Pathologie Jaarverslag 2012

Pathologie Jaarverslag 2012

1 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

Redactie: Janneke van Denderen Elly Fieret Corien Schröeder © 2012 Instituut voor Pathologie, VUmc, Amsterdam


Voorwoord Voor u ligt het jaarverslag 2012 van de afdeling Pathologie. Dit jaar was een jaar van vooruitgang voor de afdeling. Veel activiteiten die in 2011 zijn doorontwikkeld zijn in dit jaar afgerond. Voor het efficiënter inrichten van de diagnostiekprocessen zijn in 2012 de LEAN activiteiten verder uitgebreid. Op alle diagnostiek units zijn stasessies geïmplementeerd in de dagelijkse werkzaamheden. Ook is de nieuwe uitsnijkamer in december opgeleverd en in januari 2013 in gebruik genomen. In 2012 zijn de activiteiten tav functiebeschrijvingen en competentiemanagement verder doorontwikkeld en voor een deel in een afrondende fase. Tevens is veel werk verricht aan het ontwikkelen van HRM beleid op het gebied van ziekteverzuim en -preventie en personele aanstellingen. Opnieuw is ook veel aandacht uitgegaan naar regelmatige klantcontacten zodat snelle en adequate interactie mogelijk was. De output van het wetenschappelijkonderzoek, de afdeling heeft 145 projecten in haar beheer, heeft dit jaar geresulteerd in meer dan 300 publicaties en 12 promoties. Vele medewerkers hebben hier met veel inzet hard aan gewerkt. En de eerste stappen voor het inbedden van het wetenschappelijk onderzoek op de afdeling in een kwaliteitssysteem zijn ook gezet: een kwaliteitsfunctionaris specifiek voor researchzaken is aangesteld en een uitgebreide nulmeting bij vier researchgroepen is uitgevoerd. Deze eerste audit heeft geleid tot een inventarisatie van de bestaande situatie en tot belangrijke aanknopingspunten voor een verdere aanpak in 2013. In 2012 is ook weer veelvuldig gebruik gemaakt van You-tube en blackboard voor het aanbieden van onderwijs voor studenten. Een projectplan met als doel het flexibel en multidisciplinair inzetten van medewerkers is afgestemd op het beleid van de afdeling en de individuele behoeften. Voor de competentiegerichte opleiding is een lokaal opleidingsplan ontwikkeld dat in 2013 gefaseerd zal worden geïmplementeerd.

Gerrit A. Meijer Hoofd afdeling Pathologie


Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Organisatie ................................................................................................... 5 Hoofdstuk 2: Doelstellingen ............................................................................................... 7 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg ................................................................................................ 9 Hoofdstuk 4: Onderwijs.................................................................................................... 28 Hoofdstuk 5 Personeel .................................................................................................... 33 Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid ............................................................................ 35 Hoofdstuk 7: Infrastructuur ............................................................................................... 38 Chapter 8: Introduction ................................................................................................... 40 8.1 8.2 8.3 8.4

Oncology ................................................................................................................................ 41 Neuropathology ..................................................................................................................... 48 Cardiovascular pathology ...................................................................................................... 49 Immunology ........................................................................................................................... 50

Bijlage1: HLO/MLO stages, rondleidingen 2012 ................................................................ 82 Bijlage 2: Wetenschappelijke stages 2012 ........................................................................ 85 Bijlage 3: Personeel PA 2012 .......................................................................................... 86


Hoofdstuk 1: Organisatie Als klinisch specialisme in divisie V van VU medisch centrum heeft de afdeling Pathologie drie academische hoofdtaken:  patiëntenzorg  onderzoek  onderwijs Een beschrijving van de afdelingsorganisatie waarin deze taken tot hun recht komen wordt in dit hoofdstuk weergegeven (zie ook figuur 1). Patiëntenzorg De patiëntenzorg bestaat uit 3 sectoren met werkunits Sector 1  Histodiagnostiek  Cytodiagnostiek  Elektronenmicroscopie  Post mortale diagnostiek  Patiënten secretariaat  Fotografie Sector 2  Immunologische diagnostiek  Immunohistochemische diagnostiek  Neuropathologie  Biobank Sector 3  Moleculaire diagnostiek  Micro array faciliteit  Tumor profilering Onderzoek De vier onderzoekslijnen zijn binnen diverse onderzoekinstituten ondergebracht. Een gedetailleerd overzicht van de onderzoekslijnen wordt gegeven in hoofdstuk 8 Onderwijs Academisch onderwijs  de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc-compas)  de opleiding tandheelkunde  bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen  de masteropleiding Oncology  de masteropleiding Cardiovasculair  de masteropleiding Neurosciences  de opleiding Tandheelkunde (ACTA) Postacademisch onderwijs:  opleiding tot (gerechtelijk) patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing Beroepsonderwijs  HLO/MLO tbv analisten, informatici  nascholing post HLO/post MLO en Overig  verpleegkundigen, politie/recherche Een gedetailleerd overzicht van het onderwijs wordt gegeven in hoofdstuk 4


MT Afdeling Pathologie (afdelingshoofd + plv afdhoofd + opleider) Strategie & beleid en Kwaliteit

Bedrijfsbureau

Diagnostiek

Research

Sector 3 moleculaire pathologie

Sector 1 histodiagnostiek

Sector 2 immunologie

histotechniek

neuropathologie

moleculaire pathologie

mortuarium / obductie

immunohistochemie

tumor profiling

electronenmicroscopie

medische immunologie

*micro array/NGS faciliteit

cytologie

*biobank

cervix

long

Researchlijn neuropathologie

neurodegeneratieve afwijkingen

Researchlijn cardiovasculaire pathothologie

cardio-vasculaire ontsteking

witte stof afwijkingen en MS

Researchlijn Immunologie

MBO/HBO

Academisch

Specialisten

immune profiling

inflammatory disease profiling

colorectaal en maag

tumorimmunologie

patiëntenadministratie

medische fotografie

Researchlijn oncologie

Onderwijs

hematopathologie

*facilitair tbv research

EBV

hoofdhalstumoren

hersentumoren

melanoom

14-3-2013

Fig 1: Organogram afdeling Pathologie


Hoofdstuk 2: Doelstellingen Strategie en beleid In september is tijdens de reguliere management retraite de afdelingsstrategie besproken en vastgesteld. Een vertaling ervan wordt geformuleerd in het Management Contract 2014-2015. In het kader van (toekomstige) samenwerkingen, ontwikkelingen op het vakgebied en financiën zijn in totaal 17 gesprekken gevoerd met afdelingshoofden van VUmc specialismen. Gesproken is de met de afdelingen Heelkunde, Dermatologie, Gynaecologie, Hematologie, Longziekten, MDL, Medische Oncologie, Nefrologie, Neurochirurgie, Neurologie, Orthopedie, Urologie, Cardiologie, Inwendige Geneeskunde, Kinder Chirurgie en Immuno Genetica. Over het algemeen is men tevreden over de samenwerking met de afdeling Pathologie. De gesprekken ervaart men als prettig. Er is ook een beeld ontstaan van de wijze waarop men de alliantiegesprekken met het AMC is ingegaan en hoe men denkt te willen bezuinigen. Tevens zijn gesprekken gehouden met enkele externe klanten (Dermatologisch centrum Oud Zuid, MOHS Klinieken, Maurits Klinieken en de Nederlandse hersenbank) Voor het in kaart brengen van alle klantgegevens en contractoverzichten is CRM (Customer Relationship Management) software van Perfectview aangeschaft. Functiebeschrijvingen voor een domain expert, een MT lid en sectormanager zijn opgesteld, competentieprofielen voor het NWP zijn in de afrondingsfase. Procedures voor het monitoren en reviewen van afdelingsdoelstellingen zijn ontwikkeld. De werkgroep iTASK heeft een structuur uitgewerkt voor het invullen van acties voor vergaderingen. De werkgroep voor standaardiseren agenda’s heeft een voorstel klaar. HRM beleid is ontwikkeld. Maandelijks vind een HRM overleg plaats waarin verzuimgesprekken en aandacht voor preventie, voortgang competentie management en aanstelling nieuw personeel aan de orde komen. Leiderschap In 2012 zijn 16 projecten binnengehaald (€3,8 miljoen) Zie hoofdstuk 8 voor overzicht projecten en publicaties. Management van processen/onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek op de afdeling is gericht op de zwaartepunten van VUmc. In het kader van de ontwikkeling van een researchkwaliteitssysteem is een uitgebreide audit uitgevoerd bij 4 researchgroepen onder leiding van een aangestelde kwaliteitsfunctionaris specifiek voor researchzaken. De audit heeft geleid tot een inventarisatie van de bestaande situatie en verbeterpunten. Er is veel gaande in het kader van de alliantie met AMC. Dit betreft met name het project researchinfrastructuur (inclusief biobanking en EM faciliteit) en EVA. E.e.a. wordt besproken in de research commissie. Management van processen/patiëntenzorg De Lean stasessies verlopen goed, deze methodiek is ook geïntroduceerd bij de AIOS/pathologen. Door het over en weer bezoeken van elkaars stasessie is de verbinding tussen AIOS/pathologen en diverse units sterk verbeterd. In 2013 zal aandacht uitgaan naar het verder uitrollen van lean op de researchafdelingen. Voor het efficiënt inzetten van analisten is al een eerste aanzet gedaan. Er is een start gemaakt met het opleiden van NWPers die voor verschillende units kunnen worden ingezet (moleculaire, cytologie, histologie). In 2013 wordt dit verder uitgewerkt Een module systeem is voor het optimaliseren van de bezetting per subspecialisatie is gereed en wordt in 2013 geïmplementeerd Management van processen/onderwijs en opleiding You-tube en blackboard zijn in 2011 ingezet voor het aanbieden van onderwijs voor studenten. Hiervan is ook in 2012 veelvuldig gebruik gemaakt. Een projectplan met als doel het flexibel en multidisciplinair inzetten van medewerkers is afgestemd op het beleid van de afdeling en de individuele behoeften. Voor de competentiegerichte opleiding is een lokaal opleidingsplan ontwikkeld, dit wordt gefaseerd geïmplementeerd. In 2013 zal de opleidingsvisitatie plaatsvinden. 7 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

Management van medewerkers Veel energie is gestoken in het ontwikkelen van competenties. Het project “Ontwikkelen opleidingsplan PA op basis van het competentiemanagement’’ is nog niet geschreven. Het opleidingsplan is er wel al op aangepast, maar behoeft verbetering. In 2013 zal het competentie management worden uitgerold, dit krijgt een hoge prioriteit binnen alle agenda’s. Vier medewerkers hebben de cursus projectmatig werken gevolgd. De cursus is als zeer waardevol ervaren. Management van middelen: Een tweede tissue express en nieuwe immunostainers zijn aangeschaft en in bedrijf genomen. Voorwaarden bij de inzet van deze apparatuur zijn het monitoren van sneldiagnostiek, het verder verbeteren van de doorlooptijden en de mogelijkheid tot het koppelen aan de bestaande systemen. In 2013 wordt hieraan verder gewerkt. Een aantal interne verbouwingen zijn gepland en uitgevoerd. De nieuwe uitsnijkamer is in december opgeleverd, de ruimte voor de immunostainers is in gebruik genomen, de fotografen zijn verhuisd naar een tijdelijke werkruimte. Zie ook Hoofdstuk 8. Waardering door de maatschappij Beleid op het gebied van arbo, milieu, veiligheid en gezondheid is opgesteld. Aandacht is uitgegaan naar de nieuwe mondiale signaleringssymbolen tav risico’s en preventies. Zie ook hoofdstuk 6. Ter verbetering van de externe communicatie heeft de samenwerking met een journalist geresulteerd in een mooie afdelingsfolder “Alles draait om de diagnose” waarin het vak pathologie, onderzoek en opleiding op een duidelijke manier worden toegelicht. Er zijn plannen om de folder ook in het Engels te vertalen. Ten behoeve van het programma EVA (Elektronisch patiënten dossier VUmc AMC) is geïnventariseerd wie van de afdeling wat doet en wie er in welk gremium mbt EVA komt te zitten. In 2013 wordt de inzet van de afdeling bij het programma EVA gecontinueerd.


Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg 3.1

Jaarcijfers 2012

In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en het aantal overledenen / obducties. 2012 Afdeling

Gewogen eenheden

Equivalenten

Histo diagnostiek 3071 0 813 249 1523 3734 405 371 66 0 2109 822 1188 97 252 1029 1 0 64 237 811 2458 0 63 18 4283 12 207 1232 0 12 0

Medische Immunologie 265 0 164 3950 562 4403 232 220 4215 70 445 0 6 417 297 0 0 42 3 0 3091 602 0 8 37 51 89 0 0 0 0 0

Cyto diagnostiek 28 0 358 908 2169 115 174 268 62 0 1290 177 65 371 9 16 0 0 4 14 397 198 0 74 1 856 4 12 715 0 4 32

Aantallen Obducties

Overledenen

Dermatologie 0 0 Endocrinologie 0 0 Hematologie 4 23 Inwendige geneeskunde 22 92 Longziekten 12 43 Maag-, Lever-, Darm-ziekten 0 8 Nefrologie 2 13 Oncologie 5 36 Reumatologie 0 0 Nucleaire geneeskunde 0 0 Keel, Neus, Oor specialisme 0 7 Mondziekten, Kaakchirurgie 0 0 Neurochirurgie 0 22 Neurologie 8 65 Oogheelkunde 0 0 Plastische chirurgie 0 1 Revalidatie 0 0 Psychiatrie 0 0 Klinische genetica 0 0 Kinderchirurgie 0 0 Kindergeneeskunde 11 34 Verloskunde & Gynaecologie 75 135 Anesthesiologie 0 0 Cardiologie 13 83 Cardiochirurgie 3 7 Heelkunde 29 128 Intensive care 12 29 Orthopedie 3 4 Urologie 0 1 Fysiologie 0 0 Radiologie 0 0 Radiotherapie 0 0 Extramuraal, consulten en 8672 555 0 revisies Overigen 24 18 45 20 Basisfaciliteiten 9580 236 0 Totaal aantal eenheden 43402 9133 19214 199 751 Histo: Een toename van de hoeveelheid gewogen eenheden van 13% t.o.v. 2011. Cyto: Een stijging van de hoeveelheid gewogen eenheden van 7% t.o.v. 2011 voornamelijk veroorzaakt door extramurale aanvragers.


Aantal aanvragen cytologisch onderzoek 2012 Totaal 14.327 waarvan: a) niet gynaecologisch cytologisch onderzoek 4.014 b) door pathologen verrichte punctie 140 door derden ter beoordeling ingezonden uitstrijken 10.313 (Bevolkingsonderzoek en indicatie) Het aantal aanvragen gynaecologische cytodiagnostiek is t.o.v. 2011 (BVO en Indicatief) licht gestegen. De algemene cytologie is licht afgenomen.

Obducties Overledenen Obducties Totaal VUmc 751 199 Verpleeghuizen 129 129 Elders 59 15 Justitie 310 9 Totaal 1249 352 Het obductiepercentage (26%) is ten opzichte van 2011 met 1% gestegen.

VUmc inzendingen Medische Immunologie Aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters

2012 19214 15086 5987

Korte evaluatie: Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is in 2012 met ongeveer 6% afgenomen ten opzichte van 2011. Het aantal bepalingen en MI-equivalenten is beide met 14% afgenomen ten opzichte van 2011.

Aantallen extern medische Immunologie

2012

Totaal aantal monsters 1423 Totaal aantal bepalingen 1822 Totaal aantal MI-equivalenten 5917 Het aantal monsters en bepalingen is in 2012 ten opzichte van 2011 gestegen met respectievelijk 25% en 22%. Het aantal MI-equivalenten is gestegen met 23%.

3.2 Speciële technieken Histologie

2012

Histologisch onderzoek waarvan: Sneldiagnostiek Elektronenmicroscopisch onderzoek:  Aangeboden patiëntenmateriaal  Waarvan aangeboden experimenten Totaal afgewerkte verslagen voor diagnostiek

25861 255

Neuropathologie

2012

Neuropathologisch onderzoek, waarvan: Hersenobductie VUmc met microscopie Hersenobductie elders met microscopie Hersenbank obducties

266 76 61 129

227 26 182


Immunohistochemie Immunohistochemisch onderzoek waarvan: - Immunohistochemie - Immunocytochemie - FISH (alk, translocatie, fusie)

2012 5021 4780 214 125

Kwantitatieve technieken en tumor profilerend onderzoek Inclusief dubbeltumoren (aCGH) diagnostiek

2012

- Aangeboden patiëntenmateriaal - Morfometrie - Flowcytometrie - (Array) CGH - FISH Totaal

301 286 164 30 480

Micro-Array Micro array platform* CNP Dubbel tumoren VUmc CNP Mentale Retardatie Klinische Genetica VUmc CNP neuroblastoma AMC CNP Mentale Retardatie Portugal aCGH arrays Expressie arrays CNP=Copy Number Profiling Totaal *aantallen zijn ingezonden monsters

2012 30 687 52 210 116 108 1207

Massively Parallel Sequencing (MPS)** Amplicon Whole Exome Copy number (shallow sequencing) Whole genome (copy number + mutatie) microRNA mRNA expressie Illumina MiSeq monsters Totaal **aantallen zijn bewerkte monsters

312 8 450 1 98 0 600 1619

Totaal per jaar

2826


Moleculaire diagn. en bepalingen HPV/MSP/mutatieanalysen # Totaal aantal inzendingen

2012

Moleculaire diagnostiek, waarvan: -

-

Diagnostiek VU Medisch Centrum Oncogene virussen (oa. HPV) Complexe moleculaire diagnostiek; bestaande uit -MSI analyse -hMLH1 promotermethyleringsanalyse -mutatie analyse KRAS EGFR BRAF PIK3CA -T-celklonaliteitsanalyse -B-celklonaliteitsanalyse -weefselverwisselingsanalyse -LOH analyse

-

Extramurale zorg Oncogene virussen (oa. HPV) Complexe moleculaire diagnostiek; bestaande uit -MSI analyse -hMLH1 promotermethyleringsanalyse -mutatie analyse KRAS EGFR BRAF -T-celklonaliteitanalyse -B-celklonaliteitanalyse -weefselverwisselingsanalyse -LOH analyse Totaal

-

Researchbepalingen bovenstaande analyses (klinische trials)

452 843 totaal 340 30 173 164 48 9 16 18 16 29

1286 358 totaal 17 1 144 107 4 26 51 7 1 2705 ~12000 HPV ~3000 MSP ~150 MiSeq

#) het betreft het aantal materialen geëvalueerd, hetgeen veelal meerdere analysen (exonen, merkers ed) betreft


3.2

Vakinhoudelijke ontwikkelingen

Klinische Pathologie In 2012 is de productie van het primaire proces en de daarbij behorende extra technieken ongeveer gelijk gebleven tov 2011. Dit ondanks de bezuinigingen van de verschillende divisies op pathologie aanvragen. De uitbreiding van productie is voornamelijk afkomstig van externe klanten. Met het Amstellandziekenhuis zijn in 2012 nieuwe afspraken gemaakt. In de voorgaande jaren werd al een deel van de pathologie diagnostiek door pathologie VUmc verricht. Het overige diagnostiek deel ging naar het Antonie van Leeuwenhoek ziekenhuis. Het Amstellandziekenhuis wil in 2013 alle pathologiediagnostiek naar VUmc insturen. Er is een contract afgesloten voor 5 jaar. Dit betreft overwegend oncologische diagnostiek wat goed aansluit bij de speerpunten van de afdeling. De afdeling pathologie verwacht dan een productiestijging van circa 15% voor het hele primaire diagnostische proces. Er zijn jaargesprekken geweest met zowel de interne als de externe klanten van de pathologie. Over het algemeen zijn de klanten zeer tevreden over de geboden service. 2012 was ook het jaar waarin onze uitsnijkamer is verhuisd en grondig is verbouwd. Dit heeft geresulteerd in een prachtige ruimte waarin het prettig werken is. Er is door veel medewerkers energie gestoken om dit project te laten slagen, er werd zelfs in het (vrije) weekeind verhuisd. De realisatie van de uitsnijkamer is gevierd met een borrel en een etentje voor de “ verhuizers”. De overige verbouwing van de afdeling ligt op schema. Voor de nieuwbouw zijn, ondanks vele onduidelijkheden over de voortgang, verschillende vlekkenplannen gemaakt onder leiding van Branko Bakker, stafadviseur. Onze kwaliteitsfunctionaris Elly Fieret, heeft een drukke tijd gehad om de CCKL visitatie voor te bereiden en in goede banen te leiden. De afdeling is weer voor 2 jaar goedgekeurd. Alle kritiekpunten van de vorige visitatie zijn opgepakt en opgelost. Het kwaliteitssysteem werk nu voor ons en is geïntegreerd in onze werkwijze. Daphne de Jong is in 2012 officieel aangesteld met het specialisme hematopathologie. Met Daphne is het expertise niveau voor de hematodiagnostiek naar een hoger niveau getild. Vanuit het AvL heeft zij verschillende klanten van buiten meegenomen waarvoor wij nu de consulten behartigen. Er is een aparte FISH/CISH unit opgezet onder leiding van Katja Jordanova en Marja Ramkema. Het aantal bepalingen is uitgebreid en de logistiek rondom de bepalingen is sterk verbeterd. Aan de bedrijfsvoering van het primaire proces is in 2012 nog verder gesleuteld. De doorlooptijden worden regelmatig gemonitord en besproken en vallen nog steeds binnen de gestelde grenzen van oa de sneldiagnostiek. Er werd gewerkt aan een opzet voor een uniforme monitoring voor productie en doorlooptijden, dit zal in 2013 verder worden uitgewerkt. Er is een 2e Tissue Express aangeschaft om de bedrijfsvoering nog meer aan te passen aan de vragen vanuit de kliniek, in 2013 zal dit apparaat in gebruik genomen worden. De aanbesteding van de nieuwe immunostainers is in 2012 afgerond evenals de eerste validaties. De pathologen hebben een nieuw modulesysteem uitgewerkt. Het doel hiervan is te voldoen aan de verplichting voor de opleiding van AIO’s en het focussen op specialisatie binnen de pathologie. Maaike Bleeker heeft hier, analoog aan het modulesysteem van het AMC, het initiatief in genomen en veel werk verzet. De protocolmodules voor mamma en colon verslagen in PALGA, zijn in gebruik genomen, conform de landelijke richtlijnen. LEAN management is in 2012 uitgerold binnen bijna alle diagnostische units. In 2012 hebben de LEAN coaches Martin Waagemans en Ellen Duijnhouwer hierin een grote rol gespeeld. Het werken met LEAN is vooral erg goed ontvangen door medewerkers op de werkvloer. Er zijn al verschillende verbeteringen gerealiseerd door het werken met LEAN zo is bv de zoektijd van blokjes en coupes is spectaculair gedaald. Het MT heeft ook zijn eigen LEAN bord er is een begin gemaakt met LEAN in de bespreking met de divisiemanager. Ook vanuit de research en de arts-assistenten komen spontane vragen over de mogelijkheid met LEAN te gaan werken. De afdeling is gevraagd een presentatie voor de Raad van bestuur te houden.


Immunohistochemie In 2012 is er zeer veel aandacht geweest voor het vervangen van het immunostainer-”wagenpark”. Dit is gegaan middels een traject van Europese aanbesteding hetgeen een grote hoeveelheid werk met zich heeft meegebracht, ten eerste in het opstellen van beoordelingscriteria, ten tweede in het (blind) vergelijken van verschillende stainers door verschillende pathologen en tenslotte in de validatie van ALLE antilichamen die op het laboratorium gebruikt worden voor de uiteindelijk gekozen stainer. Als neveneffect is de lijst van antilichamen nog eens kritisch doorgenomen en opgeschoond. Ook zijn de verschillende diagnostische panels nog eens kritisch tegen het licht gehouden. Een ander aspect dat in het afgelopen jaar meer aandacht heeft gekregen is de kwaliteit, in de slipstream van de CCKL-visitatie. Dat heeft geleid tot een herwaardering van de prioriteiten, waarbij kwaliteitszorg meer nevengeschikt is aan patiëntenzorg, immers zonder een “gegarandeerde” kwaliteit is een snelle uitslag van weinig waarde. Zodoende is er een schema gemaakt van reguliere SOP-herzieningen. Ook de invoering van LEAN heeft kwaliteitsverhogend gewerkt. Op gebied van de productie is er enige wisseling, met overall een min of meer gelijkblijven van de productie. Er is in 2012 de nodige tijd gestoken in het opzetten en valideren van een aantal nieuwe FISH/CISH bepalingen (Her2Neu, EGFR, t(14;18), t(8;14), Alk1 en Bcl-6), die nu alle lopend zijn Een en ander heeft de unit veel verbetering gebracht, zij het dat de werkdruk erdoor niet bepaald verlaagd is. Parelsnoer De afdeling Pathologie verzamelt voor de BED en de IBD parel weefsels en faeces. In 2012 is er een nieuwe parel voor de pancreas bij gekomen. Op dit moment is de parel in een opstart fase. Voor deze parel gaat er weefsel verzameld worden. Maandelijks hebben de parels binnen het VUmc een coördinatoren overleg. In dit overleg wordt de voortgang en eventuele problemen en of knelpunten met de parels besproken. Het afgelopen jaar is op de 8ste etage een biobank VUmc ruimte gerealiseerd. In deze ruimte staan -80 vriezers waar o.a. parelsnoer materiaal van de afdeling pathologie in ligt opgeslagen. Het betreft hier feaces samples die sinds 2011 worden ingezonden door de IBD parel. Inmiddels zijn er meer dan 1000 faeces samples opgeslagen. In 2012 is de IBD parel, naast het verzamelen van biopten en faeces, gestart met het verzamelen van resectie materiaal. Het betreft paraffine en stikstof ingevroren materiaal. Data van de parels worden ingevoerd in Promise. De laboratoria voert gegevens in andere bestanden (Excel, Itemtracker, e.a.) in. Deze bestanden worden ingelezen in Promise. Vanuit Promise worden de verzamelde gegevens aan de landelijke database aangeboden. Tot op heden is het nog niet tot uitgifte van materialen gekomen, alleen uitgifte van data. Moleculaire Pathologie In het laboratorium voor Moleculaire Pathologie worden moleculair biologische technieken uitgevoerd ter ondersteuning van de routine pathologie diagnostiek. De moleculaire diagnostiek vervult in toenemende mate een belangrijke rol binnen de pathologie. Met behulp van state-of-the-art (moderne) technieken worden moleculaire karakteristieken van weefsels en cellen bepaald. Deze technieken maken het mogelijk de pathologie diagnostiek te verfijnen. Bijvoorbeeld kunnen bepaalde moleculaire karakteristieken van tumoren doorslaggevend zijn bij de keuze voor een bepaalde “targeted” therapie bij kankerpatiënten. Kenmerkende voorbeelden zijn EGFR gen mutatie in longkanker en BRAF gen mutatie in melanoom. De moleculaire karakteristieken kunnen direct in coupes microscopisch zichtbaar gemaakt worden (in situ hybridisatie) of aangetoond worden in uit het weefsel geïsoleerd DNA of RNA, dit laatste vaak met behulp van de PCR techniek en aanvullende uitleesmethodieken zoals sequentie- of fragmentanalyse. De moleculair diagnostische bepalingen in de pathologie worden uitgevoerd binnen een CCKL-geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Om de kwaliteit te waarborgen neemt het laboratorium voor deze moleculaire bepalingen deel aan verscheidene externe kwaliteitsrondzendingen. Deze rondzendingen garanderen een continue controle op kwaliteit en efficiëntie van de bepalingen. Het laboratorium voor Moleculaire Pathologie heeft als doel hoogwaardige state-of-the-art en innovatieve moleculaire diagnostiek te leveren met een zo kort mogelijke doorlooptijd. Ter voorbeeld, in 2012 hebben wij voor de frequent aangevraagde EGFR- en KRAS-bepalingen een doorlooptijd (tussen ontvangst materiaal en versturen van de uitslag) gerealiseerd van gemiddeld 5 werkdagen (waarbij >65% binnen 6 werkdagen, >95% binnen 8 werkdagen). Het vakgebied is sterk in ontwikkeling. Lopend translationeel onderzoek levert steeds nieuwe kandidaat biomarkers. Het is van belang dat de pathologie adequaat reageert op deze ontwikkelingen, en inspeelt op 14 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

deze dynamiek met vernieuwende moleculaire pathologie. De uitdaging zit in het kosteneffectief, multi-target analyseren (oa. gecombineerde mutatieanalyse en genamplificatie analyse van alle partners van de Ras-Raf-MEK-ERK en PI3K-Akt pathways) met een snelle doorlooptijd, gebruik makend van een steeds kleinere hoeveelheid patiëntmateriaal (biopten of cytologie i.p.v. resecties) met veelal een steeds lager aandeel targetcellen. In 2012 is hiertoe onderzoek geïnitieerd betreffende optimale DNA extractie uit gering uitgangsmateriaal en parallelle analyse van multiple targets op basis van Massively Parallel Sequencing (MPS) met behulp van de MiSeq (Illumina).

