Seizoener. Fundamenten. Inhoud. Schoolkrant van Vrijeschool Raphaël. Colofon Redactie: Kirsten Hammecher Leontine Schrijver Nympha de Ronden

Seizoener Schoolkrant van Vrijeschool Raphaël

Fundamenten Een fundament staat bij Wikipedia beschreven als de basis van een gebouw;

Inhoud 25 Voorwoord 26 Uit de Kleuterklas 27 De koningsletter onttroond?

de basis van een theorie.

30 Column Jannie Möller

Het fundament van ons onderwijs is de antroposofie. Rudolf Steiner heeft allerlei

31 Letterbeelden in de eerste klas

inzichten achtergelaten over pedagogie en didactiek voor de vrije school.

33 Noorse mythologie in de vierde klas

Veel inzichten zijn ook nu nog zeer toepasbaar. De pijlers op het fundament zijn

35 Aardrijkskunde in de zesde klas

het denken, voelen en willen gericht op de ontwikkelingsweg van het kind. De roep om het vrijeschool onderwijs meer eigentijds te maken wordt steeds luider. Ook Rudolf Steiner vond dat onderwijs zich moet ontwikkelen. Maar dan wel

36 Michaël 39 Michaëlskrachten op de BSO

zonder de fundamenten aan te tasten. Want als we het fundament aantasten

40 Kalevala-kring; verhuizen

wordt het hele onderwijsgebouw van onze school instabiel. De roep om vooral

43 Peuterspeelzalen

veel te meten is ingegeven door de inspectie om vergelijkingsmateriaal te hebben op landelijk niveau. Maar meten om de ontwikkelingsweg te volgen is anders dan meten om alleen prestaties kenbaar te maken. Op onze school wordt dus ook getoetst en steeds wordt er kritisch gekeken wat en hoe we toetsen, want onze keuze is het volgen van de ontwikkelingsweg van Uw kind, waarbij we graag willen dat Uw kind op een goede school terecht komt en een goede toekomst tegemoet gaat. Over onze toetsmomenten en de zorg voor Uw kind kunt u binnenkort meer lezen in: Uw kind- onze zorg.

Colofon Redactie: Kirsten Hammecher Leontine Schrijver Nympha de Ronden Advertenties: Brighid den Engelsman

In de tussentijd wordt er ook letterlijk aan onze fundamenten gewerkt: De verbouw moet aansluiten aan de bestaande bouw, zoals ook de nieuwe inzichten in het onderwijs voor ons aan moeten sluiten bij de fundamenten van ons

Info over advertenties: [email protected] [email protected]

onderwijs. Uiteindelijk moeten de doorgevoerde aanpassingen leiden tot een nog steviger fundament, zodat ons onderwijs ook kan blijven bestaan in al zijn oprechtheid en eerlijkheid. Zo blijven we samen op school aan het werk.

Kopij en advertenties versturen naar: [email protected]

De Vrijeschool Raphaël WILFRED POSTMA

Lierstraat 7 1312 JZ Almere 036-5363147 [email protected]

SEIZOENER

25

VRIJESCHOOL RAPHAEL

Uit de kleuterklas Op woensdag komen alleen de kleuters van 5 jaar en ouder naar school. Op deze dag ga ik in het lege lokaal met de kinderen bewegingsspelletjes doen.

A

fgelopen woensdag zijn wij daar begonnen. Als eerste deden wij een kringspel dat iets moeilijker is en waarbij de kleuters Schepen zijn die zeilen (want een aantal kinderen waren naar Sail geweest en hadden daar de schepen bewonderd). Hand in hand gaan ze in een kring zingend rond in tweetallen.De buiten bootjes bewegen naar buiten met hun zeilen uit en de binnen bootjes bewegen naar binnen met hun zeilen uit. Dit bleek nog niet zo makkelijk, daarom had juf maar een boei in het midden neergelegd als houvast voor de binnen bootjes. Sommige bootjes vonden elkaar in het begin niet meer, want waar was die nu heen gevaren? Maar al gauw lukte het ons. Daarna kwamen er allemaal bewegingsoefeningen met een doekje, Juf had hiervoor een speciale hele grote toverfluit meegenomen. Je mag door de ruimte lopen en als de fluit stopt met spelen dan blijf je op je plek staan. Heel leuk om te zien hoe verschillende kinderen op een verschillende manier door de ruimte bewegen. Een aantal lopen keurig achter een ander kind aan, en blijven veilig in het midden gebied rondlopen. Er zijn er echter ook die direct alle hoeken van de ruimte ontdekken, en je hebt een enkeling die zich om durft te draaien en tegen de stroom in durft te lopen. Natuurlijk hebben wij afgesproken dat botsen niet mag… het is tenslotte de kunst om je eigen weg te gaan maar ook om een ander daarin niet te storen. Kunnen we ook een eigen huis maken met ons lapje, door de ruimte gaan en dan als de fluit stopt ons huis weer vinden? En wat denk je van op 1 been naar de overkant gaan en het andere been het lapje laten dragen zonder dat deze valt? Niet iedereen kan dit snel, maar wat oefenen ze hard, en er klinkt dan ook: Poeh, juf ik ben nu moe.

26

SEIZOENER

Het lijken allemaal gewoon wat leuke spelletjes, maar wat leren ze veel. Soepel bewegen is de basis voor het latere leren, in de hersenen worden door te bewegen allerlei verbindingen gevormd. Soepel bewegen zorgt later voor beweeglijk denken! Hoe vind ik mijn weg in de ruimte, welke plek neem ik daar in, en durf ik mijn eigen weg te gaan? Kan ik mijn eigen koers blijven varen als iedereen om mij heen van richting veranderd? Je merkt al dat dit allemaal eigenschappen zijn waar je in het latere leven zoveel profijt van kan hebben. Wat een simpel bewegingslesje al wel niet allemaal op kan leveren… Er zijn ook nog zoveel oefeningen te bedenken om het samenwerken te stimuleren. Wat te denken van een bal tussen de ruggen te klemmen van twee kleuters, Hoe komen we naar de overkant zonder dat de bal valt? Ook maakte ik ooit met een klas een hele lange rups door iedereen op handen en knieën achter elkaar te laten zitten en elkaar bij de enkels vast te houden. De enige manier om deze rups goed te laten lopen is door allemaal tegelijk te bewegen. We oefenen inademen en uitademen, door vrij te bewegen maar op het moment dat de muziek stopt ook ineens stil te kunnen staan. We vloeien dan uit en keren terug bij onszelf. Wat een plezier hebben we, en wat genieten we van die mooie fluit die iemand voor juf gemaakt heeft.

