Radio Kamer Filharmonie Collegium Vocale Gent

A zevende concert A-serie 51e seizoen • 26 mei 2012, 14.15-15.30 uur

Radio Kamer Filharmonie Collegium Vocale Gent Philippe Herreweghe dirigent Carolyn Sampson sopraan Florian Boesch bariton

Johannes Ein deutsches Requiem, opus 45 1857-69 Brahms voor sopraan en bariton, koor en orkest 1833-1897 Selig sind, die da Leid tragen Denn alles Fleisch ist wie Gras Herr, lehre doch mich, daß ein Ende mit mir haben muß Wie lieblich sind deine Wohnungen, Herr Zebaoth Ihr habt nun Traurigkeit Denn wir haben hie keine bleibende Statt Selig sind die Toten, die in dem Herren sterben

er is geen pauze na afloop van het concert blijven de foyers­nog 20 minuten open

A zevende concert A-serie 51e seizoen • 26 mei 2012

De bibliotheek van Brahms

Uitzending Radio 4 Deze NTR ZaterdagMatinee wordt rechtstreeks uitgezonen terug­luisteren via den op Radio 4. Via de ZaterdagMatinee-website kunt u internet de opname terug­luisteren.  www.ntr.nl/zaterdagmatinee

EBU-Concertseizoen Dit concert wordt opgenomen voor uitzending door uitzending internationaal o.a. ABC Sydney, Ràdio Catalunya en Radio Nacional de España, in het kader van het concertseizoen van de European Broadcasting Union. Dit is het laatste concert in de A-serie van dit seizoen­. Hebt u nog geen abonnement voor volgend seizoen­? Op www.zaterdagmatinee.nl vindt u de nieuwe brochure. Of bestel meteen uw abonnement op www.concert­gebouw.nl/series. Zie ook blz. 20

NTR Podium zondag 27 mei 13.00 uur documentaires en Philip Glass in de Melkweg - reportage; De Vriend en concert­registraties op zijn Helden. Deel 4: Hemelse klanken - ‘God heeft nederland 2 heel veel aan Johann Sebastian Bach te danken’, is een niet altijd begrepen uitspraak van de Roemeense filosoof Emil Cioran. De Vriend en zijn musici vertellen over hun passie voor Bach; Spiegelingen - dansfilm maandag 28 mei 23.50 uur De Vriend en zijn Helden (HH)  www.ntrpodium.nl Volg het laatste nieuws rond de NTR ZaterdagMatinee op onze eigen Facebook-pagina en word fan!

2

Alle handelaars in de talrijke boeken­ stalletjes die de joodse wijk van Ham­ burg telde, kenden de jonge muziekstu­ dent Johannes Brahms. Hij sleepte veel literatuur van zijn favoriete schrijvers weg, onder wie Homeros, Sophokles, Goethe en Schiller. Maar het meest was hij in bladmuziek van oude meesters geïnteresseerd. Zijn belangstelling daarvoor was opgewekt door zijn eerste muziekleraren, die hem niet alleen in contact brachten met de periode van Bach en Händel, maar ook zijn liefde wekten voor de vroege barok en de renaissance. Toen Brahms in 1856 van Hamburg naar Bonn verhuisde, moest een om­ vangrijke bibliotheek annex muziek­ archief worden getransporteerd. Later werden er talrijke autografen – van onder anderen Mozart en Beethoven – aan toegevoegd. Nadat zijn vriend Robert Schumann was overleden, ontfermde hij zich niet alleen over diens weduwe, de pianiste Clara Wieck, maar ook over de gigantische muziek­ bibliotheek van het echtpaar. Hij bracht orde in de chaos en verrijkte zijn kennis met een enorme hoeveelheid muziek waarvan hij het bestaan nooit vermoed had.

Tientallen jaren later – zijn gretigheid kende nog steeds geen grenzen – erfde hij de kolossale muziekbibliotheek van de Beethoven-kenner Gustav Notte­ bohm, waaronder zich zes delen Alte Instrumentalkompositionen bevonden. Die bevatten onder meer bewerkingen van zestiende-eeuwse luitmuziek en hon­ derden werken van oude meesters als Buxtehude, Frescobaldi, Rameau en Dowland. In muziekkringen in Wenen, waar hij sinds 1862 woonde, werd met ontzag gesproken over de muzikale eruditie van Johannes Brahms. Muziek­ uitgevers vroegen hem mee te werken aan vele publicaties van het oeuvre van een aantal barokcomponisten, maar ook van Schubert, Chopin en Schu­ mann. Als dirigent van diverse koren in Wenen introduceerde hij muziek van vergeten meesters als Palestrina en Praetorius. Ook wanneer Brahms geen noot had gecomponeerd, had deze Harnoncourt avant la lettre een ereplaats verdiend in de muziekgeschiedenis. Zijn meeste tijdgenoten beschouwden hem als een wat wereldvreemde kamergeleerde. Zijn streven het eigentijdse met het verleden te verbinden maakte dat hij ook als componist voor conservatief

3

werd gehouden. Aanhangers van nieuwlichters als Liszt en Wagner, met hun symfonische gedichten en muziek­ drama’s, zetten zich tegen hem af. Zij zagen niet dat binnen Brahms’ traditio­ nele muzikale vormen (symfonie, strijkkwartet, sonate etc.) zich wel degelijk iets bijzonders voltrok. Arnold Schönberg zou dat later wel begrijpen, getuige zijn in 1947 geschreven essay Brahms the Progressive.

