VLAAMSE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE DE RAAD

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

VLAAMSE GEMEENSCHAPSCOMMISSIE DE RAAD ZITTING 2002-2003

4 FEBRUARI 2003

STEDENFONDS BRUSSEL Diagnosenota

693

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

–2– INHOUD Blz.

Vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

Deel I. De vaststellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Sociaal – demografisch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verbeteren van het ruimtegebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beheersing en (her)oriëntatie van de mobiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verhogen milieukwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De stad als aantrekkelijke woonplek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huisvesting in Brussel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het economische luik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werkgelegenheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3 6 8 10 12 15 18 20

9. 1. De ontwikkeling van een lokaal sociaal beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Gezondheidszorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. De brede welzijnsinvalshoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 26 28

10.Kwalitatieve uitbouw cultuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.Opwaardering van onderwijs en opleiding voor alle jongeren . . . . . . . . . . . . . . . 12.Achtergestelde wijken opnieuw laten aansluiten bij de dynamiek van de stad . . 13.Gelijke kansenbeleid vanuit de invalshoek etnisch-culturele minderheden . . . . 14.De kwaliteit van het bestuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

32 35 38 40 42

Deel II. In de richting van een stadsproject . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

47

A. Het Gewop omschrijft zijn stadsproject in drie grote uitdagingen . . . . . . . . . . . . B. Het regeerakkoord van de VGC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. SIF-evaluatie 2000-2001 : Besluiten en aanknopingspunten voor het Stedenfonds

47 51 56

Deel III.Werklijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61

A. Situering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Krachtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Strategische keuze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Strategische doelstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

61 62 63 64

–3–

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Vooraf Brussel beschikt in het Gewestelijk Ontwikkelingsplan (Gewop) over een eigen stadsproject; weliswaar intentioneel, niet geoperationaliseerd, zonder interpretatiekader en prioriteiten, maar wel gebaseerd op een globale diagnose van het Brusselse levenskader gekoppeld aan een ambitie en 12 prioritaire werklijnen. Voor de opmaak van de diagnosenota is dan ook rijkelijk geplukt uit het materiaal van het Gewop. Daarnaast is er gebruik gemaakt van bestaande teksten en materiaal uit de diverse VGC-beleidsdomeinen.

Deel I De vaststellingen 1. Sociaal-demografisch1 Op 1 januari 20002 bedroeg de Brusselse bevolking bijna 960.000 inwoners3. In Brussel bevinden zich in verhouding meer personen met andere etnische achtergronden dan in de rest van Vlaanderen: zowat 4/10 van de Brusselse bevolking is van vreemde origine. Net zoals in andere stedelijke centra liep ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest de bevolking sinds eind de jaren '60 terug. Deze achteruitgang is tot stilstand gekomen midden jaren '90 en is de laatste jaren zelfs omgebogen tot een lichte bevolkingsgroei. De bevolkingsafname tot het begin van de jaren '90 stemt overeen met een fenomeen van suburbanisatie. De recente groei van de Brusselse bevolking wordt verklaard door : ƒ een positief migratiesaldo van personen uit het buitenland; ƒ een zich herstellend binnenlands negatief migratiesaldo; ƒ een toenemend positief natuurlijk saldo. De demografische dynamiek in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kende lange tijd een vrij eenvoudig patroon: afname van de bevolking in de oude wijken en stabilisering of toename in de recenter verstedelijkte wijken. Als gevolg van de renovatie-inspanningen in de historische wijken en de vermindering van het aantal nieuwe verkavelingen in de tweede kroon is dit beeld de afgelopen 10 jaar echter diffuser geworden. Het gemiddeld inkomen van de Brusselaar Vanuit het oogpunt van het gemiddeld inkomen van zijn bevolking is Brussel geen rijke stad meer. Waar het gemiddelde inkomen van de Brusselaar in 1971 nog 139 % van het nationale gemiddelde bedroeg, strandt dit vandaag op 91,3 % van het Belgische gemiddelde4. Brussel is daarmee hekkensluiter5 en komt na Vlaanderen (105,5 %) en na Wallonië (92,7 %). Deze tendens wordt gestaafd door andere statistieken inzake werkloosheid, minimumloon, vastgoedprijzen, enz. Deze relatieve achteruitgang van de middelgrote inkomens is goed voelbaar in het centrum van het Hoofdstedelijk Gewest. Sint-Joost-ten-Node bvb. heeft een gemiddeld inkomen dat lager ligt dan de 1

Een deel van de gegevens komt uit het ‘Beleidsplan Cultuur 2003-2005’ van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. 2 Als bijlage zijn de meest recente cijfers van het NIS opgenomen, Nationaal Instituut voor de Statistiek, 01.01.2002 3 Dit cijfer omvat ook de mensen die een aanvraag tot regularisatie hebben ingediend. Bron : COOPARCH 4 Toch enige nuancering. De roerende en onroerende inkomens worden niet of maar gedeeltelijk opgenomen in de basis van het belastbare inkomen. Bovendien genieten de inkomens van bepaalde Europese ambtenaren of leden van het diplomatieke korps een specifieke benadering en komen ze niet voor in de beschikbare gegevens. 5 Dit fenomeen van relatieve teruggang van het gemiddelde inkomen per inwoner wordt voor de periode 19711998 in alle gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest waargenomen.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

–4–

helft van het gemiddelde inkomen van België. Deze tendens is sterker in Brussel dan in de andere stedelijke centra van het land. Gezinnen met een laag inkomen zijn in Brussel oververtegenwoordigd, tegenover een ondervertegenwoordiging van de gezinnen uit de middenklasse en de hoge klasse6. In 1971 was de situatie immers nog omgekeerd: Brussel kende toen een oververtegenwoordiging van de hoge en een ondervertegenwoordiging van de lage inkomens. In Gent en Antwerpen is er in 1980 een einde gekomen aan de relatieve achteruitgang van de gemiddelde stadsinkomens ten opzichte van die van het land. In Luik en Charleroi zet deze evolutie zich voort, maar echter minder snel dan in Brussel. Dit fenomeen is niet enkel een weerspiegeling van moeilijke situaties waarin mensen zich bevinden, maar heeft talrijke implicaties voor de algemene dynamiek van het gewest. De uittocht van de middelgrote inkomens en de welgestelde en vaak werkende bevolking naar de randgemeenten heeft gevolgen voor de mobiliteit, de kleinhandel, het onderhoud van de gebouwen, enz. Deze vaststelling heeft ook gevolgen op de Brusselse begroting, omdat ze hogere sociale uitgaven en minder beschikbare financiële middelen impliceert om de opdrachten van de gewestelijke openbare diensten te verzekeren. Ruimtelijke spreiding/concentratie. Cruciaal is de duale structuur van de stad en de plaats van de (allochtone) jongeren daarin. We verwijzen hiervoor naar Kesteloot, “Kansarmoede in achtergestelde buurten in het Brussels hoofdstedelijk gewest.”, 1999, onderzoek in opdracht van BHG. ‰ De centrumgemeenten en vooral de buurten in de westelijke sikkel zijn geëvolueerd tot zones waarin de sociaal-economische moeilijkheden zich concentreren. ‰ Tegelijk zijn dat de buurten waar de meeste (allochtone) jongeren opgroeien. ‰ Moeilijke buurten hebben m.a.w. ook stevige troeven: gelegen in het centrum van de stad met een overwegend jonge bevolking.

6 In 1997 ligt het aantal gezinnen met een belastbaar inkomen van minder dan 9.915,7 € (400.000 BEF) per jaar 17 % hoger dan het nationale gemiddelde (20 % van de Brusselse gezinnen tegenover 17 % van de belastingplichtige Belgische gezinnen). Ook voor de inkomens tussen 30.986,7 € (1.250.000 BEF) en 49.578,7 € (2.000.000 BEF) doet Brussel het merkelijk slechter 11, 8 % van de gezinnen tegenover 14, 4 % van de Belgische gezinnen.

–5–

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

BIJLAGE 1 Bevolkingssamenstelling – Nationaal Instituut voor de Statistiek

Bevolking per geslacht en per leeftijdsgroep – Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2002)

Vreemde7 bevolking per gewest en per geslacht (2002) 2002 België 846.734 - mannen438.115 - vrouwen408.619 Brussels 260.040 Hoofdstedelijk Gewest - mannen130.954 - vrouwen129.086 Vlaams Gewest 275.223 - mannen144.761 - vrouwen130.462 Waals Gewest 311.471 - mannen162.400 - vrouwen149.071

2002 Totaal 978.384 Leeftijdsgroep 0-19 230.400 jaar Leeftijdsgroep 20-64 589.465 jaar Leeftijdsgroep 65 jaar 158.519 en meer Mannen 468.723 Leeftijdsgroep 0-19 117.534 jaar Leeftijdsgroep 20-64 291.731 jaar Leeftijdsgroep 65 jaar 59.458 en meer Vrouwen 509.661 Leeftijdsgroep 0-19 112.866 jaar Leeftijdsgroep 20-64 297.734 jaar Leeftijdsgroep 65 jaar 99.061 en meer Toestand op 1 januari van het jaar volgens het Rijksregister. NIS, Bevolkingsstatistieken.

7

Vreemde nationaliteit

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

–6–

2. Verbeteren van het ruimtegebruik ‰ Het multifunctioneel karakter van het stedelijk gebied behouden en versterken ‰ Door het uitwerken van een gewenste ruimtelijke structuur voor het stedelijk

gebied worden de diverse stedelijke functies en activiteiten met elkaar in samenhang bekeken. In feite gaat het hier over de interne structurering van het stedelijk gebied in overeenstemming met de principes van het ruimtelijk structuurplan Vlaanderen. ‰ Het bestaand stedelijk weefsel vernieuwen door hergebruik en verdichting ‰ Meer halen uit het dicht bij elkaar voorkomen van functies in de stad door stedenbouwkundig ontwerp, samenwerking en afspraken ‰ Het uitbouwen van een groenstructuur op het niveau van het stedelijk gebied (met grote stedelijke en randstedelijke groengebieden, natuurelementen en stedelijke landbouwgebieden) die aansluiting geeft op de open ruimte buiten het stedelijk gebied ‰ Een complementair buitengebiedbeleid voeren in functie van landbouw, natuur en landschap en wonen en werken op een lokale schaal

Stand van zaken – algemeen - Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bestaat als een politiek-bestuurlijke entiteit pas sinds 1989 en toch heeft deze stad een belangrijk planningsinstrumentarium weten uit te bouwen, gaande van gewestelijk ontwikkelingsplan (Gewop), over gemeentelijke (Gemop) tot gewestelijk bestemmingsplan (Gbp) en de bijzondere bestemmingsplannen (Bbp). -

Sinds 15 oktober 2002 heeft het opnieuw een voor vijf jaar goedgekeurd Gewop dat richting moet geven aan overheidsinvesteringen. Voor de eerste keer doet een dergelijk ontwikkelingsplan ook uitspraken over andere beleidsdomeinen. Het Gewop beperkt zich niet tot de eigen bevoegdheden, maar bestrijkt alle beleidsaspecten.

-

Het Brussels Gewest bevestigt in dit tweede Gewop de optie van de gemengdheid. Het voegt daar zelfs uitdrukkelijk een gemengdheid in de bevolking aan toe (naar inkomen en afkomst).

Sterktes - Het multifunctionele zit er in deze stad geschiedkundig ingebakken. Buiten een aantal grootse monofunctionele ingrepen rond de stations is door de massale aanwezigheid van K.M.O.’s binnen de woonbuurten en door de geografische beperktheid van de stad een vrij dicht stedelijk weefsel gegroeid. -

Brussel heeft een sterke traditie van overlegstedenbouw, o.a. via de door de bewoners bevochten overlegcommissies en openbare onderzoeken. Alleen komt ook deze ‘traditie’ recent onder zware druk te staan, vooral omdat deze procedures alsmaar meer worden opgevat als een overleg tussen de verschillende instanties in plaats van met de bevolking.

-

De beperkte oppervlakte verplicht het Brussels hoofdstedelijk gewest om van inbreiding een topprioriteit te maken.

Zwaktes - Het multifunctionele komt alsmaar meer onder druk te staan door de steeds meer uitdeinende internationale, hoofdzakelijke tertiaire functie van deze stad, die dan nog binnen de huidige, vrij beperkte territoriale grenzen moet gehouden worden. Anderzijds is het een uitdaging om de mogelijkheden ervan goed te benutten.

–7–

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

-

Tegelijk ontstaat een moeilijk evenwichts- en machtsspel tussen het concurrentiële aantrekken van economische activiteit (tertiair) en de voornamelijk tertiaire ‘suburbanisatie’ in de rand rond Brussel.

-

De combinatie beperkte oppervlakte en de internationale politiek-economische positie zet zware druk op het behoud of de creatie van voldoende maatschappelijke infrastructuur. Deze functie heeft heel wat minder economisch en financieel belang.

Knelpunten - Typisch voor het Brussels stedelijk weefsel is het versnipperd privé-eigenaarschap. Brussel is een lappendeken met heel weinig overheidseigendom. Daar komt in de nabije toekomst ook weinig verandering in. Dit maakt een beleid van hergebruik en verdichting heel moeilijk. -

In Brussel moet voor alles overlegd worden. Een ‘stedenbouwkundige’ consensus van enig belang of omvang vraagt veel (onderhandelings-)tijd.

-

De VGC wordt niet altijd betrokken bij het uittekenen van een globaal stadsproject. Enkel wanneer het om een project met stadsfysische impact gaat, wordt de VGC bij het overleg betrokken.

Opportuniteiten - Het recent goedgekeurde Gewestelijk Bestemmingsplan geeft enige vorm van plan- en rechtszekerheid in verband met bestemmingen voor het (bijna) volledige Brusselse grondgebied. De relatieve onzekerheid die vroeger, door de bijzondere bestemmingsplannen, in de planning van Brussel was ingebakken, werd sterk aan banden gelegd. -

De overlegcultuur die sterk doorweegt in de politieke besluitvorming kan ook in het voordeel spelen. De VGC heeft daarin een traditie waarbij beleidskeuzes worden voorgelegd aan vertegenwoordigers uit het werkveld en experts op de verschillende actieterreinen. Deze traditie en deskundigheid kan aangewend worden om ook op het vlak van stedenbouw en stadsplanning een aantal procedures te verfijnen en uit te diepen of zelfs tot positieve actie te komen en het voortouw te nemen.

-

De rechtstreekse aanwezigheid van de VGC-Collegeleden binnen de Brusselse regering, die zo acties die op het terrein worden uitgeprobeerd, kunnen vertalen in Brusselse beleidsopties.

-

Het grote aantal bewonersgroepen in het Brusselse geeft de mogelijkheid om steeds te kunnen terugvallen op een georganiseerde basis, hoe klein ook, die reeds actief betrokken is en die over de nodige terreinkennis beschikt. Dit kan vanuit een invalshoek bewonersorganisatie, omdat de VGC verenigingen die onder meer aansluiten bij maatschappelijk opbouwwerk, ondersteunt. Voor het VGC-stadsbeleid is dit een uit te spelen troef, vooral ook omdat de VGC geen rechtstreekse verantwoordelijkheid draagt in problemen die bij deze organisaties worden aangekaart. In het recente verleden heeft de VGC reeds blijk gegeven van deze piste werk te kunnen maken.

-

Het bestaand instrumentarium waarop kan ingespeeld worden: buiten de instrumenten van stadsplanning (Gewestelijk ontwikkelingsplan en Gewestelijk bestemmingsplan en straks ook de gemeentelijke ontwikkelingsplannen) en groenaanleg (Groene netwerk) is er tevens de ordonnantie op de verlaten industriële sites, de bepalingen binnen het Gbp in verband met de strijd tegen de stadskanker, partnerships met de Gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij Brussel, … (zie verder per invalshoek)

-

De bijzondere impulsprogramma’s als het federaal Grootstedenbeleid (GSB) en het Stedenfonds zijn niet sectorgebonden en kunnen dus multifunctionele projecten uitwerken.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

–8–

3. Beheersing en (her)oriëntatie van de mobiliteit ‰ Een beheersing van de mobiliteitsvraag Het structureel beheren van het vervoersaanbod ‰ Een optimaal gebruik van de aangeboden verkeers- en vervoersinfrastructuur ‰ Specifieke aandacht voor de zwakke weggebruikers ‰ Beperken van de emissies van het transportsysteem ‰ Het optimaal inpassen van verkeers- en vervoersinfrastructuur in de omgeving ‰ Het creëren van een maatschappelijk draagvlak ‰

Stand van zaken – algemeen - De verplaatsingen met het openbaar vervoer, te voet en met de fiets zijn sinds 1991 opmerkelijk gedaald ten voordele van verplaatsingen per auto. Het marktaandeel van de auto is 55% in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en 74% in de randgemeenten. Het pendelverkeer blijft toenemen van 53,6% in 1991 naar 55,3% in 1998. Daarbij blijft het verkeer afkomstig van autosnelwegen toenemen (+37% tussen 1990 en 1998). Ook is er een dichtslibbing van het verkeer aan de tweede kroon, die wordt versterkt door de suburbanisatie en bedrijven die zich aan de rand vestigen. Het autosnelwegennet dreigt verzadigd te raken. Die toename veroorzaakt verkeersconflicten: knelpunten in residentiële wijken, problematiek van parkeergelegenheid gedurende de dag en een algemene verzadiging door irrationeel autogebruik. En het heeft negatieve effecten op de levenskwaliteit van de inwoners. - Vervoer van goederen over water is in onbruik geraakt binnen het gewest, ondanks de gunstige ligging van de Brusselse binnenhaven. - De verplaatsingen per fiets bedroegen in 1999 slechts 1,7%. In vergelijkend perspectief blijft het fietsgebruik beperkt. Om de becijferde doelstelling van 10% fietsgebruik te kunnen halen voor het gewest is er sowieso nood aan een structurele fiets- en mobiliteitsondersteuning. - Voor het openbaar vervoer is het aanbod van plaatsen/km tussen 1991 en 1998 met 22,7% gestegen, vooral te danken aan de ingebruikname van nieuwe metro- en tramtoestellen. De gebruikers zijn ontevreden over de vervoersfrequentie, over het aanbod na 18.00 u en over het stilliggen ’s nachts. De metro is onvoldoende voorzien op personen met een beperkte mobiliteit. De MIVB beschikt over een dienst aangepast vervoer. Sociaal Vervoer Brussel richt zich eveneens op deze groep mensen, maar kan ondanks herhaaldelijke capaciteitsuitbreidingen niet voldoen aan de bestaande vraag. Sterktes - Het Gewop met prioriteit 8: een mobiliteitsbeleid voeren dat zowel op de verplaatsingen als op het parkeren betrekking heeft en dat kadert in de verbetering van de openbare ruimte, het levenskader en de bescherming van de woonwijken, onder meer door middel van een kwaliteitsgericht beleid van openbare werken en een modale verschuiving van de auto naar andere vervoersmiddelen. -

Een Irisplan met acht actielijnen: acties rond de stadsstructuren (meer wandel- en fietsverkeer), rond de indeling van de openbare ruimte (groen netwerk), acties voor openbaar vervoer, acties rond vrachtvervoer, voor vermindering van het autoverkeer en het parkeren van wagens. Dit plan wordt binnen de vijf jaar herzien en men verwacht iets stringenter uitspraken over de actielijnen en de middelen die daaraan verbonden worden.

-

Een vrij stevig uitgebouwd net aan openbaar vervoer met een strakke organisatie als onderbouw via de Maatschappij voor Intercommunaal vervoer te Brussel.

-

We stellen vast dat de problematiek van de mobiliteit in het algemeen en de overlast van het autoverkeer binnen de woonbuurten van Brussel in het bijzonder, een belangrijke plaats inneemt in de publieke opinie en in de ‘politieke’ aandacht. Dit geeft meer ruimte voor al dan niet radicale maatregelen die hier en daar de kop opsteken.

–9–

-

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Twee Vlaams-Brusselse Collegeleden met rechtstreeks bevoegdheid inzake mobiliteit binnen de Brusselse regering. Zij zijn er, bijvoorbeeld, recentelijk in geslaagd om het hele Brusselse grondgebied verkeersvrij te maken gedurende één dag.

Zwaktes - Het bestaande stedelijke weefsel en wegennet werd uitsluitend op basis van de bereikbaarheid met de auto uitgedacht en vorm gegeven. Het ongebreidelde gebruik van de auto heeft jarenlang tot de topprioriteiten behoort. Knelpunten - Aangezien het autogebruik jarenlang heer en meester was, hebben veel ondernemers, handelaars en andere economische actoren zich geen zorgen hoeven te maken over hun inplantingswijze in de stad. Tegenover een wijzigende publieke opinie staat vandaag een sterk conservatisme van deze economische actoren die zich, vanuit enigszins begrijpelijk eigen belang, met hand en tand verzetten tegen radicale ingrepen. -

De alternatieven voor het autogebruik komen pas heel recent onder de aandacht, met ambitieuze, maar ongestructureerde, meestal punctuele initiatieven. Deze historische ‘achterstand’ verklaart ook het bijna totale gebrek aan infrastructuur om het nut van deze alternatieven te kunnen aantonen (vb: fietsgebruik zit in de lift, maar heeft zwaar te kampen met het schrijnend gebrek aan fietsvriendelijke infrastructuur).

Opportuniteiten - De uitbouw van het gewestelijk expresnet waarvoor nu ook de eerste financieringen werden afgesproken tussen de federale en de gewestelijke overheden, riskeert een echte kentering te brengen in het mobiliteitsbeleid van het Brusselse Gewest, waardoor de aandacht voor ander, openbaar, vervoer kan stijgen. -

Er bestaat een ‘fietspadenplan’ en de ‘stadswandeling’, die richting geven aan de financiering op het vlak van stadsaanleg. Men kan nu weten waar wat komt en daarop inspelen.

-

De Brusselse overheid ondersteunt ook alsmaar meer de alternatieven. Hier ligt een uitdaging om daarin mee te stappen en in te spelen op punctuele programma’s en acties, zoals bijvoorbeeld het veiliger maken van de schoolomgeving.

-

Het Gewop voorziet in gemeentelijke mobiliteitsovereenkomsten, een nieuwe beheersovereenkomst met de MIVB. Dit biedt mogelijkheden aan de ‘zachte sector’ om deze overlegmomenten goed en grondig voor te bereiden en te omkaderen, zodat op deze beleidsinstrumenten kan gewogen worden.

-

De ligging van de haven kan een troef worden voor de mobiliteit.

-

Het Sociaal Impulsfonds heeft reeds een aantal initiatieven ondersteund, die op een vrij ruime steun kunnen bogen en van daaruit groeikansen in zich dragen. We hebben in Brussel stevige Vlaams-Brusselse initiatiefnemers en een publieke opinie, waarop verder kan gebouwd worden. Met een bijkomende opportuniteit waarbij het gewestelijk beleid eveneens in VlaamsBrusselse handen ligt.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 10 –

4. Verhogen milieukwaliteit Verhogen van de waterkwaliteit & kwantiteit (regenwaterretentie) ‰ Verhogen van de bodemkwaliteit ‰ Zuiniger omgaan met energie t.b.v. een betere luchtkwaliteit ‰ Beperken van de hinder (geluid, licht, geur) ‰ Toename van de biodiversiteit (natuur, bos en groen, landschappen) ‰ Beperken van de afvalproblematiek ‰ Stimuleren verantwoord productgebruik ‰ Het creëren van een maatschappelijk draagvlak ‰

Stand van zaken – algemeen - Het afvalbeleid komt in Brussel maar traag op gang. Gescheiden ophaling leidt nog niet persé tot gescheiden behandeling en recyclage. - In Brussel is de uitstoot van vervuilende stoffen voornamelijk toe te schrijven aan het autoverkeer en de stadsverwarming. Het observatorium voor de luchtkwaliteit stelt vast dat het respecteren van de Kyoto-normen e.a., die van kracht worden in 2005 en 2010, niet gegarandeerd is, gezien het intense autoverkeer. - De biologische kwaliteit van het oppervlaktewater is overal erg slecht. Het rioleringnetwerk is nog van het eenheidstype, het afvalwater wordt dus onnodig verdund. Sterktes - Het Gewop prioriteit 9: borg staan voor een rationeel beheer van de hulpbronnen, een actief beleid voeren ter vermindering van de overlast door in de eerste plaats te streven naar een vermindering van het autoverkeer en het groene karakter van het gewest versterken. -

Het milieubeleid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een breed beleid, dat echter niet al te diepgaand doorgaat op oorzaken en keuzes. De meeste milieuthema’s worden wel aangeraakt, maar het is slechts op het vlak van monitoring dat het gewest vrij goed wordt opgevolgd. Er bestaat vrij veel planmateriaal en plaatsbeschrijvingen: plan voor een structurele verbetering van de luchtkwaliteit (in opbouw), plan voor de strijd tegen geluidshinder in de stedelijke omgeving, ordonnantie ‘lucht’, ‘plan voor een groen en blauw netwerk’, afvalpreventieplan, klimaatplan, ‘Plan Netheid’,…

-

Het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) en het Agentschap Net Brussel zijn stevig uitgebouwde administraties die heel wat dienstverlening leveren. Er moet echter wel rekening gehouden worden met de eigen wetmatig- en geplogenheden binnen de diensten en de moeilijke relatie tussen instituut, agentschap en de beleidsvoerders. Er is echter wel meer openheid en bereidheid tot dialoog dan bij andere structuren, zoals de MIVB.

