Pathologie Jaarverslag

Pathologie

Jaarverslag 2010-2011 Martini Ziekenhuis Groningen

Inhoudsopgave

1. Voorwoord ........................................................................................................................................................................................................................................................................... 5

2. Afdeling Pathologie ......................................................................................................................................................................................................................................... 6 2.1 Personeel..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6 2.2 Overlegstructuren ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7 2.3 Veiligheid, Milieu en Arbo-omstandigheden ......................................................................................................................................................................................................................... 7 2.4 Automatiserings- en informatiesystemen .................................................................................................................................................................................................................................... 8

3. Investeringen ................................................................................................................................................................................................................................................................ 9 3.1 Bouwkundige voorzieningen .............................................................................................................................................................................................................................................................................. 9 3.2 Materiële investeringen ................................................................................................................................................................................................................................................................................................. 9

4. Patiëntenzorg ............................................................................................................................................................................................................................................................ 10 4.1 Ontwikkeling productie . ............................................................................................................................................................................................................................................................................................ 10 4.2 Verrichtingen Histologie ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 12 4.3 Verrichtingen algemene Cytologie ........................................................................................................................................................................................................................................................ 19 4.4 Verrichtingen gynaecologische Cytologie ................................................................................................................................................................................................................................ 21 4.5 Verrichtingen Obducties ........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 24

5. Kwaliteitsindicatoren ................................................................................................................................................................................................................................. 25 5.1 Verwerkingstermijnen ................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 25 5.2 Intercollegiale toetsing ................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 29 5.3 Kwaliteitsindicatoren Oncologie ................................................................................................................................................................................................................................................................ 30 5.4 Histologische en cytologische follow-up ................................................................................................................................................................................................................................... 35 5.5 Externe kwaliteitstoetsing ...................................................................................................................................................................................................................................................................................... 38 5.6 Besprekingen in het kader van kwaliteit ..................................................................................................................................................................................................................................... 38 5.7 Kwaliteitsprojecten en visitatie ..................................................................................................................................................................................................................................................................... 38 5.8 Klinische pathologische besprekingen .......................................................................................................................................................................................................................................... 38 5.9 Klachten/foutenregistratie .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 39

6. Opleidingen .................................................................................................................................................................................................................................................................. 41 6.1 B-opleiding Pathologie ................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6.2 Opleiding arts-assistenten andere disciplines .................................................................................................................................................................................................................. 6.3 Stagiaires histologie/cytologie ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 6.4 Coassistenten Pathologie ........................................................................................................................................................................................................................................................................................

41 41 41 41

7. Lidmaatschappen/commissies/bestuurswerkzaamheden/nascholing ................................................ 42

8. Publicaties ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 46

Jaarverslag 2010-2011

3

1.

Voorwoord

Voor u ligt het gecombineerde jaarverslag 2010 en 2011 van de afdeling Pathologie van het Martini Ziekenhuis. In dit jaarverslag verantwoorden we ons als laboratorium voor Pathologie in kwalitatieve en kwantitatieve zin voor de dienstverlening op het gebied van pathologie voor het Martini Ziekenhuis (MZH), het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (WZA) en een groot aantal huisartspraktijken in de provincies Groningen en Drenthe. In de afgelopen twee jaar is veel aandacht besteed aan het werken volgens de CCKL-richtlijn. Met dit kwaliteitssysteem wordt het mogelijk onze kwaliteit aan te tonen. Het uiteindelijke doel is het behalen van de CCKL-accreditatie in 2013. Dit alles heeft grote inspanningen gevraagd van de medewerkers om naast de reguliere patiëntenzorg alle werkprocessen en afspraken te documenteren, waar nodig te formaliseren en afspraken aan te scherpen. Eén van die stappen in de overgang naar het werken volgens dit systeem is de verdergaande deelspecialisering onder de pathologen geweest. In combinatie met de geprotocolleerde verslaglegging heeft dit een aantoonbaar kwaliteitsverhogend effect gehad. Sinds 1 januari 2010 is Pathologie een Resultaat Verantwoordelijke Eenheid. Met de overgang naar de RVE-structuur zijn de verantwoordelijkheden en bevoegdheden ook formeel meer decentraal in de ziekenhuisorganisatie gelegd. Veranderingen deden zich niet alleen voor in de organisatie van de afdeling, ook in de personele bezetting. Vorig jaar november hebben we met veel verdriet en ongeloof plotseling afscheid moeten nemen van dhr. G.M. Pattiasina, analist. Tijdens een jubileum/personeelsuitje werd hij onwel, waarop hij enkele dagen later overleed. In 2010 en 2011 zijn twee nieuwe pathologen aangesteld, mw. dr. J. van der Wal en mw. dr. J. Sietsma. Dr. J. Sietsma heeft per 1 november 2011 de functie van afdelingshoofd overgenomen van dr. A. Tiebosch, die naast zijn huidige functie als patholoog per 1 oktober 2011 mede de functie van voorzitter Medische Staf in het Martini Ziekenhuis vervult. Dhr. Tiebosch heeft van 2001 t/m 2011 met heel veel kennis, inzet en visie leiding gegeven aan het laboratorium Pathologie. In deze periode is de dienstverlening uitgebreid, waarbij hoge kwaliteit in combinatie met een kosteneffectieve omgeving is gerealiseerd in een modern, goed geoutilleerd laboratorium. Dankzij de inzet van alle medewerkers van de afdeling hebben we in 2010 en 2011 goede resultaten kunnen boeken. Groningen, augustus 2012 mede namens dr. A.T.M.G. Tiebosch, Mw. dr. J. Sietsma, patholoog Hoofd Afdeling Pathologie


5

2.

Afdeling Pathologie

2.1

Personeel Op de afdeling Pathologie werkten eind 2011 29 medewerkers (exclusief staf pathologen), samen 23,6 fte. De afdeling kenmerkt zich door een relatief hoge leeftijd (gemiddelde leeftijd 46 jaar) en een relatief lang dienstverband bij het Martini Ziekenhuis (gemiddeld 18 jaar).

Leeftijdsopbouw 20-25 jaar 25-30 jaar 30-35 jaar 35-40 jaar 40-45 jaar 45-50 jaar 50-55 jaar 55-60 jaar 60-65 jaar Totaal

2.1.1

vrouw

man Dienstjaren

0 2 2 2 3 3 2 2 4

2 0-5 jaren 0 5-10 jaren 0 10-15 jaren 1 15-20 jaren 0 20-25 jaren 1 25-30 jaren 2 30-35 jaren 2 35-40 jaren 1 40-45 jaren

20

9 Totaal

vrouw

man

6 1 2 3 4 3 0 0 1

3 0 0 0 0 1 3 1 1

20

9

Organogram Pathologie KF/man.ass. 1,0 fte

Hoofd Pathologie

Pathologen 5,6 fte

dr. J. Sietsma

N. de Boer A. Groote I. Kruithof M. van Oven J. Sietsma A. Tiebosch J. van der Wal

B. Vierdag

Histologie analisten 13,0 fte

Cytologie analisten 5,1 fte

Cytotechniek/Ontvangst medewerkers 2,1 fte

Secretariaat 2,3 fte

J. Bisperink M. de Busschere A. van Hattem H. Jansen L. Jansen A. Kok G. Latuheru R. Liem E. Mensinga B. Rosing A. Thijs B. Vaatstra T. Viëtor

W. Bleeker N. Broekmans M. Fransens P. Hollanders M. Pasman A. Wiersma

M. Hogen Esch M. Pot S. Voogd

C. Bosman (ook ontvangst) H. Brontsema (ook ontvangst) S. van der Veen (ook ontvangst) S. Woldenga (ook ontvangst)

E. Noord, coördinator

B. Vierdag, coördinator Secretariaat/Ontvangst

A. Goelamhaider, coördinator

6

Pathologie Martini Ziekenhuis Groningen

2.1.2

Personeelsmutaties In dienst Mw. N. Broekmans, cytologie analist, in dienst per 01-08-2010 Mw. dr. J.E. van der Wal, patholoog, in dienst per 01-09-2010 Mw. M.J. de Busschere, histologie analist, in dienst per 01-10-2011 Mw. dr. J. Sietsma, patholoog, in dienst per 01-06-2011 Dhr. B. Vaatstra, histologie analist, in dienst per 01-09-2011 Mw. S. Woldenga, medisch secretaresse, in dienst per 01-08-2011 Uit dienst Mw. J.H. Roesink-Keizer, cytologie analist, beëindigde 1 maart 2010 haar dienstverband Dr. B. Vrugt, patholoog, beëindigde 31-12-2010 zijn dienstverband Mw. J.M.C. Woudt, cytologie analist, beëindigde per 31-03-2011 haar dienstverband (Flexpensioen) Dhr. J. de Jonge, histologie analist, beëindigde per 31-05-2011 zijn dienstverband Mw. L.C. de Munck-Kerkhof, medisch secretaresse, beëindigde per 30-09-2011 haar dienstverband (Flexpensioen) Dhr. G.M. Pattiasina, histologie analist, overleden op 25-11-2011

2.1.3

Jubilea Dhr. A.D. Groote vierde in 2010 zijn 25-jarig jubileum Mw. A. Bisperink vierde in 2010 haar 40-jarig jubileum Dhr. A. van Hattem vierde in 2011 zijn 25-jarige jubileum Dhr. E. Mensinga vierde in 2011 zijn 40-jarige jubileum

2.2

Overlegstructuren Pathologie Pathologenoverleg Werkoverleg Cytologie Werkoverleg Histologie/Immunologie Werkoverleg Secretariaat Coördinatorenoverleg/KF/Afdelingshoofd

maandelijks tweemaandelijks tweemaandelijks tweemaandelijks maandelijks

In het kader van de kwaliteitszorg zijn de volgende besprekingen geagendeerd: Coupebespreking pathologen Protocol- / kwaliteitbespreking pathologen Coupe- / themabespreking cytologie / pathologen

maandelijks maandelijks maandelijks

Ziekenhuisbreed Ziekenhuisberaad Kernstafvergadering Overleg organisatorisch managers

kwartaal maandelijks maandelijks

dr. A.T.M.G. Tiebosch* dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. A.T.M.G. Tiebosch*

* vanaf 01-11-2011 dr. J. Sietsma

2.3

Veiligheid, Milieu en Arbeidsomstandigheden

2.3.1

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim is op een afdeling met een relatief kleine formatie sterk fluctuerend en een beperkte maat voor de arbeidskwaliteit binnen de afdeling Pathologie (1e ziektejaar excl. zwangerschapsverlof ). Het terugdringen van het kortdurend frequent ziekteverzuim blijft een belangrijk aandachtspunt.


7

Ziekteverzuim

2010

2011

Verzuimpercentage Pathologie Verzuimpercentage Ziekenhuis Meldingsfrequentie Pathologie

2,59 4,76 2,29

2,93 4,83 2,15

2.3.2

Preventie Alle betrokken medewerkers kunnen gebruikmaken van een preventief tuberculoseonderzoek door middel van een Mantoux of X-thorax. Daarnaast kunnen alle medewerkers zich jaarlijks laten vaccineren tegen de griep.

2.3.3

Toekomstige ontwikkelingen en doorlopende projecten Aanscherpen van veiligheidsregels in het kader van infectiepreventie blijft ook in de komende jaren een punt van aandacht in het laboratorium. Meerdere medewerkers hebben de cursus bedrijfshulpverlening (BHV) gevolgd. Daarnaast hebben enkele daarvan aan een uitgebreide cursus ‘gevaarlijke stoffen’ deelgenomen. Niet alleen veiligheids- en milieuaspecten, maar ook participatie in de ontwikkelingen op de afdeling, teambuilding en aandacht voor de werkbelasting vormen een belangrijk onderdeel van de werkbeleving. Binnen het ziekenhuis en de Medische Staf wordt veel aandacht besteed aan de onderwerpen werkbelasting, vitaal ouder worden en arbeidsparticipatie.

