JCV/LH/CS/NT 82/00 A 23/102
Bruxelles, le 10 décembre 1982.
FEDERATION GENERALE DU TRAVAIL DE BELGIQUE
NOTE AUX MEMBRES DU BUREAU.
LA SITUATION ECONOMIQUE FIN NOVEMBRE 1982.
1. LE CLIMAT ET L'ACTIVITE POUR LES MOIS DISPONIBLES DE 1982. . Le regain de confiance des entreprises dans la situation économique née des mesures de février 1982, n'a pas résisté longtemps à la réalité des faits : l'augmentation de la compétitivité externe ne sera pas payante dans la mesure escomptée puisque l'année 1982 a finalement été dramatiquement mauvaise pour le commerce international et que les perspectives pour 1983 sont très mitigées. L'impact déflatoire des mesures gouvernementales sur le plan intérieur est de plus en plus perçu comme devant être profond et prolongé.
Indicateur synthétique de conjoncture. janvier février mars avril
mai juin juillet août septembre octobre
85.08 85.79 89.52 89.74 90.45 88.36 88.17 85.30 83.44 82.28
Bien plus à l'image qui prévalait en milieu d'année, d'une remontée de la production industrielle tirée par les exportations compensée par la faiblesse de l'activité intérieure, a succédé la perspective d'un hiver 1982-1983 marqué par une nouvelle chute de la production industrielle.
rue haute 42 1000 bruxelles tél. (02)511 80 67 ou 511 64 66" .cep 000-0753010-96
2.r
'Au cours des 3 premiers trimestres 1982, la production industrielle (sans.la1 construction) est en amélioration lente. , Le niveau des 7 premiers mois de 1982 dépasse de.2,1 % Ie niveau des 7 premiers mois de 1981. Par contre, Ie niveau de 1979 n'a pas encore été rattrapé. ./ On hè pouvait donc pas parler d'une véritable reprise. Indice brut de production industrielle (sans la construction). 1979 : 1980 : 124,6.
janvier février' mars
avril mai juin juillet août septembre octobre novembre décembre
1981
-1982
118. 119. 130, 126, 116, 124, 91 112, 132, 134. 126 119.7
122.7 118.9 130.0 129.5 120.0 132.9 90.1
source I.N.S
Mais les enquêtes conjoncturelles de la B.N.B. de septembre et octobre indiquent une chute de la demande extérieure qui anticipe un recul sensible de la production industrielle pendant l'hiver.. La situation est hypothéquée jusqu'en avril au moins. ' La conséquence de cette situation, c'est que pour l'ensemble de l'année 1982 la production industrielle ne montera que de 0,8 ou 0,9 % au lieu des 2 % espérés. ' .. [ '' Ce retournement est très, grave parce que la demande extérieure est le seul élément de soutien dans le.cadre d e l a stratégie de , ' Martens' V.'
' ,
'
.'
,
.
•
-••
•
La plupart des prévisions citées dans la suite de la note ne tiennent pas encore compte dé ces;éléments. ,
, "
i
3.-
Dans la construction, la chute de l'activité s'est poursuivie.
Moyenne de l'indice corrigé pour les 12 derniers mois.
-
janvier février mars avril mai juin juillet août septembre octobre novembre décembre
1981
1982
73.6 70.7 69.8 68.9 67.9 66.7 66.2 » 64.6 63.3 61.8 61.3 60.7
59.7 60.9 60.0 59.4 58.7 58.4 58.3 '
Pour l'ensemble de l'année le recul de l'activité serait de 10
2. L'EVOLUTION DE LA DEMANDE EXTERIEURE. . Contrairement aux prévisions, 1982 n'a pas été une année de reprise du commerce international. Au contraire, le volume du commerce international s'est légèrement réduit cette année. La déflation de la demande mondiale, provoquée par les politiques restrictives des grands pays, U.S.A. en tête,et par l'impasse où se trouvent une série de pays du Tiers-Monde, s'est donc fait ressentir de manière plus dramatique que prévu. Pour 1983, un léger optimisme, teinté de beaucoup de scepticisme, est encore de mise. On parle encore de 2 à 3 % de croissance des marchés l'an prochain. Croissance du volume des exportations des pays de l'O.C.D.E. 1975/1979 1980 1981 1982 (prévision 1982 (prévision 1983 (prévision 1983 (prévision
+ 6,3 % + 5,7 % + 2,4 % juillet) actuelle) juillet) actuelle)
moyenne
+ 1,7 % - 0,..% + 5,2 % + 2 a 3 %
4.-
En 1981 et 1982,~le taux de la croissance dans la zone européenne a cependant été nettement plus rapide que la moyenne de l'O.C.D.E. Le phénomène ne devrait pas se reproduire en 1983.
La dévaluation de février et les mesures de dêsindexation sont venues renforcer fortement la compétitivité de l'économie belge, en voie de restauration depuis 1978. Indice de compétitivité I.R.E.S. 1970 1977 1978 1979 1980 1981 mars 1981 juin 1981 septembre 1981 décembre 1982 mars Le niveau 110 a été dépassé en juin.
100
\
86,76 88,80 ' 89,70 92,82 92,45 98,41 98,13 101,71 108,01 ;
La Belgique a donc une position surcompetitive de 10 % par rapport à un point de départ (1970) où elle était déjà compétitive (â l'époque, la Belgique avait un excédent de balance courante).
Les résultats en terme de commerce extérieur restent pour l'instant difficiles à apprécier. La fiabilité des données statistiques déjà relative en temps ordinaire a été réduite par un défaut d'information sur les importations en provenance des Pays-Bas (INS) et par le fait qu'une partie des transactions ne donnerait plus lieu à règlement sur le marché réglementé des changes (BNB). Après une dévaluation, on attend normalement un double phénomène :' une dégradation des termes de l'échange, négative pour la balance,qui se produit immédiatement, et une amélioration du volume des exportations qui intervient avec un décalage de quelques mois et qui compense l'effet de dégradation des termes de l'échange. Ce phénomène est appelé "courbe en J." Il dépend du comportement de prix des entreprises. Il semble que la majorité des entreprises ait maintenu leur prix, comme l'indique l'évolution très favorable des termes de l'échange après la dévaluation; cela signifie que ce sont les profits qui ont augmenté, Les données statistiques connues confirment ce phénomène. Mais après correction, compte tenu de l'absence des données néerlandaises, l'amélioration de la balance n'apparaîtrait plus.
5.-
Une grande incertitude règne encore sur l'efficacité immédiate de la dévaluation. Néanmoins, on peut dire que les diverses sources (BNB, 1RES, Kredietbank , Dulbea, Ministère des Affaires Economiques) estiment que le déficit commercial devrait se réduire de quelque 40 milliards cette année et davantage l'an prochain. L'origine de cette amélioration résiderait au moins autant dans une diminution des importations de biens de consommation que dans une une reprise de la demande externe.
Données connues mais provisoires.
-
Balance commerciale
B.N.B.
Termes de l'échange
I.N.S.
I.N.S.
1 2 3 4
i i i
1981
i
t
40.8 38.8 38.1 50.9
-
95 51 70 27
année
-1 68
- 236
1982
38.6 38.9 n.d.
-
1 2 juillet/août
85.4 84.1 86.3 85.7
80 59 34
84.5 88.0 n.d.
Toutefois, cette évolution pourrait être remise en cause par les prévisions conjoncturelles pour le 4ème trimestre.
3. L'EVOLUTION DE LA DEMANDE DES MENAGES. La demande intérieure en provenance des ménages et des pouvoirs publics a été fortement affectée par la politique d'austérité dans ses diverses composantes : diminution du pouvoir d'achat, freinage des dépenses publiques, taux d'intérêt élevé, incertitude sur 1'avenir.
Le pouvoir d'achat des salariés est en baisse. Pouvoir d'achat des salaires salaire brut horaire ouvrier salaire conventionnel ouvrier salaire conventionnel employé
-
juillet 1982 septembre 1982 septembre 1982
_
1
,7
_ q ,2 _ q ,2
I.N.S. M.E.T. M.E.T.
- Le prélèvement fiscal et parafiscal est en hausse. - Le nombre d'emplois devrait diminuer de plusieurs dizaines de milliers d'unités en 1982, entraînant une baisse de la masse salariale. - La hausse des transferts de sécurité sociale se poursuit freinée pgr les premières mesures d'austérité (500 F, allocation de chômage, etc...).
6.-
contre, le pouvoir d'achat des non-salariés devrait^ se maintenir. . • . .. , : > Au total, le revenu disponible des ménages serait en baisse de. 2,5 % en 1982. \ . .
Les taux d'intérêt hypothécaires restent dramatiquement élevés. Crédit hypothécaire C.G.E.R'.
.
1979 (fin d'année) 1980. 1981 1982 (octobre)
11,00% 13,75 % 14,50 % ,.14,25 %
, '
Dans ces conditions, le recul de la consommation privée apparaît comme plus modéré que prévu. ' . . • . • En fait, les achats en 1982 ont été stimulés par une anticipation de la-hausse des prix, suite, à la dévaluation et suite au relèvement de la T.V.A. , , , , •.• , On ne. s'attendrait dès lors qu'à une baisse de 2 % de la consommation privée en 1982. , ^ Indice T.V.A. du commerce de, détail. , l981
Janvier février mars avril
.1982
, 134 •
'
156 1
,'
128
127
140 148 144
mai juin , juillet août septembre octobre novembre décembre
'
- 128
130 140 150 130 172
127 •>•
•
.
'
•'•'..-•
148,
•.'."" 1 5 0
' . :
140 . , 145 ; 126 " 128
Immatriculation de véhicules neufs, janvier-septembre 1981 .
•
1982
.