JUF BIANCA KLEUTERKLAS DEPENDANCE

De koningsletter onttroond? We staan er zelden bij stil, hoeveel een kind al moet kunnen, eer het in staat is om te leren lezen en schrijven. Er gaat een hele ontwikkeling aan vooraf. Dat er voor het schrijven motorische vaardigheden nodig zijn, ligt voor de hand. Voor het lezen zijn die echter niet minder belangrijk. Om te kunnen lezen moet een kind zich kunnen oriënteren in de ruimte.

H

et moet voelen hoe het in het centrum staat van voor en achter, links en rechts en boven en onder. We weten allemaal hoe kinderen letters en cijfers vaak als vanzelfsprekend kunnen spiegelen. Sommige kinderen schrijven hun naam net zo makkelijk in spiegelschrift als in de gewone richting. Dit is een teken dat erop wijst dat de ontwikkeling van ruimtelijke oriëntatie nog niet klaar is. Letters en woorden met de ogen aftasten in de richting die voor het lezen nodig is en ze ook nog herkennen en kunnen plaatsen, is dan heel erg moeilijk. In de neurologie is al een tijdje bekend dat de hersenen van een kind bij de geboorte nog niet “af” zijn. Het kind moet

bewegen om zijn hersenen te kunnen ontwikkelen. Die bewegingsontwikkeling heeft een heel bepaald patroon. Wij denken dan meteen aan sport. Maar het gaat erom dat het kind zijn eigen, natuurlijke bewegingsontwikkeling kan doormaken. We weten allemaal hoe graag kleuters springen, rennen, klimmen en hoe heerlijke het kan zijn om een kringspel te doen. Ze helpen ook graag met allerlei karweitjes. Op die manier leren ze als vanzelf allerlei vaardigheden. In de hersenen gebeurt dan iets heel geheimzinnigs. Neurologen kunnen dat tegenwoordig “zien” met behulp van hun instrumenten. De hersencellen krijgen langere zenuwdraden die zich vertakken en zich met elkaar verbinden.

SEIZOENER

27

28

SEIZOENER

ACHTERGROND

Er ontstaan dus een soort knopen. Hoe meer een kind in staat is om van die knopen te ontwikkelen, des te meer mogelijkheden heeft het om te leren. In onze tijd zijn er, zonder dat we dat wilden, hindernissen in de ontwikkeling van kinderen ontstaan. Doordat we zoveel technische hulpmiddelen hebben, bewegen ze steeds minder. We hebben ook de neiging om kinderen via het verstand aan te spreken, dingen uit te leggen, alvast een beetje voor ze te doen, in plaats van de ruimte te geven om zelf te ervaren. In de onderwijswereld dringt de neurologische kennis maar langzaam door. Er wordt nog steeds gedacht dat het goed is als een kind zo vroeg mogelijk begint met lezen, schrijven en rekenen. In de vrijeschoolpedagogie is altijd al bekend geweest, dat dit in de regel niet het geval is. Totdat een kind ongeveer zeven jaar is, werkt het intensief aan de ontwikkeling van zijn lichaam, van zijn hersenen, met name door spel en beweging. Bewegen is dan leren. Tot het tiende jaar gaat dit nog door, zij het in ietwat mindere mate. Daarna stopt het niet, maar liggen de accenten anders. In de kleuterklassen van de Vrijeschool wordt heel veel aan spel en bewegen gedaan. Dat heeft een kind nodig. In klas één, twee en drie gaat dit in zekere zin nog door. Uit het bovenstaande zal duidelijk zijn waarom. Als kinderen naar de eerste klas gaan zo rond het zevende jaar en het gevoel een belangrijkere rol begint te spelen, wordt de verbeelding, het beleven aangesproken. Er worden verhalen, sprookjes, verteld, waaruit een beeld wordt gekozen. En daaruit ontstaat een letter. Uit een sprookje over een koning kan een koningsletter ontstaan, uit een verhaal over vuur, kan de vuurletter ontstaan, uit een slangenverhaal de slangenletter, enzovoort. Doordat kinderen de mogelijkheid krijgen zich vanuit de beleving met de letterbeelden te verbinden, is de kans veel groter dat het geleerde beklijft. Leren lezen, en ook leren schrijven, heeft dus zeker twee kanten: het ‘bewegingsapparaat’ moet het aankunnen en er het is belangrijk dat er een verbinding vanuit het gevoel ontstaat. Uit mijn ervaring blijkt dat ook kinderen die al kunnen lezen veel aan de letterbeelden beleven. Ze vinden de verhalen mooi, ze tekenen graag hierover, ze gaan, nadat ze het ontstaan van enige letters hebben meegemaakt, raden wat de volgende zou kunnen zijn… Ze zijn net zo betrokken als de kinderen die het lezen nog helemaal moeten leren. En ook voor deze kinderen helpt dat om zich dieper met het lezen te verbinden. Voor kinderen met dyslexie kunnen de letterbeelden een enorme steun zijn. Het is vaak zo dat het voorstellingsvermogen een sterke zijde is van deze kinderen. Deze dyslectische kinderen hebben ook vaak meer tijd nodig dan de meeste kinderen voor de

ontwikkeling van de beweging en van de ruimtelijke oriëntatie. Het is voor hen heel goed om daaraan veel aandacht te besteden en ze rustig de tijd te geven. Dat werpt meestal meer vruchten af dan het vroeg beginnen met oefenen van letters en woordjes. De letterbeelden spelen dus een heel belangrijke rol. Verder gaand op de letterbeelden, schrijven we in de eerste klas van de vrijescholen gewoonlijk met hoofdletters. Eigenlijk is het schrijven met hoofdletters ook een soort vormtekenen. Vormtekenen - en ook euritmie - zijn een belangrijke hulp bij de bewegingsontwikkeling. Er wordt bij het schrijven van hoofdletters gebruik gemaakt van mooie rechte en kromme lijnen. Hoelang je hiermee door moet gaan, en of het schrijven in blokletters daarna moet komen, of meteen het lopende schrift, kan een punt van afweging zijn. Maar dat het juist voor kinderen van deze tijd goed is om de tijd te nemen voor het leren lezen en schrijven en te werken met mooie beelden, lijkt een duidelijke zaak. De koningsletter heeft zijn tijd nog niet gehad. Nee, hij is nu helemaal op zijn plaats. MIEKE KERSSENS

SEIZOENER

29

COLUMN

Rectificatie Wegens een cruciale typfout in de column van de zomerseizoener hieronder de column zoals deze bedoeld was.