2.4

Automatisering- en informatiesystemen De afdeling Pathologie maakt gebruik van het uniforme decentrale Palga-systeem (U-DPS) als voornaamste informatie systeem. U-DPS is het leidende systeem en vormt de basis van de informatisering- en automatiseringsprocessen van de afdeling. Het U-DPS is via een VPN- verbinding verbonden met de landelijke Palga databanken. Het U-DPS is gekoppeld met het ziekenhuisinformatiesysteem ChipSoft via HL-7 koppelingen voor het ophalen van de NAW-gegevens van patiënten, het versturen van geautoriseerde pathologie-uitslagen en een koppeling met het facturatie- en registratiesysteem. Via een VPN-verbinding is het U-DPS verbonden met het ziekenhuisinformatiesysteem van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (ChipSoft) met identieke koppelingen voor NAW-gegevens, uitslagen, facturatie en registratie. Uitslagen voor huisartsen worden als een EDIFACT-bericht elektronisch verzonden van U-DPS via het Martini Ziekenhuis naar Stichting GERRIT. Deze distribueert de gegevens via o.a. Zorgmail naar een individuele huisarts of huisartsenpraktijk. Ten behoeve van de processen in het laboratorium is het U-DPS verbonden met het Laboratorium Management informatie Systeem (LMS) van de firma Finalist. In het LMS worden de inzendingen geregistreerd en geïdentificeerd door middel van barcodering. Hierdoor is het diagnostische materiaal tijdens de verschillende processen in het laboratorium te volgen en altijd traceerbaar. Het LMS is ook gekoppeld met de automatische immunostainer (Dakolink). De pathologen en analisten maken voor de verslaglegging gebruik van digitale spraakherkenning-software van G2speech B.V. (Medispeech). Ook deze spraakherkenningsoftware is gekoppeld aan het U-DPS. Macroscopische en microscopische beelden, gescande aanvraagformulieren en uitslagen van revisies, consulten en extern uitbesteed onderzoek, worden opgeslagen in het beeldarchief van de firma RVC. Deze beelden zijn door een koppeling met het U-DPS systeem beschikbaar bij het verslag. In 2011 is een start gemaakt met het scannen van microscopische beelden via een digitale coupescanner. Dit gebeurt binnen een regionaal project waarin ook het UMCG en het laboratorium voor Pathologie in Oost-Nederland (Enschede) betrokken zijn. De beelden worden digitaal gearchiveerd en kunnen beschikbaar worden gesteld voor de consultfunctie met het UMCG en het Laboratorium Pathologie Oost-Nederland. Het project is mede mogelijk gemaakt door bijdragen van Menzis zorgverzekeraar en het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Het lokale applicatiebeheer van deze pathologie-informatiesystemen wordt verzorgd door dr. A. Tiebosch.

8


3.

Investeringen

3.1

Bouwkundige voorzieningen De RVE Pathologie is gevestigd op de vijfde verdieping van het Martini Ziekenhuis. In 2010 en 2011 zijn geen grote bouwkundige aanpassingen uitgevoerd.

3.2

Materiële investeringen In 2010 en 2011 zijn geen omvangrijke structurele, materiële investeringen gerealiseerd.

3.2.1.

Apparatuur Er heeft geen structurele aanschaf c.q. uitbreiding van apparatuur plaatsgevonden. In het kader van het Telepathologie traject is een digitale coupescanner van de firma Hamamatsu aangeschaft.

3.2.2

Boeken In 2010 en 2011 zijn via het persoonsgebonden budget van de pathologen meerdere boeken aangeschaft.

3.2.3.

Tijdschriften Via het webportaal van de Leerhuis bibliotheek van het Martini Ziekenhuis is de catalogus te doorzoeken. Er zijn meer dan 1200 toegangsmogelijkheden tot websites van organisaties, databanken, e-books, e-journals en andere elektronische bronnen. De bibliotheek heeft o.a. een elektronisch abonnement op enkele specifieke pathologietijdschriften waaronder: • American Journal of Surgical Pathology • Histopathology • Journal of Clinical Pathology • The Journal of Pathology • Virchows Archiv Per 2012 wordt geheel overgegaan op digitale tijdschriften die voor alle medewerkers toegankelijk zijn via het webportaal van het ziekenhuis.


9

4.

Patiëntenzorg De pathologen oefenen het specialisme in principe in zijn volle omvang uit. Wel is er sprake van differentiatie waarbij in een beperkt aantal deelgebieden, bepaald door omvang en specialisatiegraad, alle diagnostiek en de daarmee samenhangende klinische besprekingen wordt geconcentreerd bij een beperkt aantal pathologen.

Speciële Pathologie

Patholoog

Bulleuze dermatosen Foetale pathologie (perinatale obducties) Hematopathologie Hoofd-hals/schildklier Leverpathologie Longpathologie (interstitiële longziekten) Nierpathologie Neuropathologie Weke delen pathologie

I.G. Kruithof-Dekker M.W. van Oven dr. N.K. de Boer, mw. dr. J. Sietsma dr. J.E. van der Wal dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. J. Sietsma, mw. dr. J.E. van der Wal dr. A.T.M.G. Tiebosch A.D. Groote, dhr. dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. N.K. de Boer, mw. M.W. van Oven

Voor de overige deelgebieden zijn aandachtsgebieden benoemd met elk vaste pathologen als contactpersonen. Deze pathologen zijn verantwoordelijk voor het maken en onderhouden van protocollen en het bijhouden van de professionele ontwikkelingen binnen het deelgebied. Dit versterkt de intercollegiale professionaliteit, vergroot de herkenbaarheid van de pathologie voor de aanvragende specialismen en leidt tot verhoging van de efficiëntie in het diagnostische proces. In 2011 is deze specialisatie verder vormgegeven en geïntensiveerd door bepaalde grote, oncologische resectiepreparaten primair aan te bieden aan de desbetreffende deelspecialisten. Deelspecialisatie

Pathologen

Mamma Gynaeco* GE Dermatologie Melanomen Hemato Neuro Hoofd/hals Endocrinologie Weke delen Urologie Longen Lever Nier incl. IF Obductie volwassenen Obductie foetus/neonaten

Groote/Kruithof/Van Oven Van Oven/De Boer Tiebosch/Sietsma Kruithof/Groote Kruithof/Tiebosch De Boer/Van der Wal Groote/Van der Wal Van der Wal/Kruithof Van der Wal/Groote Van Oven/De Boer Van der Wal/De Boer Sietsma/Van der Wal Tiebosch/Sietsma Tiebosch/UMCG bij spoed Groote/Kruithof/Tiebosch Van Oven/Van der Wal

* inclusief cervixcytologie

Maligniteiten met verregaande consequenties m.b.t. behandeling worden door tenminste twee pathologen beoordeeld.

4.1

Ontwikkeling productie Het aantal verrichtingen is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Uiteraard hangt dit vooral samen met het verrichten van de pathologiediagnostiek voor het Wilhelmina Ziekenhuis Assen sinds februari 2007. Daarnaast is er een sterke groei van de verrichtingen voor de huisartsen in de regio. De tabel hierna geeft de productie van de afgelopen vijf jaar weer.

10


Verrichtingen

2007

2008

2009

2010

2011

MZH WZA* Eerstelijn Derden** overige

15451 6713 5223 -

15968 7370 5732 113

16405 7545 6934 217

17319 7702 7681 7

8127 7603 -

Totaal

27134

28666

30447

31795

33049

MZH WZA* Eerstelijn

1656 613 43

1894 797 101

1869 817 115

1826 816 106

2057 873 111

Totaal

2312

2792

2801

2748

3041

MZH WZA* Eerstelijn

4725 1104 167

4648 1147 102

4649 1108 164

4380 1058 116

4396 942 113

Totaal

5996

5897

5921

5554

5451

MZH WZA* Eerstelijn Derden**

1497 676 2806 190

1648 732 2861 290

1369 716 3301 335

1394 674 3161 367

1227 643 3273 394

Totaal

4979

5241

5721

5569

5537

15124

14452

15491

15077

15500

Eenvoudig·· MZH WZA* Eerstelijn

- - -

9 21 110

81 154 487

210 100 622

113 116 625

Totaal

-

140

722

932

854

Complex MZH WZA*

- -

1 3

24 2

38 10

62 28

Totaal

-

4

26

48

90

Histologie

Immunologie

Niet gynaecologische cytologie

Cervixcytologie medische indicatie

Bevolkingsonderzoek cervix Totaal Moleculaire technieken


11

Verrichtingen

2007

2008

2009

2010

2011

49 7 3

54 9 4

53 9 2

32 18 5

31 13 5

Subtotaal Perinataal MZH WZA

59

67

64

55

49

27 7

5 5

8 7

9 8

11 8

Subtotaal

34

10

15

17

19

Totaal

93

77

79

72

68

Obductie Volwassenen MZH WZA* Eerstelijn

* WZA = Wilhelmina Ziekenhuis Assen; diagnostiek wordt in het MZH verricht sinds1 februari 2007. ** onderzoek verricht i.h.k.v. contract research en Zelfstandige Behandelcentra (ZBC’s).

De ontwikkeling van de productie kan het best gerelateerd worden aan NZA-eenheden. Hierdoor kan, op basis van het standaard NZA-tarief en de relatieve weging van de diverse onderzoeken, zowel voor de kosten als voor de inzet van pathologen, een goed inzicht verkregen worden in de productie van de RVE Pathologie.

Aantal verrichtingen op basis van de NZA-eenheden

2007

2008

2009

2010

2011

NZA-eenheden gerelateerd aan honorariumtarief:

56393

61338

69886

50463

52261

NZA-eenheden gerelateerdaan kostentarief:

44475

46616

48841

72715

75769

4.2

Verrichtingen histologie

4.2.1

Verrichtingen histologie voor het Martini Ziekenhuis De verrichtingen voor het Martini Ziekenhuis laten een gelijkmatige stijging zien, met name op basis van een toename van het aantal inzendingen afkomstig van de specialismen Plastische Chirurgie (65%), Maag-, Darm- en Leverziekten (43%) en Dermatologie (21%).

12


Aanvragend specialisme Martini Ziekenhuis

2007

2008

2009

2010

2011

Cardiologie Chirurgie Dermatologie Maag-, Darm-, Leverziekten Gynaecologie Intensive Care Interne Geneeskunde Keel-, Neus-, Oorheelkunde Kindergeneeskunde Longgeneeskunde Mond-, Kaak-, Aangezichtschirurgie Neurochirurgie Neurologie Orthopedie Oogheelkunde Plastische Chirurgie Radiotherapie Revalidatiearts Reumatologie Urologie Radiologie*

4 3971 2945 1628 1752 - 1345 414 26 284 143 159 - 206 48 1242 - - - 1028 3

5 3910 2866 1902 1724 - 1251 356 30 267 145 167 6 144 43 1556 - - 1 1063 15

1 3924 2890 2261 1649 5 1214 400 27 256 159 159 11 200 21 1594 - - - 1159 5

4 3987 3132 2439 1559 5 1251 311 19 269 159 186 11 220 32 1743 - 1 - 1073 4

5 4240 3576 2329 1548 2 1100 359 21 326 184 159 7 190 17 2055 2 1194 5

Totaal

15198

15451

15930

16405

17319

* Radiologie vanaf medio 2006 niet langer geregistreerd als zelfstandige aanvrager.

4.2.2

Verrichtingen histologie voor het Wilhelmina Ziekenhuis Onderstaande tabel toont de verrichtingen voor de diverse inzendende specialismen van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Ten opzichte van 2008 is er in 2011 een stijging van het aantal verrichtingen van 10%. Aanvragend specialisme Wilhelmina Ziekenhuis Assen

2007*

2008

2009

2010

2011

Cardiologie Chirurgie Dermatologie Gastro-enterologie Gynaecologie Interne Geneeskunde Kaakchirurgie Keel-,Neus-,Oorheelkunde Kindergeneeskunde Longgeneeskunde Neurologie Neurochirurgie Oogheelkunde Orthopedie Radiologie Reumatologie Revalidatie Urologie

2 1731 1830 181 902 1051 200 124 - 92 3 - 21 120 4 3 - 449

- 1788 2084 174 976 1248 200 165 11 106 1 - 30 101 8 3 - 475

1 1887 2080 119 1068 1277 228 143 11 94 3 - 24 85 4 1 - 519

- 1797 2424 165 1021 1199 206 150 5 98 3 - 26 68 4 0 - 535

1 1939 2603 178 1063 1185 242 139 5 134 3 12 85 1 1 1 535

Totaal

6713

7370

7544

7702

8127

* vanaf februari 2007


13

4.2.3

Histologische verrichtingen voor de eerstelijn Kleine chirurgische verrichtingen worden in toenemende mate door huisartsen verricht. Het aantal histologische onderzoeken hiervan neemt toe. De werkbelasting van deze vorm van diagnostiek is, in vergelijking met de werkbelasting gerelateerd aan de klinische/poliklinische diagnostiek, beperkt. De diagnostiek voor huisartsen is voor een laboratorium voor pathologie belangrijk om een goede mix te houden tussen het aantal verrichtingen en de daadwerkelijke werkbelasting. Het laboratorium concurreert hiermee met in de regio actieve, landelijk opererende laboratoria die zich uitsluitend richten op de eerstelijnsdiagnostiek en zich niet bezighouden met de arbeidsintensieve, dure, ziekenhuisgerelateerde diagnostiek. De RVE Pathologie heeft een uitgebreid programma, gericht op het faciliteren, optimaal organiseren en veilig transporteren van materiaal voor de eerstelijnsdiagnostiek. In totaal participeren 415 huisartsen in de provincies Groningen en Drenthe in het huisartsenprogramma.

