG   van   de  Raad,  Pb.L.  22  mei  2008,  a`l.  133,  66.  

-­‐ Richtlijn  2014/17/EU  van  het  Europees  Parlement  en  de  Raad  van  4  februari  2014  inzake   kredietovereenkomsten   voor   consumenten   met   betrekking   tot   voor   bewoning   bestemde   onroerende   goederen   en   tot   wijziging   van   de   Richtlijnen   2008/48/EG   en   2013/36/EU   en   Verordening  (EU)  nr.  1093/2010,  Pb.L.  28  februari  2014,  a`l.  60,  34.   België  

-­‐ Wet   van   25   ventôse   jaar   XI   op   het   notarisambt,   Bulletin   des   Lois   16   maart   1803,   n°   2440   (ook  wel  Organieke  Wet  Notariaat  of  Notariswet).  

-­‐ Burgerlijk  wetboek.   -­‐ Hypotheekwet.   -­‐ Koninklijk   besluit   nr.   225   van   7   januari   1936   tot   reglementeering   van   de   hypothecaire   leeningen   en   tot   inrichting   van   de   controle   op   de   ondernemingen   van   hypothecaire   leeningen,  BS  7  januari  1936.  

-­‐ Wet  van  4  augustus  1992  op  het  hypothecair  krediet,  BS  19  augustus  1992,  18196.   -­‐ Wet  van  13  maart  1998  tot  wijziging  van  de  wet  van  4  augustus  1992  op  het  hypothecair   krediet   en   tot   wijziging   van   de   wet   van   13   april   1995   tot   wijziging   van   de   wet   van   4   augustus  1992  op  het  hypothecair  krediet,  BS  19  april  1998,  10785.  

61

-­‐ Wet  24  maart  2003  tot  wijziging  van  de  wet  van  12  juni  1991  op  het  consumentenkrediet.  ,   BS  2  mei  2003,  23749.  

-­‐ Wetboek  Economisch  recht.   -­‐ Koninklijk   Besluit   van   11   januari   1993   tot   vaststelling   van   de   referteïndexen   voor   de   veranderlijke  rentevoeten  inzake  hypothecaire  kredieten,  BS  9  februari  1993,  2882.    

-­‐ Koninklijk  Besluit  van  20  april  1999  tot  wijziging  van  het  koninklijk  besluit  van  11  januari   1993   tot   vaststelling   van   de   referte-­‐indexen   voor   de   veranderlijke   rentevoeten   inzake   hypothecaire  kredieten,  BS  8  juli  1999,  25853.  

-­‐ Koninklijk   Besluit   van   3   maart   2011   betreffende   de   evolutie   van   de   toezichtsarchitectuur   voor  de  `inanciële  sector,  BS  9  maart  2011,  15623.  

-­‐ Koninklijk   Besluit   van   19   maart   2012   tot   wijziging   van   het   koninklijk   besluit   van   20   december   2007   betreffende   de   lineaire   obligaties,   de   gesplitste   effecten   en   de   schatkistcerti`icaten,   en   van   andere   koninklijke   besluiten   met   verwijzingen   naar   het   Rentenfonds,  BS  4  april  2012,  21145.  

-­‐ Koninklijk  Besluit  van  19  april  2014  tot  bepaling  van  de  inwerkingtreding  van  de  wet  van   19   april   2014   houdende   invoeging   van   boek   VII   "Betalings-­‐   en   kredietdiensten"   in   het   Wetboek  van  economisch  recht,  houdende  invoeging  van  de  de`inities  eigen  aan  boek  VII  en   van  de  straffen  voor  de  inbreuken  op  boek  VII,  in  de  boeken  I  en  XV  van  het  Wetboek  van   economisch  recht  en  houdende  diverse  andere  bepalingen,  en  van  de  wet  van  19  april  2014   tot   organisatie   van   de   verhaalmiddelen   tegen   sommige   beslissingen   van   de   FSMA   genomen   met  toepassing  van  boek  VII  of  van  boek  XV  van  het  Wetboek  van  economisch  recht,  en  tot   wijziging  van  de  wet  van  2  augustus  2002  betreffende  het  toezicht  op  de  `inanciële  sector   en  de  `inanciële  diensten,  BS  28  mei  2014,  41803.  