Verbindingen

4

Labyrintisch Of het idee Ein deutsches Requiem te componeren begon met de tekst of met de muziek, is onduidelijk. Op gezag van Brahms’ vriend Albert Dietrich kan men aannemen dat het tweede deel, de treurmars Denn alles Fleisch es ist wie Gras, gebaseerd is op het scherzo uit een onvoltooide, in het ongerede geraakte symfonie uit 1855. Dat scher­ zo schijnt op zijn beurt weer afkomstig te zijn uit een eveneens verdwenen sonate voor twee piano’s. Uit deze sonate en de symfonie is weer het Eerste pianoconcert voortgekomen. Waaruit blijkt hoe labyrintisch de werkwijze van deze componist, met zijn vernieti­ gende zelfkritiek, kon zijn. Was het de smartelijke dood van zijn

door hem zo bewonderde collega Robert Schumann die Brahms er toe bracht dit requiem te schrijven? In die zin heeft hij zich uitgelaten tegenover de met hem bevriende violist Joseph Joachim. Ook overleed in 1865, kort voordat hij de laatste hand legde aan het werk, zijn moeder. Tegenover anderen vermeed Brahms meestal privé-ervaringen met zijn muziek in verband te brengen. Maar het onder­ werp dood, vaak onmiddellijk gevolgd door troost (beide begrippen staan centraal in Ein deutsches Requiem), heeft hem sowieso gedurende zijn hele loopbaan als componist vergezeld. Dat lag kennelijk in zijn aard. De tekst van het Latijnse requiem, behorend tot de rooms-katholieke eredienst, vraagt rust voor de ziel van de gestorvene, maar laat daarnaast niet na ook de verschrikkingen van het Laatste Oordeel te schilderen. Het aan de Bijbelvertaling van Luther (Oude én Nieuwe Testament) ontleende requiem van Brahms richt zich echter tot degenen die achterblijven en wil troost bieden. Even wordt in het voorlaatste deel gerefereerd aan de Zeit der letzten Posaune, maar slechts om onmiddellijk daarna de wederopstanding (Der Tod ist verschlungen in den Sieg) aan te kondigen.

Symmetrie Hoewel het selecteren van de teksten en het componeren Brahms vermoede­ lijk jaren in beslag heeft genomen, vertoont het werk een sterke homoge­ niteit, waarbij zelfs in grote lijnen van symmetrie sprake is. Zo weerspiegelt

Muiskinstitut Lübeck

Dat bijzondere van Brahms was er al in een vroeg stadium. Hij had rond zijn vijfentwintigste, naast een stapeltje liederen en pianostukken, al een aantal korte koorwerken geschreven, toen hij begon aan een compositie waarvan de omvang en de betekenis alles zouden overtreffen wat hij voor die tijd gepres­ teerd had. Een werk ook waarin alle verzamelde kennis op een verbazing­ wekkend harmonieuze wijze gebun­ deld zou worden: Ein deutsches Requiem. Iets van de overredingskracht van Händel klinkt er in door, terwijl even­ eens de invloed van de ingenieuze polyfone kunst van Johann Sebastian Bach onmiskenbaar is. Ook Beethoven (Missa Solemnis) en Mendelssohn hebben daarmee hun voordeel gedaan, maar Brahms gaf deze stijlelementen een nieuwe gedaante in een unieke verbin­ ding tussen de kunst van het verleden met die van de romantiek. Ongetwijfeld zal tijdens de uren die hij in bibliotheken en archieven door­ bracht het werk van de vroeg-barokke meester Heinrich Schütz zijn aandacht

hebben getrokken. Diens robuuste stijl, krachtig en zonder opsmuk, moet hem hebben aangesproken. Misschien heeft hij ook Schütz’ Musikalische Exequien uit 1636 leren kennen, het werk dat vaak met Brahms’ ruim twee eeuwen later voltooide opus magnum, Ein deutsches Requiem, in verband is gebracht. In beide gevallen gaat het om een nietliturgisch requiem op Duitse teksten, ontleend aan Luthers Bijbelvertaling. Een werk dus, dat ver afstaat van het traditionele, door zoveel andere com­ ponisten getoonzette Latijnse requiem. De dirigent John Eliot Gardiner noemt Schütz de ‘geestelijke vader’ van Brahms en ziet zelfs overeenkomsten (tekstuitbeelding, met de dissonant als ‘bitter’ expressiemiddel) tussen de twee genoemde werken.

Brahms in 1862

het eerste deel (Selig sind, die da Leid tragen) in het laatste (Selig sind die Toten, die in dem Herren sterben), wat geldt voor zowel de verheven tekst als de muziek die daarop op een hartroerende manier aansluit. De positieve intentie van de componist blijkt ook uit het feit dat het tweede, derde en zesde deel weliswaar

5

De tekst van het Latijnse requiem vraagt rust voor de ziel van de gestorvene, maar laat daarnaast niet na ook de verschrikkingen van het Laatste Oordeel te schilderen. Het aan de Bijbelvertaling van Luther ontleende requiem van Brahms richt zich echter tot degenen die achterblijven en wil troost bieden.