4.2.4

Huisartsen

2007

2008

2009

2010

2011

Histologische verrichtingen

5223

5732

6934

7649

7603

Totaal aantal histologische verrichtingen

27134

28666

30447

31795

33049

Aandeel huisartsendiagnostiek

19%

20%

23%

24%

23%

Relatie tussen histologische verrichtingen en werkbelasting: cassettes De werkbelasting die samenhangt met de histologische verrichtingen wordt slechts deels bepaald door de eerder genoemde inzendingen. Een inzending is gedefinieerd als een inzending van één patiënt in verband met één ziekte op één bepaalde dag. Deze kan dus sterk variëren; van een klein biopt tot bijvoorbeeld een totale maagresectie met lymfeklieren. Ook in de gewogen CTG verrichtingen wordt hierin overigens geen onderscheid gemaakt. Al deze verschillende inzendingen worden in het laboratorium histologisch bewerkt. In het kader van deze bewerking wordt weefsel ingebed in paraffine (cassettes). Het aantal bewerkte cassettes is dus een andere, betere maat voor de werkbelasting. Er worden in toenemende mate grotere, chirurgische resectiepreparaten onderzocht (mamma, colon/rectum), waarbij relatief veel weefsel onderzocht wordt en veel cassettes bewerkt moeten worden. Aan de andere kant is er een sterke toename van het aantal huisartsinzendingen, waarbij slechts een beperkt aantal cassettes onderzocht wordt. De afgelopen jaren is er dan ook sprake van een stijging van het aantal cassettes, zonder dat het aantal cassettes per inzending steeg.

2007

2008

2009

2010

2011

Aantal histologische onderzoeken

27134

28666

30447

31795

33049

Aantal cassettes

64909

67943

76265

77401

84666

Aantal cassettes per onderzoek

2,4

2,4

2,5

2,4

2,6

Bij een beperkt deel (in 2011 9,4%) van het aantal inzendingen, vrijwel uitsluitend grote chirurgische resectiepreparaten, wordt meer dan vijf weefselcassettes gemaakt. Deze 9,4 % van de inzendingen leidt tot 40,6% van het totale aantal te bewerken cassettes op het laboratorium voor histologie.

4.2.5

14

Relatie tussen histologische verrichtingen en werkbelasting: microscopische preparaten Van de weefselcassettes worden op het laboratorium voor histologie microscopische coupes gesneden. Het aantal coupes is slechts gedeeltelijk afhankelijk van het aantal cassettes. Bij een ingewikkeldere vraagstelling kan de patholoog niet volstaan met één microscopische coupe per cassette. Onderzoek op meer niveaus, extra kleuringen - zowel histochemisch als immunohistochemisch - kunnen noodzakelijk zijn om tot een weefseldiagnose te komen.


2007

2008

2009

2010

2011

Aantal histologische onderzoeken 27.134 28.666 30.447 31.795 33.049 Aantal histologie coupes 91.078 99.910 109.015 109.087 120.878 Aantal coupes per onderzoek 3,4 3,5 3,6 3,5 3,7

Bij een beperkt deel van het aantal inzendingen, 11.3% worden meer dan 7 coupes gemaakt. Deze 11 % van de inzendingen leidt tot 44% van het totale aantal gemaakte en te beoordelen microscopische preparaten op het histologisch laboratorium. Het betreft hier in het bijzonder kleine diagnostische biopten, verrichtingen in het kader van hematopathologie en speciële chirurgische resectiepreparaten.

4.2.6

Histochemische bepalingen De standaard histochemische kleuring op microscopische preparaten van paraffine coupes is de Haematoxyline-Eosine kleuring (H&E). Deze kleuring wordt zowel protocollair verricht als ook op navraag, naar aanleiding van het initiële onderzoek door de beoordelende patholoog. Haematoxyline-Eosine kleuring

2010

2011

He He ontvet He ontkalken Vriescoupe HE Vries HE Stoof HE He dieper Niveaus dieper Grof op Serie

73467 675 729 303 118 685 109 4986 2160 798

81603 45 708 328 158 580 148 9011 2996 428

Totaal

84030

96005

Ook kunnen gespecialiseerde histochemische kleuringen worden verricht. Een beperkt aantal van deze kleuringen wordt protocollair verricht, op basis van de aard van het weefsel of de vraagstelling. Met behulp van deze technieken worden diverse bestanddelen van weefsels en/of cellen specifiek aangekleurd. Andere, meer gespecialiseerde, kleuringen worden echter pas op indicatie verricht naar aanleiding van een navraag van de beoordelende patholoog. De histochemische kleuringen zijn, met uitzondering van de Acetylcholinesterase, Giemsa en Leder kleuring, verricht met behulp van een automatische kleurmachine (DAKO Artisan™).


15

4.2.7

Histochemische kleuringen

2010

2011

Acetyl Cholinesterase Alcian Blue met Hyaluronidase Alcian Blue Congo-rood EvG-Verhoeff Giemsa Gomori Grocott IJzer Perls Leder Masson Trichroom Methenamine zilver (Jones) Muci Karmijn Pas Pas Diastase Ziehl Nielsen

4 1 167 100 220 940 374 44 421 317 48 100 12 1630 2801 55

10 - 256 83 220 818 382 35 361 301 60 163 6 1637 2480 54

Totaal

7.233

7.608

Immunohistochemie Immunohistochemisch onderzoek wordt vooral gebruikt in de diagnostiek van oncologische processen. Het wordt gebruikt voor het vaststellen van de aard van de tumor, de subtypering op basis van differentiatie markers en de prognostisch en/of therapeutisch relevante expressiepatronen van eiwitten. Door ontwikkelingen in inzichten, de beschikbaarheid van antilichamen en steeds specifiekere vraagstellingen op kleine hoeveelheden materiaal, is er de afgelopen jaren een constante toename van het aantal immunohistochemische verrichtingen zichtbaar. In 2010 en 2011 werden in totaal respectievelijk 11.637 en 12.922 verschillende immunohistochemische kleuringen verricht. Dit is een gemiddelde van 4,2 respectievelijk 4,3 kleuringen per verrichting waarop immunohistochemisch onderzoek werd aangevraagd. Dit aantal immunohistochemische kleuringen per inzending is al jaren vrij stabiel. Wel is er sprake van een geleidelijke toename van het aantal onderzoeken waarop immunohistochemisch onderzoek wordt verricht. Dit is, in vergelijking met andere laboratoria, nog steeds een laag percentage. Hierdoor blijven de kosten voor de inzendende ziekenhuizen en patiënten/verzekeraars beperkt. Het immunohistochemisch onderzoek is verricht met behulp van een automatische immunostainer (DAKO Autolink™), waarbij gebruik wordt gemaakt van ready-to-use primaire antilichamen.

16

Immunohistochemie

2007

2008

2009

2010

2011

Aantal histologie onderzoeken met immunohistochemisch onderzoek

2312

2792

2801

2748

3041

immunohistochemie/totaal aantal histologie onderzoeken

8,5%

9,7%

9,2%

8,7%

9,2%


Immunohistochemische kleuringen

2010

2011

2010

2011

AE 1/AE3 2028 2.379 Chromogranine 39 AFP 7 8 CK 19 2 Caldesmon - 22 CK 20 317 Actine SM 80 114 CK 5/6 244 Alk-1 9 3 CK 7 278 Amyloid AA 2 2 Cycline D1 84 Bcl-2 146 123 Desmine 83 Bcl-6 117 127 E-cadherine 134 Ber EP 4 118 125 EMA 79 Beta HCG 5 13 GFAP 34 C1q FITC 35 41 Her2neu 432 C3 FITC 114 145 HMB-45 17 Calcitonine 1 12 HM-CK 13 Calretinine 67 63 IgA pl 13 Cam 5.2 150 158 IgA-FITC 112 CD 10 168 157 IgG pl 14 CD 117 189 167 CD 138 151 155 IgG-FITC 112 CD 15 (LEU) 21 19 IgM pl 10 CD 20 (L26) 427 378 IgM-FITC 112 CD 21 138 136 Kappa pl 168 CD 23 93 139 Kappa FITC 35 CD 3 504 453 Ki 67 (K.3) 233 CD 30 108 101 Lambda pl 164 CD 31 35 42 Lambda FITC 35 CD 34 243 224 MPO 13 Melan A 302 CD 35 9 3 Myo D1 6 CD 4 21 21 NF 6 OC 125 12 CD 45 (LCA) 72 53 Oestrogeen receptor 530 CD 5 107 164 P53 8 P63 389 CD 56 97 99 PLAP 42 CD 57 5 4 Progesteronreceptor 466 CD 61 29 40 PSA 64 CD 68 39 73 S100 553 Synapto 63 CD 79A 164 153 Thyreoglob 2 CD 8 69 31 TTF-1 188 CEA-mono 84 103 Vimentine 97 CEA-poly 7 8 TdT - WT-1 -

66 12 280 264 359 113 87 162 63 49 514 16 11 12 145 12

Totaal


11637

145 12 145 136 41 256 137 41 11 349 5 5 22 591 60 481 45 537 75 607 93 13 239 73 14 21 12922

17

4.2.8

Moleculaire diagnostiek In 2010 en 2011 zijn op indicatie complexe en eenvoudige moleculaire bepalingen uitgevoerd. De complexe, moleculaire bepalingen betroffen K-Ras mutatie analyse en EGFR mutatie analyse. Dit complexe, moleculaire onderzoek is verricht in het CCKL/ISO gecertificeerde laboratorium voor Moleculaire pathologie van het UMCG (o.l.v. prof. dr. E. Schuuring, moleculair bioloog).

Type bepaling

2010

2011

K-Ras mutatie bij coloncarcinoom - waarvan wild type - waarvan gemuteerd - waarvan onvoldoende materiaal

19 6 13 -

25 16 6 3

EGFR-mutatie bij longcarcinoom - waarvan activerende mutaties - waarvan geen mutaties - waarvan K-Ras mutaties - waarvan onvoldoende materiaal

24 2 13 8 1

62 6 32 19 5

Clonaliteitsbepalingen lymfoom Overige Totaal

3 2

2 1

48

90

In 2010 en 2011 zijn op indicatie complexe en eenvoudige moleculaire bepalingen uitgevoerd. Deze zijn deels uitgevoerd in het UMCG; in situ hybridisatie op de aanwezigheid van Her2neu gen amplificaties met behulp van FISH is uitgevoerd in het Martini Ziekenhuis. Type bepaling

2010

2011

Her2neu CISH bepalingen - waarvan geamplificeerd - waarvan niet-geamplificeerd

89 44 45

125 76 49

Longcarcinoom FISH Maligne lymfoom (EBER) Overig

24 6 4

3 1

Totaal

123

129

De eenvoudig moleculaire bepaling van het hr-HPV wordt beschreven in hoofdstuk 4.4. 4.2.9

18

Vriescoupediagnostiek In het kader van de spoeddiagnostiek tijdens operaties worden vriescoupes vervaardigd. De afgelopen jaren is een geleidelijke daling zichtbaar van het aantal vriescoupes voor met name het specialisme Gynaecologie. Dit hangt samen met het concentreren van de ovarium oncologie in het UMCG.


Aanvragend specialisme

2007

2008

2009

2010

2011

Martini Ziekenhuis Chirurgie Dermatoloog Gynaecologie Internist Keel-, Neus-, Oorheelkunde Neurochirurgie Orthopedie Plastische Chirurgie Urologie

69 - 37 - 18 47 - 2 5

83 - 29 - 13 47 - 3 13

83 - 50 - 13 45 - 12 23

102 1 32 1 9 48 - 12 10

83 15 - 8 35 1 17 11

Wilhelmina Ziekenhuis Chirurgie Gynaecologie Urologie

6 23 1

1 17 -

1 10 1

- 13 -

6 -

Totaal

208

206

238

228

176

4.3

Verrichtingen cytologie

4.3.1.

Verrichtingen algemene cytologie voor het Martini Ziekenhuis Het aantal niet-gynaecologische, cytologische verrichtingen vertoonde de afgelopen jaren een geleidelijke daling. Sinds 2007 is het aantal onderzoeken met 8% afgenomen.


2007

2008

2009

2010

2011

Cardiologie Chirurgie Dermatologie Geriatrie Gynaecologie Intensive Care Interne Geneeskunde Kaakchirurgie Keel-,Neus-,Oorheelkunde Kindergeneeskunde Longgeneeskunde Maag-,Darm-,Leverartsen Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Orthopedie Overigen Plastische Chirurgie Radiologie Reumatologie Revalidatie Urologie

19 577 - - 418 17 285 4 43 - 722 50 12 85 - 4 - - 7 - 1 2481

24 616 - - 412 27 298 3 47 - 699 86 10 52 - 14 - - 2 - 1 2357

12 531 - - 391 43 293 3 39 1 792 95 7 58 - 11 - 2 3 - 1 2367

22 579 1 1 384 20 261 3 35 13 617 115 3 33 - 13 - 2 6 - - 2272

19 749 2 144 26 257 10 40 1 631 95 2 42 1 6 - 4 4 2363

Eerstelijn

167

102

0

116

113

Totaal

4892

4750

4649

4496

4509


19

4.3.2

Verrichtingen algemene cytologie voor het Wilhelmina Ziekenhuis Het aantal niet-gynaecologische cytologische verrichtingen vertoont ook hier een duidelijke neerwaartse trend.