311.561 307.647
N.B. : de 1979 à 1981, les ventes d'automobiles avaient déjà diminué de 18 %. '
'
:
7.-
Les prévisions pour 1983 sont plus négatives. . ' Le revenu disponible des ménages devrait chuter de 3 5 ,% en 1983 et la-consommation privée de 2,5 %. , '. ' . L'origine de^la chute du revenu disponible : la désindexation, la , parafiscalité, les pertes d'emploi. Le recul de la consommation privée de 2,5 % serait un beau score supposant une réduction de l'épargne assez significative. Au total, le.recul de la consommation privée de 1980 à 1983 serait de 6j50 %; a. moins d'un retour peu probable à de meilleures'perspectives, on peut s'attendre à des restructurations,dans les secteurs dépendant de la. consommation privée.
I/ëyolutiondespermis de bâtir'n'autorisa,pas d'espoir d'amélio r ilu
rration a t i o n rapide. rapide. • ' ' • •
.
, janvier.
février mars avril mai juin juillet août septembre octobre novembre décembre.
'; .
.
1981
2.190 2.3.47 2.629 2.426 2.382 2.356 2.550 ,2.446 ! 1.515 •'
2.038
2.003 2.085
1.947 2.'Q02 .2.055 2.065 1.971 1.893 1.495 1.381
8.-
:
4. LES INVESTISSEMENTS DES ENTREPRISES.
'
Une certaine incertitude plane encore sur l'année 1982 Les grandes tendances sont une reprise de l'investissement dans le secteur des fabrications métalliques (automobile), du textile, de la sidérurgie, des transports et communications (entreprises publiques^ et un net recul dans l'énergie et la construction. • P«oiiques;.,,. Les diverses données se présentent comme suit : -statistiques T.V.A. (janvier-août),: +
A '^ (de.mai a
-: ,
,
'
0>l 7° (en volume)
- enquête B.N.B. (novembre) : industrie tertiaire
,
,
,
'- 3,5 %. (en-volume) * + 5,0 %,(en volume)
•';.•'.-•-, ,:
ur ; I V V * * les permis dei bâtir non: » - P° a o û t ) . , ;, ' :-•*.. .
- augmentation (au 1er semestre) des importations de biens d'équipements. , , . , . , " C4"J-, Les chiffres donnes en vodume, sont un maximum étant donné que la hausse des prix (10 %) est plutôt sousestimee que surestimée. Pour 1983, l'enquête B.NB. prévoit un recul des investissements. Les données sont confirmées par des données sectorielles pour deux secteurs importants : les fabrications métalliques (fin des eros programmes en automobile) et l'électricité. De plus,, les entreprises publiques dans le'secteur'"transports et communications' connaîtront une diminution de l'investissement en '
5. PREVISIONS GLOBALES. Les prévisions suivantes ont généralement été effectuées en septembre/octobre puis .corrigées en fonction des mesures gouvernementales.
,
•
,
•
,
.
-.
Elles tablent sur une croissance du commerce mondial de 2/37 l'an . prochain et ne prévoyaient pas de chute de la production ' industrielle cet hiver. , . •
9.-
" ~ -
2, 2, 0 1> 7,0 Ui
P.N.B. Consommation privée Consommation publique Investissements Entreprises Etat Logements Exportations Importations
Ui
1982.
- 4,0 - 4,0 - 20,0 + 2,0 + 0,5
-
1,0 2,0
- i,o - 4,0 ~ 2,0 - 7,0 - 10,0
- 4,0 0
- 1 ,0 - 2.0 9 - 2,2 y - 4.5 7 ~' 0 - 6,0 - 15,o + 2 ,5 7 ** + 1
5 - o, <; *j
v
,o
- 1 8 * »9 _
t:
•— 1 _
1
«
1
,0
1 c
1»
q =»
- 4, 1 i
c.
- ij °
+ J3 2 »
1
- o,
- 2 nu -15 » u
+ S ,n ,Jc
+ 1 ,1
On remarquera le caractère très optimiste des affaires économiques. La prévision 1983 est déjà révisée à la baisse par rapport à celle qui a servi de base au budget 1983.
1983. I.R.E.S.
P.N.B.
- i,o
Consommation privée Consommation publique Inve stissements Entreprises Etat Logements Exportations Importations
~ + + + +
2,5 2,0 0,7 5,0 9,0
Dulbea " -
0,5 2,0 2,0
0 3 -
7
0
3
3,5 2,0
2
4 -
Kredietbank
0 - 2,3 - 3,0 - 0,5 à - 1 ~ + +
C E .E.
0,5
_ 97 .0 u - 2» ,2
+ 0.5
M.A.E. + 0,8 - i n
- l5 + 16
3
+ 9 o
6 7,5 4,5 1,7
+ +
+ 3 ,8 7 w
+ o.,9
3,3j 3 0 59 4,1
J
•M.
6.
CHOMAGE / EMPLOI.
Chômeurs complets
' -. -
octobre 1980
350.000
. 89.000
février 1981..
376.000
95.000
396.000
104.000,
octobre 1981
401.000
109.000
février 1982
451.000
juillet 1982 octobre 1982.
juillet 1981
<
autres demandeurs sans travail
prépensionnés
.--
'
" 75.000 50.000 , . 98.000
;
110.000 -, ".
-
total des sans-travail
C.S.T. ch.e.p.p. 3ème cire.
total général
515.000
54.000
.569.000
. 521.000
51.000
572.000
54.000
652.000
625.000
53.000
679.000
643.000 -
47.000
598.000
115.000
77.000
461.000 -
123.000.
114.000
698.000
465.634
127.951
.135.625
729.210
.
i
. 45.000: • 44.773
;
690.000 '
:
743.000 773.989
o I
11.-
Le nombre des sans-travail a-augmenté de 104.000 unités en 12 mois contre 110.000 l'année précédente. Ces deux.dernières années, les trois systèmes de-prépension ont encore absorbé 38.000 travailleurs. Compte tenu dés caractéristiques du nouveau système de pension, on peut penser qu'un déplacement se marquera progressivement de là catégorie ."prépensionnés" vers la catégorie "chômeurs complets". On.constate aussi qu'en pratique, les systèmes d'emplois temporaires ont été réduits de plus de 15 % en un an. :•..•' Compte tenu de la .conjoncture.et du nombre de demandeurs sans-travail , le cap des 500.000 chômeurs complets indemnises devrait être dépassé P des le début 1983. • . Le nombre de postes de travail diminue de manière dramatique. juin 1979 ; juin 1980 ; juin 1981 décembre 1981
.
2.990.000 2.988.000 ^ ' 2.908.000 ; 2.891.000' ' ' ". '
V , : '\ ".
En 1982, les instituts de prévision prévoient - une nouvelle perte de 25.000 à 40.000 emplois .„et, en 1983, de 10.000 à 26.000 emplois. Néanmoins, sur,base de l'accroissement des demandeurs d'emplois, le chiffre despertes d'emploi en 1.982 pourrait, friser les 50.000 unités. Les raisons de la poursuite de cette chute sont doubles. D'une part, des secteurs épargnés jusqu'ici, comme le secteur public et le commerce, commencent à perdre des emplois. D'autre part, le léger redressement industriel ne permet pas de reprise de l'emploi, compte tenu des.gains de productivité.' Le cas le plus remarquable est celui des.fabrications métalliques. Malgré une reprise de la production et des investissements, l'emploi a diminué de 6,7 % entre le 1er semestre 1981 et le 1er semestre 1982 (16.500,postes) et le secteur prévoit une poursuite du recul fin 1982 et.en,1983. . ' , ' ' Mais' 70 % des investissements concernent des rationalisations et 17 % des extensions ! . • , ' . ' ,
12.-
. 7 . FINANCES PUBLIQUES. ,
'^
.
.
'
L'appréciation exacte de la situation des finances publiques est délicate dans la .mesure où le budget 1982, y compris les derniers documents^officiels d' octobre n'ont plus grand'chose à voir avec v la réalité. • , ,' V/ Le tableau suivant synthétise, une sériede données. 1981 réalisation
.
,
-
(
'
.
.
•
,'
Recettes courantes Dépenses courantes oldes, courants 5épenses en, capital Solde en capital " 1 1
trésorerie
1982 budget
prévisions 1982 , 1RES (septembre) ;
,
•
~ ~ .
\
~
~
1.012 1.145 1.129 1.276 . 1.418 -1.430 • -' 264 273 301 , 170 . ,. .161 , 188 , - . 156 - . 1 4 7 -..•,: — 174
.
•-
.Solde total '
• '.
• '• .:
: -.420
'•
-
420 ,,
-
-\ '.
•
Prévisions 1982 1983 BNB(juinJ budget
"
,
'
"
:
-
-
'
. 1.130 1.451 . -. 321 -'• " , s.q. .s.q. ,
—
. -;
.
•
-
~
~
—
;
1.264 1.523 ,259 ~; 177 - 163
'•''-.-.''
475
-
• .-.
468 _
-
422
Le
dérapage actuel porte sur 140 milliards de francs (accroissement dénia dette publique de 560 milliards) . '.[••"'. '• •. .
, ' .. . •;•'
, Son origine est multiple' :
,
. - la surestimation des recettes. - . • . ' Les recettes, ont été établies sur base d'une croissance du.P.N.B. ; de 8 % en valeur; actuellement,•les.prévisions sont'de.6'%. La différence représente,24 milliards de -recettes. • , ; Le Gouvernement a défendu le point de vue que des recettes addition. nelles comblaient ce trou. . . " SLa B.N.B. qui a des analyses assez .fines à ce sujet évaluait malgré tout le gap à 15 milliards; . .;* " ,
.• _, ,
' . '
:
A
k
' .
•
'
:
;
•
• '
••
•
• • "
;
•
•
.
"
'
•
.
;
.
,
/
.
'
.
:
'
. '
'
• ;
• . •
• " ,
/
.
'•
'
- l'augmentation de certaines dépenses liées à la crise a un rythme plus réaliste : chômage, charge de la dette publique; ;'
; - le report en 1982, d'une série de dépenses budgetées lors d'exercices antérieurs'. ." "• • '- "' ,,'.:' " .' -.;.'• Si l'on tient compte de ces reports et des crédits supplémentaires, , l'enveloppe maximale des dépenses prend des proportions impressionT;
'•
. '
•'.'
'
.
'
.
.'
' . ' " ' . >
•';'
' ..