Medische Immunologie Organisatie en personeel De unit Medische Immunologie is ingebed in de sector Immunologie. Na het formele afscheid in 2010 van prof.dr. R.J. Scheper als sectorhoofd, is gewerkt aan een werkzame nieuwe sector-structuur waarin onderzoeksresultaten hun toepassing vinden in het diagnostisch proces. De unit Medische Immunologie onderhoudt hiertoe nauwe banden met de onderzoeksgroepen binnen deze sector, zodat researchmatig ontwikkelde technieken en 'know how' snel gevalideerd en geïmplementeerd kunnen worden. Hiertoe werd samengewerkt met Michiel Pegtel (EBV Exosomes in SLE) met de groep van Cor Verwey (Molecular Immune Profiling) en met Tanja de Gruijl (Tumor Immunology Profiling) Dit jaar werd verder vorm gegeven aan de stafopbouw van de unit Medische Immunologie, mede gezien de pensionering van Mary von Blomberg per 1 december 2012. De leiding van de unit werd overgedragen aan Ingrid van Hoogstraten. De twee kandidaten in opleiding tot MI (Kyra Gelderman en Hetty Bontkes) volgden externe stages en cursussen conform het opleidingsplan, en draaiden daarnaast mee in het diagnostisch proces, deels op het MCA deels op het VUmc. De voortgang van de opleiding wordt vastgelegd in een landelijke data base (ePASS-Maastricht). Er werd dit jaar verdere invulling gegeven aan hun individuele opleidingsprofiel ('Coeliakie en autoimmuunziekten' en 'Cellulaire bioptanalyses' resp.). De profilering sluit aan bij het coeliakie consortium project (CDC2) waarop dit jaar 4 promovendi aangesteld waren (Sjoerd Bakker en Roy van Wanrooij (tot sept 2012 en Petula Nijeboer vanaf aug 2012, via de MDL en Sascha Gross op PA). Daarnaast werkt een Indonesische tandarts, Dessy Rachmawati aan haar promotieonderzoek op het gebied van metaalexpositie in de mondholte in relatie tot autoimmuunziekten en allergie. Op het laboratorium moesten we afscheid nemen van Herma Windmuller en sprong Elise van Haastert deels bij. Stagiairs in 2012 waren Daniel Drop (HLO: Aviditeit van coeliakie gerelateerde antistoffen), Esther Marchal (HLO: Glutenintolerantie bij het paard), Magda Baroud (Biomedisch Ma: TLR4 triggering door metaalzouten) en Ilze Scheurwater (Biomedisch Ma: Markers bij refractaire coeliakie). Vanaf maart 2012 is systematisch gewerkt aan de invoering van Lean: er was een intensieve 5S actie en de stasessies zijn inmiddels gemeen goed geworden en worden als zeer functioneel ervaren. In het kader van een 5S actie en ter voorbereiding op biobank registratie is het N2 vat is opgeschoond en overgezet; de gegevens over de monsteropslag zijn gedigitaliseerd. Techniekontwikkelingen en onderzoek De installatie geschiedde van de Phadia 250, een platform, waarop een groot aantal diagnostische testen geautomatiseerd uitgevoerd kan worden en dat direct gekoppeld gaat worden aan Sympathy. In de loop van het verder jaar werden tal van testen gefaseerd gevalideerd op dit apparaat. Voorjaar 2013 wordt het systeem direct gekoppeld aan Sympathy. Ook werd een nieuwe 8-kleuren flowcytometer (Gallios) geplaatst in april. Deze vernieuwing betekent een belangrijke stap op het gebied van tumoren andere immunomonitoring. Qua vernieuwing van diagnostische testen werd dit jaar verder gewerkt aan de updating van functionele en fenotypische typering van lymfocyten in het kader van verdenking immuundeficiëntie. (o.a. CVID, 22q11 deletie). Het fenotyperingspakket is erop gericht maximale informatie te verkrijgen over de T en B cel ontwikkeling van een patiënt. Daartoe dienen ook de proliferatie tests met mitogene stimuli voor zowel T als B cellen en met antigeen, nu gemeten aan de hand van CFSE-labeling en flowcytometrie, in plaats van 3 E H-thymidine inbouw. (Het radioactiviteitslab 3 49 is derhalve ontmanteld) Aan de klinische validatie van deze protocollen wordt momenteel gewerkt. In de coeliakie diagnostiek werden dit jaar de antistoffen tegen gliadine, gedeamideerd gliadine (DGPA-test), en transglutaminase overgezet en gevalideerd op de Phadia 250. In het kader van de nieuwe ESPGHAN richtlijn, waarin bij sterk positieve transglutaminase- en endomysium-antistoffen met passend HLA-DQ-type en kliniek de coeliakiediagnose gesteld kan worden zonder biopt, werd een landelijk validatietraject beëindigd, waarin de waarde van de DGPA-test ter vervanging van de EMA bij 100 nieuwe coeliakiediagnoses op kinderleeftijd werd geëvalueerd. Ook werd de HLA-DQ typering bij coeliakiepatiënten


retrospectief geëvalueerd en gepubliceerd i.s.m WKZ Utrecht en werd bijgedragen aan de validatie en publicatie van een DQ-typeringstechnieken in het Diakonessenhuis Utrecht (I. van Hoogstraten)

Onderwijs Naast het begeleiden van bovengenoemde stagiaires werden op de unit korte stages Medische Immunologie verzorgd in het kader van de opleiding Klinische chemie, Infectiologie, Medische microbiologie en Pathologie. Door de medisch immunologen werd voorts bijgedragen in de vorm van colleges aan de Ba cursussen ‘Humane pathologie’, ‘Autoimmuunziekten en allergie’ en ‘Toegepaste Immunologie’, de Ma cursussen ‘Immunity and disease’ en ‘Clinical immunology’ en het wetenschappelijk focus onderwijs (WFO) ‘Immunologie en infectie’ aan geneeskundestudenten. De Ma cursus ‘Immunity and disease’ evenals de genoemde WFO cursus werden goeddeels ook georganiseerd en gecoördineerd door MI. Daarnaast werden verschillende praktische workshops (Reumaserologie, coeliakiediagnostiek, flowcytometrie) op het MI laboratorium verzorgd. Op landelijk niveau werd bijgedragen aan de kwaliteit van het postdoctorale immunologieonderwijs en de opleiding MI/transplantatie-immunologie, alsmede aan de integratie van deze opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria (BME von Blomberg als lid van de COR, NVvI, van de opleidings cie FMLS en bestuurslid SMBWO). Het opleiderschap MI werd per 1 aug 2012 overgenomen door van Hoogstraten, heeft Gelderman plaatsgenomen in de abstract review commissie voor het jaarlijks NVvI symposium en is Bontkes toegetreden tot de COR. Micro-arrays en massively parallel sequencing (MPS) Een facilitaire unit voor tumor genoom analyse is sinds 2001 ondergebracht bij de afdeling Pathologie onder leiding van dr. Bauke Ylstra. De ‘tumor genoom analyse’ is gericht op de ontwikkeling en implementatie van technieken die het mogelijk maakt de specifieke eigenschappen van tumoren te herkennen teneinde behandeling op maat mogelijk te maken. De facilitaire unit is technisch gericht en onderscheidt zich op dit moment met name op het gebied van ontwikkeling en implementatie van laboratorium en bioinformatische kennis om genoom breed chromosomale afwijkingen en mutaties te kunnen detecteren en analyseren in het bijzonder vanuit klinisch formaline gefixeerd materiaal. De faciliteit is betrokken bij een breed scala aan (inter-)nationaal onderzoek en streeft voordurend naar het up to date brengen van deze innovatieve genomische technieken. De gepersonaliseerde geneeskunde is in hoge mate afhankelijk van genetische en genomische tests, zoals het massively parallel sequencing (MPS), ookwel next generation sequencing NGS genoemd. In 2011 is de Illumina® MiSeq Personal Sequencer aangeschaft om snelle doorlooptijden te kunnen garanderen, hetgeen essentieel is voor implementatie van MPS in de diagnostiek In 2012 hebben wij de Illumina® MiSeq Personal Sequencer verder ontwikkeld voor toepassing in de diagnostiek voor die gepersonaliseerde geneeskunde, met name voor long en colon kanker. Implementatie in de dagelijkse praktijk van de pathologie is voorzien voor 2013. Ook voor de research heeft de faciliteit in 2012 een groot spectrum van MPS toepassingen geimplementeerd exome, amplicon en chromosomaal copy number sequencen vanuit uit archief materiaal (formaline gefixeerd en parrafine ingebed; FFPE). Vooral de isolatie van kwalitatief goed DNA is daarbij een belangrijk onderdeel. Protocollen voor het isoleren van DNA en RNA uit klinisch materiaal worden afgestemd op hun toepasbaarheid MPS. Sinds 2012 wordt het overgrote deel van de samples die bij de faciliteit binnenkomen geanalyseerd met behulp van MPS. Naast het MPS, ondersteunt de faciliteit nog steeds het gebruik van “dual color” arrays van de firma Agilent voor het analyseren van DNA veranderingen, gen expressie, methylatie en voor ChIP-on-chip toepassingen. Personeel is opgeleid in het gebruik van MPS en protocollen zijn geoptimaliseerd voor klinisch materiaal. Tevens is personeel aangetrokken en opgeleid voor het verwerken en stroomlijnen van grote hoeveelheden data die het MPS genereerd.. Data analyse en data opslag Tumor genoom analyse door middel van MPS ontwikkeld zich razendsnel met steeds dalende kosten, hogere kwaliteit, flexibele capaciteit, langere sequentielengte, hogere snelheid, kleinere apparatuur, lagere input hoeveelheden en vooral steeds meer data. Deze oplopende hoeveelheid data stelt hoge eisen aan de IT en vergt steeds verdergaande automatisering. Anderzijds schept dit ook nieuwe mogelijkheden en inzichten om de genomen van tumoren en tumorenseries te onderzoeken.


Ons data-analyse team, in samenwerking met de Klinische Genetica en Klinische Epidemiologie en Biostatistiek binnen het VUmc en de wiskunde afdeling van de VU, heeft zich in eerste instantie gericht op de data-analyse van DNA afwijkingen en mutaties. Verschillende analyse mogelijkheden zijn inmiddels gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften zoals, “Cancer Informatics”, “Bioinformatics” en ”Biostatistics” etc. Om de data analyse te vereenvoudigen is een gebruikersvriendelijke webapplicatie ontwikkeld; “OnlineR”, waar iedereen binnen het VUmc gebruik van kan maken. Tevens is een commercieel analyse pakket aangeschaft “Nexus”, dat de interpretatie van genomische profielen sterk vereenvoudigd en prachtig visualiseert. Tenslotte is in 2012, samen met de IT afdeling, een data opslag oplossing tot stand gekomen in de vorm van Information as a Service (IaaS) Minimale DNA input Een steeds terugkomende uitdaging is dat de hoeveelheid klinisch materiaal vaak beperkt is. Vaak is de hoeveelheid niet toereikend om voldoende DNA (> 1ug) te isoleren voor een optimaal MPS resultaat. Er wordt daarom steeds gezocht naar methoden om met minder materiaal te kunnen werken. In 2012 is onderzocht wat de minimale hoeveelheden DNA input zijn om MPS amplicon analyses uit te kunnen voeren, zonder kwaliteit verlies. Momenteel kunnen we werken met een DNA hoeveelheid equivalent aan 1 paraffine coupe og naaldbiopt. Implementatie van de copy number analyse in de diagnostiek 1) Internationale samenwerking voor diagnostiek van mentale retardatie (humane genetica) Mentale Retardatie patiënten uit de Minho regio (Braga, Portugal) worden op het VUMC gescreened met behulp van arrayCGH, datainterpretatie wordt in Portugal uitgevoerd. 2) Intramurale samenwerking voor diagnostiek van mentale retardatie (Klinische Genetica VUmc) Mentale Retardatie patiënten worden op het VUmc ism met de facilitaire unit van de Pathologie en de Klinische Genetica uitgevoerd Voor deze diagnostiiek wordt de arrayCGH techniek toegepast, datainterpretatie wordt binnen de Klinische Genetica uitgevoerd. 3) Metastase of tweede primaire tumor? Vooral bij long is de kans op een dubbel tumor vrij groot (ca. 10%) ArrayCGH blijkt zeer goed toepasbaar om een tweede primaire tumor te onderscheiden van een metastase welke is ontstaan uit een eerdere tumor. Dit is belangrijke informatie voor de keuze van behandeling. Sinds 2006 wordt deze techniek toegepast voor de diagnostiiek van dubbeltumoren binnen het VUmc.. De afdeling longziekten stuurt nu gemiddeld 50 cases per jaar voor diagnostiek. Inmiddels ligt er zoveel data dat er ook in de rapportage sterke verbeteringen mogelijk zijn. Hier wordt op dit moment veel aandacht aan gegeven. 4) Neuroblastomen Voor de behandling van pediatrische patienten met een neuroblastoom is het van belang snel en goed te kunnen bepalen of er amplificaties zijn van het n-MYC gen op chromosoom 2, danwel deleties van (delen van) chromosoom 1. Deze afwijkingen worden efficient en snel bepaald met behulp van arrayCGH. Deze analyses worden uitgevoerd in opdracht van en samenwerking met het AMC. Daarbij gaat het om ca. 50 samples op jaarbasis


In de figuur een representatief voorbeeld van chromosomale copy number afwijkingen bij een laag gradig glioom (hersentumor). Gebruik werd gemaakt van DNA geisoleerd uit klinisch (FFPE) materiaal. De chromosomale afwijkingen zijn bepaald met behulp van kwantitatieve massively parralel sequencing (MPS). Op de horizontale as wordt de chromosomale positie weergegeven in baseparen, gemeten is op 170.000 posities. Op de vertikale as de afwijkingen tov het humane referentie genoom. Afwijkingen zijn extra of ontbrekende stukken chromosoom tov het referentie genoom (een normaal sample is niet nodig). Als er in de tumor een normaal aantal chromosomen aanwezig is, zoals voor de chromosoom 4, zien wij meetpunten rond de nul lijn. Extra stukken chromosoom in de tumor geeft meetpunten die duidelijk boven de nul lijn, zoals voor chromosoom 3te zien is. Als er stukken chromosoom missen, worden meetpunten gezien onder de nul lijn, zoals voor chromosoom 10 te zien is. In dit voorbeeld is tevens eeen amplificatie van het gen EGFR waarneembaar (chromosoom 7) en een focale homozygote deletie (chromosoom 9). De kosten van het bepalen van chromosomale copy aantallen met behulp van MPS zijn slechts de helft van die met de arrayCGH procedure. De MPS methode is even robuust en geeft dezelde resolutie. (Figuur met dank aan KWF beurs VU2009-4470).


3.3

Prestatie indicatoren

3.3.1


Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. Hiertoe zijn procesindicatoren benoemd. In dit hoofdstuk worden de indicatoren per onderdeel aangegeven. Doorlooptijden histologie, cytologie, obducties De doorlooptijden van TVU, TAM en BVO liggen ruim boven de norm, de doorlooptijden van CVU en BVU zijn stabiel en binnen de norm. De doorlooptijden van de SVU-nummers zijn verbeterd tov 2011 norm

100

2010%

80

2011%

60

2012%

40 20 0 TVU

TAM

CVU

BVO

BVU (6wd) SVU (VD) SVU (DD) SVU (VD) SVU (DD) kids kids

Rapporten

Normen

TVU (VUmc) TAM (Amstelland) CVU (incl Amstelland) BVO (Bevolkingsonderzoek)

80% in 6 werkdagen 80% in 6 werkdagen 80% in 3 werkdagen 80% in 10 werkdagen 80% in 6 werkdagen / 80% in 10 werkdagen

BVU (Indicatief) Obducties kinderen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Obducties volwassenen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose

100% in 6 werkdagen 80% in 30 werkdagen 90% in 4 werkdagen 80% in 30 werkdagen


Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek

2011

2012

Totaal aantal

24183

25861

Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie

1579

1707

Revisies t.b.v. derden (patiënt is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op)

2038

1624

251

441

320 20 (6%)

255 11 (4%)

Aantal geen diagnose

2011 4268 165 Waarvan 26 (16%)

2012 4.014 140 Waarvan 28 (20%)

Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant Totaal

277 10 287

236 8 244

Interne revisies Concordant Discordant Totaal

4 18 22

5 15 20

2011 4.046 6.204 10.250

2012 3.805 6.508 10.313

2011 81% 95%

2012

98%

99%

81% 96%

81% 95%

Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%)

Algemene cytologie Inzendingen Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie

Cervix cytologie Inzendingen Aantal Bevolkingsonderzoek Aantal Indicatie totaal Doorlooptijden gerealiseerd Rapporten CVU-nummers (alg cytologie) BVO-nummers (Bevolkingsonderzoek) BVU-nummers (Indicatief)

Normen 80% in 3 werkdagen 80% na 6 werkdagen 80% in 10 werkdagen 80% in 6 werkdagen 80% na 10 werkdagen

82% 95%

Korte evaluatie: De doorlooptijden zijn op niveau gebleven.


Doorlooptijden Moleculaire pathologie De Moleculaire Pathologie hanteert normdoorlooptijden gerekend vanaf ontvangst van het materiaal op de unit tot uitslag van de moleculaire test. Voor bepalingen die naar elders (o.a. MMI) worden doorgestuurd kan geen normdoorlooptijd worden gehanteerd (d.w.z. niet in eigen beheer). De normdoorlooptijd ten aanzien moleculaire bepalingen is vastgesteld op 10 werkdagen. In 2012 was 99% van alle moleculaire testen, onafhankelijk van de aard van het materiaal, binnen 10 werkdagen afgerond. Voor een specificatie van de doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1A (cytologie) en 1B (histologie). Om aan de toenemende vraag naar en diversiteit aan moleculaire bepalingen te kunnen (blijven) voldoen - met waarborging van de kwaliteit en de doorlooptijd van de bepalingen - is optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek (oa. processtroomlijning, LEAN, robotisering) alsmede behoud van expertise en goed opgeleid personeel noodzakelijk. Dit heeft de continue aandacht van de unit Moleculaire Pathologie.

MPAA)strijken details 2012 B) histologisch materiaal. Figuur 1A en 1B. Doorloop perDoorlooptijd moleculaire test. cytologisch materiaal; A.

20 18

Doorloop (werkdagen)

16 14 12 10

99% in 10 dagen

8 6 4 2 0

HPVEXT

HPVGYN

HPV TRIA

Doorlooptijd Biopten MPA 2012

B.

25

Doorloop (werkdagen)

20

15

10 MPA test doorloop 100% in 10 dagen

5 Overall 92% in 10 dagen

0 BLK/B-T-ce l/GLIO

MSI

BRAF EGF

EGFRKR

KRAS

PCR-HPV

Figuur 1A en 1B. Doorloop per moleculaire test: A) cytologisch materiaal; B) histologisch materiaal.

Doorlooptijden Tumorprofilering In het laboratoria van de unit Tumor Profilering (TP) worden testen uitgevoerd ter ondersteuning van de routine diagnostiek m.b.t. kwantitatief pathologische technieken. Met behulp van morfometrische, stereologische en DNA technieken (DNA flow cytometrie) worden weefselkenmerken gekwantificeerd die bijdragen aan de verfijning van de diagnose. De karakteristieken worden bepaald met behulp van semi geautomatiseerde apparatuur, QProdit en worden uitgevoerd binnen een CCKL-geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Het beleid binnen de PA is er steeds meer op gericht, indien de werkdruk dit toelaat, dat de pathologen, daar waar mogelijk, bepaalde analyses i.e. bepalingen in eigen beheer zullen en kunnen uitvoeren. 21 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

Dit ontlast het laboratorium. Er is een productiedaling in de analyses te zien (zie tabel). De verwachting voor 2013 is, bij continuering van huidige invulling en mogelijkheden, dat de productie ongeveer hetzelfde zal blijven t.o.v. de getallen uit voorgaand jaar. Naast de TP diagnostiek wordt intensief samengewerkt met de unit MA-f, MPA en IMH op gebied van verbetering diagnostiek analyses in respectievelijk dubbeltumorendiagnostiek, MSI, ontwikkeling Next Generation Sequencing (NGS) en TMA analyses. Van de beschikbare 1.0 fte momenteel, wordt gemiddeld 0.7 fte ingevuld t.b.v. alleen diagnostiek. De overige inzet wordt mede bepaald t.a.v. samenwerking en ondersteuning voor (translationeel) onderzoek, maar ook unitmanagement tezamen met onderhoud van het kwaliteitsysteem en verdere implementatie van LEAN binnen de unit en onderzoeksgroep. Het unit TP streeft naar een doorlooptijd van tenminste 80% van de aanvragen in 6 dagen (zie figuur 1). De gemiddelde doorlooptijd (de tijd tussen ontvangst materiaal en versturen van de uitslag) over 2012 bedroeg 2,81 (patiëntendagen). In 2011 was dit 1,51 (zie figuur 2).

Fig 1.: Percentage aanvragen gereed verdeeld over het aantal patiëntdagen.

Fig 2.: Gemiddelde doorlooptijd


3.3.2 Klachtenmanagement 2012 In 2012 heeft de afdeling pathologie meerdere klachten, incidenten en (MIP) meldingen op het gebied van patiëntenzorg, arbo, milieu, veiligheid en gezondheid gemeld, ontvangen en behandeld. Het aantal meldingen in 2012 DIM

Waarvan MIP

Sympathy

Overig

Pathologie

5

5

3670

3

Pathologie tav derden

1

1

Derden tav Pathologie

7

1

MIP Er zijn 7 MIP meldingen ingediend bij de MIP commissie VUmc. Dit betrof vermissing van biopten tijdens transport van externe locatie naar de afdeling Pathologie, materiaal verwisseling tijdens registratie, uitboeken en / of verslaglegging en de procedure ontvangst en in behandeling nemen van consulten en revisies die niet goed verloopt. Een operatiepreparaat heeft een week in de koelkast op de OK gestaan en eenmaal ontstond vertraging in de diagnostiek door een communicatiefout. Alle meldingen zijn intern besproken en geanalyseerd. Preventieve acties zijn geïmplementeerd. DIM Zeven DIM meldingen tav de Pathologie zijn door derden kenbaar gemaakt. Bij twee meldingen is de afdeling niet actief betrokken, maar heeft wel kennis genomen: het betreft een klacht van een nabestaande omtrent een niet gevoerd gesprek en kwijtraken van materiaal. De meldingen waarbij de afdeling wel betrokken is betreffen: vertraging in de diagnostiek door miscommunicatie met de inzender, vertraging in de aanvraag van revisiemateriaal, het retourzenden van consult/revisie materiaal en een materiaal verwisseling elders. Deze meldingen zijn besproken met betrokkenen. Alle meldingen zijn intern besproken en geanalyseerd.. Incidentmeldingen SymPathy Via SymPathy worden kleine en grote afwijkingen in de procesgang laagdrempelig geregistreerd als incident. Het aantal incidentmeldingen in SymPathy betrof 3670 tegenover 1815 meldingen in 2011. Van deze meldingen is 14% van algemene aard, 62% wordt gemeld door de cytologie, 12% door de histodiagnostiek, 3% door de medische immunologie, 7% door de immunohistochemie en 1% door de vakdeskundigen. De obductie unit, moleculaire pathologie, neuropathologie, biobank en patiëntensecretariaat melden samen 1% van de hoeveelheid incidenten. Het aantal meldingen is tov 2011 nagenoeg gelijk gebleven, met uitzondering van de cytologie meldingen die gestegen zijn met ruim 300%. De oorzaak hiervan is de afspraak om incidenten die gerelateerd zijn aan administratieve onvolkomenheden consequent te melden ten einde te analyseren en verbeteracties te starten. De unit immunohistochemie is in 2012 gestart met melden. De afhandeling van de incidenten is direct geëffectueerd. Overig De overige, arbo gerelateerde klachten (3 meldingen) waren divers van aard en betroffen een spatincident, een lift storing en een uitglijd incident bij de histologie. De afhandeling van deze klachten is in overleg met derden gerealiseerd.

3.3.3 Externe kwaliteitscontroles cq.-rondzendingen 2012 In landelijk en Europees verband heeft de afdeling in 2012 deelgenomen aan rondzendingen, verzorgd door de SKML (Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek), WIHC (Werkgroep Immunohisto en cytologie), UK Neqas, QCMD (Quality Control for Molecular Diagnostics) en ESP (European Society of Pathologie) met als doel de kwaliteit van de verschillende diagnostische laboratoriumbepalingen te waarborgen en te beoordelen.


Histologie Schmorl, Perls ijzerkleuring, PAS, PAS-D, Gomori, EVG, Perls ijzerkleuring: Alle kleuringen waren goed te beoordelen en scores zijn conform de meerderheid van de deelnemende laboratoria. Verdere acties ter verbetering waren niet noodzakelijk. Cytologie algemeen PAP en MGG: Resultaten goed. De tweede rondzending is via email ingestuurd (7 januari 2013) ivm interne ICT problemen (overgang naar Brandnew) Hierdoor is deelname aan deze rondzending niet gelukt. Immunohistochemie Her2Neu/IHC (2x), Her2Neu/CISH (2x), ER (2x), cocktail P63/AMACR , AMACR, CK34be12. CD3, CD5, CD20, CD23, Cycline D1. CD56, Synaptofysine, Chromogranine A. CD10, MUM1, BCL-6 en TdT. De resultaten komen overeen met de resultaten van de meerderheid van de deelnemende laboratoria. Bij enkele markers waren er verschillen in de sterkte van aankleuring, adequate acties zijn genomen. Werkgroep Immunohisto- en Cytologie (WIHC) 2012 Bcl-6, Cycline D1, Chromogranine A en CD56 Geen acties. Veranderingen in analyseprocedures worden gecommuniceerd in het pathologen overleg. SKML Moleculaire Pathologie BRAF MP1. Deze rondzending betrof mutatie analyse van BRAF op 5 formaline-gefixeerde, paraffineingebedde samples. De resultaten zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Tevens een 100% correcte genotyperingsscore. Acties: geen. Doorgaan conform bestaande, hoge kwaliteitsstandaard. QCMD 2012 Human Papillomavirus DNA EQA Programme HPV detectie en typering op 9 Cytec (Thinprep) cytologische materialen. De resultaten van de rondzending, welke in november 2012 plaatsvond, zijn nog niet bekend. ESP KRAS Regional Quality Assessment scheme KRAS mutatieanalyse op 10 formaline-gefixeerde, paraffine-ingebedde tumoren. De resultaten van de rondzending, welke in oktober 2012 plaatsvond, zijn nog niet bekend. Medische Immunologie Collageenziekten: ANA, DNA, ENA, ACA resultaat goed Reumafactoren: RF, CCP resultaat goed, het rapport van okt’12 is nog niet ontvangen. Orgaanspec AIZ: AMA, SMA, IFA, PCA, TA, TBII resultaat goed Coeliakie: AGA, ARA, EMA, TTG, DSA resultaat goed. Het rapport van de tweede rondzending is nog niet ontvangen ANCA: ANCA-IFT, PR3, MPO, GBMA resultaat goed Diabetes: GAD, ICA resultaat goed. Het rapport van de tweede rondzending is nog niet ontvangen. Lymfocyten subsets BAL resultaat goed APS: ACA, B2GP1 resultaat goed. Het rapport van de eerste rondzending is nog niet ontvangen AA (Sanquin/Erasmus MC) resultaat goed

Internationaal Medische Immunologie: Lymfocyten subsets (UK Neqas) resultaat goed HLA-B27 (UK Neqas) resultaat goed Samenvattend, in 2012 is door de unit Moleculaire Pathologie wederom met goed gevolg geparticipeerd in verscheidene externe QA (quality assessment) schema’s, zowel landelijke als internationale schema’s.


3.3.4 Klinische pathologische samenwerking In 2012 zijn er wederom gesprekken geweest met de klinische afdelingen en onze klanten buiten VUmc. De afdeling vindt het belangrijk om in contact te blijven met onze “klanten” zowel binnen als buiten VUmc. De afdeling pathologie vindt het belangrijk te anticiperen op de klinische klanten die in feite de richting van de pathologie binnen VUmc bepalen. In deze interactieve gesprekken is gevraagd om feedback over de service die de afdeling levert, de koers van de klinische afdelingen in de toekomst, samenwerking met het AMC, de toekomstwensen/eisen tav de pathologie en de financiën. Ook met de klanten buiten VUmc werden dergelijke gesprekken gevoerd. Over het algemeen werden de gespreken positief ervaren en bleek men erg tevreden over de service van de pathologie. De afdeling pathologie verzorgd veel klinische besprekingen die een onderwijs of patiënten gerelateerd karakter hebben. De laatste jaren neemt het aantal veelal wekelijkse multidisciplinaire besprekingen sterk toe. In 2012 is deze workload in kaart gebracht. De MDO’s zorgen mede voor een sterk verhoogde werkdruk voor de pathologen. In de nabije toekomst moet hiervoor een oplossing gezocht worden, bv het in rekening brengen van extra kosten. Naast de diagnostiek is er een grote interactie tussen de kliniek en de research afdeling van de pathologie. Diagnostische vraagstellingen vanuit de kliniek worden vertaald naar onderzoeksvragen die via projecten worden uitgevoerd binnen de afdeling. Ook biedt de afdeling pathologie de mogelijkheid voor de kliniek om naast de diagnostische- ook research gerelateerde pathologiebepalingen te verrichten. Via het intranet kunnen daarvoor de zg Biobank uitgifte protocol formulieren (BUP formulieren) worden ingevuld die via de research commissie en de diagnostiekcommissie worden beoordeeld op vraagstellig, haalbaarheid en kosten. In 2012 is er meer structuur gekomen in de routing van aanvragen. Ondertussen is het bij de kliniek steeds meer bekend geworden om aanvragen te doen middels het BUP formulier. De afdeling pathologie kan zo beter anticiperen op de inzet van materieel en personeel voor research doeleinden.

3.4

Medische Immunologie 2012

3.4.1 Externe kwaliteitsrondzendingen 2012 In 2012 werd geparticipeerd in verschillende landelijke SKML-rondzendingen op het gebied van autoimmuunserologie en lymfocytentypering; de resultaten waren goed (zie tabel). Rondzending

Testpakket

IA

Collageenziekten

ANA, DNA, ENA, ACA

IB

Reumafactoren

RF, CCP

IIA

Orgaan specifieke AIZ

VII

Resultaat

Actie

Status

Datum

Mei ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Okt ‘12

Nov ’12

Goed

Mail naar expertiselab ivm vraag bovengrens test

In beh.

Mei ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Okt ‘12

Rapportage nog niet ontvangen

Sep ‘12

Mei ‘12 AMA, SMA, IFA, PCA Nov ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Okt ‘12

Goed m.u.v. IFA

Contact met firma over IFA-ELISA

In beh

Apr ‘13

Mei ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Apr ‘13

Nov ‘12

Raportage nog niet ontvangen

TA, TBII

IIB

Datum

AGA, ARA, EMA, TTG, DSA

Mei ’12

Goed

Coeliakie

Nov ‘12

Raportage nog niet ontvangen

ANCA

ANCA-IFT, PR3, MPO, GBMA

Mrt ‘12

Goed

1x sample hertest ter bevestiging

Afgeh.

Okt ‘12

Sep ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jan ‘13

Geen

In beh.


IX

Diabetes

Apr ‘12

Goed

Okt ‘12

Nog geen rapportage ontvangen

Jan ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Sep ‘12

Mrt ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Sep ‘12

Mei ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Sep ‘12

Jul ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jan ‘13

Sep ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jan ‘13

Okt ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jan ‘13

Mrt ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jun ‘12

Sep ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Nov ‘12

Jun ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jan ‘13

Nov ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Jan ‘13

Mrt ‘12

Nog geen rapportage ontvangen

Apr ‘12

Goed

Geen

Afgeh.

Apr.’13

ACA, B2GP1

Sept ‘12 Goed

Geen

Afgeh.

Apr.’13

Nov ‘12

Goed

Geen

In beh.

AA

Okt’ 12

Goed

Geen

Afgeh.

GAD, ICA

Lymfocyten subsets (UK Neqas)

X*

XII

HLA-B27

XIV

BAL

ECAT*

APS

Sanqiun/ Erasmus MC

AA

Mail naar expertiselab sturen ivm spreiding in resultaten ICA

In beh.

Jan ‘13

Tabel: SKML rondzendingen

Overig


3.4.2

Incidentenmeldingen 2012 Omschrijving

2012

Aantal rapporten

7456

Klacht/Melding van derden (externe aanvrager) Klacht/melding (interne aanvrager) Fout bij registratie Incident tijdens verwerking Materiaal uit kliniek onjuist aangeleverd Fout in (geautoriseerd) verslag Vertraagd ter autorisatie Overig Materiaal vanuit KCL onjuist aangeleverd Materiaal vanuit elders onjuist aangeleverd Materiaal vrijdag na 15.00 op het lab Vertraagd aangeleverd door transportdienst

17 2 24 5 22 14 10 5 32 14 4 3


Hier dient vermeld te worden dat uitsluitend patiëntmonster gerelateerde klachten als incident geïnventariseerd worden in SymPathy. Wat betreft andere klachten vanuit de kliniek (zie o.m. klanttevredenheidsonderzoek 2005) staat voor de MI nog steeds op de voorgrond dat de kliniek niet kan zien of er van een patiënt reeds onderzoek is aangevraagd. De webview- functie in SymPathy zou hier uitkomst moeten bieden, maar is nog steeds niet operationeel. Daarnaast levert de vindbaarheid van Medisch Immunologische uitslagen in Mirador vaak problemen op. 3.4.3 Doorlooptijden 2012 Elk maand is de doorlooptijd van de medisch immunologische diagnostiek vastgesteld. In de maanden april, november en december 2012 is niet voldaan aan de gestelde norm (80% binnen 10 werkdagen). In deze maanden was resp. 73%, 78% en 75% van de verslagen afgerond binnen 10 werkdagen. De reden voor de overschrijding is o.a. de validatie en implementatie van een nieuw apparaat en technische problemen met een bepaling. Daarnaast is het laboratorium onderbezet waardoor tegenslagen moeilijk op te vangen zijn. In de overige maanden van 2012 is wel voldaan aan de gestelde norm. Over heel 2012 is 78% van de verslagen binnen 10 werkdagen afgerond. De gemiddelde doorlooptijd over heel 2012 bedroeg 7,64 werkdagen.