Aanvragend specialisme Wilhelmina Ziekenhuis Assen

2007*

2008

2009

2010

2011

Cardiologie Chirurgie Gynaecologie Interne Geneeskunde Kaakchirurgie Keel-,Neus-,Oorheelkunde Kindergeneeskunde Longgeneeskunde Maag-,Darm-,Leverartsen Neurologie Orthopedie Radiologie Urologie

11 274 76 66 18 20 3 236 10 10 2 25 353

4 298 85 76 20 20 2 243 8 13 0 22 356

3 261 93 62 22 26 0 233 10 19 2 23 354

3 204 75 73 28 29 0 221 10 18 2 23 372

4 205 69 76 38 21 218 15 9 1 14 272

Totaal

1104

1147

1108

1058

942

* periode februari t/m december

4.3.3

Cytochemische kleuringen De standaard kleuring op microscopische preparaten van cytologische preparaten is de PAP of Giemsa kleuring. Ook kunnen gespecialiseerde histochemische kleuringen worden verricht. Een beperkt aantal van deze kleuringen wordt protocollair verricht, op basis van de aard van het weefsel of de vraagstelling. Met behulp van deze technieken worden diverse bestanddelen van weefsels en/of cellen specifiek aangekleurd. Andere, meer gespecialiseerde, kleuringen worden echter pas op indicatie verricht naar aanleiding van een navraag van de beoordelende patholoog. De histochemische kleuringen werden, met uitzondering van de Giemsa-kleuring, verricht met behulp van een automatische kleurmachine.

20

Cytochemische kleuringen

2010

2011

Speciële Cytologie Giemsa Giemsa spoed Grocott

5.736 408 12

5.190 739 8

PAP Pas Ziehl Nielsen

5.401 1.351 4

4.818 1.159 2

Cervixcytologie Pap

21.009

21.938

Totaal

7.233

7.608


4.4

Gynaecologische cytologie In 2010 en 2011 is gynaecologisch cervixcytologisch onderzoek verricht in het kader van het Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker en op indicatie (vervolgonderzoek na afwijkingen aangetroffen in het bevolkingsonderzoek en/of gynaecologische klachten of symptomen). Begin 2008 is het routinematige gebruik van dunne laag cytologie geïntroduceerd (Thinprep™). Hierbij wordt het afgenomen uitstrijkmateriaal niet meer op een glaasje uitgestreken, maar uitgeschud in een fixatievloeistof. De opbrengst in termen van het aantal gedetecteerde afwijkende cellen is gelijk, maar er is een afname van het aantal onbeoordeelbare uitstrijkpreparaten. Dit doordat de kritische stap van het tijdig fixeren van de uitstrijk wordt geëlimineerd. In 2010 is 99,8% van alle cervixcytologie-onderzoeken bewerkt met behulp van dunne laag cytologie. Het aantal onbeoordeelde uitstrijken is sterk afgenomen. In 2009 zijn nog 383 (1,9%) afgekeurd, in 2010 289 (1,4%) en in 2011 283 (1,4%). De tabel hierna geeft verdeeld over BVO en indicatie cytologie de verschillende Pap-classificaties weer over de jaren 2009-2011


21

BVO 202

% 1,34%

Indicatie 88

% 1,72%

BVO 300

% 1,94%

Indicatie 83

% 1,62%

2009

% 1,73%

2010 Indicatie 89

2011 % 1,38%

Omschrijving BVO 215

Pap classificatie Onvoldoende kwaliteit

Kopac

88,33%

Pap 0

4.525

5,25%

95,22%

269

0,04% 2,89%

14.749

1,42%

2 148

88,62%

220

0,75%

4540

4,55%

1 116

95,72%

233

3%

14432

1,44%

1 154

1

88,24% 217

0,15% 0,75%

0,06%

4538 5,64%

22 113

3

95,86% 290

0,00% 2,59%

0,01%

14919 1,59%

0 133

2

Geen afwijking 247

0,00% 0,53% 0,00%

p1A1A2C1

0 83 0

0,32%

0,01%

35

5

47

0,04%

0,68%

0,10%

0,92%

1

2 1

1

5123

0,04%

1 2

1

0,00%

Pap 1

A6 C6

P7

0,32%

0

Enkele atypische cellen Geringe/matige dysplasie Atypische reparatie Geringe dysplasie plaveiselepitheel Geringe atypie endocervix

P2/3 C3

A3 P4 C4

0,04%

49

50 1 2

0,64%

1

1,00% 0,01%

33

0,06% 0,06%

51 2

0,23%

3 3

2

0,32% 0,00% 0,08%

34

0,02%

0,16%

49 0 4

0,58%

3

8

0,89%

0,01%

30

0,06% 0,04%

0

1

46

1

0,31%

3 2

0,06%

1

0,32%

48

0,00% 0,01%

3

0,00%

P5

0 1

0,00%

0

Matige dysplasie plaveiselepitheel Matige atypie endocervix Afwijkend endometrium

0

0,00%

C5 A4/5 Ernstige dysplasie Ernstige dysplasie plaveiselepitheel Ernstige atypie endometrium Ernstige atypie endocervix

0

0

P6

Carcinoma in situ Carcinoma in situ plaveiselepitheel Adenocarcinoma in situ

0,04% 0,02% 0,04% 0,00%

15490

1

C7

2 1 2 0

5123

1 1

0,00% 0,00% 0,00% 0,00%

15077

0 0 0 0

5143

Invasief carcinoom Plaveiselcelcarcinoom Adenocarcinoom endometrium Metastase Adenocarcinoom endocervix

15564

P8/9 A7 A8 C9

50

Pap2 Pap 3a

Pap 3b

Pap 4

Pap 5

Totalen

Bevindingen bij indicatie en bevolkingsonderzoek cervixcytologie 2009 -2011


22

4.4.1

Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker 2010 en 2011 Voor een uitvoerige analyse van de gynaecologische cytologie, verricht in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, wordt verwezen naar de jaarlijkse regionale rapportage opgesteld door de Regionaal Coördinerend Patholoog; mr. dr. J.E. Boers, patholoog in Zwolle. (Titel:9 jaar regiogetallen Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker Noord-Nederland, april 2012) Van de in totaal 15.077 onderzochte uitstrijkpreparaten in 2010 zijn er 202 (1,4%) afgekeurd op grond van onvoldoende beoordeelbaarheid. In 2.764 (18,3%) van de 15.077 onderzochte uitstrijkpreparaten zijn geen endocervicale cellen aangetroffen. Van de in totaal 15.500 onderzochte uitstrijkpreparaten in 2011 zijn er 215 (1,4%) afgekeurd op grond van onvoldoende beoordeelbaarheid. In 2.514 (16,2%) van de 15.500 onderzochte uitstrijkpreparaten zijn geen endocervicale cellen aangetroffen.

4.4.2

Indicatie cervixcytologie 2010 en 2011 Van de in totaal 5.123 onderzochte uitstrijkpreparaten in 2010 zijn 88 (1,7%) afgekeurd op grond van onvoldoende beoordeelbaarheid. In 698 (13,6%) van de 5.123 onderzochte uitstrijkpreparaten zijn geen endocervicale cellen aangetroffen. Van de in totaal 5.143 onderzochte uitstrijkpreparaten in 2011 zijn 89 (1,7%) afgekeurd op grond van onvoldoende beoordeelbaarheid. In 586 (13,6%) van de 5.143 onderzochte uitstrijkpreparaten zijn geen endocervicale cellen aangetroffen.

4.4.3

Hoog risico Humaan Papilloma Virus-bepaling (Hr-HPV) In 2010 en 2011 zijn Hr-HPV-bepalingen verricht bij indicatie cervixcytologie. Het humane papilloma virus (HPV) is verantwoordelijk voor het ontstaan van baarmoederhalskanker. Vooral een aantal subtypen van dit virus, de zogenaamde Hoog risico (High risk) subtypen, zijn geassocieerd met de ontwikkeling van kanker. Het risico neemt vooral toe als het virus langdurig aanwezig is en niet door het immuunsysteem van vrouwen wordt geneutraliseerd. Door in het uitstrijkmateriaal de aanwezigheid van het HrHPV vast te stellen, kan - in combinatie met aanwezige celafwijkingen (Pap 2 en Pap 3a gering) - een beter advies worden gegeven voor een vervolgtraject. In de follow-up uitstrijk wordt, naast de cytologische beoordeling, geadviseerd de HrHPV-status te bepalen. Op geleide van een negatieve HrHPV-status kunnen vrouwen dan vroegtijdig terugverwezen worden naar het BVO (Pap 1) of een herhaaladvies krijgen in plaats van een te vroege verwijzing naar de gynaecoloog. Deze indicatiestelling is landelijk vastgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Pathologie, in nauw overleg met het Nederlands Huisartsen genootschap. Het moleculair onderzoek op de aanwezigheid van HrHPV wordt verricht in het CCKL/ISO gecertificeerde laboratorium voor Moleculaire pathologie van het UMCG (hoofd: prof. dr. E. Schuuring, moleculair bioloog). Er wordt gebruikgemaakt van de Hybrid Capture-HPV DNA-test. Dit is een kwantitatieve test op de aanwezigheid van het HrHPV DNA. Deze test is niet gebaseerd op PCR technologie en wordt dus uitgevoerd zonder voorafgaande vermeerdering van het DNA van het HPV.

4.4.3.1

HrHPV verrichtingen 2010 en 2011 Voor de eerstelijn zijn in 2010 623 HrHPV-bepalingen verricht. Hiervan waren 254 HrHPV positief en 369 HrHPV negatief. In 2011 zijn 625 HrHPV-bepalingen verricht. Hiervan waren 263 HrHPV positief en 368 HrHPV negatief. Voor de gynaecologen zijn in 2010 187 HrHPV-bepalingen verricht. Hiervan waren 73 HrHPV positief en 114 HrHPV negatief. In 2011 zijn 100 HrHPV-bepalingen verricht. Hiervan waren er 51 HrHPV positief en 49 HrHPV negatief. Van de in totaal 327 positieve HrHPV-bepalingen in 2010 was bij 168 (51,4%) sprake van een Pap1 cervixcytologie. Van de 483 negatieve HrHPV-bepalingen in 2010 was bij 46 (9,5%) sprake van een Pap2 (n=39), Pap3a (n=6) of Pap 5 (n=1) cervixcytologie.


23

Van de in totaal 314 positieve HrHPV-bepalingen in 2011 was bij 181 (57,6%) sprake van een Pap1 cervixcytologie.Van de 417 negatieve HrHPV-bepalingen in 2011 was bij 43 (10,3%) sprake van een Pap2 (n=36), Pap3a (n=6) of Pap 3b (n=1) cervixcytologie.

4.5

Obducties (post mortaal onderzoek) Het aantal obducties in zowel het Martini Ziekenhuis als het Wilhelmina Ziekenhuis beperkt. Obductie blijft een belangrijk instrument in het kader van de kwaliteitsborging van de specialistische en algemene medische zorg, in het bijzonder in een groot opleidingsziekenhuis. Het aantal obducties blijft in het Martini Ziekenhuis achter bij dat in andere, grote opleidingsziekenhuizen. In het kader van het huisartsenprogramma wordt aan de deelnemende huisartsen ook dienstverlening op het gebied van obducties aangeboden. De kosten, inclusief de kosten voor het vervoer naar het mortuarium van het Martini Ziekenhuis, zijn voor rekening van de RVE Pathologie. Ook in 2010 en 2011 is beperkt gebruikgemaakt van deze faciliteit.

Obducties Martini Ziekenhuis Aanvragend specialisme

2007

2008

2009

2010

2011

Interne Geneeskunde Cardiologie Longziekten Maag-,Darm-, Lever Chirurgie Urologie Neurochirurgie Neurologie Gynaecologie/Verloskunde* Kindergeneeskunde Intensive Care Overige specialismen Huisartsen

18 6 9 - 4 - - - 27 - 7 - 6

16 3 11 - 2 1 - 3 5 - 9 - 8

20 4 7 2 6 - - 1 8 - 8 1 6

14 5 2 - 5 2 - - 9 - 3 1 5

6 3 4 6 1 11 10 1 5

Totaal

77

58

63

46

47


2007

2008

2009

2010

2011

Interne Geneeskunde Cardiologie Longziekten Chirurgie Gynaecologie/Verloskunde* Neurologie Urologie

3 1 1 1 7 - -

5 1 1 2 5 - -

6 2 1 - 7 - -

7 5 2 3 8 1 -

9 2 1 8 1

Totaal

13

14

16

26

21

Obducties Wilhelmina Ziekenhuis

* Obducties verricht voor de specialismen Gynaecologie en Kindergeneeskunde betreffen uitsluitend intra-uterien en perinataal overleden neonaten.

24


5.

Kwaliteitsindicatoren De RVE Pathologie kent kwantitatieve en kwalitatieve kwaliteitsindicatoren. De voornaamste kwantitatieve parameter is de verwerkingstermijn; de tijd tussen het tijdstip van in bewerking nemen van het materiaal en de tijd waarop een geautoriseerde uitslag beschikbaar is. De kwantitatieve kwaliteitsindicatoren, in het bijzonder de kwaliteit van diagnoses, kan op diverse wijzen worden weergegeven. Onderstaande paragrafen representeren een aantal verschillende vormen van intercollegiale toetsing, de histologische follow-up van vriescoupediagnostiek, en de cytologie-histologie correlatie. Als laatste worden de overige inspanningen op het gebied van kwaliteit weergegeven.