Dit geloof ik niet! Karel de Grote kon lezen nog schrijven. Als machtigste vorst van Europa – in 800 door de Paus te Rome tot keizer gekroond – had hij dit ook niet nodig. Er waren schrijvers genoeg. Maar de zaak liet hem niet los. Hij was niet alleen veroveraar, onderwerper van volksstammen, maar ook beschermer van de cultuur (al vermeldt de geschiedenis ook wandaden i.v.m de kerstening der Saksen) en stichter van scholen. Hij scheen er geen genoegen mee te willen nemen zelf als analfabeet de geschiedenis in te gaan en studeerde ijverig op de vrije momenten die hij eigenlijk niet had. De Duitse dichter Wilhelm Busch schreef: “Die Nacht ist lang Das Bein tut weh Das A,B,C” Carolus lernt Toevallig heb ik in Colmar een document gezien door deze figuur van onvoorstelbaar geschiedkundig formaat ondertekend met een kruisje waaraan enkele losse hoofdletters bevestigd waren.. Begin tweede klas vertelde ik over een koning die de letters

30

SEIZOENER

maar niet kon onthouden en daarom grote letters van hout aan de bomen rond zijn paleis had laten ophangen. Zo kon hij het genoegen van een wandeling met vogelgezang en het leren combineren. Op een vroege morgen betreedt de koning het nabije bos. Er had die nacht een storm gewoed. De letters liggen ten dele in het mos. Brokstukken hangen aan de bomen. Uit deze brokstukken maakten kunstenaars een nieuw alfabet zoals dat nu nog in de boeken staat— de kleine drukletters. Vinger…,ernstig gezicht…R. zegt: “Dit verhaal geloof ik niet!” “Als het waar was waren de letters van goud in plaats van van hout!” De klas deelde R’s probleem: Dit waren niet de nieuwe letters, maar was het feit dat een koning zich moet behelpen met materiaal dat maar heel gewoontjes was en een koning onwaardig. Ongelooflijk! Ik moest me daarin vergist hebben: Dus we gingen met góudgeel aan de slag en maakten van hoofdletters drukletters. Algemeen geaccepteerd.

JANNIE MÖLLER

KLAS 1

De letterbeelden

in de eerste klas

De eerste taalperiode in de eerste klas is al een paar keer verteld. Nu mogen de kinderen het herhalen. Daarna gaan we op het bord een tekening maken over het verhaal. Deze tekening wordt samen met de kinderen opgebouwd. Eerst tekenen we de grond, zijkanten en bovenkant. Daarin komt de voorstelling met het brood. Ook de kleuren worden zorgvuldig gekozen.

D

e kinderen werken eerst op papier. Een dag later maken ze de tekening in het schrift. Weer iets later tekenen we alleen het brood en wel zo dat de kinderen het letterteken herkennen. Ook dit wordt zorgvuldig op papier en in het schrift gemaakt. Daarna bedenken we allerlei woorden met deze letter. Ook een gedichtje hoort erbij: Bakker Bruinsma bakt boterkoekjes, boterkoekjes bros en bruin, Betsy de koe zorgt voor de boter, Betsy de koe staat in de tuin, Bakker Bruinsma bakt boterkoekjes, boterkoekjes, bros en bruin. Op alle b -klanken wordt geklapt. Ook het lied van de Bibelebontse berg wordt gezongen. Zo worden uit de sprookjes alle letterbeelden gehaald. De kinderen gaan moeiteloos mee in dit gebeuren en tekenen, reciteren, zingen met plezier. Onze abstracte letters zijn in de loop van lange eeuwen uit beelden ontstaan. Het kind herhaalt in snel tempo de fasen van de mensheid. Daarom wordt niet begonnen met het eindprodukt maar met het begin. Voor alle kinderen is dit een goede weg om de taal te leren. SIMONE MARX

SEIZOENER

31

ACHTERGROND

De mythologie van Noord-Europa:

De Edda In de vierde klas worden de verhalen uit de Edda verteld. Kinderen zijn in staat de verhalen direct te begrijpen, zij kruipen nog in een verhaal en worden er een deel van, zij beleven het van binnenuit. In de klas wordt dus niet gesproken over de achtergrond en geschiedenis van deze verhalen. Volwassen mensen zijn dit vermogen vaak kwijtgeraakt en hebben steun aan een uitleg die zij denkend kunnen opnemen.

E

en mythe gaat niet over de gewone fysiek waarneembare wereld. Wij zien met onze fysieke ogen de zichtbare wereld, de bomen, de bergen, het stromende water, de maan en de sterren. Met onze oren horen wij de vogels zingen en de donder rommelen. Het zijn allemaal zintuigindrukken die bij de aarde horen zoals hij momenteel is. De wetmatigheden die aan deze aarde ten grondslag liggen, onderzoeken wij tegenwoordig met ons natuurwetenschappelijke denken. Dit denken blijft binnen de grenzen die het zelf gesteld heeft: de zichtbare, meetbare wereld. Hieruit ontwikkelde men de hypothese, dat de hele aarde zich door toeval en evolutie vormde. De mythologische verhalen gaan juist van het omgekeerde uit. Alles is geschapen uit een wereld, die voor onze gewone zintuigen niet waarneembaar is. Het zijn geestelijke wezens, die scheppend aan het ontstaan van alles gewerkt hebben. Mythen zijn verhalen die afkomstig zijn uit de oude mysteriewijsheid van een bepaald volk en vertellen in beelden, hoe de aarde met alles erop en eraan gevormd is door geestelijke wezens. Er waren zorgvuldig opgeleide vertellers die verhalen vertelden, waarin zij een gedeelte van de mysteriën in beelden probeerden duidelijk te maken aan de mensen. Van de barden (vertellers) is bekend dat zij binnen de mysteriescholen een lange opleiding kregen van wel acht jaar. De mysteriën maakten plaats voor het Christendom, maar de verhalen bleven bestaan en werden nog eeuwenlang doorverteld. Dit is waarschijnlijk vrij woordelijk gebeurd, wat eigen is aan