Zwaktes - Er gaat vanuit beleid en administratie veel aandacht naar de grotere investeringen, zoals de waterzuivering, de verbrandingsoven en de grote recyclage, maar men is er veel minder vertrouwd met initiatieven in de volksbuurten en terughoudend bij de opbouw van alternatieven. -

Versnippering van het afvalbeleid (Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM), Agentschap Net Brussel, de gemeenten, projecten o.a. in het federaal Grootstedenbeleid (GSB)). De middelen van Agentschap Net Brussel zijn te beperkt. Ad-hocprojecten zoals in het GSB zijn noodzakelijke aanvullingen.

Knelpunten - Buiten de Brusselse milieukoepels is er weinig professioneel ondersteund verenigingsleven dat zich actief inlaat met milieu en preventie. Alleen het Abea, Brusselse energieagentschap is op dat vlak een mogelijke uitvoerende partner. Op het vlak van onderwijs is ook het MOS

– 11 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

(Milieuzorg op School), dat vanaf dit jaar een Brusselse werking heeft, een mogelijke partner. Daarnaast bestaat er het vrijwilligerswerk rond milieu en preventie. -

De werknormen moeten dringend worden bijgesteld. Om de normen te halen van Kyoto of andere ‘Genèves’, geeft het Brussels Gewest, binnen het Gewop, terecht aan dat op het vlak van het autoverkeer bijvoorbeeld een minimale vermindering van 20% moet bereikt worden tegenover de cijfers van 1999. Dit betekent dat alle inspanningen die richting zullen moeten uitgaan en kleinschalige initiatieven nog minder aan de orde zullen zijn dan in het huidige milieubeleid.

Opportuniteiten - Afvalpreventie: sensibilisering, individueel composteren en recyclage, containerparken, promotie van verenigingen uit de recuperatie. Er is op dit vlak nog zoveel nodig, dat initiatief op experimentele basis of onder partnership meer dan welkom is. -

Het Agentschap Net Brussel heeft reeds ervaring opgedaan in de relatie tussen sociale tewerkstelling en reinheid en kan dat, na een evaluatie, eventueel verder uitbreiden naar aanleiding van andere investeringsprogramma’s of andere initiatieven.

-

Het beheer van de groene ruimten is dringend, ook volgens het Gewop, aan herziening toe: nieuwe overeenkomsten tussen gemeenten en Gewest, onder gezamenlijke regels vanuit het Bim. Vooral inzake beheer van buurtgroen ligt ruimte die via alternatieve tewerkstelling kan ingevuld worden.

-

Er kan in dit kader tevens heel wat aandacht gaan naar ingroeningsprojecten: gevelbeplanting, groene daken en binnenterreinen. Dit wordt binnen het Gewop aangegeven als werkpiste en kan heel goed worden ingevuld door de Vlaams-Brusselse verenigingen of buurtorganisaties.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 12 –

5. De stad als aantrekkelijke woonplek ‰ Het bestaand stedelijk weefsel vernieuwen door hergebruik, verdichting en ontpitting De woonfunctie wordt verweven met woonondersteunende functies zoals winkels voor dagelijkse aankopen, horeca, kleine bedrijven, openbare en private nutsvoorzieningen en diensten, parkeer- en openbaar vervoervoorzieningen, sociaal-culturele inrichtingen en recreatieve voorzieningen ‰ In het stedelijk gebied wordt ervoor gewaakt dat aan alle groenbehoeften, dit zijn deze op buurt-, wijken stads(deel)-niveau (oppervlakte, afstand en bereikbaarheid) wordt voldaan, enerzijds met een gebruiksfunctie, anderzijds met aandacht voor de belevingswaarde ‰ Kwaliteit van collectieve en openbare ruimte verhogen ‰ Een verbeterde bereikbaarheid van de woonplaats met het stedelijk centrum en/of de standsrand en/of de stedelijke voorzieningen voor voetgangers, fietsers en gebruikers van het openbaar vervoer ‰ Stimuleren van duurzaam bouwen ‰ Gebruik maken van opportuniteiten bij de ontwikkeling van duurzame wijken ‰

Stand van zaken – algemeen - Historisch gezien heeft het stadsvernieuwingsbeleid zich eerst geconcentreerd op de huisvesting, vervolgens uitgebreid tot de fysieke woonomgeving en de concentratie van middelen in de perimeters voor de versterkte ontwikkeling van de huisvesting, om momenteel de geïntegreerde benadering voorop te stellen in een doelgerichte investering in de meest verarmde gebieden via de wijkcontracten. -

Al zijn er duidelijke aanwijzingen dat de achteruitgang van centrale wijken afgeremd wordt; het stimuleringseffect voor privé-investeerders – zoals dit bijvoorbeeld het geval is voor de stadsvernieuwingsaanpak in Lyon of Barcelona – is blijkbaar achterwege gebleven. In laatst genoemde steden lag het zwaartepunt van de overheidsinvesteringen op de aanpak van de openbare ruimtes – veel meer dat dit het geval was en is in Brussel.

-

Via het SIF werden aanzetten gegeven voor het debat omtrent stedelijkheid tussen de VGC en andere overheden.

Sterktes - Opmerkelijk binnen het Gewop: de verloedering van de gebouwen en de daaruit volgende toename van braakliggende terreinen en stadskankers, gekoppeld aan een algemeen tekort aan werkgelegenheid, maakt dat deze wijken een slechte stedenbouwkundige en sociaaleconomische toestand kennen. Om deze problemen op te lossen, moet de overheid haar inspanningen hierop toespitsen via een geïntegreerd beleid. Om de verarmde stedelijke zones te renoveren, moet elk domein van de gewestelijke politiek gemobiliseerd worden. -

Gestructureerd investeren is mogelijk gemaakt door het kaderprogramma wijkcontracten. Het kan, symbolisch dan, als een trechter fungeren voor veel overheidsbeleid en dito investeren. Voor dat deel van de Vlaams-Brusselse investeringen die complementariteit nastreven met het Brusselse beleid, bieden de wijkcontracten een gedegen werkinstrument. Dit kan zowel in de creatie van wijkinfrastructuur als in de sociale investeringen. Het geraakt ook alsmaar meer ingeburgerd als werkkader voor overheidsinitiatief op het vlak van de stadsherwaardering.

-

De Brusselse regering blijft een strak ritme aanhouden binnen het kaderprogramma wijkcontracten: elk jaar worden een aantal nieuwe wijkcontracten (jaarlijks budget 25 mio euro) opgestart die telkens over een globaal budget van ongeveer 10 miljoen euro (Brussels gewest, gemeente (minimaal 10%) en federale overheid via het Samenwerkingsakkoord Federale Staat – Brussels Hoofdstedelijk Gewest) kunnen beschikken voor een programma over vier jaar.

– 13 –

-

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Er is, analoog met de mobiliteit, stilaan een kentering aan het ontstaan in de omgang en het belang van de openbare ruimte. Dit wordt nu, bijna als een echt transversaal thema, mee opgenomen in de investeringsprogramma’s.

Zwaktes - Het wijkcontract heeft, naast de verdienste het enige kanaal te zijn waarlangs gestructureerd kan geïnvesteerd worden, ook zwaktes. Eén ervan is de eenzijdigheid waarmee het begrip sociale stedelijke ontwikkeling wordt ingevuld. Door zijn geschiedenis zit het wijkcontract vooral op de piste huisvesting en openbare (straat-)ruimte en heeft het moeilijk om andere domeinen bij het contract te betrekken. -

Niettegenstaande de hernieuwde aandacht voor de openbare ruimte, wordt deze nog steeds op een vrij eenduidige manier aangepakt: zo net en controleerbaar mogelijk, zonder voldoende te investeren in het voorafgaand overleg en het diverse gebruik van deze ruimtes. Ook het beheer van deze ruimten stelt problemen van bevoegdheden en knowhow.

-

Er is weinig of geen ervaring met public-private-partnerships. Het Gewest is er tot nu toe niet in geslaagd op grote schaal privé-investeerders te mobiliseren (alleen Gomb, afvalverwerking, verbranding, waterzuivering en haven). Deze situatie is ongetwijfeld voor een deel te verklaren door een slechte definitie van de rol van iedere partij. De weinig bestaande partnerships beperken zich vaak tot medefinanciering zonder grote risico’s voor de investeerders. Het Gewest is dan ook, via het Gewop, vragende partij om hier werk van te maken, op basis van Europese principes.

Knelpunten - De reflectie over het stedelijk beleid en de stadsontwikkeling gebeurt op een vrij gefragmenteerde manier: verschillende gelijklopende thema’s worden, zonder enig overleg of samenwerking, op heel verschillende plaatsen gevoerd, waardoor de indruk ontstaat ter plaatse te blijven trappelen. -

Het betrekken van andere beleidsdomeinen binnen de wijkcontracten is een noodzakelijke, maar nieuwe onderneming, waarbij de ongelijkheid tussen de middelen en de prioriteiten voor heel wat terughoudendheid zorgen. Het gaat om een soort van pleinvrees, waarbij elke overheidsactor, overtuigd van het nut, eerder wacht op een zet van de andere.

-

Onderzoeken bevestigen de droom van “huis met tuin” en een eerder antistedelijke mentaliteit: 40% van de Brusselaars wil liever wonen in een stad zonder het karakter van een stad en hecht meer belang aan een leven in rust en veiligheid.

Opportuniteiten - Waar ze tot nu toe beperkt bleef tot een instrument voor de grootschaliger investeringen, krijgt de Gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij de opdracht om haar dienst economische expansie ook alsmaar meer uit te bouwen in functie van de buurtontwikkeling, zodat deze straks een belangrijke partner kan worden in de stadsontwikkeling. De Gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij zal daarin van koers moeten veranderen en aansluiting vinden met het plaatselijke verenigingsleven. -

Ook de (15) handelskerncontracten geraken alsmaar meer ingeburgerd als instrument in de stadsontwikkeling. In de programma’s wordt echter nog al te veel aandacht besteed aan de pure commerciële belangen en niet zozeer aan de belangen van de omgeving van de handelsassen. Binnen de verschillende teams verbonden aan deze ‘contracten’ komt daar echter stilaan verandering in. Het geeft in elk geval de kans om in dergelijke stadsdelen een verankeringspunt te vinden voor sociaal Vlaams-Brussels initiatief.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 14 –

-

Er komt volgens het Gewop een gewestelijke (administratieve, multidisciplinaire en transversale) cel voor de openbare ruimte die tot een werk- en actieplan moet komen in verband met uitbouw van de groene ruimten, ook buurtgroen en ingroening en tot beheerformules en –regels.

-

Het Gewop stelt tevens een nieuw instrument in het vooruitzicht in verband met de bescherming en de renovatie van binnengebieden: middelen voor de recuperatie van bebouwde percelen, de afbraak van illegale constructies, voor ingroening en daktuinen.

-

Het Gewop spreekt tevens van het opstellen van een gewestelijke kadaster van collectieve infrastructuur, dat binnen het jaar (oktober 2003) moet opgesteld worden in een samenwerking tussen gemeente, VGC en anderen. In de toekomstige investeringen die hierop zouden moeten gebaseerd zijn, wordt speciale aandacht gevraagd voor kinderen en voor de buurt: stimuli voor gemeenten om, in samenwerking met de gemeenschappen, aan buurtbeleid te doen (opzetten van kleine, plaatselijke culturele infrastructuren)

-

Het impulsmatige van het SIF kan worden afgebouwd en met het Stedenfonds kan worden gewerkt aan een stedenbeleid dat minder impulsmatig is dan het SIF. De aandacht zal dan gaan naar samenwerking met andere actoren en programma’s.

– 15 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

6. Huisvesting in Brussel ‰ De kwaliteit van de woningen verbeteren Aanbod aan betaalbare woningen doen toenemen ‰ Een meer gedifferentieerde samenstelling (qua type en prijsklasse) van de stedelijke woningmarkt stimuleren en realiseren ‰ Een leefbare sociale huisvesting creëren of instandhouden ‰

Stand van zaken – algemeen - Het aantal eigenaars is tussen 1981 en 1991 gestegen van 31% naar 38%. Deze trend heeft vooral te maken met de aankoop door jonge gezinnen, buitenlandse gezinnen en het fenomeen van de “noodkoop”. -

Momenteel bestaan er in het Brusselse gewest: 38 000 sociale woningen (met minstens 15.000 gezinnen op de wachtlijst, een 9000-tal woningen van gemeenten en OCMW’s , 1100 woningen van gemeenten en OCMW’s (op 10 jaar tijd werd hieraan door het gewest en gemeenten zowat 5 miljard BEF besteed), 800 huurwoningen (huurhulp) van het Brusselse Woningfonds, 650 woningen beheerd door de Sociale Verhuurkantoren (2000 gezinnen op de wachtlijst).

-

Door middel van een aantal acties heeft het SIF enkele positieve aanzetten gegeven: prospectie-experiment, ondersteuning van sociale verhuurkantoren, onderzoek naar concrete formules van prefinanciering voor renovatiepremies.

Sterktes - De middenklasse woningen worden reeds jaren sterk gepromoot en dat op basis van een uitgesproken beleidskeuze (kapitaalkrachtige burgers terughalen naar de stad) en van een vrij goed uitgebouwd instrumentarium met de Gomb voorop (1000 woningen op 10 jaar tijd) -

De knowhow van het Woningfonds Brussel die zich, naast het uitgebreid instrumentarium aan goedkope en soepele leenformules, tevens kan concentreren op een grootschaligere renovatie van met sociale woningen gelijkgestelde huisvesting (gemengde formules huurkoop). Van 1995 – 2000 kregen 1767 gezinnen een goedkope lening.

-

In de begroting 2003 is het budget voor huisvesting opgetrokken; o.a. het Woningfonds krijgt 35% meer middelen.

-

Een vrij sterk georganiseerd en professioneel ondersteund verenigingsleven (ook langs Vlaams-Brusselse kant) op vlak van recht op wonen, sociale verhuurkantoren, de verdediging van de huurders en andere verenigingen die actief zijn op het vlak van integratie via huisvesting.

Zwaktes - Het aantal gecreëerde sociale woningen maakt 8% van de woningmarkt uit (of 9% indien ook de woningen van het woningfonds en sociale verhuurkantoren ingerekend zijn) of 13, 5 % van het verhuurpark (17,9 in Vlaanderen en 25,1% in Wallonië). Daartegenover staat dat een kleine helft van de Brusselse bevolking op basis van de toelatingscriteria in aanmerking komt voor een sociale woning. -

Binnen het sociale huisvestingspark is er weinig differentiatie: veel grotere gehelen met nagenoeg geen wooneenheden voor grote gezinnen.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 16 –

-

De sociale woningbouw in Brussel heeft heel weinig ervaring met het betrekken van privéfinancieringen binnen de creatie van sociale woningen. Er wordt op dit vlak geëxperimenteerd binnen het instrument Wijkcontracten.

-

De broodnodige aanpak van de omgeving, inbegrepen de buurtinfrastructuur, rond de sociale woningen. Recent werd dit thema aangekaart bij het afsluiten van het Samenwerkingsakkoord Federale Staat – Brussel en wordt daar een extra budget voor vrijgemaakt.

-

De globale kwaliteit van het Brussels woningpark blijft ontoereikend (cfr. onderzoek “Diversités urbaines” in 1998 bij 4 690 Brusselse gezinnen): 19% van de woningen beschikt niet over “klein comfort”, 10% bevindt zich in ontoereikende of slechte toestand. De statistieken bevestigen een harde kern van ongezonde en leegstaande woningen waarvoor eigenaars onvoldoende worden aangepakt.

-

Het is zeker nog één jaar wachten op een concreet uitvoerbare huisvestingscode om tot afdwingbare kwaliteitscriteria te komen. Dit is broodnodig binnen een stedelijk weefsel als Brussel met overgroot percentage aan verhuurders – niet bewoners. Tot dan is het bij de juridische ondersteuning van huurders roeien met de riemen die we hebben, d.w.z. weinig in een juridisch kader dat uitgaat van de bescherming van de privé-eigendom.

-

Met betrekking tot de prospectie op de woonmarkt heeft men weinig kanalen waarin de markt wordt opgevolgd. Om hierop in te spelen, werd er in het SIF in een beperkt aantal wijken reeds een experiment opgezet. Het betrof hier de prospectie van een beperkt aantal wijken met als doel na te gaan hoe het aantal woningen dat wordt verhuurd door de sociale wooninitiatieven kon worden verhoogd.

-

Een systeem van huurtoelagen dat weinig rendabel lijkt. De toelagen worden verbonden met een woning en niet aan de situatie van de huurder en blijven beperkt in de tijd en afhankelijk van niet gecoördineerde regels.

Knelpunten - De druk op de privé-huisvestingsmarkt blijft fors stijgen. Vooral de prijzen van de woningen van middelmatige en lage kwaliteit is in vele gevallen relatief hoog. -

De armoede van de huurders en kandidaat-huurders van sociale woningen stijgt. Bijgevolg zien de openbare vastgoedmaatschappijen (OVM) hun huurinkomsten dalen, alsook hun investeringscapaciteit. De achterstand in de renovatie van de sociale huisvesting zorgt ervoor dat van creatie van sociale woningen nog weinig werk wordt gemaakt. Daarbij kan de sector van de sociale huisvesting slechts via een, door de regering goedgekeurde, driejaarlijkse planning investeren (behalve via de eigen middelen). Dit maakt van de meeste OVM weinig dynamische en flexibele partners in de sociale woningbouw.

-

De sociale en economische moeilijkheden drijven migranten en asielzoekers naar de secundaire huisvestingsmarkt waar schrijnende huisvestigingsomstandigheden vaak samen gaan met uitbuiting.

-

De prefinanciering van de renovatiepremies blijft op dit moment moeilijk. Om renovatiepremies binnen de moeilijkere buurten van Brussel ingang te doen vinden, moet er een oplossing komen voor het gebrek aan investeringskapitaal bij de meeste kandidaatrenoveerders (noodkopers).

-

De stijgende druk op de privé-markt maakt het ook voor sociale verhuurkantoren moeilijk om betaalbare woningen in beheer te krijgen.

– 17 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Opportuniteiten - De nieuwe regelgeving op het vlak van renovatiepremies biedt voor de betrokken buurten niet veel vernieuwing, maar geeft de sociale verhuurkantoren wel een cruciale rol: verhuurders-niet-bewoners moeten een overeenkomst afsluiten met sociale verhuurkantoren (of een door het gewest erkende renovatievereniging). -

Het is recent mogelijk geworden voor de Openbare vastgoedmaatschappijen (OVM) om ook kleinere projecten te realiseren. Dit betekent dat de openbare vastgoedmaatschappijen actief kunnen aangesproken worden in een operatie van stadsrenovatie.

-

Het bestaand instrumentarium: het renovatiepremiestelsel, de wijkcontracten, de leegstandtaks, de Gomb (koopwoningen aan 867 EUR/m), het Woningfonds (leningen en huurhulpformule) en de ovm’s. Daarnaast hebben verschillende types van verenigingen een officieel statuut en betoelaging: waaronder het netwerk ‘wonen’ (met duidelijke optie om het renovatieadvies naar de wijken te brengen en niet meer uitsluitend te centraliseren binnen de stadswinkel), de sociale verhuurkantoren en renovatieverenigingen met hun officieel statuut binnen de renovatiepremie en de verenigingen voor integratie via huisvesting. Ze vormen een belangrijke mogelijkheid om o.a. vanuit de VGC (zonder rechtstreekse huisvestingsbevoegdheid) mee te werken aan oplossingen voor het cruciaal huisvestingsprobleem. Er moet dan wel gewerkt worden aan de technische expertise (financieel, bouwkundig en strategisch beheer).

-

Binnen het SIF werden initiatieven genomen voor de ondersteuning van sociale verhuurkantoren. Inmiddels werd er een nieuwe gewestregeling voor de sociale verhuurkantoren uitgewerkt die nieuwe opportuniteiten biedt aan de sociale verhuurkantoren.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 18 –

7. Het economische luik ‰

‰ Bevorderen van de groeicapaciteit Bevorderen differentiatie in economisch weefsel ‰ Duurzame groei

Stand van zaken – algemeen - Brussel is het belangrijkste economisch centrum van het land: goed voor 19% van het nationaal BBP en voor 1/6 van de arbeidsplaatsen. Op Europese ranglijsten staat Brussel 2e voor internationale congressen, 4e op de vastgoedmarkten voor kantoorruimten, 5e als voorkeurstad voor de Europese ondernemers. -

De economische groei is er evenwel zwakker dan in de rest van België (ook in vgl. met de andere Belgische steden – maar beter dan de meest andere Europese metropolen); het groeipotentieel schuift op naar de Rand. Ook het gemiddeld Brussels inkomen is vandaag lager dan in de twee andere gewesten. o In de traditionele industrie zet de structurele achteruitgang zich voort; de fabrieksindustrie vertegenwoordigt slechts 10% van de laaggeschoolde arbeid. Het zijn vooral de bouw , horeca, vervoer en handel die laaggeschoolden en Brusselaars tewerkstellen. Hoogtechnologische segmenten worden onvoldoende aangetrokken. o “Hightech”-activiteiten ontwikkelen zich vooral in de ICT-sector. De sector richt zich evenwel op de lokale markt en minder op technologische innovatie en dit ondanks de nabijheid van universiteiten en hogescholen. o In de sector van de diensten stelt men een overwicht vast van de non-profitsector , alsook een sterke aanwezigheid van de bank- en verzekeringensector. Eveneens sterke stijgers zijn de vrije beroepen en diensten aan ondernemingen. o De handel vormt een belangrijke factor van lokale en stedelijke ontwikkeling (inclusief de tewerkstelling van laaggeschoolden). Brussel heeft nog altijd de grootste commerciële aantrekkingskracht van het land (er is evenwel concurrentie op komst). De interactie van handel met plaatselijke ontwikkeling/ wijkcontracten blijft alsnog uit. De handelskerncontracten vormen in dit verband één van de belangrijkste beleidsinstrumenten. o Een belangrijk groeipotentieel vormen ambachten, kunstberoepen en beroepen m.b.t. de monumentenzorg.

-

Het Brussels hoofdstedelijk gewest staat momenteel voor een 600 000 arbeidsplaatsen; dit is goed voor één zesde van de Belgische banen. De werkgelegenheid brokkelt af ; het laatste decennium kende een daling met 3%, terwijl in Vlaanderen de werkgelegenheid met 3% stijgt. De arbeidsplaatsen worden tot nagenoeg 60% ingenomen door pendelaars.

-

Ruimtelijke spreiding, de economische activiteit is sterk geconcentreerd in de 1e kroon, terwijl de 2e kroon een meer uitgesproken residentieel karakter heeft. In het westen domineert de industriële activiteit; terwijl de diensten zich concentreren vanaf het centrum in oostelijke richting.