5.1

Verwerkingstermijnen 2010 en 2011 kenmerken zich door een stabiele doorloopsnelheid op een hoog niveau. Dit geldt voor de verwerkings termijn van alle verrichtingen. Er zijn geen verschillen waarneembaar voor diagnostiek voor het Wilhelmina Ziekenhuis en het Martini Ziekenhuis. De snellere doorlooptijd van de histologische onderzoeken voor de eerstelijn weerspiegelt de relatieve eenvoud van het ingezonden materiaal. De doelstelling 95% verslagen en geautoriseerd binnen vijf werkdagen na ontvangst is gehaald. Blijvende aandacht is nodig voor het aantal histologie nummers dat na één, respectievelijk twee werkweken nog niet is afgewerkt. Hier zit echter wel een dalende trend in. De doorloopsnelheid van obducties verdient ook blijvende aandacht. De doelstelling 95% van de obductieverslagen te autoriseren binnen vier werkweken na ontvangst wordt niet gehaald.

5.1.1

Histologie Martini Ziekenhuis Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde uitslagen histologie in dagen na ontvangst (dag 0). 2009 2010 2011 Dag absoluut cum. absoluut cum. absoluut

cum.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >10

21 8462 4690 1641 619 265 195 74 32 25 8 22

0% 51% 82% 92% 96% 98% 99% 100% 100% 100% 100% 100%

Totaal

16054


0 % 53% 82% 92% 96% 98% 99% 99% 100% 100% 100% 100%

43 8647 5096 1459 675 243 111 36 24 23 16 32

0% 52% 84% 93% 97% 99% 99% 99% 100% 100% 100% 100%

16405

23 8752 5497 1627 802 314 166 59 29 19 12 22 17322

25

5.1.2

5.1.3

Histologie Wilhelmina Ziekenhuis Assen Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde uitslagen histologie in dagen na ontvangst (dag 0). 2009 2010 2011 Dag absoluut cum. absoluut cum. absoluut

cum.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >10

17 4356 1997 724 237 105 48 19 18 9 2 12

0% 57% 85% 93% 97% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100%

Totaal

7544

23 4338 2260 613 276 87 41 30 15 5 7 7

0% 57% 86% 94% 98% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100%

8 4634 2227 718 318 118 40 26 13 6 5 13

7702

8126

Histologie eerstelijn Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde histologie-uitslagen in dagen na ontvangst (dag 0). 2009 2010 2011 Dag absoluut cum. absoluut cum. absoluut

cum.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >10

35 6070 1168 254 68 38 16 9 13 5

0% 79% 95% 98% 99% 99% 97% 100% 100% 100% 5 100%

6 5960 1022 306 152 84 32 13 10 8 5 6

7681

7604

Totaal

26

0% 58% 84% 94% 97% 99% 99% 99% 100% 100% 100% 100%

71 5310 882 243 66 32 17 6 7 3 1 2

1% 81% 94% 98% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

6640

0% 78% 92% 96% 98% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100%


5.1.4

Cytologie Martini Ziekenhuis Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde cytologie-uitslagen in dagen na ontvangst (dag 0). 2009 2010 2011 Dag absoluut cum. absoluut cum. absoluut

5.1.5

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >10

84 2146 2317 174 52 12 13 8 4 0 1 2

1% 46% 94% 98% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

Totaal

4813

203 2037 1895 180 38 18 1 4 1 2 1

5% 51% 94% 99% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100%

383 1996 1790 153 48 16 6 1

4380

4393

cum. 9% 54% 95% 98% 99% 100% 100% 100%

Cytologie Wilhelmina Ziekenhuis Assen Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde cytologie-uitslagen in dagen na ontvangst (dag 0). 2009 2010 2011 Dag absoluut cum. absoluut cum. absoluut 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >10

8 332 665 68 20 5 4 1 2 3 0 0

Totaal

1108


1% 31% 91% 97% 99% 99% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

12 310 656 47 19 7 2 3 1

1% 30% 92% 97% 99% 99% 99% 100% 100%

1

100%

1058

13 269 597 41 20 6

cum. 1% 30% 93% 97% 99% 100%

946

27

5.1.6

Cervixcytologie 2010 en 2011 (Indicatie en Bevolkingsonderzoek (BVO)) Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde cervixcytologie-uitslagen in dagen na ontvangst (dag 0). BVO-cervix Dag aantal cum.

5.1.7

28

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

477 11802 7223 5585 2539 1566 1188 254 5 1 1

2% 40% 64% 82% 90% 95% 99% 100% 100% 100% 100%

Totaal

30641

Indicatie cervix huisartsen aantal cum. 811 3791 1814 533 153 50 27 8 5 2 1

11% 64% 89 % 97% 99% 99 % 100% 100% 100% 100% 100%

7195

Indicatie cervix Totaal cervixcytologie gynaecologen aantal cum. aantal cum. 195 2603 811 204 72 18 4 2 2 0 0

5% 72% 92% 97% 99% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

3911

1483 18196 9848 6322 2764 1634 1219 264 12 3 2

4% 47% 71% 86% 92% 96% 99% 100% 100% 100% 100%

41747

Obducties Het aantal (cumulatief %) geautoriseerde obductie-uitslagen in weken. 2009 2010 2011 Dag absoluut cum. absoluut cum. absoluut

cum.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 >10

32 20 17 1 5 1 2 - - - -

19% 43% 51% 65% 76% 87% 91% 96% 97% 99% 100%

Totaal

78

41% 67% 88% 90% 96% 97% 100% 100% 100% 100% 100%

16 25 15 9 0 4 2 - - - 1

22% 57% 78% 90% 90% 96% 99% 99% 99% 99% 100%

13 16 6 9 8 7 3 3 1 1 1

72

68


5.2

Intercollegiale toetsing

5.2.1

Multidisciplinaire patiëntbesprekingen De RVE Pathologie participeert in veel multidisciplinaire patiëntenzorg-, opleidings-,en onderwijsbesprekingen in het Martini Ziekenhuis en het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Deze multidisciplinaire besprekingen zijn belangrijke momenten voor intercollegiale toetsing en contacten tussen aanvragende specialismen en pathologen. In 2010 zijn tijdens deze besprekingen 4166 besproken en in 2011 4711 patiënten (waarvan sommigen meerdere malen).

5.2.2.

Interne revisies Bij histologisch en cytologisch onderzoek is van veel patiënten al eerder materiaal onderzocht. Vooral bij mogelijke discrepanties wordt het materiaal intern gereviseerd. In 2010 en 2011 zijn respectievelijk 487 en 530 eerdere inzendingen gereviseerd in het kader van dit interne kwaliteitsborgingprogramma.

5.2.3

Externe revisies Externe revisies zijn revisies op initiatief van derden. Via andere laboratoria voor pathologie worden cytologische of histologische preparaten opgevraagd van patiënten die inmiddels in het andere ziekenhuis worden behandeld. Ook vinden revisies plaats in het kader van klinisch genetisch onderzoek en in het kader van patiëntendeelname in klinisch (oncologisch) onderzoek. De meeste revisies zijn verricht door pathologen werkzaam in de Afdeling Pathologie van het UMCG (hoofd: prof. dr. W. Timens).

Externe revisies histologie en cytologie in

2010

2011

aantal concordante revisies aantal discordante revisies

396 9

400 8

Totaal aantal revisies

405

407

In 2,0 % van de externe revisies was er sprake van een discordante uitslag. In 2010 en 2011 betreft het de volgende casuïstiek. Aard materiaal

Uitslag

Revisie uitslag

Cytologie mondbodem Hersenbiopt Synoviumbiopt Huidbiopt Huidbiopt Huidexcisie Huidexcisie Huidbiopt Ovarium Colonbiopt Hersenbiopt Huidbiopt Huidexcisie Endometriumcurretement Testis Vulvabiopt Colon resectie

grootcellig carcinoom laaggradig astrocytoom synovitis met ijzerdepositie eosinofiele cellulitis fibro-folliculoom dermatofibroom met BCC lichen nitidus pseudolymfoom micro-invasief carcinoom geen amyloïd oligoastrocytoom graad 2 neutrofiele dermatose geen restmelanoom endom. adenocarcinoom gr. 1 seminoom reactief ernstige colitis eci

sterk atypische cellen glioblastoma multiforme synovitis villonodularis pigmentosa * erythema elevatum diutinum reactieve plaveiselcelproliferatie dermatofibroom met basale cel hyperplasie molluscum contagiosum (dieper) cutaan T-cell lymfoom mucineus adenocarcinoom fokaal amyloïd diffuus astrocytoom graad 2 leucocytoclastische vasculitis rest neurotroop melanoom * endom. adenocarcinoom gr. 2 gemengde kiemceltumor verdacht maligne colitis ulcerosa

* bevinding externe revisie NIET overgenomen


29

5.2.4

Consulten Consulten worden aangevraagd op initiatief van de beoordelende patholoog. De reden kan twijfel zijn over de diagnose of - in het bijzonder bij zeldzame(re) diagnose - behoefte aan een expertdiagnose ter ondersteuning van de eigen diagnose. In 2010 en 2011 is van 58 patiënten materiaal aangeboden aan genoemde collegae, vanwege hun bijzondere expertise.

5.2.5

Consulent Aandachtsgebied

Aantal

prof. dr. P.M. Kluin en Drs. S. Rosati, UMC Groningen Hematopathologie dr. W. den Dunnen, UMC Groningen Neuropathologie prof. dr. W.J. Mooij, VUMC Amsterdam Melanocytaire afwijkingen prof. dr. H. Hollema, UMC Groningen Gynaecopathologie prof. dr. A.S.H Gouw, UMC Groningen Lever dr. J. Wesseling, NKI Amsterdam Mammapathologie dr. M. den Bakker, EU Rotterdam Longpathologie dr. J. van der Wal, UMC Groningen Hoofdhals pathologie prof. dr. R.R. de Krijger, EU Rotterdam Endocriene pathologie

19 11 9 7 4 3 3 1 1

Panels De RVE Pathologie heeft in 2010 en 2011 materiaal ingestuurd naar het landelijke Mesotheliomen Panel (Nederlands Kanker Instituut; prof. dr. M.J. van de Vijver) en de landelijke beentumoren commissie. Materiaal met de diagnose maligne lymfoom of leukemie wordt, als er sprake is van een bijzondere casus, ingebracht in het Lymfomen Panel Noord Nederland. Weke delen tumoren (maligne en bijzondere vormen van goedaardige tumoren) worden, als er sprake is van een bijzondere casus, besproken in de werkgroep Weke Delen Tumoren Noord Nederland. In 2010 en 2011 zijn 5 casussen voorgelegd aan de landelijke beentumoren commissie. In 2010 en 2011 zijn 7 casussen voorgelegd aan de landelijke mesotheliomen werkgroep. In 2010 en 2011 zijn 53 casussen besproken in de regionale werkgroep Weke Delen pathologie. In 2010 en 2011 zijn 34 casussen besproken in het regionale Lymfomenpanel.

5.3

Kwaliteitsindicatoren Oncologie In 2010 en 2011 is gebruikgemaakt van gestructureerde protocollaire verslaglegging via de Palga Protocol Module. Het betreft landelijk vastgestelde protocollen volgens de CBO/IKC-richtlijnen. Naast eenduidige, gestructureerde verslaglegging is het mogelijk de vastgelegde gegevens te extraheren voor nadere analyse. Van een beperkt aantal parameters zijn ook landelijke cijfers bekend, afkomstig uit de landelijke Pathologie databank (PALGA). Als deze aanwezig zijn, zijn ze ter referentie vermeld. Gestructureerde verslaglegging vindt plaats voor de volgende resectiepreparaten: 1 mammaresecties wegens maligniteit 2 schildwachtklierprocedure bij mammacarcinoom 3 okselklierdissectie bij mammacarcinoom 4 colon- en rectumresecties wegens maligniteit Hierna worden de resultaten weergegeven, zoals ze geëxtraheerd zijn uit de protocollaire invoer, voor het mamma, colon en rectum carcinoom.

5.3.1

Mamma carcinoom In 2010 zijn 403 resecties in verband met een mammacarcinoom onderzocht. Bij 325 patiënten was er sprake van een invasief carcinoom, bij 46 patiënten van een in situ carcinoom. De overige 32 preparaten betroffen re-excisies. Bij 292 patiënten is een lymfklier onderzocht vanwege een schildwachtklierprocedure. In verband met een lymfklier metastase in de oksel, zijn 141 okselklierdissecties onderzocht. In 2011 zijn 455 resecties in verband met een mammacarcinoom onderzocht. Bij 379 patiënten was er sprake van een invasief carcinoom, bij 50 patiënten van een in situ carcinoom. De overige 26 preparaten betroffen re-excisies. Bij 354 patiënten is een lymfklier onderzocht vanwege een schildwachtklierprocedure.In verband met een lymfklier metastase in de oksel, zijn 141 okselklierdissecties onderzocht.