overwegend in duisternis beginnen, maar opklimmen naar een gevoel van hoop en, uiteindelijk, vastberadenheid. Met zowel in het derde als het zesde deel een grootse fuga als apotheose, geheel volgens een barokke traditie. Het vijfde deel, met de sopraansolo Ihr habt nun Traurigkeit, voegde Brahms pas na de première van de eerste versie (Bremen, 1868) aan de partituur toe. Het is een idyllische episode, contraste­ rend met de donkere tinten van de delen die er aan vooraf gaan en op volgen. Velen menen dat het de dood van Brahms’ moeder in 1865 was, die hem er toe bracht de tekst uit het bijbelboek Jesaja (Ich will euch trösten, wie einen seine Mutter tröstet) een plaats in zijn Requiem te geven. 1 – Selig sind, die da Leid tragen In de geresigneerde muziek van het openingsdeel worden meteen de koloristische kwaliteiten van Brahms als instrumentaal componist duidelijk. De gedempte tinten ontstaan op ingeni­ euze wijze door enerzijds de gediviseer­

6

de altviolen en celli, anderzijds het ontbreken van onder meer de violen. In een troostrijke midden-episode zingt het koor, omrankt door een harp, Die mit Tränen säen, werden mit Freuden ernten. 2 – Denn alles Fleisch ist wie Gras Een treurmars in driekwartsmaat, plechtig, maar in spanning toenemend tot een welhaast extatische intensiteit. Het onverbiddelijke paukentritme geeft de muziek iets spookachtigs, een effect waartoe ook de gedempte violen en altviolen bijdragen. Ook dit deel bevat een contrasterende, lichtere centrale episode (So seid nun geduldig).

grootse dubbelfuga waarmee Brahms de Thomascantor vol respect de hand drukt. 4 – Wie lieblich sind deine Wohnungen, Herr Zebaoth Een lyrisch rustpunt. De meerstemmig­ heid heeft plaatsgemaakt voor een behaaglijke homofonie, waarin koor en orkest één zijn. Een kort fugato zorgt voor enige onrust, maar daarna domi­ neert weer de lieflijkheid waarvan de tekst spreekt. 5 – Ihr habt nun Traurigkeit De sfeer van rust en verzoening wordt voortgezet in deze idyllische muziek. Dit is het enige deel met een taak voor de sopraansoliste, die hier de mens verzoent met zijn lot. De tekst Ich will trösten, wie einen Seine Mutter tröstet, waarmee Brahms wellicht zijn overle­ den moeder wilde eren, neemt het koor voor zijn rekening.

6 – Denn wir haben hie keine bleibende Statt Aanvankelijk is er twijfel over de zin van het aardse bestaan. Maar Siehe, ich sage euch ein Geheimnis, zingt de bariton­ solist. Op de Laatste Dag zullen de doden weer gaan leven en zullen de levenden plotseling veranderen. De dood is dan verslagen. In een grootse fuga wordt God verheerlijkt. 7 – Selig sind die Toten, die in dem Herren sterben Brahms hield van de cyclische vorm. In het eerste deel kregen degenen die lijden troostrijke woorden te horen, in het laatste worden de gelovigen die de dood vrezen gerustgesteld. De com­ ponist laat weer een van de thema’s van het openingsdeel horen. De sfeer van troost en verzoening is terugge­ keerd. Aad van der Ven

3 – Herr, lehre doch mich, daß ein Ende mit mir haben muß Aanvankelijk treden de baritonsolist en het koor afwisselend op, later resteert alleen het koor. De solozanger wendt zich vertwijfeld tot de Allerhoogste: ‘Nun, Herr, wes soll ich mich trösten?’. Het antwoord, Der Gerechten Seelen sind in Gottes Hand, heeft de vorm van een

7

A

4 Wie lieblich sind deine Wohnungen, Herr Zebaoth! Meine Seele verlanget und sehnet sich nach den Vorhöfen des Herrn; mein Leib und Seele freuen sich in dem lebendigen Gott. Wohl denen, die in deinem Hause wohnen, die loben dich immerdar! psalm 84:2-3,5

zevende concert A-serie 51e seizoen • 26 mei 2012

Ein deutsches Requiem

1 Selig sind, die da Leid tragen, denn sie sollen getröstet werden. mattheus 5:4 Die mit Tränen säen, werden mit Freuden ernten. Sie gehen hin und weinen und tragen edlen Samen und kommen mit Freuden und bringen ihre Garben. psalm 126:5-6 2 Denn alles Fleisch es ist wie Gras und alle Herrlichkeit des Menschen wie des Grases Blumen. Das Gras ist verdorret und die Blume abgefallen. i petrus 1:24 So seid nun geduldig, lieben Brüder, bis auf die Zukunft des Herrn. Siehe, ein Ackermann wartet auf die köstli­ che Frucht der Erde und ist geduldig darüber, bis er empfahe den Morgenre­ gen und Abendregen. jacobus 5:7

Die Erlöseten des Herrn werden wie­ derkommen und gen Zion kommen mit Jauchzen; ewige Freude wird über ihrem Haupte sein; Freude und Wonne werden sie ergreifen, und Schmerz und Seufzen wird weg müssen. jesaja 35:10 3 Herr, lehre doch mich, daß ein Ende mit mir haben muß und mein Leben ein Ziel hat und ich davon muß. Siehe, meine Tage sind eine Hand breit vor dir, und mein Leben ist wie nichts vor dir. Ach, wie gar nichts sind alle Menschen, die doch so sicher leben. Sie gehen daher wie ein Schemen und machen ihnen viel vergebliche Unruhe; sie sammeln und wissen nicht, wer es kriegen wird. Nun, Herr, wes soll ich mich trösten? Ich hoffe auf dich. psalm 39:5-8 Der Gerechten Seelen sind in Gottes Hand, und keine Qual rühret sie an. wijsheid 3:1