Sterktes - Uit haar status van internationale hoofdstad en congresstad haalt Brussel een belangrijke economische impuls. Beide zorgen voor een belangrijke bron van directe en indirecte werkgelegenheid alsook voor financiële inkomsten. Bij de Brusselse bevolking heerst evenwel terughoudendheid t.a.v. Europa, omwille van de stedenbouwkundige weerslag en het gebrek aan verantwoordelijkheid van de Europese instellingen m.b.t. de stedelijke ontwikkeling. -

De verbondenheid van de Gewestelijke Investeringsmaatschappij Brussel met het economisch leven binnen Brussel, zeker indien het gaat om beperktere steunformules. Ze heeft

– 19 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

een vrij gedetailleerd instrumentarium uitgebouwd dat echter nog niet voldoende bekend is en nog flexibeler kan georganiseerd worden. Zwaktes - Er dreigt een overspecialisatie in de administratieve functies, met een risico op gebrek aan diversiteit, met gevolgen voor de gewestelijke inkomsten en in contrast met het profiel van de Brusselse werkzoekenden. Van de actieve Brusselaars genoot 40% hoger onderwijs; een duidelijke verwijzing naar een ‘intellectualisering’ van de arbeidsmarkt. -

De interactie van de handel met plaatselijke ontwikkeling/wijkcontracten blijft alsnog uit. De handelskerncontracten vormen in dit verband één van de belangrijkste beleidsinstrumenten.

-

41% van de werkzoekenden is van buitenlandse origine.

Opportuniteiten - Het internationaal en intercultureel karakter, dat tot nog toe te weinig als economische troef uitgespeeld wordt. -

De aanwezigheid van hogescholen en universiteiten die een belangrijke bijdrage kunnen leveren in economische en sociale innovatie (hoogtechnologische innovatie, creatie van ondernemingen, wetenschappelijke ondersteuning van sociale vernieuwing).

-

Het Gewop en het Brussels actieplan voor de werkgelegenheid dat een duidelijke lans breekt voor duurzame ontwikkeling en de afstemming tussen economische ontwikkeling en de plaatselijke werkgelegenheid. De stedelijke context is ook een geschikte context voor kleinschalige, sociale, bewonersgerichte werkplaatsen en voorzieningen (sociale economie bedrijven, nieuwe ambachten, buurtdiensten, …).

-

Voor de sociale economie biedt een nieuwe ordonnantie nieuwe opportuniteiten.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 20 –

8. Werkgelegenheid ‰ Meer kansengroepen aan het werk ‰ Meer duurzaam personeelsbeleid ‰ Afstemming vraag en aanbod ‰ Opleiding en vorming ‰ Afstemming arbeid en vrije tijd ‰

Herwaardering van ondergewaardeerde arbeid en bestaande vormen van ‘werk’ die niet tot de arbeid gerekend worden

Stand van zaken – algemeen - Werkloosheid treft één vierde van de actieve bevolking (indien oudere werklozen en bruggepensioneerden meegerekend worden). In oktober 2002 bedroeg het totale aantal Brusselse werkzoekenden 82.849 personen, waaronder 57.777 volledig uitkeringsgerechtigde werklozen. -

De werkloosheid heeft een uitgesproken stedelijke component. In vergelijking met andere Europese hoofdsteden is in Brussel het verschil (6,5%) met het landelijk gemiddelde evenwel het grootst.

-

Het aantal jonge werklozen steeg het snelst in het Brussels gewest, één derde van de (nietschoolgaande?) jongeren tussen 20 en 24 jaar geniet momenteel een werkloosheidsuitkering. Om en bij de 15 000 jongeren onder de 25 jaar zijn werkzoekend.

-

De breuk op de arbeidsmarkt situeert zich uitdrukkelijk op het niveau van de scholing: een dalend werkaanbod voor mensen met een beperkte scholing en onderscolarisatie van de Brusselse bevolking.

-

De ruimtelijke spreiding is typisch. De centrumgemeenten (of de gemeenten met de hoogste armoede-indicatoren) worden geconfronteerd met de hoogste werkloosheid : 2/3 van de jonge werklozen wonen in 6 van de 19 gemeenten: Anderlecht, Sint-Gillis, Molenbeek, Sint-Joost, Schaarbeek en Brussel Stad.

-

Anderzijds wordt vastgesteld dat het BHG nog slechts 2.400 Nederlandstalige nietwerkende werkzoekenden telt. Bijna een derde van het totaal is van niet-Europese origine. Bovendien vraagt de Brussels arbeidsmarkt in bijna 50% van de knelpuntvacatures tweetaligheid.

Sterktes - Een gewestelijk erkenningskader voor de socio-professionele inschakelingsacties dat uitdrukkelijk kiest voor een model dat sociale en professionele ontwikkeling combineert. -

Er bestaat een uitgebreid systeem van tewerkstellingsmaatregelen (Geco, DSP, …)

-

Vrij veel en vrij dynamisch sociaal Vlaams-Brussels initiatief vanuit het verenigingsleven, dat het echter moeilijk heeft om zich in te passen in een sterk uitgebouwd, maar geïnstitutionaliseerd Frans-Brussels veld. Deze laatste kennen een sterke verstrengeling tussen gemeenschaps-, gemeentelijk en gewestelijk beleid, wat bij de Vlaams-Brusselse sector veel moeilijker ligt.

-

De arbeidsmarkt wordt opgevolgd binnen de Brusselse Gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling, door het Observatorium van de arbeidsmarkt en kwalificaties.

– 21 –

-

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Sterk uitgebouwde overlegstructuren en coördinatiestructuren: de Socio-Economische Raad, het Territoriaal Pact, het Brussels Nederlandstalig Comité voor Tewerkstelling en Opleiding (BNCTO), de Missions Locales (ML) en het Overleg Opleidings- en Tewerkstellingsprojecten Brussel (OOTB).

Zwaktes - De Vlaams-Brusselse initiatieven zijn lokaal weinig ingebed, wat gevolgen heeft voor het publieksbereik en de samenwerkingsmogelijkheden met gemeentelijke structuren/initiatieven: Plaatselijk Werkgelegenheidsagentschap, Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn, Missions Locales (ML), de werkgelegenheidsinitiatieven in het federaal Grootstedenbeleid. -

Ondanks coördinatie is het werkveld van de socio-professionele inschakelingssector te versnipperd en moet er dringend werk gemaakt worden van professionaliseringsstrategieën en schaalvoordelen.

-

De actoren in de beroepsinschakeling zijn divers: de institutionele instanties (BGDA, VDAB, de onderwijspartners en de middenstandsopleidingen), de sectoriële initiatieven en zgn. derden sector. Bruggen tussen deze initiatieven zijn nodig om tegelijk toegankelijke en kwalificerende leertrajecten te maken. De uitbouw van de “professionele referentiecentra” voor stadsberoepen vormt hiertoe een belangrijk aanknopingspunt.

Knelpunten - De overgang van een vrij groot aantal jongeren van migrantenorigine naar de actieve leeftijdsgroep wordt een sleutelmoment. Nu reeds is de jongerenwerkloosheid in combinatie met de geografische dualisering is uiterst alarmerend. Urgente maatregelen dringen zich op, maar kunnen niet eenduidig en eenmalig zijn. -

De bereikte niveaus van opleiding en taalvaardigheid in de opleidingsinitiatieven voldoen niet steeds aan de eisen die de private economische sector stelt op dit vlak. Ook het element arbeidsattitude vormt vaak een probleem.

-

Het bovengenoemde observatorium heeft een lijst opgesteld van de verschillende knelpuntberoepen binnen het gewest die in het afstellen van vraag en aanbod om speciale maatregelen vragen: verkopers en varianten, bedienden (in uitvoering en onthaal) en de horeca. Het gaat meestal om een kwalitatief tekort, waarbij een gebrekkige tweetaligheid en de ongunstige arbeidsomstandigheden als hoofdoorzaken worden aangehaald.

Opportuniteiten - Het intensifiëren van de socio-professionele inschakeling van laaggeschoolde werkzoekenden en jongeren in het bijzonder: de ondersteuning van vernieuwende initiatieven, aandacht voor buitenlandse werknemers, de sociale clausules opnieuw onder de aandacht brengen, maar dan eerder vanuit inschakeling dan vanuit bijkomende aanwerving. -

De duidelijke wil van het Brusselse Gewest om een ‘krachtdadig beleid te voeren van gekwalificeerde opleidingen dat gericht is op de Brusselaars die het meest nadelen ondervinden van deze evolutie’. Hiervoor wordt een jaarlijks Gewestelijk actieplan opgesteld in samenspraak met de twee gemeenschapsorganen (Brussels Nederlandstalig Comité voor Tewerkstelling en Opleiding (BNCTO) voor Vlaams-Brussel).

-

Het Gewop: via bestaande en nieuwe samenwerkingsakkoorden met de gemeenschappen het deeltijds leren en het onderwijs van sociale promotie verder integreren in het gewestelijk werkgelegenheids- en beroepsopleidingsbeleid, door: opleidingsformules met een diploma, integratie van de onderwijsoperatoren in het ‘inschakelingsparcours’, coördinatie tussen de opleidingssystemen, gemeenschappelijk statuut van stagiair en komen tot een strategisch

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 22 –

ontwikkelingsplan voor levenslange vorming. Een duidelijk uitgestoken hand naar de gemeenschappen.

– 23 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

9.1. De ontwikkeling van een lokaal sociaal beleid 8 ‰ Betere coördinatie en regie door de lokale overheid van het sociale beleid in de stad ‰ Betere samenwerking tussen alle sociale actoren op het stedelijk welzijnslandschap

Duidelijke afspraken over de toegankelijkheid en de doorverwijzing van de hulpvragen in functie van individuele trajecten ‰ Samenwerking tussen sectoren en actoren uitbouwen ‰ Alle inwoners met een vraag naar hulpverlening kunnen in de stad terecht bij een kwalitatief aanbod van hulpverlening

‰

Stand van zaken – algemeen - Rijk Brussel, arme Brusselaars9. Anders dan andere grote steden in België kent Brussel een enorme financiële uitstroom ten gevolge van het grote aantal pendelaars. Dit heeft een aanzienlijke transfer van de rijkdom naar andere gewesten tot gevolg en vertaalt zich in het gemiddeld inkomen van de Brusselaars dat elk jaar vermindert in vergelijking met de rest van het land. De relatieve inkomensdaling is het gevolg van een verarming in alle 19 gemeenten, maar de ongelijkheid binnen het gewest is enorm. Aan de rand van het gewest ligt het gemiddeld inkomen 10 maal hoger dan in de armste buurten van het centrum (Kesteloot e.a., 1999; Noël e.a., 2000). -

In totaal is ongeveer 3,5 % van de bevolking afhankelijk van het leefloon of het equivalent ervan, hetzij als gerechtigde, hetzij als persoon ten laste (Roesems, Perdaens en De Spiegelaere, 2001). Ook deze mensen zijn geografisch zeer ongelijk verdeeld over het gewest.

-

Het aantal thuislozen wordt geschat op 1.200, maar dit cijfer houdt eerder verband met de opvangcapaciteit van de onthaaltehuizen (Rea e.a., 2001).

-

Brussel trekt ook veel asielzoekers aan die meestal aangewezen zijn op OCMW-steun. Geregulariseerden en mensen zonder wettelijke verblijfsvergunning leven zeer gemarginaliseerd en hebben eveneens een grote invloed op de armoede in Brussel en bijgevolg op de sociale sector. De federale staat voorziet wel ondersteuning voor de OCMW's die asielzoekers opvangen, maar daarmee wordt de verhoging van de andere kosten niet gedekt: meer vragen voor de sociale diensten, een stijgende vraag naar goedkope woningen, extra inspanningen voor onderwijs, concurrentie tussen armen (bvb. voor zwartwerk).

-

Ook bij de leefloontrekkers zijn jongeren sterk oververtegenwoordigd: meer dan een vierde van de leefloontrekkers is tussen 18 en 25 jaar, een groep die minder dan 15 % van de actieve bevolking uitmaakt (Roesems, Perdaens en De Spiegelaere, 2001).

-

Ruimtelijke concentratie. Uit de signalementskaarten van de OCMW's van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 200010 blijkt dat vooral Sint-Joost (85,5 ‰), Sint-Gillis (66,9 ‰), Molenbeek (54,3 ‰) en Etterbeek (52,8 ‰) verhoudingsgewijs zeer hoog scoren op het aantal leefloon- en equivalent BM-trekkers. Het gewestelijk gemiddelde ligt op 36,8 ‰. Liggen daar verder nog boven : Brussel (41,8 ‰), Evere (41,2 ‰), en Schaarbeek (38,7 ‰).

8 Dit hoofdstuk is voornamelijk gebaseerd op de publicatie "Uitdagingen voor een armoedebeleid in Brussel", Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Brussel, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, dossier 2002/03; 2002 9 Deze tekst is een verkorte weergave van het artikel "Armoede in Brussel", T. Roesems, in : "Armoede en Sociale uitsluiting, Jaarboek 2001", Vranken J., Geldof D., Van Menxel G. en Van Ouytsel J (red.), pp.163-170. 10 Deze gegevens geven de toestand weer in december 2000, gepubliceerd in : "8ste Rapport over de staat van de armoede in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest", Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Brussel, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie; 2002, p.194-195

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 24 –

In absolute aantallen voor dezelfde categorie spant Brussel de kroon (5.613 personen), gevolgd door Schaarbeek (4.131), Molenbeek (3.929), Anderlecht (2.848), Sint-Gillis (2.826), Elsene (2.430), Etterbeek (2.091) en Ukkel (2.004). Sint-Joost haalt nog 1.898, de andere gemeenten liggen daar ver onder. -

Het aantal mensen afhankelijk van het leefloon vormt slechts één indicatie van de moeilijke omstandigheden waarin sommige Brusselaars leven.

Armoedebeleid in Brussel11 - sterkte / zwakte Sterktes - Specifiek voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werd de ordonnantie voor het opstellen van het jaarverslag over de armoede gestemd door de Verenigde Vergadering van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC). Sinds 1999 wordt de redactie van dit jaarrapport toevertrouwd aan het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad. -

Overleg en coördinatie maken steeds meer deel uit van de sociale sector.

-

De Verenigde Vergadering wil dat de mensen die in armoede leven, participeren aan het opstellen van het armoederapport. Het Observatorium voor Welzijn en Gezondheid heeft deze weg ingeslagen.

-

De aanpak is in de loop der jaren geëvolueerd van de nadruk op armoedebestrijding binnen het Vlaams Fonds voor de Integratie van Kansarmen (VFIK) naar een kansenbeleid in het SIF. Het eerste beleidsplan werd uitgebouwd onder het motto ‘wonen en werken’. In het volgende beleidsplan werd een nieuw uitgangspunt gehanteerd, namelijk het versterken van het sociaal kapitaal. Met de overgang naar het Stedenfonds komen de stedelijkheid en de opportuniteiten die de stad biedt, centraal te staan.

11 Een overzicht van Brusselse samenwerkings- en overlegstructuren : ƒ op politiek niveau ondertekenden het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de GGC het 'Samenwerkingsakkoord tussen de Federale Staat, de gemeenschappen en gewesten betreffende de bestendiging van het armoedebeleid' van 14.01.1999. Hierin wordt een structurele samenwerking voorzien tussen het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn en het Steunpunt tot Bestrijding van Armoede, Bestaansonzekerheid en Sociale Uitsluiting. De verwachte samenwerking verloopt echter zeer moeizaam (Vranken e.a., 2000). ƒ de samenwerking tussen overheid en privé wordt binnen bepaalde sectoren georganiseerd via overlegplatforms, zoals bijvoorbeeld het overlegcomité thuislozenzorg, het platform geestelijke gezondheidszorg, het overleg druggebruik Brussel. Deze sectoriële samenwerking heeft als voordeel dat men sterk kan professionaliseren. Toch is het ook belangrijk dat er intersectoriële overlegstructuren bestaan om een meer globale benadering van het armoedevraagstuk mogelijk te maken. ƒ de samenwerking tussen organisaties wordt sterk bepaald door de institutioneel beleidsmatige context. Zo is er bijvoorbeeld het Forum de lutte contre la pauvreté, een koepelorganisatie van hoofdzakelijk Franstalige armenorganisaties. Sinds 2000 hebben ook de maatschappelijke werkers van de Brusselse OCMW's zich georganiseerd, o.a. om informatie uit te wisselen over het sociaal werk. De Nederlandstalige organisaties werden verplicht zich te fusioneren in 2 Centra voor Algemeen Welzijnswerk. O.a. de samenwerking tussen de OCMW’s en de Centra geestelijke gezondheidszorg vormt een centraal thema in de opvolging van het armoedebeleid. ƒ verschillende overheden subsidiëren organisaties die voor de coördinatie moeten instaan. Zo ondersteunt de COCOF "le conseil bruxellois de coordination social". De VGC geeft een opdracht aan de Brusselse Welzijns- en Gezondheidsraad (BWR) om rond deze thema's het overleg te organiseren. Aan deze vzw werd op basis van een conventie met de Vlaamse Gemeenschapscommissie een coördinerende rol toebedeeld voor het Nederlandstalige voorzieningennetwerk. Sinds 1998 voorziet de GGC ook middelen om, binnen het OCMW, de sociale coördinatie op gemeentelijk niveau te organiseren. Tot nog toe wordt dit budget echter onvoldoende aangesproken (Roesems, Perdaens en De Spiegelaere, 2001).

– 25 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Zwaktes - De nieuwe staatsstructuur leidde in Brussel tot een veelheid van overheden die elk deelaspecten van een armoedebeleid uitoefenen. Een armoedebeleid mag nochtans geen restbeleid zijn voor die mensen die door het algemeen beleid worden uitgesloten. Verschillende programma's en acties moeten qua inhoud en timing beter op elkaar worden afgestemd. Brussel moet een eigen kader hebben waaraan alle externe input (regionaal, federaal of Europees) wordt getoetst, en niet omgekeerd. -

Opvallend zijn de verschillen in referentiekaders die een armoedebeleid in Brussel bemoeilijken.

-

De omstandigheden waarin de OCMW-hulpverlening georganiseerd wordt, zijn verre van ideaal. De hulpvraag overschrijdt het beschikbare aanbod, ook in de private diensten. Ondanks de recente inspanningen, ligt de werklast van de maatschappelijke werkers in de meeste OCMW”s nog zeer hoog.

-

De initiatieven van sociale opvang opgestart tijdens de VFIK-periode en slechts op partiële wijze structureel betoelaagd (HOBO ,de deelwerkingen van Archipel, Mozaïek), verdienen een volledige structurele verankering.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 26 –

9.2. Gezondheidszorg

‰

‰ Uitbouwen van een lokaal preventief gezondheidsbeleid Verbetering toegankelijkheid van de gezondheidsvoorzieningen ‰ Uitbouw eerstelijnsgezondheidszorg

Stand van zaken – algemeen - (on)Gezond (in) Brussel. Uit de grootschalige gezondheidsenquête 2001 van het Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid12 blijkt dat bijna een derde (29 %) van de Belgische gezinnen moeite heeft om de uitgaven voor gezondheid op te brengen. Gemiddeld slorpen deze 8 % van het gezinsbudget op (12 % op het budget van de lagere inkomens, 6 % op dat van de iets hogere), in Brussel is dat 10 % (gemiddeld 140 EUR per maand). Waar één op 10 van alle bevraagde gezinnen noodzakelijke medische zorgen om financiële redenen uitstellen of er niet toe komen, is dat in Vlaanderen slechts 6 % en in Brussel het dubbele van het nationaal gemiddelde, of één op 5. Omwille van belemmeringen van financiële, administratieve en culturele aard is de toegang tot gezondheidszorg en preventie dus beperkt.

12

-

Ruimtelijke concentratie. Onderzoek van het Observatorium voor Gezondheid van BrusselHoofdstad wees uit dat het in Brussel vooral de volkswijken in het centrum van het gewest zijn die ongunstige omstandigheden voor de gezondheid cumuleren: veel oude huizen zijn vochtig, er zijn gebrekkige voorzieningen (ongeschikte verwarming, gevaar voor COvergiftiging), er is loodvervuiling en ze zijn te klein voor gezinnen met kinderen (heel wat woningen zijn overbevolkt, omdat er geen aangepaste woningen zijn voor de nochtans erg talrijke grote gezinnen). De levensverwachting van de mannen uit de armere gemeenten van de eerste kroon is bij de geboorte 8,4 jaar lager dan deze van de mannen uit een rijkere gemeente van de tweede kroon. Kinderen van laaggeschoolde moeders lopen er tot 2,6 meer risico om te sterven voor de leeftijd van één jaar. Een bijzondere risicogroep zijn de illegalen. Deze cumulatie van gezondheidsproblemen is veel sterker dan in de andere gewesten en territoriaal zeer sterk afhankelijk van de graad van achterstelling.13

-

Het instrumentarium. ƒ Het beleid van de COCOF komt in de praktijk tot uiting in de erkenning en de subsidiëring van verzorgingstehuizen en -instellingen die in de eerste plaats extramuroszorgen verstrekken. Dit ambulant buurtbeleid komt concreet tot uiting in een gevarieerd dienstenaanbod (wijkgezondheidscentrum, mentale gezondheidsdiensten, diensten actief op het gebied van toxicomanie, centra voor teleonthaal, coördinatie van zorgen en diensten thuis, palliatieve en voortgezette zorgen, gezondheidsinitiatieven). ƒ De dienst Gezondheid van de Vlaamse Gemeenschapscommissie ondersteunt en begeleidt nieuwe projecten en initiatieven in de gezondheidszorg vooral aanvullend bij de maatregelen van de federale en de Vlaamse overheid. Ook innoverende vormen van gezondheidszorg, thuisgezondheidszorg en geestelijke gezondheidszorg komen aan bod. Het accent ligt wel op preventieve en gezondheidsbevorderende acties en de typisch grootstedelijke problemen (aids, drugs, kansarmen als doelgroep…). De dienst is tevens het bindmiddel tussen het veld, het beleid, de Vlaamse Gemeenschap en de eigen instellingen. Specifiek te vermelden is het Logo (Lokaal Gezondheidsoverleg). ƒ Ook de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) is actief op vlak van gezondheidszorg14. Naast het beheer en de steun aan per definitie bicommunautaire sectoren (ziekenhuizen, gemeentediensten) steunt de GGC eveneens initiatieven in de sociale en de gezondheidssector.

"Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001", Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, IPH/EPI REPORTS nr. 2002 - 25 13 Gezondheidsindicatoren Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2001, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie 14 id.

– 27 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Sterktes - Er is een gevarieerd dienstenaanbod en geëngageerd verenigingsleven erkend en gefinancierd door de Cocof, Vlaamse Gemeenschap en VGC, de GGC. - De initiatieven van interculturele bemiddeling. Zwaktes - Tegenover het gevarieerd dienstenaanbod stellen we vast dat er te weinig zicht is op lokale behoeften, bezettingsgraad en capaciteit van de voorzieningen of dat er te weinig gevolg wordt gegeven aan de vaststellingen. -

De cijfers tonen aan dat veel Brusselaars hun gezondheidsfactuur niet kunnen betalen. Melden we nog dat er langs Nederlandstalige kant slechts 1 wijkgezondheidscentrum is (De Brug – Molenbeek). Met de Maisons Médicales probeert men aan Franstalige zijde de eerstelijnsgezondheidszorg geïntegreerd te organiseren en te garanderen.

-

Langs Franstalige kant stellen we met de COCOF het volgende vast15 : ƒ de diensten voor mentale gezondheidszorg zijn vooral in het zuiden en het zuidoosten van het gewest gevestigd ... en slechts uitzonderlijk in de minder begunstigde wijken. ƒ de Maisons Médicales zijn relatief over heel het gewestelijk grondgebied verspreid. De meeste daarvan werken lokaal, op het niveau van de wijk waarin ze gevestigd zijn. Een bepaald aantal sociaal minder begunstigde volkswijken zijn slecht bedeeld: het westen in het algemeen, Kuregem, het noorden (met name Haren en Neder-Over-Heembeek), het noorden van Schaarbeek en Evere.

-

Om slagkrachtig op te treden is het noodzakelijk dat er verbindingen tot stand komen tussen de actoren in de gezondheidszorg en die in de sociale sector. Ook wordt het belang onderschreven van werkingen op buurtniveau.