30


5.3.1.1

Primaire resecties en radicaliteit bij invasief en in situ mammacarcinoom

Type resectie bij invasief carcinoom Lumpectomie Draadgeleide lumpectomie Mamma Ablatio Mamma Amputatie

135 61 97 33

Totaal aantal resecties

325

Radicaliteit resectie bij invasief carcinoom

2010

Radicaal Focaal irradicaal Massaal irradicaal

Type resectie bij in situ carcinoom

5.3.1.2

2010

301 12 12

(42%) (19%) (30%) (10%)

(92%) (4%) (4%)

2010

Lumpectomie Draadgeleide lumpectomie Mamma Ablatio

17 12 17

(37%) (26%) (37%)

Totaal aantal onderzochte resecties

46

Radicaliteit resectie bij in situ carcinoom

2010

Radicaal Focaal irradicaal Massaal irradicaal

38 6 2

(83%) (13%) (4%)

Totaal aantal onderzochte resecties

46

2011 105 121 119 34

(28%) (32%) (31%) (9%)

379

2011 Landelijk 365 22 10

(92 %) (5,5 %) (2,5 %)

91,5 % 5,9 % 2,6 %

2011 10 20 20

(20%) (40%) (40%)

50

2011 45 3 2

(90%) (6%) (4%)

50

Karakteristieken invasief carcinoom Type tumor (WHO)

2010

Infiltrerend ductaal carcinoom Infiltrerend lobulair carcinoom Tubulair carcinoom Mucineus carcinoom Overige

255 (78,5%) 51 (15,7 %) 8 (2,5 %) 5 (1,5 %) 6

Gradering invasief carcinoom

2010

Bloom Richardson Graad 1 Bloom Richardson Graad 2 Bloom Richardson Graad 3


41 189 95

(12,6%) (58,2%) ( 29,2%)

2011 Landelijk 320 (80,6%) 52 (13,1%) 3 (0,8%) 15 (3,8%) 7

81,7% 12,0% 1,5 % 2,2%

2011 71 207 101

(18,7%) (54,6 %) (26,6 %)

31

5.3.1.3

Hormoon- en Her2neu receptor status

2010

Hormoonreceptor positief Oestrogeenreceptor positief, progesteronreceptor positief Oestrogeenreceptor positief, progesteron receptor negatief Oestrogeenreceptor negatief, progesteron receptor positief

254 (85%) 196 (66%) 58 (19%) 1

323 277 44 2

(85%) (73%) (12%)

Her2 neu receptor positief - waarvan hormoonreceptor positief

42 24

(15%) (57%)

52 32

(14%) (62%)

Triple (oestrogeen-, progesteron- en her2neu receptor) negatief

26

(10,2%)

30

( 7,9%)

Schildwachtklierbiopsie bij mammacarcinoom

5.3.1.4

2011

2010

Geen metastasen Macrometastasen (> 2 mm) Micrometastase (> 0,2 maar < 2 mm) Geïsoleerde tumorcellen (< 0,2 mm)

188 61 28 15

(64%) (21%) (10%) (5%)

Totaal aantal onderzoeken

292

2011 245 55 30 24

(69%) (16%) (8%) (7%)

354

Okselklierdissecties bij mammacarcinoom Van 141 patiënten is een okselklierdissectie onderzocht. Bij 82 (58%) is voorafgaand aan de okselklierdissectie een schildwachtklierprocedure verricht.

2010

2011

Eerder verrichte schildwachtklierprocedure Geen metastasen Macrometastasen (> 2 mm) - waarvan met extranodale groei Micrometastase (> 0,2 maar < 2 mm)

82 68 68 12 5

(58%) (48%) (48%) (18%) (4%)

80 54 82 8 3

Totaal aantal onderzoeken

141

139

(58%) (39%) (59%) (10%) (2%)

In 2010 en 2011 zijn respectievelijk bij 63% en 54% van de patiënten met een macrometastase in de schildwachtklier biopsie geen metastase in de aanvullend verrichtte okselklierdissectie aangetroffen. In 2010 en 2011 zijn respectievelijk bij 91% en 72% van de patiënten met een micrometastase in de schildwachtklierbiopsie geen metastase in de aanvullend verrichtte okselklierdissectie aangetroffen. In de okselklierdissectie is in 2010 een mediaan van 13 lymfklieren onderzocht. In de okselklierdissectie is in 2011 een mediaan van 14 lymfklieren onderzocht.

32


5.3.2

Colon en rectum resecties wegens maligniteit

5.3.2.1

Colon carcinoom In 2010 en 2011 werden op de afdeling Pathologie respectievelijk 178 en 195 resecties in verband met een colon (exclusief rectum) carcinoom onderzocht.

Type resectie

2010

2011

Hemicolectomie rechts Colon transversum resectie Hemicolectomie links Sigmoid resectie Subtotale colectomie

97 5 17 58 1

97 7 21 65 3

Totaal

178

195

Aanwezigheid van lymfkliermetastasen Voor patiënten met een coloncarcinoom wordt de prognose voornamelijk bepaald door het TNM-stadium; in het bijzonder de aanwezigheid van lymfkliermetastasen (N +) als negatieve prognostische factor. In principe komen patiënten met lymfkliermetastasen in aanmerking voor adjuvante chemotherapie. De hoeveelheid aangetroffen lymfklieren is een indicator voor de collectieve kwaliteit van chirurg en patholoog en behoort tot de landelijke Zichtbare Zorg indicatoren. Als minder dan 10 lymfklieren worden aangetroffen cq. onderzocht, kan geen betrouwbare negatieve (N0) lymfklierstatus worden afgegeven en is er potentieel sprake van onderstagering. Dit geldt uiteraard niet als minder dan 10 lymfklieren worden aangetroffen met daaronder een lymfklier met metastase (N+). De tabel hierna geeft het aantal patiënten met een coloncarcinoom en lymfkliermetastasen weer, het aantal onderzochte klieren en de klinische relevantie van het onderzoek van minder dan 10 lymfklieren. In 2010 en 2011 was bij respectievelijk 19 (10,7 %) en 15 (7,7%) patiënten sprake van klinisch relevante onderstagering op basis van het geringe aantal onderzochte lymfklieren. N Stadium

2010

Aantal patiënten met lymfkliermetastasen (N+) Aantal patiënten zonder lymfkliermetastasen (N0)

77 (43,3%) 101

97 98

Mediaan aantal onderzochte lymfklieren Aantal onderzochte lymfklieren minder dan 10 waarvan geen lymfkliermetastasen (N0)

14 31 19 (10,7%)

24 15

Totaal aantal patiënten

5.3.2.2

178

2011 (49,7%)

19 (7,7%)

195

Rectum carcinoom In 2010 en in 2011 zijn op de afdeling Pathologie respectievelijk 65 en 98 resecties in verband met een rectum carcinoom onderzocht. Rectumcarcinomen worden, als er bij beeldvorming (MRI) sprake is van een vrije circumferentiële resectie marge, < 3 vergrote lymfklieren EN een niet zeer distaal gelokaliseerd carcinoom, kortdurend voorbehandeld (neoadjuvant) met radiotherapie gevolgd door resectie. Als er ongunstige radiologische parameters worden vastgesteld, ondergaat de patiënt in principe een lange voorbehandeling met bij voorkeur chemoradiotherapie met na 2-3 maanden resectie. Dit met als doel tumorregressie te veroorzaken en een grote kans op vrije sneevlakken. In bepaalde omstandigheden kan op basis van patiëntfactoren worden afgezien van bovenstaande neoadjuvante behandeling of kan deze worden gemoduleerd. De tabel hierna geeft het type resectie weer, de wijze van voorbehandeling, het al dan niet vrij zijn van het circumferentiële sneevlak (CRM),en het optreden van een complete histologische regressie na lange neo-adjuvante therapie.


33

Type resectie

2010

2011

Low anteriorresectie - waarvan korte radiotherapie - waarvan lange neoadjuvante therapie - waarvan geen voorbehandeling

50 26 14 10

71 39 15 13

- waarvan CRM niet vrij - waarvan complete regressie

4 (8%) 3

2 2

Rectumamputatie - waarvan korte radiotherapie - waarvan lange neoadjuvante therapie - waarvan geen voorbehandeling

15 6 9 0

27 14 11 2

- waarvan CRM niet vrij - waarvan complete regressie

1 (6,7%) 2

4 3

(2,8%)

(14,8%)

Aanwezigheid van lymfkliermetastasen Voor patiënten met een rectumcarcinoom is de betekenis van de aanwezigheid van lymfkliermetastasen (N+) onduidelijk. In principe komen patiënten met lymfkliermetastasen niet in aanmerking voor adjuvante chemotherapie. Dit wordt momenteel wetenschappelijk onderzocht (Script studie). De hoeveelheid onderzochte lymfklieren bij een rectumcarcinoom is ook bij het rectumcarcinoom een indicator voor de kwaliteit van de patholoog. De voorbehandeling, in het bijzonder radiochemotherapie met een lang wachttijd tot resectie, heeft niet alleen een beoogd effect op de tumorgrootte, maar leidt ook tot afname van de grootte van de lymfklieren, waardoor het moeilijker wordt om deze in het resectiepreparaat aan te treffen. De tabel hierna geeft het aantal patiënten met een rectumcarcinoom en lymfkliermetastasen weer, het aantal onderzochte klieren en de klinische relevantie van het onderzoek van < 10 lymfklieren. In 2010 en 2011 is bij respectievelijk 10 (15,4 %) en bij 4 (4%) patiënten sprake van klinisch relevante onderstagering op basis van het geringe aantal onderzochte lymfklieren. Medio 2010 heeft een interventie plaatsgevonden waarbij eerst één en vanaf medio 2011 twee patholo(o)g(en) rectumresectiepreparaten bewerken. Dit is waarschijnlijk de verklaring voor de afname van het aantal klinische relevante onderstadiëring naar 4 % in 2011.

34

N Stadium

2010

2011

Aantal patiënten met lymfkliermetastasen (N+) Aantal patiënten zonder lymfkliermetastasen (N0)

18 (27,7 %) 47

41 57

Mediaan aantal onderzochte lymfklieren Aantal onderzochte lymfklieren lymfeklieren <10 waarvan geen lymfkliermetastasen (N0)

14 15 10 (15,4%)

16 7 4

Totaal aantal patiënten

65

98

(42%)

( 4%)


5.4

Histologische en cytologische follow-up

5.4.1

Kwaliteit vriescoupediagnostiek Een vriescoupe-uitslag heeft directe consequenties voor de behandeling van de patiënt. Vaak leidt de vriescoupe diagnose tot het afbreken van een operatie of juist het uitbreiden van de chirurgische ingreep. Door het speciale karakter van het vriescoupe onderzoek: inferieure morfologie ten opzichte van routine paraffine coupes, het niet kunnen toepassen van additionele technieken, beperkte sampling en beperkte consultatiemogelijkheden van collegapathologen, is er altijd een kans op onder- of overdiagnostiek aanwezig. Doordat de vriescoupediagnose altijd wordt gevolgd door paraffine coupes van hetzelfde weefsel is kwaliteitscontrole van de vriescoupediagnose mogelijk. In de tabel hierna worden de discordante vriescoupe-uitslagen van 2010 en 2011 weergegeven en toegelicht.

Kwaliteit van de vriescoupediagnostiek Specialisme

2010 aantal discordant

2011 aantal discordant

Chirurgie Neurochirurgie Gynaecologie Plastische Chirurgie Urologie KNO Dermatologie Orthopedie

103 48 45 12 10 9 1 -

- 2 3 - 1 - - -

83 35 21 17 11 8 - 1

2 1 1 -

Totaal

228

6

176

4

In 2010 waren er 6 (2,9%) discordante vriescoupes. Aard materiaal

Vriescoupediagnose

Definitieve diagnose

Lymfeklier Ovarium Ovarium Ovarium Hersenen Hersenen

geen metastasen benigne mucineuze tumor benigne mucineuze tumor benigne mucineuze tumor laaggradig astrocytoom necrose; geen diagnose

metastase prostaatcarcinoom mucineuze tumor, borderline mucineuze tumor, borderline mucineuze tumor, micro-invasief astrocytoom graad 3 glioblastoma multiforme

In 2011 waren er 4 (2,3%) discordante vriescoupes. Aard materiaal

Vriescoupediagnose

Definitieve diagnose

Bijschilkdklier Lymfeklier Hersenen Huid

geen bijschildklier geen maligniteit maligne; voorkeur metastase sneevlak basaalcel ca. vrij

kleine vervette bijschildklier metastase adenocarcinoom maligne lymfoom sneevlak niet vrij

Een van de bezwaren van het vriescoupe-onderzoek is de verhoogde kans op sampling error, waardoor bij heterogeniteit van de afwijking in het resectiepreparaat onderdiagnostiek op kan treden. Dit is de verklaring voor de discordante vriescoupediagnose benigne mucineuze tumor en het niet in de vriescoupe, maar wel in de definitieve coupes aanwezig zijn van tumorweefsel in het lymfeklieronderzoek, de bijschildklier en het sneevlak. De kwaliteit van de diagnose op definitieve paraffine coupes, waarbij ook de mogelijkheid bestaat om additionele immunohistochemische technieken toe te passen, is superieur aan die van een vriescoupe. Dit vormt de verklaring voor de discordante vriescoupediagnose bij de neurochirurgische ingrepen.