Dépenses courantes Dépenses de capital
,: ' ., • ,
n a n t e s .
:'
.
•
'" '
•
Budget initial 1.418 161
•'
•*
:.
Enveloppe de crédit total, '
, ; 1.494 248
.
En fait, une partie des crédits transportés ne sont pas utilisés, mais on sait qu'au total, plusieurs dizaines de milliards (plus de 60 milliards) auraient été dépensés de la sorte ' (notamment par le . Fonds des routes : 17 milliards). '
t
' ;
13.-
- l'impact de la dévaluation qui a augmenté la dette extérieure de 35 milliards en FB; - l'accroissement du solde de 140 milliards serait alors réparti entre . . . .
réévaluation de la dette externe recettes crédits supplémentaires crédits transportés dépenses débudgétisées
35 15-24 18-24 67-72
milliards milliards milliards milliards
8. LE DESEQUILIBRE EXTERIEUR. Le solde extérieur de la Belgique n'est pas seulement détermine par le solde commercial (voir plus haut, demandé extérieure) mais aussi par les autres aspects de la balance courante (revenus de facteurs influences par 1 accroissement des charges de la dette publique externe transferts privés et publics) et par la balance des capitaux (fuite des capitaux privés, emprunts publics à l'étranger). Les principales données disponibles sont les suivantes :
Revenus de"placements et d'investissements Transferts Investissements et placements belges â 1'étranger (Luxembourg non compris)
' +2,7
-4,9
-5,1
-2,4
r 13,5
- 11,9
- 10,9
- 15,7
- 27,1
-
- 28,8
+
5,3
0,3
i
Les principauxt renseignements recueillis font état : - de la hausse des charges d'intérêt de la dette publique extérieure, qui pourraient devenir un facteur significatif dès l'an prochain (de l'ordre de 60 à 70 milliards). Dans la mesure où les emprunts publics ne font que compenser les baisses de réserve à la B.N.B., les charges d'intérêt des emprunts ne sont pas compensées par le placement des réserves B.N.B. - de la permanence en 1982 d'un problème de sortie de capitaux privés qui exercent une pression sur la politique monétaire dans le sens d'un maintien de taux d'intérêt élevé et d'un recours limité à la création monétaire intérieure pour financer le trésor, moyen le moins coûteux pour le budget.
14.-
9. L'INFLATION. Le Gouvernement est parvenu à maintenir l'inflation à un niveau très modéré compte tenu de la dévaluation. Prix de détail
novembre 1982
= +
^
%
novembre 1981 année 1982
+ 8,6
%
année 1981 Compte tenu de la hausse des prix à l'importation (+ 14 à + 18 % selon les sources), il se peut que des tensions inflationnistes se manifestent encore au 1er semestre 1983. La hausse de T.V.A. ajoutera une élément de hausse pour + 0,6 %. t
Néanmoins, la baisse des salaires, de la demande intérieure, du prix des matières premières et peut-être du dollar sont autant d'éléments qui favoriseront une modération de la hausse des prix en 1983. C'est pourquoi la prévision de + 8,5 % généralement retenue pour 1983 nous paraît un peu élevée. »
10. SYNTHESE DES RESULTATS PROBABLES DE LA POLITIQUE ECONOMIQUE.
1982 balance extérieure
+
finances publiques
—
emploi
—
croissance v prix
(1)
1983 +
_
v
_ £
-
_
+
i
'
Cette synthèse est évidemment très relative. Le "+" pour l'inflation tient compte du résultat par rapport à 1handicap que créait l'inflation. Les données sur la balance extérieure sont précaires et l'évolution de l'inflation incertaine.
15.-
COMMENTAIRES SUR LA SITUATION CONJONCTURELLE FIN 1982, DESTINES A LA PREPARATION DE L'AVIS SEMESTRIEL DU CONSEIL CENTRAL DE L'ECONOMIE.
1. La situation actuelle confirme les prévisions pessimistes que certains membres émettaient au mois de juin pour l'ensemble de l'année 1982. La politique de "relance" par l'exportation concrétisée par la dévaluation, la diminution du pouvoir d'achat des salaires et la réduction de la pression fiscale sur les entreprises, n'a pas donné les résultats escomptés. Une reprise modeste des exportations et de la production industrielle n'a pas permis de compenser la contraction générale de la demande intérieure. De plus, un recul de la production industrielle et des exportations se dessine pour l'hiver 1982-1983, sur base des enquêtes de conjoncture de la B.N.B. La confirmation de ce phénomène serait dramatique parce qu'elle annihilerait le seul élément de soutien de la demande; elle retarderait l'assainissement de la balance extérieure et accroîtrait l'impasse budgétaire. •* Un recul sensible du P.N.B., pour la deuxième année consécutive et un accroissement de chômage excédant nettement 1'accroissement de population active, viendront sanctionner cette orientation. L'absence de relance suffisante de la production industrielle et des investissements s'explique par divers facteurs, à commencer par la contraction du commerce international. Sous la pression des politiques restrictives sur les plans monétaires, budgétaires et de la politique des revenus dans la plupart des pays de l'O.C.D.E., la demande a fait défaut, réduisant à néant les efforts menés par chaque pays, dont la Belgique, pour soutenir sa compétitivité externe et assainir ses déséquilibres financiers. La Belgique a retrouvé aujourd'hui un niveau de compétitivité-coût supérieur à celui du début des années '70, époque où elle engrangeait un surplus de balance courante; la progression des exportations belges cette année, dans un marché dont le volume se réduit, confirme d'ailleurs cet accroissement des parts de marché. Mais par ces mesures, la Belgique n'a fait qu'accrocher son wagon à une locomotive époumonée, le commerce international. Un autre élément explicatif de la déception tient sans doute du caractère tout à fait insuffisant d'une politique de coût et de fiscalité face à une structure industrielle très déficiente.
16.-
En effet, la politique menée ne permet d'assurer une relance vigoureuse que la ou existe encore une offre qualitativement suffisante. Enfin, compte tenu des déficiences statistiques, il est encore trop tôt pour analyser en profondeur le comportement de prix des entreprises après la dévaluation; celui-ci a évidemment un impact essentiel et sur la progression du volume des exportations et sur l'étalement temporeï des effets sur la balance courante. ^ La stagnation des investissements qui1 s'est manifestée cette année plique a la fois par 1-absence de perspectives de débouchés, aussi sur le plan interieur qu'extérieur eb par l'incertitude de l'avenir l'Europe comme zone de stabilité et de développement économique et
s'exbien de so-
Cl3J- •
Le profil de l'année '83 sera malheureusement le même que celui de '82 avec des évolutions peut-être plus contrastées. D'une part, on prévoit encore une légère croissance du commerce interna tional en 1983 malgré l'ensemble des facteurs négatifs qui s W n c S ! " lent : crise financière des pays en voie de développement, protectionnisme, politique restrictive dans la plupart des grands pays Compte tenu de la surcompétitivité belge, une progression des exportations et de la production industrielle un peu plus rapide qu'en 1982 peut encore être esperee. Par contre, le recul de la demande intérieure pourrait être plus sensible €21 19oo QU 6n 1982 • Le nouveau recul de la masse salariale pourrait atteindre 5 % en 1983 (impact en 1983 des mesures & février '82 : 2,3'%; impact en '83 des mesures de novembre '82 : 1,9 %; contraction de l'emploi : 0,8 %) contre un recul d'un bon 3 % en 1982. '* c o n t r e La consommation privée sera donc davantage freinée en 1983 qu'en 1982 De plus, ce phénomène sera amplifié dans la mesure où le niveau de la'consommation privée en -82 a été soutenu par des comportements d'anticipation de la hausse des prix (dévaluation, T.V.A.) Une certitude supplémentaire influence la liaison entre évolution des revenus du monde du travail et consommation : c'est le taux d'éoarene En 1982, son recul a permis d'atténuer l'impact déflationniste de là baisse des revenus. ' , Mais, dans la mesure où la politique actuelle des revenus renforce les inégalités entre revenus salariaux et non-salariaux, on peut se demander dans quelle mesure la flexibilité vers le bas du taux d'épargne pourra e encore jouer. ^ Ce recul de la consommation .privée a ont-ra^s JI automatique de la hausse des prix et d'autre PL T UPn"e ttfe nTd a n c el i àr a i t a t i ° * réduction de l'emploi dans les entrenH,! l "ï' la intérieur. entreprises travaillant pour le marché
17.-
Le résultat relativement favorable en matière d'inflatinn s T *•• , ™ 1 O1 9 8 2 est donc significatif de ce recul de la demandé înt'
p a s q u ed e s c o n s é q u e n c e s p o s i t i v e s d a n s Î e T u t r ™ ™
^
" ' ^
Les nouvelles mesures d'assainissementdes finances publiques auront , UtUlques auront même effet de réduction de, la demande intérieure ce La consommation publique diminuera, de même aue le rpvon ^ ménages suite au relèvement sensible de p sn T ^
cale et aux mesures de réduction de trlnlfeltl social
l?"331
d6SélémentS tJ é
l. impactdes 140 milliards le à
é ^ ^
^ d é P S n S e SP U
bliques en 1982 au-delà des intenSlfdu GouvLneL'ï
"
II est vraisemblable, si le Gouvernement en » i=> , i \-
q P n m ène de de report report pourra pourra être être f f oo rr tteeSS ^^ C i en en 1983° 1983 mène Ci 'q U 8 " P h é n °° De la sorte, au caractère déflationniste du budget initial <m =. • terait la réduction sensible des dépenses l i é e A des c r S i t f i r L f é r i s
i
j
j
i/-.r>o
_ _ « .
»
.
"
'
—
— - » - « * * * &v^ux
UU_L s p m n ie gg
fabrications métalliques, Conséquence de ces évolutions contradictoires de la intérieure, le P.N.B. connaîtra en 1983 une nouvelle uxmin, me et le nombre de postes de travail se contractera encore.