5 Ihr habt nun Traurigkeit; aber ich will euch wiedersehen, und euer Herz soll sich freuen, und eure Freude soll niemand von euch nehmen. johannes 16:22 Sehet mich an: Ich habe eine kleine Zeit Mühe und Arbeit gehabt und habe großen Trost funden. jesus sirach 51:35 Ich will euch trösten, wie einen seine Mutter tröstet. jesaja 66:13

6 Denn wir haben hie keine bleibende Statt, sondern die zukünftige suchen wir. hebreën 13:14 Siehe, ich sage euch ein Geheimnis: Wir werden nicht alle entschlafen, wir werden aber alle verwandelt werden; und dasselbige plötzlich, in einem Augenblick, zu der Zeit der letzten Posaune. Denn es wird die Posaune schallen, und die Toten werden auf­ erstehen unverweslich, und wir werden verwandelt werden. Dann wird erfüllet werden das Wort, das geschrieben steht: Der Tod ist verschlungen in den Sieg. Tod, wo ist dein Stachel? Hölle, wo ist dein Sieg? i korinthen 15:51-52, 54-55 Herr, du bist würdig zu nehmen Preis und Ehre und Kraft, denn du hast alle Dinge erschaffen, und durch deinen Willen haben sie das Wesen und sind geschaffen. openbaringen 4:11 7 Selig sind die Toten, die in dem Herren sterben von nun an. Ja, der Geist spricht, daß sie ruhen von ihrer Arbeit; denn ihre Werke folgen ihnen nach. openbaringen 14:13

Aber des Herrn Wort bleibet in Ewig­ keit. petrus 1:25

8

9

A zevende concert A-serie 51e seizoen • 26 mei 2012

Uitvoerenden

Philippe Herreweghe

Carolyn Sampson

10

Michiel Hendrickx

Philippe Herreweghe

De sopraan Carolyn Sampson treedt op in concertzalen en operahuizen in het Verenigd Koninkrijk, Europa en de Verenigde Staten. Bij de English Natio­ nal Opera zong zij de titelrol in Hän­

Marco Borggreve

Nog tijdens zijn conservatoriumstudie richtte Philippe Herreweghe Collegium Vocale Gent op, een groep die de aandacht trok van Nikolaus Harnon­ court en Gustav Leonhardt. Zij nodig­ den het koor uit mee te werken aan hun opnamen van de complete cantates van J.S. Bach. In 1977 richtte Herreweg­ he in Parijs het ensemble La Chapelle Royale op, waarmee hij de muziek van de Franse Gouden Eeuw ten uitvoer bracht. Van 1982 tot 2002 was hij

artistiek directeur van de Académies Musicales de Saintes. In die periode creëerde hij het Ensemble Vocal Euro­ péen, gespecialiseerd in renaissance­ polyfonie, en het Orchestre des Champs Élysées, opgericht in 1991 met de bedoeling het romantische en pre­ romantische repertoire opnieuw te laten schitteren op originele instru­ menten. Herreweghe is sinds enige tijd erg actief in het grote symfonische repertoire van Beethoven tot Gustav Mahler. Sinds 1997 is hij hoofddirigent

van deFilharmonie, en sinds 2008 ook vaste gastdirigent van de Radio Kamer Filharmonie. Bovendien is hij een veel gevraagd gastdirigent van orkesten zoals het Koninklijk Concertgebouw­ orkest, het Gewandhausorchester uit Leipzig of het Mahler Chamber Orches­ tra. Hoogtepunten uit zijn discografie zijn de Lagrime di San Pietro van Lassus, de Matthäus-Passion van Bach, de inte­ grale symfonieën van Beethoven en Schumann, Mahlers Vierde symfonie en de liedcyclus Des Knaben Wunderhorn, Bruckners Vijfde symfonie, Pierrot Lunaire van Schönberg en de Symphonie de Psaumes van Stravinsky. In 2010 richtte hij een eigen cd-label ϕ (PHI) op. In 1990 werd Herreweghe door de Europese muziekpers uitgeroepen tot ‘Muzikale Persoonlijkheid van het Jaar’. Samen met het Collegium Vocale Gent werd hij in 1993 benoemd tot ‘Cultureel Ambas­ sadeur van Vlaanderen’. Een jaar later werd hem de orde van Officier des Arts et Lettres toegekend, en in 1997 werd hij benoemd als Doctor honoris causa aan de Katholieke Universiteit Leuven. In 2003 kreeg hij in Frankrijk de titel Chevalier de la Légion d’Honneur toegekend. In 2010 tenslotte verleende van de stad Leipzig Philippe Herre­ weghe de Bach-Medaille­voor zijn grote verdienste als Bach­uitvoerder.