-­‐ Memorie   van   toelichting   bij   het   Wetsontwerp   op   het   Hypothecair   Krediet,   Parl.   St.   Kamer   1990-­‐1991,  nr.  1742/1,  1-­‐17.  

62

-­‐ Verslag   Kamercommissie   over   het   wetsontwerp   tot   wijziging   van   de   wet   van   4   augustus   1992  op  het  hypothecair  krediet  en  tot  wijziging  van  de  wet  van  13  april  1995  tot  wijziging   van  de  wet  van  4  augustus  1992  op  het  hypothecair  krediet.,   Parl.  St.  Kamer,  1996-­‐1997,  nr.   946/8,  20.  

-­‐ Vr.  en  Antw.  Kamer  14  september  1998,  19601-­‐19603  (Vr.  C.  Burgeon).   -­‐ Verslag   Senaatscommissie   over   het   wetsontwerp   houdende   invoeging   van   Boek   VII.   «   Betalings-­‐   en   kredietdiensten   »   in   het   Wetboek   van   economisch   recht,   houdende   invoeging  van  de  de`inities  eigen  aan  boek  VII  en  van  de  straffen  voor  de  inbreuken  op  boek   VII,   in   de   boeken   I   en   XV   van   het   Wetboek   van   economisch   recht   en   houdende   diverse   andere  bepalingen,  Parl.St.  Senaat  2013-­‐2014,  nr.  5-­‐2817/2,  www.senaat.be.   Frankrijk  

-­‐ Code  civil   -­‐ Loi  du  28  décembre  1966  relative  à  la  usure,  aux  prêts  d'argents  et  à  certaines  opérations   d e   d é m a r c h a g e   e t   d e   p u b l i c   p u b l i c i t é ,   h t t p : / / w w w. l e g i f ra n c e . g o uv. f r / af`ichTexteArticle.do;jsessionid=697E94507E92781F0D10EE6C23084A3D.tpdila12v_2? idArticle=LEGIARTI000006507929&cidTexte=JORFTEXT000000880208&categorieLien=id &dateTexte=19900630.  

-­‐ Loi  n°79-­‐596  du  13  juillet  1979  relative  à  l'information  et  à  la  protection  des  emprunteurs   d a n s   l e   d o m a i n e   i m m o b i l i e r,   h t t p : / / l e g i f r a n c e . g o u v. f r / a f ` i c h Te x t e . d o ? cidTexte=JORFTEXT000000886678.  

-­‐ Code  de  la  consommation.   -­‐ Arrêté   du   24   août   2006   `ixant   les   catégories   de   prêts   servant   de   base   à   l’application   de   l’article  L.  313-­‐3  du  code  de  la  consommation  et  de  l’article  L.  313-­‐5-­‐1  du  code  monétaire  et   `inancier,   relatifs   à   l’usure,   JO   13   september   2006,   n°   212,   13474,   https://www.banque-­‐ france.fr/`ileadmin/user_upload/banque_de_france/Supervision_et_Reglementation/cclrf/ a20060824.pdf.   63

-­‐ Arrêté  du  22  mars  2011  `ixant  les  montants  qui  dé`inissent  les  catégories  de  prêts  servant   de  base  à  l'application  du  régime  de  l'usure,  http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichTexte.do? cidTexte=JORFTEXT000023751653&fastPos=2&fastReqId=661505357&categorieLien=cid &oldAction=rechTexte.   Rechtspraak   Europa  

-­‐ HvJ  20  januari  2005,  C464/01,  Johann  Gruber  v.  Bay  Wa  AG,  Jur.  2005,  I,  458.   België  

-­‐ Cass.  30  maart  2001,  Banc.  Fin.  2001,  256,  noot  STRAETMANS,  G.   -­‐ Rb.  Kortrijk  29  april  1994,  T.  Vred.  1995,  130.   -­‐ Rb.  Charleroi  8  juni  2000,  T.B.H.  2001,  781,  noot  BUYLE,  J.  en  DELIERNEUX,  M.   Frankrijk  

-­‐ Cass.  fr.  1e  Civ.  24  juni  1981,  n°80-­‐12903,  http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichJuriJudi.do? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007007769&fastReqId=1002070948&fastP os=3.  