Opportuniteiten -

15

Het Belgisch Netwerk “gezonde steden” binnen de Wereldgezondheidsorganisatie en het netwerk dat in dit kader in Brussel opgezet wordt, wil ook op zijn niveau samenwerking genereren.

Gewestelijk Ontwikkelingsplan; okt. 2002

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 28 –

9.3. De brede welzijnsinvalshoek Opvang van kinderen Stand van zaken -

Eerst en vooral verwijzen we naar de ruimtelijke demografische spreiding. Bijna de helft van de Brusselse kinderen (jonger dan 12 jaar) groeien op in 4 gemeenten (Anderlecht, Brusselstad, Molenbeek en Schaarbeek). Nog fijnmaziger stelt men vast dat 1/3 van deze kinderen opgroeien in 48 (van de meer dan 700) buurten, die samen ongeveer 5% van gewestelijk grondgebied beslaan. Het gaat voornamelijk om buurten in de gemeenten Schaarbeek, SintJoost-ten-Node, Brussel-stad, Molenbeek en Anderlecht (Kuregem), buurten waar de leefbaarheid onder relatief grote druk staat.

-

Meer dan 1/4 van de Brusselse kinderen (28,2%) groeit op in een gezin waar de rechthebbende op kinderbijslag werkloos is; in de meerderheid van de situaties (21,9%) genieten deze gezinnen – omwille van het lage gezinsinkomen – van een verhoogde kinderbijslag.

-

“L’ accueil des enfants – monographies des 19 communes de la Région Bruxelloise” geeft niet alleen een goed beeld van de sociaal-economische omstandigheden waarin kinderen in de respectievelijke gemeenten opgroeien, men probeert ook per gemeente een inschatting te maken van vraag en aanbod inzake opvang. Het onderzoek bevestigt het schromelijk tekort aan opvangplaatsen. De gemeenten met de grootste dichtheid inzake jonge kinderen kampen met het grootste gebrek aan opvangplaatsen. De nood aan kinderopvang in deze gemeenten moet verder worden onderzocht.

-

De opvang van schoolgaande kinderen (3-12-jarigen) heeft – zowel aan Nederlandstalige als Franstalige kant – in hoofdzaak plaats op de school. Aan Franstalige zijde is er geen specifieke regelgeving voor buitenschoolse opvang, wel een veelheid van initiatieven (veelal uitgebouwd en soms opnieuw teruggeschroefd met de evoluties binnen het FCUD). De Vlaamse Gemeenschap startte met de uitbouw van de Initiatieven Buitenschoolse Opvang. Het regelgevend kader blijkt evenwel weinig aangepast aan een grootstedelijke context.

-

Inzake opvang van kinderen is Kind en Gezin als Nederlandstalige instelling bevoegd en ONE (Office de la Naissance en de l’Enfance) als Franstalige.

-

Het Gewop pleit binnen de sociaal-culturele en welzijnsthema’s resoluut voor prioriteit aan uitbreiding van kwalitatieve opvang en vrijetijdsinitiatieven voor kinderen en jongeren. Via de gemeentelijke “Stad-kindcontracten” (geïnspireerd op het project van de Franse Gemeenschap m.b.t. de buitenschoolse opvang) wil men in eerste instantie bijkomende opvangplaatsen creëren.

Sterktes -

De VGC zet zich in voor de uitbreiding en verbetering van de Nederlandstalige kinderdagverblijven (cf. ook het kinderdagverblijvenplan) en biedt aan het personeel van deze kinderdagverblijven een vormingsprogramma aan. Momenteel loopt een project ter interculturalisatie van deze initiatieven (“open armen”).

-

De VGC zet zich ook in voor de buitenschoolse en naschoolse opvang.

-

Dankzij de SIF-impuls bouwt men op succesvolle wijze aan 3 vernieuwende opvanginitiatieven. Het gaat om multifunctionele opvanginitiatieven die uitdrukkelijk openstaan voor ouders die een tijdelijke opvang (vnl. maar niet uitsluitend voor het volgen van beroepsopleiding) nodig hebben. Tegelijk wil men er van een interculturele aanpak en de opvoedingsondersteuning een meerwaarde maken. Men opteert er eveneens uitdrukkelijk voor

– 29 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

opleiding (tot kinderverzorgster) en werkcreatie voor werkzoekenden met een beperkte scholing. -

Binnen de preventieve kinderzorg hebben de 2 preventieve zorgcentra een belangrijke werking (pre- en postnatale consultaties, groepsbijeenkomsten, kinderopvang, inschakelen van ervaringsdeskundigen in de armoedebestrijding, interculturele bemiddelaars, …) opgezet met gezinnen die leven in moeilijke sociaal-economische omstandigheden. Recent is er de overgang naar het INLOOPteam (Integraal Laagdrempelig Opvoedingsondersteuningspunt), gericht op een integrale aanpak.

-

Het SIF ondersteunde de aanpak van armoedebestrijding met 2 bijkomende initiatieven: Aquarelle (begeleiden van moeders zonder papieren) en Huis der Gezinnen (integrale begeleiding van jonge gezinnen i.s.m. consultatiebureau van Kind en Gezin en later eventueel i.s.m. ONE ).

-

Bij gebrek aan middelen vanuit de gemeenschappen (dit is nog sterker het geval voor de Franstalige gemeenschap, waar men reeds jaren een erkenningstop kent), integreerden de gewestelijke stadsvernieuwingsprogramma’s reeds enkele keren de opstart van kinderdagverblijven.

-

Het XYZ-project, gefinancierd door de VGC, wil via de methode van actieonderzoek komen tot een nieuw pedagogisch kader voor opvang van schoolkinderen. Dit pedagogisch kader komt tot stand in samenwerking met partners die betrokken zijn in de kinderopvang. Het project bevordert samenwerking en bouwt netwerken uit in het kader van het meersporenbeleid van de Vlaamse regering.

Zwaktes -

Alleszins het groot tekort aan opvangplaatsen. Voldoende kinderopvang is ook een elementaire randvoorwaarde voor deelname aan socio-professionele inschakelingsprogramma’s. Het gebrek aan betaalbare opvangplaatsen blijkt een belangrijke reden voor niet-deelname aan onthaalprogramma’s voor nieuwkomers.

-

Bij gebrek aan middelen vanuit de Vlaamse Gemeenschap zal de uitbreiding van opvangplaatsen in 2003 niet mogelijk zijn.

Knelpunten -

De VGC beschikt over een eigen dienst voor opvanggezinnen. Grootste moeilijkheid voor de dienst opvanggezinnen is het vinden van onthaalouders (o.a. omwille van de eisen m.b.t. de huisvesting, de Nederlandstaligheid,… ). Dit systeem blijkt in Brussel een weinig geschikt antwoord op de dringende opvangbehoeften.

-

Er is nog steeds een tekort aan opvangplaatsen, ook aan plaatsen voor occasionele opvang. De plaatsen die op basis van het uitbreidingsplan van Kind en Gezin worden voorbehouden voor de uitbreiding van diensten voor opvanggezinnen, kunnen niet worden ingevuld (cf. eerste streepje), maar worden ook niet omgezet in opvangplaatsen in kinderdagverblijven.

-

De buitenschoolse opvang verdient, rekening houdende met de Vlaamse regelgeving en de situatie in Brussel, meer aandacht.

-

Zowel in de kinderdagverblijven, maar zeker in de buitenschoolse opvang vormt het vinden van kinderverzorgsters en (hulp)animatoren een groot probleem. Nederlandstaligen met een geschikt profiel voor de zorgsector zijn nagenoeg niet werkloos.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 30 –

Ouderen en thuiszorgvoorzieningen Stand van zaken -

Vanuit demografisch oogpunt vormt het Brussels hoofdstedelijk gewest een sterk vergrijsd geheel. Liefst 17,5% van haar bevolking is ouder dan 65 jaar. Het landelijk gemiddelde bedraagt 14,4%. Het gaat voornamelijk om Belgen, alhoewel er de laatste jaren een toename van het aantal gepensioneerde migranten waar te nemen valt.

-

De ouderengroep is zeer gedifferentieerd qua leeftijd, inkomen, woonomgeving, sociale en culturele achtergrond, zelfredzaamheid, gezondheidssituatie, woonsituatie – thuis of in een voorziening, alleenstaand of samenwonend – en maatschappelijke participatie.

-

Om de zorg voor de ouderen op te nemen, zijn er in Brussel verschillende soorten diensten:

-

•

Rusthuizen (220 in totaal, waarvan 70% tweetalig, 29% Franstalig, 2 rusthuizen en 1 serviceflatgebouw met een Vlaamse erkenning).

•

Dienstencentra waar mensen terecht kunnen en waar op een sterk emancipatorische wijze wordt gewerkt om de integratie van ouderen in de gemeenschap te bevorderen.

•

Gemeentelijke contact- of ontmoetingscentra, die meestal afhangen van de OCMW’s, en die ook verschillende diensten aanbieden.

•

Eenzelfde opdeling zien we bij de gezins- en bejaardenhulpinstanties: er is een aanbod vanuit de OCMW’s en diensten die met Vlaamse middelen worden betoelaagd.

•

Dagverzorgingscentra: momenteel enkel Nederlandstalig initiatief wordt voorbereid.

Franstalige

initiatieven,

een

De Thuis(gezondheids)zorg in Brussel staat voor een netwerk van georganiseerde diensten (medische, logistieke, huishoudelijke, palliatieve, … zorg) die ervoor wil zorgen dat eenieder de kans heeft zo zelfstandig, gezond en comfortabel mogelijk thuis te wonen in een vertrouwd milieu, waar men zich goed voelt. Deze diensten zijn enorm verscheiden. Alhoewel de dienstverlening zich niet beperkt tot bejaarden, vormen zij wel de hoofdmoot van het cliënteel. Om al deze thuiszorginstanties te coördineren en te betrekken in een regionaal overleg, is er het Brussels Overlegplatform Thuiszorg (BOT). Vanuit het BOT wordt er gewerkt aan overleg, signalering, belangenbehartiging, stimulering en bekendmaking. Het overleg gebeurt vooral in plaatselijke thuiszorgkernen.

Sterktes -

In Brussel zijn heel wat ouderenvoorzieningen die vertrekken vanuit een emancipatorische benadering waarbij de ouderen volwaardig deel uitmaken van de samenleving en waardoor ze bevestigd worden in hun zelfrespect en anderen hen respecteren.

-

In het kader van het SIF zijn vernieuwende initiatieven uitgebouwd, die evenwel nog geen weg gevonden hebben naar een meer permanente financiering. We verwijzen hierbij naar de “buurtconciërge”, de openstelling en buurtactiviteiten in het Pacheco-instituut, het werkervaringsaanbod voor jonge werkzoekenden in klusjesdiensten,…

-

De inbreng van het vrijwilligerswerk valt zeker in deze sector niet te onderschatten. Vrijwilligers kunnen vaak meer tijd investeren dan professionele werkkrachten, zij zijn niet zo sterk onderhevig aan werkdruk en het verrichten van prestaties. In deze zin vormen ze een perfecte aanvulling of meerwaarde bij de geleverde diensten. Uitdrukkelijk moeten we in dit

– 31 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

kader ook de talrijke ouderenverenigingen melden, die eveneens in grote mate steunen op vrijwilligers. -

De Vlaamse programmering in de ouderenzorg is zeer minimaal ingevuld. Er zijn dus nog ruimte en middelen voor het opzetten van nieuwe initiatieven.

Zwaktes -

De lange wachtlijsten zijn één van de redenen waarom niet iedereen gebruik kan maken van een passende dienstverlening. Het is nog afwachten in welke mate de invoering van de Vlaamse zorgverzekering dit onevenwicht tussen vraag en aanbod zal versterken. Bovendien kampt de sector met personeelsproblemen. Een Nederlandssprekende verzorgende vormt een knelpuntberoep.

-

Er zijn nog andere groepen die uit de boot vallen: degenen die niet in regel zijn met de mutualiteit of de sociale zekerheid, of die geen legaal statuut hebben.

-

Bij gebrek aan thuiszorg en ambulante voorzieningen gaan bejaarden veel sneller naar een rusthuis.

-

Bij gebrek aan initiatief wordt de brug tussen extra- en intramurale zorg onvoldoende gemaakt: dagverzorgingscentra, centra voor kortverblijf.

-

Ook binnen de allochtone gemeenschap verzwakt de mantelzorg, professioneel uitgebouwde diensten zijn nog te weinig voorbereid op opvang en werking binnen een multiculturele context. Hetzelfde geldt voor de allochtone ouderen: zij kennen het bestaande aanbod nauwelijks.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 32 –

Kwalitatieve uitbouw cultuur 16

10.

Het creëren dan wel instandhouden van een voor alle bewoners aantrekkelijk, gedecentraliseerd en gediversifieerd aanbod aan activiteiten en voorzieningen inzake jeugd, cultuur en sport ‰ Het verhogen van de deelname aan het aanbod aan activiteiten en voorzieningen inzake jeugd, cultuur en sport ‰ Het stimuleren van de eigen creativiteit en zelforganisatie van de bewoners ‰ Het herwaarderen van het erfgoed en het bevorderen van kwaliteitsvolle architectuur ‰ Het bevorderen van de deelname aan het verenigingsleven ‰

Stand van zaken – algemeen - Brussel is een nationale en internationale hoofdstad. Brussel is de hoofdstad van Vlaanderen en België en beschikt over de status van hoofdstad van de Europese Unie. De culturele rol/ opdrachten/ uitstraling van Brussel deint m.a.w. sterk uit. -

Brussel is een uitgesproken interculturele stad. Niet alleen ligt Brussel op het kruispunt van twee belangrijke culturen, de Brusselse bevolking wordt tevens gekenmerkt door een grote diversiteit, 1 op 3 inwoners hebben de buitenlandse nationaliteit.

-

Cultuurbeleid is een uitgebreide beleidsmaterie waar verschillende beleidsdomeinen in thuishoren: musea en erfgoed, cultureel toerisme, kunsten (podiumkunsten, beeldende kunsten, muziek, letteren, …), sociaal-cultureel werk, verenigings- en vormingswerk, bibliotheken, jeugdwerk, sport, gemeenschapscentra, sociaal-artistiek werk.

Sterktes - Het cultuurbeleid situeert zich in een stedelijke omgeving met als belangrijkste troeven: een rijk en gevarieerd cultureel erfgoed, een laboratorium voor culturele en artistieke productie, een grote diversiteit aan culturen en cultuurbelevingen, meertaligheid op het terrein, een belangrijke internationale dimensie. -

Op het artistieke en culturele veld worden steeds meer banden gesmeed tussen personen en gemeenschappen van verschillende origine. Culturele en artistieke instellingen en organisaties bieden een meertalig aanbod aan en/of spelen in op een meertalig publiek of de meertaligheid van Brussel.

-

In dit verband situeert zich ook de golf van zgn. stedelijk artistieke initiatieven die op een geëngageerde en innovatieve manier omgaan met de diversiteit en complexiteit van Brussel.

-

Brussel beschikt over verschillende musea met (inter)nationale uitstraling. Deze vormen bovendien een belangrijke aantrekkingspool. De musea kampen echter met een gebrek aan werkings- en personeelsmiddelen. Er is dringend nood aan personeel, infrastructuur en promotie.

Zwaktes - Alhoewel Brussel beschikt over een uitgebreide waaier aan culturele infrastructuren is er weinig infrastructuur beschikbaar op wijkniveau. Er is nood aan locaties, culturele en artistieke broedplaatsen voor experiment en ontmoeting. Stadsvernieuwingsprogramma’s spelen daar deels op in (GSB: Huis van de Culturen in Sint-Gillis, Huis van de Culturen in de voormalige tekenacademie in Molenbeek, Curosport in Kuregem. SIF: Chambery in Etterbeek, wijkcultureel centrum Exelsior en WOK in Kuregem).

16

Een deel van de gegevens komt uit het ‘Beleidsplan Cultuur 2003-2005” van de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

– 33 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

-

De klassieke socio-culturele volwassenen- en jeugdverenigingen blijven het moeilijk hebben op vlak van publieksbereik en kaderinvulling. Bovendoen moeten ze de concurrentie aangaan met het sterker professioneel ondersteund cultureel werk en hun filosofische uitgangspunten. Daarnaast zijn er de relatief nieuwe (allochtone) “zelforganisaties”: sommigen beperkt officieel (h)erkend, de kracht van andere organisaties enkel zichtbaar op fijnmazig wijkniveau.

-

De institutionele complexiteit en breuklijnen inzake culturele materies op overheidsniveau vormen een belemmering voor de uitbouw van een krachtdadig stedelijk beleid. Voor Brusselse (lees ook meertalige, interculturele) initiatieven is er geen kader. Dit dient telkens ad hoc gemaakt te worden (Brussel 2000, Kunstenfestivaldesarts, Zinnekesparade, ..) met alle institutionele samenwerkingsmoeilijkheden van dien.

-

Het cultuurbeleid in Brussel wordt gevormd door de gemeenschappen. Vanuit de vaststelling dat de meeste Brusselse gemeenten in het verleden geen consistent en betekenisvol Nederlandstalig cultuurbeleid voerden, zag de VGC zich genoodzaakt om een plaatsvervangende opdracht uit te voeren. De nadruk van het VGC -cultuurbeleid heeft dan ook lange tijd gelegen op de uitbouw van een Vlaams gemeenschapsleven: aanzienlijke inspanningen werden geleverd om een degelijk en uitgebreid netwerk uit te bouwen van Vlaamse culturele en sociale voorzieningen. In de loop der jaren heeft dit netwerk zich verankerd op een lokale Vlaamse gemeenschap die kwantitatief niet groeide en vaak geïsoleerd werkte van de Brusselse lokale en vaak gemeentelijk verankerde initiatieven.

-

Het Brussels erfgoed en monumenten hebben veel geleden onder de bouwwoede sinds de jaren zestig. Hierdoor werd de stedenbouwkundige en architecturale eenheid van de stad uit balans gebracht, vnl. in de vijfhoek. Er is een evolutie op gang gebracht om correcties aan te brengen.

Opportuniteiten - Binnen het cultureel veld zijn er stevige krachten (binnen de (sociaal) artistieke scène, de sociaal-culturele verenigingen, het sport- en jeugdwerk) die aansturen op een dynamisch cultureel beleid dat de communautaire aanpak overstijgt en gericht is op multiculturele identiteitsopbouw van de Brusselse bevolking. Voor een dergelijk stedelijk beleid zijn zichtbare initiatieven nodig waarnaar de bevolking kan refereren, evenals de uitbouw van publieke ontmoetingsplaatsen waar mensen met verschillende culturele achtergronden met elkaar in contact treden. Dit impliceert het investeren en herdenken van culturele centra en andere publieke ruimtes. -

Het is binnen het stedelijk milieu dat nieuwe vormen van burgerschap en organisatie kunnen gedacht en gerealiseerd worden.

-

De VGC heeft de twee laatste legislaturen in haar regeerakkoord de samenwerking met de gemeenten en de andere taalgemeenschap als prioritair aandachtspunt erkend. Op cultureel niveau ligt het in de bedoeling om de bevoegdheden niet meer vanuit een plaatsvervangende rol in te vullen op hoofdstedelijk niveau. Het decreet “lokaal cultuurbeleid” kan hiertoe nieuwe perspectieven openen.

-

Er wordt ingespeeld op de grote culturele en sociale diversiteit, maar er zijn nog kansen om deze troef verder uit te spelen.

Knelpunten - De institutionele context en zijn barrières bemoeilijkt de vormgeving van een coherent cultureel project.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

-

– 34 –

Daarnaast is het zoeken naar een evenwicht tussen de toegankelijke en de minder toegankelijke culturele vormen.

– 35 –

11.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Opwaardering van onderwijs en opleiding voor alle jongeren De ongelijke toegang tot alle vormen van leerplichtonderwijs opheffen ‰ Doorstroming bevorderen ‰ Leerachterstand en niet-gekwalificeerde uitstroom terugdringen ‰ De gedifferentieerde samenstelling van de schoolbevolking bevorderen ‰ Convivialiteit realiseren ‰ Versterken van de band tussen onderwijs en stad ‰ Netwerkvorming met relevante partners ‰ Partnership tussen onderwijs en stad (en stedelijke regio) ‰ De band tussen hoger onderwijs en de stad versterken ‰ Woon-schoolverkeer veiliger maken ‰

Stand van zaken – algemeen - De onderwijskansen van kinderen hebben een duidelijk territoriale component. Bij wijze van voorbeeld: gerekend voor het Brussels gewest volgt 34,8% van de Brusselse schoolbevolking het technisch of het beroepsonderwijs. In de armste wijken loopt dit percentage op tot meer dan 60%, in het rijkste (zuid-oostelijke) deel zakt dit percentage onder de 25%. De deelname aan het hoger onderwijs volgt eenzelfde patroon; in de 19eeeuwse gordel met een hoge concentratie aan jongeren van migrantenorigine, volgen weinigen hoger onderwijs. De SIF-gegevensanalyse, gemaakt door de VGC-directie Onderwijs bevestigt deze situatie voor het Nederlandstalig onderwijs. De gemeentes met een schoolse achterstand van meer dan 20% zijn tevens de “SIF-gemeenten”. -

“Het Brussels Nederlandstalig onderwijs is ingebed in de meertalige, multiculturele samenleving. Niet alleen de schoolomgeving is Brussels, steeds meer lerenden komen uit het Brussels gewest zelf17.

Sterktes - Met de komst van het Voorrangsbeleid Brussel wordt aan de scholen een begeleiding geboden met de doelstelling de onderwijskwaliteit te verhogen, uitgaande van de diversiteit als realiteit en als mogelijkheid. De vele onderwijsprojecten, waaronder Taalvaart, die in Brussel aanwezig zijn, krijgen een heroriëntatie en een nieuwe plaats binnen het kader van deze begeleiding. De VBB-strategie kan evenwel enkel slagen als er buiten de school voldoende partners aanwezig zijn om een interactieve werking tussen school en stads(omgeving) mogelijk te maken.

17

-

De VGC heeft met de oprichting van een Urgentiefonds ernstige inspanningen geleverd op het vlak van infrastructuurwerken ten behoeve van Nederlandstalige onderwijsinstellingen in het BHG.

-

Bovendien werd in het kader van het SIF een aanzet gegeven voor renovatie en multifunctioneel gebruik van de schoolinfrastructuur.

-

Daarnaast is er binnen het SIF een ambitieuze werklijn uitgetekend voor het schoolopbouwwerk.

-

De aanwezigheid van hogescholen en universiteiten is duidelijk een troef. Hun potentieel kan in het stadswerk nog steviger betrokken worden. Men streeft naar een grotere aanwezigheid van allochtone studenten.

-

Het levenslang leren heeft binnen het SIF een stevige duw gekregen met de uitbouw van het 2e kansonderwijs, de deeltijdse opleiding maatschappelijk assistent, de interculturalisering van de “gpb-opleiding” en de initiatieven inzake Nederlandse taalverwerving.

Basis- en secundair onderwijs: http://bop.VGC.be/onderwijs/tellingen

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 36 –

Zwaktes - Brussel heeft een onevenwichtig aanbod in het secundair onderwijs; het aanbod beroeps- en technisch onderwijs (en dan vooral de nijverheidstechnische opleidingen) is te beperkt en ongelijk verspreid. -

Naast de complexe onderwijsregelgeving die Vlaanderen kent met verschillende onderwijsnetten, moet daar in Brussel nog de aanwezigheid van het Franstalig onderwijs bijgevoegd worden. Tot nog toe wordt deze aanwezigheid als sterk concurrerend aangevoeld, als bijkomende en vooral onberekenbare factor in de evoluties van leerlingenstromen. Het gevaar bestaat ook dat er in de Nederlandstalige scholen een wanverhouding komt tussen Nederlandstaligen en anderstaligen.

-

Er bestaan weinig gegevens over de doorstroom vanuit het Nederlandstalig basisonderwijs naar het (Nederlandstalig) secundair onderwijs. Individuele leertrajecten worden niet in kaart gebracht.

-

De leerkrachten uit het Brussels Nederlandstalig onderwijs wonen overwegend buiten Brussel. Daardoor hebben leerkrachten te weinig voeling met de leefomgeving van de kinderen. Bovendien wordt er een groot verloop vastgesteld.