mensen die zelf niet kunnen lezen en schrijven. In onze tijd merk je dat nog bij kleuters, die het je hoogst kwalijk nemen als je de woorden in hun zo geliefde verhaal verandert. Ieder die dat weleens heeft gedaan, weet hoe verontwaardigd de kleuter kan zijn. Snorri Sturluson, een telg uit een belangrijk IJslands geslacht, schreef omstreeks 1220 een handboek, waarin hij de verha-

SEIZOENER

33

len over de Goden vertelde, zodat latere dichters de verhalen goed zouden kunnen weergeven. In het oudste handschrift dat er van deze tekst bekend is staat: Dit boek heet Edda. Het IJslandse woord Edda betekent “Grootmoeder”. Deze benaming vind je ook in veel sprookjes terug. In dit geval zou je kunnen zeggen:”dat wat uit de oerbron van het volk stamt”.

verbonden met de toekomst en knipt de levensdraad bij het sterven door. Als bron voor bovenstaand stukje heb ik het boek “Tussen Wodan en Widar”gebruikt. Het is geschreven door Alice Woutersen-van Weerden en uitgegeven door uitgeverij Christofoor.

Yggdrasil Elke cultuur kent haar verhaal over het ontstaan van de wereld. Hierin wordt beeldend verteld hoe de aarde geschapen is. In de derde klas hebben de kinderen kennis genomen van de verhalen uit de Joods-Christelijke traditie. De Edda is de Noors-IJslandse versie van het scheppingsverhaal. Hierin wordt beschreven hoe de mens tot bewustzijn is gekomen en welke processen daartoe moesten plaatsvinden. In beelden wordt het verloop hiervan geschilderd. Zo zijn er drie Goden: Wodan, Wili en Wee (in het Nederlands vertaald). Wodan, Wili en Wee staan voor drie soorten krachten of geestelijke wezens. Zij werken aan de mens in wording. Wodan werkt aan het gebied van het denken, Wee werkt in de voelende kracht en Wili in het gebied van de wil. Wodan “woei” als het ware door de mans, Wili legde de basis voor de wil en Wee voor het voelen. (Het woord wee vinden we nog terug in woorden als weemoed en weeklagen). Bij een van de drie wortels van de Yggdrasil (De Ik-drager) ligt de bron van Urd. Bij deze bron zijn de drie nornen, ook wel weefsters van het lot genoemd. Ze heten: Oerd, Werdandi en Skoeld ( in het Nederlands vertaald). Oerd is verbonden met het verleden (oer) en geeft ons onze levensdraad als wij geboren worden. Werdandi (het wordende) is verbonden met het heden, zij knoopt levensdraden aan elkaar tijdens het leven. Skoeld (skoel betekent school) is

34

SEIZOENER

Als in een wonderschone droom Zie’k Yggdrasil, de wereldboom Tot in de hemelen reikt zijn kruin Waar Asgaard glanst, der Godentuin Geweldig is ook Yggdrasils voet: Drie dikke wortels hij groeien doet De eerste durft zich naar Nilfheim wagen Waar Nijdhakker en de slangen aan hem knagen De tweede strekt zich tot Mimirs’bron Waar Alvader Wodan zijn wijsheid won De derde richt zich tot Oerda’s fontein Waar degelijks de Goden vergaderd zijn En langs de stam rent vliegensvlug Een eekhoorntje op,en weer terug Draagt opwaarts Nijdhakkers verhaal Keerts weer met weerwoord in adelaarstaal Doch keren de Goden van d’aarde terug Dan rijden zij over de regenboogbrug Zo zie ik schoon als in een droom YgGdrasil, de wereldboom. Wist U dat: Wodan zijn naam gegeven heeft aan onze woensdag, Donar aan onze donderdag en Freya haar naam aan onze vrijdag ?

KLAS 6

Australië

Taal De taal die ze in Australië spreken is Engels.

Temperatuur/klimaat

kundelessen, ons oriënteren op de wereld.

Australie heft een erg warm klimaat. Wat voor klimaat weet ik niet, maar in de outback van Australie kan de temperatuur zomers oplopen tot wel 45 graden.

Een onderdeel hiervan zijn de klimaten op

Bijzonderheden

aarde en het weer

Ik zelf vind het great Bariër reaf erg mooi omdat ik de vissen erg mooi vind en de vele haaien. De haaien die er zwemmen zijn vooral citroenhaaien, witte haaien en tijger haaien.

In de 6e klas gaan we, tijdens de aardrijks-

O

m de voorkennis bij de kinderen te activeren, hebben ze zelf een informatief stukje tekst over een land moeten schrijven. Een stuk tekst over het land waar ze in de vakantie zijn geweest met de nadruk op de omgeving en het weer.

JESSE MEINER, KLAS 6

Dieren Het is erg warm in Australië, daarom leven er veel exotische dieren zoals de grote hoeveelheid aan reptielen. De krokodil wordt in heel Australië beschermd. Er leven ook veel zoogdieren die nergens anders ter wereld voorkomen zoals: de kangoeroe, wombat en de koala.

Omgeving De omgeving in Australië ziet er op de meeste plekken uit als woestijn, maar je hebt ook veel bossen en meren. Vergeet ook de grote steden niet zoals Darwin, Sydney en vele anderen.

SEIZOENER

35

VRIJESCHOOL RAPHAEL

Michaël 2010

36

SEIZOENER

JAARFEEST

De maand september eindigt ongeveer gelijk met het Michaëlfeest op 29 september. De kinderen horen ieder jaar weer het verhaal van Michaël (Sint Joris en de draak. Het gaat over de strijd tussen het goede en het kwade, tussen licht en donker. De weegschaal symboliseert de balans tussen die twee uitersten.