Carolyn Sampson

dels Semele, Pamino in Die Zauberflöte en in L’incoronazione di Poppea. Bij de Glyndebourne Festival Opera zingt zij deze zomer, zoals al eerder, Purcells The Fairy Queen. Bij Scottish Opera vertolkte zij in maart 2012 de rol van Anne Trulove in The Rake’s Progress. Zij werd bovendien uitgenodigd door de Opéra National du Rhin en de operahuizen van Parijs, Lille en Montpellier. Op het concertpodium was zij te gast bij de BBC Proms en orkesten als The Orches­ tra of the Age of Enlightenment, The English Consort, het Bach Collegium Japan en The Sixteen. Ook werd zij begeleid door orkesten als het Royal Liverpool Philharmonic en het City of Birmingham Symphony Orchestra, het Koninklijk Concertgebouworkest, het Freiburger Barockorchester, de symfonie­orkesten van de Bayerische Rundfunk en de WDR, het Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa

11

Cecilia, het Gewandhausorchester Leipzig, San Francisco Symphony en Detroit Symphony. Sampson gaf reci­ tals in Wigmore Hall (Londen) en het Concertgebouw, en bij de festivals van Saintes en Aldeburgh.

Florian Boesch

12

Florian Boesch

Lukas Beck

De Oostenrijkse bariton Florian Boesch debuteert dit seizoen bij de Berliner Philharmoniker onder Nikolaus Harnoncourt (Beethovens Mis in C), Staatskapelle Dresden onder Christian Thielemann (Bachs Weihnachtsoratorium), de Deutsche Kammerphilharmo­ nie Bremen, en de Bamberger Sympho­ niker onder Sir Roger Norrington. Zijn agenda vermeldt bovendien zijn eerste War Requiem (onder Martyn Brabbins in Antwerpen, Gent en Brugge) en Dvorˇáks Stabat Mater onder Philippe Herreweghe. Op recitals in onder andere de Wiener Musikverein en Wigmore Hall (Londen) vertolkt hij liederen van Schubert (Die schöne Müllerin), Loewe, Schumann (Dichterliebe) en Mahler. Bij Oper Köln zong hij in 2011 de titelrol in Wozzeck (dirigent: Markus Stenz), in 2010 zong hij Dr. Falcke­en Frosch in Die Fledermaus (Theater an der Wien), en in 2009, bij de Salzburger Festspiele, de rol van Guglielmo in Così fan tutte (onder Adam Fischer). Op het concertpodium werkt Boesch dikwijls samen met dirigent Nikolaus Harnoncourt – van Die Schöpfung tot Haydns Orlando Paladino. Bijzon­ der waren ook optredens bij het Alde­ burgh Festival (Schubert-liederen), de Matthäus- en Johannes-Passion met het

Koninklijk Concertgebouworkest, Mahlers Des Knaben Wunderhorn en Brahms’ Deutsches Requiem met Philippe Herreweghe, Weills Berliner Requiem onder HK Gruber, Mahlers Das klagende Lied onder Martyn Brabbins en Schu­ manns Das Paradies und die Peri onder Norrington tijdens het Edinburgh Festival. Eerder in de Matinee: Mahler Des Knaben Wunderhorn (2010)

Radio Kamer Filharmonie De Radio Kamer Filharmonie is een veelzijdig orkest dat een breed en gevarieerd muziekterrein bestrijkt. Het orkest treedt in verschillende bezettin­ gen op, van barokformatie tot ensem­ ble voor hedendaagse muziek. Michael Schønwandt is chef-dirigent en artis­ tiek leider. Vaste gastdirigenten zijn Frans Brüggen (tevens eredirigent), Philippe Herreweghe en James MacMil­ lan. Op speciaal verzoek van het orkest is voormalig chef-dirigent Jaap van

Zweden op 26 mei 2011 benoemd tot eredirigent. Helaas zal de Radio Kamer Filharmonie als gevolg van de drasti­ sche, aan de publieke omroep opge­ legde bezuinigingen per augustus 2013 ophouden te bestaan. De Radio Kamer Filharmonie levert een belangrijk aandeel aan de series de NTR ZaterdagMatinee, Het Zondagoch­ tend Concert en de Robeco Zomercon­ certen in het Amsterdamse Concertge­ bouw, De Vrijdag van Vredenburg in Utrecht en de serie NTR maakt hoor­ baar in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Al deze concerten worden uitgezonden via Radio 4, en vele ervan geregistreerd voor live internet-streams en tv-uitzen­ dingen, en radio-uitzendingen in landen die zijn aangesloten bij de European Broadcasting Union. De Radio Kamer Filharmonie is verder een vaste speler in de educatieve serie De Magische Muziekfabriek, de Internatio­ nale Gaudeamus Muziekweek en het Holland Festival. In april 2011 viel de RKF de eer ten deel om onder leiding van Jaap van Zweden het Koninginne­ dagconcert in Paleis Noordeinde te verzorgen. De Radio Kamer Filharmonie is be­ faamd vanwege de gedreven uitvoerin­ gen van hedendaags repertoire. De RKF werd onderscheiden met de Muziekge­ bouwprijs voor de uitvoering van Richard Rijnvos’ NYConcerto met als solist pianist John Snijders. Op het festival voor nieuwe muziek in Donau­ eschingen verzorgde de RKF onder leiding van Peter Eötvös in oktober 2010 vier wereldpremières in één