Totaal 2005

Doorlooptijden MI 2005 t/m 2012

Totaal 2006

% Aanvragen

Totaal 2007

100

Totaal 2008

90

Totaal 2009

80

Totaal 2010

70

Totaal 2011

60

Totaal 2012

50 40 30 20 10 0 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Werkdagen tussen binnenkomst en autorisatie

3.4.4

Organisatorische bijdrage aan kwaliteit (buiten VUmc)

Vanaf 2007 functioneert het VUmc MI lab als nationaal verzend- en expert-lab voor coeliakieserologie binnen de SKML. In dit kader worden tweemaal per jaar rondzendingen verzorgd en geëvalueerd. Ook werden er dit jaar diverse presentaties gegeven aan medisch immunologen en klinisch chemici m.b.t. de nieuwe richtlijn voor coeliakie diagnostiek, zowel interntionaal verband als binnen het VUmc. In het kader van landelijke kwaliteitsbewaking werd deelgenomen aan externe CCKL audits van ziekenhuislaboratoria (vakdeskundige: IMW.vanHoogstraten als lid van de commissie visitatie en accreditatie van de NVvI).


Hoofdstuk 4: Onderwijs De afdeling Pathologie biedt diverse typen onderwijs aan: academisch onderwijs en onderwijs aan HLO en MLO studenten. Daarnaast verzorgt de afdeling de opleiding tot patholoog en diverse postacademische cursussen.

4.1

Academisch onderwijs

De afdeling pathologie verzorgt academisch onderwijs in  de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc Compas)  de opleiding tandheelkunde  bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen  de masteropleiding Oncology  de masteropleiding Neurosciences  de opleiding tot patholoog en medisch immunoloog  postacademisch onderwijs

4.1.1 Onderwijs in de opleiding geneeskunde In 2010 is de herziene versie van de bachelor van het nieuwe curriculum (VUmc Compas B10) van start gegaan. De studiestof is nu beter verdeeld over de opleiding en is er onder andere naar gestreefd om de studiestof zodanig aan te bieden dat hele studieboeken worden gebruikt in de opleiding in plaats van losse hoofdstukken. De afdeling heeft een belangrijke rol gespeeld bij de herverdeling van deze studiestof. Prof. dr. W. Mooi is semestercoördinator van het eerste semester van het tweede bachelor jaar. Voorts is hij cursuscoördinator van de cursus Schade, afweer en herstel (VUmc Compas B10, lid van het bachelorraad en van de facultaire opleidingscommissie. Het tweede bachelor jaar is in september 2011 gestart met VUmc Compas B10. Binnen de vernieuwde cursus Schade, afweer en herstel (in B05: Ontwikkeling en Ziekteleer) is GoogleDocs geïntroduceerd bij de studieopdrachten, en wel om intensief online samenwerken tussen studenten mogelijk te maken. Het vergde aanpassing van zowel studenten als tutoren, maar is in hoofdlijnen positief beoordeeld. Met kleine aanpassingen is besloten dat het nu centraler binnen de studieopdrachten in het curriculum wordt ingezet. Online pathologieonderwijs via YouTube, verzorgd door professor Mooi, vindt in toenemende mate aftrek (meer dan 5000) aanzet werd gemaakt met de voorbereiding van een online database van basaal geneeskundig studiemateriaal werd voorbereid: deze is inmiddels operationeel (https://open.vu.nl).


Een overzicht van het pathologie onderwijs in de bachelor (B) en Master (M) opleiding wordt in onderstaande tabel weergegeven. Jaar B1 B1 B1 B1 B1 B2

Cursus / Stage Huid en Afweer Bouw en Bewegen Homeostase Circulatie en Volumeregeling Leergroepen Schade, afweer en herstel (B10)

B2 B2

Arbeid, leefstijl en gezondheid (B05) Ouder worden (B05)

B2

Capita selecta (B05)

B2

Wetenschappelijk Focusonderwijs Immunologie en Infectie

B2

B3

Wetenschappelijk Focusonderwijs Oncologie Leergroepen Stationsexamen Semester 2.1 Hematologie, oncologie en infectiezieken Vaten en luchtwegen

B3

Spijsvertering en stofwisseling

B3 M1 M1 M1

Stationsexamen Heelkunde Psychiatrie, neurologie Ouderengeneeskunde, pathologie

B3 M1 CU’91

Honourprogram Wetenschappelijke stage Keuzecoschappen

B2 B2 B2 B3

Onderwijsactiviteit college college college College tutorschap college practicum organisatie college

Uren / belasting 1 3 2 2 280 9,5 16 208 5

college practicum colleges practicum organisatie college practicum begeleiding college organisatie tutorschap examineren organisatie practicum practicumleider practicum practicumleider college practicum examineren practicum practicum obductie voor- /nabespreking Stage- en scriptiebegeleiding Stage- en scriptiebegeleiding Begeleiding

3 8 4 4 208 11 18 18 10 24 420 25 832 42 32 34 8 8 16 96 30 30 156 117 132 912 30

4.1.2 Onderwijs in de opleiding Tandheelkunde De afdeling Pathologie verzorgt een aantal colleges en practica voor studenten tandheelkunde en mondhygiëne van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Prof. dr. Bloemena en Prof. dr. van de Waal geven dit onderwijs vorm. Jaar 1 1

Cursus Introductie Blok infectie en ontsteking

2 4

Mondhygiënisten Mastercursus

Onderwijsactiviteit college college practicum college college

Uren 1 12 12 16 10


4.1.3 Onderwijs in de opleiding Biomedische Wetenschappen (BMW) De afdeling Pathologie verzorgt in verschillende jaren onderwijs voor studenten BMW. Deze opleiding wordt georganiseerd door de Faculteit Aard- en Levenswetenschappen (FALW) van de Vrije Universiteit. Dr. R. Steenbergen coördineert het onderwijs voor de opleiding BMW vanuit de afdeling Pathologie. Zij is coördinator van de cursussen Ziekteleer (gezamenlijk met dr. F. van Kemenade) en Oncologie (gezamenlijk met afd. Oncologie en KNO). Daarnaast is zij lid van de opleidingscommissie van de opleiding. De nieuwe 6-weekse cursus ‘Ziekteleer: van ontsteking tot kanker’ heeft in het collegejaar 2011-2012 voor het eerst plaats gevonden (ter vervanging van de 4-weekse Pathologiecursus). De cursus is redelijk succesvol verlopen. Er zijn vanuit de evaluaties een paar aandachtspunten voor volgend jaar. De keuzecursus Oncologie krijgt steeds meer interesse. Dit jaar hebben 136 studenten de cursus gevolgd. Jaar B2

Cursus Ziekteleer

B3

Toegepaste immunologie

B2

Oncologie

M 1-2

Stage- en scriptiebegeleiding

Onderwijsactiviteit college practicum mortuariumbezoek college examineren college studieopdrachten begeleiding

Uren 35 8 3 3 3 25 12 912

4.1.4 Onderwijs in de masteropleiding Oncology De masteropleiding Oncology bestaat uit 2 jaar. In de eerste maanden van het eerste jaar worden 4 verplichte cursussen gevolgd. Daarna hebben de studenten de keus uit een groot aantal keuzecursussen en lopen zij 2 stages. Prof. dr. G.A. Meijer heeft zijn functie als programmaleider van de master Oncology per 1 januari 2011 overgedragen. Prof. dr. P.J.F. Snijders is lid van de opleidingscommissie, coördineert de cursus Oncogenesis en samen met prof. dr. J. Middeldorp de keuzecursus Viral Oncogenesis. mw. dr. I.M.W. van Hoogstraten is cursuscoördinator van de cursus Immunity and Disease. Dr. R.J.A. Fijneman en prof. dr. P. Wesseling coördineren de cursus Tumor Biology and Clinical Behaviour. Dr. E. Hooijberg is cursuscoördinator van de cursus Innovative tumor therapies. Participatie van de afdeling Pathologie in de master Oncology Jaar M1

Cursus Oncogenesis

M1

Tumor biology and clinical behaviour

M1

Immunity and Disease

M1

Innovative tumor therapies

M2

Keuzecursus Viral Oncogenesis

M1-2

Stages / Scripties

Onderwijsactiviteit college werkgroep organisatie college research proposal journal club organisatie college organisatie college organisatie college organisatie begeleiding

Uren 11,5 11 104 7 28 18 208 14 208 12,5 104 6 104 195

4.1.5 Onderwijs in overige Research Masteropleidingen De afdeling patholgie verzorgt onderwijs in de researchmaster Cardiovascular, de researchmaster Neurosciences en de master Biomedical sciences. Prof.dr. J.W.M. Niessen coördineert de cursus Remodelling of the circulatory system.


Jaar M1

Master Cardiovascular

M1

Neuroscience

Cursus Remodelling of the circulatory system Clinical Neuroscience

M1

Biomedical Sciences

Clinical Immunology

Vorm college organisatie college practicum college

Uren 9 208 11 6,5 4

4.1.6 Opleiding tot patholoog en medisch Immunoloog De afdeling pathologie leidt jaarlijks een groot aantal AIOS pathologie op. Bijlage 3 (Personeel) geeft een overzicht van de AIOS die bij de afdeling in opleiding zijn. Mevrouw dr. J. Muris en dr. C. Meischl rondden in 2011 hun opleiding af. Op landelijk niveau wordt bijgedragen aan de kwaliteit van de medische immunologie/ transplantatie immunologie opleiding en de integratie van de opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria. Dr. B.E.M. von Blomberg is lid van de commissie opleiding en registratie (COR) van de Nederlandse Vereniging voor Immunologie en de opleidingscommissie van de Federatie Medisch Laboratorium Specialisten. 4.1.7 Postacademisch onderwijs Dr. J. Beliën organiseerde de cursus In the footsteps of Antoni van Leeuwenhoek (3 - 7 oktober 2011) van de onderzoekschool oncologie Amsterdam (OOA). Deze cursus telde 16 deelnemers. Prof. dr. W.J. Mooi is gastdocent voor de opleiding tot Oncologieverpleegkundige van de AmstelAcademie. In 2012 heeft hij hiervoor 4 uur college gegeven. 4.2

Hoger- en middelbaar laboratoriumberoepsonderwijs

4.2.1

Middelbaar laboratoriumonderwijs (MLO) de

de

de

In totaal zijn 5 MLO 3 /4 jaars leerlingen op de afdeling geweest. Voor ons nieuw was dat we een 4 jaar stagiaire kregen van het MBO Radius College uit Breda, wat geen onverdeeld succes is gebleken. Voorlopig zullen wij geen stagiaires meer van deze school aannemen vanwege het lage niveau van m.n. de de cytologie. Eén 4 jaars leerling niveau 4 is klaar voor de arbeidsmarkt. In 2012 zijn de werkveldoverleggingen met ROC Amsterdam gestaakt omdat er geen behoefte voor is vanuit de school. De opleiding is redelijk uitontwikkeld en informatie verstrekking gaat via een andere weg als daar zich de noodzaak voor aandient. 4.2.2

Hoger laboratoriumonderwijs

Het onderwijs aan HLO studenten bestond uit colleges, practica en stagebegeleiding. Opleiding / richting Hogeschool Leiden, CLSM en beeldbewerking

Vorm college practicum stage begeleiding

Diverse hogescholen

Uren 2 8 516 de

In 2012 heeft de afdeling pathologie 25 stagiaires van de Hogescholen geplaatst. Het betrof hier 20 4 jaar de studenten en vijf 3 jaar studenten. Waarvan één de “minor Kwaliteit” deed bij Elly Fieret en Erik van Aalst. de Veertien 4 jaar studenten zijn klaar voor de arbeidsmarkt. Er zijn op verzoek rondleidingen gegeven. 4.2.3

Website en stageboek

In het najaar van 2011 is de hele Pathologie website en ook de stage website aangepast, in 2012 is dit niet gewijzigd. Het aanmeldformulier werkt prettig evenzo het gemeenschappelijke emailadres: [email protected]. Medio 2013 zal de stage website weer geüpdate moeten worden omdat diverse namen niet meer kloppen en dito opdrachten vervallen zijn. Ook is het goed om überhaupt regelmatig de website te vernieuwen zodat de webpagina bij zoeken via Google meer bovenaan zal staan bij zoekopdrachten.


4.2.4

Activiteiten tbv. het voortgezet onderwijs

Op 13 april In 2012 is één rondleiding gegeven aan 9 leerlingen in het kader van de lab experience day VUmc georganiseerd door Arbeidsmarktcommuicatie VUmc samen met ROC Amsterdam, NOVA college en Hogeschool InHolland. Hierbij zijn VMBO scholieren uitgenodigd om kennis te maken met de functie klinisch analist binnen de afdelingen van het VUmc. 4.2.5

Diverse rondleidingen

T.b.v. de MBO-V opleiding zijn twee rondleidingen en/of een presentatie gegeven over de Pathologiedoor Wim Vos 4.2.6

Promotie activiteiten

In 2012 is niet deelgenomen aan promotie activiteiten vanwege de kosten en personele bezetting. Het nut van bijv. labcareer-events is niet te bewijzen. Wel is een flyer in ontwikkeling over de Pathologie.


Hoofdstuk 5 Personeel 5.1 Inleiding In 2012 had de afdeling Pathologie te maken met de VUmc brede vacaturestop. Van zowel het personeel op de 1e als de overige geldstromen werden meerdere contacten niet verlengd en er werden geen vaste contracten voor onbepaalde tijd afgesloten. Er zijn afspraken gemaakt ten aanzien van “flexibel” personeel ten opzichte van vaste contracten. Van het NWP op de 1e geldstroom heeft 5% een tijdelijk contract. Per unit varieert het aantal tijdelijke contracten van 0 tot 20%. In 2012 werden geen vaste aanstellingen meer gegeven. Voorts werd - daar waar expertise dit toeliet - personeel tussen de verschillende units uitgewisseld. Daarnaast heeft de afdeling te maken gehad met zwangerschapsverlof en enkele langdurige zieken waarvoor geen vervanging kon worden ingezet. Ook werden ten behoeve van de Mohs kliniek personeel op locatie ingezet. Hiervoor werd door de Mohs kliniek wel betaald maar er was geen mogelijkheid om deze plaats ook daadwerkelijk op te vullen met een extra analist. 5.2 Verzuim De druk op het personeel is verder toegenomen. Het ziekteverzuim toont een lichte stijging ten opzichte van 2011. Het ziekteverzuim van de afdeling pathologie is nog steeds laag en onder de gestelde norm van divisie V.

4,00% 3,50% 3,00% 2,50% kortverzuim 2,00%

langziek gravida

1,50% 1,00% 0,50%

ec

ov

20 12 /D

20 12 /N

20 12 /O ct

20 12 /S ep

20 12 /A ug

20 12 /J ul

20 12 /J un

20 12 /M ay

20 12 /A pr

20 12 /M ar

20 12 /F eb

20 12 /J an

0,00%

Kort verzuim 2012 is gemiddeld 2,72%, lang verzuim 2012 0.30% en gravida in 2012 is gemiddeld 0.85% Naast de inzet ten behoeve van de diagnostiek werd ook personeel van de 1e geldstroom ingezet voor de uitvoering van projecten van klanten buiten de afdeling. Dit werd in 2012 met behulp van de invoering van de systematiek van de zogenaamde Biobank uitgifte protocollen (BUPs) inzichtelijk gemaakt Er werden prioriteiten gesteld in de werkzaamheden op de verschillende units: -

Patiëntenzorg kwam op de 1e plaats; de doorlooptijden zijn constant gebleven zowel intern als voor klanten buiten VUmc. Dit is van groot belang geweest o.a. voor de sneldiagnostiek en voor het (waarschijnlijk) continueren van de contracten die extern zijn afgesloten (bv Amstelland ziekenhuis).

-

Er is tot nader order geen uitbreiding van formatie gekomen op de histologie om bijvoorbeeld pathology assistants (cf physician assistants in de pathologie) aan te stellen voor hun specifieke taak. Zij kunnen een cruciale rol vervullen binnen het diagnostiekproces en daarmee de logistiek sterk verbeteren en de pathologen ontlasten op het gebied van uitsnijden.

-

De afdeling Pathologie is vanaf 2011 als pilotafdeling begonnen met de invoering van LEAN dat VUmc breed aandacht heeft. LEAN past goed in de visie die de afdeling heeft met betrekking tot optimalisering 33 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

van bedrijfsvoering en de internalisering van het CCKL kwaliteitssysteem. Twee LEAN coaches hebben geassisteerd bij het invoeren van LEAN. Een groot deel van de afdeling betrokken bij de patiëntenzorg is LEAN gaan werken. Het invoeren van LEAN heeft echter een groot offer van de afdeling gevraagd vooral voor de inzet van personeel. In 2013 zijn de LEAN coaches niet langer inzetbaar voor de afdeling Pathologie. Er zal dus extra personeel moeten worden ingezet om LEAN verder uit te rollen en te borgen in het werkproces. -

In 2012 is geïnvesteerd in de uitrol van competentiemanagement omdat wij van mening zijn dat de invoer hiervan een bijdrage kan leveren aan het optimaal inzetten (multitasking, vergroten en verbreden van inzetbaarheid unit overstijgend) en het scholen van goed opgeleid personeel.

-

Het kwaliteitssysteem is gebruikt als sluitpost; bij de CCKL visitatie in juni 2012 is gebleken dat onvoldoende tijd is geïnvesteerd in het incorporeren en bijhouden van het kwaliteitssysteem. Dit punt moet extra aandacht krijgen omdat anders de CCKL accreditatie in het geding kan komen. Dit is des te meer van belang omdat dit een “critical selling point” is voor de acquisitie van externe opdrachten.  De afdeling Pathologie heeft zich voorgenomen om te investeren in een meer professionele bedrijfsvoering om te concurreren met PA laboratoria in de regio. Uit bovenstaande blijkt duidelijk dat er niet verder kan worden bezuinigd op personeel. Dit zal consequenties gaan hebben voor de uitvoer van diverse (verbeter) projecten, kwaliteit en dus ook voor de patiëntenzorg. Dit is absoluut niet gunstig en ongewenst in een tijd dat een flexibele bedrijfsvoering nodig is om te concurreren in de regio en er een alliantie VUmc en AMC op handen is.

In 2012 is een compacte personele begroting gemaakt voor 2013 waar in ook de extraproductie van het Amstellandziekenhuis is meegenomen. Deze begroting is door de divisie goedgekeurd. Aanstelling voor extra personeel ivm het contract met het Amstellandziekenhuis werd deels geëffectueerd. Dit maakt het mogelijk om de in 2011 opgeleide pathassers in 2013 te gaan inzetten. In 2012 werd een nieuw hoofd voor het patiëntensecretariaat aangesteld met de benodigde competenties om leiding te geven aan deze unit. Daarnaast werden er ook nieuwe secretaresses aangesteld door uitbreiding van formatie en vervanging In 2012 is een reorganisatievoorstel voor de obductie-unit aan de OR voorgelegd. Het voorstel voor reorganisatie is voortgekomen uit diverse veranderingen binnen en buiten de afdeling pathologie. Met name het uitbesteden van het overledenenvervoer door de verpleegafdelingen is een belangrijke reden om te reorganiseren. Dit heeft begrijpelijk, voor grote onrust onder de obductieassistenten gezorgd. De afdeling gaat er vanuit dat er in 2013 meer duidelijkheid komt voor de medewerkers. Onder leiding van Menno Pronker (coach) werden in 2012 competentieprofielen van elke functie binnen de pathologie vastgesteld. Dit was een afdelingsbreed project waaraan alle medewerkers een bijdrage hebben geleverd. Mbv deze profielen kunnen jaargesprekken aan de hand van de competenties gehouden gaan worden. Verder kunnen de competentieprofielen behulpzaam zijn voor werving en selectie van nieuwe medewerkers. Er werd maandelijks een HRM overleg gehouden met Ellen Koomen HRM assistent, de sectormanagers, Erik Hooijberg vanuit de research, Ellis Barbé vanuit het MT en de P&O adviseur. Hier werden verschillende HRM procedures uitgewerkt in SOPs waaronder het ziekteverzuim. Daarnaast werd maandelijks HRM overleg gehouden met het afdelingshoofd. In 2012 kwam het sociaal medisch team verschillende keren bijeen om individuele medewerkers zo nodig te bespreken. Het doel van het SMT is om de leidinggevenden te ondersteunen bij de begeleiding van problemen met individuele medewerkers en uitval van medewerkers zoveel mogelijk te voorkomen. Het SMT heeft zich in 2012 een start gemaakt om meer gericht naar preventie van uitval van medewerkers te kijken bv door het opstellen van protocollen en het houden van verzuimgesprekken. De samenwerking met de P&O adviseur Bob Hoezen, de bedrijfsarts dr. Ackema en het maatschappelijk werk vertegenwoordigd door Hilde Bleichrodt is in 2012 zeer prettig verlopen. 5.3 Jubilea 12,5 jaar in dienst Martine Reijm


Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid 6.1 Inleiding Het arboteam is in 2012 viermaal bij elkaar geweest. De arbeidsomstandigheden binnen de afdeling blijven een punt van aandacht; zo ook in 2012. In hoofdstuk 7 (Infrastructuur) wordt verslag gedaan van de (huidige) ontwikkelingen op ruimte gebied. Andere belangrijke gebeurtenissen in 2012 op het gebied van Arbo, Milieu en Veiligheid zijn: 6.2 Beleid Veranderende wetgeving en diverse veranderingen in de werkomstandigheden maken het noodzakelijk het arbo, milieu en veiligheidsbeleid te herzien. Het arboteam heeft, gelet op het VUmc arbo en milieu beleid, hiervoor een aantal interne en externe aandachtspunten opgesteld die als input hebben gediend voor een hernieuwd meerjarenbeleid t/m 2017: wet en regelgeving mbt risico en preventie op het gebied van persoonlijke veiligheid en gevaarlijke stoffen, biologische veiligheid en GGO, ergonomie/RSI en patiëntprivacy. 6.3 Bedrijfsveiligheid Naar aanleiding van een TB besmetting is de discussie gestart omtrent de medewerkerveiligheid en een regelmatige controle op besmetting. In samenwerking met de adviseur infectiepreventie is specifiek gekeken naar de TB beschermingsmiddelen in de uitsnijkamer en naar de werkomstandigheden ter plaatse. Advies is gevraagd aan de werkgroep TB preventie VUmc over de juiste preventieve maatregelen, de doelgroep en de risico’s. In februari heeft de RIE update plaatsgevonden, de risico’s op besmetting zijn hierin niet meegenomen. Voor de in december opgeleverde, nieuwe uitsnijkamer zal een nieuwe RIE worden aangevraagd waarin deze risico’s wel worden geanalyseerd. De actiepunten uit RIE betroffen een foutief geplaatste zuurstof detectiemeter, het kunnen melden van veiligheids incidenten en klimaatproblematiek op de unit cytologie. In 2012 hebben zich wederom enkele uitglijdincidenten voorgedaan. De gladde vloer 1e verdieping op het histologie lab, de aangrenzende gang en uitsnijkamer was hiervan de oorzaak. Regelmatige preventieve reiniging van de vloeren, wat in 2011 is ingezet, is niet afdoende gebleken. Op in het oog springende locaties zijn extra signaleringsborden geplaatst. In verband met de implementatie van het Globally Harmonized System, waarbij de bestaande risico’s, preventies en signaleringen voor het werken met chemicaliën zijn herzien, zijn twee informatiesessie georganiseerd door een technisch medewerker van de dienst Arbo en Milieu. Informatieposters zijn gedistribueerd op de afdeling en geleidelijk wordt overgegaan op nieuwe stickers voor zelf bereidde reagentia. In het kader van de herziene bedrijfsnoodorganisatie van VUmc heeft de afdeling een eigen ontruimings- / calamiteiten plan opgesteld. De afdeling heeft vijf BHV-ers, drie zijn primair oproepbaar voor het CCA (bij ernstige calamiteiten ook voor het ziekenhuis) en twee BHV-ers zijn oproepbaar voor het ziekenhuis (bij ernstige calamiteiten ook voor het CCA). Alle BHV-ers zijn getraind en gekeurd voor hulpverlening met adembescherming en allen hebben in 2012 een herhalingscursus gevolgd. In 2013 worden twee nieuwe medewerkers als BHV-er opgeleid. 6.4 Ergonomie en RSI Nadat 2011 in het teken heeft gestaan van het bekend maken binnen de afdeling van het bestaan van ergocoaches is 2012 vooral ook een jaar geweest van documenteren. Een standaard formulier is opgesteld voor adviesaanvraag, tevens is het proces voor aanvraag en afhandeling in kaart gebracht. Om de beleving van de ergocoach te onderzoeken is begin 2012 een enquête gehouden onder de medewerkers van de afdeling. Uit deze enquête is gebleken dat zo’n 60% van de ondervraagden de ergocoaches niet voldoende zichtbaar vind. Zo’n 45% gaf aan niet te weten wie de ergocoaches zijn. Op verzoek zijn 12 werkplekonderzoeken (in 2011 nog 18 onderzoeken) uitgevoerd op diverse units met als doel het verbeteren van de arbeidsomstandigheden van de individuele werknemer. Opvallend was dat de 35 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

werkplekbezoeken dit jaar een langere nasleep kenden (bezoeken aan de AMD en/of aanvullende bezoeken/evaluatie) in vergelijking met 2011. Naast de werkplekonderzoeken is voor de unit histologie een knelpuntenlijst gemaakt. Naar aanleiding hiervan zijn een aantal nieuwe stoelen besteld, oude stoelen afgevoerd en een aantal voetenbankjes geplaatst. Er is een capisco stoel op proef geplaatst en een in hoogte verstelbare microtoomtafel is in gebruik genomen. Tevens zijn eerder afgeschreven voetenbankjes, een ergonomische muis en documentstandaard van eigenaar gewisseld. Ioniserende Straling Naar aanleiding van nieuwe brandwerende eisen t.a.v. Radionuclid-laboratoria (RNL) is tijdens een bouwkundige inspectie (2011) geconstateerd dat RNL ruimte 3E49 niet aan de nieuwe eisen voldeed. E Daarop is besloten 3 49 af te keuren en te sluiten voor deze specifieke (RNL) werkzaamheden. De eisen betreffen met name het gebruik van open stralingbronnen tritium en chroom 51. Eventuele experimenten met tritium en chroom51 konden worden uitgevoerd bij de afdeling Moleculaire Cel Biologie (MCB). Indien nodig ( afhankelijk van maximum toegestane hoeveelheden aldaar) zal deze afdeling haar vergunning(en) hierop moeten aanpassen. E

Omdat er op het RNL 3 9 geen stralingswerkzaamheden meer mogen worden uitgevoerd is besloten de ruimte als laboratorium te ontmantelen en gereed te maken voor inrichten van kantoorruimte. Om dit te kunnen bewerkstelligen is een vrijgave van deze ruimte noodzakelijk. Voor deze vrijgave is een plan van aanpak conform kern energie wet (KEW) opgesteld. De eindrapportage is opgesteld door de stralingshygiënist van de afdeling PA i.s.m. AMD en voor akkoord vrijgave naar de straling bescherming eenheid VU/VUmc (SBE) verstuurd. Na SBE akkoord zal de ruimte kunnen worden vrijgeven en worden verbouwd naar kantoor. Overige (gesloten) stralingbronnen bij de afdeling betroffen röntgen apparaten. Met het afkeuren en afvoeren van de ‘C-boog’ naar de afdeling Fysica Medische Techniek i.s.m. de SBE heeft de afdeling PA geen (open en gesloten) stralingbronnen meer in bezit en gebruik. I.s.m. met de afdeling Radiologie zijn afspraken gemaakt m.b.t. eventueel gebruik van (mobiele) rontgen apparatuur. Bediening zal i.o.m. met de radiologie door personeel van de unit fotografie Pathologie worden uitgevoerd. De persoonsgebonden dosismeters voor de fotografen blijven voor hen gehandhaafd. 6.5 Biologische veiligheid GGO Schoonmaak en afval Naar aanleiding van het laatste inspectiebezoek zijn een aantal maatregelen ter verbetering getroffen: de procedure voor de schoonmaakregeling is doorgelicht en opnieuw geactualiseerd naast de UN code 3291 voor aangeven van GGO afval worden op het SZA vat ook locatie en afdeling aangegeven de destructie (afval) emmer op locatie CCA2.04 BAC lab wordt definitief vervangen door kleine SZA vaten. Protocol afval en afvoer blijven ongewijzigd Audit Op ML-II locatie 2de etage is een interne audit uitgevoerd door de Biologische Veiligheids Functionarissen. (BVF) Het doel was toetsing van de zogenoemde aandacht formulieren uit het handboek GGO VUmc. De aangegeven aanbevelingen zijn overgenomen en bepaalde voorzieningen i.e. hoofd entree zijn beter ingericht. Dergelijke specifieke ML- audits worden in de toekomst gecontinueerd. E N.a.v. een brand inspectie in laboratorium ruimte 3 49 is gebleken dat deze ruimte niet definitief als ML ruimte was afgemeld door de AMD. Dit alsnog uitgevoerd en bevestigd door de AMD. Opslag en beleid Biobank beleid mbt opslag van GGO materiaal ontbreekt nog. N.a.v. hiervan zal de Biobank in 2013 een eigen beleid ontwikkelen conform de GGO regelgeving en richtlijnen van klinische materiaal. Omdat er geen fysische controle is van de bacteriën die gebruikt worden voor GGO kunnen alleen nog DNA stocks worden bewaard en opgeslagen m.b.t. GGO. De opslag en fysische controle van bacteriën in en m.b.t. GGO, (glycerolstocks) voor zover nog aanwezig op de afdeling, vallen direct onder de verantwoordelijkheid van Verantwoordelijk Medewerker (VM) en niet onder de BVF.


Vergunningen Vergunningen IG 98-137 en 02-277 zijn definitief afgemeld bij AMD en COgem. Prof. dr. vd Elsen is afgemeld als VM op IG98-137 en 02-277. De afdeling KC groep MBL heeft diverse IG dossiers vergund voor werkzaamheden op locatie ML-II van de afdeling Pathologie afgemeld en afgesloten. Zie ook overzicht tabel. Gevraagde aanvullingen COgem op wijziging IG04- 100/03 Steenbergen zijn bepaald en opgenomen in de vergunning. De COgem heeft n.a.v. bepaalde wijzigingen op IG94 /308 extra informatie opgevraagd. Deadline COgem is gesteld op 8 januari 2013. Er is door de BVF Pathologie geen advies gegeven aan de cardiovasculaire onderzoeksgroep m.b.t. werken met en isoleren van Coxsackievirus B3. Dit virus valt in klasse 2 en behoeft wel extra voorzorgsmaatregelen en inperking vergelijkbaar met het kweken van tuberculosecellen, maar wordt verder gezien als ‘gewoon’ viraal werk en valt derhalve niet onder de GGO vergunningen. In 2013 zal het BVFschap binnen de afdeling verder worden belicht en uitgewerkt.