3
' ~~ ^. ,Or, , ' "—*s*^ •La ^ s ^ w o n surcompétitive des ses fin '82 de poursuivre la baissedu-pouvoir d'achat de n a l e et a fortiori, de refuser tout partage des gains de Dès lors, de deux choses l'une : ou hien i i d „ ^
ïn^ïïLi ^b^irs^/rvt
essentiellement perçu par l'Etat
ou hi.nn
menée en 1982 et'qu? se i À ^ ^ ^ ^ Z ^ ^ ^
moderation étant
0
n e ^ Z ^
3
^
flSCale 6 t
parafiscale rendant plus difficile 1'asïainïssement 1**1 Dans les deux cas, aucune dynamique économique
dé
^ ^ * "
0 6 3
Publiques,
finances publiques dont l'assainissement ïït^ïïé Î T a h ï - n T ï . 0 6 '
pression fiscale et parafiscale et à la réduction des dépenses. Ou se trouve alors devant l'alternative de reconnaît n,,a i. 8aini8Be ment des finances publiques n'est pas possible T ^ U ^ u n " u velle baisse importante de niveau de vie «„? L ^ PP°se une noudiminU
txon de 7,5 % du pouvoir d ' a c n é ^ ^ " i T S S ï S ; ? * *
la politique gouLa relance par la demande extérieure ne permettant n a o /• - , ditions favorables à une solution des problèmes de fîLÎ* C r e e ^ l e s c o n ~ le Gouvernement s'en remet à un assainissement „, l T-* p u b l l q u e s ' des déséquilibres financiers (recul des " p o ^ t E T ï e d e f l a t î ° n n i s t e mation, recul des dépenses publiques). l m p o r t a t l o n s d e bl ens de consomDe pins, il se'voit obligé de remettre res i d.ane 6 e m e„t des charges pesant
18.-
4. L'efficacité et la cohérence rfp la n<-.i •; -n „,•„ *
Gouvernement ne paraît donc p L assuré :"
eC nOmi Ue e t
- à cause de l'échec de sa stratégie centrale;
°
*
— l e du
,
e n ^ a t i ^ iï%£ l ™ ^ ^ ' » g a 6 ements ; l'emploi sur base des sacrifices î â « s p 2 1 t r a X f l , * m " n t e n i r et créer un troisième circuit de travai^erLttant oe P o r l r V ^ O » le nombre d'emplois temporaires. porter a 75.000, Actuellement, le pacte de l'emnlm n'oo-t- ms~„ i ..^ référence ou'de départ dans les nouvelles mesures ann* ^ J°int
aucu, i m p act
Je ta r î . r S n f l i ' c ^ S S n f
1
"""«"-«1» •* ae 1. réduction
La question d'une réorientation de ces mesures se pose De plus, on peut se demander s i une reDrisc r,+ „„ ->.i' sèment des perspectives de débouchés d a ^ s i r c a s des i n v 3 ^ 3 " " a C et . a n . d e . perspectives plus s^gnificatx^es en L t i e > de s é c ' S S d'emplox et de revenus pour ce qui concerne la demande' delogeZntl, certaines réductions de dépenses semblent particulieren^^ i s ' i l s'agit de préparer l'avenir : l a réduction d e s Z Z , au moment où où la la recherche devient un Scteur" che scientifique au un Scteur" • "^f" e n t de compétitivité et où le pays a b besoin HL, " " f fa ac ct te eu ur r important
de produits a l'exportatiofet
l ^ Z ^ ^ T l l l ^ T Z T *
- enfin, le Gouvernement devra s'assurer une „is.es budgétaires s ' i l veut „ener a bien?
5. Les problèmes de l'emploi et du chômage continuent à s'aœraver r a O t O b r e 1982 U n0mbre
^ ?
J
°
'
* ' - u s l ? f s ^ ' a c c r u de
La^baisse du P.N.B. en 1983 entraînera à nouveau une contraction de l'emL'examen de données moins globales, comme
seüs professionnels, ne „Lmetteni pas l
ploi a connu une chute
t t c ^ ^ £ £ £
Si, dans un secteur marquant un c e r t a i n dynamisme en IQRP T . - , <-• e v o l u t l o n de l'emploi e s t ai décevante, que dire des s ! 1 ' difficultés structurelles secteurs qui connaissent des
19.-
L orientation des investissements et le type de technologie aujourd'hui disponibles jouent un rôle négatif dans l'évolution de Remploi Ainsi, dans les fabrications métalliques, une proportion croissante de ces investissements (70 % aujourd'hui) ont pour object™ de r a ï o n a U ser l'appareil de production. rarionali-
Jf
^
S
'aJ°Uter
s
" ^ marché du travail par rapport aux
Alors que dans un passé proche la contraction de l'emploi industriel avait ete compensée par un accroissement dans le secteur terïaire et le secteur public, les pertes de postes de travail se multiplieront dans les secteurs jusqu'ici épargnés, tant en raison de contraintes bud getaares et de rentabilité qu'en raison de l'existence de ïechnoîogies propres a faire apparaître là aussi des gains de productivité imputants.
^
en
Les indications actuellement disponibles montrent que des problèmes de
ZTrLTtsTllsV0^^
à
^P ° Ser -1982' «** 1" -
™
Ces sorties ont des conséquences très néfastes à plusieurs niveaux : - elles contraignent le secteur public à un endettement extérieur additionnel qui permet de maintenir le niveau des réserves de la B N T mais entraîne des charges d'intérêt importantes pour le budget'et qui contribuent a dégrader la balance des paiements courants au moment où ni ou le solde commercial, lui, s'améliore; - elles imposent le maintien d'une politique de taux d'intérêt élevés et risquent même de compromettre le retour à des taux plus bas dès lors que le mouvement de baisse s'accentuerait dans les autres pays! Dès lors, loin de constituer le complément normal d'une économie ouverte les mouvements de capitaux privés exercent une influence déterminante et' pernicieuse sur la politique monétaire et financière du pays
pétante?" ^ ^
SltUati
°n
économi
^ e internationale est profondément in-
Les politiques restrictives menées un peu partout, l'impasse financière des pays en voie de développement que le F.M.I. refuse d'alléger par Ses mesures adéquates l'absence de régulation satisfaisante de l'espace monetaire et financier international conduisent à la contraction du commerce et a une résurgence menaçante du protectionnisme En particulier, les politiques r t i t i
s i e f f e t s de
"
^v ^
20.-
Compte tenu du degré d'ouverture de nos structures économiques, ces évolutions sont inquiétantes pour la Belgique et il convient donc de s'associer au plaidoyer pour le maintien du libre échange. Cette notion ne doit cependant pas être dévoyée dans le, sens de'une perte de souveraineté nationale à travers, par exemple, une extension du libre échangisme dans le domaine financier ou une mise en cause systématiaue des interventions publiques dans l'économie. Au contraire, il faut tourner le dos à une certaine hypocrisie pour constater par exemple que les politiques de revenus aboutissant à ne plus distribuer les gains de productivité, constituent aussi une atteinte à la dynamique d'ouverture réciproque des marchés. De plus, face aux incertitudes qui pèsent sur l'avenir des relations in ternationales, il apparaît indispensable de prendre les mesures adéquates pour conserver ou renforcer au niveau européen, une zone d'autonomie suf! fisante dans l'approvisionnement alimentaire, l'énergie, la monnaie et le développement des technologies modernes.
J.C. VANDERMEEREN, Secrétaire National,
82/00 A 23/102 JCV/LH/ML
VAKVERBOND
Brussel, 10 december 1982.
NOTA AAN DE LEDEN VAN HET BUREAU.
EKONOMISCHE SITUATIE EIND NOVEMBER 1982.
1. HET KLIMAAT EN DE BEDRIJVIGHEID VOOR DE BESCHIKBARE MAANDEN VAN 1982. Het gestegen vertrouwen van de bedrijfswereld in de ekonomische situatie nâ de maatregelen van februari 1982 heeft het na korte tijd moeten afleggen ten overstaan van de feitelijke werkelijkheid : de toename van de externe kompetitiviteit zal niet het verhoopt resultaat opbrengen aangezien 1982 uiteindelijk een dramatisch slecht jaar was voor de internationale handel, en de vooruitzichten voor 1983 uiterst gematigd zijn. De deflatoire weerslag van de regeringsmaatregelen op binnenlands vlak wordt steeds meer aangevoeld als diepgaand en langdurig. Synthetische konjünktuurindikator. januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober
85.08 85.79 89.52 89.74 90.45 88.36 88.17 85.30 83.44 82.28
Op het beeld dat doorwoog in het midden van het jaar, met name opflakkering van de industriële produktie dank zij de uitvoer die echter afgezwakt werd door de zwakke binnenlandse bedrijvigheid, volgde het vooruitzicht van éen winter 1982-1983 gekenmerkt door een niéuwe terugval van de industriële produktie.
hoogstraat 42 1000 brussel ) 51180 67 of S1164 66 pr. 000-0753010-96
2.-
Tijdens de eerste drie kwartalen van 1982, is de industriële produktie (zonder de bouw) lichtjes verbeterd. Het peil van de eerste 7 maanden van 1982 ligt 2,1 % hoger dan het peil van de eerste zeven maanden van 1981. Het peil van 1979 werd echter nog niet gehaald. Van een echte opleving kon dus nog geen sprake zijn. Bruto-indexcijfér industriële produktie (zonder de bouw). 1979 : 126,2 1980 : 124,6
januari februari maart april
mei .
juni juli augustus september oktober november december
1981
1982
118.5 119.8 130.0 126.4 116.2 ' 124.9 91.2 112.2 132.4 134.3 126.5 119.7
122.7 118.9 130.0 129.5 120.0 132.9 90.1
Bron : N.I.S. De konjunktuurenquetes van de N.B.B, van september en oktober wijzen echter"op een verzwakking van de buitenlandse vraag die vooruitloopt op een gevoelige achteruitgang van de industriële produktie in de winter. De situatie is nog minstens tot de maand april bezwaard. Gevolg : voor heel het jaar 1982 zal de industriële produktie slechts met 0,8 of 0,9 % stijgen in plaats van met de~verhoopte 2 %. Deze ommekeer is bijzonder ernstig omdat de buitenlandse vraag de enige steunfaktor is in het kader van de strategie van Martens V. De mees te vooruitzichten die opgesomd worden in de nota houden met die faktoren nog geen rekening.