concert. Tijdens het Holland Festival 2010 speelde de RKF onder leiding van Martyn Brabbins de opera Hondenhart van Alexander Raskatov. De eerste concertante Nederlandse uitvoering van Dusapins Faustus, the last night door de RKF (in de NTR ZaterdagMatinee), zorgde voor jubelende recensies. Een andere specialiteit is het uitvoeren van bekend en onbekend repertoire van oude meesters onder leiding van specialisten op het gebied van de historische uitvoeringspraktijk. De RKF werd geprezen voor de energieke en verfrissende uitvoering van onder meer de Beethoven-symfonieën en de opera’s van Hasse (Piramo e Tisbe) en Haydn (Armida); beide in de ZaterdagMatinee. De veelzijdigheid van de Radio Kamer Filharmonie wordt weerspiegeld in de cd-catalogus van het orkest. De tweede uitgave van het label QuattroLive bevat opnamen van Beethovens Eerste symfonie onder leiding van Frans Brüggen en Tristan Keuris’ Symphony in D onder leiding van Jaap van Zweden. Voor verschillende andere labels nam de Radio Kamer Filharmonie werken op van onder anderen Joseph Haydn, Igor Stravinsky, Henk Badings en Otto Ketting. Onlangs werd de catalogus aangevuld met nieuwe releases van eigentijds repertoire, waaronder NYConcerto van Richard Rijnvos, het pianoconcert The Solway Canal van Gavin Bryars en Visitatio Sepulchri van componist en vaste gastdirigent James MacMillan.  www.radiokamerfilharmonie.nl  volg de radio kamer filharmonie

13

op twitter (@radiokamerfilh) en facebook

Collegium Vocale Gent In 1970 besloot een groep bevriende studenten op initiatief van Philippe Herreweghe het Collegium Vocale Gent te stichten. Het ensemble paste als één van de eerste de nieuwe inzichten inzake de uitvoering van barokmuziek toe op de vocale muziek. Deze authen­ tieke, tekstgerichte en retorische aanpak zorgde voor een transparant klankidioom. Collegium Vocale Gent groeide uit tot een flexibel ensemble met een ruim repertoire uit verschil­ lende stijlperiodes. Voor elk project wordt een geoptimaliseerde bezetting bijeen gebracht. Muziek uit de renais­ sance wordt uitgevoerd door een ensemble van zes tot twaalf zangers. De Duitse barokmuziek, en meer specifiek de vocale werken van J.S. Bach, waren en blijven een kroondo­ mein. Tegenwoordig brengt het Colle­ gium Vocale Gent deze muziek bij voorkeur met een klein ensemble, waarin de zangers zowel de koor- als solopartijen voor hun rekening nemen. Meer en meer legt Collegium Vocale Gent zich ook toe op het klassieke, romantische en hedendaagse oratorium­repertoire. Na de initiële samenwerking met de Accademia Chigiana uit Siena bij de uitbouw van een groot symfonisch koor en de rekrutering van zangers op Europees niveau, geniet het ensemble sinds 2011 hiervoor ook de steun van het Cultu­ reel Programma van de Europese Unie.

14

Op die manier kunnen ervaring en jong talent consequent aan elkaar gekoppeld worden en slaagt Collegium Vocale Gent erin een belangrijke pedagogische functie te vervullen. Tenslotte zal het ensemble ook in de toekomst zijn medewerking blijven verlenen aan verschillende muziek­ theatervoorstellingen. Voor de realisa­ tie van deze projecten werkt het Collegium Vocale Gent samen met diverse historisch geïnformeerde ensembles zoals het eigen barokorkest van Collegium Vocale Gent, het Or­ chestre des Champs Élysées, het Frei­ burger Barockorchester of de Akademie für Alte Musik Berlin. Maar ook met symfonische orkesten zoals deFilhar­ monie, het Rotterdams Filharmonisch Orkest, het Budapest Festival Orchestra of het Koninklijk Concertgebouworkest worden projecten opgezet. Het ensem­ ble werd geleid door dirigenten zoals Nikolaus Harnoncourt, Sigiswald Kuijken, René Jacobs, Paul Van Nevel, Iván Fischer, Marcus Creed, Kasparš Putnin ¸ s, Yannick-Nézet-Séguin en vele anderen. Het Collegium Vocale Gent geniet de steun van de Vlaamse Gemeenschap, de Provincie Oost-Vlaanderen en de stad Gent. In 2011 werd het ensemble Ambassadeur van de Europese Unie.  www.collegiumvocale.com

Radio Kamer Filharmonie chef-dirigent

tweede viool

contrabas

hoorn

Michael Schønwandt

Robert Lis Wouter Groesz Astrid Abas Ian van den Berk Esther Kövy Marjolijn Oonk Nina de Waal Frits Wagenvoorde Evelyn van der Stelt Peter de Wit

Boris Kozlov Norma Brooks Jim Schultz Boris Oostendorp Pia Pirtinaho

Laurens Otto Sergei Dovgaliouk Lies Molenaar Anneke Vreugdenhil

fluit

trompet

Ingrid Geerlings Carolien van ’t Hof Ellen Alberts

Cyrille van Poucke Raymond Rook

eerste viool

altviool

hobo

trombone

Diana Morris Quirine Scheffers Dimiter Tchernookov Maria Escarabajal Josje ter Haar Julija Hartig Pedja Milosavljevic Gerrie Rodenhuis Carolina Woltjer Saskia Otto Iina Laasio Myrthe Helder

Vilem Kijonka Sabine Duch Marjolijn van der Grinten-da Silva Rosa Marije Helder Ben Joles Lotte de Vries Maartje van Lent Stanislava Stoeva