Hoofdstuk 7: Infrastructuur 7.1 Huisvesting In 2012 hebben we een beeld gekregen van de nieuwbouw waarvan de planning is dat we daar in 2016 intrekken. Het gebouw zal tenminste ruimte bieden aan de afdelingen Medische Microbiologie, Klinische Genetica en de Pathologie. In 2012 is het gebouw gepresenteerd en is een voorlopig vlekkenplan ingetekend. Op basis van deze vlekken wordt nu gekeken hoe en waar we onze processen kunnen huisvesten. De interne verbouwing van het huidige pand waarin de Pathologie is gehuisvest heeft in 2012 een mooie grote uitsnijkamer opgeleverd. Een flinke verbouwing was nodig o.a. vanwege de klimaatbeheersing en de noodzakelijke afzuiging. Eind 2012 werd de nieuwe inventaris opgeleverd en begin januari 2013 is de nieuwe uitsnijkamer in gebruik genomen. In de nieuwe ruimte is tevens de ontvangst en dus een stuk administratie gehuisvest en is ook hier het proces LEAN ingericht. Verder werd op het laboratorium van de Immunodiagnostiek een ruimte verbouwd en ingericht voor de nieuwe kleurmachines die begin 2013 werden afgeleverd. 7.2 Fotografie Het aantal digitale micro opnamen bij de unit fotografie is iets gedaald. Toegenomen zijn dit jaar alleen de digitale opnamen. De macroscopische en microscopische beelden welke worden gemaakt voor de pathologie worden na bewerking door de fotografen in SymPathy geplaatst. Daarnaast wordt er regelmatig door andere afdelingen een beroep gedaan op de fotografen. De kwaliteitsprints zijn sterk gedaald omdat alles tegenwoordig digitaal wordt verzonden naar de opdrachtgevers. De fotografen besteedden veel tijd aan beeldbewerking en de archivering van de beelden. Tegenwoordig worden de röntgenopnamen digitaal opgenomen door de afdeling radiologie in samenwerking met de fotografen. De röntgenbeelden die in het mortuarium worden gemaakt komen direct in het IMS. 2011

2012

POLIKLINIEK Opdrachten patiëntfotografie Digitale opnamen Scans Digitale prints

-----------

-----------

PATHOLOGIE Digitale micro-opnamen Röntgenopnamen Geleverde files uit archief Scans Digitale prints Cd’s branden Digitale opnamen

17.515 32 1762 5870 2388 41 8499

16.421 2 1175 4401 936 73 8595

7.3 Automatisering 2012 In 2012 is verdere uitvoering gegeven aan het in 2008 opgestelde beleidsplan en begonnen met opstellen van het volgende, nieuwe beleidsplan automatisering van de afdeling pathologie. Een centrale factor in dit proces is nog steeds het Pathologie Informatie Management Systeem, Sympathy. Dit automatiseringssysteem speelt een centrale rol in de administratieve en medisch inhoudelijke verslaglegging, maar is ook van groot belang geworden bij workflow management in de gehele afdeling Pathologie, het beheer van de weefselbank, digitaal dicteren, digitaal aanvragen van aanvullende bepalingen en digitale archivering van beeldmateriaal. De afdeling pathologie maakt succesvol gebruik van 38 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

spraakherkenning. In de loop van 2012 is begonnen met de interne verbouwing om tot ruimere uitsnijkamers te komen. Begin 2013 zal de nieuwe uitsnijkamer in gebruik worden genomen en zullen de nog aanwezige problemen bij spraakherkenning in de uitsnijkamer worden verholpen. Andere aanpassingen en verbeteringen aan SymPathy waaronder de ‘privacy interface’ die o.a. nodig is voor de naleving van de code goed gebruik, zijn in de nationale gebruikersraad van SymPathy evenals in de gebruikersbijeenkomst in Stavanger op de clientwishes lijst van Tieto gekomen. Het in 2011 gestarte CTMM project TraIT: translational research IT infrastructure (Het opzetten van een IT infrastructuur voor translationeel onderzoek) is eind 2012 al uitgegroeid tot een consortium van 18 partners (waaronder de meeste UMCs, KWF, Hartstichting, Philips). Binnen het programma EVA is door de themagroep onderzoek een visie voor onderzoek binnen EVA opgesteld en zijn daaruit requirements opgesteld welke zijn opgenomen en samengevoegd in de totale EVA requirementlijst. Inmiddels loopt de Europese aanbesteding. In 2012 heeft VUmc besloten mee te doen aan de pilot voor het bevolkingsonderzoek darmkanker die vanuit RIVM geleid wordt. Het doel van de pilot is voor de geplande start van het bevolkingsonderzoek op 1 september 2013 alle noodzakelijke koppelingen voor gegevens uitwisseling te testen. Hiervoor zijn we begonnen met het maken van de noodzakelijk aanpassingen in de systemen Clinical Assistant (MDL) en Sympathy (Pathologie): VUmc dient te beschikken over een digitaal ordermanagement systeem en onderzoeksresultaten dienen digitaal aangeleverd en verwerkt te kunnen worden in het centrale screeningssysteem ColonIS van RIVM. Zoals vorig jaar al opgemerkt zijn er nog steeds een groot aantal urgente verbeterpunten die al geruime tijd geleden bij de ITPB waren ingediend, nog steeds wachten op ICT analyse, goedkeuring dan wel inplanning. Dit stuurt onze planning danig in de war en frustreert klanten, c.q. aanvragers van buiten.

7.4 Apparatuur 2012 De 10 jaren apparatuur investeringskader planning Pathologie is geactualiseerd op basis van huidige ontwikkelingen en vaststellen van prioriteiten. In 2012 is extra aandacht is geschonken aan de voltooiing van de sneldiagnostiek investeringen. Deze extra’s zijn eenmalig en zijn niet structureel in het investeringkader opgenomen en verwerkt. Dit zal na afschrijving tot extra budgettaire problemen leiden medio 2020 indien er geen extra budget wordt vrijgemaakt of toegevoegd aan het huidige kader. Belangrijke aandachtpunten naast de genoemde sneldiagnostiek is de voltooiing van de inrichting van de uitsnijkamer. Deze is eind 2012 afgerond. Er is een zeer beperkt budget beschikbaar om aan alle wensen maar ook noodzakelijke investeringen te kunnen en blijven voldoen in de toekomst Het budget is namelijk ontoereikend om alle investeren uit te voeren, w.o. sneldiagnostiek, noodzakelijke vervangingen en investeringen voor innovatieve (translationele complexe) diagnostiek. De gemiddelde uitgaven per jaar liggen hoger dan de planning per jaar (10 jaar - begroting) is berekend. In 2012 zijn de onderstaande apparaten investeringen uitgevoerd: Apparaat

Bedrag €

Budget

Fluorescentie microscoop ELISA washer Tissue MIcro Arrayer Hefwagen Microtoom Afzuigkast Thermocycler Microscoop camera Inrichting uitsnijkamer Bijdrage proteomics Diepvriezer Vibratoom ImmunoCap 260 koppeling met Phadia Thermobrite

54.578 15.125 73.185 8.594 31.552 5.445 6.248 5.857 268.698 56.000 10.532 21.086 7.078 7.112

VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc project project ICAR VUmc VUmc


Chapter 8: Introduction The research of the Department of Pathology at VU University Medical Center (VUMC) covers major topics in Oncology, Cardiovascular diseases, Neuropathology and Immunology. Research at the Department of Pathology is focused on translational aspects. Mission: one stop shop for translational research, i.e., from biomarker discovery, via test development and clinical validation to implementation.

The oncological research line has the largest volume and particularly focuses on early diagnosis and tumor profiling. In early disease these research programmes deal with pathogenesis and prevention, and in advanced disease the main issues are biological classification, companion diagnostics and monitoring. Oncology topics cover cervical cancer (HPV), lung cancer, gastrointestinal cancers, lymphomas and brain tumors. Pathology research groups constitute the largest departmental participation in the VUmc Cancer Center Amsterdam, where there is a strong collaboration with researchers from the departments of medical oncology, hematology, neuro-oncology and Head & Neck oncology. The neuropathological research line focuses both on neurodegenerative diseases such as Alzheimer disease and on white matter diseases such as Multiple sclerosis. The main topic of the cardiovascular pathology is cardiovascular inflammation, whereas the immunology is mainly focused on inflammatory disease profiling and immunoprofiling. All research programmes are embedded in the respective VUmc research institutes, i.e. the VUmc Institute for Cancer and Immunology (V-ICI), the Neuroscience Campus Amsterdam (NCA), and the Institute for Cardiovascular Research VU (ICar-VU). Furthermore, the research programmes participate in the Graduate School of Oncology Amsterdam (OOA), the Amsterdam Leiden Institute for Immunology (ALIFI) and the Graduate School for Cardiovascular Diseases Maastricht Amsterdam (CARMA). Graduate students of the department receive their training from these graduate schools, and staff members of the department participate in courses of these graduate schools. 40 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

8.1

Oncology

Cervical cancer Staff Peter Snijders PhD – program leader Renske Steenbergen PhD – deputy program leader Maaike Bleeker MD PhD – academic staff Daniëlle Heideman PhD – academic staff Folkert van Kemenade MD PhD – academic staff Chris Meijer MD PhD – academic staff Bart Hesselink PhD – postdoc Saskia Wilting PhD – postdoc Romy van Baars MD – PhD student Mariska Bierkens MSc – PhD student Maaike Dijkstra MD – PhD student Jacobien van der Marel MD – PhD student Madelief Mollers MD – PhD student Mirthe Scherpenisse MD – PhD student Denise Schütze MD – PhD student Suzanne Snellenberg MD – PhD student Margot Uijterwaal MD – PhD student Viola Verhoef MD – PhD student

Human papillomavirus (HPV) infection and cancer An infection with high-risk HPV is necessary, but not sufficient for malignant transformation of epithelial cells. In vitro studies have demonstrated that progression of an hrHPV-infected cell to an immortal and subsequent invasive phenotype results from the accumulation of specific (epi)genetic alterations in the host cell genome. This research line aims at identifying the host cell alterations functionally involved in HPV-mediated transformation, and subsequently evaluating their potential value as biomarker to stratify HPV-positive women for risk of (pre)malignant disease. Towards this aim, functional studies using in vitro model systems of HPV transformed human keratinocytes are complemented with studies on clinically annotated specimens of women with and without cervical disease using both genome-wide and candidate gene approaches. Cervical cancer development is initiated by a hrHPV infection. In the course of various projects the impact of this finding is evaluated at the level of prevention, diagnostics, test of cure, and prophylactic vaccination (see also www.humavac.nl). At the moment, the main focus is on the development of primary screening algorithms for both cervical scrapings and self-collected (cervico-)vaginal samples, using HPV testing followed by triage of HPV-positive women by cytology, viral parameters, and/or molecular disease markers. Human papillomavirus (HPV) infections have not only shown to be associated with cervical cancer, but with non-cervical anogenital cancers, and HNSCC as well. However, to what extend HPV infections are involved in carcinogenesis of these types of cancers in the Netherlands is not completely known yet. Publications: 13,14,18,32,33,35,36,46,47,55,57,58,61,62,63,69,70,74,77,88,89,90,91,91,102,104,105,128,138,139,153, 155,158,183,184,185,186,189,190,191,192,197,198,216,217,261,300,301 Theses: 2,5 Projects: 27,54,55,56,57,58,59,60,61,62,63,64,111,112,113,114,139


Lung cancer Staff Daniëlle Heideman PhD – program leader Katrien Grünberg – deputy program leader Peter Snijders PhD – academic staff Erik Thunnissen MD PhD – academic staff Robert van Boerdonk MD – PhD student Jasmijn Hubers MD – PhD student Lise de Strooper – PhD student Lung cancer Lung cancer is the most common cause of cancer-related death in the western world. Research exploring biomarkers and their possible role in early lung cancer detection, prognosis, and prediction of response to treatment modalities is important to prevent and fight this cancer. Our research involves aspects focusing on: (I) Early detection of lung cancer (thema 1) Detection of lung cancer at an early, treatable stage may confer better prognosis and decrease mortality rates. Early detection may possibly be performed by high resolution computer tomography (HRCT), autofluorescent bronchoscopy (AFB) and/or molecular biomarker analysis in sputum and/or blood. In this research line, biomarker discovery is performed along the two main histological types of lung cancer, namely squamous cell carcinoma and adenocarcinoma. We use genome-wide approaches and clinically annotated specimens from lung cancer patients and at risk subjects, to identify biomarkers based on genetic and epigenetic events. Further verification and validation steps are performed with the aid of large biobanks of tissue and sputum specimens. The ultimate goal of this research line is the development of molecular tests for early detection and prognostication of lung cancer, applicable to lesional tissue and, ideally, to more easily accessible materials like sputum or blood. (II) Tumour profiling and guiding treatment with biomarkers (thema 3) By molecular tumor profiling it is likely that biomarkers will emerge that can become novel targets for molecular therapy and allow selecting patients who will benefit from such targeted treatment. This research line focuses on the validation and implementation of identified markers as companion diagnostics. An important example is EGFR mutation analysis, for which a HRMbased technology was developed to select patients who are likely to benefit from treatment with EGFR tyrosine kinase inhibitors. Since the arsenal of molecular markers valuable for pathology is constantly increasing, efforts are made for the development of assays that allow analysis of multiple genes in one assay in parallel. Publications: 6,95,103,116,151,175,226,227,228,229,230,244,245,264,280,281,287 Thesis: 10 Projects: 24,25, 115

Colorectal and gastric cancer Staff Gerrit Meijer MD PhD – program leader Remond Fijneman PhD – deputy program leader Beatriz Pinto Morais de Carvalho PhD – deputy program leader Jeroen Belin PhD – academic staff Begoña Diosdado Calvo MD PhD – academic staff Nicole van Grieken MD PhD – academic staff Erik Hooijberg PhD – academic staff Bauke Ylstra PhD – academic staff Wim van Criekinge PhD – postdoc 42 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

Mark van der Wiel PhD – postdoc Georg Scheffer PhD – postdoc Linda Bosch MSc – PhD student Evert van den Broek MD –- PhD student Martijn Cordes MSc – PhD student Jeroen Goos MSc – PhD student Florence de Groen MSc – PhD student Josien Haan MSc – PhD student Annemieke Hiemstra – PhD student Oscar Krijgsman MSc – PhD student Daoud Sie – PhD student Ilari Scheinin MSc – PhD student Lisette Timmer MSc – PhD student Rinus Voorham MSc – PhD student Secondary prevention of gastrointestinal cancer Colorectal cancer (CRC) is the second leading cause of cancer death in the western world with over 4200 deaths per year in the Netherlands. Secondary prevention is the most realistic approach for reducing this high number of CRC deaths. At present, options for secondary prevention include immunological fecal occult blood testing (FIT) and endoscopic screening. FIT is easy and well tolerated, but has a low sensitivity and specificity. Therefore, a need exists to improve the sensitive and specific CRC stool based tests, by, for instance, incorporating molecular (DNA, RNA or protein) biomarkers. Understanding the molecular pathology of CRC is crucial to unravel candidate molecular biomarkers. Candidate diagnostic biomarkers have been and are being identified based on two complementary approaches, i.e. tumor profiling studies of large collections of clinically well-characterized tumor and stool samples, and functional analysis of the effects of candidate biomarkers on tumor biology. To this end it is investigated whether promoter methylation, DNA copy number status, miRNA profiling, and protein detection can be used as a molecular test in CRC population screening. Endoscopic screening has a ±90% sensitivity for detecting colorectal adenomas, but since only 5% of all adenomas ever progress to CRC, endoscopy has a low specificity in terms of CRC prevention. Moreover, colonoscopy is a burdensome procedure for screenees. Therefore, a need exists for more specific, noninvasive imaging of CRC. Molecular imaging by MRI is a promising, non-invasive technique to gain molecular information about colon tumors. To this end, we aim to identify imageable biomarkers for adenomas at high risk of progression and CRCs.

Tumorprofiling of gastrointestinal cancer Gastrointestinal cancer causes >25% of cancer death in the western world, with death rates of 50% (colorectal cancer) to 80-90% (gastric and esophageal cancer). Once cancer has been diagnosed, standard surgical and medical oncological therapy regimens are followed. For both gastric and colorectal cancer we and others have demonstrated the existence of substantial genomic variation, which correlates to clinical outcome. Yet, the standard therapy regimens mentioned above largely neglect the existence and relevance of this genomic variation. (I) Gastric cancer For long, surgery has been the main treatment of gastric cancer, but new systemic therapies are being introduced. Up until now the type of treatment largely depends on the stage of the disease. However, our group has recently shown that gastric carcinomas are heterogeneous in their molecular profiles depending on many patient and tumor characteristics. These differences could explain why only approximately 30% of patients respond to chemotherapy. (II) Colorectal cancer (CRC). CRC biologically is a heterogeneous disease, and therefore prognosis and response to chemotherapy are highly variable. Nevertheless, most patients are treated empirically with regimens containing (oral) 5fluorouracil (5FU) formulations, usually combined with oxaliplatin or irinotecan, while novel targeted therapies containing e.g. cetuximab or bevacizumab will be implemented shortly. For several biological factors like microsatellite instability (MSI) and a number of chromosomal aberrations, like loss of 18q and gain of 20q, an association with response to chemotherapy or prognosis has been determined, which includes work of our own group. The aim of our program is to improve outcome of gastrointestinal cancer by stratification of GI cancer patients based on tumor profiles for optimized therapy selection. Massively Parallel Sequencing (MPS) in translational research and molecular diagnostics Personalized medicine will be highly dependent on genetic and genomic assays such as MPS. Molecular features (prognostic and predictive) of a large spectrum of tumor types are being 43 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

identified, called molecular landscapes. With this project we will ‘translate’ these findings to the benefit of the patient focusing on the spearheads of CCA / pathology and move forward the application of MPS in (translational) cancer research and diagnostics. Digital microscopy facility: Tumor Profiling Histology is the backbone of oncology and many other areas of biomedical research. Yet, standard histopathological evaluation still implies subjective and time consuming assessment of microscopic slides. At the same time, biomedical research is witnessing a revolution in high throughput functional assays (e.g. siRNA libraries, rescue screens) and molecular biology (expression microarrays, arrayCGH, proteomics). Before the results of these efforts can be translated into clinical applications, confirmation of these findings in human tumour and other tissues, frequently by immunohistochemistry and in situ hybridization, is mandatory. To facilitate this and to keep in pace with the high throughput methods mentioned above, an up scaling of technology in the pathology research lab is required. Publications: 4,5,7,27,28,29,30,37,39,40,44,47,48,51,53,54,64,71,72,73,78,79,80,84,85,97,143,144,152,157,160,166, 174,178,182,195,196,205,206,207,208,209,223,224,253,257,265,266,267,27117,202,254,270,272,283,284, 288,289,294 Thesis: 7 Projects: 19,23,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44,45,46,47,48,49,50,51,52,53, 140,141,142,143,144,145

EBV related cancers Staff Jaap Middeldorp PhD – program leader Michiel Pegtel PhD – deputy program leader Astrid Greijer PhD – postdoc Zlata Novalic – PhD student Octavia Ramayanti – PhD student Frederik Verweij MSc – PhD student EBV EBV is a human herpesvirus that can cause infectious mononucleosis (kissing disease) upon primary infection and persists for life, hiding in memory B-cells and epithelial cells. EBV also is a human tumor virus, involved in the pathogenesis of several lymphomas and carcinomas, such as Burkitt Lymphoma, Hodgkin Lymphoma, certain non-Hodgkin lymphomas and lymphomas arising in patients with defective immunity, as well as certain carcinomas, including nasopharyngeal carcinoma and gastric carcinoma. Besides these tumors, EBV is involved in several autoimmune diseases (e.g. Multiple Sclerosis and Systemic Lupus Erythematosus) and a number of chronic non-malignant disease syndromes. Our research is focussed on clarifying the role and dynamics of EBV in these disorders in order to define molecular markers for (early) diagnosis and disease monitoring as well as defining new strategies for treatment. For our research we collaborate in national and international networks, actively sharing our unique reagents for diagnostic validation and therapeutic applications. Exosomen Cancer profiling through accessible and reliable prognostic biomarkers is paramount for early detection, diagnosis and assessment of effective therapy. The presence of small RNAs, including miRNAs in small vesicles (exosomes) or bound to proteins in biofluids open unique possibilities in using circulating RNAs as 'easily accessible biomarkers'. Since a single RNA biomarker is only in rare cases informative on the disease state and clinically relevant information maybe 'lost' in complex clinical specimens we aim to determine clinically relevant circulating small RNA profiles in multiple biofluids for cancer and auto-immune disease. Our fundamental studies using viral infection as a model, lead to the first proof that small RNA are secreted via exosomes and are functionally transferred to other cell types. Additionally we were first to demonstrate that this occurs between living cells in humans, raising the possibility 44 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

that this method of cell-cell communication may contribute to and participate in tumorigenesis. To extract clinically relevant information from exosomes in biofluids we perform next generation sequencing and sophisticated computational analysis to determined which small RNAs are loaded into exosomes and how this may be related to pathological processes such cellular transformation and dissemination of cancer cells. The exosomal small RNAome is highly complex and to a large degree similar, (but not identical) to the smallRNAome from the cells producing them. We identified candidate RNA-binding proteins that may drive the incorporation of tumor exosome associated small RNAs "TEASRs" into exosomes that may promote the oncogenic process. Publications: 1,19,94,100,109,110,117,119,171,177,212,219,232,233,234,279,290,295,296,299,303 Thesis: 3 Projects: 65, 66, 67, 68,69,70,71,72,89,90,91,92,93

Hematopathology Staff Daphne de Jong MD PhD – program leader Saskia Cillessen PhD – deputy program leader Chris Meijer MD PhD – academic staff Inhibition of cell death in the pathogenesis of lymphomas Inhibition of cell death including apoptosis is a crucial step early in the pathogenesis of lymphomas because a) dividing non-neoplastic lymphocytes have a limited lifetime and die via apoptosis and b) neoplastic cells accumulate genetic aberrations including oncogene activations that in normal cells result in stress-induced apoptosis. Inhibition of cell death is not only important in the development of lymphomas but is also a major factor causing intrinsic resistance of tumor cells to chemotherapy in chemotherapy-refractory patients. Identifying the cell death inhibiting mechanisms in these lymphomas may allow the development of specific strategies that neutralize these mechanisms and tailoring therapy. Our research is focused on identification of defects in cell death pathways in Non-Hodgkin lymphomas understanding of the mechanisms causing resistance to cell death and investigation whether these cell death inhibiting mechanisms are related to a poor clinical response to chemotherapy determination of optimal strategies to kill lymphoma cells by targeting specific apoptosis inhibiting molecules or by triggering alternative pathways of cell death predefinition of patients that will benefit of a specific therapy predefinition of lymphomas or precursor cells which will transform to a (more aggressive) lymphoma Diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL) DLBCL is the most frequent type of non-Hodgkin Lymphoma in adults. Treatment has been based on R-CHOP for years resulting in a 5-year survival of 30-80% and 60% long-term survival. From a biological point of view, DLBCL is a heterogeneous group of diseases in which several different oncogenetic pathways play a role. Information on genetic and epigenetic alterations may be used for refined classification, but increasingly so as potential tools for treatment stratification. Gene expression profiling (GEP) studies have revealed a major dichotomy in germinal center B-cell like (GCB) and activated B-cell like (ABC). Both classes are characterized by various molecular alterations that are enriched, but not unique to these classes. Moreover, next-generation sequencing results revealed also classes of alterations that are relatively independent on the GCB/ABC dichotomy. The availability of newly developed compounds brings targeted treatment based on the specific driving alterations in DLBCL within reach. To play a major competitive role in this field, it is of utmost importance to combine forces in the Netherlands, to focus on activities in specific niches and to engage in strategic international collaborations. Follicular lymphoma (FL) FL is the prototypical indolent B-cell lymphoma and thereby a model for a larger group of lymphoid diseases. Little is known about the early phases of oncogenesis in FL and early interactions between B-cells and their immune microenvironment with the rationale to direct treatment towards eradication of tumor stem cells and thereby at last be able to find a cure of the disease instead of the current best aim of long-term progression-free survival. The 45 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

delineation of the disease and characterisation of mimickers may help to support patient selection for such programs. In view of the generally very good prognosis, the currently available potential prognostic and predictive markers can only be explored and validated in very large cohorts. Also in this field, (international) collaboration is therefore essential. Publications: 134 Projects: 20, 21

Melanoma Staff Wolter Mooi MD PhD – program leader Daniél Peeper – academic staff Towards improved melanoma treatment: gene identification, in vivo modeling and drug target discovery Melanoma is amongst the most aggressive malignancies occurring in man, posing a substantial threat to the patient even when the primary tumor has reached a thickness of only a few millimeters. The presence of distant metastasis is associated with a grim prognosis, since none of the currently used systemic therapies offers a chance of cure. About half of patients succumb to tumor metastasis when the thickness of the primary is 4 mm. As melanoma shows a disconcertingly rapid increase in incidence too, there is an urgent need to improve treatment. Melanocytic nevus (mole) is a very common, small, benign tumor of cutaneous melanocytes. Most arise in childhood and adolescence. Nevi typically show little proliferative activity and are the benign counterparts of malignant melanoma. Their oncological importance is twofold: melanocytic nevi may give rise to melanoma, and secondly, some nevi are difficult or impossible to distinguish with certainty from melanoma and vice versa. At present, key questions are what genetic factors contribute to development and proliferative standstill of nevi, as well as to melanoma development and progression, and which melanoma factors (or pathways) correspond to druggable targets for therapeutic intervention. We have therefore developed three core objectives: • Identification, validation, function and molecular mechanism of (epi-) genetic events causing nevogenesis. • Function-based genome-wide identification of melanomasusceptibility genes. Publications: 112,246,286 Projects: 73, 84,85,86,87,88

Brain tumors Staff Pieter Wesseling MD PhD – program leader Paul van der Valk MD PhD – deputy program leader Hinke van Thuijl MSc – PhD student Neurooncology Primary tumors of the Central Nervous System (CNS) are relatively rare, but many of these tumors (esp. glial neoplasms) are so far incurable and carry a high disease burden (morbidity, mortality). These tumours thus represent a dreadful example of an 'unmet clinical need'. Recently, CNS tumors were designated as one of the five 'top-priority cancer types' in the Oncology Institute of the VUmc. Further elucidation of themolecular background of these neoplasms will contribute to the identification of targets for improving therapeutic efficacy in patients carrying these tumors. To contribute to this goal, the Neuro-oncology Research Group (NRG) was established in the VUmc about a five years ago by the Dept. of Neurosurgery (prof. dr. W.P. Vandertop; co-directors of the NRG at present dr. T Würdinger / dr. D. Noske). Soon after, different other disciplines of the VUmc started to structurally participate in the NRG (esp. PediatricOncology, Medical Oncology, Neurology). In Nov. 2010 prof. dr. P. Wesseling was appointed at the Dept. of Pathology 46 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

of the VUmc as neuropathologist with special focus on neuro-oncology, also with the purpose to act as a key member of the NRG. Publications: 45,65,101,111,120,149,188,215,225,289 Theses: 1 Projects: 127,128,129,130,131,132,133,134,135,136,137,138

Head- and neck cancer Staff Elisabeth Bloemena MD PhD – program leader Prof.dr. I. van der Waal – academic staff Heinze Matse – PhD student Salivary gland tumors Salivary gland tumors are a very heterogeneous group of tumors. The most recent WHO classification recognizes more than 40 different subtypes. These tumors are relatively rare with an incidence of 1-10 cases per 100,000 population. Although most tumors are benign, ca 5% of these tumors recur, posing considerable problems in clinical management. Until now, little is known about the oncogenesis of these tumors, and the characteristics associated with prognosis. The aim of this research line to improve classification of salivary gland tumors and to develop markers useful for prognostication. Head and neck tumors Running projects: 1. Molecular markers as predictors for recurrence and metastases 2. HPV in oropharyngeal carcinomas Human papillomavirus (HPV) infections have not only shown to be associated with cervical cancer, but also with HNSCC. However, to what extend HPV infections are involved in carcinogenesis of this type of cancer in the Netherlands is not completely known yet. 3. Sentinel node concept in head and neck tumors The chance of presence of a metastases in a clinically N0 neck is 25-30%. Using ultrasound guided fine needle aspiration cytology a number of clinically undetected metastases can be detected. The concept of sentinel node biopsy in T1-T2 oral cancers has been investigated in a multicentre EORTC trial. 4. Characterization of (pre)malignant lesions of head and neck tumors Leuko(erythro)plakia is a potentially malignant condition with an annual transformation rate of 12%. At present, no firm predictors of malignant transformation are known. Moreover, the effects of different treatment modalities are not very well established. 5. Odontogenic tumors: pathology, epidemiology and treatment. Periimplantitis and implant loss after irradiation In HNSCC patients with postoperative irradiation, 50% of patients fail after oral rehabilitation with periimplantitis This project aims to investigate the factors that determine this, both at the level of theinflammatory response in the mucosa and at the level of bone metabolism. Placing dental implants in previously irradiated tissue is a clinical challenge: peri-implantitis and osteoradionecrosis (ORN) are frequently observed, resulting in implant loss in up to 22% of patients. Osteoradionecrosis is a severe complication from radiotherapy resulting in substantial morbidity, in advanced cases, large recontructive surgical procedures are needed to maintain oral function.This study aims to investigate the process of irradiation-induced changes in jaw bone and oral (sub)mucosa on molecular and cellular level. By investigating the pathophysiological processes in the tissues, we hope to discover patterns that can be used to predict future peri-implantitis, implant loss and ORN. Publications: 43,86,92,93,96,106,107,121,125,126,136,137,141,168,240,293 Projects: 7,8,9,10,11,12,13,14,15,16


8.2

Neuropathology

Neurodegenerative disorders Staff Annemieke Rozemuller MD PhD – program leader Saskia M. van der Vies PhD – deputy program leader Jeroen Hoozemans PhD – postdoc Anna Carrano MSc – PhD student Ienas Idriss MSc – PhD student David Hondius MSc – PhD student MSc Hripsime Snkhchyan MSc – PhD student MSc There is a clinical need for early diagnosis and (timely) treatment of neurodegenerative diseases to improve the patient’s well fare and disease management. Both diagnosis and treatment require (more) knowledge of dysregulated molecular and cellular processes in the brain such as protein misfolding and disturbed proteostasis, which are both key events in many neurodegenerative disorders. In general, protein aggregates and inclusion in Alzheimer's disease (AD) are composed of either Amyloid-beta or tau, in Parkinson's disease (PD) and dementia with Lewy bodies (DLB) of alpha-synuclein, in Creutzfeldt-Jakob disease (CJD) of prion protein and in frontotemporal lobar degenerations (FTLD) of tau, TDP-43, Fus and/or ubiquitin. Mixed pathology is also common. Genetic and environmental factors responsible for protein misfolding and formation of these aggregates vary between disorders. Age remains a universal risk factor and age-associated decline in proteostasis, enables disease-linked proteins to adopt aberrant tertiary structures that accumulate as higher-ordered aggregates, and cause a myriad of cellular dysfunctions and neuronal death. In addition, neuroinflammation and vascular factors play an essential central role in the build-up of protein aggregates and neurodegeneration in the brain. The future resolution of molecular pathogenesis and subsequent diagnostics and therapeutics will depend on systematic analysis of human brain tissue. Publications: 3,41,52,60,67,82,83,87,113,114,115,123,159,161,167,180,193,201,210,236,237,247,297,298 Thesis: 6 Projects: 26,94,95,96,97,125,126

White matter disorders Staff Paul van der Valk MD PhD – program leader Sandra Amor PhD – deputy program leader Peter van den Elsen PhD - academic staff Baukje van der Star – PhD student Laura Peferoen – PhD student Philip Nijland – PhD student Multiple Sclerosis MS is a central nervous system disease, characterized by demyelination, neurodegeneration and a varying degree of inflammation that may be primary or occur secondary to myelin damage. The long held belief that MS is an autoimmune disease in which the peripheral immune system attacks CNS-antigens is gradually being challenged and the possibility that processes indigenous to the CNS trigger disease is increasingly gaining attention. This research line is directed at elucidating the pathogenic mechanisms underlying both white and gray matter lesions in MS. Topics: a) role of inflammation (inside the brain compartment and the meninges) and the potential role of 48 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