M

ichaël is de huidige tijdgeest en u kent vast wel afbeeldingen en schilderijen ( iconen ) waar hij wordt afgebeeld. Soms met weegschaal of met lichtend zwaard. Zittend op een paard of staande in het Licht. Allemaal manieren om uit te drukken dat het om een aartsengel gaat die een opdracht heeft. En die opdracht heeft als doel om de mens het besef van vrijheid te laten ontwikkelen waardoor hij in staat is te kiezen tussen wat juist is en wat niet juist is. Om het denken te bevrijden uit haar vooroordelen en de mens niet te laten verworden tot een antisociaal (egoïstisch) wezen. Rudolf Steiner, (1861 – 1925) die meerdere doktersgraden had en occult was ingewijd, spreekt over het jaar 1879 als zeer een cruciaal jaar, waarin de strijd tussen de Geesten van het Licht en de Geesten van de Duisternis zich in de geestelijke wereld afspeelde. Hij geeft aan dat ontwikkelingen op aarde altijd een afspiegeling zijn wat daarvoor in de geestelijke werelden is gebeurd. Alles op aarde heeft een oorzaak die niet altijd op aarde te vinden is. Slechts door hen die occult goed onderlegd zijn is dit te verifiëren. Steiner heeft om die reden de geesteswetenschap in de wereld gezet, zodat met dezelfde nauwkeurigheid als in de reguliere wetenschap gebruikelijk is, de occulte waarnemingen worden gedaan en geïnterpreteerd. Dat laatste is erg lastig en verdient een zeer grondige scholing. De mededelingen die vervolgens in begrijpelijke taal worden weergegeven moeten volstrekt helder zijn en kunnen door een gezond denken door eenieder worden begrepen. Zo heeft de strijd tussen de geesten van het Licht en de geesten van de Duisternis ertoe geleid dat de geesten van de Duisternis uit de geestelijke wereld zijn verstoten en vanaf 1979 de aarde ( de mensen) als werkgebied moesten nemen. De draak werd vanuit de hemel op de aarde geworpen. De aanlooptijd tot dit moment was al veel eerder begonnen namelijk vanaf 1841 en heeft dus 38 jaar geduurd. Nu doet zich het opmerkelijke verschijnsel voor dat 1879 niet alleen een voorlooptijd had die tot 1879 duurde, maar daarna ook een nalooptijd van eveneens 38 jaar. Dan komen we in het jaar 1917. En u weet wel wat er toen is begonnen in de wereld.

Hier zien we dat er een spiegeling is waarbij het jaar 1879 het spiegeljaar vormt. Zo zijn nog meer spiegelingen te vinden. Aan het slot van dit schrijven worden hier nog een paar voorbeelden over gegeven. Twee jaar later in 1919 werd de eerste vrije school gesticht te Stuttgart. Vanaf 1923 werd ook in Nederland de vrijeschool gesticht in Den Haag. In Almere was het inmiddels al 19 ? toen daar werd begonnen. Momenteel zijn er heel veel vrijescholen. Nu kun je je afvragen: “Is deze pedagogiek nog wel van deze tijd?” Het antwoord is simpel. Kijk je naar de reguliere pedagogiek dan blijkt deze veel ouder te zijn en nog steeds redelijk algemeen in gebruik. Goed beschouwd komen wij als vrijeschool net kijken als vernieuwende pedagogische stroming. En wat kenmerkt deze stroming? Zij is een michaëlische stroming. Waarom? De antroposofie (wijsheid over de Mens) is als geheel een zuiver door Michaël gestuurde mens en wereldbeschouwing en de vrijeschoolpedagogie die daaruit voortkomt dus ook. In ons leerplan willen we de kinderen op drie gebieden opvoeden: in het denken, in het voelen en in het willen. Dat is een drieslag die in wezen voortkomt uit geest, ziel en lichaam. Dat is eigenlijk hetzelfde beeld als een weegschaal met het voelen (ziel) in het midden. Daarom is de oprichting van de vrijeschool ook als een michaëlische daad op te vatten. En de ouders en leraren en belangstellenden die deze manier van opvoeden een warm hart toedragen, zijn in wezen ook michaëlisch bezig. Je moet het wel samen doen! De drieslag ouders – kind – school betekent dat ieder stuk even belangrijk is. Het kind staat in het midden en dus centraal. Dat is een michaëlische manier van denken en doen. Hier volgt een hoofdstuk uit het nawoord van de serie voordrachten die Rudolf Steiner in 1917 in Dornach heeft gehouden. Dit nawoord is geschreven door Frans Lutters (leerkracht geschiedenis en kunstgeschiedenis aan de vrijeschool in Zeist. Hij heeft enkele boeken geschreven en houdt voordrachten). “Er woedt een werkelijke geestesstrijd achter de coulissen van het wereldgebeuren. Sinds 11 September 2001, de dag van de aanslagen op het World Trade Centre in New York en het Pentagon in Washington, lijkt deze strijd alleen maar te zijn toegenomen. Negen september wordt van oudsher

SEIZOENER

37

VRIJESCHOOL RAPHAEL

naar de aarde afdaalden om verwarring onder de bouwers van de toren te brengen. Een toren die uit hoogmoed door koning Nimrod en de zijnen was gebouwd. Abraham wilde volgens de joodse legenden niet meewerken aan de bouw van de toren en zou daarom het land verlaten. Nu, aan het begin van de 21e eeuw na Christus is er strijd in Irak en vond op de sterfdag van Abraham de aanslag op de Twin Towers plaats. Abraham wordt door de joden en moslims als hun aartsvader gezien. Ismaël werd geboren uit de slavin Hagar als stamvader van de Arabieren en Izaäk die geboren werd uit Sarah, werd de stamvader van de joden. Het beeld van de Twin Towers is als een beeld hiervan. Is het niet opnieuw de opgave het Beloofde Land te zoeken?”