3.-
In.de bouw zette de terugval van de bedrijvigheid zich verder door. Gemiddeld' gékorrigéérd indexcijfer voor dé laatste 12 maanden. '• '
'
1981
j anuari .
'''•'•.''',
/j.o
•'•
februari ; 70.7 maart 69.8 april : 68.9 mei 6719 juni . 66.7 juli 66.2 augustus 64.6 september : 63.3 oktober 61.8 november. '• , 61.3 december 60.7
-.•
. ..-".'-
v
'
1982
' 5 9 . 7
:
'".'
••-
-
..-1/
. ••
• • - " • ; -
58.7.'.
•
• "-
58.4 . • • ' •
l
.'•-,
*
5 8 . 3
• '•
•
•
. •
Over heel het jaar zou de achteruitgang van de bedrijvigheid 10 % b e l o p e n .
' • . ' . ' - ' • .
''
"•••:
'
.••-•.
.••
•
'••
.'.•' •• *
" ' . ' . . ' • .
2. EVOLUTIE VAN DE BUITENLANDSE VRAAG. : In tegenstelling'tot de prognoses was 1982 niet het jaar van een opleving van.de internationale handel. Integendeel, het volume van de internationale handel is dit jaar no 8 lichtjes gekrompen. De deflatie van de wereldvraag, die 'veroorzaakt wordt door de bezuinigingsmaatregelen in de grote landen, met de V.S. op kop, én.door dè impasse waarin een aantal landen van de Derde Wereld aanbeland zijn, is dus nog,dramatischer geworden dan verwacht. , ., Voor 1983 is enig optimisme, vermengd met veel scepticisme, nog gewettigd. Voor volgend jaar voorspelt men een groei van de markt metzo'n 2 à 3 %. i . . ,• • exportvolume O.E.S.O.-landen. ;
(gemiddeld).
1975/1979 1980 1981
1982 1982 1983 1983
+ 6,3 % + 5i7 % ,;
(prognose juli) , (huidige prognose) (prognose juli) (huidige prognose)
•'•.•."•.+' 2 , 4
,
>.••."'
• . ' • " ' • - ' •
60.9 60.0 59.4
.'.. "
'.,
%
+1,7 % - 0,..% + 5 , 2 %. +2 à 3%
4.-
In 1982 en 1981 was de groei in de Europese,zone duidelijk sterker dan het O.E.S.O.-rgemiddelde. Vermoedelijk zal dat verschijnsel zich in 1983 niet herhalen. Door de devaluatie van februari en de desindexeringsmaatregelen werd het mededingingsvermogen van de Belgische ekonomie, dat zich al sinds 1978 herstelde, fel verbeterd. ••
'
•
,
'
-
'
'
'
"
'
•
'
*
,
.
.•
Kompetitivitéitsihdéx I.R.E.S. ;
:
1970 . 1977 1978 • 1979 1980. . : 1981 maart 1981 juni 1981 september . 1981 december 1982 maart ,
\ ; "...'• , , : ,
. :
In juni werd het cijfer 110 overschreden.
ïoo ; . V . • 86,76 88^80 . 89,70 92,82 92,45 / • 98,41 .98,13 101,71 108,01
.'••'
.••/.'
Ten opzichte van een startperiode (1970) waar België al kompetitief was (overschot op,lopende balans) bezit België nu een koinpetitiviteitsvoordeel.van 10 %. ; Het is moeilijk om momenteel de resultaten iii termen van buitenlandse handel te beoordelen. De al betrekkelijke betrouwbaarheid van de statistische gegevens in normale tijden werd nog verzwakt door een tekort aan informatie oyer de invoer uit Nederland (N.I.S.) en door het feit dat een deel van de transakties geen aanleiding meer zou geven tot. vereffening op dé gereglementeerde wisselmarkt (N.B.B.). Na.een devaluatie verwacht men normaal een tweevoudig verschijnsel : een verslechtering van de ruilvoet, negatief voor de balans, die zich onmiddellijk voordoet, en een verbetering van het exportvolume na een.paar maanden, die de weerslag van de verslechterde ruilvoet ondervangt.
,
•'.'•"
.
.•
Dat verschijnsel wordt "J-kurve" genoemd. Het,hangt, sterk af van het prijsgedrag van de ondernemingen. . Het schijnt dat de meeste bedrijven hun prijzen gehandhaafd hebben zoals blijkt uit de zeer gunstige evolutie van de ruilvoet na de devaluatie; dat betekent dat de winsten gestegen zijn. Dat,wordt door de statistische gegevens bevestigd. Maar na korrektie en rekening houdend met de afwezigheid van de Nederlandse gegevens, zou er toch geen verbetering
Er heerst nog grote onzekerheid over de onmiddellijke doeltreffendheid van de devaluatie. Toch kan gesteld worden dat de verschillende bronnen (N.B.B., I.R.E.S., Kredietbank, Dulbea, Ministerie van Ekonomische Zaken) van oordeel zijn dat het handelstekort dit jaar met zowat 40 miljard zou moeten verminderen, en met nog meer volgend jaar. De oorsprong van die verbetering zou evenveel te vinden zijn in een vermindering van de invoer van verbruiksgoederen als in een opleving van de buitenlandse vraag.
Gékéndé maar voorlopige gegevens. Handelsbalans
1981 1
1 2 3
4 jaar 1982
1 2
juli/augustus
Ruilvoet
N.B.B.
N.I.S.
N.I.S.
- 40.8 - 38.8 - 38.1 - 50.9 -168
- 95 - 51 - 70 - 27 - 236
85.4 84.1 86.3 85.7
- 38.6 - 38.9
-
80 59
84.5 88.0
n.b.
-
34
n.b.
Die evolutie zou nochtans in het gedrang gebracht kunnen worden door de konjunktuurvooruitzichten voor het vierde kwartaal.
3. EVOLUTIE VAN DE GEZINSVRAAG.
De binnenlandse vraag van de gezinnen en van ^de overheid werd zwaar getroffen door het soberheidsbeleid in zijn verschillende vormen : daling van de koopkracht, afremming van de overheidsuitgaven, hoge rentevoeten, onzekere toekomst. . Dalende koopkracht bij de loontrekkenden. Koopkracht der lonen. Bruto-uurloon arbeider Konventioneel loon arbeider Konventioneel loon bediende
- juli 1982 ' - september 1982 - september 1982
- 1,7 N.I.S. - 3,2 M.A.T. - 3,2 M.A.T.
- De fiskale en parafiskale inhoudingen stijgen, - Het aantal arbeidsplaatsen zou met meerdere tienduizenden afnemen in 1982, met als gevolg een nieuwe daling van de loonmassa. - De stijging van de transferten in de sociale zekerheid zet zich door maar wordt vertraagd door de eerste bezuinigingsmaatregelen (500 F, werkloosheidsuitkering, enz . . . ) .
1
6.-
De koopkracht van de niet-loontrekkenden zou zich handhaven. In totaal zou het beschikbaar inkomen van de gezinnen in 1982 met 2,5 % afnemen. . De intrestvoeten voor hypothecaire leningen blijven bijzonder hoog. Hypothecair krediet A.S.L.K. 1979 (jaareinde) 1980 1981 1982 (oktober)
11,00 13,75 14,50 14,25
% % % %
'
. In die omstandigheden zou de daling van het privë-verbruik gematigder zijn dan verwacht. In feite werden de aankopen in 1982 aangemoedigd door een vooruitlopen op de prijsstijgingen, ingevolge de devaluatie en de verhoging van de B.T.W. Daarom zou het privé-verbruik in 1982 slechts met 2 % dalen. Index B.T.W. kleinhandel.
Januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november december
1981
1982
134 127 140 148
128 127 148 150 140 145 126 128
144 156 128 130 140 150 130
172 Inschrijving niéuwe voertuigen
Januari-september 1981 1982
311.561 307.647
N.B. : van 1979 tot 1981 was de autoverkoop al gedaald met 18 %.
7.-
De vooruitzichten voor 1983 zijn nog slechter. Het beschikbaar inkomen van de gezinnen zou in 1983 dalen met 3,5 % en het privê-verbruik met 2,5 %. Aan de basis van de daling van het beschikbaar inkomen liggen de desindexering, de parafiskaliteit en het verlies van arbeidsplaatsen. De achteruitgang van de privê-konsumptie met 2,5 % zou een mooi resultaat zijn, waarbij verondersteld wordt dat het sparen betekenisvol zou afnemen. Globaal zou de konsumptie van 1980 tot 1983 met 6,5 % dalen; als er' geen betere vooruitzichten zijn (wat weinig waarschijnlijk is), dan mag men herstruktureringen verwachten in sektoren die afhangen van het privé-verbruik.
In de sektor huisvesting kwam de achteruiJgang in de sociale huisvesting bij de verzwakking van de privé-bouw. In 1982 zouden zo'n 28.000 woningen gebouwd worden, dit is een daling -met meer dan 40 % sinds 1980. De evolutie van de bouwvergunningen doet 'geen hoop op een spoedige verbetering rijzen.