Epstein-Barr virus in induction of the immune response (L. Peferoen, OIO). b) differences in the pathology of gray versus white matter lesions including the hypothalamus, hippocampus, spinal cord and the pathological characterization of abnormalities seen on MRI scans (E.-J.Kooi, OIO). c) role of the mitochondrion as a cause of primary or secondary neurodegeneration (M. Witte, OIO, PhD 2012). d) characterization of a potentially very early lesion in the disease process, the preactive lesion (S. Singh, L. Peferoen; OIO’s). e) aspects of remyelination in MS and the cuprizone model (M. Kipp, MD, PhD) f) role of autoimmunity to neuronal antigens in MS (B.v.d. Star, OIO) g) characterization of innate immune responses in MS (D.Vogel, OIO) To examine the mechanisms underlying these aspects of pathology we have implemented animal models of MS and have established in vitro human CNS cultures These models in conjunction with neuropathological studies of MS allow translation to the clinic. Congenital White Matter Disease There is a large number of congenital diseases, characterized by abnormal myelination, all rare. Prof. M. van der Knaap (VUmc) has a unique expertise in this field and has characterized at least 2 “new” disease entities. The pathological characterization of these has been the project of P. van der Voorn. The genes for these diseases have been characterized and as a follow-up of an NWO project (conditional) knock-out mice for these genes have been generated. The characterization of the pathology of these mice, spontaneous and after interventions is the subject of a project (M. Bugiani). This project is directed by Prof. van der Knaap, with M. Bugiani as an AGIKO positioned at the department of Pathology. The knock-out mice of the genes of 2 of these diseases took a long time to materialize, but very recently they came into being and M. Bugiani will now start characterizing them. Publications: 2,8,9,10,11,12,15,16,20,21,22,23,25,49,118,122,129,130,131,132,133,136,140,156,169,176,203,204,231, 248,249,250,251,255,256,259,260,262,263,282,291,292,302 Thesis: 12 Projects: 1,2,3,4,5,6,22,116

8.3

Cardiovascular pathology

Cardiovascular inflammation Staff Hans Niessen MD PhD – program leader Paul Krijnen MD PhD – deputy program leader Frank van der Goot – PhD student Nynke Hahn MD – PhD student Inflammation in the cardiovascular system Inflammation of the cardiovascular system is a central denominator in cardiovascular disease. It not only is the cause of cardiovascular disease in general, but at the same time it is propagated by the disease itself and/or therapeutical intervention. As such inflammatory mediators form diagnostic and prognostic biomarkers for the disease process and therapeutical interventions. We are studying this at the level of - bloodvessels (venous bypass graft failure, aortic valve disease, wound healing, diabetes, pulmonary vasculature in PH) - ischemia and/or myocarditis (infectious and non-infectious) Our aims are to get insight in the pathophysiology of (cardiovascular, pulm. vascular) inflammation, to develop diagnostic and prognostic biomarkers (inflammatory mediators) end to develop biomarkers to evaluate new therapies. Therefore we evaluate inflammatory mediators in cardiovascular and pulmonary vascular disease 49 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

as putative new biomarkers in human and animal tissue banks, we study their mechanisms of binding and activation on/in endothelial cells, smooth muscle cells and cardiomyocytes and we evaluate inhibitors of these mediators as proof-of-principle in animal models. Publications: 24,26,59,68,75,76,81,98,145,146,150,164,187,211,213,214,253,258 Theses: 8,11 Projects: 74,75,76,77,78,79,80,81,82,83

8.4

Immunology

Immunoprofiling Staff Mary von Blomberg PhD – program leader Ingrid van Hoogstraten PhD – deputy program leader Hetty Bontkes PhD – academic staff Kyra Gelderman PhD – academic staff Rik Scheper PhD – academic staff Sascha Gross – PhD student Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: coeliac disease (CD) Refractory celiac disease (RCD) and enteropathy associated T cell lymphoma (EATL) are life threatening complications of CD and occur preferably in patients diagnosed in adulthood. In addition, following a life-long gluten-free diet puts a burden on quality of life for a relatively large patient group (CD incidence ~ 1-1,5%). Early identification of the risk for developing CD, RCD and EATL is therefore essential and requires adequate diagnostic/prognostic tests. Aim: to develop adequate tests for - identification of risk for CD / early diagnosis of CD - identification of risk for RCD (monitoring of CD) - identification of risk for EATL (monitoring of RCD) - identification of non-celiac gluten sensitivity - identification of Horse celiac disease to build a (R)CD biobank Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: inflammatory bowel disease (IBD) Biologic agents such as monoclonal antibodies targeting tumour necrosis factor (TNF)-α have proven to be effective in the management of IBD. Unfortunately this treatment is very expensive while not all patients respond and severe side effects can occur. Aim: To develop adequate tests for - identification of local biomarkers predicting mucosal healing/efficacy of anti-TNF therapy. Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: contact allergy Since In vivo skin tests often fail to reflect local and systemic pathology due to oral metal exposure (Ni, Pd, Co, Cr, Hg, Au and Mo), new diagnostic tests are required. Aim: to develop new diagnostic tests - for metal allergy as well as for other T cell mediated allergies - for immune alarming effects of metals in relation to allergenicity and AID. Publications: 31,38,42,56,99,135,147,148,162,163,170,173,194,199,200,220,221,235,238,239,241,242,243,269,274 Theses: 4,9 Projects: 17,18,98,99,100,101,102,103,104,105,106,107,108,109,110 50 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

Inflammatory disease profiling Staff Cor Verweij PhD – program leader Saskia Stahlecker-Vosslamber MSc – deputy program leader Angela Oostlander PhD – postdoc Marjolein Blits MSc – PhD student Tamara de Jong – PhD student Joyce Lübbers MSc – PhD student Sander de Ridder MSc – PhD student Senay Ozturk MSc – PhD student Chronic inflammatory diseases like rheumatoid arthritis (RA) and multiple sclerosis are heterogeneous disorders leading to disability and serious loss of quality of life. Currently, no curative treatment is available, and patients are subjected to a prolonged course of treatment. Because of the high specificity and limited side effects, application of targeted therapies using various biologics is rapidly changing the outcome of RA. Evidence is accumulating that postponing the onset and, in established disease, drug free remission may be achieved if effective treatments are started in a timely manner. Despite the availability of highly effective treatment options, the inter-individual variation in the onset, course of disease progression, and response to therapy, makes treatment of chronic inflammatory diseases difficult. Timing of effective treatment is essential for the final outcome and for prevention and retardation of tissue degeneration. Clinical balancing between applying timely and effective treatment but preventing unnecessary ineffective, costly, and potentially aggressive treatment is at present one of the main challenges in disease management. Hence, the ability to reach a timely outcome in preclinical and early disease, and to predict response are currently unmet needs in effective disease management of RA patients. We hypothesize that insight in molecular and inflammatory pathways driving chronic inflammatory diseases allows biomarker discovery and development, which will enable tailored approaches to treatment. The overall goal of this research program is to generate tools and prediction rules for decision making in clinical practice to start or adapt effective therapy, at the time when possible preventive opportunities exist, at diagnosis and at the moment of treatment. Therefore we will transform knowledge from molecular and immunological research to the benefit of effective treatment and eventually prevent and cure disease. Publications: 181,273,275,276,277,278,285 Projects:117,118,119,120,121,122,123,124

Miscalleneous publications 34,50,66,92,93,108,124,127,142,154,165,172,179,218,222,252,268

8.5

Publications

Reference List 1. Adham M, Kurniawan AN, Muhtadi AI, Roezin A, Hermani B, Gondhowiardjo S, et al. Nasopharyngeal carcinoma in Indonesia: epidemiology, incidence,signs, and symptoms at presentation. Chinese journal of cancer 2012;31(4):185-96. 2. Al-Izki S, Pryce G, O'Neill JK, Butter C, Giovannoni G, Amor S, et al. Practical Guide to the Mouse Induction of Relapsing Progressive Experimental Autoimmune Encephalomyelitis in the Biozzi ABH. Multiple Sclerosis and Related Disorders 2012;1(1):29-38. 3. Alafuzoff I, Gelpi E, Al-Sarraj S, Arzberger T, Attems J, Bodi I, et al. The need to unify neuropathological assessments of vascular alterations in the ageing brain Multicentre survey by the BrainNet Europe consortium. EXP GERONTOL 2012;47(11):825-33. 51 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

4. Alexiusdottir KK, Moller PH, Snäbjörnsson P, Jonasson L, Olafsdottir EJ, Bjornsson ES, et al. Association of symptoms of colon cancer patients with tumor location and TNM tumor stage. SCAND J GASTROENTERO 2012;47(7):795-801. 5. Allison J, Meijer GA. Colonic Polyps: The Harm of Overdiagnosis. Practical gastroenterology 2012;36(11):25-38. 6. Aman J, Thunnissen FBJM, Paul MA, van Nieuw amerongen GP, Vonk Noordegraaf A. Successful Treatment of Diffuse Pulmonary Lymphangiomatosis With Bevacizumab. ANN INTERN MED 2012;156(11):839-40. 7. Ameziane N, Sie DLS, Dentro S, Ariyurek Y, Kerkhoven L, Joenje H, et al. Diagnosis of fanconi anemia: mutation analysis by next-generation sequencing. Anemia 2012;2012. 8. Amor S, Baker D. Checklist for reporting and reviewing studies of experimental animal models of multiple sclerosis and related disorders. Multiple Sclerosis and Related Disorders 2012;1(1):111-5. 9. Amor S, Baker D. Experimental autoimmune encephalomyelitis. Atkins G, Amor S, Fletcher JM, Mills KHG, editors. The Biology of Multiple Sclerosis. 35-61. 2012. New York, USA, Cambridge University Press. Ref Type: Book Chapter 10. Amor S, van der Valk P. Neuropathology of multiple sclerosis. Atkins G, Amor S, Fletcher JM, Mills KHG, editors. The Biology of Multiple Sclerosis. 11-34. 2012. New York, USA, Cambridge University Press. Ref Type: Book Chapter 11. Amor S, van der Valk P. Pathophysiology of multiple sclerosis. Dobson R, Giovannoni G, editors. Multiple Sclerosis: Visual Guide for Clinicians. 39. 2012. Oxford, UK, Clinical Publishing. Ref Type: Book Chapter 12. Amor S, van Noort JM. Multiple Sclerosis - The Facts. 2012. Oxford University press.Ref Type: Book, Whole 13. Arbyn M, Ronco G, Anttila A, Meijer CJLM, Poljak M, Ogilvie G, et al. Evidence regarding human papillomavirus testing in secondary prevention of cervical cancer. Vaccine 2012;30(Suppl 5):F88F99. 14. Aruhuri B, Tarivonda L, Tenet V, Sinha R, Snijders PJF, Clifford G, et al. Prevalence of Cervical Human Papillomavirus (HPV) Infection in Vanuatu. Cancer Prevention Research 2012;5(5):746-53. 15. Atkins G, Amor S, Fletcher JM, Mills KHG. The Biology of Multiple Sclerosis. 2012. Cambridge, Cambridge University Press.Ref Type: Book, Whole 16. Atkins G, Mills KHG, van der Valk P, Amor S. Conclusion and future directions. Atkins G, Amor S, Fletcher JM, Mills KHG, editors. The Biology of Multiple Sclerosis. 122. 2012. Ref Type: Book Chapter 17. Baan B, Dihal AA, Hoff E, Bos CL, Voorneveld PW, Koelink PJ, et al. 5-aminosalicylic acid inhibits cell cycle progression in a phospholipase D dependent manner in colorectal cancer. Gut 2012;61(12):1708-15. 18. Backes DM, Bleeker MCG, Meijer CJLM, Hudgens MG, Agot K, Bailey RC, et al. Male circumcision is associated with a lower prevalence of human papillomavirus-associated penile lesions among Kenyan men. INT J CANCER 2012;130(8):1888-97. 19. Baglio SR, Pegtel DM, Baldini N. Mesenchymal stem cell secreted vesicles provide novel opportunities in (stem) cell-free therapy. Front Physiol 2012;3. 20. Baker D, Amor S. Editorial: multiple sclerosis - from bench to bedside. CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(5):495-6.


21. Baker D, Amor S. Multiple Sclerosis - From Bench to Bedside. CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(5):495-6. 22. Baker D, Amor S. Publication guidelines for refereeing and reporting on animal use in experimental autoimmune encephalomyelitis. J NEUROIMMUNOL 2012;242(1-2):78-83. 23. Baker D, Lidster K, Sottomayor A, Amor S. Research-reporting standards fall short. Nature 2012;492(7427):41. 24. Bangsgaard N, Houtkamp M, Schuurhuis DH, Parren PWHI, Baadsgaard O, Niessen HWM, et al. Neutralization of IL-8 Prevents the Induction of Dermatologic Adverse Events Associated with the Inhibition of Epidermal Growth Factor Receptor. PLoS ONE 2012;7(6). 25. Bauer NM, Moos C, van Horssen J, Witte ME, van der Valk P, Altenhein B, et al. Myelin Basic Protein synthesis is regulated by small non-coding RNA 715. EMBO REP 2012;13(9):827-34. 26. Begieneman MPV, Kubat B, Ulrich M, Hahn NE, Stumpf-Stolker Y, Tempelaars M, et al. Prolonged C1 Inhibitor Administration Improves Local Healing of Burn Wounds and Reduces Myocardial Inflammation in a Rat Burn Wound Model. Journal of Burn Care and Research 2012;33(4):544-51. 27. Belien JAM, Wouterlood FG. Confocal Laser Scanning: of Instrument, Computer Processing, and Men. Wouterlood FG, editor. Cellular Imaging Techniques for Neuroscience and Beyond. 1-34. 2012. Academic Press. Ref Type: Book Chapter 28. Belt EJTH, Brosens RPM, van Diemen PM, Bril H, Tijssen M, van Essen HFB, et al. Cell Cycle Proteins Predict Recurrence in Stage II and III Colon Cancer. ANN SURG ONCOL 2012;19(Suppl 3):682-92. 29. Belt EJTH, Stockmann HBAC, Abis GSA, Boer JM, de Klerk ESM, van Egmond M, et al. PeriOperative Bowel Perforation in Early Stage Colon Cancer is Associated with an Adverse Oncological Outcome. Journal of gastrointestinal surgery 2012;16(12):2260-6. 30. Belt EJTH, te Velde EA, Krijgsman O, Brosens RPM, Tijssen M, Stockmann HBAC, et al. High Lymph Node Yield is Related to Microsatellite Instability in Colon Cancer. EJSO-EUR J SURG ONC 2012;19(4):1222-30. 31. Bernardo D, Pena AS. Developing strategies to improve the quality of life of patients with gluten intolerance in patients with and without coeliac disease. Eur J Intern Med 2012;23(1):6-8. 32. Bierkens M, Wilting SM, van Wieringen WN, van de Wiel M, Ylstra B, Meijer CJLM, et al. HPV typerelated chromosomal profiles in high-grade cervical intraepithelial neoplasia. BMC Cancer 2012;12. 33. Bierkens M, Wilting SM, van Wieringen WN, van Kemenade FJ, Bleeker MCG, Jordanova ES, et al. Chromosomal profiles of high-grade cervical intraepithelial neoplasia relate to duration of preceding high-risk human papillomavirus infection. INT J CANCER 2012;131(4):E579-E585. 34. Bijnsdorp IV, Rozendaal L, van Moorselaar RJA, Geldof AA. A predictive role for noncancerous prostate cells: low connexin-26 expression in radical prostatectomy tissues predicts metastasis. BRIT J CANCER 2012;107(12):1963-8. 35. Bleeker MCG, Heideman DAM, Snijders PJF, Horenblas S, Meijer CJLM. Epidemiology and Etiology of Penile Cancer. Muneer A, Arya M, Horenblas S, editors. Textbook of Penile Cancer. 111. 2012. Springer. Ref Type: Book Chapter 36. Bleeker MCG, Meijer CJLM, Berkhof J. Follow-up after treatment for cervical intraepithelial neoplasia. BRIT MED J 2012;345. 37. Bögels M, Braster R, Nijland PG, Gül N, van de Luijtgaarden W, Fijneman RJA, et al. Carcinoma origin dictates differential skewing of monocyte function. Oncoimmunology 2012;1(6):798-809. 53 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

38. Bontkes HJ, Ruben JM, Alhan C, Westers TM, Ossenkoppele GJ, van de Loosdrecht AA. Azacitidine differentially affects CD4(pos) T-cell polarization in vitro and in vivo in high risk myelodysplastic syndromes. LEUKEMIA RES 2012;36(7):921-30. 39. Bosch LJW, Mongera S, Terhaar sive Droste JS, Oort FA, van Turenhout ST, Penning MT, et al. Analytical sensitivity and stability of DNA methylation testing in stool samples for colorectal cancer detection. CELL ONCOL 2012;35(4):309-15. 40. Bosch LJW, Oort FA, Neerincx M, Khalid-de Bakker CA, Terhaar sive Droste JS, Melotte V, et al. DNA methylation of phosphatase and actin regulator 3 detects colorectal cancer in stool and complements FIT. Cancer Prevention Research 2012;5(3):464-72. 41. Bratosiewicz-Wasik J, Smolen-Dzirba J, Rozemuller AJM, Jansen C, Spliet W, Jansen GH, et al. Association between the PRNP 1368 polymorphism and the occurrence of sporadic CreutzfeldtJakob disease. Prion 2012;6(4):413-6. 42. Broers CJM, Gemke RJBJ, Weijerman ME, Kuik DJ, van Hoogstraten IMW, van Furth AM. Frequency of lower respiratory tract infections in relation to adaptive immunity in children with Down syndrome compared to their healthy siblings. ACTA PAEDIATR 2012;101(8):862-7. 43. Brouns EREA, Bloemena E, Belien JAM, Broeckaert MAM, Aartman IHA, van der Waal I. DNA ploidy measurement in oral leukoplakia: Different results between flow and image cytometry. ORAL ONCOL 2012;48(7):636-40. 44. Buffart TE, Carvalho B, van Grieken NCT, van Wieringen WN, Tijssen M, Kranenbarg EMK, et al. Losses of Chromosome 5q and 14q Are Associated with Favorable Clinical Outcome of Patients with Gastric Cancer. ONCOLOGIST 2012;17(5):653-62. 45. Buis DR, van der Valk P, de Witt Hamer PC. Subcutaneous tumor seeding after biopsy in gliomatosis cerebri. J NEURO-ONCOL 2012;106(2):431-5. 46. Busard MPH, Mijatovic V, Lüchinger AM, Bleeker MCG, van den Pieters-van den Bos, Schats R, et al. MR imaging of bladder endometriosis and its relationship with the anterior uterine wall: Experience in a tertiary referral centre. EUR J RADIOL 2012;81(9):2106-11. 47. Busard MPH, Pieters-van den Bos IC, Mijatovic V, van Kuijk C, Bleeker MCG, van Waesberghe JHTM. Evaluation of MR diffusion-weighted imaging in differentiating endometriosis infiltrating the bowel from colorectal carcinoma. EUR J RADIOL 2012;81(6):1376-80. 48. Busard MPH, van der Houwen LEE, Bleeker MCG, van den Pieters-van den Bos, Cuesta MA, van Kuijk C, et al. Deep infiltrating endometriosis of the bowel: MR imaging as a method to predict muscular invasion. Abdominal Imaging 2012;37(4):549-57. 49. Buschmann JP, Berger K, Awad H, Clarner T, Beyer C, Kipp M. Inflammatory Response and Chemokine Expression in the White Matter Corpus Callosum and Gray Matter Cortex Region During Cuprizone-Induced Demyelination. J MOL NEUROSCI 2012;48(1):66-76. 50. Canet MJ, Hardwick RN, Lake AD, Kopplin MJ, Scheffer GL, Klimecki WT, et al. Altered arsenic disposition in experimental nonalcoholic Fatty liver disease. DRUG METAB DISPOS 2012;40(9):1817-24. 51. Capelle LG, den Hoed CM, de Vries AC, Biermann K, Casparie MK, Meijer GA, et al. Premalignant gastric lesions in patients with gastric mucosa-associated lymphoid tissue lymphoma and metachronous gastric adenocarcinoma: a caseâ€“control study. EUR J GASTROEN HEPAT 2012;24(1):42-7. 52. Carrano A, Hoozemans JJM, van der Vies SM, van Horssen J, de Vries HE, Rozemuller JM. Neuroinflammation and Blood-Brain Barrier Changes in Capillary Amyloid Angiopathy. Neurodegenerative Diseases 2012;10(1-4):329-31. 54 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

53. Carvalho B, Sillars-Hardebol AH, Postma C, Mongera S, Terhaar sive Droste JS, Obulkasim A, et al. Colorectal adenoma to carcinoma progression is accompanied by changes in gene expression associated with ageing, chromosomal instability, and fatty acid metabolism. CELL ONCOL 2012;35(1):53-63. 54. Carvalho J, van Grieken NCT, Pereira PM, Sousa S, Tijssen M, Buffart TE, et al. Lack of microRNA101 causes E-cadherin functional deregulation through EZH2 up-regulation in intestinal gastric cancer. J PATHOL 2012;228(1):31-44. 55. Castellsague X, Diaz M, Vaccarella S, de Sanjose S, Munoz N, Herrero R, et al. Intrauterine Device Use, Cervical Infection With Human Papillomavirus, and Risk of Cervical Cancer: A Pooled Analysis of 26 Epidemiological Studies. OBSTET GYNECOL SURV 2012;67(6):353-5. 56. Cazander G, Schreurs MWJ, Renwarin L, Dorresteijn C, Hamann D, Jukema GN. Maggot excretions affect the human complement system. WOUND REPAIR REGEN 2012;20(6):879-86. 57. Cibula D, bu-Rustum NR, Dusek L, Slama J, Zikan M, Zaal A, et al. Bilateral ultrastaging of sentinel lymph node in cervical cancer: Lowering the false-negative rate and improving the detection of micrometastasis. GYNECOL ONCOL 2012;127(3):462-6. 58. Cibula D, bu-Rustum NR, Dusek L, ZikÃ¡n M, Zaal A, Kenter GG, et al. Prognostic significance of low volume sentinel lymph node disease in early-stage cervical cancer. GYNECOL ONCOL 2012;124(3):496-501. 59. Clarner T, Diederichs F, Berger K, Denecke B, Gan L, van der Valk P, et al. Myelin debris regulates inflammatory responses in an experimental demyelination animal model and multiple sclerosis lesions. Glia 2012;60(10):1468-80. 60. Coras R, de Boer OJ, Armstrong D, Becker A, Jacques TS, Miyata H, et al. Good interobserver and intraobserver agreement in the evaluation of the new ILAE classification of focal cortical dysplasias. Epilepsia 2012;53(8):1341-8. 61. Cornet I, Gheit T, Franceschi S, Vignat J, Burk RD, Sylla BS, et al. Human Papillomavirus Type 16 Genetic Variants: Phylogeny and Classification Based on E6 and LCR. J VIROL 2012;86(12):685561. 62. Coupé VMH, Bogaards JA, Meijer CJLM, Berkhof J. Impact of vaccine protection against multiple HPV types on the cost-effectiveness of cervical screening. Vaccine 2012;30(10):1813-22. 63. Cuzick J, Bergeron C, Doeberitz MV, Gravitt P, Jeronimo J, Lorincz AT, et al. New Technologies and Procedures for Cervical Cancer Screening. Vaccine 2012;30:F107-F116. 64. de Cuba EMV, Kwakman R, van Egmond M, Bosch LJW, Bonjer HJ, Meijer GA, et al. Understanding molecular mechanisms in peritoneal dissemination of colorectal cancer. VIRCHOWS ARCH 2012;461(3):231-43. 65. de Graaf P, Pouwels PJW, Rodjan F, Moll AC, Imhof S, Knol DL, et al. Single-Shot Turbo Spin-Echo Diffusion-Weighted Imaging for Retinoblastoma: Initial Experience. AM J NEURORADIOL 2012;33(1):110-8. 66. de Groot-van der Mooren, Haak MC, Lakeman P, Cohen-Overbeek TE, van der Voorn JP, Bretschneider JH, et al. Tracheal agenesis: approach towards this severe diagnosis. Case report and review of the literature. EUR J PEDIATR 2012;171(3):425-31. 67. de Kimpe L, Bennis A, Zwart R, van Haastert ES, Hoozemans JJM, Scheper W. Disturbed Ca2+ Homeostasis Increases Glutaminyl Cyclase Expression; Connecting Two Early Pathogenic Events in Alzheimer's Disease In Vitro. PLoS ONE 2012;7(9):e44674.


68. de Vries MR, Niessen HWM, Lowik CWGM, Hamming JF, Jukema JW, Quax PHA. Plaque Rupture Complications in Murine Atherosclerotic Vein Grafts Can Be Prevented by TIMP-1 Overexpression. PLoS ONE 2012;7(10). 69. de Vuyst H, Mugo NR, Chung MH, McKenzie KP, Nyongesa-Malava E, Tenet V, et al. Prevalence and determinants of human papillomavirus infection and cervical lesions in HIV-positive women in Kenya. BRIT J CANCER 2012;107(9):1624-30. 70. de Vuyst H, Ndirangu G, Moodley M, Tenet V, Estambale B, Meijer CJLM, et al. Prevalence of human papillomavirus in women with invasive cervical carcinoma by HIV status in Kenya and South Africa. INT J CANCER 2012;131(4):949-55. 71. de Weger VA, Turksma AW, Voorham QJM, Euler Z, Bril H, van den Eertwegh AJM, et al. Clinical effects of Adjuvant Active Specific Immunotherapy differ between Patients with Microsatellite Stable and Microsatellite Instable Colon Cancer. CLIN CANCER RES 2011;18(3):882-9. 72. de Wijkerslooth TR, Stoop EM, Bossuyt PM, Meijer GA, van Ballegooijen M, van Roon AHC, et al. Immunochemical Fecal Occult Blood Testing Is Equally Sensitive for Proximal and Distal Advanced Neoplasia. AM J GASTROENTEROL 2012;107(10):1570-8. 73. de Wit M, Jimenez CR, Carvalho B, Belien JAM, Delis-van Diemen PM, Mongera S, et al. Cell surface proteomics identifies glucose transporter type 1 and prion protein as candidate biomarkers for colorectal adenoma-to-carcinoma progression. Gut 2012;61(6):855-64. 74. Del Pino M, Bleeker MCG, Quint WG, Snijders PJF, Meijer CJLM, Steenbergen RDM. Comprehensive analysis of human papillomavirus prevalence and the potential role of low-risk types in verrucous carcinoma. MODERN PATHOL 2012;25(10):1354-63. 75. den Bakker MA, Grünberg K, Boonstra A, van Hal PT, Hollak CEM. Pulmonary arterial hypertension with plexogenic arteriopathy in enzyme-substituted Gaucher disease. Histopathology 2012;61(2):324-6. 76. Diepenhorst GMP, Ciurana CLF, Padilla ND, Boekholdt SM, Krijnen PAJ, Lagrand WK, et al. IgM Antibodies Against Apoptotic Cells and Phosphorylcholine in Patients with Acute Myocardial Infarction in Relation to Infarct Size and Inflammatory Response. Advances in Clinical and Experimental Medicine 2012;21(4):455-67. 77. Dijkstra MG, Heideman DAM, van Kemenade FJ, Hogewoning CJA, Hesselink AT, Verkuijten MCGT, et al. Brush-based self-sampling in combination with GP5+/6+-PCR-based hrHPV testing: High concordance with physician-taken cervical scrapes for HPV genotyping and detection of highgrade CIN. J CLIN VIROL 2012;54(2):147-51. 78. Dikken JL, Coit DG, Klimstra DS, Rizk NP, van Grieken NCT, Ilson D, et al. Prospective impact of tumor grade assessment in biopsies on tumor stage and prognostic grouping in gastroesophageal adenocarcinoma Relevance of the Seventh Edition American Joint Committee on Cancer Staging Manual Revision. Cancer 2012;118(2):349-57. 79. Dikken JL, van Grieken NCT, Krijnen P, Gonen M, Tang LH, Cats A, et al. Preoperative chemotherapy does not influence the number of evaluable lymph nodes in resected gastric cancer. EJSO-EUR J SURG ONC 2012;38(4):319-25. 80. Draht MXG, Riedl RR, Niessen H, Carvalho B, Meijer GA, Herman JG, et al. Promoter CpG island methylation markers in colorectal cancer: the road ahead. Epigenomics 2012;4(2):179-94. 81. Dutta P, Courties G, Wei Y, Leuschner F, Gorbatov R, Robbins CS, et al. Myocardial infarction accelerates atherosclerosis. Nature 2012;487(7407):325-9. 82. Eikelenboom P, Hoozemans JJM, Veerhuis R, van Exel E, Rozemuller AJM, van Gool WA. Whether, when and how chronic inflammation increases the risk of developing late-onset Alzheimer's disease. Alzheimer's Research & Therapy 2012;4(3). 56 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

83. Eikelenboom P, van Exel E, Veerhuis R, Rozemuller JM, van Gool WA, Hoozemans JJM. Innate Immunity and the Etiology of Late-Onset Alzheimer's Disease. Neurodegenerative Diseases 2012;10(1-4):271-3. 84. Fijneman RJA, Anderson RA, Richards E, Liu J, Tijssen M, Meijer GA, et al. Runx1 is a tumor suppressor gene in the mouse gastrointestinal tract. Cancer Science 2012;103(3):593-9. 85. Fijneman RJA, de Wit M, Pourghiasian M, Piersma SR, Pham TV, Warmoes MO, et al. Proximal Fluid Proteome Profiling of Mouse Colon Tumors Reveals Biomarkers for Early Diagnosis of Human Colorectal Cancer. CLIN CANCER RES 2012;18(9):2613-24. 86. Flach GB, Broglie MA, van Schie A, Bloemena E, Leemans CR, de Bree R, et al. Sentinel node biopsy for oral and oropharyngeal squamous cell carcinoma in the previously treated neck. ORAL ONCOL 2012;48(1):85-9. 87. Fransen NL, Jansen C, Rozemuller AJM, van Duijn CM, van Gool WA. Erfelijke prionziekten in Nederland: klinisch beeld, incidentie en risicodragers. Tijdschr Neurol Neurochir 2012;113(3):11521. 88. Gillison ML, Alemany L, Snijders PJF, Chaturvedi A, Steinberg BM, Schwartz S, et al. Human papillomavirus and diseases of the upper airway: head and neck cancer and respiratory papillomatosis. Vaccine 2012;30(Suppl 5):F34-F54. 89. Gök M, Heideman DAM, van Kemenade FJ, de Vries ALM, Berkhof J, Rozendaal L, et al. Offering self-sampling for human papillomavirus testing to non-attendees of the cervical screening programme: Characteristics of the responders. EUR J CANCER 2012;48(12):1799-808. 90. Gök M, van Kemenade FJ, Heideman DAM, Berkhof J, Rozendaal L, Spruijt JWM, et al. Experience with high-risk human papillomavirus testing on vaginal brush-based self-samples of non-attendees of the cervical screening program. INT J CANCER 2012;130(5):1128-35. 91. Golusinski PJ, Lamperska K, Braakhuis BJM, Snijders PJF, Pazdrowski J, Pienkowski K, et al. Wystepowanie i rola aktywnej infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w rakach plaskonablonkowych glowy i szyi. Polski Przeglad Otorynolaryngologiczny 2012;1(3):244-51. 92. Gorter RR, Heij HA, van der Voorn JP, Kneepkens CMF. Eosinophilic esophagitis after esophageal atresia: is there an association? Case presentation and literature review. J PEDIATR SURG 2012;47(6):E9-E13. 93. Graveland AP, Braakhuis BJM, Eerenstein SEJ, de Bree R, Bloemena E, de Maaker M, et al. Molecular diagnosis of minimal residual disease in head and neck cancer patients. CELL ONCOL 2012;35(5):367-75. 94. Greijer AE, Stevens SJ, Verkuijlen SA, Juwana H, Fleig SC, Verschuuren EA, et al. Variable EBV DNA Load Distributions and Heterogeneous EBV mRNA Expression Patterns in the Circulation of Solid Organ versus Stem Cell Transplant Recipients. Clinical & Developmental Immunology 2012;2012. 95. Groenendijk MR, Thunnissen FBJM, Ylstra B, van de Wiel M, Eijk PP, Paul MA, et al. An 82-YearOld Woman With Small-Cell Lung Cancer: Relapse After 9 Years or a New Primary? Journal of Thoracic Oncology 2012;7(8):E3-E5. 96. Gurney BAS, Schilling C, Putcha V, Alkureishi LW, Alvarez AJ, Bakholdt V, et al. Implications of a positive sentinel node in oral squamous cell carcinoma. HEAD NECK-J SCI SPEC 2012;34(11):1580-5. 97. Haan JC, Buffart TE, Eijk PP, van de Wiel MA, van Wieringen WN, Howdle PD, et al. Small bowel adenocarcinoma copy number profiles are more closely related to colorectal than to gastric cancers. ANN ONCOL 2012;23(2):367-74. 57 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