gezien als de herdenkingsdag van het sterven van de joods aartsvader Abraham (in 1912 werd hier door Rudolf Steiner op gewezen). Het lijkt alsof de daders van de aanslagen bewust voor deze dag gekozen hebben. De twee hoogste torens van New York stortten naast elkaar in. Er waren op dat moment ongeveer 70 Nationaliteiten in de gebouwen van het WTC aanwezig. Een opvallende parallel werd mij in de loop van de dag en de dagen daarna duidelijk. Ook in de toren van Babel waren na de spraakverwarring (zie Genesis) ook 70 volkeren aanwezig. Het was juist de bouw van de toren van Babel die er stoot toe gaf dat Abraham vanuit Babel, gelegen in het tegenwoordige Irak, ging vertrekken. Ook hier is een spiegeling te zien tussen de gebeurtenissen in New York en Babel. Abraham stierf in de 21e eeuw vóór Christus. Toen vonden ook de spraakverwarring en de ramp met de toren van Babel plaats, waarbij volgens de overlevering 72 engelen

38

SEIZOENER

“Het is de tijdgeest Michaël die ons oproept om wakker te zijn in een tijd van globalisering. Michaël is immers een geestelijk wezen dat zich ver boven alle nationaliteiten verheft en een kosmopolitische impuls in zich draagt. Daarbij wil hij de mens niet beïnvloeden maar juist met respect voor de vrijheid en met de grootst mogelijke terughouding de menselijke waardigheid dienen. In dit streven zag Steiner zijn eigen taak, en vanuit dit perspectief hield hij deze voordrachten in het cruciale jaar waarin de Verenigde Staten betrokken raakten in de Eerste Wereldoorlog, en waarin in Rusland de revolutie uitbrak. Deze twee gebeurtenissen zouden de wereldsituatie tot op heden diepgaand beïnvloeden en veranderen. Enkel door wakker de werking van de Geesten van de Duisternis te onderkennen kunnen we in een tijd van globale vraagstukken en problemen de weg naar de toekomst vinden. Laten we onze morele intuïtie en onze morele fantasie daartoe gebruiken.” Ik hoop dat u de inhoud van dit artikel op een voor u positieve wijze tot u neemt en hopelijk daardoor een extra zinvolle michaëlstijd tegemoet gaat. Tot slot nog een woord van Rudolf Steiner: “Michaël kan pas iets voor ons doen als wij hem uit vrije beweging willen zoeken.” HANS VAN DER HAM

Michaëlskrachten op de BSO A

ls ik aan Michaël denk, zeker in verband met kinderen, dan komt direct het woord MOED bij mij naar boven. Kinderen vinden Michaël een moedige figuur, maar Michaël zelf spreekt de kinderen voortdurend aan op hun moedkrachten. Hij legt hen, zonder dat ze dat merken, levenslessen voor omdat hij wil dat ze geestelijk groeien en zich innerlijk ontwikkelen. Gelukkig gaat dat bij kinderen spelenderwijs. En wij als volwassenen kunnen dat zien als we daar tenminste oog voor willen hebben.

En wat zien we dan? Een sprekend voorbeeld was bijvoorbeeld onze circusvoorstelling ter gelegenheid van ons 5-jarig bestaan. Sommige kinderen stortten zich vanaf het begin tomeloos op alle oefeningen. Niets was te dol of te moeilijk. Dat viel voor een aantal vies tegen. Het bleek allemaal toch wel wat moeilijker te zijn als ze gedacht hadden. Toch hadden ze de moed om door te gaan, niet bij de pakken neer te zitten en net zo lang te oefenen tot het wel ging. Andere kinderen waren veel terughoudender, zagen alles eens aan en zeiden toen: “Dat kan ik nooit.” of “Dat durf ik

niet” of “Ik doe niet mee, hoor” waarmee ze eigenlijk hetzelfde bedoelden. Wat was het prachtig om te zien dat we ook deze kinderen over konden halen om het toch maar eens te proberen. En dan stonden ze uiteindelijk toch op die grote bal of deden toch die moeilijke jongleeract. Ze hadden hun moedkrachten aangesproken en ze gingen ervoor. Je kon ze gewoon zien groeien. Een ander voorbeeld, dat niet zo direct opvalt en waarvoor we echt goed moeten kijken en het spel van de kinderen moeten observeren, is het groeien in het voor jezelf op kunnen komen. Er zijn er bij, die dat heel goed kunnen. Helaas vaak te goed, zodat het dan snel ontaardt in agressiviteit. Maar na een aantal botsingen vinden ze de moed om niet meer direct te ontploffen en op tijd sorry te zeggen. Dan vindt er een stuk bewustwording plaats waarvoor we Michaël mogen bedanken. Ook zien we kinderen, die niet zo goed voor zichzelf kunnen opkomen en heel gauw in de slachtofferrol gaan zitten, ineens resoluut het heft in eigen handen nemen. Ze hebben weliswaar soms wat hulp van ons nodig, maar ze doen het toch maar. Ze zeggen dan heel rustig: “Dat vind ik niet leuk. Dat moet je niet meer doen”. Zomaar een paar voorbeelden, waarin we kunnen zien hoe Michaël in deze tijd op onze, op jullie kinderen inwerkt. Prachtig om te zien als je de tijd neemt om er naar te kijken en er misschien samen met de kinderen over te praten. Niets is boeiender dan dat. Ik wens u een hele boeiende herfst toe met vele moedmomenten. Namens de leiding van BSO de Lentemorgen, MARION SCHRIJVER

SEIZOENER

39

VRIJESCHOOL RAPHAEL

Bericht van de moeder van Siebe:

Verhuizen en beter worden De afgelopen zomer hebben we het onszelf maar eens moeilijk gemaakt. We gingen verhuizen. Dat was op zich niet moeilijk want daarvoor hadden we een goed bedrijf ingehuurd. Maar wat er daarvoor en daarna allemaal plaatsvond. Ja dat was wel pittig. Ervoor natuurlijk een lange voorbereiding met verbouwen en schilderen.

40

SEIZOENER

W

e namen Siebe al regelmatig mee naar het nieuwe huis en hij had het altijd naar zijn zin. Toch merkten Peter en ik dat we er enorm tegen op zagen om echt te gaan verhuizen. Hoe zou Siebe er op reageren? We konden hem niks uitleggen. Of we konden hem alles uitleggen maar wat neemt hij daar nou van op? Siebe kan soms erg heftig reageren op nieuwe situaties of situaties die hij niet begrijpt. Hij kan dan zichzelf slaan of met zijn hoofd tegen de muur of tegen een ander hoofd slaan. Als ouders is dat vreselijk om te zien. En om je machteloos bij te voelen, want als je hem tegenhoudt dan slaat hij zichzelf daarna drie keer harder. Ik ontdekte deze zomer dat het enige wat helpt was om hem als een baby op mijn heup te binden en hem zo te dragen, maar ja hoe lang hou je dat vol met een jongetje van 9? Maar goed, we hebben alle zorgen opzij gezet en zijn toch maar verhuisd, want het moet er dan toch van komen.