Januari februari maart april
mei juni juli augustus september oktober november december
1981
1982
2.190 2.347 2.629 2.426 2.382 2.356, 2.550 2.446 1.515 2.038 2.003 2.085
1.947 2.002 2.055 2.065 1.971 1.893 1.495 1.381
8.-
4. DE INVESTERINGEN IN DE ONDERNEMINGEN. Voor 1982 heerst nog een zekere onzekerheid. De grote trends zijn een opleving van de investeringen in de sektoren van de metaalverwerkende nijverheid (auto's), de textiel, het staal, het vervoer en het verkeer (openbare ondernemingen) en een duidelijke achteruitgang in de energie-en de bouwsektor. De verschillende gegevens zien er als volgt uit : - B.T.W.-statistieken (januari-augustus) : + 0„l % (naar volume) - enquête N.B.B, (november) : industrie „- 3,5 % (naar volume) tertiaire sektor + 5,0 % (naar volume) - lichte opleving in de helft van het jaar voor de niet-residentiële bouwvergunningen (maart tot augustus). - verhoging (eerste semester) van de invoer van uitrustingsgoederen. De cijfers in volume zijn een maximum, aangezien de prijsstijging (10 %) eerder onderschat dan wel overschat is. Voor 1983 voorziet de N.B.B.-enquête een achteruitgang van de investeringen. De gegevens worden bevestigd door sektoriële gegevens voor twee belangrijke sektoren : de metaalverwerkende nijverheid (einde van de grote auto-programma's) en elektriciteit. Bovendien zullen de openbare ondernemingen in de sektor "vervoer en verkeer" een daling van de investeringen kennen in 1983.
/5. GLOBALE VOORUITZICHTEN. I ;
De volgende prognoses werden over het algemeen gemaakt in september/ oktober, en daarna verbeterd in funktie van de regeringsmaatregelen. Ze rekenen op een groei van de wereldhandel met 2/3 % volgend jaar en voorzien geen daling van de industriële produktie deze winter.
9.-
1982
B.N.P. Privé-verbruik Openbaar verbruik Investeringen Ondernemingen Staat Huisvesting Uitvoer Invoer
I«R.E•S.
Dulbea
-
2,5 2,5
-
i,o
-
2,0
-
i.o
-
i,o
- 7,0 - 4,0 - 4,0 - 20,0 + 2,0 + 0,5
- 4,0 - 2,0 - 7,0 - 10,0 - 4,0
0
Kredietbank
- i.o 9 + +
2,0 9 2,2 4,5 9 ~ 0 6,0 15,0 2,5 1,0
E .E • G.
- 0 5 - 25 - 1.8 - 5 2
+ -
3,2 0,1
Wat opvalt is het optimisme van buitenlandse zaken. De prognose van 1983 werd al herzien in dalende lijn ten overstaan van deze die gediend heeft voor het budget 1983. 1983. X.R.E.S.
Dulbea
B.N.P.
-
i.o
Privé-verbruik Openbaar verbruik Investeringen Ondernemingen Staat Huisvesting Uitvoer Invoer
+ + -
2,5 2,0 0,7 5,0 9,0 0 3,5 2,0
-
+ +
0,5 2,0 2,0
0 3 -
7 3
4 2
Kredietbank
E.E.G.
0 - 2,3 9 - 3,0 - 0,5 à - 1 3 - 6 - 7,5 9 + 4,5 + 1.7
_
0 .5 9 ~* n
- 2,o2*• + 0 5 ,-* + 3,8 9 + 0 ,9
M.B + 0 .8 j" _ 1 nu 1 » _ 1 J5 + 1 t6 + 2 g _ Q » •' J _ 3» »o + 5 ,9 9 + 4 ,1
6.
WERKLOOSHEID / TEWERKSTELLING.:
Volledig werklozen
Oktober
350.000
1980 ;
Februari 1981
376.000
Juli
1981
396.000
1981
401.000;
. Oktober
Februari 1982
Brug. gepensioneerden.
;
;
;
.89.000
465.634
521.0Ö0
51.000
569.000 ---
98.000
;
598.000
54.000
109.000
110.000
;
625.000
53.000
679.000
643.000
47.000
690.000
114.000 •
698.000
45.000
.743,000
J35;625
729.210
44.773
123.000
1982
54.000
104.000
;•
Oktober
515.000
Algemeen totaal
;
115.000
461.000
''.-".; 75.ÖOO.'•
B.TiK.-door overheid tewerkgest. werkl.-3de circui:t
50.000
;
1982-
Totaal aantal, zonder werk
:
95.000
451.000
Juli
•
Andere werkzoekenden
127.951
;
;
•.'••, 77.000
':..'.
.
-
-
•
.
-
: ~
\
572.000 65Z.000
773.989
/
o I
\
11.-
Het aantal werklozen is in 12 maanden met 104.000 eenheden gestegen tegen .110.000 vorig jaar., .' De jongste twee jaar werden nog 38.000 werknemers opgenomen in 'de drie brugpensioenstelsels. . ', ..',,,-: Rekening houdend met de kenmerken van het nieuw pensioensysteem mag men denken dat er een geleidelijke verplaatsing zal plaatsvinden van de kategorie bruggepensioneerden" naar de kategorie "volledie B werklozen".
,
Tevens^telt men;vast.dat in de praktijk de tijdelijke tewerkstellingsstelsels op een jaar tijd met meer dan 15 % verminderd werden. V
Rekening houdend toet de konjunktuur en hetaantal:werkloze werkzoekenden, . zou reeds begin 1983 de kaap van de 500.000 volledig uitkeringsgerechtigde ö werklozen gehaald worden. Het aantal arbeidsplaatsen neemt op dramatische wijze af. juni 1979 2.990.000 : v juni.1980 2:988.000 u n i 1981 J . 2.908.000 december 1981 2.891.000 In 1982 voorzagen de voorspeliingsinstituten een nieuw verlies van 25.000 à 40.000 arbeidsplaatsen en in 1983 van 10.000 tot 26.000 "•<,'• arbeidsplaatsen. . Nochtans zou op basis van de toename van het aantal werkzoekenden het arbeidsplâatsenverliës in 1982 tot 50.000 kunnen oplopen.' : Twee oorzaken liggen ten grondslag aan die voortdurende stijging Enerzijds, beginnen de tot dusver gespaard,gebleven sektoren zoals de openbare sektoren de.handel, nu pok banen te verliezen' En anderzijds, heeft hét lichte industriële herstel geen óplevine . tiviteitsstijgmgen. van de werkgelegenheid tot gevolg, rekening houdende met de produk. • . .• , Het meest merkwaardige geval is dat van de metaalverwerkende nijverheid Ondanks een opleving van de produktie en van de investeringen is de ' werkgelegenheid tussen het eerste semester 1981 en het eerste semester 1982 met 6,7 % gedaald (16.500 arbeidsplaatsen) en de sektor maakt gewag van een verdere daling voor einde 1982 en in 1983. 70 % van de investeringen hebben echter betrekking, op rationaliseringen en slechts 17 % op uitbreidingen. , , / ;
v
12.-
7.
OVERHEIDSFINANCIËN. Het is niet makkelijk om de toestand van de overheidsfinanciën precies te evalueren, omdat de begroting 1982, met inbegrip van de laatste officiële dokumenten van oktober, weinig te maken hebben met de realiteit. \ ' . . In onderstaande, tabel vindt U een samenvatting van een reeks g e g e v e n s . -
.. '
-,
•-._••''
1981 verwezenlijkt
1982 begroting
420
•..
-. '
vooruitzichten vooruitàchten 1982 (1RES) 1982 (september) B.N.B.(juni)
'. • : 1.145 ^ { 1.418 273 , 161
1.012 1.276 - 264 170 -' 156
• Lopende inkomsten •Lopende uitgaven Lopende saldi Kapitaaluitgaven Kapitaalsaldó schatkist Totaal ,saldo
.;.•'•'•''.-
-
147
- , 174
1.130 1.451 "-. 321 s.q. s.q.
-
,420
475
468
.'••• 1 . 1 2 9
1.430 - 301 188
1983 begroting 1.264. 1.523 259 177 163
422
Momenteel bedraagt het verschil 140 miljard (toename overheidsschuld tot 560 miljard).; ': .
^
'
,'
-
:
' 1
' ' '
"
•
'
'
' '
l
, '
'
"
.
'
' •
De oorzaken zijnlegio.:
i
*
' .1
' ' '
-
. 5
'
1
,
1
-
'
"
r
,
"* J
-•
,
*•
,' r
1
•
- Overschatting van de inkomsten. De inkomsten werden geschat op basis van een B.N.P;-groei van 8 % in waarde; momenteel, bedragen de vooruitzichten 6 %. Hét verschil vertegenwoordigt" 24 miljard inkomsten. De Regering verdedigde het -standpunt dat bijkomende inkomsten dat gat zouden dichten. De N.B.B, die terzake vrij nauwkeurige analyses heeft, raamde het tekort op . •- J
15
m i l j a r d . . . "
•
''-•.''•,.'. " '
•' . •.••
-.'•',-'.
'
-
'/•• • , .•
De stijging van bepaalde uitgaven die verband houden met de krisis, aan een realistischer tempo : werkloosheidV openbare schuldenlast. Overdracht naar 1982 van een reeks uitgaven ingeschreven in vorige begrotingen. V . "'.-'• ' •'' T . Houdt men rekening met die overdrachten en mét de'bijkredieten, dan neemt de maximale uitgavenenveloppe indrukwekkende afmetingen aan. Oorspronkelijke begroting Lopende uitgaven Kapitaaluitgaven
1.418 161
Totale kredietenveloppe \
.
1.494 '248
In feite wordt een deel van de vervoerde kredieten niet gebruikt, maar in totaal zouden op die manier(ondermeer door het Wegenfonds 17 miljard) meerdere tienduizenden miljarden (meer dan 60 miljard) uitgegeven zijn. . .
13.-
- De weerslag van de devaluatie die de buitenlandse schuld met 35 miljard heeft doen toenemen. - De verhoging van het saldo met 140 miljard zou dan als volgt uitgesplitst kunnen worden : . . . .
herwaardering buitenlandse schuld inkomsten bijkredieten getransporteerde kredieten gedebudgettiseerde uitgaven
35 15 - 24 18-24 67 - 72
miljard miljard; miljard miljard
7» ^
8. BUITENLANDS ONEVENWICHT. Het buitenlands saldo van België wordt niet enkel bepaald door het handelssaldo (zie hoger, buitenlandse vraag), maar ook door de andere aspekten van de lopende balans (faktorinkomens beïnvloed door de verhoging van de buitenlandse openbare schuldenlast, private en openbare transferten) en door de kapitaalbalans (privëkapitaalvlucht, openbare leningen in het buitenland). De belangrijkste beschikbare gegevens 1981,ï i
1981 ^
zijn de volgende : 1982,i
1982. z.