98. Hahn NE, Meischl C, Kawahara T, Musters RJP, Verhoef VMJ, van der Velden J, et al. NOX5 Expression Is Increased in Intramyocardial Blood Vessels and Cardiomyocytes after Acute Myocardial Infarction in Humans. AM J PATHOL 2012;180(6):2222-9. 99. Hangalapura BN, Timares L, Oosterhoff D, Scheper RJ, Curiel DT, de Gruijl TD. CD40-targeted adenoviral cancer vaccines: the long and winding road to the clinic. J GENE MED 2012;14(6):41627. 100. Haverkort ME, Killestein J, Smit AM, Middeldorp JM, Hazewinkel MJ, Spaander FHM, et al. EBVgeassocieerde myelitis transversa bij een 16-jarig meisje. Tijdschrift voor infectieziekten 2012;7:6672. 101. Hegi ME, Janzer RC, Lambiv WL, Gorlia T, Kouwenhoven MC, Hartmann C, et al. Presence of an oligodendroglioma-like component in newly diagnosed glioblastoma identifies a pathogenetically heterogeneous subgroup and lacks prognostic value: central pathology review of the EORTC_26981/NCIC_CE.3 trial. ACTA NEUROPATHOL 2012;123(6):841-52. 102. Heideman DAM, Bleeker MCG, Ahmed HU, Horenblas S, Snijders PJF, Meijer CJLM. Molecular biology of penile cancer. Muneer A, Arya M, Horenblas S, editors. Textbook of penile cancer. 2012. Springer. Ref Type: Book Chapter 103. Heideman DAM, Lurkin I, Doeleman MW, Smit EF, Verheul HMW, Meijer GA, et al. KRAS and BRAF Mutation Analysis in Routine Molecular Diagnostics: Comparison of Three Testing Methods on Formalin-Fixed, Paraffin-Embedded Tumor-Derived DNA. The Journal of molecular diagnostics 2012;14(3):247-55. 104. Henken FE, De-Castro Arce J, Rosl F, Bosch L, Meijer CJLM, Snijders PJF, et al. The functional role of Notch signaling in HPV-mediated transformation is dose-dependent and linked to AP-1 alterations. CELL ONCOL 2012;35(2):77-84. 105. Henken FE, Oosterhuis K, Ohlschlager P, Bosch L, Hooijberg E, Haanen JBAG, et al. Preclinical safety evaluation of DNA vaccines encoding modified HPV16 E6 and E7. Vaccine 2012;30(28):4259-66. 106. Hertog D, Bloemena E, Aartman IH, van der Waal I. Histopathology of ameloblastoma of the jaws; some critical observations based on a 40 years single institution experience. MED ORAL PATOL ORAL CIR BUCAL 2012;17(1):e76-e82. 107. Heuveling DA, Flach GB, van Schie A, van Weert S, Karagozoglu KH, Bloemena E, et al. Visualization of the sentinel node in early-stage oral cancer: limited value of late static lymphoscintigraphy. NUCL MED COMMUN 2012;33(10):1065-9. 108. Hew MN, Zonneveld R, Kummerlin IP, Opondo D, de la Rosette JJ, Laguna M. Age and Gender Related Differences in Renal Cell Carcinoma in a European Cohort. J UROLOGY 2012;188(1):33-8. 109. Hoebe EK, Le Large TYS, Tarbouriech N, Oosterhoff D, de Gruijl TD, Middeldorp JM, et al. EpsteinBarr Virus-Encoded BARF1 Protein is a Decoy Receptor for Macrophage Colony Stimulating Factor and Interferes with Macrophage Differentiation and Activation. Viral immunology 2012;25(6):461-70. 110. Hoebe EK, Wille C, Hopmans ES, Robinson AR, Middeldorp JM, Kenney SC, et al. Epstein-Barr Virus Transcription Activator R Upregulates BARF1 Expression by Direct Binding to Its Promoter, Independent of Methylation. J VIROL 2012;86(20):11322-32. 111. Hoefnagel LDC, Moelans CB, Meijer SL, van Slooten HJ, Wesseling P, Wesseling J, et al. Prognostic value of estrogen receptor alpha and progesterone receptor conversion in distant breast cancer metastases. Cancer 2012;118(20):4929-35. 112. Hooijkaas AI, Gadiot J, van der Valk MA, Mooi WJ, Blank CU. Targeting BRAF(V600E) in an Inducible Murine Model of Melanoma. AM J PATHOL 2012;181(3):785-94. 58 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

113. Hoozemans JJM, Hilhorst R, Ruitenbeek R, Rozemuller JM, van der Vies SM. Protein Kinase Activity Profiling of Postmortem Human Brain Tissue. Neurodegenerative Diseases 2012;10(14):46-8. 114. Hoozemans JJM, Scheper W. Endoplasmic reticulum: The unfolded protein response is tangled in neurodegeneration. INT J BIOCHEM CELL B 2012;44(8):1295-8. 115. Hoozemans JJM, van Haastert ES, Nijholt DAT, Rozemuller JM, Scheper W. Activation of the Unfolded Protein Response Is an Early Event in Alzheimer's and Parkinson's Disease. Neurodegenerative Diseases 2012;10(1-4):212-5. 116. Hubers AJ, Heideman DAM, Herder GJM, Burgers SA, Sterk PJ, Kunst PW, et al. Prolonged sampling of spontaneous sputum improves sensitivity of hypermethylation analysis for lung cancer. J CLIN PATHOL 2012;65(6):541-5. 117. Hui KF, Ho DN, Tsang CM, Middeldorp JM, Tsao GSW, Chiang AKS. Activation of lytic cycle of Epstein-Barr virus by suberoylanilide hydroxamic acid leads to apoptosis and tumor growth suppression of nasopharyngeal carcinoma. INT J CANCER 2012;131(8):1930-40. 118. Huizinga R, van der Star BJ, Kipp M, Jong R, Gerritsen WH, Clarner T, et al. Phagocytosis of neuronal debris by microglia is associated with neuronal damage in multiple sclerosis. Glia 2012;60(3):422-31. 119. Hutajulu SH, Ng N, Jati BR, Fachiroh J, Herdini C, Hariwiyanto B, et al. Seroreactivity against Epstein-Barr virus (EBV) among first-degree relatives of sporadic EBV-associated nasopharyngeal carcinoma in Indonesia. J MED VIROL 2012;84(5):768-76. 120. Idema AJS, Hoffmann AL, Boogaarts HD, Troost EGC, Wesseling P, Heerschap A, et al. 3 '-Deoxy3 '-F-18-Fluorothymidine PET-Derived Proliferative Volume Predicts Overall Survival in High-Grade Glioma Patients. J NUCL MED 2012;53(12):1904-10. 121. Iskender SY, Eekhoff EMW, van der Waal I. Bisfosfonaatgerelateerde osteonecrose van de kaak. Ned Tijdschr Tandheelkd 2012;119(4):206-11. 122. Jagessar SA, Heijmans N, Blezer EL, Bauer J, Blokhuis JH, Wubben JA, et al. Unravelling the T-cell mediated autoimmune attack on CNS myelin in a new primate EAE model induced with MOG(3456) peptide in incomplete adjuvant. EUR J IMMUNOL 2012;42(1):217-27. 123. Jansen C, Parchi P, Capellari S, Ibrahim-Verbaas CA, Schuur M, Strammiello R, et al. Human Prion Diseases in The Netherlands (1998-2009): Clinical, Genetic and Molecular Aspects. PLoS ONE 2012;7(4):e36333. 124. Jharap B, Koudstaal LG, Neefjes-Borst EA, van Weyenberg SJB. Colonic telangiectasias in progressive systemic sclerosis. Endoscopy 2012;44:E42-E43. 125. Karagozoglu KH, Buter J, Leemans CR, Rietveld DHF, van den Vijfeijken S, van der Waal I. Subset of patients with verrucous carcinoma of the oral cavity who benefit from treatment with methotrexate. BRIT J ORAL MAX SURG 2012;50(6):513-8. 126. Karagozoglu KH, Eerenstein SEJ, van der Waal I. Een Afrikaanse man met een zwelling in de hals. Ned Tijdschr Tandheelkd 2012;119(1):18-20. 127. Kasza I, Varady G, Andrikovics H, Koszarska M, Tordai A, Scheffer GL, et al. Expression Levels of the ABCG2 Multidrug Transporter in Human Erythrocytes Correspond to Pharmacologically Relevant Genetic Variations. PLoS ONE 2012;7(11). 128. Khodakarami N, Clifford GM, Yavari P, Farzaneh F, Salehpour S, Broutet N, et al. Human papillomavirus infection in women with and without cervical cancer in Tehran, Iran. INT J CANCER 2012;131(2):E156-E161. 59 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

129. Kipp M, Amor S. FTY720 on the way from the base camp to the summit of the mountain: relevance for remyelination. MULT SCLER 2012;18(3):258-63. 130. Kipp M, Amor S, Kraut R, Beyer C. Multiple sclerosis: Neuroprotective alliance of estrogenprogesterone and gender. Frontiers in Neuroendocrinology 2012;33(1):1-16. 131. Kipp M, van der Star BJ, Vogel DYS, Puentes F, van der Valk P, Bakker D, et al. Experimental in vivo and in vitro Models of Multiple Sclerosis: EAE and beyond. Multiple Sclerosis and Related Disorders 2012;1(1):15-28. 132. Kipp M, van der Valk P, Amor S. Pathology of multiple sclerosis. CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(5):506-17. 133. Kipp M, Victor M, Martino G, Franklin RJM. Endogeneous Remyelination: Findings in Human Studies. CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(5):598-609. 134. Kluijt I, Siemerink EJM, Ausems MGEM, van Os TAM, de Jong D, Simoes-Correia J, et al. CDH1related hereditary diffuse gastric cancer syndrome: Clinical variations and implications for counseling. INT J CANCER 2012;131(2):367-76. 135. Kneepkens CMF, von Blomberg BME. Clinical practice Coeliac disease. EUR J PEDIATR 2012;171(7):1011-21. 136. Kobayashi KS, van den Elsen PJ. NLRC5: a key regulator of MHC class I-dependent immune responses. NAT REV IMMUNOL 2012;12(12):813-20. 137. Kockelkoren E, Sleeboom C, van der Voorn JP, Wilde JCH, Koot BGP, Kneepkens CMF. Dysfagie na introductie van vast voedsel: typische presentatie van congenitale slokdarmstenose. Ned Tijdschr Geneeskd 2012;156(4). 138. Kocken M, Berkhof J, van Kemenade FJ, Louwers JA, Zaal A, Nobbenhuis MAE, et al. Long-term CIN3+risk in women with abnormal cytology; role of hrHPV testing. BRIT J CANCER 2012;106(5):817-25. 139. Kocken M, Uijterwaal MH, de Vries ALM, Berkhof J, Ket JCF, Helmerhorst TJM, et al. High-risk human papillomavirus testing versus cytology in predicting post-treatment disease in women treated for high-grade cervical disease: A systematic review and meta-analysis. GYNECOL ONCOL 2012;125(2):500-7. 140. Kooi EJ, Strijbis EMM, van der Valk P, Geurts JJG. Heterogeneity of cortical lesions in multiple sclerosis: Clinical and pathologic implications. Neurology 2012;79(13):1369-76. 141. Kragelund C, Reibel J, Hietanen J, Hadler-Olsen E, Johannessen AC, Kenrad B, et al. Scandinavian Fellowship for Oral Pathology and Oral Medicine: guidelines for oral pathology and oral medicine in the dental curriculum. European journal of dental education 2012;16(4):246-53. 142. Krekel NMA, van Slooten HJ, Barbé E, de Klerk ESM, Meijer S, van den Tol MP. Is breast specimen shrinkage really a problem in breast-conserving surgery? J CLIN PATHOL 2011;65(3):224-7. 143. Krijgsman O, Israeli D, Haan JC, van Essen HFB, Smeets SJ, Eijk PP, et al. CGH arrays compared for DNA isolated from formalin-fixed, paraffin-embedded material. GENE CHROMOSOME CANC 2012;51(4):344-52. 144. Krijgsman O, Roepman P, Zwart W, Carroll JS, Tian S, De Snoo FA, et al. A diagnostic gene profile for molecular subtyping of breast cancer associated with treatment response. BREAST CANCER RES TR 2012;133(1):37-47. 145. Krijnen PAJ, Hahn NE, Kholová I, Baylan U, Sipkens JA, van Alphen FP, et al. Loss of DPP4 activity is related to a prothrombogenic status of endothelial cells: implications for the coronary microvasculature of myocardial infarction patients. Basic Res Cardiol 2012;107(1):1-13. 60 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

146. Krijnen PAJ, Kupreishvili K, de Vries MR, Schepers A, Stooker W, Vonk ABA, et al. C1-esterase inhibitor protects against early vein graft remodeling under arterial blood pressure. Atherosclerosis 2012;220(1):86-92. 147. Kroeze KL, Boink MA, Sampat-Sardjoepersad SC, Waaijman T, Scheper RJ, Gibbs S. Autocrine Regulation of Re-Epithelialization After Wounding by Chemokine Receptors CCR1, CCR10, CXCR1, CXCR2, and CXCR3. J INVEST DERMATOL 2012;132(1):216-25. 148. Kroeze KL, Vink L, de Boer EMJ, Scheper RJ, van Montfrans C, Gibbs S. Simple wound exudate collection method identifies bioactive cytokines and chemokines in (arterio) venous ulcers. WOUND REPAIR REGEN 2012;20(3):294-303. 149. Kubben PL, Wesseling P, Lammens M, Schijns OEMG, Ter Laak-Poort MP, van Overbeeke JJ, et al. Correlation between contrast enhancement on intraoperative magnetic resonance imaging and histopathology in glioblastoma. Surgical neurology international 2012;3. 150. Lee WW, Marinelli B, van der Laan AM, Sena BF, Gorbatov R, Leuschner F, et al. PET/MRI of inflammation in myocardial infarction. J AM COLL CARDIOL 2012;59(2):153-63. 151. Li JA, de Groot M, Helderman F, Mo J, Daniels JMA, Grünberg K, et al. High speed miniature motorized endoscopic probe for optical frequency domain imaging. Optics Express 2012;20(22):24132-8. 152. Lopes N, Paredes J, Costa JL, Ylstra B, Schmitt F. Vitamin D and the mammary gland: a review on its role in normal development and breast cancer. BREAST CANCER RES 2012;14. 153. Louwers JA, Berkhof J, Zaal A, Kocken M, Rozendaal L, Heideman DAM, et al. HrHPV-testing in a university hospital gynecology outpatient clinic: Recommendations for clinical practice. GYNECOL ONCOL 2012;124(3):518-24. 154. Mammatas LH, Regelink JC, Klein IE, Barbe E, Huijgens PC. Palmar necrosis during the treatment of acute myeloid leukaemia. NETH J MED 2012;70(10):467. 155. Meijer CJLM, Berkhof J. Screening: Cervical cancer-should we abandon cytology for screening? Nature reviews clinical oncology 2012;9(10):558-9. 156. Meissner TB, Liu YJ, Lee KH, Li A, Biswas A, van Eggermond MC, et al. NLRC5 Cooperates with the RFX Transcription Factor Complex To Induce MHC Class I Gene Expression. J IMMUNOL 2012;188(10):4951-8. 157. Mekenkamp LJM, de Nooy-van Tol J, Dijkstra JR, de Krijger I, Vink-Borger ME, van Vliet S, et al. Beyond KRAS mutation status: influence of KRAS copy number status and microRNAs on clinical outcome to cetuximab in metastatic colorectal cancer patients. BMC Cancer 2012;12. 158. Mollers M, Scherpenisse M, van der Klis FRM, King AJ, van Rossum TGJ, van Logchem EM, et al. Prevalence of genital HPV infections and HPV serology in adolescent girls, prior to vaccination. Cancer epidemiology 2012;36(6):519-24. 159. Moro ML, Giaccone G, Lombardi R, Indaco A, Uggetti A, Morbin M, et al. APP mutations in the A beta coding region are associated with abundant cerebral deposition of A beta 38. ACTA NEUROPATHOL 2012;124(6):809-21. 160. Morris AR, Bos A, osdado Calvo MB, Rooijers K, Elkon R, Bolijn AS, et al. Alternative Cleavage and Polyadenylation during Colorectal Cancer Development. CLIN CANCER RES 2012;18(19):5256-66. 161. Mulder SD, Veerhuis R, Blankenstein MA, Nielsen HM. The effect of amyloid associated proteins on the expression of genes involved in amyloid-beta clearance by adult human astrocytes. EXP NEUROL 2012;233(1):373-9.


162. Muris JJF, Feilzer AJ, Kleverlaan CJ, Rustemeyer T, van Hoogstraten IMW, Scheper RJ, et al. Palladium-induced Th2 cytokine responses reflect skin test reactivity. Allergy 2012;67(12):1605-8. 163. Muris JJF, Kleverlaan CJ, Rustemeyer T, von Blomberg BME, van Hoogstraten IMW, Feilzer AJ, et al. Sodium tetrachloropalladate for diagnosing palladium sensitization. Contact Dermatitis 2012;67(2):94-100. 164. Naaijkens BA, Niessen HWM, Prins H, Krijnen PAJ, Kokhuis TJA, de Jong N, et al. Human platelet lysate as a fetal bovine serum substitute improves human adipose-derived stromal cell culture for future cardiac repair applications. CELL TISSUE RES 2012;348(1):119-30. 165. Neve S, Jacobs H, Stoof TJ, Smit AM, Meenken C, Hoebe EK, et al. Oculair myositis als uiting van een vroeg gedissemineerde Borrelia burgdoferi-infectie. Tijdschrift voor infectieziekten 2012;7:1759. 166. Niini T, Scheinin AI, Lahti L, Savola S, Mertens F, Hollmen J, et al. Homozygous deletions of cadherin genes in chondrosarcoma-an array comparative genomic hybridization study. Cancer genetics 2012;205(11):588-93. 167. Nijholt DAT, van Haastert ES, Rozemuller JM, Scheper W, Hoozemans JJM. The unfolded protein response is associated with early tau pathology in the hippocampus of tauopathies. J PATHOL 2012;226(5):693-702. 168. Nolte JW, Baart JA, van der Waal I. Een gingivahyperplasie op basis van neurofibromatose. Ned Tijdschr Tandheelkd 2012;119(4):173-4. 169. Olah M, Amor S, Brouwer N, Vinet J, Eggen B, Biber K, et al. Identification of a microglia phenotype supportive of remyelination. Glia 2012;60(2):306-21. 170. Oosterhoff D, Lougheed SM, van de Ven R, Lindenberg JJ, van Cruijsen H, Hiddingh L, et al. Tumor-mediated inhibition of human dendritic cell differentiation and function is consistently counteracted by combined p38 MAPK and STAT3 inhibition. Oncoimmunology 2012;1(5):649-58. 171. Orem J, Sandin S, Weibull CE, Odida M, Wabinga H, Mbidde E, et al. Agreement between diagnoses of childhood lymphoma assigned in Uganda and by an international reference laboratory. Clinical epidemiology 2012;4:339-47. 172. Out AA, Wasielewski M, Huijts PEA, van Minderhout IJHM, Houwing-Duistermaat JJ, Tops CMJ, et al. MUTYH gene variants and breast cancer in a Dutch case-control study. BREAST CANCER RES TR 2012;134(1):219-27. 173. Ouwehand K, Spiekstra SW, Waaijman T, Breetveld M, Scheper RJ, de Gruijl TD, et al. CCL5 and CCL20 mediate immigration of Langerhans cells into the epidermis of full thickness human skin equivalents. EUR J CELL BIOL 2012;91(10):765-73. 174. Overbeek LIH, van Kemenade FJ, Meijer GA. Het Pathologisch-Anatomisch Landelijk Geautomatiseerd Archief. TSG 2012;90(5):276-9. 175. Peifer M, Fernandez-Cuesta L, Sos ML, George J, Seidel D, Kasper LH, et al. Integrative genome analyses identify key somatic driver mutations of small-cell lung cancer. NAT GENET 2012;44(10):1104-10. 176. Perron H, Germi R, Bernard C, Garcia-Montojo M, Deluen C, Farinelli L, et al. Human endogenous retrovirus type W envelope expression in blood and brain cells provides new insights into multiple sclerosis disease. MULT SCLER 2012;18(12):1721-36. 177. Piriou E, Asito AS, Sumba PO, Fiore N, Middeldorp JM, Moormann AM, et al. Early Age at Time of Primary Epstein-Barr Virus Infection Results in Poorly Controlled Viral Infection in Infants From Western Kenya: Clues to the Etiology of Endemic Burkitt Lymphoma. J INFECT DIS 2012;205(6):906-13. 62 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

178. Posthuma de Boer J, van Egmond PW, Helder MN, Xavier de Menezes R, Cleton-Jansen AM, Belien JAM, et al. Targeting JNK-interacting-protein-1 (JIP1) sensitises osteosarcoma to doxorubicin. Oncotarget 2012;3(10):1169-81. 179. Purnell M, Seehausen O, Galis F. Quantitative three-dimensional microtextural analyses of tooth wear as a tool for dietary discrimination in fishes. J Roy Soc Interface 2012;9(74):2225-33. 180. Ramirez Y, Fellegara G, Bugiani M. Eccrine Porocarcinoma With Carcinomatous Lymphangitis in a Patient With History of Arsenic Exposure: A Case Report. International Journal of Surgical Pathology 2012;20(5):515-8. 181. Raterman HG, Vosslamber S, De Ridder S, Nurmohamed MT, Lems WF, Boers M, et al. The interferon type I signature towards prediction of non-response to rituximab in rheumatoid arthritis patients. Arthritis research & therapy 2012;14(2). 182. Rebers S, van der Valk T, Meijer GA, van Leeuwen FE, Schmidt MK. Zeggenschap over nader gebruik van lichaamsmateriaal. Patient is het best gediend met 'geen bezwaar'-procedure. Ned Tijdschr Geneeskd 2012;156(21). 183. Rijkaart DC, Berkhof J, Rozendaal L, van Kemenade FJ, Bulkmans NWJ, Heideman DAM, et al. Human papillomavirus testing for the detection of high-grade cervical intraepithelial neoplasia and cancer: final results of the POBASCAM randomised controlled trial. LANCET ONCOL 2012;13(1):78-88. 184. Rijkaart DC, Berkhof J, van Kemenade FJ, Coupé VMH, Hesselink AT, Rozendaal L, et al. Evaluation of 14 triage strategies for HPV DNA-positive women in population-based cervical screening. INT J CANCER 2012;130(3):602-10. 185. Rijkaart DC, Berkhof J, van Kemenade FJ, Coupé VMH, Rozendaal L, Heideman DAM, et al. HPV DNA testing in population-based cervical screening (VUSA-Screen study): results and implications. BRIT J CANCER 2012;106(5):975-81. 186. Rijkaart DC, Heideman DAM, Coupé VMH, Brink AATP, Verheijen RH, Skomedal H, et al. High-Risk Human Papillomavirus (hrHPV) E6/E7 mRNA Testing by PreTect HPV-Proofer for Detection of Cervical High-Grade Intraepithelial Neoplasia and Cancer among hrHPV DNA-Positive Women with Normal Cytology. J CLIN MICROBIOL 2012;50(7):2390-6. 187. Robbers LFHJ, Baars EN, Brouwer WP, Beek AM, Hofman MBM, Niessen HWM, et al. T1 mapping shows increased extracellular matrix size in the myocardium due to amyloid depositions. Circulation Cardiovascular Imaging 2012;5(3):423-6. 188. Rodjan F, de Graaf P, van der Valk P, Moll AC, Kuijer JPA, Knol DL, et al. Retinoblastoma: Value of Dynamic Contrast-Enhanced MR Imaging and Correlation with Tumor Angiogenesis. AM J NEURORADIOL 2012;33(11):2129-35. 189. Ronco G, Biggeri A, Confortini M, Naldoni C, Segnan N, Sideri M, et al. Health Technology assessment Report: Ricerca del dna di papillomavirus umano (HPV) come test primario per lo screening dei precursori del cancro del collo dell'utero. Epidemiologia e prevenzione 2012;36(3-4 Suppl 1):1-72. 190. Ronco G, Meijer CJLM, Cuzick J, Giorgi-Rossi P, Peto J, Segnan N, et al. Screening for Cervical Cancer. ANN INTERN MED 2012;156(8):604-5. 191. Rositch AF, Hudgens MG, Backes DM, Moses S, Agot K, Nyagaya E, et al. Vaccine-Relevant Human Papillomavirus (HPV) Infections and Future Acquisition of High-Risk HPV Types in Men. J INFECT DIS 2012;206(5):669-77. 192. Rositch AF, Poole C, Hudgens MG, Agot K, Nyagaya E, Moses S, et al. Multiple Human Papillomavirus Infections and Type Competition in Men. J INFECT DIS 2012;205(1):72-81. 63 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

193. Rozemuller AJM, Jansen C, Carrano A, van Haastert ES, Hondius D, van der Vies SM, et al. Neuroinflammation and common mechanism in Alzheimer's disease and prion amyloidosis: amyloidassociated proteins, neuroinflammation and neurofibrillary degeneration. Neurodegenerative Diseases 2012;10(1-4):301-4. 194. Rustemeyer T, van Hoogstraten IMW, von Blomberg BME, Scheper RJ. Mechanisms of Allergic Contact Dermatitis. Kanerva's Occupational Dermatology. -14. 2012. Ref Type: Book Chapter 195. Saeland E, Da Silva Aresta Belo-van Wijk AI, Mongera S, van Die IM, Meijer GA, van Kooijk Y. Differential glycosylation of MUC1 and CEACAM5 between normal mucosa and tumour tissue of colon cancer patients. INT J CANCER 2012;131(1):117-28. 196. Sanduleanu S, Masclee AM, Meijer GA. Interval cancers after colonoscopy-insights and recommendations. Nat Rev Gastroenterol Hepatol 2012;9(9):550-4. 197. Scherpenisse M, Mollers M, Schepp RM, Boot HJ, de Melker HE, Meijer CJLM, et al. Seroprevalence of seven high-risk HPV types in The Netherlands. Vaccine 2012;30(47):6686-93. 198. Scherpenisse M, Mollers M, Schepp RM, Boot HJ, Meijer CJLM, Berbers GAM, et al. Changes in Antibody Seroprevalence of Seven High-Risk HPV Types between Nationwide Surveillance Studies from 1995-96 and 2006-07 in The Netherlands. PLoS ONE 2012;7(11). 199. Schneiders FL, de Bruin RCG, Santegoets SJAM, Bonneville M, Scotet E, Scheper RJ, et al. Activated iNKT cells promote Vg9Vd2-T cell anti-tumor effector functions through the production of TNF-a. CLIN IMMUNOL 2012;142(2):194-200. 200. Schneiders FL, de Bruin RCG, van den Eertwegh AJM, Scheper RJ, Leemans CR, Brakenhoff RH, et al. Circulating Invariant Natural Killer T-Cell Numbers Predict Outcome in Head and Neck Squamous Cell Carcinoma: Updated Analysis With 10-Year Follow-Up. J CLIN ONCOL 2012;30(5):567-70. 201. Schoonenboom NSM, Reesink FE, Verwey NA, Kester MI, Teunissen CE, van de Ven PM, et al. Cerebrospinal fluid markers for differential dementia diagnosis in a large memory clinic cohort. Neurology 2012;78(1):47-54. 202. Schumacher U, Nehmann N, Adam E, Mukthar D, Slotki IN, Horny HP, et al. MDR-1-overexpression in HT 29 colon cancer cells grown in SCID mice. Acta histochemica 2012;114(6):594-602. 203. Seewann AM, Kooi EJ, Roosendaal SD, Pouwels PJW, Wattjes MP, van der Valk P, et al. Postmortem verification of MS cortical lesion detection with 3D DIR. Neurology 2012;78(5):302-8. 204. Sher F, Amor S, Gerritsen WH, Baker D, Jackson SL, Boddeke E, et al. Intraventricularly Injected Olig2-NSCs Attenuate Established Relapsing-Remitting EAE in Mice. CELL TRANSPLANT 2012;21(9):1883-97. 205. Siggberg L, Alla-Melo S, Linnankivi T, Avela K, Scheinin AI, Kristiansson K, et al. High-resolution SNP array analysis of patients with developmental disorder and normal array CGH results. BMC MED GENET 2012;13:84. 206. Sillars-Hardebol AH, Carvalho B, Belien JAM, de Wit M, is-van Diemen PM, Tijssen M, et al. BCL2L1 has a functional role in colorectal cancer and its protein expression is associated with chromosome 20q gain. J PATHOL 2012;226(3):442-50. 207. Sillars-Hardebol AH, Carvalho B, Belien JAM, de Wit M, van Diemen PM, Tijssen M, et al. CSE1L, DIDO1 and RBM39 in colorectal adenoma to carcinoma progression. CELL ONCOL 2012;35(4):293-300. 208. Sillars-Hardebol AH, Carvalho B, Tijssen M, Belien JAM, de Wit M, Delis-van Diemen PM, et al. TPX2 and AURKA promote 20q amplicon-driven colorectal adenoma to carcinoma progression. Gut 2012;61(11):1568-75. 64 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

209. Sillars-Hardebol AH, Carvalho B, van Engeland M, Fijneman RJA, Meijer GA. The adenoma hunt in colorectal cancer screening: defining the target. J PATHOL 2012;226(1):1-6. 210. Simon-Sanchez J, Dopper EGP, Hokke PE, Hukema RK, Nicolaou N, Seelaar H, et al. The clinical and pathological phenotype of C9ORF72 hexanucleotide repeat expansions. Brain 2012;163(3):723-35. 211. Sipkens JA, Hahn NE, Blom HJ, Lougheed SM, Stehouwer CDA, Rauwerda JA, et al. SAdenosylhomocysteine induces apoptosis and phosphatidylserine exposure in endothelial cells independent of homocysteine. Atherosclerosis 2012;221(1):48-54. 212. Sivachandran N, Dawson CW, Young LS, Liu FF, Middeldorp JM, Frappier L. Contributions of the Epstein-Barr Virus EBNA1 Protein to Gastric Carcinoma. Journal of Virological Methods 2012;86(1):60-8. 213. Smeding L, van der Laarse WJ, van Veelen TA, Lamberts R, Niessen HWM, Kneijber MCJ, et al. Early Myocardial Dysfunction is Not Caused by Mitochondrial Abnormalities in a Rat Model of Peritonitis. J SURG RES 2012;176(1):178-84. 214. Smits AJJ, Kummer JA, Hinrichs JWJ, Herder GJM, Scheidel-Jacobse KC, Jiwa NM, et al. EGFR and KRAS mutations in lung carcinomas in the Dutch population: increased EGFR mutation frequency in malignant pleural effusion of lung adenocarcinoma. CELL ONCOL 2012;35(3):189-96. 215. Smits M, Würdinger T, van het Hof B, Drexhage JAR, Geerts D, Wesseling P, et al. Myc-associated zinc finger protein (MAZ) is regulated by miR-125b and mediates VEGF-induced angiogenesis in glioblastoma. FASEB J 2012;26(6):2639-47. 216. Snellenberg S, de Strooper LMA, Hesselink AT, Meijer CJLM, Snijders PJF, Heideman DAM, et al. Development of a multiplex methylation-specific PCR as candidate triage test for women with an HPV-positive cervical scrape. BMC Cancer 2012;12. 217. Snellenberg S, Schütze DM, Claassen-Kramer D, Meijer CJLM, Snijders PJF, Steenbergen RDM. Methylation status of the E2 binding sites of HPV16 in cervical lesions determined with the LuminexÂ® xMAPâ„¢ system. Virology 2012;422(2):357-65. 218. Starink TM, Houweling AC, van Doorn MBA, Leter EM, Jaspars EH, van Moorselaar RJA, et al. Familial multiple discoid fibromas: A look-alike of Birt-Hogg-Dube syndrome not linked to the FLCN locus. J AM ACAD DERMATOL 2012;66(2):259-63. 219. Stoker SD, Greijer AE, Wildeman MA, Novalic Z, de Boer JP, Huitema ADR, et al. Nieuwe diagnostische middelen en behandeltechnieken voor het nasofarynxcarcinoom. Ned Tijdschr Oncol 2012;9(6):262-8. 220. Tack GJ, van Wanrooij RLJ, Langerak AW, Tjon JML, von Blomberg BME, Heideman DAM, et al. Origin and immunophenotype of aberrant IEL in RCDII patients. MOL IMMUNOL 2012;50(4):26270. 221. Tack GJ, van Wanrooij RLJ, von Blomberg BME, Amiano P, Amini H, Coupé VMH, et al. Serum parameters in the spectrum of coeliac disease: beyond standard antibody testing - a cohort study. Bmc Gastroenterology 2012;12(1). 222. Ten Broek CMA, Bakker AJ, Varela-Lasheras I, Bugiani M, Van Dongen S, Galis F. Evo-Devo of the Human Vertebral Column: On Homeotic Transformations, Pathologies and Prenatal Selection. Evolutionary biology 2012;39(4):456-71. 223. Terhaar sive Droste JS, van Turenhout ST, Oort FA, van der Hulst RWM, Steeman VA, Coblijn U, et al. Faecal immunochemical test accuracy in patients referred for surveillance colonoscopy: a multicentre cohort study. Bmc Gastroenterology 2012;12.