Vervolgens werd eerst Peter ziek en toen Siebe. En Siebe werd zo ziek dat hij op een dag bijna naar het ziekenhuis moest omdat hij niet meer wilde eten en drinken. Gelukkig zijn we er op het nippertje, gecoached door de kinderarts in geslaagd om bij Siebe wat vocht naar binnen te krijgen en daarna ging hij weer een beetje eten zodat de ziekenhuis opname ons bespaard is gebleven. Maar de vele nachten aan zijn bedje en dagen op de bank naast hem. Die hebben we wel gehad. En hoewel het heerlijk was om hem zoveel weken thuis te hebben, was het ook een klus. Opeens dringt dan tot je door hoe zwaar zijn handicap is. In het alledaagse leven zijn we zo gewend aan wat hij kan en wat niet. Dat is voor ons normaal. Maar als hij dan zo ziek is en niet kan vertellen wat er is, hoe hij zich voelt, wat hij graag zou willen, dan voelt het weer even als zwaar. Maar dan wordt Siebe weer beter en dan gebeurt er toch weer een wonder. Alsof hij echt zelf door het dal moest gaan om er dan uit te klimmen en dan gelijk een stukje verder kan. Sinds hij weer beter is, straalt hij de hele dag, hij is vrolijk, eet tegen de klippen op, maakt geluiden en geeft weer nieuwe dingen aan die hij wenst. En dan wordt zo’n zomer die wat in het water leek te zijn gevallen toch nog een stralende nazomer. En ik ben erg trots op Siebe dat hij zo ziek kan zijn en ook weer beter kan worden. Dat geeft een wonderlijk maar ijzersterk gevoel van vertrouwen. Onze jongen komt er wel. Hij kan heel wat hebben. Natuurlijk, hij kwam naar de aarde gelijk met de Michaëlssterrenregens, dat had ik ook wel eerder kunnen bedenken. Een fijne en sterke Michaëlstijd wensen wij jullie allen. GROETEN VAN SASKIA (MOEDER VAN SIEBE)

Bericht van de Kalevala-kring:

ook verhuisd Na een heerlijke zomer zijn we weer met veel enthousiasme aan het nieuwe schooljaar begonnen. Direct na de vakantie zijn we verhuisd naar het lokaal waar Vrije Peuterspeelzaal Catrijntje voorheen zat. Het is een fijn lokaal, met mooie gesluierde muren en uitzicht op de tuin. We hebben nu twee lokalen tegenover elkaar en kunnen nu makkelijker met de oudere kinderen naar de andere klas om te werken. Twee weken na onze vakantie kwam Jamie onze groep versterken. Jamie is een jongetje van bijna 2. Zijn zusje is net 4 geworden en zit in de kleuterklas bij juf Jeanette. Wij heten Jamie en zijn familie van harte welkom. Ook onze nieuwe stagaire Charita is begonnen in september. Zij werkt op maandag en dinsdag en blijft ons in ieder geval een half jaar versterken. Ook Charita verdient een warm welkom. Ondertussen was Siebe nog steeds niet begonnen na de vakantie. Siebe was in de vakantie ziek geworden en had het erg flink te pakken. Gelukkig is hij nu weer helemaal beter en wordt hij flink achter de broek gezeten door de juffen! Net voor de vakantie zijn we met de familie van Siebe en iedereen die voor Siebe zorgt, begonnen aan een gebarencursus. De gebaren ondersteunen de gesproken taal waardoor kinderen meer mogelijkheden krijgen tot communicatie. Nu de zomer op zijn eind loopt, beginnen we aan de voorbereiding voor de Michaëlstijd. Op zondag 26 september vieren wij het Michaëlsfeest met de Joriskring in de Engelse kerk in Amsterdam. Er wordt daar een prachtig concert gegeven door een ouder van één van de Joriskring kinderen. Het concert begint om 15.00 uur. Iedereen is welkom om met ons mee te genieten. Wij kijken uit naar een vruchtbaar schooljaar waarin de Kalevalakring groeit en de kinderen van de Kalevalakring met ons mee groeien. GROETJES VAN LINDA (JUF VAN DE KALEVALA-KRING)

SEIZOENER

41

42

SEIZOENER

Net voor de zomervakantie van start ging hebben we definitief besloten met peuterspeelzaal Catrijntje te gaan verhuizen. De vakantie stond hierdoor helemaal in het teken van het opknappen van zomaar de speelzaal naar een thuis voor ons kaboutermeisje en een fijne plek voor onze peuters, de verhuizing en het supermooi maken voor de eerste speelochtend.

O

ver wat er veranderd is in de sfeer van de speelruimte raken wij niet uitgepraat. Een zeer belangrijke bijdrage heeft de wandafwerking geleverd. Zoals binnen onze vrijeschool zijn de muren ook hier gesluierd. Allereerst moest er grondig worden schoongemaakt, de muren, plafonds en steunbalken helemaal wit gemaakt, de vloer vervangen, een nieuwe prachtige en praktische keuken erin. Juf Astrid durfde het aan om zelf de spons ter hand te nemen en het te laten gebeuren en het ontstond. Het was voor Astrid fijn inspiratie bij de muren bij Christoffeltje op te doen en zo de sfeer van daar naar Catrijntje proberen over te brengen. Een gevoel van verbondenheid. Kom het bewonderen. Wie zelf bijvoorbeeld een kinderkamer gesluierd wil hebben kan contact opnemen met juf Astrid. Na het inrichten en schuiven met meubeltjes en speelgoed, tot het helemaal naar ons zin was, kon Catrijntje zelf komen! Zij zat nog steeds te wachten in de ‘oude’ speelzaal en is