Inkomens uit beleggingen en investeringen * +2,7 -4,9 -5,1 -2,4 Transferten - 13,5 - 11,9 - 10,9 - 15,7 Belgische investeringen en beleggingen in het buitenland (Luxemburg niet inbegrepen). - 27,1 - 5,3 - 28,8 + 0,3 De voornaamste ingewonnen inlichtingen vermelden : i
s
- de stijging van de intrestlast en van de buitenlandse overheidsschuld, die vanaf volgend jaar een beslissende faktor zouden kunnen worden (60 à 70 miljard). In de mate dat openbare leningen slechts een kompensering zijn van de daling van de reserves bij de N.B.B, worden de intrestlasten van de leningen niet gekompenseerd door de belegging van de reserves van de N.B.B. - het voortbestaan in 1982 van de vlucht van privê-kapitaal die druk uitoefent op het muntbeleid in de zin dat de hoge rentenstand aanhoudt en er een beperkt beroep gedaan wordt op de binnenlandse geldschepping om de schatkist te financieren, wat natuurlijk de minst dure maatregel is voor de begroting.
14.-
9. INFLATIE. De Regering is erin geslaagd de inflatie te houden op een zeer matig' peil, rekening houdend met de devaluatie. Kleinhandelsprijzen
november 1982 november 1981
j
= +
8
»öb
%
1982
- + 8,6 Z jaar 1981 Rekening houdend met de stijging van de invoerpri jzen (+ 14 à + 18 % volgens de bronnen), kan het zijn dat zich nog inflatoire spanningen voordoen in het eerste semester van 1983. De B.T.W.-stijging zal de stijging nog beïnvloeden voor + 0,6 %. Nochtans vormen de daling van de lonen, van de binnenlandse vraag, van de grondstoffenprijzen en misschien van de dollar evenveel faktoren die een matiging van de prijsstijgingen in 1983 in de hand zullen werken. Daarom lijkt de doorgaans weerhouden voorspelling van + 8,5 % voor 1983 ons een weinig te hoog.
10. SAMENVATTING VAN DE VERMOEDELIJKE RESULTATEN VAN HET EKONOMISCH BELEID. 1982 Buitenlandse balans Overheidsfinanciën Tewerkstelling Groei Prijs (1)
+ _ +
Die samenvatting is uiteraard erg betrekkelijk. De "+" voor de inflatie houdt rekening met het resultaat ten overstaan van de handikap die ontstaan is door de inflatie. De gegevens op de buitenlandse balans zijn onzeker en de evolutie van de inflatie eveneens.
15.-
KOMMENTAAR BIJ DE KONJUNKTUURTOESTAND EINDE 1982 BESTEMD VOOR DE VOORBEREIDING VAN HET HALFJAARLIJKS ADVIES VAN DE CENTRALE RAAD VOOR HET BEDRIJFSLEVEN,
1. De huidige toestand bevestigt de pessimistische vooruitzichten die door sommige leden in de maand juni voor heel het jaar 1982 gegeven werden. Het "relance"-beleid door de uitvoer, gekonkretiseerd door de devaluatie, de vermindering van de koopkracht der lonen en de vermindering van de fiskale druk op de ondernemingen, heeft niet de verwachte resultaten opgebracht. Een bescheiden heropleving van de uitvoer en de industriële produktie hebben niet volstaan om de algemene inkrimping van de binnenlandse vraag te kompenseren. Bovendien zijn een achteruitgang vande industriële produktie en de uitvoer te verwachten voor de winter 1982-1983, op basis van de konjunktuuronderzoeken van de N.B.B. De bevestiging van dat verschijnsel zou dramatisch zijn, want daardoor zou het enige element dat de vraag ondersteunt teniet gedaan worden; het zou de sanering van de buitenlandse balans vertragen en de begrotingsimpasse verergeren. Een /gevoelige achteruitgang van het B.N.P., voor het tweede opeenvolgende jaar, en een verergering van de werkloosheid die veel sterker zou zijn dan de bevolkingsaangroei, zullen deze oriëntering sanktionereri. v
De afwezigheid van een voldoende relance van de industriële produktie en van de Investeringen kan door verschillende faktoren verklaard worden, en om te beginnen door de inkrimping van de wereldhandel. Onder de druk van de beperkende politiek op monetair en budgettair vlak en van het inkomensbeleid dat in de meeste landen van de O.E.S.O. gevoerd wordt, is de vraag onvoldoende, waardoor de inspanningen teniet gedaan worden die elk land, en ook België, onderneemt om zijn buitenlands mededingingsvermogen te steunen en het financieel evenwicht te herstellen. , Vandaag heeft België een mededingingsvermogen- kostenniveau hervonden dat hoger ligt dan dat van het begin van de jaren 1970, tijd waarin het een overschot op de lopende balans inkasseerde; de vooruitgang van de Belgische uitvoer dit/»op een markt waarvan het volume kleiner wordt, bevestigt trouwens deze aangroei van zijn aandeel op de markt. Maar door deze maatregelen doet België niets anders dan zijn wagon aanhaken aan eai lokomotief die zijn stoom kwijt is : de wereldhandel. \ , ' Een ander element dat deze teleurstelling verklaart heeft ongetwijfeld te maken met de absolute ontoereikendheid van het beleid inzake kosten en fiskaliteit ten overstaan van een industriële struktuur die zeer ontoereikend is.
16.-
, Inderdaad, het gevoerde beleid kan enkel dââr een krachtige relance . . tot stand brengen waar een nog voldoende kwalitatief aanbod bestaat. . Rekening houdend met de statistische tekortkomingen is het per -slot van. •'.rekening nog te vroeg om diepgaand het prijsgedrag van de ondernemingen . na de devaluatie te onderzoeken; dat gedrag heeft uiteraard een ..;..•, essentiële weerslag zowel op de stijging van het exportvolume als op de , spreiding in de tijd vàn de effektenop de lopende balans. De. stagnering, van de investeringen dit jaar kan verklaard worden -zowel-,.. door het gebrek aan afzetvooruitzictiten op binnenlands èn buitenlands vlak, als door de onzekere tóekomst'van Europa, als zone van stabiliteit en ekonomische en sociale ontwikkeling. 2. Het profiel van 1983 zal jammer genoeg hetzelfde zijn als dat van 1982 met misschien toch meer kontrasterende ontwikkelingen. Enerzijds, voorziet men nog een lichte groei van de internationale handel in. : 1983, ondanks de negatieve, faktoren die zich ophopen : financiële ; krisis in de ontwikkelingslanden, prötektionisme, bezuinigingsbeleid in de meeste grote landen. • ;'."' , ~ ï Rekening houdend met de Belgische overkompetitiviteit mag nog gehoopt . worden op een iets snellere groei van de export en.de industriële , produktie dan in 1982. , ,• . In 1983 zou de achteruitgang van de binnenlandse vraag echter sterker kunnen worden dan in 1982. . " •
•
'
'
•
• '
'
"
'"
•
'
•
-
' -
'•
. " '
" .
•
.
'
'
•
'
-
-
"
'
•
-
•
_
'•
•
De nieuwe daling/van de loonmassa zou in 1983 5 % kunnen belopen (weerslag in 1983 van de maatregelen van februari 1982.: 2,3%; weerslag in 1983 van de maatregelen van november 1982 : 1,9 %; daling van de werkgelegenheid : 0,8 %) tegen een daling in 1982 van èen go.eie 3 %. Het privé-verbruik zal dus nog meer getroffen worden dan in 1982. ; Bovendien zal dat verschijnsel nog aanzwellen omdat het peil van de privé-konsumptie in 1982 ondersteund werd door een vooruitlopen op de ; • prijsstijgingen (devaluatie, B.T.W.). Een bijkomende zekerheid weegtv , op de, koppeling tussen.de evolutie van de-inkomens der werknemers-en' het verbruik : nl. de spaarquota.. In 1982 kon de achteruitgang van het sparen de deflatoire impaktvan de inkomensdaling enigszins verzachten. Maar in de mate dat het huidig inkomensbeleid de ongelijkheid tussen , looninkomens en niet-looninkomens nog versterkt, kan men zich afvragen in welke mate de neerwaartse flexibiliteit van het sparen nog zal kunnen, spelen. Enerzijds leidde.de achteruitgang van het verbruik tot een . automatische beperking van de prijsstijging en anderzijds tot een dalende tewerkstelling in de bedrijven die voor de binnenlandse markt werken. \
17.-
Het tamelijk gunstige resultaat inzake inflatie op het einde van 1982 is dus een weerspiegeling van de achteruitgang van de binnenlandse vraagt maar voor de toekomst zal dat niet alleen gunstige resultaten opleveren. . '
De nieuwe saneringsmaatregelen van de overheidsfinanciën zullen dezelfde weerslag inzake vermindering van de binnenlandse vraag,hebben; l , ;.. Het overheidsverbruik zal verminderen, evenals het beschikbare inkomen van de gezinnen ten gevolge van.de gevoelige verhoging van de fiskale en parafiskale druk en van de maatregelen tot vermindering van de sociale overdrachten. ' •. . , Maar ook hier hebben in 1982 elementen gespeeld om de weerslag van de beslissingen te vertragen.. Inderdaad, het netto te financieren saldo zal 'ongeveer 140 miljard hoger liggen dan de oorspronkelijke begroting. , '••'''••'•'.;Een belangrijk deel van deze "uitschuiver" is te wijten aan de overdrachten van de kredieten van de vorige jaren, die mèèf dan voor wat de Regering voorzien had het niveau van.de overheidsuitgaven ondersteund hebben. Het is waarschijnlijk, indien de Regering zulks wil,dat dit overdrachtsverschijnsel in 1983 zeer verzacht zal kunnen wórden. , ' Zo zal bij de deflatoire aard van :de oorspronkelijke begroting 1983 . nog de gevoelige vermindering komen van de uitgaven.verbonden met de overgedragen kredieten. . , ,; . Wat betreft de ondernemingsinvesteringen, schijnt zich voor 1983,een achteruitgang af te tekenen; dit wordt bevestigd door sommige belangrijke sektoren zoals de metaalverwerkende nijverheid, de energie, het vervoer « en de verkeersmiddelen. ' Het gevolg van déze tegenstrijdige evoluties van de buitenlandse en, de binnenlandse, vraag is dàt het B.N.P. in 1983 opnieuw in volume zal verminderen en dat bok het aantal arbeidsplaatsen opnieuw zal dalen.. , Ondanks dé overkompetitiviteit van de ondernemingen, einde 1982, heeft de Regering beslist,«de koopkracht van.de loonmassa verder te verminderen en a fortiori, elke verdeling van de produktiviteitsstijging te weigeren. Het moet duidelijk zijn : ofwel wil men een verhoging van de parafiskale afhoudingen mogelijk maken aangezien de opbrengst van de matiging . hoofdzakelijk door de Staat geïnd wordt, ofwel zet men het beleid van 1982 voort dat neerkomt op een inkrimping van de fiskale en parafiskale materie waardoor het moeilijker wordt om de openbare financiën te saneren. In beide gevallen is er geen enkele ekonomische dynamiek ter ondersteuning van de overheidsfinanciën waarvan.de sanering overgelaten wordt aan stijgingen van de fiskale en d eparafiskale druk en aan bezuinigingen op de uitgaven. , ; > , . We bevinden ons dan voor het alternatief, te erkennen dat de sanering van de overheidsfinanciën niet mogelijk is, ofwel een nieuwe belangrijke daling van het bestaansniveau vereist, die tot nog toe.te voegen is aan de vermindering van de koopkracht der lonen met 7,5 % die nu al beslist • w e r d .