-

Momenteel is het nog niet duidelijk of het Schoolopbouwwerk zich structureel kan verankeren in een Vlaamse regelgeving.

Opportuniteiten - Onderwijs is een belangrijke insteek voor stedelijke ontwikkeling. Enerzijds kan het bijdragen tot de individuele ontplooiing van de lerende in deze stad, anderzijds telt het Brussels Nederlandstalig onderwijs zowat 200 lokale inplantingpunten die op een aantal vlakken, zowel in de inhoudelijke werking (omgaan met kinderen, ouders en buurt) als in (infrastructurele) uitstraling en omgevingsgerichte werking (openstelling schoolinfrastructuur), een voorbeeldfunctie kunnen vervullen. -

Het lokaal overleg in het kader van het decreet Gelijke Onderwijskansen biedt een forum voor overleg tussen de scholen en organisaties over de toegang tot het Nederlandstalig onderwijs en de overgang tussen basisonderwijs en secundair. Dit forum biedt de kans om leerlingenstromen effectief in kaart te brengen.

-

Het schoolopbouwwerk is een cruciale partner in het lokaal onderwijskansenbeleid. Een betere communicatie met de ouders en een hogere betrokkenheid tussen school en ouders onderling is absoluut noodzakelijk voor betere onderwijskansen.

-

In de te verwachten en noodzakelijke uitbouw van het levenslang leren kan de VGC een toegankelijk, geïnterculturaliseerd en meertalig aanbod stimuleren.

-

Een belangrijke vaststelling is de grote nood aan vrijetijdsactiviteiten voor jongeren en een daarmee samenhangende kwalitatieve naschoolse/buitenschoolse opvang voor jongeren. De school kan hieraan meewerken door haar infrastructuur open te stellen. De school wordt op die manier terug een ruimte die behoort tot de stad en tot de jongeren. Evenwel, gelet op de infrastructurele moeilijkheden / zorgen van vele scholen zullen ook op dit vlak de nodige condities (vb. infrastructuurwerken, omkadering en ondersteuning,…) moeten volgen.

-

De doorstroming van allochtone leerlingen verbeteren.

-

Positieve verbrusseling van het lerarenkorps. Gerichte acties tot een positieve beeldvorming rond leraar-zijn in Brussel, leerkrachten laten omgaan met deze stad en

– 37 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

leerkrachtrekrutering in deze stad zijn een uitdaging, met specifieke aandacht voor leerkrachten uit alle geledingen van de Brusselse samenleving. -

De verdere uitbouw van “alternatieve leerroutes” (met duidelijkheid over de kwalificatie van elders verworven competenties, met duidelijkheid over de beginvereisten en eindtermen, met een aangepaste begeleidingssystematiek) is cruciaal voor de emancipatie van de laaggeschoolde Brusselaar, tegelijk ook voor de ontwikkeling van de regio. In dit kader moet zowel meertaligheid als Nederlandse taalverwerving een belangrijke werklijn zijn. Een andere werklijn situeert zich op vlak van “digitale kansen”.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

12.

– 38 –

Achtergestelde wijken opnieuw laten aansluiten bij de dynamiek van de stad ‰ Zicht op de wijk krijgen. Een wervend toekomstbeeld formuleren. ‰ Samenwerking tussen sectoren en actoren uitbouwen. ‰ Draagvlak van bewoners vergroten. ‰ Opstellen van wijkontwikkelingsplannen als sluitstuk van een gezamenlijk proces. ‰

Stand van zaken – algemeen - De achtergestelde wijken zijn geïdentificeerd, hun moeilijkheden gekend. Zie Kesteloot, Kansarmoede en achtergestelde buurten in het Brussels hoofdstedelijk gewest. - Het gewest concentreert zijn interventies binnen de “ruimten voor versterkte ontwikkeling van huisvesting en renovatie”, gebieden van herwaarderingsprogramma’s (wijkcontracten), hefboomgebieden. Het “doelstelling 2”-gebied bestrijkt de globale Brusselse achtergestelde zone en vormt de interventiezone voor Europese en federale (GSB en veiligheids- en samenlevingscontracten) gelden alsook voor het federaal grootstedenbeleid. Sterktes - Er is een duidelijke optie om de stadsvernieuwing gebiedsgericht aan te pakken. De wijkcontracten , inclusief hun Plaatselijke Commissie voor Geïntegreerde Ontwikkeling (PCGO), geven een kader voor een geïntegreerde wijkaanpak, inclusief de inbreng van de verschillende actoren. Impulsprogramma’s (vnl. doelstelling 2, federaal GSB, mogelijk ook stedenfonds) en maatregelen in diverse sectoren (gaande van te verwachten maatregelen op vlak van fiscaliteit, tot acties binnen huisvesting, economie, onderwijs, ….) versterken in principe deze gebiedsgerichte aanpak. -

In de voorbereiding van het Gewop en in voorbereiding van de verschillende stadsvernieuwingsprogramma’s werd de voorbije jaren heel wat statistisch materiaal verzameld; evenwel verspreid, zonder kader voor een juiste interpretatie (inbreng van bewoners als deskundigen van hun woonomgeving, ontbreken van eerder kwalitatieve gegevens, geen wetenschappelijke begeleiding) en met weinig mogelijkheden om impact van de interventies op te volgen. De wijkfiches van het SIF (door VUB- cosmopolis) leverden interessant basismateriaal. De vraag naar cartografische voorstelling van het voorzieningenaanbod blijft.

-

Het belang van bewonersinbreng, burgerschap, betrokkenheid van alle “stakeholders” wint veld.

-

Binnen het SIF zijn een aantal goede aanzetten gegeven voor een wijkaanpak: de (oprichting van) handelaarsorganisatie ACRB en het netwerk van Limite/limite slaagden erin overheidsaandacht voor de wijk te genereren met nu een wijkcontract en een handelaarskerncontract, samenwerkingen in het kader van wijkcontracten (o.a. Molenbeek en St Joost) en Objectief 2, gezamenlijke reflectie over de wijk en start van wijkdiagnose in “wijkseminaries” van Kuregem, Brabantwijk , Havenwijk, Oud – Molenbeek, Anneessens; ook Matongé en Dansaert ; …

-

Aan Nederlandstalige kant beschikt men over een opbouwwerk / Riso-Brussel dat stevig decretaal geregeld is. Welke kant het opgaat met de herstructurering van de sector (integratie met integratiesector) is nog onduidelijk. In zijn nieuw meerjarenplan kiest Riso-Brussel voor een positie als ondersteuner van de zwakste bevolkingsgroepen.

– 39 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Zwaktes - Er is een aanzet gegeven voor het herwaarderen van de wijken via de Wijkcontracten. De samenwerking tussen sectoren (men blijft steken op huisvesting en ruimtelijke ordening ) en actoren (weinig geslaagde publiek – private partenariaten, geen bruggen tussen de verschillende beleidsinstituten) staat echter nog in de kinderschoenen. De actieve inbreng van bewoners is door de band geen prioritaire zorg (lokale politici voelen zich hierbij ook te gemakkelijk bedreigd). Dit neemt niet weg dat bewoners er op een aantal plaatsen in geslaagd zijn hun stem te laten horen; een gangmaker blijkt nodig. -

De gemeenten zijn onvoldoende uitgerust (heeft vooral te maken met personeelsmiddelen en –beleid) om de diverse programma’s die op hen afkomen sterk te ontwikkelen en goed te beheren.

-

De territoriale afbakeningen vormen “onnatuurlijke” barrières in de aanpak van een wijk/stadsdeel. Stevige gemeenteoverschrijdende projecten komen op deze manier ook niet in het vizier.

-

Het SIF stond teveel in dienst van punctuele projecten. Een geïntegreerde, coherente aanpak en netwerkvorming kunnen worden uitgewerkt.

Knelpunten - Risico van te sterke afbakening i.p.v. ontsluiten: secure afbakening van perimeter, gemeentegrenzen, kleinschalige projecten in moeilijke wijken, … Opportuniteiten - Gelegen in het centrum van de stad en met een hoofdzakelijk jonge bevolking beschikken deze zgn. moeilijke buurten over een belangrijke vitaliteit en ligt hun ontwikkelingskans in het versterken van de band met de stad en met grootstadfuncties. -

Een complementaire inzet van middelen uit verschillende fondsen zou dynamiserende projecten (op stedelijke schaal en toegankelijk voor een zeer divers publiek) moeten mogelijk maken. Bv. De Lijn , Turn en Taxis en het spoorwegdomein erachter, nieuwe wijkcontracten.

-

In de hoofden is een grote meerderheid gewonnen voor een wijkontwikkeling die steunt op een breed draagvlak en netwerk. Stevige innoverende voorbeelden, faciliterende werkmethodes, vorming (empowerment) van bewoners, diversiteitsdenken … ontbreken.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

13.

– 40 –

Gelijke kansenbeleid vanuit de invalshoek etnisch-culturele minderheden ‰

Een gelijkwaardige deelname van alle bevolkingsgroepen aan het maatschappelijk gebeuren ‰ Verhoogde toegang van de stedelijke dienstverlening voor kwetsbare groepen ‰ Bevorderen van een multiculturele samenleving

Stand van zaken – algemeen - De Brusselse bevolking bestaat reeds lang uit een mengeling van mensen met verschillende culturele achtergronden. In Brussel bevinden zich in verhouding meer personen met andere etnische achtergronden dan in de rest van Vlaanderen: zowat 4/10 van de Brusselse bevolking is van vreemde origine. - Uit de evolutie van het geboortecijfer is af te leiden dat over enkele tientallen jaren Brussel een echte stad van minderheden zal zijn, omdat geen enkele groep meer dan 50% van de bevolking zal uitmaken. Sterktes - 14% van de in totaal 652 gemeenteraadsleden (in totaal 90 verkozenen) in Brussel zijn van allochtone afkomst. - Via de ‘gemengde commissie voor overleg met de bevolking van buitenlandse oorsprong’, die voor de helft uit allochtone Brusselaars bestaat, heeft de allochtone gemeenschap inspraak in het beleid. Ook via hoorzittingen en ad-hocwerkgroepen probeert men de allochtone gemeenschap bij het beleid te betrekken. - De VGC voert een beleid gericht op de participatie van alle bevolkingsgroepen aan het culturele leven en gemeenschapsleven, de arbeidsmarkt en het beleid. We verwijzen o.a. naar de ‘samenlevingsinitiatieven’, de ondersteuning van de zelforganisaties en van stedelijk artistieke initiatieven die uitdrukkelijk kiezen voor een interculturele uitbouw, de wmkj’s (Werking Maatschappelijk Kwetsbare Jongeren), de talrijke SIF-initiatieven die werken met en voor diverse bevolkingsgroepen, … - De Vlaamse Gemeenschap subsidieert in Brussel de werking van het Regionaal Integratiecentrum Foyer en zijn lokale steunpunten, waarmee de VGC nauw samenwerkt. - Via een onthaalbeleid wordt getracht om nieuwkomers snel te laten kennismaken met onze samenleving, zodat het risico op achterstand en blijvende kansarmoede wordt tegengegaan.De VGC geeft dit beleid vorm samen met de onthaalbureaus Tracé en Compas, inclusief specifieke inburgeringstrajecten voor geregulariseerden. Daarnaast lopen in de gemeenten Molenbeek en Brussel Stad (met de steun van het Federaal Groot Stedenbeleid) onthaalinitiatieven. - De uitbouw van de Brusselse Cel Vluchtelingen helpt om de verschillende aspecten van het beleid t.a.v. vluchtelingen beter te coördineren. Zwaktes - Het Frans-Brussels beleid hanteert een ander ‘integratieconcept’. - Binnen de diverse gemeenschappen zijn het zelfinitiatief en de verenigingen (cf. Ook de moskeeverenigingen) groot. Deze krachten zijn door de veelal autochtone beleidsmakers en veldwerkers weinig gekend, waardoor het maatschappelijk potentieel van deze initiatieven onderbenut blijft en men riskeert terug te plooien op zichzelf. De zeggings- en mobilisatiekracht vanuit allochtone gemeenschappen blijft mede daardoor beperkt. - Binnen alle sectoren en binnen heel veel instellingen zijn de contacten, de samenwerking en de kruisbestuiving tussen personen en groepen van diverse origines (en taalhorigheid) lang niet de regel. De inspraak van allochtone bevolkingsgroepen op beleidsniveau van instellingen/ sectoren is nog te beperkt. Knelpunten - De evenredige deelname van en participatie aan relevant maatschappelijke sectoren door allochtone bevolkingsgroepen blijft problematisch.

– 41 –

-

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Er is een duidelijke ondervertegenwoordiging van allochtone jongeren in het ASO en het hoger onderwijs. Er is een oververtegenwoordiging van deze groep onder de werkzoekenden en er is te weinig instroom van deze groep op de arbeids- en de huisvestingsmarkt. Brussel trekt veel asielzoekers aan die meestal aangewezen zijn op steun van het OCMW. Geregulariseerden en mensen zonder wettelijke verblijfsvergunning hebben een grote invloed op de armoede en de collectieve sector. De federale staat voorziet wel ondersteuning voor de OCMW’s die asielzoekers opvangen, maar daarmee wordt de verhoging van de andere kosten niet gedekt: een stijgende vraag naar sociale opvang, naar goedkope huisvesting, naar opleidingen, extra inspanningen voor het onderwijs. De concurrentie onder mensen die afhankelijk zijn van sociale hulp groeit.

Opportuniteiten - Jongeren vormen een zeer belangrijke component van stedelijke dynamiek, zo ook de talrijke aanwezige allochtone jongeren. Niettemin is juist deze groep het meest slachtoffer van uitsluitingmechanismen.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

14.

– 42 –

Het verhogen van de kwaliteit van het bestuur 18 ‰

‰ De kwaliteit van de strategische planning verhogen De kwaliteit van het intern stedelijk management verbeteren ‰ Draagvlak voor beleidsbeslissingen vergroten ‰ Relaties met andere actoren ‰ Dienstverlening verbeteren ‰ De ontwikkeling van een lokaal sociaal beleid

De kwaliteit van de strategische planning Een eerste belangrijke vaststelling is dat Brussel met het GEWOP een omvattende analyse en een stadsproject voor de toekomst heeft gekregen. Hierbij heeft men zich niet enkel beperkt tot de gewestbevoegdheden, maar ook een eerste aanzet gegeven tot een invulling van de gemeenschapsbevoegdheden binnen dit globale plan. Dit instrument kan en moet uiteraard nog verder verfijnd en bijgeschaafd worden vooraleer het ook bruikbaar wordt voor een gemeenschapsbeleid. Tevens moeten de keuzes nog verder verfijnd worden en moeten er prioriteiten worden gesteld. Dit neemt niet weg dat er met het GEWOP een belangrijk instrument voor visieontwikkeling is. Naast het GEWOP worden er ook verschillende gemeentelijke ontwikkelingsplannen (GEMOP) uitgewerkt. Als echte gewestelijke ontwikkelingsplannen op gemeentelijk vlak kaderen ze in de oriënteringen die in het GEWOP vervat zijn. Hiernaast hanteert ook het VGC-regeerakkoord uiteraard een toekomstvisie, die verder wordt gespecificeerd in de verschillende beleidsbrieven en beleidsplannen (vb. SIF, Jeugdwerkbeleidsplan,…). Voorts is visieontwikkeling uiteraard ook een van de kerntaken van de administratie. Met het oog op het verhogen van de doelmatigheid van het VGC-beleid werd reeds in 1997 gepoogd een planning - en analysetechniek (Zero Base Budgeting) in de VGC-administratie in te voeren. Nu zijn er de eerste aanzetten om een variant van dit model te integreren bij de VGC. Voorts voert de VGC sinds 1997 ook regelmatig boekhoudkundige controles uit bij door de VGC betoelaagde vzw’s. Met het oog op het nagaan van de doelmatigheid dringt er zich naast een loutere boekhoudkundige controle echter ook een inhoudelijke controle op. De effectenrapportage gebeurt op dit ogenblik voornamelijk via jaarverslagen en de jaarlijkse evaluatie van de acties door advieswerkgroepen en stuurgroepen. Uit de SIF-evaluatie bleek dat deze werkwijze op dit ogenblik te weinig meetbare resultaten oplevert. Er werd in de SIFevaluatie dan ook aanbevolen dat er meer aandacht zou gaan naar een duidelijkere werkwijze om resultaten en afspraken op te volgen, te evalueren en als het nodig is, bij te sturen. De bestaande instrumenten (vb. voortgangsrapporten,…) kan men in dit kader wel nuttig maken. Er werd ook gevraagd naar duidelijkere en duurzame beleidsindicatoren. In dit kader werd er tevens algemeen gevraagd om een meer sturend optreden in het uittekenen van de beleidslijnen, in relatie met de andere overheden en de projecten. Een belangrijk aspect van het Brusselse beleid heeft betrekking op de integratie van de beleidsbeslissingen vanuit de diverse beleidsniveaus. Zeker binnen de complexe institutionele context in Brussel is dit een absolute must. In het BHG zijn de bevoegdheden immers verdeeld tussen de federale overheid, de Vlaamse en Franse Gemeenschap, de 19 gemeenten en OCMW’s, het Brussels Hoofdstedelijke Gewest, de Vlaamse, Franse en Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissies. Ook de Europese Unie en verschillende andere actoren (privé en publiek) zijn uiteraard actief in de stad. Uit de verschillende beleidsdocumenten blijkt dan ook dat de wil tot samenwerking aanwezig is bij verschillende overheden. Ook het SIF-beleidsplan schonk hier reeds expliciet aandacht aan in de vierde strategische doelstelling. Ondanks deze intenties wordt er tot op heden in de praktijk nog te 18

Een deel van de gegevens komt uit het boek “Kiezen voor de paradox. Referentiekader voor het management in een bezielde en dynamische overheidsorganisatie” van Marc Kayaert.

– 43 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

weinig samenhang gecreëerd tussen de verschillende beleidsactoren. Al zijn er wel heel wat aanzetten gegeven in de voorbije periode, die nu moeten worden verdiept (vb. vertegenwoordiging VGC in wijkcontracten). Zo dienen er zich binnen het stadsvernieuwingbeleid van het BHG nieuwe opportuniteiten en aanknopingspunten aan voor het Stedelijk Beleid van de VGC. Het stadsvernieuwingsbeleid van het BHG is immers sinds de creatie van het BHG geëvolueerd van een stadsvernieuwingsbeleid gericht op huisvesting, dat vervolgens werd uitgebreid tot de fysieke woonomgeving en de concentratie van middelen in de perimeters voor de versterkte ontwikkeling van de huisvesting, om nu een geïntegreerde benadering voorop te stellen in een doelgerichte investering in de meest verarmde gebieden via de wijkcontracten. Voorts biedt de rechtstreekse aanwezigheid van de VGC-collegeleden binnen de Brusselse gewestregering opportuniteiten met het oog op samenwerking met het BHG en om acties die op het terrein worden uitgeprobeerd te kunnen vertalen naar Brusselse beleidsopties. Wat betreft de samenwerking met de gemeenten is men geëvolueerd van een situatie in de jaren ’70 waarbij een meerderheid van de Brusselse gemeenten geen consistent en betekenisvol Nederlandstalig (cultuur)beleid voerde, naar een situatie waarbij de samenwerking nu gaandeweg groeit. De VGC heeft dan ook de laatste twee legislaturen in haar regeerakkoord de samenwerking met de gemeenten en de andere taalgemeenschap hoog in haar agenda geschreven en zet hier o.a. met het decreet op het lokaal cultuurbeleid stappen naar een betere samenwerking. Ook is de vertegenwoordiging van Nederlandstaligen op het lokaal vlak er sinds de laatste gemeenteraadsverkiezingen sterk op verbeterd. In het verleden heeft de VGC vaak de rol van ‘regionale’ gemeente voor Nederlandstaligen op zich genomen. Zo werd o.m. een Nederlandstalig cultuurbeleid georganiseerd en een sociaal beleid op touw gezet. Via de gemeenschapsraden trachtten de Nederlandstaligen op lokaal vlak hun stem te laten horen. In 2000 is hierin verandering gekomen. In zestien van de negentien gemeenten is er een Nederlandstalige schepen of OCMW-voorzitter en elke Brusselse gemeente beschikt over minstens één Nederlandstalig gemeenteraadslid. Nu de Nederlandstaligen vertegenwoordigd zijn op lokaal vlak, zijn rechtstreekse linken met de VGC makkelijker te maken. Nederlandstalige lokale mandatarissen verenigen zich op regionaal vlak, waardoor hun slagkracht toeneemt. Een andere belangrijke vaststelling is dat het BHG wettelijk begrensd is en bestuurlijk leeft binnen de grenzen van de 19 Brusselse gemeenten, maar sociologisch veel verder uitdeint. Hierdoor komt men tot een enigszins paradoxale vaststelling van een stad die, niettegenstaande het grote aanbod aan werkgelegenheid, verder verarmt, terwijl diezelfde stad in belangrijke mate instaat voor het in stand houden van de rijkdom in de rand. Dit leidt tot een concurrentie tussen Vlaanderen, Brussel en Wallonië om inwoners en investeringen die de aantrekkingskracht en de ontwikkelingskansen van de Brusselse regio meebrengen in eigen gebied te verkrijgen. Een ander aspect dat samenhangt met het voorgaande is de problematiek om de juiste schaal te kiezen bij het nemen van beslissingen. Hierover voorziet het VGC-regeerakkoord onder andere dat de verhouding tussen de VGC en de Vlaamse Gemeenschap moet gebaseerd zijn op de principes van subsidiariteit, overleg en samenwerking. Ten aanzien van de gemeenten voorziet het regeerakkoord dat de VGC ook de samenwerking met de Brusselse gemeenten als een prioritaire beleidsdoelstelling vooropstelt voor de toekomst. Hiervoor zal de VGC een gemeentelijk actieplan opstellen waarin een breed gamma van stimulerende en ondersteunende maatregelen zal worden opgenomen om de gemeenten ertoe aan te zetten een meer Vlaamsvriendelijk beleid te voeren. Ter uitvoering hiervan zal de VGC convenanten afsluiten met Brusselse gemeenten. Voorts voorziet het regeerakkoord dat de bestaande welzijns- en gezondheidsinitiatieven zoveel mogelijk zullen worden geconcentreerd op samenhangende thema’s en doelgroepen. Waar dit zinvol is, zullen bestaande en nieuwe initiatieven zoveel mogelijk in tijd en ruimte gebundeld worden op het niveau van de wijken met de bedoeling om die samen met initiatieven vanuit andere overheden, wijkdiensten en centra uit te bouwen. Hierbij kan worden vastgesteld dat er binnen het SIF reeds meer gebiedsgericht werd gewerkt. Tevens gaat het VGC- welzijns- en gezondheidsbeleid uit van