-­‐ Cass.   fr.   1e   Civ.   10   februari   1993,   n°91-­‐12.382,   http://www.legifrance.gouv.fr/ a

f

`

i

c

h

J

u

r

i

J

u

d

i

.

d

o

?

oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007030002&fastReqId=2079848000&fastP os=171.    

-­‐ Cass.  fr.  1e  Civ.  15  december  1993,  Recueil  Dalloz  1994,  217.   -­‐ Cass.   fr.   Comm.   9   juli   1996,   N°   94-­‐17.612,   La   Semaine   Juridique   Edition   Générale,   II,   2272,   noot  Stouf`let,  J.   64

-­‐ Cass.   fr.   1e   Civ.,   2   oktober   2002,   n°   99-­‐18.467,   http://www.legifrance.gouv.fr/ a

f

`

i

c

h

J

u

r

i

J

u

d

i

.

d

o

?

oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000007044800&fastReqId=1343491007&fastPo s=1.  

-­‐ Cass.  fr.  1e  Civ.  20  maart  2005,  Recueil  Dalloz  2005,  1148,  noot  CHEVRIER,  E.   -­‐ Cass.   fr.   1e   Civ.   20   maart   2007,   n°   06-­‐13.884,   http://www.legifrance.gouv.fr/ a

f

`

i

c

h

J

u

r

i

J

u

d

i

.

d

o

?

oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000017826873&fastReqId=799233993&fastPos =1.  

-­‐ Cass.   fr.   1e   Civ.   20   december   2007,   n°   06-­‐14.690,   http://www.dalloz.fr/documentation/ D

o

c

u

m

e

n

t

?

id=CASS_LIEUVIDE_2007-­‐12-­‐20_0614690&ctxt=0_dCRzMD04NzNlwqdqJHNqMz1jMDUzw qdqJHQxMj0wNi0xNC42OTDCp3gkc2Y9cGFnZS1yZWNoZXJjaGU %3d&ctxtl=0_cyRwYWdlTnVtPTHCp3MkdHJpZGF0ZT1GYWxzZcKncyRzbE5iUGFnPcKncyR pc2Fibz1UcnVlwqdzJHBhZ2luZz1UcnVlwqdzJG9uZ2xldD0%3d.  

-­‐ Cass.  fr.  1e  Civ.  11  juni  2009,  n°  08-­‐11755,  http://www.legifrance.gouv.fr/af`ichJuriJudi.do? oldAction=rechJuriJudi&idTexte=JURITEXT000020745580&fastReqId=1161000327&fastP os=8.   Rechtsleer   Boeken   België  

-­‐ BALATE,  E.,  BIQUET-­‐MATHIEU,  C.  en  HENRION,  L.M.,  Le  droit  du  crédit.  Contrôle  judiciaire  et  droit   applicable  en  matière  de  crédit  hypothécaire,  Diegem,  Kluwer  Editions  Juridiques  Belgique,   1995,  126  p.    

-­‐ BIQUET-­‐MATHIEU,   C.,   EN   TERRYN,   E.,   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,   Brugge,   Die  Keure,  2010,  1016  p.   65

-­‐ BOGAERTS,   M.,   Reducties   en   ristorno's   op   interest   in   het   hypothecair   krediet,   Gent,   Faculteit   Rechtsgeleerdheid  UGent,  2012,  40  p.  

-­‐ BYTTEBIER,  K.,  Handboek  Financieel  Recht,  Antwerpen,  Kluwer  Rechtswetenschappen,  1995,   480  p.  

-­‐ CENTRUM   VOOR   BEROEPSVERVOLMAKING   IN   DE   RECHTEN   (ed.),   Actuele   ontwikkelingen   in   de   rechtsverhouding  tussen  bank  en  consument  -­‐  Tweede  Antwerps  Juristencongres,  Antwerpen,   Maklu,  1994,  342  p.    

-­‐ D'HAEN,   P.   en   HEYMANS,   P.,   Le   crédit   hypothécaire   au   logement   réglementé   en   Belgique,   Waterloo,  Kluwer,  2009,  533  p.    

-­‐ DE  BRUYN,  M.,  VAN  TRICHT,  E.,  VERSCHRAEGEN,  H.,  VAN  OVERLOOP,  H.,  LAMOT,  L.,  en  WYMEERSCH,   E.,  Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  333  p.    