Jeroen Soors Caroline TempelaarPijp

Victor Belmonte Albert Cassiel Anton Domènech Cyril Scheepmaker

ere-dirigenten

Jaap van Zweden Frans Brüggen vaste gastdirigenten

Philippe Herreweghe James MacMillan

cello

Michael Müller Naftali Gurevich Winnyfred Beldman Gé Bartman Sebastiaan van Eck Angela Stevenson

klarinet

Esther Misbeek Diede Brantjes

tuba

fagot

pauken

Hajime Konoe Dennis Notten Annet Karsten

Maarten Smit

Arjan Stroop

harp

Saskia Rekké Annemieke IJzerman

Collegium Vocale Gent sopraan

alt

Tenor

Bas

Lore Agusti Ulrike Barth Annelies Brants Julie Calbete Edwige Cardoen Sylvie De Pauw Emilie De Voght Ruth Fiedler Maria Köpcke Mette Rooseboom Anja Scherg Roswitha Schmelzl Kathrin Volkmann

Laia Cortes Ursula Ebner Aurélie Franck Sofia Gvirts Marlen Herzog, Gudrun Köllner Ursula Thurmair Sylvia van der Vinne Mieke van Laren Tiina Zahn

Dima Cezar Martin Erhard Benjamin Glaubitz Christoph Hierdeis Oliver Kaden Josef Pollinger Florian Schmitt João Sebastião René Veen, Clemens Volkmar

Erks Jan Dekker Georg Finger Jorge Garcia Matthias Jahrmärker Philipp Kaven Matthias Lutze Julián Millán Christian Palm Peter Pöppel Michael Rapke Kai-Rouven Seeger Frits Vanhulle

15

komende concerten in

zaterdag 2 juni, 13.00! - ca. 16.00 uur Concertgebouw Amsterdam serie MusA

Vivaldi’s meest tragische opera I barocchisti Diego Fasolis dirigent Max Emanuel Cencic countertenor Sara Mingardo alt Vivica Genaux sopraan Daniel Behle tenor Mary-Ellen Nesi mezzosopraan Carol Garcia mezzosopraan Emiliano Gonzalez Toro tenor

barokke harmonische taal op, in de virtuoze instrumentatie van Juditha ontpopt hij zich als de Berlioz van de achttiende eeuw, en in La Senna spreekt de Venetiaan opeens met een Frans muzikaal accent. Dit seizoen brengt de Matinee de Nederlandse première van Farnace, misschien wel de meest aan­ grijpende opera die de rode priester heeft gecomponeerd. De Venetiaanse schrijver Antonio Conti schreef na de première in februari 1727 enthousiast over Vivaldi’s “tedere en sublieme muziek”. (kv)

Vivaldi Farnace RV 711 (Nederlandse première)

16

Max Emanuel Cencic

Het Verre Oosten komt nabij Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepvrouwenkoor Emilio Pomárico dirigent Gijs Leenaars koordirigent Tomoko Mukaiyama piano Debussy Jeux Van de Putte Kagami-jishi (opdrachtwerk NTR ZaterdagMatinee wereldpremière; mede mogelijk gemaakt door het Fonds Podiumkunsten) Messiaen Trois petites liturgies

Tomoko Mukaiyama

Oosterse inspiratie sijpelt tussen de noten door, in dit laatste concert van het seizoen. Jan van de Putte stoelt zijn nieuwe werk voor piano en orkest op de structuur van het traditionele Japanse kabuki-theater, meer specifiek Kagami-jishi. Van de danser wordt hier een zeer gevorderde techniek geëist: eerst danst hij als een jong meisje, vervolgens als een krachtige leeuw. Die tweedeling tussen kleine en juist krachtige gebaren zal in Van de Puttes nieuwe werk eveneens te horen zijn. Ook Olivier Messiaen liet zijn blik varen over het Verre Oosten. In de zinderende Trois petites liturgies de la Présence divine uit 1944 klinkt exotische ritmiek, en de klank van onder meer piano, celesta en vibrafoon roept associaties op met de Balinese gama­ lan. Het vrouwenkoor zingt religieuze teksten van Messiaens eigen hand, die handelen over de ‘goddelijke Tegen­ woordigheid’. (fd)

Philip Mechanicus

In de afgelopen seizoenen heeft de ZaterdagMatinee geregeld aandacht gevraagd voor Antonio Vivaldi als componist van grootschalige vocale werken. Zo werd in 2008 de opera Orlando furioso voor het eerst in Neder­ land uitgevoerd. Een jaar later volgde de eerste volledige uitvoering in ons land van Vivaldi’s enige bewaard gebleven oratorium Juditha triumphans. In het Matineeseizoen 2010-2011 was het de beurt aan de serenata La Senna festeggiante. Al deze werken laten een ‘andere’ Vivaldi horen dan de gemak­ kelijke veelschrijver die Stravinsky in hem zag. In Orlando zoekt Vivaldi voor de tekening van de waanzin van de hoofdpersoon de grenzen van de

zaterdag 9 juni, 14.15 uur Concertgebouw Amsterdam serie E

17

komende concerten in

De vrijdag van Vredenburg

2012-2013 De Vrijdag van Vredenburg

vrijdag 1 juni 2012, 20.15 uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht inleiding 19.30 uur

Goed nieuws voor de liefhebbers van klassieke muziek in Utrecht en omstreken: de nieuwe seizoens­brochure van De Vrijdag van Vredenburg is uit!