.
" ••"
: • '
'
'
•
; '
'
•,
'. '
•v
.'
:
'. •
'-
'/
• .
- .
Op dit ogenblik beleyen we een belangrijke wijziging .in het regeringsbeleid. Vermits de heropleving van.de buitenlandse vraag niet de gewenste voorwaarden kan scheppen voor de oplossing van de problemen van de overheidsfinanciën,; beperkt, de Regering zich tot een louter deflatoire sanering / van het financiële onevenwicht (achteruitgang van de invoer van konsumptiegoederen, achteruifcang van dé overheidsfinanciën). ., Bovendien is ze verplicht, gedeeltelijk de maatregelen te beperken die ze ingevoerd had om de lasten van de ondernemingen te verlichten. Zulks is het geval voor de operatie MARIBEL. . :
18.-
4. De doeltreffendheid en de samenhang van het ekonomisch en sociaal beleid van de Regering blijkt dus niet verzekerd : - ten gevolge van de mislukking van de centrale strategie. - ten gevolge van het gebrek aan kontinulteit in een reeks verbintenissen; zo zou inzake tewerkstelling de Regering de verbintenis aangegaan zijn, de werkgelegenheid te handhaven op basis van de inleveringen die de werknemers sinds februari gedaan nebben en een derde arbeidscircuit op te richten zodat het aantal tijdelijke werkgelegenheden op 75.000 gebracht zou kunnen worden. Vandaag wordt het tewerkstellingspakt zelfs niet meer geciteerd als referte of als vertrekpunt voor de nieuwe maatregelen die aangekondigd worden en in plaats van versterkt te worden, kennen de maatregelen tot opslorping van de werkloosheid een beperking van 15 %, wat betreft het soort tewerkstelling. ' - een reeks stimulerende maatregelen hebben nagenoeg geen enkel interessant resultaat opgeleverd in 1982. Dit is het geval voor de detaxatie van de investeringen en voor de vermindering van de B.T.W. op de bouw. De vraag van een reorientatie van deze maatregelen dringt zich op. Bovendien kan men zich de vraag stellen of een heropleving mogelijk is zonder een aangroeien van de afzetmogelijkheden in het geval van investeringen en zonder meer betekenisvolle perspektieven inzake zekerheid van tewerkstelling en inkomen voor wat betreft de vraag naar woningen. - bepaalde uitgavenverminderingen schijnen wel bijzonder onwelkom indien het erop aankomt, de toekomst voor te bereiden : de vermindering van de uitgaven voor wetenschappelijk onderzoek op het ogenblik dat de research een belangrijk element van het mededingingsvermogen wordt en dat het land behoefte heeft aan een vernieuwing van zijn produktengamma voor de uitvoer, en de gedeeltelijke ontmanteling van de netten van het openbaar vervoer op het ogenblik van de energiebesparingen, kunnen wel bijzonder aan de kaak gesteld worden. - ten slotte zou de Regering ervoor moeten zorgen, de budgettaire 'mechanismen beter in handen te hebben indien ze haar saneringsbeleid met succes wil doorvoeren. 5. De problemen inzake tewerkstelling en werkloosheid worden steeds groter. Van oktoberl981 tot oktober 1982 is de ondertewerkstelling met 100.000, eenheden gestegen. In 1982 verwacht men een verder verlies van werkgelegenheden van meerdere tienduizenden eenheden. De daling van het B.N.P. in 1983 zal een nieuwe inkrimping van de tewerkstelling veroorzaken. Het onderzoek van minder globale gegevens, zoals deze welke afkomstig zijn van de bedrijfsraden, geeft al evenmin aanleiding tot veel optimisme. Zo ziet men in de sektor van de metaalverwerkende nijverheid dat, ondanks de gevoelige stijging van de investeringen en een heropleving van de produktie, de werkgelegenheid gevoelig gedaald is en zal blijven dalen. ' Als in een sektor die toch een zeker dynamisme kent in 1982, de evolutie van de werkgelegenheid zo teleurstellend is, wat moet dan gezegd worden van de sektoren waar strukturele moeilijkheden bestaan.
19.-
De oriëntering van de investeringen en het type van de technologieën die vandaag beschikbaar zijn spelen een negatieve rol in dé evolutie van de tewerkstelling. Zo hebben in de metaalverwerkende nijverheid een groeiend deel van de investeringen (vandaag 70 %)'tot doel, het produktie-apparaat te rationaliseren. In vergelijking tot de jaren 75-81 zal een nieuw element een rol gaan spelen op de arbeidsmarkt. -•> Terwijl in het nabije verleden de inkrimping van de industriële tewerkstelling gekompenseerd werd door een groei van de tertiaire sektor en van de openbare sektor; vermenigvuldigen vandaag de verdwijningen van werkplaatsen zich ook in deze, tot nu toe gespaarde sektoren, zowel om redenen van budgettaire aard en van rendabiliteit als ten gevolge van het bestaan van technologieën die ook dààr een aanzienlijke stijging van de produktiviteit verwezenlijken.
6. De kapitaalvlucht en de aangroei van de inkomens uit eigendom, in het bijzonder die welke gepaard gaan met, geen enkel ekonomisch initiatief, zijn elementen die een fundamentele onrechtvaardigheid betekenen in het 1 kader van de verdeling van de lasten van de krisis. De thans beschikbare gegevens wijzen erop dat de problemen inzake kapitaalvlucht ook In 1982 gesteld zijn, na de belangrijke bewegingen van 1981. \ Deze'Vertrekken" zijn schadelijk op meerdere niveau's : \ • - ze verplichten de overheidssektor, in het buitenland bijkomende leningen aan te gaan waardoor het niveau van de reserves1 van de N.B.B, kan gehandhaafd worden, maar wat belangrijke, rentelasten voor de begroting meebrengt en waardoor de balans van de lopende betalingen er steeds op achteruitgaat, terwijl'het kommercieel saldo nochtans verbetert; ' - ze maken de handhaving noodzakelijk van een politiek van hoge rentevoeten en zouden zelfs de terugkeer tot lagere rentevoeten in gevaar kunnen brengen, ook wanneer in de andere landen de trend om de rentevoeten te verlagen zich zal versterken. .
In plaats van een normale aanvulling te vormen voor een open ekonomie,' oefenen de bewegingen van de privë-kapitalen dus een beslissende en schadelijke invloed uit op het monetair en financieel beleid van het land.
7. De evolutie van de internationale ekonomische toestand is bijzonder zorgwekkend. • v ° De.beperkende politiek die praktisch overal gevoerd wordt, het financiële slop waarin, de ontwikkelingslanden zitten, en dat het I.M.F. weigert te verlichten door gepaste maatregelen te treffen, de afwezigheid van een bevredigende regeling van de internationale financiële en monetaire rui,mte ... leiden tot een inkrimping van de handel en tot een dreigende weder- ' geboorte van het protektionisme. ' In het bijzonder de,beleidskeuzen tot inkomensmatiging neutraliseren 1 elkaar in hun gevolgen voor het mededingingsvermogen en verminderen op gevaarlijke wijze de afzetmogelijkheden.
20.-
Rekening houdend met de graad van openheid van onze ekonomische strukturen, zijn deze evoluties zorgwekkend voor België en het is dus gepast, zich aan te sluiten bij het pleidooi voor de handhaving van de vrijhandel. I Dit begrip mag echter niet afgewend worden van zijn betekenis, in de zin van een verlies van de nationale soevereiniteit, bv. door de uitbreiding van een vrijhandel op financieel , vlak of door een stelselmatige bestrijding van de overheidstussenkomsten in de ekonomie. Integendeel, er dient een einde gesteld aan een zekere schijnheiligheid, en er dient bv. vastgesteld dat de beleidslijnen van inkomensmatiging, waardoor de produktiviteitstoename niet meer verdeeld wordt, een aanslag zijn tegen de dynamiek van de wederzijdse openheid van de markten. Bovendien lijkt het onontbeerlijk, ten overstaan van de onzekerheden die op de toekomst van de internationale betrekkingen wegen, dat gepaste maatregelen getroffen worden om op Europees vlak een zone te behouden of te versterken van voldoende autonomie voor de bevoorrading inzake voedingsmiddelen, voor ,de energie,, het muntbeleid en inzake de ontwikkeling van moderne technologieën.
J.C. VANDERMEEREN, Nationaal Sekretaris.