224. Thas O, Clement L, Rayner JCW, Carvalho B, Van Criekinge W. An Omnibus Consistent Adaptive Percentile Modified Wilcoxon Rank Sum Test with Applications in Gene Expression Studies. Biometrics 2012;68(2):446-54. 225. Thuijs NB, Uitdehaag BMJ, van Ouwerkerk WJR, van der Valk P, Vandertop WP, Peerdeman SM. Pediatric meningiomas in The Netherlands 1974-2010: a descriptive epidemiological case study. CHILD NERV SYST 2012;28(7):1009-15. 226. Thunnissen E, Beasley MB, Borczuk AC, Brambilla E, Chirieac LR, Dacic S, et al. Reproducibility of histopathological subtypes and invasion in pulmonary adenocarcinoma. An international interobserver study. MODERN PATHOL 2012;25(12):1574-83. 227. Thunnissen E, Boers E, Heideman DAM, GrÃ¼nberg K, Kuik DJ, Noorduin A, et al. Correlation of immunohistochemical staining p63 and TTF-1 with EGFR and K-ras mutational spectrum and diagnostic reproducibility in non small cell lung carcinoma. VIRCHOWS ARCH 2012;461(6):629-38. 228. Thunnissen FBJM, Bubendorf L, Dietel M, Elmberger G, Kerr K, Lopez-Rios F, et al. EML4-ALK testing in non-small cell carcinomas of the lung: a review with recommendations. VIRCHOWS ARCH 2012;461(3):245-57. 229. Thunnissen FBJM, Kerr KM, Herth FJF, Lantuejoul S, Papotti M, Rintoul RC, et al. The challenge of NSCLC diagnosis and predictive analysis on small samples. Practical approach of a working group. Lung Cancer 2012;76(1):1-18. 230. Thunnissen FBJM, Prinsen C, Hol B, van der Drift M, Vesin A, Brambilla C, et al. Smoking history and lung carcinoma: KRAS mutation is an early hit in lung adenocarcinoma development. Lung Cancer 2012;75(2):156-60. 231. Tossberg JT, Crooke PS, Henderson MA, Sriram S, Mrelashvili D, Chitnis S, et al. Gene-expression signatures: biomarkers toward diagnosing multiple sclerosis. GENES IMMUN 2012;13(2):146-54. 232. Tracy SI, Kakalacheva K, Luenemann JD, Luzuriaga K, Middeldorp JM, Thorley-Lawson DA. Persistence of Epstein-Barr Virus in Self-Reactive Memory B Cells. J VIROL 2012;86(22):12330-40. 233. Tsang CM, Yip YL, Lo KW, Deng W, To KF, Hau PM, et al. Cyclin D1 overexpression supports stable EBV infection in nasopharyngeal epithelial cells. P NATL ACAD SCI USA 2012;109(50):E3473-E3482. 234. Tzartos JS, Khan G, Vossenkamper A, Cruz-Sabada M, Lonardi S, Sefia E, et al. Association of innate immune activation with latent Epstein-Barr virus in active MS lesions. Neurology 2012;78(1):15-23. 235. Unger WWJ, van Beelen AJ, Bruijns SCM, Joshi M, Fehres CM, van Bloois L, et al. Glycan-modified liposomes boost CD4(+) and CD8(+) T-cell responses by targeting DC-SIGN on dendritic cells. J CONTROL RELEASE 2012;160(1):88-95. 236. van Abel D, Michel O, Veerhuis R, Jacobs M, van Dijk M, Oudejans CBM. Direct Downregulation of CNTNAP2 by STOX1A is Associated with Alzheimer's Disease. Journal of Alzheimer's Disease 2012;31(4):793-800. 237. van de Berg WDJ, Hepp DH, Dijkstra AA, Rozemuller JM, Berendse HW, Foncke E. Patterns of alpha-synuclein pathology in incidental cases and clinical subtypes of Parkinson's disease. PARKINSONISM RELAT D 2012;18(S1):S28-S30. 238. van de Ven R, Lindenberg JJ, Reurs AW, Scheper RJ, Scheffer GL, de Gruijl TD. Preferential Langerhans cell differentiation from CD34(+) precursors upon introduction of ABCG2 (BCRP). Immunol Cell Biol 2012;90(2):206-15. 239. van de Ven R, Reurs AW, Wijnands PGJT, van Wetering S, Kruisbeek AM, Hooijberg E, et al. Exposure of CD34(+) precursors to cytostatic anthraquinone-derivatives induces rapid dendritic cell 66 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

differentiation: implications for cancer immunotherapy. CANCER IMMUNOL IMMUN 2012;61(2):181-91. 240. van den Brekel MWM, Lodder WL, Stel HV, Bloemena E, Leemans CR, van der Waal I. Observer variation in the histopathologic assessment of extranodal tumor spread in lymph node metastases in the neck. HEAD NECK-J SCI SPEC 2012;34(6):840-5. 241. van den Broek LJ, Niessen FB, Scheper RJ, Gibbs S. Development, validation and testing of a human tissue engineered hypertrophic scar model. Altex 2012;29(4):389-402. 242. van den Eertwegh AJM, Versluis JP, van den Berg HP, Santegoets SJAM, van Moorselaar RJA, van der Sluis TM, et al. Combined immunotherapy with granulocyte-macrophage colony-stimulating factor-transduced allogeneic prostate cancer cells and ipilimumab in patients with metastatic castration-resistant prostate cancer: a phase 1 dose-escalation trial. LANCET ONCOL 2012;30(5):578-0. 243. van den Hout MFCM, Koster BD, Sluijter BJR, van Leeuwen PAM, Meijer S, van den Tol MP, et al. Response Breslow thickness and excision interval affect the activation state of Langerhans cells in melanoma sentinel lymph nodes. Blood 2012;119(20):4809-10. 244. van der Drift MA, Prinsen CFM, Knuiman GJ, Janssen JP, Dekhuijzen PNR, Thunnissen FBJM. Diagnosing Peripheral Lung Cancer: The Additional Value of the Ras-Association Domain Family 1A Gene Methylation and Kirsten Rat Sarcoma 2 Viral Oncogene Homolog Mutation Analyses in Washings in Nondiagnostic Bronchoscopy. Chest (Amer Coll Chest Phys) 2012;141(1):169-75. 245. van der Kolk JH, van Putten LA, Mulder CJJ, Grinwis GCM, Reijm M, Butler CM, et al. Glutendependent antibodies in horses with inflammatory small bowel disease (ISBD). Veterinary Quarterly 2012;32(1):3-11. 246. van der Leest RJT, Liu L, Coebergh JWW, Neumann HAM, Mooi WJ, Nijsten T, et al. Risk of second primary in situ and invasive melanoma in a Dutch population-based cohort: 1989-2008. BRIT J DERMATOL 2012;167(6):1321-30. 247. van der Lei HDW, Steenweg ME, Bugiani M, Pouwels PJW, Vent IM, Barkhof F, et al. Restricted Diffusion in Vanishing White Matter. ARCH NEUROL-CHICAGO 2012;69(6):723-7. 248. van der Putten C, Kuipers HF, Zuiderwijk-Sick EA, Stralen L, Kondova I, van den Elsen PJ, et al. Statins amplify TLR-induced responses in microglia via inhibition of cholesterol biosynthesis. Glia 2012;60(1):43-52. 249. van der Star BJ, Vogel DYS, Kipp M, Puentes F, Baker D, Amor S. In vitro and in vivo models of multiple sclerosis. CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(5):570-88. 250. van der Valk P. Neuropathology of MS. Atkins G, Amor S, Fletcher JM, Mills KHG, editors. The Biology of Multiple Sclerosis. 11. 2012. Ref Type: Book Chapter 251. van der Valk P. Pathology of MS. Dobson R, Giovannoni G, editors. Multiple Sclerosis. Visual Guide for Clinicians. 39. 2012. Clinical Publishing Oxford. Ref Type: Book Chapter 252. van der Veen VC, Vlig M, van M, de Vries SI, Middelkoop E, Ulrich M. Stem Cells in Burn Eschar. CELL TRANSPLANT 2012;21(5):933-42. 253. van Dijk A, Naaijkens BA, Jurgens WJFM, Oerlemans R, Scheffer GL, Kassies J, et al. The multidrug resistance protein breast cancer resistance protein (BCRP) protects adipose-derived stem cells against ischemic damage. Cell biology and toxicology 2012;28(5):303-15. 254. van Dijk M, Thulluru HK, Mulders J, Michel OJ, Poutsma A, Windhorst S, et al. HELLP babies link a novel lincRNA to the trophoblast cell cycle. J CLIN INVEST 2012;122(11):4003-11. 67 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

255. van Doorn RP, Lopes Pinheiro MA, Kooij G, Lakeman K, van het Hof B, van der Pol SMA, et al. Sphingosine 1-phosphate receptor 5 mediates the immune quiescence of the human brain endothelial barrier. J Neuroinflammation 2012;9:133. 256. van Doorn RP, Nijland PG, Dekker N, Witte ME, Lopes Pinheiro MA, van het Hof B, et al. Fingolimod attenuates ceramide-induced blood-brain barrier dysfunction in multiple sclerosis by targeting reactive astrocytes. ACTA NEUROPATHOL 2012;124(3):397-410. 257. van Essen HFB, Ylstra B. High-resolution copy number profiling by array CGH using DNA isolated from formalin-fixed, paraffin-embedded tissues. Methods Mol Biol 2012;838:329-41. 258. van Heerebeek L, Hamdani N, Falcao-Pires I, Leite-Moreira AF, Begieneman MPV, Bronzwaer JGF, et al. Low myocardial protein kinase g activity in heart failure with preserved ejection fraction. Circulation 2012;126(7):830-9. 259. van Horssen J, Singh S, van der Pol SMA, Kipp M, Lim JL, Peferoen LAN, et al. Clusters of activated microglia in normal-appearing white matter show signs of innate immune activation. J Neuroinflammation 2012;9:156. 260. van Horssen J, Witte ME, Ciccarelli O. The role of mitochondria in axonal degeneration and tissue repair in MS. MULT SCLER 2012;18(8):1058-67. 261. van Liempt SWJD, Flach LE, van Waesberghe JHTM, Bleeker MCG, Piek JMJ, Lambalk CB. Solely inhibin B producing ovarian tumour as a cause of secondary amenorrhoea with hot flushes: case report and review of literature. HUM REPROD 2012;27(4):1144-8. 262. van Noort JM, Baker D, Amor S. Mechanisms in the development of multiple sclerosis lesions: reconciling autoimmune and neurodegenerative factors. CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(5):556-69. 263. van Noort JM, Bsibsi M, Nacken P, Gerritsen WH, Amor S. The link between small heat shock proteins and the immune system. INT J BIOCHEM CELL B 2012;44(10):1670-9. 264. van Riel S, Thunnissen E, Heideman DAM, Smit EF, Biesma B. A patient with simultaneously appearing adenocarcinoma and small-cell lung carcinoma harbouring an identical EGFR exon 19 mutation. ANN ONCOL 2012;23(12):3188-9. 265. van Turenhout ST, Oort FA, Terhaar sive Droste JS, Coupé VMH, van der Hulst RW, Loffeld RJ, et al. Hemorrhoids detected at colonoscopy: an infrequent cause of false-positive fecal immunochemical test results. GASTROINTEST ENDOSC 2012;76(1):136-43. 266. van Turenhout ST, Terhaar sive Droste JS, Meijer GA, Masclee AA, Mulder CJJ. Anticipating implementation of colorectal cancer screening in The Netherlands: a nation wide survey on endoscopic supply and demand. BMC Cancer 2012;12. 267. van Turenhout ST, van Rossum LGM, Oort FA, Laheij RJF, van Rijn AF, Terhaar sive Droste JS, et al. Similar fecal immunochemical test results in screening and referral colorectal cancer. World J Gastroenterol 2012;18(38):5397-403. 268. van Vliet EOG, de Kieviet JF, van der Voorn JP, Been JV, Oosterlaan J, van Elburg RM. Placental pathology and long-term neurodevelopment of very preterm infants. AM J OBSTET GYNECOL 2012;206(6):489. 269. van Wanrooij RLJ, Neefjes-Borst EA, von Blomberg BME, Mulder CJJ, Bouma G. Als coeliakie niet beter wordt. Ned Tijdschr Geneeskd 2012;156(32). 270. van Weyenberg SJB, van Grieken NCT. Jejunal pseudomelanosis. Dig Liver Dis 2012;44(4):355. 271. van Weyenberg SJB, van Grieken NCT, van Waesberghe JHTM. Iron Deficiency After Non-Small Cell Lung Cancer Ileal Polypoid Angiodysplasia. Gastroenterology 2012;142(7):E3-E4. 68 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

272. van Wieringen WN, Unger K, Leday GGR, Krijgsman O, Xavier de Menezes R, Ylstra B, et al. Matching of array CGH and gene expression microarray features for the purpose of integrative genomic analyses. BMC Bioinformatics 2012;13:80. 273. Verbrugge CSE, Assaraf YG, Dijkmans BAC, Scheffer GL, Al MCM, den Uyl D, et al. Inactivating PSMB5 mutations and P-glycoprotein (MDR1/ ABCB1) mediate resistance to proteasome inhibitors: ex vivo efficacy of (immuno) proteasome inhibitors in mononuclear blood cells from rheumatoid arthritis patients. J PHARMACOL EXP THER 2012;341(1):174-82. 274. Verhoeven M, Bystrova S, Winnubst L, Qureshi H, de Gruijl TD, Scheper RJ, et al. Applying ceramic nanoporous microneedle arrays as a transport interface in egg plants and an ex-vivo human skin model. Microelectronic engineering 2012;98:659-62. 275. Verweij CL. Clinical relevance of the type I interferon signature in multiple sclerosis. Pharmacogenomics 2012;13(16):1883-4. 276. Verweij CL, Vosslamber S. Gene Expression Profiling in Rheumatoid Arthritis. Insights and Perspectives in Rheumatology. 39-62. 2012. Intech. Ref Type: Book Chapter 277. Verweij CL, Vosslamber S. The interferon system in multiple sclerosis: Towards a personalized medicine approach for IFNB therapy. Type I Interferons, Mechanism of Action, Implications in Inflammatory and Autoimmune Diseases and Clinical Applications. 2012. New York, NOVA Science publishers, Inc.Ref Type: Book Chapter 278. Verweij CL, Vosslamber S. The interferon system in rheumatoid arthritis. Type I Interferons, Mechanism of Action, Implications in Inflammatory and Autoimmune Diseases and Clinical Applications. 2012. New York, NOVA Science publishers, Inc. Ref Type: Book Chapter 279. Verweij FJ, Middeldorp JM, Pegtel DM. Intracellular signaling controlled by the endosomalexosomal pathway. Commun Integr Biol 2012;5(1):88-93. 280. Vincenten J, Smit EF, Vos W, Grünberg K, Postmus PE, Heideman DAM, et al. Negative NKX2-1 (TTF-1) as Temporary Surrogate Marker for Treatment Selection During EGFR-Mutation Analysis in Patients with Non-Small-Cell Lung Cancer. Journal of Thoracic Oncology 2012;7(10):1522-7. 281. Vincenten J, Smit EF, Ylstra B, Thunnissen FBJM. Applying biomarker testing to clinical practice in lung cancer. Lung Cancer Management 2012;1(2):145-54. 282. Vogel DYS, van der Star BJ, Amor S. Multiple sclerosis update: hot topics from 5th joint triennial congress of the European and Americas Committees for Treatment and Research in Multiple Sclerosis (ECTRIMS/ACTRIMS). CNS Neurol Disord Drug Targets 2012;11(2):99-100. 283. Voorham QJM, Carvalho B, Spiertz AJ, Claes B, Mongera S, van Grieken NCT, et al. Comprehensive Mutation Analysis in Colorectal Flat Adenomas. PLoS ONE 2012;7(7). 284. Voorham QJM, Carvalho B, Spiertz AJ, van Grieken NCT, Mongera S, Rondagh EJA, et al. Chromosome 5q Loss in Colorectal Flat Adenomas. CLIN CANCER RES 2012;18(17):4560-9. 285. Vosslamber S, Verweij CL. Individueel maatwerk in de behandeling van reumatoide artritis: De toekomst is nu. Nederlands Tijdschrift voor Reumatologie 2012;2012(2):8-15. 286. Vredeveld LCW, Possik PA, Smit MA, Meissl K, Michaloglou C, Horlings HM, et al. Abrogation of BRAF(V600E)-induced senescence by PI3K pathway activation contributes to melanomagenesis. GENE DEV 2012;26(10):1055-69. 287. Westeinde SC, Horeweg N, Vernhout RM, Groen HJM, Lammers JWJ, Weenink C, et al. The Role of Conventional Bronchoscopy in the Workup of Suspicious CT Scan Screen-Detected Pulmonary Nodules. Chest (Amer Coll Chest Phys) 2012;142(2):377-84. 69 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

288. Westerman LJ, Stel HV, Schipper MEI, Bakker LJ, Neefjes-Borst EA, van den Brande JHM, et al. Development of a Real-Time PCR for Identification of Brachyspira Species in Human Colonic Biopsies. PLoS ONE 2012;7(12). 289. Westland R, Hack WWM, van der Horst HJR, Uittenbogaard LB, van Hagen JM, van der Valk P, et al. Bartter syndrome type III and congenital anomalies of the kidney and urinary tract: an antenatal presentation. CLIN NEPHROL 2012;78(6):492-6. 290. White RE, Raemer PC, Naresh KN, Meixlsperger S, Pinaud L, Rooney C, et al. EBNA3B-deficient EBV promotes B cell lymphomagenesis in humanized mice and is found in human tumors. J CLIN INVEST 2012;122(4):1487-502. 291. Wierda RJ, Kuipers HF, van Eggermond MCJA, Benard A, Leeuwen JC, Carluccio S, et al. Epigenetic control of CCR5 transcript levels in immune cells and modulation by small molecules inhibitors. Journal of Cellular and Molecular Medicine 2012;16(8):1866-77. 292. Wierda RJ, van den Elsen PJ. Genetic and epigenetic regulation of CCR5 transcription. Biology 2012;1(3):869-79. 293. Wijs RW, Meleti M, Bloemena E, van der Waal I. Een niet-gepigmenteerde naevus als ongewone gingivazwelling. Ned Tijdschr Tandheelkd 2012;119(6):283-4. 294. Wikman H, Lamszus K, Detels N, Uslar L, Wrage M, Benner C, et al. Relevance of PTEN loss in brain metastasis formation in breast cancer patients. BREAST CANCER RES 2012;14(2). 295. Wildeman MA, Fles R, Adham M, Mayangsari ID, Luirink I, Sandberg M, et al. Short-term effect of different teaching methods on nasopharyngeal carcinoma for general practitioners in Jakarta, Indonesia. PLoS ONE 2012;7(3). 296. Wildeman MA, Novalic Z, Verkuijlen SAWM, Juwana H, Huitema ADR, Tan IB, et al. Cytolytic virus activation therapy for epstein-barr virus-driven tumors. CLIN CANCER RES 2012;18(18):5061-70. 297. Wilhelmus MMM, de Jager AM, Rozemuller JM, Breve JJP, Bol JGJM, Eckert RL, et al. Transglutaminase 1 and its regulator tazarotene-induced gene 3 localize to neuronal tau inclusions in tauopathies. J PATHOL 2012;226(1):132-42. 298. Wilhelmus MMM, Nijland PG, Drukarch B, de Vries HE, van Horssen J. Involvement and interplay of Parkin, PINK1, and DJ1 in neurodegenerative and neuroinflammatory disorders. FREE RADICAL BIO MED 2012;53(4):983-92. 299. Würdinger T, Gatson NN, Balaj L, Kaur B, Breakefield XO, Pegtel DM. Extracellular vesicles and their convergence with viral pathways. Advances in Virology 2012;2012. 300. Zaal A, Louwers JA, Berkhof J, Kocken M, ter Harmsel WA, Graziosi GCM, et al. Agreement between colposcopic impression and histological diagnosis among human papillomavirus type 16positive women: a clinical trial using dynamic spectral imaging colposcopy. BJOG-INT J OBSTET GY 2012;119(5):537-44. 301. Zaal A, Peyrot WJ, Berns PMJJ, van der Burg MEL, Veerbeek JHW, Trimbos JB, et al. Genomic aberrations relate early and advanced stage ovarian cancer. CELL ONCOL 2012;35(3):181-8. 302. Zendedel A, Nobakht M, Bakhtiyari M, Beyer C, Kipp M, Baazm M, et al. Stromal cell-derived factor1 alpha (SDF-1 alpha) improves neural recovery after spinal cord contusion in rats. BRAIN RES 2012;1473:214-26. 303. Zhang Z, Sun D, Hutajulu SH, Nawaz I, Nguyen Van D, Huang G, et al. Development of a NonInvasive Method, Multiplex Methylation Specific PCR (MMSP), for Early Diagnosis of Nasopharyngeal Carcinoma. PLoS ONE 2012;7(11).


8.6

Theses

1. P. de Graaf Diagnostic imaging in Retinoblastoma VUmc Amsterdam, 05-04-2012 Promotores: prof.dr. J.A. Castelijns, prof.dr. P. van der Valk Co-promotores: dr. A.C. Moll, dr. S.M. Imhoff 2. M. Gök HPV testing on self-collected cervico-vaginal material: a new way of woman-friendly cervical screening VUmc Amsterdam, 15-05-2012 Promotores: prof.dr. C.J.L.M. Meijer, prof.dr. P.J.F. Snijders Co-promotores: dr. F.J. van Kemenade, dr. D.A.M. Heideman 3. S.H. Hutajulu Clinical, Virological and Host Epigenetic Markers for Early Identification of Nasopharyngeal carcinoma in High Risk Populations in Indonesia VUmc Amsterdam, 16-02-2012 Promotor: prof.dr. J.M. Middeldorp Co-promotores: dr. S.M. Harayana, dr. A.E. Greijer, dr. I.B. Tan 4. H.L. Kroeze Towards therapeutic control in cutaneous wound healing VUmc Amsterdam, 31-05-2012 Promotor: prof.dr. R.J. Scheper Co-promotor: dr. S. Gibbs 5.

J.A. Louwers Detection of premalignant cervical lesions: the role of digital colposcopy, human papillomaviruses and biomarkers VUmc Amsterdam, 12-04-2012 Promotores: prof.dr. C.J.L.M. Meijer, prof.dr. R.H.M. Verheijen Co-promotores: prof.dr. P.J.F. Snijders, dr. W.A. ter Harmsel

6. A.T. Nijholt The unfolded protein response. A common pathomechanism in tauopathies Universiteit van Amsterdam, 05-10-2012 Promotores: prof.dr. F. Baas Co-promotores: dr. W. Scheper, dr. J.J.M. Hoozemans 7. A.H. Sillars-Hardebol Chromosome 20q genes in the pathogenesis of colorectal cancer VUmc Amsterdam, 12-03-2012 Promotor: prof.dr. G.A. Meijer Co-promotores: dr. B. Carvalho, dr. R.J.A. Fijneman 8. J.A. Sipkens Homocysteine as a Risk Factor for the Development of Cardiovascular Disease; the Role of NOX Proteins VUmc Amsterdam, 28-09-2012 Promotores: prof.dr. H.W.M. Niessen, prof.dr. V.W.M. van Hinsbergh Co-promotores: prof.dr. C.D.A. Stehouwer, prof.dr. J.A. Rauwerda 9. G.J.Tack On the work-up of (Refractory) Coeliac Disease VUmc Amsterdam, 15-11-2012 Promotor: prof.dr. C.J.J. Mulder Co-promotores: dr. M.W.J. Schreurs, dr. B.M.E. von Blomberg


10. M.A. van der Drift Epidemiologic and molecular aspects of lung cancer Radboud Universiteit Nijmegen, 12-04-2012 Promotor: prof.dr. P.N.R. Dekhuijzen Co-promotores: dr. F.B.J.M. Thunissen, dr. B.E.A. Holl 11. A. van Dijk New Therapies for Myocardial Infarction: Inflammation Inhibitors and Adipose Derived Stem Cells VUmc Amsterdam, 17-04-2012 Promotores: prof.dr. H.W.M. Niessen, prof.dr. A.C. van Rossum Co-promotor: dr. F.J. van Milligen-Kummer 12. M.E. Witte Mitochondrial dysfunction in multiple sclerosis VUmc Amsterdam, 12-09-2012 Promotores: prof.dr. P. van der Valk Co-promotor: dr. J. van Horssen

8.7

Researchprojects

*Projectleader Pathology 1.

Autoantobodies to neurofilaments in the pathogenesis of axonal damage and grey matter pathology in MS Amor S*, B. van der Star, P. van der Valk, H. Herrman (German Cancer Institute), J.M. van Noort (prot. Chemistry TNO), C.D. Dijkstra (Mol. Cellbiology), L. Boven (Neuroimmunology), C. Linington (Aberdeen University), C. Polman (Neurology, VUmc), MS stichting, 1-7-2008 / 1-7-2014 2. Natural control of inflammation in preactive Multiple Sclerosis lesions Amor S*, Shailender Singh, Prof.dr. P. van der Valk, EU, 1-9-2010 / 1-9-2013 3.

Analysis of human macrophage and microglia responses to either free or microparticleencapsulated alpha B Crystallin Amor S*, M. Bsibsi, Hans van Noort, Delta Crystallon, Leiden, Delta Crystallon, 1-12-2010 / 1-12-2012 4. Pre-active MS lesions hold clues for the reversal of inflammation Amor S*, L. Peferoen. Paul. van der Valk, Markus Kipp. MS stichting. 1-11-2011 / 1-11-2015 5. Charcot Tapestry education grant Amor S*, UK MS society, 1-10-2011 / 1-5-2012 6. Role of FABP7 in remyelination Amor S* and Kipp M, Braun Stichting 7. Clinical significance of HPV infection in oropharyngeal SCC Bloemena E, R.H.Brakenhoff, P.J.F. Snijders, C.R. Leemans, KWF 8. A quantitative proteome progression model for sqauamous cell cancer Bloemena E, Nat. Prot. Center 9.

Improving molecular staging of surgically treated head and neck cancer patients: towards rationalized adjuvant radiotherapy Bloemena E, KWF, NKB VU 2005-3285 10. Molecular diagnosis of lymph node metastasis in primary head and neck cancer patients Bloemena E, KWF, NKB VU 2008-4201 KWF


11. Targeted therapy of precancerous fields in head and neck mucosa Bloemena E, VUmc-CCA, 1-4-2012 / 1-4-2016 12. Characterization of salivary gland tumors Bloemena E*, ACTA IOT, 31-12-2012 13. Peri-implantitis, implant loss and radio-osteonecrosis in head and neck tumor patients Bloemena E, ACTA IOT, Straumann, MKA, 1-10-2010 14. Leukoploakie, histopathological, epidemioloical and clinical analysis Bloemena E, MKZ 15.

Ultrasound guided fine needle aspiration cytology and sentinel node biopsy in the detection of occult lymph node metastases of early oral and oropharyngeal cancer Bloemena E, G.B. Flach, J. Castelijns, O.S. Hoekstra, E. Bloemena, G.A.M.S. van Dongen, I. van der Waal, C.R. Leemans, R. de Bree; ZonMW 80-82305-98-08106 16. Improvement of the diagnosis of head and neck squamous cell carcinoma (HNSCC) Bloemena E, R. de Bree, L. van der Putten, A. Senft, G. Flach , D.A. Heuveling, S. Faraj-Hakim, C.S. Schouten, I. van der Waal,, H. Karakazoglu, E.F.I. Comans, A. Van Schie, O.S. Hoekstra, I. Pieters-Van den Bos, J.A. Castelijns, R.N.P.M. Rinkel, C.R. Leemans 17. Prognostic and diagnostic marker analysis in (refractory) celiac disease Von Blomberg M*, Sacha Gross, Cillessen S, Mulder CJ, Koning F (LUMC), Celiac Disease Consortium, NGI, 2010 / 2013 18. Skin and mucosal allergies to dental metals Von Blomberg M*, Scheper, vHoogstraten, Dept. Nat. Educ Indon., Directorat General of Higher Degree Education, 2010 / 2013 19.

Identification of novel oncogenes/oncomirs located at 13q involved in the progression of Colorectal adenoma to carcinoma Carvalho B*, Florence de Groen, Meijer, GA, RDM Steenbergen, CCA/V-ICI, 1-10-2010 / 1-10-2014 20. Exploration of novel therapeutic options for refractory CD (RCD) and EATL Cillessen S, M. von Blomberg, G. Bouma, C. Mulder, Celiac Disease Consortium (CDC), 1-01-2010/ 1-012013 21.

Is c-Abl a potential target for therapy in Enteropathy Associated T-cell Lymphomas? MLDS grant WO-09-28 Cillessen S, C. Mulder, MLDS, 1-09-2010 / 1-09-2012 22. Monocyte disfunction in MS Elsen van der P*, P.v.d.Valk, S.Amor, MS stichting, 23. Structural chromosomal rearrangements in colorectal cancer Fijneman R*, Evert van den Broek, Meijer, GA, V-ICI, 1-6-2011 / 1-6-2015 24. Genomic profiling for risk assessment of preneoplastic endobronchial lesions Heideman DAM*, Robert van Boerdonk, DAM. Heideman, P.J.F. Snijders, E.F. Smit, dept. of Pathology, dept. of Pulmonology, KWF, 1-8-2007 / 1-8-2011 25.