35

5.4.2

Follow-up mamma punctie cytologie De dunne naald aspiratie cytologie van de mamma is een vorm van diagnostiek die veelvuldig wordt toegepast op de Mammapoli. Bij patiënten met een palpabele en/of radiologisch begrensde afwijking in de mamma wordt aspiratie cytologie verricht. Dit wordt in een aantal gevallen gevolgd door histologisch onderzoek;diagnostisch (weefselbiopt) of therapeutisch (lumpectomie). Door beide onderzoekstechnieken te correleren kan de kwaliteit van de cytologische diagnostiek in maat en getal worden vastgelegd. NB In 2011 is, in het kader van een versnelling van de diagnostiek, de diagnose ’verdacht maligne’ niet meer gehanteerd. Deze is vervangen door ‘niet conclusief’, waarna in dezelfde sessie door de radioloog een echogeleid naaldbiopt is genomen. De totale afname van het aantal puncties is te verklaren, doordat in de analyse cystevochten niet meer zijn betrokken. Dit verklaart de verschillen tussen 2010 en 2011. Correlatie cytologie-histologie bij een palpabele mammatumor. 2010 Cytologie uitslag Onvoldoende kwaliteit Benigne Onzeker benigne Verdacht maligne Maligne Totaal

geen hist. hist.: benigne hist.: maligne 36 22 22 256 31 6 6 2 1 1 0 11 6 0 119 305

55

159

Totaal 80 293 9 12 125 519

De sensitiviteit van de cytologische punctie bij de palpabele mammatumor is 75%. De specificiteit van de cytologische punctie bij een palpabele mammatumor is 60%. De voorspellende waarde van de cytologische uitslag maligne of verdacht maligne is 100%. De voorspellende waarde van de cytologische uitslag benigne of onzeker benigne is 98%. 2011 Cytologie uitslag Onvoldoende kwaliteit Benigne Onzeker benigne Verdacht maligne Maligne Totaal

geen hist. hist.: benigne hist.: maligne 27 24 50 70 36 8 6 6 6 0 1 0 11 1 161 114

68

Totaal 101 114 18 1 173

225

407

De sensitiviteit van de cytologische punctie bij de palpabele mammatumor is 71%. De specificiteit van de cytologische punctie bij een palpabele mammatumor is 62%. De voorspellende waarde van de cytologische uitslag maligne of verdacht maligne is 99%. De voorspellende waarde van de cytologische uitslag benigne of onzeker benigne is 89%. 5.4.3

Follow-up cervix cytologie Voor een uitvoerige analyse van de gynaecologische cytologie, verricht in het kader van het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker (BVO), wordt verwezen naar de jaarlijkse regionale rapportage opgesteld door de Regionaal Coördinerend Patholoog; mr. dr. J.E. Boers, patholoog in Zwolle. De follow-up van cervix cytologie kan zowel histologisch (colposcopische biopten, na verwijzing naar gynaecoloog) als cytologisch (vervolg uitstrijken) verricht worden. Op grond hiervan kan de correlatie tussen cytologische classificatie en histologische classificatie worden vastgesteld.

36


Histologische follow-up cervixcytologie in het kader van het bevolkingsonderzoek (2009 en 2010). BVO cytologie Histologie

geringe dysplasie 3 18 11 12

Benigne CIN I CIN II CIN III Invasief carcinoom Totaal

44

matige dysplasie 5 11 25 44

85

ernstige dysplasie invasief carcinoom 1 4 7 68 2 4 1 84 3

Totaal 9 33 43 126 5 216

De blauwe vakken geven de concordante diagnosen aan (cervixcytologie uitslag +/- 1 categorie). Bij de cytologische diagnosen atypie en atypische repair en de eerste diagnose geringe dysplasie is het advies het onderzoek te herhalen na 6 maanden. Cervixcytologische follow-up in het kader van het bevolkingsonderzoek (2009 en 2010). BVO

Cytologie

geringe dysplasie 55 23 35 10 4

g.a Atypie geringe dysplasie matige dysplasie ernstige dysplasie Invasief carcinoom Totaal

127

cytologie matige dysplasie 3

ernstige dysplasie

invasief carcinoom

3 2

1

8

1

Totaal 58 23 39 12 4 136

De blauwe vakken geven de concordante diagnosen aan (cervixcytologie uitslag +/- 1 categorie). Histologische follow-up cervix cytologie medische indicatie (2009 en 2010). Indicatie

Histologie

geringe dysplasie 16 52 39 16

Benigne CIN I CIN II CIN III Invasief carcinoom Totaal

123

cytologie matige dysplasie 6 14 23 33 6 82

ernstige dysplasie

2 4 51 18 75

invasief carcinoom

Totaal 22 68 66 100 38 294

Totaal 57 16 28 3 1

105

14 14

De blauwe vakken geven de concordante diagnosen aan (cervixcytologie uitslag +/- 1 categorie) Cervixcytologische follow-up in het kader van de medische indicatie (2009 en 2010). Indicatie

Cytologie

geringe dysplasie 49 15 26 3 1

g.a Atypie geringe dysplasie matige dysplasie ernstige dysplasie Invasief carcinoom Totaal

94

cytologie matige dysplasie 7 1 2

ernstige dysplasie 1

1

10

invasief carcinoom

De blauwe vakken geven de concordante diagnosen aan (cervixcytologie uitslag +/- 1 categorie).


37

5.5

Externe kwaliteitstoetsing In 2010 heeft Pathologie door technische problemen (automatisering) niet deelgenomen aan externe kwaliteitstoetsing van de technische kwaliteiten van het laboratorium in het kader van de Stichting Kwaliteitstoetsing Medische laboratoria (SKML). In 2011 participeerde de afdeling met goed resultaat in de volgende SKML rondzendingen Histologie 2011.1 2011.2 2011.3 2011.4 2011.5

Weefsel Specifiek Alcian Blue; PAS; PAS-Amylase Pathologie oncologie S100; HMB45; Melan-A Pathologie oncologie HMW keratine; LMW keratine Pathologie oncologie Factor VIII; CD31; CD34; CD68 Pathologie oncologie Her2Neu; CISH/SISH/BRISH/FISH/MLPA; Oestrogeenreceptor; CD138; Kappa; Lambda

Cytologie 2011.1

5.6

PAP, Giemsa en Keratine/IHC

Besprekingen in het kader van kwaliteit In het kader van de kwaliteitszorg zijn de volgende besprekingen geagendeerd: Coupebespreking pathologen wekelijks Protocol-/kwaliteitbespreking pathologen maandelijks Coupe-/themabespreking cytologie/pathologen 2 wekelijks

5.7

Kwaliteitsprojecten en visitatie Het Martini Ziekenhuis is NIAZ geaccrediteerd. De RVE Pathologie streeft zelf naar een CCKL- accreditatie in 2013. De afdeling Pathologie is in maart 2011 gevisiteerd door de Nederlandse Vereniging voor Pathologie. De beroeps vereniging accrediteerde de afdeling tot medio 2016.

5.8

Klinisch pathologische besprekingen De afdeling Pathologie participeert in de volgende klinische patiëntbesprekingen. Multidisciplinaire Oncologie besprekingen

Frequentie

Patholoog

OWG GE Oncologie MZH OWG Mamma Oncologie MZH MDO Mamma WZA OWG Long Oncologie MZH OWG Hematologische Oncologie MZH Multidisciplinaire Oncologie bespreking WZA OWG Gynaecologische Oncologie MZH OWG Hoofdhals Oncologie MZH OWG Medische Oncologie MZH OWG Neuro-oncologie MZH OWG Schildklier Oncologie MZH OWG Urologische Oncologie MZH Patiëntbespreking Gastro-enterologie MZH Patiëntbespreking Interne Geneeskunde MZH Patiëntbespreking KNO MZH Patiëntbespreking Pathologie WZA Patiëntbespreking Dermatologie MZH

wekelijks wekelijks wekelijks wekelijks tweewekelijks tweewekelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks maandelijks tweemaandelijks

dr. A.T.M.G. Tiebosch / dr. J. Sietsma A.D. Groote / I.G. Kruithof-Dekker A.D. Groote dr. J. Sietsma / dr. J.E. van der Wal dr. N.K. de Boer / dr. J. Sietsma dr. N.K. de Boer / dr. A.T.M.G. Tiebosch M.W. van Oven A.D. Groote / I.G. Kruithof-Dekker dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. A.T.M.G. Tiebosch / A.D. Groote dr. J.E. van der Wal / A.D. Groote dr. J.E. van der Wal / dr. N.K. de Boer dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. A.T.M.G. Tiebosch A.D. Groote / dr. J.E. van der Wal A.D. Groote I.G. Kruithof-Dekker

OWG = orgaanwerkgroep MDO = Multidisciplinair Overleg

38


In regionaal/landelijk verband hebben de pathologen deelgenomen aan de volgende casusbesprekingen. Werkgroep Weke delen tumoren Noord Nederland Lymfomenpanel Noord Nederland Landelijke longwerkgroep Landelijke werkgroep melanomen

5.9

maandelijks maandelijks driemaandelijks driemaandelijks

dr. N.K. de Boer / M.W. van Oven dr. N.K. de Boer / dr. J. Sietsma dr J. Sietsma I.G.Kruithof-Dekker

Klachten/foutenregistratie Binnen de afdeling worden alle afwijkingen die optreden in de patiëntenzorg geregistreerd in het U-DPS systeem. Er zijn in 2010 1878 en in 2011 2392 afwijkingen gemeld. Het betreft respectievelijk 3,1% en 4% van het totaal aantal onderzoeken. Deze meldingen hadden zowel betrekking op afwijkingen in het preanalytische traject door inzenders/aanvragers (externe signaleringen) als afwijkingen in het analytische, secretariële en diagnostische traject (interne signaleringen). Interne en externe signaleringen per soort onderzoek 2010 Signaleringstype Extern Intern Totaal Totaal onderzoek

Histologie aantal/percentage 659 358

Cytologie aantal/percentage

2,1% 1,1%

1.017 3,2% 31.795

120 20

Cervixcytologie aantal/percentage

2,2% 0,3%

645 76

3,1% 0,4%

140 2,5% 5.554

721 20.646

3,5%

Interne en externe signaleringen per soort onderzoek 2011 ignaleringstype Extern Intern Totaal Totaal onderzoek

5.9.1

Histologie aantal/percentage 784 485

2,4% 1,5%

1.269 3,8% 33.049

Cytologie aantal/percentage 124 5

Cervixcytologie aantal/percentage

2,3% 0,1%

770 224

3,7% 1,1%

129 2,4% 5.451

994 20.537

4,8%

Meest frequente externe signaleringen

2010

2011

Monster zonder patiëntgegevens Aanvragend arts ontbreekt of onjuist Meerdere inzendingen niet uniek onderverdeeld Geen of onvoldoende klinische gegevens vermeld Patiëntgegevens onvolledig ingevuld Materiaal niet volgens protocol verwerkt/ingestuurd Verpakking monsters niet adequaat Discrepantie patiëntgegevens aanvraag en monster Discrepantie aantal inzendingen en aantal vermeld op aanvraagformulier Monster zonder aanvraag

606 401 89 87 44 39 29 24 23 17

715 443 82 98 52 52 28 27 24 18

De externe signaleringen worden op de uitslagen vermeld.


39

5.9.2

5.9.3

Meest frequente interne signaleringen

2010

2011

Verkeerde aanvrager geselecteerd Verwisseling op verkeerde glaasjes geplakt Kopie naar verkeerde aanvrager Materiaal niet volgens protocol bewerkt Ten onrechte geen kopie verzonden Verkeerde patiënt geselecteerd Elektronische uitslag niet ontvangen Ten onrechte wel of niet gesplitst Niet volgens protocol bewerkt

106 65 32 18 18 5 - - -

142 30 9 42 28 4 55 42 42

Melding Incidenten Patiëntenzorg (MIP) en externe klachten In 2010-2011 heeft de afdeling Pathologie 13 MIP-meldingen gedaan. Het ging daarbij om verwisseling van materiaal voor ontvangst op de Pathologie. In 2010-2011 heeft de afdeling Pathologie 5 externe klachten ontvangen.

40


6.

Opleidingen

6.1

B-opleiding Pathologie De afdeling Pathologie heeft geen bevoegdheid om de B-opleiding tot patholoog te verzorgen. In 2012 wordt deze opleidingsbevoegdheid aangevraagd.

6.2

Opleiding arts-assistenten andere disciplines Aan de opleiding van arts-assistenten van de afdelingen Interne Geneeskunde, Chirurgie, Gynaecologie, en KNO is in 2010 en 2011 meegewerkt via zogenaamde opleidingsbesprekingen. Deze besprekingen hebben een didactisch karakter en zijn niet primair gerelateerd aan patiëntenzorg.