Slotconcert: Das klagende Lied Radio Filharmonisch Orkest Groot Omroepkoor Markus Stenz dirigent Barbara Haveman sopraan Ursula Hesse von den Steinen mezzosopraan­ Clemens Bieber tenor Johan Reuter bariton Luke Saint jongenssopraan Christopher Sharrock jongenssopraan Schubert/Glanert Einsamkeit Mahler Das klagende Lied (originele versie)* * zondag 3 juni, 11.00 uur ook in het zondagochtend concert concertgebouw, amsterdam

18

Catrin Moritz

Markus Stenz

Negentien Nederlandse werken, waarvan zes wereldpremières, klinken in de dertig Vrijdag­concerten van dit seizoen: niet alleen van ‘Utrechtse’ componisten als Johan Wagenaar, Willem Pijper, Willem van Otterloo/Otto Ketting, Guus Janssen, Louis Andriessen, Hendrik Andriessen, Rudolf Escher en Jacob van Eyck, maar ook van Peter van Onna, Klas Torstensson, Giel Vleggaar en Alphons Diepenbrock. Speciale aandacht is er voor het Utrechtse muziekleven in de loop der eeuwen, en voor de componist die vier keer de Domstad aandeed voor concerten: Johannes Brahms. Van hem komen alle vier symfonieën tot klinken. Daarnaast staat er een veelheid aan muziek op de lessenaars: barok, klassiek, romantiek, twintigste en eenentwintigste eeuw. Kortom: een ware weelde. U bent opnieuw welkom! De nieuwe brochure kunt u aanvragen  via 088 1003378,  via [email protected] of  downloaden op concertagenda.radio4.nl

Radio 4 Concerthuis Stel uw eigen playlist samen Met het Radio 4 Concerthuis van radio4.nl verandert uw huiskamer in een concertzaal wanneer u dat wilt. Natuurlijk zijn de eigen Radio 4 concertseries – de Vrijdag van Vredenburg en de NTR ZaterdagMatinee – volop aanwezig in het Radio 4 Concerthuis. De recente hoogtepunten, maar ook de prachtige historische opnames uit het rijke omroeparchief. En ook alle concerten van het nieuwe seizoen NTR ZaterdagMatinee kunt u terugluisteren in het Radio 4 Concerthuis. U kunt op elk gewenst moment kiezen uit het wisselende en altijd actuele aanbod van ruim 100 concerten en zelf uw concertprogramma

samenstellen. Of laat u verleiden door de bijzondere highlights die geprogrammeerd voor u klaarstaan, voorzien van extra informatie. U kunt nu zelf uw eigen playlist samenstellen met het Concertfilter. Door verschillende zoekcriteria zoals genre, componist en uitvoerende te combineren komt u tot een selectie van werken die precies voldoet aan uw wensen. Zo vindt u in het enorme aanbod van het Concerthuis makkelijker de muziek die bij u past. Bovendien kunt u uw vrienden laten meegenieten door de playlist te delen. In het Radio 4 Concerthuis bepaalt ú wat u wilt horen, in het door u gewenste genre, wanneer u maar wilt.  ga naar radio4.nl/concerthuis

19

2012-2013 A-1 22 sep, 14.15 uur Hartmann en Sjostakovitsj Violiste Simone Lamsma en dirigent James Gaffigan Hartmann Derde symfonie Sibelius De bard Sjostakovitsj Tweede vioolconcert

A-3 15 dec, 14.15 uur Klassieke lichtheid Opvallend ‘open’ muziek van Hartmann, Beethoven en Mozart (met Ronald Brautigam) Hartmann Vijfde symfonie Mozart Pianoconcert nr.22 KV 482 Beethoven Achtste symfonie

20

A-5 16 mrt, 14.15 uur Afscheid en herinnering Bernarda Fink en Hans Graf in Mahler, en een Ode aan Hartmann van Hartmannleerling Otto Ketting Ketting Hymne (WP) Mahler Lieder eines fahrenden Gesellen Zemlinsky Die Seejungfrau

A-6 13 apr, 14.15 uur Symfonie en transformatie Karita Mattila en Edo de Waart in werken rond leven en dood Jeths Symfonie (WP) Sibelius Luonnotar Wagner Siegfried-Idyll Strauss Capriccio (slotscène)

A-7 25 mei, 14.15 uur Rusland, Parijs, en een snufje Nederland Susanne Mälkki dirigeert Stravinsky (soliste: Leila Josefowicz), de Schilderijen van een tentoonstelling en een werk naar Van Gogh Dutilleux Timbres, espace, mouvement Stravinsky Vioolconcert Moesorgski (orkestr. Ravel) Schilderijen van een tentoonstelling

Simone Lamsma, Bernarda Fink, Karita Mattila en Leila Joseoficz foto’s: Otto van den toorn, Marco Borggreve, Lauri Eriksson en

A-2 3 nov, 14.15 uur Sibelius en de Denen Sibelius als springplank voor nieuwe Deense muziek; met Martin Fröst en Michael Schønwandt Horneman Delen uit de toneelmuziek voor Gurre Sørensen Klarinetconcert (WP) Gade Efterklange af Ossian Sibelius Derde symfonie

a-4 19 jan, 14.15 uur Revolutionairen en schokgolven Herreweghe dirigeert Beethoven en Mozart Beethoven Delen uit balletmuziek voor Die Geschöpfe des Prometheus Mozart Hoboconcert KV 314 Beethoven Derde symfonie ‘Eroica’

volgend seizoen in de A-serie