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 44 –

complementariteit en ondersteunt het de zin voor initiatief van mensen en verenigingen, maar is er tevens plaats voor overheidsinitiatief. Uit de SIF-evaluatie bleek tevens een grote bezorgdheid met betrekking tot het creëren van een evenwicht tussen innovatie en continuïteit. De integratie van vernieuwde methoden en werkwijzen binnen de bestaande sectoren is steeds een aandachtspunt geweest binnen het SIF, maar blijkt niet zo vanzelfsprekend te zijn en vergt heel wat inspanningen. Tevens werd er in de SIF-evaluatie gewezen op het ontbreken van lange termijnperspectieven/financiering en/of de ambigue invulling van “impulsfunctie” en daarom het pleidooi voor meer structurele verankering en een dynamische wisselwerking tussen het regulier beleid en het impulsbeleid. Hiermee wordt gemikt op een stedenbeleid met een impact op het beleid van de VGC, maar ook op het beleid van het Gewest en met een betrokkenheid van de maatschappelijke krachten (middenveld, economische actoren,…), dit alles rekening houdend met het beleid van de Vlaamse Gemeenschap. Ook binnen de administratie zelf is er aandacht voor zowel continuïteit als verandering. Zo lag de nadruk voor de administratie in de voorgaande periode vooral op interne ontwikkelingen op het vlak van organisatieontwikkeling. Voorts werd in de SIF-evaluatie gepleit voor meer sturend ingrijpen door de VGC, waarbij : - er met een grotere accuraatheid op een doordachte en realistische manier de resultaten per “cluster” worden gedefinieerd en gefaseerd. - Sleutelactoren (bv. gewestelijke instanties, gemeentelijke overheid,…) bij de start worden geïdentificeerd en er een strategie wordt opgebouwd om ze in de actie te impliceren. - Denkoefeningen worden gedaan om met de beschikbare middelen een maximum aan maatschappelijke winst te realiseren. D.w.z. nagaan waar men beter kan samenwerken, waar fusie aangewezen is, op welke terreinen er meer (deskundigheid of middelen) ondersteuning moet komen, welke strategieën voor structurele verankering men zal bewandelen, hoe en met welke middelen uitbreiding en/of implementatie naar andere wijken zal gerealiseerd worden, .. - Een sterkere onderhandeling gebeurt met initiatieven (i.p.v. een eenvoudige projectoproep) die zich inschrijven in een programma dat zich duidelijk uitspreekt over engagementen, van zowel de projectdragers als de overheid (VGC). - Een duidelijkere werkwijze om resultaten en afspraken op te volgen, te evalueren en als het nodig is bij te sturen. De bestaande procedures/ instrumenten (projectaanvragen, voortgangsrapporten, jaarverslagen, ...) kan men binnen dit kader nuttig maken. Tenslotte wordt in het VGC-regeerakkoord verscheidene malen gewezen op het belang van de toetsing van de kwaliteit van de geleverde dienstverlening. De kwaliteit van het intern stedelijk management verbeteren Met betrekking tot de kwaliteit van het intern stedelijk management moet vooreerst uiteraard opgemerkt worden dat de administratie van het College van de VGC in haar eigen kerntaken ruim aandacht schenkt aan de samenwerking tussen bestuurder en ambtenaren. Het inspireren, voorbereiden, ondersteunen, uitvoeren, evalueren en communiceren van het beleid en de beleidsbeslissingen vormt immers de kernopdracht van de administratie. De administratie van het college van de VGC stapte reeds in 1986 af van de klassieke ambtelijke hiërarchie en opteerde voor een netwerkstructuur van diensten die in functionele samenwerkingsverbanden een structuur vormen met vergaande responsabilisering. In 1995 werd deze werkwijze verankerd in de organisatiestructuur en in het personeelsstatuut en werden de tijdelijke aanstellingen geformaliseerd en bevestigd in eraan verbonden financiële vergoedingen. Voorts werd er de voorbije jaren in de administratie van de VGC op een meer systematische manier aandacht besteed aan het maximaal zichtbaar maken van aanwezige competenties en het ontwikkelen ervan in functie van nieuwe eisen en noden. Dit management van

– 45 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

competenties evolueerde de voorbije jaren binnen de administratie procesmatig. Voornamelijk vanuit de human resources-hoek wordt reeds jaren met gespecificeerde functie- en competentieprofielen gewerkt. Andere ontwikkelde componenten zijn de functioneringsevaluaties, de opleiding en de coaching. Dit competentiemanagement werd enkele jaren terug geïntegreerd in één concept. Zo wordt het competentiemanagement een geïntegreerde personeelsstrategie voor de organisatie en de medewerkers. De directieraad heeft tevens een actieplan voor het competentiemanagement beslist. Enkele actiepunten in dit plan zijn het verder uitwerken van referentiekaders op strategisch en op tactisch niveau (hetgeen een definiëring van de opdrachten en doelstellingen van de VGC op korte en langere termijn impliceert) en de verdere uitwerking van het evaluatiedossier naar een persoonlijk ontwikkelingsdossier. Enkele andere elementen van het personeelsbeleid zijn een aantal aanstellingen (mandaten) voor verantwoordelijke functies binnen de administratie voor een vooraf bepaalde periode en het uitbouwen van een diversiteitbeleid inzake personeelsaangelegenheden (zie het Positief Actieplan). Tevens werden er in het kader van het Federaal grootstedenbeleid 15 startbaanovereenkomsten toegekend aan de VGC, die aangewend worden om voornamelijk laag geschoolde personen of personen van allochtone afkomst een kans te bieden op de arbeidsmarkt. Een ander aspect van organisatieontwikkeling is de beleidsoverschrijdende werking. Zo wordt vastgesteld dat er nood is aan een inclusief beleid. Het voeren van een inclusief beleid en van beleidsoverschrijdend werken vraagt ook het ontwikkelen van een hierop afgestemde structuur en werking voor de administratie. Draagvlak voor beleidsbeslissingen vergroten Het regeerakkoord voorziet dat de VGC een proactiever beleid wil voeren van onthaal, promotie en informatie t.a.v. de hele Vlaamse Gemeenschap en internationale gemeenschap. Er zal een informatie- en communicatiebeleid worden gerealiseerd met het oog op interne en externe eigen informatie en de communicatie met de andere gemeenschappen. In dit kader is de VGC ook verantwoordelijk voor de inventarisatie van nieuwkomers en biedt ze in samenspraak met de organisaties op het terrein informatiepakketten aan, naast de directe contacten die worden uitgebouwd. Tevens wordt in het regeerakkoord voorzien dat er een evaluatie zal gebeuren van de verschillende communicatiemedia. In het licht daarvan kunnen de doelstellingen dan worden bijgestuurd en beheersovereenkomsten worden opgesteld. Voorts engageert de VGC zich in het regeerakkoord om bij belangrijke beslissingen hoorzittingen voor een ruimer publiek te organiseren. Tevens zal er een verordening houdende openbaarheid van bestuur worden voorgelegd aan de VGC-raad. Er worden dus verschillende initiatieven voorzien rond participatie en informatie in het regeerakkoord. Het regeerakkoord van de VGC voorziet ook dat de overheid zorgzaam moet omspringen met de onbaatzuchtige inzet van gemotiveerde vrijwilligers. Ook in de strategische doelstellingen van de VGC is het ondersteunen van de communicatie met en tussen de burgers opgenomen. De VGC voert dus een actieve openbaarheid van bestuur, d.w.z. dat de VGC zelf informatie verschaft aan de burger over het beleid dat ze voert en over de voorbereiding en uitvoering ervan (vb. via internet). Daarnaast waarborgt de VGC dus ook een passieve openbaarheid van bestuur. Dit houdt in dat elke burger het recht heeft om inzage te vragen in bestuursdocumenten. In de informatieverstrekking neemt het belang van de digitale informatieverstrekking en communicatie aan belang toe (e-government). Een belangrijke randvoorwaarde hiervoor is de toegang voor iedereen tot en het kunnen omgaan met de nieuwe media en de informatie die zij bieden. Hierin heeft ook de VGC een taak. De VGC richt zich met haar communicatiebeleid tot algemeen omschreven doelgroepen: de Nederlandstalige Brusselaar, de regelmatige gebruiker van de stad, de betrokken geïnteresseerde anderstalige Brusselaar. De overheidscommunicatie van de VGC bestaat uit een brede waaier van activiteiten en middelen om haar beleid, haar diensten en het netwerk dat zij ontwikkelt en steunt, toe te lichten, duidelijker en doorzichtiger te maken. De VGC streeft met haar communicatie vier basisdoelstellingen na, nl.: het verbeteren van de

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 46 –

dienstverlening door diensten, producten en netwerken voldoende bekend en vlot toegankelijk te maken, het aanwenden van communicatie als instrument voor beleid en management; het verzorgen van public relations en promotie, het democratiseren van het beleid. De kennis en de kunde van de VGC op het terrein van de communicatie zijn de afgelopen jaren toegenomen. Niettemin blijft het een ruim terrein waarop de organisatie in haar totaliteit verder kan en moet groeien. Een recent onderzoek in opdracht van de VGC toont aan dat de bekendheid van de VGC bij de Brusselaar laag is. Doelgroepenbenadering, communicatieplanning, actieve openbaarheid van bestuur, interactieve beleidsvoering zijn terreinen waarop de organisatie in haar verschillende geledingen en samen met haar verwante partners verder kan evolueren. Voorts wezen ook de conclusies van de SIF-evaluatie erop dat er nood is aan meer communicatie rond de projecten en het stedelijk beleid van de VGC. Ook werden er in het kader van het SIF reeds enkele participatieprojecten opgezet waarbij het de bedoeling was op het inspraakproces het gemeentelijke en gewestelijke (vb. wijkcontracten) te begeleiden. Vanuit de invalshoek, bewonersorganisatie, die tot de VGC-bevoegdheid behoort, kan de VGC hier een belangrijke troef uitspelen. De VGC engageert zich in haar regeerakkoord om bij te dragen tot een verdraagzaam Brussel en wijst extreemrechts af en ondersteunt de inspanningen van het maatschappelijk middenveld om de democratie te verdedigen en te versterken, de sociale en culturele uitsluiting te voorkomen en het extremisme te bestrijden. Relaties met andere actoren De relaties met andere overheden en actoren zijn een belangrijk aandachtspunt voor elk beleid in de complexe institutionele context van Brussel, dit blijkt ook uit de SIF-evaluatie en heel wat andere beleidsdocumenten van de verschillende Brusselse overheden (cf. supra). Ook de relatie met de markt wordt in de SIF-evaluatie aangehaald als een mogelijke optie voor de toekomst. Voorts wordt in het VGC-beleid het middenveld betrokken bij de beleidsvoorbereiding via de advieswerkgroepen die ieder Collegelid voor zijn bevoegdheidsdomein opricht. In het regeerakkoord wordt ook een evaluatie van deze advieswerkgroepen voorzien. Ook kan hier verwezen worden naar de verordening houdende de openbaarheid van bestuur en de hoorzittingen bij belangrijke beleidsbeslissingen en de andere maatregelen die voorzien werden om de burger te informeren (cf. supra). Dienstverlening verbeteren Een van de strategische doelstellingen van de VGC is het verzekeren van een kwalitatieve en volledige dienstverlening. Hiertoe voorziet het regeerakkoord van de VGC dat er, teneinde de administratie te versterken, een onafhankelijke externe audit van de structuur, de organisatie, personeelsbezetting en werking van de VGC-administratie gebeurt waarbij de dienstverlening primeert. Voorts voorziet het regeerakkoord ook dat het personeelsbeleid verschillende uitgangspunten moet hebben, o.a. de integratie in en betrokkenheid op het stedelijk milieu, het gelijkekansenbeleid,… en dat minder gunstig gelegen vestigingen van de administratie naar een passende stedelijke locatie worden overgebracht met aandacht voor stadsrenovatie. Voorts hanteert de administratie tevens de beginselen van de Integrale Kwaliteitszorg en voorziet het regeerakkoord dat de VGC zich zal toeleggen op de kwaliteitsbevordering van de Nederlandstalige voorzieningen in de stad. Hiertoe zullen in de verordeningen en erkenningsbesluiten kwaliteitscriteria worden ingebouwd.

– 47 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Deel II In de richting van een stadsproject A.

Het Gewop omschrijft zijn stadsproject in drie grote uitdagingen

1. Het gewest een gediversifieerde bevolking waarborgen 2. Een duurzame economische ontwikkeling bevorderen die arbeidsplaatsen creëert voor de Brusselaars. 3. Het internationaal en intercultureel karakter van Brussel integreren in toonaangevende projecten van duurzame ontwikkeling. Deze uitdaging wil men aanpakken volgens 12 prioriteiten. We overlopen kort deze prioriteiten en dan vooral in hun aanknopingspunten met gemeenschapsstrategieën. 1. De aantrekkelijkheid van het wonen versterken via een geïntegreerd en ambitieus beleid op het gebied van stadsvernieuwing, openbare ruimtes, collectieve voorzieningen , netheid en erfgoed. - De VGC is vooral betrokken als het gaat over de collectieve voorzieningen, hun nabijheid en kwaliteit is een belangrijke “stedelijke troef”. Het Gewop voorziet een evaluatie van het collectief voorzieningenaanbod om op basis hiervan de verdere programmering positief te beïnvloeden. Prioriteit gaat hierbij naar kinderopvang (kinderdagverblijven, speelpleinen en kwalitatieve buitenschoolse opvang) en laagdrempelige sociaal-culturele inrichtingen. - Aansluitend wil men investeren in de omgeving rond de collectieve voorzieningen en meer algemeen moet de publieke ruimte als communicatieknooppunt geherwaardeerd worden. 2. Dynamiek verlenen aan de Brusselse economie waarbij centrale aandacht gaat naar de creatie van werkgelegenheid voor de Brusselaars, in respect of combineerbaar met de levenskwaliteiten van de stad. Het gaat hierbij om : - De realisatie van het Gewestelijk Actieplan voor de werkgelegenheid (dat uitgewerkt wordt in het Economisch en Sociaal Overlegcomité, met bijdragen ook van Territoriaal Pact en mede dankzij een betere coördinatie van de Europese Structuurfondsen.) Het is aan de Gemeenschappen om hiervoor de actoren voor opleiding en onderwijs te mobiliseren. - De uitbouw van professionele referentiecentra voor stadsberoepen. - De ordonnantie voor het gemengd beheer van de arbeidsmarkt - Het stimuleren van de stadseconomie met bijzondere aandacht voor de werkcreatie in domeinen die de leefkwaliteit verhogen; men verwijst naar de non-profitsector en de buurtdiensten. - Het intensifiëren van de plaatselijke socio-professionele inschakelingacties. - De Brusselse economie kaderen in een internationale (netwerk) logica. 3. Een waardige en betaalbare woning garanderen voor alle Brusselaars. Huisvesting is duidelijk een regionaal bevoegdheidsdomein. De VGC kan enkel via nevenactiviteiten (opleiding en tewerkstelling, opbouwwerk, …) aan een betere huisvesting werken. Binnen het Gewop worden aanknopingspunten gegeven : - Als eerste staat het verhogen van het aantal sociale woningen voorop, alsook het bestaande sociaal woningpark op kwalitatief niveau brengen met inbegrip van de zorg voor het sociale leefklimaat, o.m. via de uitbouw van collectieve diensten waarin bewoners een actieve inbreng hebben. - Tevens verwacht men belangrijke resultaten van een actiever gemeentelijk huisvestingsbeleid dat erin slaagt de diverse instrumenten en partners op lokaal niveau

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 48 –

in synergie te zetten. Ter aanmoediging van een gemeentelijk huisvestingsbeleid stelt men een formule van “huisvestingscontract” voor (naar analogie met veiligheidscontracten). 4. Het stimuleren van stadsvernieuwing, met bijzondere aandacht voor de centrale wijken en achtergestelde zones. Hier vormen de “wijkcontracten” het belangrijkste instrument, nu nog versterkt door de gelijktijdige bijdrage van de Europese programma’s. Zij geven een kader voor : - de integratie van de diverse initiatieven m.b.t. huisvesting - de herwaardering van de publieke ruimte (inbegrepen hun toe-eigening door de bevolking) als katalysator van stadsvernieuwing - de participatie van de bevolking - de uitbouw van collectieve voorzieningen (zoals aangegeven onder 1 en 2), met ook de uitdrukkelijke optie voor het multifunctioneel gebruik van de schoolinfrastructuur. De handelskerncontracten wil men nog sterker aansturen in de richting van geïntegreerde aanpakken; uitdrukkelijk stuurt men aan op partnerschappen met de culturele wereld. De sturing en de coördinatie van de herwaarderingsmaatregelen is een duidelijke opdracht van het Gewestelijk Secretariaat voor Stedelijke Ontwikkeling. 5. Een doeltreffend beleid voor ruimtelijke ordening en planning. Het gaat hier over de voornemens m.b.t. het GBP, GemOP, BBP’s, GSV’s en richtschema’s; de aanpakken voor de strijd tegen stadskankers en leegstaande panden; de rol van de Grondregie en instrumenten voor informatieverstrekking. 6. Het verhogen van de commerciële, culturele en toeristische aantrekkingskracht. - De ondersteuningsmaatregelen richten zich op prioritair op de vitaliteit van de handelskernen ( en tegen de verspreiding/ verbrokkeling van de handelsactiviteiten) en hun lokale en stedelijke integratie. - De maatregelen om de culturele aantrekkelijkheid te verhogen zijn weinig uitgewerkt. Ze hebben te maken met toegankelijkheid, promotie, de valorisatie van het patrimonium. De aandacht voor de stedelijke dimensie blijft steken op een (mager) conceptueel niveau. - Brussel Internationaal – Toerisme en Congressen moet een sleutelrol spelen in de marketing van Brussel en dit o.a. via haar samenwerkingsakkoorden met de gemeenschapsinstellingen (Toerisme Vlaanderen en Office de Promotion du Tourisme). Doel is meer toeristen aan te trekken door het onthaal van de toeristen te verbeteren en het verbeteren van de promotie van Brussel. De voorgestelde acties spreken weinig tot de verbeelding. Men gaat er wel vanuit dat de toeristische sector een belangrijke groeisector vormt; ook voor de werkgelegenheid. 7. De welzijnsaanpak steunt op het idee dat elkeen toegang moet hebben tot: kwalitatief onderwijs, collectieve voorzieningen, sociale diensten en gezondheidsvoorzieningen. Gegeven de grote groep Brusselaars die in armoede en bestaansonzekerheid leven staat deze toegang onder druk. - De verbetering van onderwijs- en opleidingsstelsels vormen een hoofdstuk van de welzijnsaanpak.. In elk geval wordt de toekomst van de stad afhankelijk gesteld van een onderwijs- en opleidingsproject waarbij alle kinderen slagen op school, ongeacht hun culturele en sociaal-economische achtergrond. De belangrijkst genoemde werklijnen: openstelling van de school voor haar sociale en culturele omgeving, versterken van het deeltijds leren, integratie van het volwassenonderwijs (onderwijs sociale promotie) in het gewestelijke socio-professioneel inschakelingbeleid, kritische vorming en digitale initiatie erkennen als volwaardige onderdelen van socioprofessionele inschakelinginitiatieven, uitbreiden en afstemmen van het beroepsopleidingaanbod zodat elke Brusselaar toegang heeft en hiertoe samen met de gemeenschappen een strategisch plan voor levenslange vorming opmaken.

– 49 –

-

-

-

-

-

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Opnieuw een pleidooi voor voldoende collectieve voorzieningen (socio-culturele initiatieven, buitenschoolse opvang, sport, …) in prioritaire wijken; ze functioneren als hefbomen voor maatschappelijke participatie en interculturele samenwerking. Voor de OCMW’s beperkt zich tot het benoemen van de kerntaken en een pleidooi voor de financiering à rato van de werklast. Een apart hoofdstuk wordt gewijd aan het Gezinsbeleid en het Stad-kindcontract; geïnspireerd op het project van de Franse Gemeenschap m.b.t. de buitenschoolse opvang. De creatie van meer opvangplaatsen staat centraal. M.b.t. senioren gaat uitdrukkelijke aandacht zowel naar initiatieven die toelaten dat bejaarden zo lang mogelijk in de vertrouwde leefomgeving kunnen blijven als naar de uitbouw van voldoende residentiële opvang. Deze structuren moeten een grotere openheid krijgen naar de wijk/stad. Het ambulante luik van de gezondheidszorg steunt op het beleid van de twee gemeenschappen (vooral de Franstalige gemeenschap beschikt over een rijk netwerk van diensten die gezondheidszorg en sociale actie combineren ; de opmaak van een kadaster en een evaluatie wordt in het vooruitzicht gesteld) en de Gemeenschappelijke gemeenschapscommissie (met o.m. het project: Brussel – een gezond(e) Stad). Voor het ziekenhuisbeleid worden eveneens de krijtlijnen getrokken. Tot slot wordt gepleit voor een beter overleg en coördinatie m.b.t. het sociaal beleid en dit op diverse niveaus.

8. Een mobiliteitsbeleid dat kadert binnen duurzame ontwikkeling en gericht is op het verbeteren van de openbare ruimte en het levenskader in de woonwijken via openbare werken en het terugdringen van het autoverkeer (met een volumevermindering van 20% tegen 2010). De werklijnen worden geëxpliciteerd: met o.m. : mobiliteitsovereenkomsten (ter vervanging en uitbreiding van de lopende mobiliteitscontracten), bedrijfsvoerplannen, veiligheidsbeleid (prioritair rond de schoolgebouwen), het gen-project, de bijsturing van het Irisplan… Heel uitdrukkelijk staat de verhoging van het fietsgebruik voorop, met een ambitie van 10% van het aantal fietsverplaatsingen in 2005, alsook een stijgend marktaandeel van het openbaar stadsvervoer. 9. Het BHG wil zich verbinden tot het naleven van minimale milieunormen in alle woonwijken (vast te leggen in het “Handvest”) en beoogt een structurele verbetering van de luchtkwaliteit, een vermindering van de geluidshinder , de uitbouw van een “groen en blauw netwerk” waarvoor het BIM richtschema’s zal uitwerken, de verbetering van het afvalbeheer en de afvalpreventie (in het verlengde van het afvalstoffenplan), de bouw van het zuiveringsstation Noord, het bevorderen van Eco-constructie en –renovatie en een gevoelige vermindering van het energieverbruik. 10. Het internationaal, intercultureel en Europees karakter van Brussel als troef uitspelen. - In zijn communicatiestrategie wil het Gewest van zijn open, intercultureel en meertalig karakter een troef maken. De oprichting van het immigratiemuseum wordt aangekondigd. Een aangepast onthaalbeleid wordt cruciaal genoemd voor een “harmonische” integratie. - Zijn internationale rol ziet Brussel te versterken via het maximaal benutten van zijn bevoegdheden inzake internationale betrekkingen (bilaterale samenwerkingsovereenkomsten en participatie in multilaterale instellingen en netwerken). - Het Europese luik concentreert zich in eerste instantie op de gevolgen (voor de vastgoedmarkt, voor onderwijs, …) van de Europese uitbreiding. - Het Gewop spreekt zich te weinig uit over de wijze waarop het zijn metropolitische troef wil verscherpen en uitspelen. Men eindigt met het vaste voornemen het imago van “Brussel” te verbeteren en “prestigeprojecten” als dragers van stedelijke ontwikkeling te selecteren.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 50 –

11. De veiligheid van de stad wil men verbeteren via interventie op drie assen: - een doorgedreven stadsvernieuwing zonder exclusie, maar gericht op sociale samenhang en verantwoordelijkheid. De veiligheids- en samenlevingscontracten die naar een preventiebeleid geheroriënteerd worden, moeten complementair zijn aan het herwaarderingsbeleid. - preventie met het opdrijven van de strijd tegen schoolverzuim (via het Programma Preventie Schoolverzuim, inbegrepen het gemeentelijk overleg en de opleiding en evaluatie van de schoolbemiddelaars) en het continueren van diverse preventiefuncties: preventiewerkers, sociale bemiddelaars, schoolbemiddelaars, straathoekwerkers, .. maar ook parkwachters, stadswachters, stewards - de hervorming van de politie, met ook een centrale plaats voor de buurtpolitie 12. Het wetenschappelijk onderzoek oriënteren naar de economische speerpuntsectoren (gekaderd binnen een beleid van duurzame ontwikkeling) en zorgen voor transfer tussen de academische wereld en de ondernemingen. - Het is hierbij de ambitie dat het BHG aan de spits komt te staan van de Europese Onderzoeksruimte en dit via de oprichting van een Europees Centrum voor Onderzoek en Innovatie. Men wil dit Centrum graag koppelen aan een complex voor wetenschappen, kunsten en seminaries, bij voorkeur op de terreinen van Thurn & Taxis. - Verder wil men de wetenschappelijke en technologische aantrekkingskracht van de stad verhogen door jongeren sterk te sensibiliseren voor wetenschap en techniek, door een stimulerend vestigingsbeleid voor onderzoeks- en innovatiecentra, door een passend juridisch kader (cf. de ordonnantie op “de aanmoediging en financiering van het wetenschappelijk onderzoek en de technologische vernieuwing”) en door de oprichting van een Instituut ter bevordering van het Wetenschappelijk Onderzoek en de Vernieuwing van Brussel. Tot slot geeft het Gewop de transversale voorwaarden voor de uitvoering van het stadsproject: 1. Concentratie van middelen in prioritaire interventiegebieden: - ruimten met versterkte ontwikkeling van huisvesting en renovatie - gebieden van de herwaarderingsprogramma’s (wijkcontracten) - hefboomgebieden of sites van gewestelijk belang: Erasmus, Vorst, Zuid, Thurn & Taxis, Kruidtuin, Europa, Gulden Vlies, Heizel, Militair Hospitaal, SchaarbeekVorming, RTBF-VRT, Delta, Weststation, Neder-Over-Heembeek. 2. Een consensus tussen alle actoren , samenhang tussen de acties van de verschillende overheden en partnerships tussen de openbaren en privé-actoren. 3. Een internationale samenwerking die steunt op de principes van duurzame ontwikkeling en gekaderd binnen het Europees Ruimtelijk Ontwikkelingsperspectief en de Tweede Benelux Structuurschets, gebruik makend ook van het INTERREG-programma . 4. Samenhang tussen het beleid in het Gewest en in de Rand (Gewop, het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en Schéma de Développement de l’Espace Régional wallon) 5. Verbetering van de administratieve onthaalfuncties (inbegrepen de oprichting van een ombudsdienst) 6. Ontwikkeling van instrumenten voor de follow-up van het gewestelijk beleid: - een strategisch comité staat in voor de sturing van het Plan - een monitor comité staat in voor de coördinatie van de diverse Observatoria en de inventarisatie van het bestaande studiemateriaal, zodat jaarlijks stuurtabellen kunnen geproduceerd worden en voorgelegd aan het parlement in de “Staat van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest” - multidisciplinaire onderzoeksprogramma’s om op lange termijn de nieuwe tendensen en hun weerslag op de stadsontwikkeling te kunnen identificeren.