6.3

Opleiding

frequentie

verantwoordelijk Patholoog

Gynaecologie Interne Geneeskunde Orthopedie Keel-, Neus-, en Oorheelkunde

maandelijks maandelijks driemaandelijks viermaandelijks

M.W. van Oven dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. A.T.M.G. Tiebosch dr. J. E. van der Wal/A.D. Groote

Stagiaires histologie/cytologie In 2010 en 2011 hebben onderstaande MBO- en HBO-studenten hun stage gelopen op de afdeling Pathologie. L. Oegema K. Hijlkema E. Hilbrands W. Gelderloos M. Ten Hoope E. Smits M. Bos J. Sopamena M. Schuitema B. Geelo P. Volders B Vaatstra W.Stalman

6.4

Friesland College, 4e jaar Med. Lab. Technieken, niveau 4 Friesland College, 3e jaar Med. Lab. Technieken, niveau 4 Hanzehogeschool, HBO 4e jaar medische diagnostiek Hanzehogeschool, HBO 3e jaar medische diagnostiek Hanzehogeschool, HBO 3e 4e jaar medische diagnostiek Hanzehogeschool, HBO 3e jaar medische diagnostiek Noorderpoortcollege, Med. Lab. Technieken, niveau 4 Noorderpoortcollege, MBO niveau 3 Noorderpoortcollege, MBO niveau 3 Noorderpoortcollege, MBO niveau 3 Noorderpoortcollege, MBO niveau 4 Noorderpoortcollege, MBO niveau 4 Noorderpoortcollege, MBO niveau 4

Coassistenten Pathologie Van 6 april t/m 7 mei 2010 heeft mw. E. Couperus student Medische Wetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, als coassistent meegelopen.


41

7. Lidmaatschappen / commissies / bestuurswerkzaamheden / nascholing pathologen

Mw. dr. N.K. de Boer Lidmaatschappen/commissies Nederlandse Vereniging voor Pathologie Werkgroep Weke delen tumoren Noord-Nederland Werkgroep Lymfomen Noord-Nederland KNMG/LAD

Nascholing 2010 5 november 23 april 7 en 8 april 29 januari

Nascholing NVVP Pathologie Diagnostiek van cutane lymfonen Leiden Pathologendagen Pittfalls and pearls in cytopathology

2011 15 maart 11 oktober 14 juni 14 april

Casuïstiek Symposium Hematologie Noord Nederland Regioavond Noordelijke Pathologen Symposium: ‘40 jaar PALGA, een goed bewaarde schat’ Nederlandse Pathologendagen 2011

Dhr. A.D. Groote Lidmaatschappen/commissies Nederlandse Vereniging voor Pathologie Ziekenhuis onderwijscommissie Martini Ziekenhuis Secretaris Stichting Pathologisch Anatomisch Laboratorium UMCG Voorzitter beleidswerkgroep mammaoncologie KNMG/LAD

Nascholing 2010 16-17 april 25 september 28 oktober 8-9 oktober

Symposium ‘Head and Neck cancer’, AVL Ziekenhuis, Amsterdam VII scholingscursus mammacarcinoom, Tiel AvL mamma oncologie Workshop ‘Gastrointestinale Pathologie’, Maastricht

2011 1 oktober 3 november

Symposium mammacarcinoom, Tiel Symposium ‘Less is more’, AvL Amsterdam

Mw. I.G. Kruithof-Dekker Lidmaatschappen/commissies Nederlandse Vereniging voor Pathologie NVVP; Landelijke Visitatie Commissie Landelijk Melanoompanel Mammabeleidswerkgroep Martini Ziekenhuis Projectleider/voorzitter mammazorgpad Martini Ziekenhuis Projectgroep kwaliteit afdeling Pathologie Martini Ziekenhuis Werkgroep IFMS Martini

42


Nascholing 2010 3 april 23 april 4-9 september 25 september 28 oktober 4 december

London Dermatopathology update NVVP Pathologendagen 22nd European Congress of Pathology, Florence, Italië VII scholingscursus mammacarcinoom, Tiel mamma-oncologie AvL 26e slide seminar dermatopathologie VU amsterdam.

2011 15 april 17 en 18 mei 13-16 oktober 28-30 september 11 oktober

NVVP Pathologendagen Dutch Breast Pathology course, AvL amsterdam ‘Dermatopathology and soft tissue tumor’, seminar Frymburk Postgraduate course diagnostic breast pathology Graz Noordelijke pathologen nascholing mammacarcinoom

Mw. M.W. van Oven Lidmaatschappen/commissies Nederlandse Vereniging voor Pathologie Landelijke Visitatie Commissie Pathologie KNMG/LAD Nascholing 2010 23 april 5-9 september 20 en 21 september

NVVP Pathologendagen 22nd European Congress of Pathology, Florence, Italië Cursus Interne Auditor Kerteza

2011 Lustrumsymposium KNMG Noordelijke Pathologen

Dhr. dr. A.T.M.G. Tiebosch Lidmaatschappen/commissies Nederlandse Vereniging voor Pathologie KNMG/LAD Bestuurswerkzaamheden Voorzitter Stichting Palga (tot 1/11/2011) Lid bestuur Medische Staf (van 1/06/2011 tot 1/10/2011) Voorzitter Medische Staf (vanaf 1/10/2011) Nascholing 2010 7-8 april 14 april 21 mei Diverse data 9 juni 22 september 22 oktober 8 november 9 november


NVVP Pathologen dagen Nabon/BOOG Compagnonscursus Terschelling Leiderschapsprogramma Medisch specialisten MZH ASCO Telereview Lagerhuisdebat pathologie / Workshop Her2neu bij maagcarcinoom IFMS appraisor Nieuwe technieken BVO baarmoederhalskanker Regiobijeenkomst IKR

43

2011 7 januari 14 april 18 april 26 mei 14 juni 11 oktober

Cursus SIRE (systematische incident reconstructie en Evaluatie) NVVP Pathologendagen Improving Outcome in Lower rectal cancer Tijdbesparend vergaderen Palga; een goed bewaarde schat Regioavond Noordelijke Pathologen

Dhr. dr. B. Vrugt Lidmaatschappen/commissies European Society for Pathology (ESP) Nederlandse Vereniging voor Pathologie Nederlandse Longwerkgroep Europese Longwerkgroep Werkgroep Lymfomen Noord-Nederland KNMG / LAD Landelijk Mesotheliomenpanel Landelijk thymomenpanel Nascholing 2010 23 april 5-9 september

NVVP Pathologendagen, Zeist 22nd European Congress of Pathology, Florence, Italië

2011 Cursus Beenmergcytologie; UMCG

Mw. dr. J.E. van der Wal Lidmaatschappen/commissies European Society of Pathology (ESP) British Society of Oral & Maxillofacial Pathology (BSOMP) Nederlandse Vereniging voor Pathologie (NVvP) British Division of the International Association of Pathology (BDIAP) Scandinavian Society for Oral Pathology and Oral Medicine (SFOPOM) International Society of Urological Pathology (ISUP) LAD Onderwijscommissie Martini Ziekenhuis Werkgroep Telepathologie Pathologie UMCG/Martini Ziekenhuis/Enschede MCN Schildkliercarcinoom, Ontwerpgroep, Hoogeveen Congres/cursus/voordracht 40th Annual Meeting of SFOPOM, 24-26 augustus 2011, Turku, Finland Advanced Teaching Course in Clinical Cytology, Head and Neck FNA. 10-11 februari 2011, UMCG (2 voordrachten “salivary gland tumors” ) Vakverdieping Mondziekten & Kaakchirurgie, UMCG (2 voordrachten) 2011

Mw. dr. J. Sietsma Lidmaatschappen/Commissies NVVP; Nederlandse Vereniging voor Pathologie Commissie Kwaliteit en Beroepsuitoefening NVVP Werkgroep herziene richtlijn Niet-Kleincellig Longcarcinoom (NSCLC) (medeauteur)

44


Nascholing 2011 26 feb - 4 maart 23 mei 29 juni 3-7 juli 4 juli 9 november


USCAP; San Antonio, USA Symposium en web-tv programma: Implementatie richtlijnen NSCLC/SCLC Symposium Longkankerzorg: van fatalisme naar optimisme IASCL: 14th World Conference on Lung Cancer 1e Lagerhuisdebat Longkanker 2e Nationale Kwaliteitscongres

45

8.

Publicaties Boslooper K, Laverman G. D., Van der Heide H., Tiebosch A.T., Janssen W.M. A 33-year-old man presenting with rectal ulceration and nephrotic syndrome. In: Netherlands Journal of Medicine, 2010;60(11):373.

Zecha P.J., Schortinghuis J., van der Wal J.E., Nagursky H., Van den Broek K.C., Sauerbier S., Vissink A., Raghoebar G.M. Aplicability of equine hydroxyapatite collagen (eHAC) bone blocks for lateral augmentation of the alveolar crest. A histological and histomorphometric analysis in rats. In: The International Journal of Oral & Maxillofacial Surgery 2011; 40(5):533-42. e-pub 2011:Feb. 23. Weiler ., Zengel P., Van der Wal J.E., Guntinas-Lichius O., Schwarz S., Harrison J.D., Kirchner T., Ihrler S. Carcinoma ex pleomorphic adenoma: the concept of multistep histomorphological carcingenesis is highly prognostically relevant. In: Histopathology 2011;59:741–750. Schrijvers M.L., Pattje W.J., Menkema L., Mastik M.F., Gibcus J.H., Langendijk J.A., Van der Wal J.E., Van der Laan B.F.A.M., Schuuring E. FADD expression as a prognosticator in early stage glottic squamous cell carcinoma of the larynx treated primarily with radiotherapy. In: International Journal of Radiation Oncology • Biology • Physics. 2011; Dec 28. e-pub ahead of print. Weiss J., Sos M.L., Seidel D., Peifer M., Zander T., Heuckmann J.M., Ullrich R.T., Menon R., Maier S., Soltermann A., Moch H., Wagener P., Fischer F., Heynck S., Koker M., Schöttle J., Leenders F., Gabler F., Dabow I., Querings S., Heukamp L.C., Balke-Want H., Ansén S., Rauh D., Baessmann I., Altmüller J., Wainer Z., Conron M,,Wright G, Russell P., Solomon B,. Brambilla E., Brambilla C., Lorimier P., Sollberg S., Brustugun O.T., Engel-Riedel W., Ludwig C., Petersen I. Sänger J., Clement J,Groen H., Timens W., Sietsma H., Thunnissen E., Smit E., Heideman D., Cappuzzo F., Ligorio C., Damiani S., Hallek M., Beroukhim R., Pao W., Klebl B., Baumann M.,Buettner R., Ernestus K., Stoelben E., Wolf J., Nürnberg P., Perner S., Thomas R.K..Frequent and focal FGFR1 amplification associates with therapeutically tractable FGFR1 dependency in squamous cell lung cancer. In: Science Translational Medicine. 2011; Dec. 15;2(62) 62ra93. Groen H.J., Sietsma H., Vincent A., Hochstenbag M.M., Van Putten J.W., Van den Berg A., Dalesio O., Biesma B., Smit H.J., Termeer A., Hiltermann T.J., Van den Borne B.E., Schramel F.M.. Randomized, placebo-controlled phase III study of docetaxel plus carboplatin with celecoxib and cyclooxygenase-2 expression as a biomarker for patients with advanced non-small-cell lung cancer: the NVALT-4 study. In: Journal of Clinical Oncology. 2011; Nov. 10; 29(32): 4320-6, e-pub 2011, Oct. 11. Dickinson M.G, Bartelds B., Molema G., Borgdorff M.A., Boersma B., Takens J., Weij M., Wichers P., Sietsma H., Berger R.M. Egr-1 expression during neointimal development in flow-associated pulmonary hypertension. In: The American Journal of Pathology. 2011;Nov.;179(5)2199-209, e-pub 2011, Sep.13. Hammerman P.S., Sos M.L., Ramos A.H., Xu C., Dutt A., Zhou W., Brace L.E., Woods B.A., Lin W., Zhang J., Deng X., Lim S.M., Heynck S., Peifer M., Simard J.R., Lawrence M.S., Onofrio R.C., Salvesen H.B., Seidel D., Zander T, Heuckmann JM, Soltermann A, Moch H, Koker M, Leenders F, Gabler F, Querings S, Ansén S, Brambilla E.,Brambilla C., Lorimier P., Brustugun O.T., Helland A., Petersen I., Clement J.H., Groen H., Timens W., Sietsma H., Stoelben E., Wolf J., Beer DG.,. Tsao M.S., Hanna M.,Hatton C., Eck M.J., Janne P.A., Johnson B.E., Winckler W., Greulich H., Bass A.J., Cho J., Rauh D., Gray N.S., Wong K.K., Haura E.B., Thomas R.K., Meyerson M. Mutations in the DDR2 kinase gene identify a novel therapeutic target in squamous cell lung cancer.In: Cancer Discovery. 2011; April 3;1(1); 78-89. Boelens, M.C, Gustafson, A.M., Postma, D.S., Spira, A., Lenburg, M.E., Geerlings, M., Sietsma, H., Timens, W., Van den Berg, A., Groen, H.J.M. A chronic obstructive pulmonary disease related signature in squamous cell lung cancer. In: Lung Cancer. 2011; May 72 (2):177-83. e-pub 2011, Sept.15.

46


Martini Ziekenhuis Postadres Postbus 30033 9700 RM Groningen Bezoekadres Van Swietenplein 1 Groningen Algemeen telefoonnummer (050) 524 52 45

www.martiniziekenhuis.nl

Pathologie Jaarverslag

Recommend Documents