-­‐ HEYMANS,   P.,   Het   gereglementeerd   hypothecair   woonkrediet   in   België,   Mechelen,   Kluwer,   2008,  355  p.    

-­‐ JAKHIAN,  G.,  Le  crédit  hypothécaire:  Examen  de  la  loi  du  4  août  1992,  Brussel,  Larcier,  1994,   225  p.    

-­‐ MEULEMANS,   D.   en   SCHEPERS,   G.   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële  Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  566  p.  

-­‐ MEULEMANS,  D.  en  LENS,  M.,  De  invoering  van  een  nieuwe  regeling  voor  het  hypothecair  krediet,   Diegem,  ced.samson,  1993,  60  p.    

-­‐ MICHIELS,  D.  en  VAN  SINAY,  T.,  Notarieel  Vastgoedrecht,  Leuven,  VRG,  2013,  362  p.   -­‐ MICHIELS,   D.,   Hypothecair   Krediet,   http://www.michiels-­‐stroeykens.be/PDFS-­‐2014/ Hypothecair%20krediet%20(wetgeving%20en%20modellen).pdf,  55  p.  

66

-­‐ STUYCK,  J.  en  STRAETMANS,  G.,  Financiële  Diensten  en  de  consument,  Deurne,  Kluwer,  1994,  295   p.  

-­‐ VAN  DEN  HAUTE,   E.,  Harmonisation  européenne  du  crédit  hypothécaire:  Perspectives  de  droit   comparé,  de  droit  international  privé  et  de  droit  européen,  Brussel,  Bruylant,  2010,  550  p.  

-­‐ X.,   Mortgage   Credit   in   the   European   Community,   Brussel,   European   Community   Mortgage   Federation,  1990,  395  p.    

-­‐ X.,   Le   crédit   hypothécaire   dans   la   Communauté   Européenne,   Brussel,   Fédération   Hypothécaire  auprès  de  la  CE,  1990,  416  p.    

-­‐ X.,   Het   hypothecaire   krediet:   van   de   onaXhankelijkheid   van   België   tot   de   Europese   Gemeenschap,  Brussel,  Belgische  Vereniging  voor  het  Onroerend  krediet,  1992,  232  p.   Frankrijk  

-­‐ ANCEL,  P.,  Manuel  de  droit  du  crédit,  Parijs,  Litec,  1995,  316  p.   -­‐ BONNEAU,  T.,  Droit  bancaire,  Parijs,  LGDJ,  2013,  750  p.   -­‐ CALAIS-­‐AULOY,  J.  en  TEMPLE,  H.,  Droit  de  la  consommation,  Parijs,  Dalloz,  2010,  726  p.   -­‐ GAVALDA,  C.  en  STOUFFLET,  J.,  Droit  bancaire,  Parijs,  LexisNexis,  2010,  742  p.     -­‐ LE  BESNERAIS,  P.,  Financement  immobilier,  Parijs,  Librairies  Techniques,  1979,  303  p.     -­‐ MAZEAUD,   D.   en   PIEDELIÈVRE,   S.,   Crédit   immobilier   (commercial)   in   Répertoire   Droit   Immobilier,  Parijs,  Dalloz,  2014,  41  p.  

-­‐ PICOD,  Y.  en  H.  DAVO,  H.,  Droit  de  la  consommation,  Dalloz,  Paris,  2010,  425  p.     -­‐ PIEDELIÈVRE,  S.,  Droit  de  la  Consommation,  Parijs,  Economica,  2008,  665  p.   -­‐ PIEDELIÈVRE,  S.  en  PUTMAN,  E.,  Droit  bancaire,  Parijs,  Economica,  2011,  808  p.     67

Artikels   België  

-­‐ BIQUET-­‐MATHIEU,  C.,  "L'articulation  des  réglementations  en  matière  de  crédit  hypothécaire"   in   BALATE,   E.,   BIQUET-­‐MATHIEU,   C.   en   HENRION,   L.M,   Le   droit   du   crédit.   Contrôle   judiciaire   et   droit   applicable   en   matière   de   crédit   hypothécaire,   Diegem,   Kluwer   Editions   Juridiques   Belgique,  1995,  53-­‐114.  