opgehaald door een aantal peuters, broertjes, zusjes en ouders. Gelukkig hoefde ze niet te lopen maar stond pony Peanut met zijn karretje letterlijk te trappelen om op weg te gaan. Met zijn allen liepen we het stuk naar de Kornetstraat, een aantal peuters reden samen met Catrijntje fijn in de paardenwagen. Eenmaal aangekomen kon Catrijntje haar nieuwe huis bekijken en de peuters de speelzaal, er werd meteen gespeeld… gelukkig, onze peuters voelen zich ook thuis! Catrijntje heeft een kabouterbroertje, Christoffeltje, die ze niet vaak ziet omdat hij in Stedenwijk woont maar ook hij was gekomen om de nieuwe speelzaal te bekijken. Hij wachtte Catrijntje op in haar eigen stoeltje. Ze ging gezellig naast hem zitten om samen te genieten van de mooie bestemming. Voordat de eerste speelochtend plaatsvond hebben we locatie Catrijntje ingewijd. Juf Marly heeft salie gebrand en is met het schaaltje met rokende salie rondgegaan om alle oude energie te laten verdwijnen, een reinigingsritueel dus. Zo kon een nieuwe start worden gemaakt. Ook voor juf Simone een nieuwe start na haar bevallingsverlof. In de vakantie heeft zij ook haar bijdrage geleverd in de organisatie van de nieuwe inrichting. Nadat alle spulletjes hun voorlopige of vaste plek hadden, de muren door het licht tot leven kwamen en de vertrouwde rust uitstraalde en ook de roze gordijntjes hingen, ontstond al snel onze eigen sfeer, en de kinderen konden komen. We waren wel erg benieuwd hoe het voor ouders en kinderen zou zijn. Zo begon juf Simone op de woensdag met het eerste speelgroepje; zij zijn die ochtend op pad gegaan om het speeltuintje in de buurt te verkennen. Voor sommige kinderen viel het niet mee maar de meesten waren zeer blij met alle bekende spulletjes in een nieuwe setting, verder alles als vanouds of zelfs beter!. Er zijn ook al nieuwe kinderen komen spelen wat ons zeer verheugd en wat de groepen en het spelen ten goede komt (verandering van spijs doet soms eten!). Het was heel fijn om weer met alle kinderen en ouders de speelochtenden leven in te blazen. Voor sommigen is de begintijd van 9.15 uur wel even wennen en de afstand ook

SEIZOENER

43

VRIJESCHOOL RAPHAEL

maar we vertrouwen erop dat een ieder daar zijn weg in vindt. Het werk is nog niet allemaal gedaan maar we zijn op weg. Een woord van dank aan allen die hebben meegeholpen aan de werkzaamheden is hier op zijn plaats. Voor de vakantie hebben we afscheid genomen van juf Maria die juf Simone bij Christoffeltje heeft vervangen tijdens haar verlofperiode. Heel hartelijk dank Maria voor de goede zorgen voor onze peuters. Ook dank aan juf Marly die bij Catrijntje de woensdagpeutergroep heeft waargenomen en aan juf Simone die regelmatig een bezoekje is komen brengen aan ‘haar’ groepen, met Lola erbij. Voor de kinderen die voor de vakantie al bij ons speelden zijn bijna alle juffen en hulpjuffen bekend. We heten hulpjuf Ans bij ons van harte welkom. Zij assisteert juf Simone op de woensdag en de vrijdag. We vinden het fijn dat er weer een stabiele basis is. Hulpjuf Ewa heeft voor de vakantie vrijwillig afscheid genomen. Hulpjuf Tonia heeft ook besloten dat zij niet meer bij ons terugkomt. Zij is in het voorjaar ziek geworden en heeft keuzes gemaakt. Voor Christoffeltje is het momenteel wat moeilijker. Na een supervolle eerste helft van het jaar zijn er nu veel lege stoeltjes. Wie-o-wie komt er bij hem spelen? Er is zo’n mooie speelruimte met een prachtig speelbos. En er zijn zulke lieve juffies!! Wie wil dit nou niet? Positief nieuws is dat nu de dreumesgroep weer terug is bij Christoffeltje. En er zijn in deze groep direct gemiddeld 7 kinderen op een ochtend. Er is nieuw reclamemateriaal aanwezig om aan ouders van jonge kinderen uit te delen. Wie helpt mee? We komen nog een keer terug bij Catrijntje, want op het programma staat de officiële opening! Op woensdag 20 oktober is er de hele dag feest: ’s ochtends is de speelgroep geopend voor nieuwsgierige ouders met een peuter die op zoek zijn naar een fijne speelplek. ’s Middags is er vanaf 15.30 uur een openingsfeest in de vorm van een minioogstfeest met vooral kinderactiviteiten die passen bij het oogstseizoen en enkele kramen waar bijpassende artikelen kunnen worden gekocht. Enkele activiteiten noemen we alvast: De juffen verzorgen een prachtig tafelspel. Er wordt pompoensoep uitgedeeld naast allerlei ander lekkers. Er is een loterij waar prachtige prijzen voor de kleintjes kunnen worden gewonnen. Rond 16.00 uur volgt de officiële opening waarvoor de eerste peuter van de vrije peuterspeelzaal in Almere (uit 1981!) bereid is gevonden om deze te verrichten: Allard Warrink, zoon van onze voorzitter en eerste juffie uit die tijd Truus Warrink.

44

SEIZOENER

Tussendoor kunnen de kinderen vilten, oudere kinderen en/of ouders kunnen pompoenen uitsnijden. Er is extra materiaal voor deze middag voor de kinderen om mee te spelen. De feest middag duurt tot ongeveer 17.30 uur. Kent u mensen die ooit betrokken zijn geweest bij ons mooie speelzaalwerk, geef het door! Iedereen is van harte welkom. Uiteraard kunt u vrijblijvend kennis met ons komen maken op onze locaties of tijdens de herfstmarkt van school, waar wij ook traditiegetrouw met eigen presentatie aanwezig zullen zijn. Volg ons via de websites van beide speelzalen: www.christoffeltje.nl of www.catrijntje.nl Voor vragen of meer informatie, mail naar onze leidinggevende Jannie van Oosten via [email protected] of [email protected] Van harte welkom! Met een hartelijke groet van de juffen, leiding en bestuur van de Stichting Vrije Peuterspeelzaal Almere.