– 51 –

B.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Het regeerakkoord van de VGC

Centraal staat de grootstedelijke invulling van het VGC-beleid. In elk beleidsdomein wordt de openheid en aandacht voor de sociale, culturele, taalkundige diversiteit onderstreept. Tegelijk wil men in en over de beleidsdomeinen heen tegemoetkomen aan de meest dringende noden en behoeften van de stad. Hierbij wil men rekening houden met de ruimtelijke dualisering en fragmentering. In dezelfde lijn ligt de vaste wil om samen te werken met de andere overheden en gemeenschappen. Gelet op het belang van dit centrale beleidsdocument binnen het VGC-beleid geven we hieronder een korte samenvatting van de aspecten van het VGC-regeerakkoord die betrekking hebben op het Stedelijk beleid van de VGC: Het College van de VGC opteert in haar regeerakkoord duidelijk en expliciet voor een stedelijke invulling van haar beleid. Zij kiest ervoor om haar bevoegdheidsdomeinen cultuur, welzijn, onderwijs en gezondheid op een open en stedelijke wijze te realiseren, rekening houdend met de Brusselse multiculturele realiteit en in dialoog met alle overheden die in Brussel verantwoordelijkheid dragen ten aanzien van de bewoners en de gebruikers van onze stad. Een belangrijk uitgangspunt voor het VGC-beleid is dan ook dat haar beleid een grootstedelijk beleid moet zijn. Op ieder van haar bevoegdheidsdomeinen zal zij rekening houden met de culturele, sociale en taalkundige diversiteit van de stad. Tegelijk zal de VGC over alle domeinen heen een aantal maatschappelijke doelstellingen nastreven die beantwoorden aan de meest dringende noden en behoeften van de stad : strijd tegen de sociale achterstelling, een kind-, jeugd- en gezinsvriendelijke stad, bevordering van Brussel als woonstad, zorgzaamheid voor de mensen, participatie aan de cultuur. Een uitdaging voor de VGC in deze context is het aanwenden van het verhoogde trekkingsrecht voor Brussel op het Sociaal Impulsfonds. De aanwending ervan zal gebeuren op basis van een grondige analyse van de meest urgente maatschappelijke noden; de VGC zal in het bijzonder deze projecten ondersteunen waarbij een samenwerking met andere actoren in de wijken en met andere overheden wordt nagestreefd. Een ander belangrijk uitgangspunt van het VGC-beleid heeft betrekking op de samenwerking met de andere gemeenschappen, de gemeenten. De VGC wil zich niet opsluiten binnen de eigen gemeenschap, maar de dialoog aangaan met de andere gemeenschappen en overheden in de stad. Ten aanzien van de gemeenten voorziet het regeerakkoord van de VGC o.a. dat er een gemeentelijk actieplan zal worden opgesteld waarin een breed gamma van stimulerende en ondersteunende maatregelen zal worden opgenomen om de gemeenten ertoe aan te zetten een meer Vlaamsvriendelijk beleid te voeren. Ter uitvoering van dit actieplan zal de VGC convenanten met Brusselse gemeenten afsluiten. WELZIJN EN GEZONDHEID De VGC geeft in haar welzijns- en gezondheidsbeleid duidelijk aan dat de inspanningen om de toegankelijkheid van de welzijns- en gezondheidsinstellingen voor alle gebruikers te garanderen en om de participatie van elke persoon aan het maatschappelijk leven te garanderen prioritair zijn. Het bevorderen van het samenleven van mensen in de stad en een territoriale aanpak van de dualisering staan hierbij centraal. De uitbouw van een gevarieerd en gespreid aanbod van voorzieningen is dan ook prioritair. Het regeerakkoord stelt tevens dat armoede en dualisering een onaanvaardbare smet op de grootstad werpen: het overheidsingrijpen moet hieraan verhelpen, niet in het minst door nieuwe kansen voor de mensen te creëren. Door Brussel loopt een rijk en een arm spoor. Beide sporen dreigen meer en meer uit elkaar te lopen, wat de dualisering van de stedelijke samenleving verscherpt. Onder deze druk dreigen alle ambities om van Brussel een verdraagzame en leefbare stad te maken, te mislukken.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 52 –

In dit licht worden onder andere de volgende uitgangspunten van het VGC-welzijns- en gezondheidsbeleid geformuleerd: Het uitbouwen van krachtige initiatieven, en de verdere uitbouw van een basisnetwerk aan welzijnsvoorzieningen, met de focus op stedelijkheid en op een efficiënt welzijns- en gezondheidsbeleid en met prioriteit voor de kansarme bevolking (etnisch-culturele minderheden, personen met een handicap, (hoog)bejaarden,...). Er is ook aandacht voor het verbeteren van de socialisatiekansen voor jongeren en het activeren van het sociaal weefsel rond de school. Ook complementariteit is een aandachtspunt waarbij men zich richt op een beleid dat de zin voor initiatief van mensen en verenigingen ondersteunt en waar tevens plaats is voor overheidsinitiatief. Een belangrijk instrument voor het stedelijk beleid vanuit de VGC is het Sociaal Impulsfonds. Met het sociaal impulsbeleid wil de VGC een bijdrage leveren tot een coherent stedelijk beleid. Het Sociaal Impulsfonds heeft, zoals decretaal bepaald, tot doel het gemeentelijk beleid inzake enerzijds het herstel van de leef- en omgevingskwaliteit van achtergestelde buurten en anderzijds de bestrijding van de kansarmoede en de bevordering van het welzijn, te ondersteunen. Het VGC-impulsbeleid zal een bijdrage leveren tot een coherent stedelijk beleid dat de dualisering bestrijdt. Herkenbaarheid en zichtbaarheid, overleg en samenwerking over bevoegdheidsgrenzen heen, emancipatie en participatie van de stadsbewoners zijn hierbij de sleutelwoorden. Tevens zal het huidige VGCstraathoekwerkproject ingepast worden in het Impulsbeleid en zal het “schoolopbouwwerk”, naar analogie met de Vlaamse gemeenschap, gedefinieerd worden en als hefboom voor wijkontwikkeling fungeren. CULTUUR EN COMMUNICATIE Ook in het cultuurbeleid zijn de invalshoeken van Brussel als grootstad, multicultureel samenleven en hoofdstad centrale aandachtspunten en streeft men naar een cultuurbeleid met uitgestoken hand naar wijkbewoners en organisaties op het terrein, naar de andere taal- en cultuurgemeenschappen, naar andere overheden. Ook hier stelt men vast dat een stedelijke maatschappij waarin dualisering en sociaal isolement het samenleven bedreigen, een grote nood heeft aan de inspirerende kracht van cultuur om het maatschappelijke draagvlak te verbreden en uitsluiting te voorkomen. Cultuur wordt tevens gezien als een belangrijk instrument in de revitalisering van steden. De VGC zal, ter bevordering van deze stedelijke cultuur, een incentive-beleid voeren. Tevens gaat er aandacht naar het bevorderen en evalueren van cultuurparticipatie in Brussel. Ook hier komt de optie voor samenwerking met andere overheden over de gemeenschappen heen terug. Ook het gewestelijk niveau zal hierbij worden betrokken. Op het vlak van communicatie en onthaal wil de VGC een informatie- en communicatiebeleid realiseren door samenwerking van de overheden (VGC en Vlaamse Gemeenschap) en vzw De Stadskrant (CCC) met het oog op interne en externe eigen informatie en de communicatie met de andere gemeenschappen. Ook is de VGC verantwoordelijk voor de inventarisatie van alle nieuwkomers. In samenspraak met de organisaties op het terrein (cultuur, welzijn, onderwijs, bedrijfsleven, ...) worden hiertoe, naargelang de doelgroep, informatiepakketten samengesteld en aangeboden. Tevens wil de VGC een grensoverschrijdend cultuurbeleid voeren in samenwerking met andere overheden. Een goed stedelijk cultuurbeleid is immers meer dan de optelsom van het cultuurbeleid van de gemeenschappen. Daarom pleit de VGC voor een uitbreiding van de samenwerking tussen de twee gemeenschappen en de verschillende bevolkingsgroepen. Dit vereist de opname van culturele opties in het grootstedelijke beleid en de voorbereiding van een cultureel protocol tussen de gemeenschapscommissies. Meer in het bijzonder wenst de VGC haar bijdrage te leveren in het kader van een globaal cultuurbeleid

– 53 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

ONDERWIJS EN BEROEPSOPLEIDING Een van de uitgangspunten van het onderwijsbeleid van de VGC is dat onderwijs gericht is op de persoon: zijn kennis, zijn competenties, zijn sociale vaardigheid, zijn persoonlijkheidsontplooiing. Tegelijkertijd heeft het onderwijs ook een maatschappelijke missie: kinderen en jongeren leren participeren aan het samenleven. Enkele belangrijke oriëntaties binnen het onderwijsbeleid hebben betrekking op de volgende punten: Zo stelt het regeerakkoord dat Brusselse scholen met een multiculturele schoolpopulatie ondersteuning verdienen bij het volbrengen van hun opdracht. Het protocol tussen de Vlaamse minister van onderwijs en de VGC over de aanstelling van een bijzondere opdrachthouder voor het Brussels basisonderwijs is een belangrijke stap in die richting. Vertrekkende van de vaststelling dat het merendeel van de leerkrachten niet woonachtig is in de stad, is het aangewezen tevens te voorzien in “vorming” om hen vertrouwd te maken met het grootstedelijk Brussels milieu. Een ander aandachtspunt is dat het schoolopbouwwerk een belangrijke functie heeft ten aanzien van de school en de schoolomgeving; het moet efficiënt georganiseerd worden om de interrelaties jongeren-ouders-school-buurt te versterken. Op het vlak van het secundair onderwijs moet de kennis uit wetenschappelijk onderzoek en de praktijkervaring met de grootstedelijke onderwijsproblematiek worden verzameld en overgedragen aan alle onderwijsactoren, teneinde het lokale schoolbeleid en het pedagogisch project van de school beter te onderbouwen. De VGC zal hierin een dynamische rol spelen. Op het vlak van het hoger en universitair onderwijs is een belangrijke uitgangspunt dat een Vlaams student in Brussel het resultaat is van een dubbele keuze: een keuze voor het studieaanbod en een keuze voor Brussel als stad. Op het vlak van volwassenenonderwijs dient de basiseducatie als nieuwe leerkans voor volwassenen versterkt te worden, met een bijzondere aandacht voor Nederlandse taallessen. Voorts waardeert de VGC de specifieke onderwijsmaatregelen voor Brussel die in het Vlaams regeerakkoord werden ingeschreven en wil ze deze in overleg met de Vlaamse Gemeenschap realiseren. Zij formuleert daarbij de volgende aandachtspunten : Kwaliteitsonderwijs veronderstelt schoolgebouwen die voldoen aan minimumvereisten inzake veiligheid en hygiëne. Daartoe zal een verhoging van de middelen voor schoolinfrastructuur, inzonderheid voor de scholen in moeilijke wijken, noodzakelijk zijn. In de Brusselse context dienen maatregelen genomen te worden, zodat de extra omkadering voor onderwijsvoorrangsbeleid niet enkel aan scholen met een groot aantal allochtonen kan toegekend worden, maar ook aan scholen met een grote groep anderstaligen. In een klassituatie met een groot percentage anderstaligen is de aanpak voor taalonderwijs en de versterking van taalvaardigheid verschillend van het taalonderwijs in een homogene klassituatie. Hiertoe zijn flexibele leerplannen noodzakelijk; Op dit ogenblik kunnen scholen op basis van aanwendingsplannen en schoolpopulatie (doelgroepleerlingen en kansarmoede) een bijkomend urenpakket krijgen voor de duur van twee schooljaren. Voor Brusselse scholen met een meertalige multiculturele schoolbevolking is de continuïteit noodzakelijk om langdurige projecten te kunnen opzetten die niet doorkruist worden door een niet-goedgekeurd aanwendingsplan.Sommige Brusselse scholen kampen met een veelheid aan problemen inzake schooltaalgebruik, samenstelling van de schoolpopulatie, sociale omgeving, verloedering van de wijk waar de school gevestigd is ... ; zelfs de bijzondere omkadering en normen waarmee deze scholen kunnen werken, volstaan niet om een kwaliteitsvol, Nederlandstalig onderwijs te verzorgen.De Vlaamse Gemeenschap dient zich met haar onderwijs ook in te passen in een globale aanpak voor de zogenaamde “verloederde” stadswijken. Voor de arbeidsmarkt is een goede uitbouw van het technisch en beroepsonderwijs noodzakelijk. De onderwaardering van Middelen vrijmaken om in de lerarenopleiding van de Brusselse hogescholen voldoende te kunnen beantwoorden aan Brusselse klassituaties. Bij de herschikking van het studieaanbod van de hogescholen zullen in het Brussels hoger onderwijs

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 54 –

opleidingen aangeboden worden die beantwoorden aan de internationale en multiculturele missie van de grootstad. Onderzoek over stedelijke problematiek moet bevorderd worden. De regelgeving inzake onderwijstaal versoepelen om in het meertalig Brussel buitenlandse studenten de kans te geven om lessen te volgen in het Nederlandstalig hoger onderwijs. Bestendigen van de scholen “onderwijs sociale promotie” die momenteel in Brussel bestaan Op het vlak van beroepsopleiding stelt de VGC dat opleiding leidt naar werk en dat werk de sleutel is tot maatschappelijke waardering. De VGC wil er dan ook over waken dat met betrekking tot de stedelijke Brusselse situatie voldoende aandacht wordt geschonken aan een visieontwikkeling betreffende het thema beroepsopleiding, aan specifieke doelgroepen en aan deskundigheidsbevordering. In afwachting dat andere overheden hier ten volle optreden, kan de VGC reeds ondersteunend meewerken aan pilootprojecten. De VGC pleit tevens voor de ontwikkeling van initiatieven die onmiddellijk beantwoorden aan de noden van en de nieuwe ontwikkelingen op de Brusselse arbeidsmarkt. In het licht van deze uitgangspunten opteert de VGC ervoor om binnen haar suppletieve rol meer middelen uit te trekken om initiatieven te ondersteunen inzake beroepsopleiding en beroepsinschakeling van laaggeschoolden. Systemen waarbij deeltijds werk met een verloning en opleiding gekoppeld worden, krijgen hier de prioriteit. Bijzondere aandacht zal ook uitgaan naar de maatschappelijke vorming, de burgerschapsvorming, het aanleren van sociale vaardigheden en arbeidsattitudes. De VGC zal hiertoe samenwerkingsverbanden sluiten met de BGDA, de VDAB en de derdenorganisaties. De adviserende rol van de sociale partners en de derdenorganisaties wordt voorzien via het advies van het BNCTO. Het in de vitrine zetten van het Nederlandstalig opleidingsaanbod voor onder meer migrantengemeenschappen is van belang; daartoe zal de VGC “Tracé”, het pas opgerichte informatiepunt voor opleiding naar werk, blijven subsidiëren in afwachting dat de Vlaamse Gemeenschap de subsidiëring overneemt. De VGC zal ondersteunend werken aan initiatieven waarbij, samen met andere overheden en de sociale partners, bedrijven overtuigd worden van de voordelen van diversiteit in het personeelsbeleid. BEGROTING EN FINANCIËN, PERSONEEL EN PATRIMONIUM De VGC gaat er van uit dat goed besturen de basis is van elke democratische regering. De beschikbare middelen (overheidsfinancies, personeel en patrimonium), die trouwens afkomstig zijn van de belastingbetaler, dienen als door een goede huismoeder/huisvader beheerd te worden. Uit analyse van de begroting blijkt dat de VGC vanaf 2000 met een structureel tekort van nagenoeg 200 miljoen frank zal te kampen hebben. Aangezien de VGC voor haar inkomsten volledig afhankelijk is van derden en geen eigen inkomsten kan genereren, zal ze dus een “onderhandeld” begrotingsbeleid moeten voeren, waarbij de Vlaamse Regering de eerste gesprekspartner is. De Vlaamse Regering heeft trouwens in haar regeerakkoord reeds bijkomende financiële middelen voor de VGC voorzien. Een ander aandachtspunt is dat de administratie niet op zich alleen staat: zij is een dienst aan de gemeenschap en een beleidsinstrument bij uitstek van het politiek orgaan. Het VGCpersoneelsbeleid zal naast de dienstbaarheid belang hechten aan de deskundigheid en de betrokkenheid bij de stad. Klantvriendelijke openingsuren zijn hiervan een illustratie. Het infrastructuurbeleid is niet alleen gericht op het VGC-patrimonium, maar ook op het investeringsbeleid en dient een bijdrage te leveren aan de stedelijke renovatie. Vanuit deze uitgangspunten hanteert de VGC in haar personeelsbeleid de volgende uitgangspunten: “the right man/woman on the right job”, een sterke responsabilisering van de ambtenaar (o.m. controlebevoegdheid, harmoniseren en uitbreiden van de deontologische code met inbegrip van spreekrecht en -plicht, en van de bestrijding van elke vorm van xenofobie en racisme), integratie in en betrokkenheid op het stedelijke milieu, gelijkekansenbeleid, aanmoedigen van het “wonen in Brussel”, aanmoedigen van de mogelijkheden van arbeidsherverdeling en vervroegde uitstap.

– 55 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Voorts zal er teneinde de administratie te versterken, op korte termijn in opdracht van het College een onafhankelijke externe audit van de structuur, organisatie, personeelsbezetting en werking van de VGC-administratie gebeuren waarbij de dienstverlening primeert. Er worden mandaatfuncties voor topambtenaren ingevoerd. Er zal tevens gestreefd worden naar een grotere flexibiliteit en doorzichtigheid binnen de administratie, met een goede communicatie en samenwerking tussen de verschillende diensten en vestigingen. Minder gunstig gelegen vestigingen worden naar een passende stedelijke locatie overgebracht met aandacht voor stadsrenovatie. De Administratie hanteert de beginselen van “Integrale Kwaliteitszorg”. Het personeelsbestand zal gestructureerd worden in functie van de optimale realisatie van de basisopdrachten van de VGC. Aan behoeften voor extra personeel wordt tegemoet gekomen door herorganisatie en reallocatie van de bestaande personeelsformaties. De VGC-Administratie moet ook een weerspiegeling zijn van de stedelijke samenleving, en via haar personeelsbeleid als dusdanig een voorbeeldfunctie vervullen. De VGC zal dan ook positieve acties ontwikkelen om in haar Administratie op het vlak van tewerkstelling, vorming en promotie gelijke kansen te bieden aan vrouwen en mannen en aan personen van allochtone afkomst. De VGC zal tevens gelijkaardige positieve acties stimuleren bij de door haar gesubsidieerde organisaties. De VGC zal ten slotte de zachte mobiliteit bevorderen en aanmoedigen bij haar personeel. Patrimonium Inzake het patrimonium van de VGC zal het College waken over de instandhouding van het VGC-patrimonium, zowel wat het eigenaars- als wat huurdersonderhoud betreft. Zij zal ook een eenvoudige en transparante regelgeving inzake investeringstoelagen invoeren en “Sociale clausules” invoeren in overheidsopdrachten die er zich toe lenen.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 56 –

C.

SIF-evaluatie 2000-2001: Besluiten en aanknopingspunten voor het Stedenfonds

I.

HET SIF-PROGRAMMA

Uit de doorlichting van de SIF-projecten per projectcluster door externe evaluatoren19, die ter voorbereiding van het Stedenfonds werd uitgevoerd in mei-juni 2002, kunnen ook een aantal nuttige besluiten en aanknopingspunten voor het Stedenfonds worden gehaald. Deze besluiten en aanknopingspunten worden hieronder uiteengezet. Algemene vaststellingen 1. De evaluaties leveren een schat aan informatie, zowel voor de concrete initiatieven als voor de betrokken beleidsinstanties. De bespreking met de initiatieven bevestigden het belang van een meer systematische opvolging en terugkoppeling; de nood ook aan gemeenschappelijke werkmomenten (studie en onderzoek, ervaringsuitwisseling, opleiding, …). 2. Alle evaluatoren hebben zich in grote lijnen positief uitgesproken over de gerealiseerde acties. Positieve commentaren hadden in hoofdzaak te maken met: - goede terreinkennis; - dynamische aanpakken en engagementen t.a.v. aanwijsbare noden met veelal aanwijsbare resultaten; - innovatieve werkwijzen; - gekwalificeerd personeel. 3. Bedenkingen en de daaraan gespiegelde uitdagingen voor de toekomst hebben betrekking op: - de te beperkte zichtbaarheid en uitstraling en dus de must om beter te communiceren; - de bijwijlen versnippering en een pleidooi voor concentratie en bundeling van krachten op de verschillende niveaus; - de gebrekkige aandacht voor het systematiseren en documenteren van kennis en dus het pleidooi voor het uitbouwen van een meer structurele onderbouw voor, tijdens en na het ganse proces waarbij het bestaande SIF-instrumentarium een rol kan blijven spelen; - het te zwak projectmanagement of de nood aan ondersteuning op dit vlak, zeker bij relatief jonge initiatieven of bij meer “complexe” acties (o.a. huisvesting en tewerkstelling); - het ontbreken van lange termijnperspectieven/financiering en/of de ambigue invulling van “impulsfunctie” en daarom het pleidooi voor meer structurele verankering en een dynamische wisselwerking tussen het regulier beleid en het impulsbeleid. Hiermee wordt gemikt op een stedenbeleid met een impact op het beleid van de VGC, maar ook op het beleid van het Gewest en de Vlaamse Gemeenschap en met een betrokkenheid van de maatschappelijke krachten (middenveld, economische actoren,…).

19

Bij de uitvoering van deze doorlichting werden per projectcluster externe deskundige(n) aangesproken: nl. Leen Schillemans en Els Rochette voor de projectcluster Kinderzorg, Fred Dhont en Tom Vanwing voor de projectcluster socio-culturele organisaties, Tijl Bossuyt voor de projectcluster sociaal-artistieke projecten, Koen Lombaerts voor de projectcluster volwassenenonderwijs, Stef Bruggeman voor de projectcluster wijkgezondheidscentra, Roos Van Kerckvoorde en Agnes Goris voor de projectcluster welzijn, Nicole Bossaerts voor de projectcluster sport, Hefboom vzw voor de projectcluster “woon-werk”, Lief Vandevoort voor de projectcluster socio-professionele tewerkstellingsinitiatieven, Albert Martens voor de projectcluster huisvesting, Stefan Decorte en Alain Storme voor de projectcluster wijkontwikkeling, Geert Vandenabeele voor de projectcluster mobiliteit, Agnes Goris voor het SIF-instrumentarium.