-­‐ BIQUET-­‐MATHIEU,   C.,   "Le   champ   d'application   de   la   loi   sur   le   crédit   hypothécaire   et   son   articulation  avec  la  loi  sur  le  crédit  à  la  consommation"  in  BIQUET-­‐MATHIEU,  C.  en  TERRYN,  E.   (eds.),  Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  27-­‐86.  

-­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  3  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  1994,  a`l.  2,  6  p.   -­‐ CASIER,  E.,  ”De  wet  van  13  maart  1998  tot  wijziging  van  de  wet  op  het  hypothecair  krediet.   Een  positieve  balans  voor  de  consument”,  DCCR  1999,  134,  30  p.  

-­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  4  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  1999,  a`l.  10,  12  p.   -­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  9  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2002,  a`l.  17,  60p.   -­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  19  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.  19,  23  p.   -­‐ CASIER,  E.,"Commentaar  bij  art.  1  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  48  p.   -­‐ CASIER,  E.,"Commentaar  bij  art.  2  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2010,  a`l.  32,  12  p.   -­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  8  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  4  p.   -­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  15  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  8  p.   -­‐ CASIER,  E.,  "Commentaar  bij  art.  7  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2013,  a`l.  40,  6  p.


68

-­‐ COUSY,  H.,  "Naar  een  vernieuwd  wettelijk  kader  voor  het  hypothecair  krediet:  een  terugblik   als   inleiding"   in   MEULEMANS,   D.   en   SCHEPERS,   G.   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,   Deurne,   Kluwer   Rechtswetenschappen   België,   1993,  5-­‐16.  

-­‐ DE  BRUYN,  M.  "Het  `inanciële  aspect  van  verschillende  leningen"  in  DE  BRUYN,  M.,  VAN  TRICHT,   E.,   VERSCHRAEGEN,   H.,   VAN   OVERLOOP,   H.,   LAMOT   L.   en   WYMEERSCH,   E.,   Kredietverlening   en   hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  1-­‐55.  

-­‐ JOISTEN,   P.,   "Le   devoir   d'information   et   de   conseil   du   notaire   en   matière   de   crédit   hypothécaire"   in   BIQUET-­‐MATHIEU,   C.   en   TERRYN,   E.   (eds.),   Hypothecair   krediet   -­‐   Crédit   hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  355-­‐409.  

-­‐ MESSELY,   E.,   "Informatieverstrekking   aan   de   kredietnemer"   in   MEULEMANS,   D.   en   SCHEPERS,   G.   (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  157-­‐164.  

-­‐ MEULEMANS,   D.,   "De   variabiliteit   van   de   hypothecaire   rentevoet"   in   MEULEMANS,   D.,   en   SCHEPERS,  G.  (eds.),  De  nieuwe  Wet  op  het  Hypothecair  Krediet,  Deurne,  Kluwer,  1993,  75-­‐91.  

-­‐ MEULEMANS,   D.,   "2.   Krachtlijnen   van   de   nieuwe   wet   op   het   hypothecair   krediet"   in   X.,   CBR   Teksten   -­‐   Uiteenzettingen   1992-­‐1993,   Antwerpen,   UIA   Centrum   voor   Beroepsvervolmaking   in  de  rechten,  1993,  50  p.  

-­‐ MEULEMANS,   D.,   "IX.A.   Hypothecair   Krediet"   in   X.,   Onroerend   Goed   in   de   Praktijk,   Deurne,   Kluwer,  90  p.  

-­‐ NOËL,  D.  en  DUVIVIER,  R.  "Les  differentes  formules  de  taux  d'intérêt  dans  le  cadre  d'un  crédit   hypothécaire   régi   par   la   loi   du   4   août   1992"   in   BIQUET-­‐MATHIEU,   C.   en   TERRYN   E.   (eds.),   Hypothecair  krediet  -­‐  Crédit  hypothécaire,  Brugge,  Die  Keure,  2010,  199-­‐218.  

-­‐ SOURBRON,   P.,   "Aan   de   wet   onderworpen   kredietovereenkomsten"   in   MEULEMANS,   D.   en   SCHEPERS,   G.   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  59-­‐71.


69

-­‐ SOURBRON,   P.,   "Het   dwingend   karakter   van   de   wet.   Overzicht   van   de   sancties"   in   MEULEMANS,   D.   en   SCHEPERS,   G.   (eds.),   De   nieuwe   Wet   op   het   Hypothecair   Krediet   in   Reeks   Notariële   Praktijkstudies,  Deurne,  Kluwer  Rechtswetenschappen  België,  1993,  21-­‐28.


-­‐ STEENNOT,   R.,   "De   notaris   en   de   bescherming   van   de   consument"  

IN  

FACULTEIT  

DER  

RECHTSGELEERDHEID   INSTITUUT   NOTARIEEL   RECHT   (ed.),   Rechtskroniek   voor   het   Notariaat   deel   14,  Brugge,  Die  Keure,  2009,  55-­‐80.  

-­‐ VAN  INGELGHEM,  A.,  "Commentaar  bij  art.  28  Wet  Hypothecair  Krediet",  Comm.Fin.  2003,  a`l.   19,  12  p.    

-­‐ WYMEERSCH,   E.,   "Aspecten   van   het   hypothecair   krediet   naar   huidig   en   toekomstig   recht"   in   DE  BRUYN,  M.,  VAN  TRICHT,  E.,  VERSCHRAEGEN,  H.,  VAN  OVERLOOP,  H.,  LAMOT,  L.  en  WYMEERSCH,     E.,  Kredietverlening  en  hypotheekleningen,  Deurne,  Kluwer,  1992,  289-­‐324.  

-­‐ X.,   "Referte-­‐indexen   van   1992   tot   heden",   http://www.fsma.be/nl/supervision/`inbem/hk/ article/rihk/ri.aspx.  

-­‐ X.,   "Referte-­‐indexen   voor   de   veranderlijke   rentevoeten   inzake   hypothecaire   kredieten",   http://www.nbb.be/rk/nl/market/reference_indices.html.   Frankrijk  

-­‐ AVENA-­‐ROBARDET,  V.,  "Prêt  à  taux  variable  :  information  de  la  modi`ication  du  TEG  en  cas  de   révision   du   taux   initial"   (noot   onder   Cass.   fr.   1e   Civ.   20   december   2007),   Recueil   Dalloz   2008,  286.  

-­‐ BRIARDEAUD,  G.  en  FLORES,  P.,  "Crédits  immobiliers  :  le  taux  effectif  global  en  voie  de  mériter   son  nom"  (noot  onder  Cass.  fr.  1e  Civ.  20  maart  2005),  Recueil  Dalloz  2005,  2757.  

-­‐ LEGEAIS,   D.,   "Champ   d'application   des   crédits   immobiliers"   (noot   onder   Cass.   fr.   1e   Civ.,   20   maart  2007),  RTD  Com.  2007,  430.  

70

-­‐ LEGEAIS,   D.,   "Portée   de   la   modi`ication   d'un   taux   d'un   crédit   à   taux   variable"   (noot   onder   Cass.  fr.  1e  Civ.  20  december  2007),  RTD  Com.  2008,  159.  

-­‐ RONDEY,   C.,   "Crédit   immobilier   et   avantages   `iscaux   ne   font   pas   toujours   bon   ménage"   (noot   bij  Cass.  fr.  1e  Civ.,  20  maart  2007),  Recueil  Dalloz  2007,  1077.


-­‐ SALATS,   Y.,   "Mode   de   calcul   du   taux   effectif   global   dans   les   prêts   d'argent",  Defrénois   1978,   art.  31703,  593.  

-­‐ STOUFFLET,  J.,  "  Validité  d'une  clause  de  variation  du  taux  d'intérêt  en  fonction  du  taux  d  base   d'une  banque  et  conditions  de  forme  à  respecter"  (noot  onder  Cass.  fr.  Comm.  9  juli  1996),   La  Semaine  Juridique  Edition  Générale,  II,  22721.  

-­‐ X.,  "Crédit  immobilier  :  un  champ  d'application  extensible",  Recueil  Dalloz  2002,  3012.   -­‐ X.,   "L'emprunt   destiné   à   `inancer   l'acquisition   de   parts   de   sociétés   construisant   et   aménageant  un  hôtel  est  à  vocation  commerciale",  AJDI  2007,  399.  

-­‐ X.,   "Taux   d'usure",   https://www.banque-­‐france.fr/economie-­‐et-­‐statistiques/changes-­‐et-­‐ taux/taux-­‐dusure.html.

71