– 57 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Conclusies per strategische doelstelling 1. Het SIF-plan 2000 – 2002 ging voor kwaliteitsvolle en toegankelijke voorzieningen, met een tastbare uitstraling in de stadsomgeving. 1.1. De evaluatie van deze doelstelling werd opgesplitst in thematische gebieden: huisvesting, mobiliteit, welzijn (met een apart luik voor kinderopvang/opvoedingsondersteuning en wijkgezondheidscentra), sociaal-cultureel werken en beroepsinschakeling. Alle evaluatoren argumenteren een verdere/sterkere investering in het thema en in de werklijnen zoals geconcretiseerd in het SIF. Voor een aantal evaluatoren evenwel zijn de strategische keuzes op niveau van de respectievelijke thema’s20, onvoldoende geëxpliciteerd en/of weinig gericht of verantwoord vanuit concrete omgevings- en beleidsanalyses. Er ontbreken werkafspraken tussen de verschillende terreinorganisaties, koepels, beleidsactoren, alsook indicatoren om de globale impact van een werklijn na te gaan. 1.2. Binnen deze context beperkt de “clusterevaluatie” zich noodgedwongen tot een korte doorlichting van de initiatieven, het checken van de resultaten en globale conclusies op basis van de individuele evaluaties. Grote lijnen die eruit springen: - huisvesting: de stijgende spanning op de huisvestingsmarkt maakt interventies zowel noodzakelijker als moeilijker. Projecten bewegen zich op vier assen: bouwfysisch (hoge kwaliteit), financieel (te zwakke structuur), sociaal en stedelijk (groot engagement), juridisch en beleidsmatig (meer aandacht nodig). - beroepsherinschakeling: minstens de sector wapenen om in een moeilijke beleidsmatige context te opereren, zwaar investeren in een professionaliseringsstrategie en het realiseren van schaalvoordelen. - mobiliteit: zeker gelet op de bevoegdheidsverdeling binnen het College en op de (potentieel) sterke initiatieven, zou moeten gewerkt worden aan een grotere beleidsmatige doorbraak. - sociaal-cultureel werken: toonaangevende initiatieven die meer aandacht moeten geven aan zichtbaarheid in de sector en in de media, alsook aan het systematiseren van kennis en strategie. In de praktijk wordt bi- en multicommunautair gewerkt; het institutioneel kader staat daar haaks op.

20

De eerste strategische doelstelling m.b.t. de uitbouw van voorzieningen in “SIF-wijken” blijft wel een container. Impliciet zijn wel werklijnen uitgezet: 1. Huisvesting: het aanbod van betaalbare woningen doen toenemen via impuls tot oprichting en professionalisering van sociale verhuurkantoren; de kwaliteit van woningen verbeteren door particuliere eigenaars met een laag inkomen praktisch te begeleiden bij renovatie. 2. Mobiliteit: volwaardige verplaatsingsmogelijkheden aanbieden voor niet/minder mobiele mensen via de sociale vervoersdienst het fietsgebruik stimuleren via sensibilisering rond fietsvriendelijkheid in combinatie met de uitbouw van fietsherstelplaats 3. Welzijn: de 1ste lijnszorg (mbt kinderopvang, thuiszorg, gezondheid) goed uitbouwen, dwz toegankelijk, gediversifieerd, ingebed in stadsomgeving en sociaal systeem, … kwalitatieve opvang voorzien voor inwoners in grote sociale moeilijkheden; hulpbehoevenden worden opgevangen en versterkt om weer uit het opvangnet weg te komen 4. Cultuur: verhogen van het toegankelijk (voor de verschillende publieken) en aantrekkelijk vrije tijdsaanbod voor kinderen en jongeren 5. Werken: meer tewerkstelling voor lager geschoolde Brusselaars door het creëren van werk(ervarings)plaatsen in combinatie met het vervullen van maatsschappelijke behoeften.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

-

-

-

-

– 58 –

sociaal-cultureel/sport: het totaal concept van “buurtsport” verder uitwerken, de verschillende projecten meenemen in deze beweging, met vzw buurtsport als trekker en vast onderdeel van de VGC-sportdienst. welzijn: voor het maatschappelijk werk (CAW) en de thuislozenwerking (HOBO) zijn de stappen naar structurele verankering gezet, maar als de Vlaamse Gemeenschap niet over de brug komt, wie dan wel? De aard van de projecten maakt dat ze niet de geschikte instrumenten zijn voor lokale ontwikkeling, wel kunnen ze fragmentair bijdragen tot de aantrekkelijkheid van de stad (ontmoetingen mogelijk maken, signalen geven, vrijwilligerswerk – niet in caritatieve zin – inbouwen, inschakelen in acties voor structurele verbetering). kinderopvang/opvoedingsondersteuning: de intuïtief sterke aanpakken ook wetenschappelijk onderbouwen/confronteren met het oog op verdieping, bredere uitstraling en structurele verankering. wijkgezondheidscentra: een goede methode/ uitvalsbasis om gezondheidsachterstand aan te pakken en gezondheidszorg toegankelijker te maken.

2.

Het sociaal draagvlak van de school vergroten.

2.1.

De belangrijkste werklijnen werden niet betrokken in deze evaluatie: - de herstructurering van het schoolopbouwwerk, in opvolging van de 1e evaluatie, is pas in gang gezet; - m.b.t. de openstelling (en de daaraan gekoppelde renovatie) van de schoolinfrastructuur is de voorbereidingsfase afgerond, het eigenlijke werk moet nu beginnen.

2.2. De evaluatie van de projecten m.b.t. het (volwassen) onderwijs onderschreef zeer sterk het belang en de resultaten van de genomen initiatieven. Belangrijkste conclusies hierbij: - de regelgeving in onderwijs is te rigide (cf. de erkenning van elders verworven competenties) en onaangepast (slechts beperkte coördinatie-uren beschikbaar voor begeleiding, innovatie, …) om daadwerkelijk tweedekansonderwijs te organiseren voor prioritaire groepen (bv. volwassen met een beperkte schoolloopbaan). Om een structurele verankering van de randvoorwaarden te realiseren, zal ook een ondersteuning vanuit het SIF-beleid nodig zijn. - meer aandacht en gerichte acties (op vlak van interculturalisatie, vorming directies en leerkrachten, coachprojecten, …) voor een betere in- en uitstroom van allochtone leerlingen in het secundair onderwijs.

3. In strategische doelstelling 3 ligt de klemtoon op de organisatie van de Brusselaar en dit met het “actiefonds”, de ondersteuning van stedelijke netwerken en “sociaal-artistieke” initiatieven. 3.1. De evaluatie van de “sociaal-artistieke” initiatieven is niet onopgemerkt voorbij gegaan. Op de eerder organisatorische conclusies van de evaluatie, hebben de betrokken projecten gereageerd met een tekst die het werkkader aftast van “stedelijke en artistieke initiatieven”. In beide teksten drijft de kracht boven van “vrijplaatsen” waar geëngageerd en innovatief gewerkt wordt met de diversiteit van de stad. De resultaten kunnen moeilijk op de klassieke manier geprogrammeerd worden. Als het goed is, zijn de effecten wel voelbaar en beschikt men over partners die de vingers aan de pols hebben met wat leeft in Brussel en sterk zijn in het (artistiek) aan de oppervlakte brengen van wat ondergronds leeft. Daarom: - ruimte geven aan “stedelijke broedplaatsen”; - het kaf van koren scheiden op basis van doordachte evaluaties; - strategieën inbouwen voor allianties tussen “nieuwe stedelijke initiatieven” en het meer systematische of klassiekere stadswerk.

– 59 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

3.2. Tegelijk blijft het belang van voor de (zelf)organisatie van de Brusselaars (cfr. evaluatie sociaal-cultureel werken) of het aanspreken van het sociaal en cultureel potentieel van de stad met als belangrijk genoemde klemtonen: het stimuleren van het vrijwilligerswerk, het bevorderen van deelname aan het verenigingsleven, het maximaal benutten van publieke infrastructuren. Het is blijkbaar op deze lijnen dat SIF-projecten inspirerende werkwijzen ontwikkelden, die mogelijks trendsetters kunnen vormen voor de sector.

4. Met strategische doelstelling wijkontwikkelingsprogramma’s.

4

werd

de

kaart

getrokken

van

globale

Vanuit verschillende hoeken is de versterking van deze lijn bepleit: de ruimtelijke invalshoek als kader voor de concentratie van acties, de afstemming op de gewestelijke programma’s, een verhoogde samenwerking met de gemeenten, … Concreet kunnen voor een aantal wijken/ stadsdelen lijnen verder gedefinieerd en ontwikkeld worden tot een geïntegreerd (zeker ook afgestemd op de gewestelijke / gemeentelijke acties!) meerjarenprogramma. Binnen het SIF zijn de aanzetten gegeven (cfr. Kuregem, Brabantwijk, Dansaert en Anneessens, Havenwijk en Molenbeek-centrum, Jacht (Chambery), Matongé). Belangrijke aandachtspunten: ‰ een bicommunautaire, multiculturele, participatieve aanpak, waarbij de gemeente van bij de start betrokken is, gebaseerd op een objectieve diagnose van de wijk in haar grootstedelijke context; ‰ omkadering voorzien om vernieuwende aanpakken en hun resultaten zowel zichtbaar als overdraagbaar te maken.

II.

HET SIF-INSTRUMENTARIUM

1. SIF-projecten Er wordt een pleidooi gehouden om – op een specifieke manier – sturend in te grijpen: ‰ Grotere accuraatheid om op een doordachte en realistische manier de resultaten per “cluster” te definiëren en te faseren; ‰ Sleutelactoren (bv. gewestelijke instanties, gemeentelijke overheid,…) bij de start identificeren en een strategie opbouwen om ze in de actie te impliceren; ‰ Denkoefeningen om met de beschikbare middelen een maximum aan maatschappelijke winst te realiseren. D.w.z. nagaan waar men beter kan samenwerken, waar fusie aangewezen is, op welke terreinen er meer (deskundigheid of middelen) ondersteuning moet komen, welke strategieën voor structurele verankering men zal bewandelen, hoe en met welke middelen uitbreiding en/of implementatie naar andere wijken zal gerealiseerd worden, …; ‰ Een sterkere onderhandeling met initiatieven (i.p.v. een eenvoudige projectoproep) die zich inschrijven in een programma dat zich duidelijk uitspreekt over engagementen, van zowel de projectdragers als de overheid (VGC); ‰ Een duidelijkere werkwijze om resultaten en afspraken op te volgen, te evalueren en als het nodig is bij te sturen. De bestaande procedures/ instrumenten (projectaanvragen, voortgangsrapporten, jaarverslagen, ..) kan men binnen dit kader nuttig gebruiken. 2. ‰

SIF-stuurgroep De kernopdracht van de stuurgroep (het sturen op de grote lijnen) staat voortdurend onder druk door beoordeling van individuele dossiers en te administratieve voortgangsrapporten; er moet uitdrukkelijk ruimte en voeding zijn voor het inhoudelijk werk . Een “technische cel” zou het advieswerk kunnen verlichten. De thematische werkgroepen werden sterk gewaardeerd.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 60 –

3.

VGC-cel stedelijk beleid ‰ een goed werkinstrument, groeiende dynamiek en sturing in de richting van een stedelijk beleid: ‰ het sturend optreden versterken in het uittekenen van beleidslijnen, in de relatie met overheden (ook vanuit de VGC overleg organiseren met lokale besturen en andere overheidsinstanties) en de relatie met projecten (aanspreken op hun opdrachten).

4.

(vzw Beheerorgaan) Centrum Sociale Stadsontwikkeling (Brussel) ‰ sterker profileren als ontwikkelings- en ondersteuningsstructuur; er is teveel energie gegaan naar projectbeheer; ‰ ondersteunend optreden ook op vlak van communicatie; ‰ samenwerking met de VGC (en de cel stedelijk beleid in het bijzonder) maximaal benutten (vb. in het aankaarten van dossiers van lokale initiatieven bij de toepasselijke instanties); ‰ gesprek / discussie nodig over de samenwerking met de koepels.

– 61 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Deel III Werklijnen A.

Situering

De voorgaande diagnosenota kwam tot stand op basis van de planning zoals deze werd opgenomen in de nota nr. N-45 voor het College van 24 oktober 2002 betreffende de voorbereiding van het Stedenfonds Brussel. Zoals in deze nota reeds werd aangegeven, werd er vanuit de drie krachtlijnen van het Stedenfonds, namelijk tegengaan van dualisering, verhogen van de leefbaarheid en beter bestuur op basis van meerdere bronnen een diagnosenota van de Brusselse realiteit opgemaakt. Het kader van deze diagnosenota werd opgemaakt op initiatief van de dienst Stedelijk Beleid. Maar bij de voorbereiding en uitwerking van de diagnosenota werden tevens de verschillende VGCbeleidsdomeinen betrokken, zowel op het niveau van de administratie als op het niveau van de beleidsverantwoordelijken. Er werd uiteraard ook beroep gedaan op het SIF-instrumentarium en er werden andere experten aangesproken. Vervolgens werd deze nota voorgelegd aan een aantal sleutelfiguren die elk vanuit hun eigen invalshoek en werkterrein de knelpunten en opportuniteiten met betrekking tot de drie krachtlijnen van het Stedenfonds verder hebben aangevuld. Vervolgens werd deze nota ter toetsing voorgelegd aan een bredere werkgroep, meer bepaald aan de SIF-stuurgroep, samen met de advieswerkgroep Stedelijk Impulsbeleid. Deze bredere werkgroep heeft gereflecteerd over de nota en interessante richtingen en pistes aangegeven m.b.t. prioriteiten en gewenste maatschappelijke effecten. Op basis van deze voorbereidende documenten voor de diagnosenota en de bespreking ervan met de sleutelfiguren, de verschillende VGC-directies, de SIF-stuurgroep en de advieswerkgroep Stedelijk Impulsbeleid worden hieronder enkele strategische doelstellingen voor het Stedenfonds voorgesteld.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

B.

– 62 –

Krachtlijnen

Bij het uittekenen van het Stedenfonds staan de volgende krachtlijnen centraal: -

De opdracht ligt in het voeren van een duurzaam stedenbeleid, waarbij de stedelijkheid in al zijn dimensies (op het vlak van de gemeenschapsmateries) aan bod kan komen; onder meer de netwerken tussen mensen, organisaties en gemeenschappen versterken met het oog op een betere participatie en samenleven.

-

Het Stedenfonds wordt uitgebouwd coherent met de bevoegde beleidsdomeinen.

-

De bestemming van de middelen van het Stedenfonds in Brussel wordt opgebouwd vanuit de VGC-bevoegdheden.

-

De realisatie gebeurt via eigen VGC-initiatieven en/of (al dan niet via subsidiëring) met de actoren op het werkveld.

-

De rijkdom die de stad herbergt, moet worden ontsloten en de potentialiteiten worden ingezet naar achterstellingsituaties. Het Stedenfonds zal worden uitgebouwd, vertrekkende vanuit omgevingsanalyses, om op deze manier een beleidsmatig antwoord te formuleren op de noden en opportuniteiten.

-

Het uitbouwen van de relatie met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de gemeenten is noodzakelijk om een geïntegreerd stedenbeleid te voeren.

-

Bij de uitbouw van het Stedenfonds wordt erover gewaakt dat projecten kunnen doorstromen naar reguliere subsidiekaders en dat hiertoe de nodige inspanningen worden geleverd.

-

De verschillende aanwezige actoren (zowel publiek als privaat, lokale besturen, koepelorganisaties) zullen worden betrokken met het oog op het creëren van samenhang tussen de acties en een meer consistent en coherent geheel.

-

Er wordt rekening gehouden met en ingespeeld op de sociale en culturele diversiteit in de stad en op haar (inter)nationale functie.

-

Er wordt een efficiënt en doelmatig beheer van het programma nagestreefd, inclusief het ontwikkelen van instrumenten voor de opvolging, coaching en sturing van het stedelijk beleid.

-

Er wordt rekening gehouden met de resultaten die reeds behaald werden met het Sociaal Impulsfonds.

-

Bij de uitbouw van voorzieningen wordt ook het creëren van tewerkstelling en/of werkervaringsplaatsen voor kwetsbare groepen nagestreefd.

-

Het Investeringsfonds wordt onderdeel van het Stedenfonds.

Deze krachtlijnen vormen het kader voor het Stedenfonds. Vanuit de diagnosenota en de hoger genoemde besprekingen worden één centrale strategische keuze en vijf strategische doelstellingen voorop gesteld.

– 63 –

C.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Strategische keuze

De Vlaamse Gemeenschapscommissie opteert bij de uitbouw van het Stedenfonds voor één strategische keuze namelijk: Het Stedenfonds wordt in een coherent en consistent geheel met de reguliere beleidsdomeinen uitgebouwd, waarbij het Stedenfonds instaat voor het versterken van het stedelijke aspect van het beleid. Vervolgens kunnen op basis van de voorbereidende documenten voor de diagnosenota en de bespreking ervan met de sleutelfiguren, de verschillende directies, de SIF-stuurgroep en de advieswerkgroep Stedelijk Impulsbeleid de volgende strategische doelstellingen worden geformuleerd voor het Stedenfonds in Brussel.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

D.

– 64 –

Strategische doelstellingen

Strategische doelstelling 1 Het ontwikkelen van een duurzaam beleidsinstrumentarium en het opzetten van samenwerkingsverbanden met het oog op het realiseren van een consistent en coherent stedelijk beleid. Verantwoording - Het concentreren en afstemmen van de inspanningen/middelen vormt een centrale aanbeveling in de voorbereidende gesprekken. - De noodzaak om de samenwerking met andere overheden en de reguliere VGCbeleidsdomeinen te bewerkstelligen, loopt als een rode draad doorheen de vaststellingen in de diagnosenota. - Het belang van een stedelijke ontwikkeling die steunt op een breed draagvlak en netwerk werd verscheidene malen aangegeven. - Binnen het SIF zijn op deze terreinen belangrijke aanzetten gegeven, mits de aanbevelingen vanuit de evaluatie kan hier een belangrijke stap voorwaarts gezet worden. - De SIF-evaluatie bepleitte de concentratie en bundeling van krachten op de verschillende niveaus. - De SIF-evaluatie gaf tevens een pleidooi om sleutelactoren van bij het begin te identificeren en een strategie op te bouwen om ze in de actie te betrekken. - Tevens wordt het belang erkend om op een geïntegreerde manier te werken aan de leefbaarheid van de stad en aan het tegengaan van de dualisering.

Strategische doelstelling 2 Het verwerven van een minimumkwalificatie als basis voor levenslang en levensbreed leren door de uitbouw van een voldoende ruim en gedifferentieerd netwerk van onderwijs- en opleidingsvoorzieningen. Verantwoording - Scholing is de belangrijkste predictor voor armoede en gebrek aan keuzevrijheid. - De breuk op de Brusselse arbeidsmarkt is één van de meest centrale vaststellingen, zowel in het Gewop als in de diagnosenota: de grote groep van laaggeschoolden en de economische ontwikkeling die de arbeidsvraag duwt in de richting van tertialisering en intellectualisering. - Binnen het SIF zijn op deze terreinen belangrijke aanzetten gegeven. Mits de aanbevelingen vanuit de evaluatie kunnen we hier een belangrijke sprong voorwaarts maken. - Brussel is het enige officieel tweetalige gewest in België. Dit betekent dat er een vrije keuze is voor vorming en onderwijs. Men kan en moet er kiezen voor een Franstalige of Nederlandstalige instelling, een Franstalig of Nederlandstalig opleidings- en inschakelingstraject, wat een belangrijk verschil is met de situatie in Vlaanderen. - In Brussel is het Nederlands niet noodzakelijk een ‘overlevingstaal’. Het Nederlands blijft voor velen uitsluitend de taal waarin ze les krijgen. Zowel thuis, als in de dagelijkse omgang op straat, in de buurt, in de winkel, … wordt men geconfronteerd met een andere taal.

– 65 –

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

Strategische doelstelling 3 Het aanbod en de participatie aan initiatieven op het vlak van algemeen cultuurbeleid, kunst, sociaalcultureel werk, jeugd en sport verhogen en diversifiëren met als doel de actieve en creatieve betrokkenheid van de Brusselaars bij de ontwikkeling van de stad te stimuleren en te maximaliseren. Verantwoording - Cultuur is en blijft één van de prioritaire beleidsbevoegdheden van de VGC. Uit recent onderzoek blijkt dat het imago en bekendheid van de VGC het meest verankerd zijn via zijn cultuurbeleid. Cultuur in zijn brede betekenis, zoals omschreven werd in de jongste beleidsbrieven is een hefboom om vanuit de bewoners van de stad initiatieven te genereren die een concrete bijdrage zijn in de stedelijke ontwikkeling. - De VGC heeft reeds van in het verleden met haar culturele bevoegdheid een hefboom ontwikkeld om op verschillende aspecten van het stadsbeleid, zowel op lokaal als op regionaal vlak, een impact te verwerven vanuit de Vlaams-Brusselse gemeenschap. Via de brede culturele invalshoek worden mensen bijeengebracht en worden intermenselijke relaties verstevigd. Hieruit volgen sociale netwerken die mee de leefbaarheid van de stad en de betrokkenheid bij het stadsleven verhogen. - In het GEWOP wordt duidelijk gestreefd naar een kindvriendelijke stad. Ook in het VGCbeleid wordt hieraan veel belang gehecht. Toch blijkt uit de diagnosenota dat er niet altijd voldoende mogelijkheden voor kinderen en jongeren aanwezig zijn in de stad. Met andere woorden, niet alle Brusselse kinderen kunnen gebruik maken van jeugd(infra)structuren, ofwel omdat ze er niet zijn, ofwel omdat de drempels te hoog zijn. - De VGC speelt een belangrijke rol op het vlak van het sportgebeuren in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zij vult hierbij die rol niet alleen in door grootse projecten, maar ook op lokaal vlak of voor bijzondere doelgroepen blijft er een nood bestaan. - Een van de sterktes van het Brusselse cultuurbeleid is dat het zich in een stedelijke omgeving situeert en hierin een laboratoriumfunctie vervult voor culturele en artistieke productie met een grote diversiteit aan culturen en cultuurbelevingen, meertaligheid op het terrein en een belangrijke internationale dimensie.

Strategische doelstelling 4 De leefbaarheid verhogen en de dualisering tegengaan door het realiseren van een netwerk van voorzieningen die gericht zijn op de bevordering van het welzijn en de gezondheid van kwetsbare bewoners. Verantwoording - De hulpvraag en de nood aan sociale opvang overschrijdt het beschikbare aanbod. - Veel individuen en gezinnen hebben onvoldoende toegang tot de gezondheidszorgen, o.m. omwille van de kosten. - De cumulatie van gezondheidsproblemen is in bepaalde wijken groter omwille van de ongunstige leefomstandigheden. - Er is nood aan afstemming tussen de actoren in de gezondheidszorg en in de sociale sector en een verankering op buurtniveau. - Brussel trekt mensen en groepen aan die in de marginaliteit (dreigen te) geraken. - Er is een gevarieerd aanbod van voorzieningen dat echter niet steeds beantwoordt aan de lokale behoeften in (achtergestelde) wijken en buurten of specifieke grootstedelijke noden. - Er is nood aan een geïntegreerde aanpak vanuit diverse beleidsdomeinen en overleg en samenwerkingsvormen (onder meer op wijkniveau) tussen de diverse actoren (private en publieke). - Gelet op de specificiteit van de stad en de plaats van het kind in deze stedelijke context dringen specifieke maatregelen, waaronder alternatieve kinderopvang, zich op.

STUK 255 (2002-2003) – Nr. 1

– 66 –

Strategische doelstelling 5 Nieuwe infrastructuur oprichten en bestaande infrastructuur in stand houden zodat het Stedenfonds een zichtbare impact heeft op de stad. Verantwoording -

Het Investeringsfonds wordt opgeheven en wordt geïntegreerd in het Stedenfonds. De VGC-opties inzake de aanwending van de middelen van het vroegere Investeringsfonds zijn opgenomen in een ‘Investeringsplan 2001-2004’. Het is noodzakelijk dat infrastructurele ingrepen voor gemeenschapsvoorzieningen worden uitgevoerd ter versterking van de inhoudelijke doelstellingen.