Clinical evaluation of methylation markers for risk assessment of high-risk HPV-positive women for cervical cancer and its high grade precursors Heideman DAM*, Lise de Strooper, DAM. Heideman, P.J.F. Snijders, C.J.L.M. Meijer, dept. of Pathology, KWF, 1-2-2010 / 1-2-2014 26. Identification of target kinases for drug therapy in AD Hoozemans J*, S vd Vies, R. Veerhuis (dept. of Clin. Chemistry VUmc), A. Rozemuller, P Eikelenboom (dept. of Psychiatry, VUmc), R. Hilhorst (Pamgene), St. Alzheimer Onderzoek 1-11-2008 / 31-10-2011 73 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

27.

Self-Screen: biomarker-based companion diagnostic of HPV positive woman to detect cervical cancer' Meijer CJLM*, DAM. Heideman, P.J.F. Snijders, R.D.M. Steenbergen, dept. of Pathology ZonMw, 15-9-2010 / 15-9-2012 28.

Prediction of response to drug therapy in advanced colorectal cancer based on DNA copy number profiles of primary tumors Meijer GA*, Josien Haan, J.H.J.M. van Krieken, C.J.A. Punt, KWF, 1-5-2007 / 1-12-2011 29. DeCoDe algemeen Meijer GA*, M. van Engeland, dept. Of Pathology MUMC, C.J.H. van de Velde, CTMM 1-9-2008 / 1-9-2013 30. Development of screening tests for early detection of CRC Meijer GA*, Linda Bosch, B. Carvalho, M. van der Wiel, V. Coupé, M. van Engeland (MUMC), Y. van der Burgt (LUMC), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 31. Development of screening tests for early detection of CRC (A2) Meijer GA*, B. Carvalho, M. van der Wiel, V. Coupé, M. van Engeland (MUMC), Y. van der Burgt (LUMC), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 32. Molecular imaging of early stage disease (B1) Meijer GA*, R. Fijneman, R. Lamerichs, C. Jimenez, J. Stoker, CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 33. Molecular imaging of early stage diesease (B2) Meijer GA*, R. Fijneman, R. Lamerichs, C. Jimenez, J. Stoker, CTMM, 1-9-2008 1-9-2013 34. Molecular imaging of early stage diesease (B3) Meijer GA*, Meike de Wit, R. Fijneman, M. van der Wiel, R. Lamerichs, C. Jimenez, J. Stoker CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 35. Laboratory tests in primary colorectal cancer Meijer GA*, B. Carvalho, M. van Engeland (MUMC), W. Corver (LUMC), B. Janssen (ServiceXS), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 36. Metastatic colorectal molecular laboratory tests (E) Meijer GA*, B. Ylstra, B. Carvalho, M. van Engeland (MUMC), W. Corver (LUMC), B. Janssen (ServiceXS), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 37. Personalized therapy in recurrent colorectal cancer (F1) Meijer GA*, R. Fijneman, O.S. Hoekstra, L. Perk (BV Cyclotron), CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 38. Personalized therapy in recurrent colorectal cancer (F2) Meijer GA*, Jeroen Goos, R. Fijneman, O.S. Hoekstra, L. Perk (BV Cyclotron), CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 39. ICT and data analysis Meijer GA*, J. Beliën, CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 40. Medical technology assessment Meijer GA*, C. Uyl, V. Coupé, CTMM, 1-9-2008 / 1-9-2013 41. Projectmanagement Meijer GA*, J. van Denderen, M. van Engeland, dept. Of Pathology MUMC, C.J.H. van de Velde, CTMM, 19-2008 / 1-9-2013 42. Datamanagement voor moleculaire vroegdiagnostiek en therapieselectie bij darmkanker Meijer GA*, J. Beliën, Stichting Avanti STR, 1-4-2009 / 1-4-2013


43. Early detection of colorectal cancer by faeces derived microRNA testing Meijer GA*, Lisette Timmer, B. Diosdado, E. Cuppen (Hubrecht Laboratorium Utrecht), KWF, 1-9-2009 / 19-2013 44. Early detection of colorectal cancer by faeces derived microRNA testing Meijer GA*, B. Diosdado, R.Q.J. Schaapveld, InteRNA Technologies BV, inteRNA, 1-2-2009 / 1-2-2012 45.

Reducing CRC death in stage II carcinomas by identifying high-risk stage II cancer patients who could benefit from adjuvant chemotherapy Meijer GA*, B. Diosdado, R.Q.J. Schaapveld, InteRNA Technologies BV, inteRNA, 1-2-2009 / 1-2-2012 46. Improving FOBT based colorectal cancer screening by faeces DNA testing Meijer GA*, M. van Engeland, dept. Of Pathology, MUMC, ZonMw, 1-1-2011 / 1-1-2012 47. Development of an improved molecular test for population-wide colorectal cancer screening Meijer GA*, Annemieke Hiemstra, R.Fijneman, B.Carvalho, C.Jimenez, C.Mulder, vrienden van het CCA, 110-2011 / 1-10-2015 48. CTMM Trait: Translational Research IT Meijer GA*, R. Fijneman, C. Jimenez, B. Ylstra, J.W. Boiten, J. Beliën, CTMM, 1-10-2011/1-1-2015 49. Dutch National Tissue Portal Meijer GA*, C. Steegers, F. van Kemenade, BBMRI-NL, 1-3-2012 / 1-3-2015 50.

Biomedbridges, Building data bridges and services between biological and medical infrastructures in Europe Meijer GA*, Q. Voorham, J. van Denderen, J. Beliën, J.W. Boiten, EU-KP7, 1-4-2012 / 1-4-2016 51. Involvement of miRNAs in gastric cancer Meijer GA*, FCT, 1-1-2009/1-1-2013 52.

The role of focal Adhesion kinas (FAK) in response to anti-EGFR therapy in KRAS wild-type colorectal cancers Meijer GA*, PathSoc, 1-1-2011/31-12-2012 Peritoneal metastases from colorectal carcinoma; Diagnostic markers to identify patients that will benefit from radical surgical resection G.A. Meijer, E. de Cuba, H.J. Bonjer, E.A. te Velde, Dept. Of Surgery, VU University Medical Center, Amsterdam 53.

54.

Tailoring of (immune-)therapy in R-CHOP refractory diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL) patients Meijer CJLM*, Nicolle Rekers, Saskia Cillesen, C.J.L.M. Meijer, G.J. Ossenkoppele, J.C. Kluin-Nelemans, dept. Of Pathology VUmc, dept. Of Hematology, VUmc, dept. Of Hematology, UMCG KWF, 1-1-2008 / 1-1-2012 55. HPV vaccination Meijer CJLM*, Marjolein Mollers, Mirte Scherpenisse, RIVM, 1-11-2009 / 1-11-2013 56.

Health-economic modelling of prevention strategies for HPV related diseases in European Countries Meijer CJLM*, J. Berkhof, ZonMw, 1-5-2010 / 30-4-2013 57.

Health-economic modelling of prevention strategies for HPV related diseases in European Countries Meijer CJLM*, J. Berkhof, EU, 1-5-2010 / 1-5-2013


58.

Schadelastreductie baarmoederhalskanker door vernieuwend beleid ten aanzien van nietdeelneemsters BVO-BMHKBHMK Meijer CJLM*, F. van Kemenade, D.A.M. Heideman, P.J.F. Snijders, M. van Baal (Gynecologie, VUmc), L. Masuger (Gynecologie, UMCN), R. Bekkers (Gynecologie, UMCN), W. Melchers (Mol. Diagnostiek, UMCN), R. Hol, Delphi Biosciences, Achmea Gezondheidszorg, 1-8-2010 / 31-12-2012 59.

Improving detection-efficiency of CIN3+ in non responder-women that test positive for hrHPV in a self-collected sample: design of PROTHECT 3 trial Meijer CJLM*, F. van Kemenade, D.A.M. Heideman, P.J.F. Snijders, M. van Baal (Gynecologie, VUmc), L. Masuger (Gynecologie, UMCN), R. Bekkers (Gynecologie, UMCN), W. Melchers (Mol. Diagnostiek, UMCN), R. Hol, Delphi Biosciences, St. bevolkingsonderzoek midden-west 60. Clinical relevance of methylation markers Meijer CJLM*, Viola Verhoef, SRP 61. HPV genotyping Meijer CJLM*, Maaike Dijkstra, SRP 62.

Humavac: Comprehensive analysis of the long term oncogenic capacity and in vitro transforming property of the 15 high-risk human papillomavirus types Meijer CJLM*, Denise Schütze, Romy van Baars, Jacobien van der Marel, C.J.L.M. Meijer, P.J.F. Snijders, R.D.M. Steenbergen, W. Quint, Humavac, 1-2-2009 / 1-2-2013 63.

Cervix-care: biomarkers-based triage diagnostics for HPV positive women to detect cervical cancer Meijer CJLM*, Eurostrats, 1-1-2012/31-12-2013 64.

NGI PreSeed, nr 93610006: Self -Screen: biomarker-based companion diagnostic of HPV positive women to detect cervical cancer Meijer CJLM*, NGI-Preseed 65.

Physiological role of EBV-LMP1 in MHC-II+exosomes for tumor immune escape across the immunological synaps: Implications for prognosis and immunotherapy Middeldorp JM*, Frederik Verweij, E. Hooijberg, J.J.C. Neefjes, KWF, 1-7-2007 / 1-7-2011 66.

Early detection of primary and recurrent nasopharyngeal carcinoma (NPC) using (anti-) EBV based tumor markers and options for using photodynamic therapy (PDT) in the treatment of local disease Middeldorp JM*, I.B. Tan, S M Haryana NKI-ALV, Amsterdam & UGM,Yogyakarta, Indonesia KWF, 1-9-2008 / 1-9-2010 67. New therapy for Epstein-Barr virus driven tumours by targeting the virus itself Middeldorp JM*, Zlata Novalic, IB Tan, JP de Boer,dept. Head and Neck Surgery & medical Oncology, NKI Amsterdam, ZonMw, 1-12-2010 / 30-11-2012 68.

Epstein Barr Virus Activation and Cytolytic Antiviral Therapy in Nasopharyngeal Carcinoma Patients Middeldorp JM*, Octavia Ramayanti, I.B. Tan, dept. Head and Neck Surgery NKI, J. Kurnianda, dept. Medicine, Gadjah Mada University Yogyakarta, KWF, 1-5-2011 / 1-5-2016 69. Diagnostic monitoring of NPC and building a second center of expertise in Indonesia Middeldorp JM*, S. Gondowiyardjo, L Adham, AN Kurniawan, Univ. Indonesia, Jakarta, KWF, 1-4-2006 / 14-2012 70. Multiplex NPC families in Taiwan Middeldorp JM*, A.Hildesheim, NCI-NIH, USA, RTI, USA, 1-6-2008 / 1-6-2012 71. EBVmarkers in CLL cases from Spain Middeldorp JM*, De Sanjose, Inst. Oncology, Barcelona, Spain, 1-9-2011 / 31-12-2012


72. EBV-based markers in prognosis of Burkitt Lymphoma in Uganda Middeldorp JM*, E.Weiderpass, CJLM Meijer, Karolinska Inst. Stockholm, Sweden, 1-1-2008 / 31-12-2011 73.

Towards improved melanoma treatment: gene identification, in vivo modeling and drug target discovery Mooi WD*, D. Peeper, KWF, 1-7-2008 / 1-7-2014 74. Activation of NOX proteins in cardiomyocytes Niessen JWM*, Nienke Hahn, ICaRVU, 1-4-2008 / 1-4-2012 75. Atherosclerosis of the aortic heart valve Niessen JWM*, SRP, 1-1-2007/31-12-2013 76. The role of AGE's in diabetic vascular failure Niessen JWM*, Novodordisk, 1-10-2010/31-12-2013 77. Inflammation in wound healing Niessen JWM*, GGD, 1-1-2011/31-12-2013 78. Complement in infectious diseases Niessen JWM*, Sanquin, 1-1-2011/31-12-2015 79. Venous bypass graft failure in diabetes Niessen JWM*, EFSD, 1-1-2010/31-12-2012 80. Microbubbles-stem cells in myocardial infarction Niessen JWM*, STW, 1-1-2009/31-12-2013 81. Non-infectious myocarditis Niessen JWM*, NFI, 1-1-2010/31-12-2015 82. Monocytes in cardiac remodelling Niessen JWM*, ICIN, 1-1-2012/31-12-2016 83. Vibratoom Niessen JWM*, ICaRVU 84. Synthetic lethality: a novel tactic forselective anticancer drug target discovery Peeper D*, NWO VICI grant, 1-1-2006 85. Dissecting the essential contribution of Fra-1 to human tumor cell metastasis Peeper D*, KWF 2009-4552, KWF 1-1-2009 86. Screening and in vivo validation of pharmacological inhibitors of human breast metastasis Peeper D*, Sister's Hope grant, 1-1-2011 87. Function-based screening for novel therapeutic targets Peeper D*, Merck, 1-1-2012 88. The role of nuclear lamina in oncogene-induced senescence and cancer progression Peeper D*, NWO, 1-1-2012 89. EBV-MicroRNA containing exosomes: Trojan vesicles carrying hostile message Pegtel M*, J.M. Middeldorp, ZonMw, 1-11-2008 / 1-11-2012 90. Exosome-mediated communication in the pathogenesis of human sarcomas Pegtel M*, S.R. Baglio, AIRC/FIRC, 1-3-2012 / 1-3-2013 91. Genomic biomarkers in tumor vesicles for minimally-incasive cancer diagnosis Pegtel M*, KWF 2012-5510, KWF, 1-1-2012/31-12-2015 77 Jaarverslag 2012, afdeling Pathologie VUmc

92. Prostaat cancer Pegtel M*, Eerste geldstroom, 1-1-2012/

31-12-2015

93.

EBV non-coding RNAs hijack components of the miRNA machinery promoting vira; oncogenesis Pegtel M*, Danijla Koppers-Lalic, JM Middeldorp, G. Scheffer, R.J. Scheper, AICR, 1-1-2011 / 31-12-2013 94.

Combined genomics and proteomics analysis on brain tissue derived from patients with Alzheimer´s and tangle only dementia Rozemuller JM*, SM vd Vies, JJ Hoozemans, AB Smit (Mol. and Cell. Neurobiology), KW Li (Mol. and Cell. Neurobiology), P. Heutink (Clin. genetics), NCA, 1-3-2010 / 28-2-2012 95. Blood-brain barrier alternations and capillary amyloid angiopathy 2 Rozemuller JM*, Anna Carrano, HE de Vries, JJM Hoozemans, J van Horssen, S vd Vies St. Alzheimer Onderzoek, 1-11-2009 / 1-11-2012 96. Amyloid uptake by astrocytes; an early event in Alzheimer’s disease Rozemuller JM*, H. de Wit, R Veerhuis JJM Hoozemans, NCA 97.

ENC network 2012-1725 / 001-001-EMJD EU -- The Education, audiovisual and Culture Executive Agency Erasmus Mundus Snkhchyan Rozemuller JM, 15-10-2012/15-10-2015 98. Ceramic microneedle arrays for skin vaccination Scheper RJ, dr TD de Gruijl; dr Regina Luttge, Technical University Twente seeding grant 2011 / 2012 99.

Releasing the brakes on CD8+ T cells in the melanoma sentinel lymph node through local administration of low-dose anti-CTLA4 Scheper RJ, T.D. de Gruijl, S. Meijer, P.A.M. van Leeuwen, M.P. van den Tol, R.J. Scheper, A.J.M. van den Eertwegh, Harry J Lloyd Charitable Trust 100. Proteasome inhibitors and effects on immune effector cells in autoimmmunity and cancer Scheper RJ, G. Jansen, T.D. de Gruijl, R.J. Scheper, B. Dijkmans, 101.

SKINCARE: Tissue engineered autologous human skin technologies for advanced wound management. Scheper RJ, Gibbs S, SenterNovem, 2009 – 2012 102. Development of a novel wound healing formulation for advanced wound management Scheper RJ, Gibbs S, A-Skin, EuroTransBio Agentschap NL, 2010-2013 103. Novel saliva-derived peptides for state-of-the-art clinical wound-healing applications Scheper RJ, Gibbs S, and Prof. E Veerman (ACTA), Dermatology, A-Skin, ACTA STW, 2010 / 2014 104. Keloid Scheper RJ, Gibbs S, Dr. F. Niessen, Agentschap NL, 2011 / 2014 105. Vascular growth in skin equivalents Scheper RJ, Gibbs S, Prof Dr. V van Hinsbergh, Dermatology / Physiology/ A-Skin, Neth Inst Regenerative Med. Ministerie EL&I – AgentschapNL, 2011 / 2014 106.

Development of immunocompetent skin-equivalents for studies on skin inflammatory processes and novel vaccination approaches Scheper RJ, Gibbs S, Drs Ilona Kosten, T. de Gruijl, V-ICI, 2010 / 2014


107. Resistance to proteasome inhibitors in cancer and reumatoid arthritis Scheper RJ, G. Jansen, B. Dijkmans, TD de Gruijl, V-ICI 108. Specific tumor-targeting of iNKT cells and VγVδ2 T cells using nanobody technology Scheper RJ, dr JJ van der Vliet, dr TD de Grujil, prof dr H Verheul, KWF fellowship 2010 / 2013 109. Promoting antitumor immunity by specific tumor-targeting of iNKT cells Scheper RJ, dr JJ van der Vliet, dr TD de Grujil, prof dr GAMS van Dongen, Dr RC Roovers DDepts of Med Oncology, Pathology, ENT Vumc; Chemistry UU. ZonMW, 2010 / 2014 110. Ceramic microneedle arrays for skin vaccination Scheper RJ, dr TD de Gruijl; dr Regina Luttge, Technical University Twente seeding grant , 2011/2012 111.

Profiling of aberrant microRNA methylation events that are functionally relevant during cervical carcinogenesis Snijders PJF*, Saskia Wilting (postdoc), S.M. Wilting, R.D.M. Steenbergen, P.J.F. Snijders KWF, 1-5-2011 / 1-5-2014 112.

Identification and clinical validation of methylation markers for cervical adenocarcinomas and their precursor lesions Steenbergen RDM*, Susanna Snellenberg, RDM. Steenbergen, P.J.F. Snijders, C.J.L.M. Meijer KWF, 1-12-2007 / 1-12-2012 113.

Identification of miRNAs and other on ncRNAs as biomarkers for cervical cancer and assessment of their potential functional relevance in HPC-mediated transformation Steenbergen RDM*, S. Wilting, PJF Snijders, Stichting Avanti STR, 1-11-2008 / 1-11-2011 114.

Simplified monitoring of post-treatment CIN2/3 woman by molecular testing for hrHPV and methylation markers Steenbergen RDM*, Margot Uijterwaal, TJM. Helmerhorst, C.J.L.M. Meijer, KWF, 1-12-2009 / 1-12-2012 115. Evaluation of molecular sputum test diagnostic for lung cancer Thunnissen E*, Jasmijn Hubers, D.A.M. Heideman, E.F. Smit, KWF, 1-12-2008 / 1-3-2013 116.

Understanding neurodegeneration and moving towards neuroprotection: from molecule to mind Valk van der P*, Philip Nijland, H.E. de Vries1, C.D. Dijkstra1, J. van Horssen2, S. Amor3, J.J.G. Geurts4, H. Vrenken5, F. Barkhof5, J. Kilestein6, C.H. Polman6. 1 Dept. Of Mol. Cell Biology VUmc, 2 Dept. Of Neuropathology SMSR, 3 Dept. Of Pathology VUmc, 4 Dept. Of Neuroanatomy and neurosciences, 5 Dept. of Radiology, 6 Dept. of Neurology, MS stichting, 1-10-2010 / 1-10-2014 117.

TRACER Genomic biomarkers to predict development of RA (VERA, ERA), and therapy responsiveness (ESRA) (WP5) Verweij C*, J. Lübbers, E. Mantel, A.E. Voskuyl, R. Out, C. Verweij, Dept. of Pathology, Dept. of Rheumatology, Flexgen, CTMM, 1-1-2010 / 31-12-2014 118.

TRACER Protein arrays and metabolite biomarkers to predict development of RA and response to therapy (WP8) Verweij C*, J. Wesseling, A.E. Voskuyl, P. van der Putte, C. Verweij, Dept. of Pathology, Dept. of Rheumatology, Flexgen , CTMM, 1-1-2010 / 31-12-2014 119. TRACER ICT Verweij C*, S. de Ridder, J. Beliën, CTMM, 1-1-2010 / 31-12-2014 120. Cross-regulation between TNF and IFN in rheumatic arthritis Verweij C*, S. de Ridder, J. Beliën, P. Welsing, UMCU, J. Luime, Emc, Reumafonds , 1-1-201 / 31-12-2013


121.

Understanding the molecular basis of the differential INFB response in relapsing remitting MS Verweij C*, Ch. Polman, dept. of Neurology, J. Killestein, dept. of Neurology, MS stichting 1-4-2010 / 1-4-2013 122.

Towards a molecular understanding of the preclinical phase and therapy responsiveness in rheumatoid arthritis Verweij C*, Reumafonds, 1-1-2012 / 1-1-2013 123. B cells in the clinical phase of rheumatoid arthritis, Verweij C*, Reumafonds, 1-6-2012 / 1-6-2016 124. Personalized Medicine in the treatment of rheumatoid atrhritis Verweij C*, NGI 9360911012, Netherlands Genomic Institute, 1-6-2012 / 1-6-2014 125. Folding, production and assembly of viral complexes for high resolution structure analysis Vies van der S*, Ienas Idriss, NWO, 1-8-2007 / 1-8-2011 126.

Bayesian statistics and Bioinformatics for Biomarker validation using Biobanks in Alzheimer's Disease Vies van der S*, Agentschap NL, 1-9-2010 / 31-8-2013 127.

Development of pediatric brain tumor / diffuse intrinxic pontine glioma (DIPG) models for imporvement of imaging and therapy Wesseling P*, T. Würdinger, Hulleman, G.J. Kaspers, KIKA, 1-1-2010 / 1-1-2014 128. Overcoming Temozolomide (TMZ) resistance in glioma Wesseling P, T. Würdinger, St. Stop hersentumoren, 1-1-2011 / 1-11-2014 129. Advanced glioma and correlation with histological and molecular characteristics Wesseling P, P. de Witt Hamer, O. Hoekstra, F. Barkhof, P. Wesseling, J.C. Reijneveld, VUmc-CCA, 1-12012/31-12-2014 130. Glioma Amgiomirs Wesseling P, T. Würdinger, D.P. Noske, Dept. of NCH, 1-1-2009/31-12-2012 131. Radiosensitizing invasive glioblastoma cells Wesseling P, P.M. van der Stoop, T. Würdinger, St. Stop Hersentumoren 132. Cross-talk in the brain tumour micro-environment (VIDI) Wesseling P, T. Würdinger, P.M. van der Stoop, C.M. Berenguer, NWO/STW, 1-1-2010/31-12-2014 133. Development of preclinical brain tumour imaging models Wesseling P, T. Würdinger, J. Cloos, KIKA, 1-1-2009/31-12-2012 134. Promising drug combinations in the treatment of high-grade glioma Wesseling P, T. Würdinger, St. Stop Hersentumoren 135. Immunotherapy of gliomas Wesseling P, G. Adema, St. Stop Hersentumoren, 1-1-2011/31-12-2014 136. Anti-angiogenic treatment of gliomas Wesseling P, W. Leenders, W. van der Graaf, RUNMC, 1-1-2010/31-12-2013 137. Towards effective immunotherapy of gliobastomas Wesseling P, G. Adema, RUNMC, 1-1-2011/31-12-2014 138. Role of protein-tyrosine phosphatases in the biology of gliomas Wesseling P, W.J. Hendriks, W. Leenders, RUNMC, 1-1-2011/31-12-2014


139.

Comprehensive molecular characterisation of a longitudinal in virto model of high-risk HPVmediated transformation Wilting S*, W. van Wieringen, dept. Of Clin. Epidem. And statistics, R.D.M. Steenbergen, St. Vumc CCA, 11-2012 / 1-1-2016 140. Massive parallel sequencing (MPS) using FFPE material Ylstra B*, VICI 141. Clinical and biological relevance of focal deletions in colorectal cancer Ylstra B*, Oscar Krijgsman, R. Steenbergen, B. Carvalho, GA Meijer, Stichting Avanti STR, 1-6-2009 / 1-62013 142. Prediction of progression in low-grade glioma using chromosal copy number aberrations Ylstra B*, Hinke van Thuijl, Dr. J.C. Reijneveld, dept. Of Neurosurgery, P. Wesseling, KWF, 1-2-2010 / 31-12013 143. Identification of clinically relavant genetic aberrations in pediatric glioneuronal tumors Ylstra B*, P. Wesseling, B. Ylstra, E. Aronica (AMC), Schouten (AMC), Edli Foundation, 1-12-2011 / 1-122013 144. MiSeq Ylstra B*, VUmc-CCA 145.

Angiopredict: predictive genomic biomarker methods for combination bevacizumab (avastin) therapy in metastatic colorectal cancer Ylstra B*, EU, 1-2-2012/1-2-2016


Bijlage1: HLO/MLO stages, rondleidingen 2012 HLO einddatum stagejaar

naam student

school naam

studierichting

jaar

soort stage

29-9-2012

Daniëlle Keizer

HS INHolland

Biochemie

3e jaar

3e jaar stage

23-1-2012

Linda Thiel

HS INHolland

Medisch

3e jaar

3e jaar stage

1-2-2012

Anneloes Bork

Saxion Hogeschool Enschede

Crime Sciences

3e jaar

3e jaar stage

31-5-2012

Daniel Drop

HS INHolland

B&M

4e jaar

1-6-2012

Elise Mantel

HS INHolland

B&M

4e jaar

1-1-2012

Elisa Meinster

HS INHolland

Life Sciences

3e jaar

3e jaar stage

28-2-2012

Carola Warnders

Hanze Hogeschool Groningen

B&M

4e jaar

4e jaar afstudeerstage

14-5-2012

Rowan Bakker

HS INHolland

B&M

4e jaar


ONAP1 De rol van p53 en BCL-2 gerelateerde apoptose eiwitten in chemotherapie-resistentie in diffuus grootcellig B-cel lymfomen

1-6-2012

Bianca Koopmans

HS INHolland

B&M

4e jaar


ONEB1 Moleculaire analyse van de humorale immuunrespons tegen Epstein Barr virus tumor geassocieerde eiwitten IMGE1 Immunogenetica van infectieziekten: de rol van omgevings, bacteriële-virale en gastheer (genetisch) factoren in de gevoeligheid voor en beloop van infecties NPAL1 Amyloid geassocieerde factoren in Alzheimer hersenweefsel

4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage

1-7-2012

Martin Singer

HS INHolland

Medisch

4e jaar


16-5-2012

Mariska van der Wal

HS INHolland

Medisch

4e jaar



definitieve stageopdracht ONAP1 De rol van p53 en BCL-2 gerelateerde apoptose eiwitten in chemotherapie-resistentie in diffuus grootcellig B-cel lymfomen Immunohistochemie Diagnostische stage HPV4 Valideren van de methylerings markers CADM1, MAL, en mir124 in HPV positieve vrouwen van verschillende niet-westerse landen IMMI1 Immuunfuncties bij tumorpatiënten IDPU Inflammatory Disease Profiling Unit NPMS1 Pathologie van het ruggenmerg in multiple sclerosis en andere neurodegeneratieve aandoeningen TPE1 Identification of CIN-related genes in colorectal cancer progression

14-5-2012

Melle Holwerda

HS INHolland

B&M

4e jaar

15-5-2012

Aafke Duisters

HS Fontys

Applied Sciences

4e jaar

1-6-2012

Rachel Zaal

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

30-6-2012

Sjoukje Eijbersen

HS van Arnhem Nijmegen

Cyto/Histo

4e jaar

31-12-2012 Virginie Anneveld

Saxion Hogeschool Enschede

Crime Sciences

4e jaar

30-6-2012

Sherley Freke

HS Leiden

Cyto/Histo

3e jaar

30-5-2012

Debra Kilic

Avans Tiburg

Forensisch

4e jaar

14-9-2012

Maurice Hagens

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

1-6-2013

Rashmi Karia

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

25-1-2013

Esther G. Marchal

HS van Arnhem Nijmegen

Cyto/Histo

4e jaar

13-5-2013

Robert S. Bakker

HS INHolland

B&M

4e jaar

1-7-2013

Elisa Meinster

HS INHolland

B&M

4e jaar

20-5-2013

Kimberley Ummenthum

HS INHolland

Life Sciences

4e jaar

24-5-2013

Maurice Hagens

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage

ONEB4 Het ontsnappen van Epstein-Barr virus (EBV) aan het immuunsysteem APO1 Detectie van apoptose gerelateerde eiwitten in lymfomen


NPMS1 Pathologie van het ruggenmerg in multiple sclerosis en andere neurodegeneratieve aandoeningen

4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage Minor 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage


ALZ1 Amyloid geassocieerde factoren in Alzheimer hersenweefsel Q-PCR Minor Kwaliteit FOPA Forensische Pathologie MA1 Micro Array ICAR4 Rol van NAPDH oxidase in hypertrofe hartspiercellen IMMI3 Vroegdiagnostiek en prognostische markers voor (gecompliceerde) coeliakie ONEB4 Het ontsnappen van Epstein-Barr virus (EBV) aan het immuunsysteem ICAR2 ICAM op het endotheel na het hartinfarct MS6 Karaktereigenschappen van pre-actieve laesies in Multiple Sclerose MA1 Micro Array

MLO einddatum stagejaar

naam student

school naam

studierichting

jaar

soort stage

definitieve stageopdracht

29-06-2012 30-01-2013 30-04-2012 31-05-2013 30-04-2013 30-06-2013 26-11-2012

Sadhana Doebar Sharon van Hees Mindy Posthuma Loretta Opstal Mindy Posthuma Marleen van Vliet 6 studenten

ROC Amsterdam MBO Radius College Breda ROC Amsterdam ROC Midden Nederland Utrecht ROC Amsterdam ROC Leiden ROC Amsterdam

Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo

4e jaar 4e jaar 2e jaar 4e jaar 3e jaar 3e jaar 1e jaar

4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 2e jaar stage 4e jaar afstudeerstage 3e jaar stage 3e jaar stage Snuffelstage

4e jaar stage 4e jaar stage 2e jaar stage 4e jaar stage 3e jaar stage 3e jaar stage Snuffelstage


Bijlage 2: Wetenschappelijke stages 2012 Stage op researchlijn

Begeleider

Cardiovasculair Naaijkens, Benno Cardio-vasculaire ontsteking

Naam Lelie, van der

Voornaam Studie Petra

Geneeskunde

Immunologie –

Bontkes, Hetty

Groven

Maren

immunoprofiling

Rachmawati, Dessy

Galama

Lizalo

Immunologie inflammatory disease profiling Neuropathologie neurodegeneratieve afwijkingen

Wesseling, John

Wagemans

Cindy

Master Biomedische Wetenschappen Master Biomedische Wetenschappen Master Biomedische Wetenschappen

Melker de, Hester Rozenmuller, Annemieke Steenbergen, Renske Wilting, Saskia Fijneman, Remond

Vossen

Jeanique

Master Gezondheid en Leven

Saane, van

Wesley Sander Nour Sanne

Groen, Florence de

Bach Makazaji Hulspas Bos, van der

Greijer, Astrid

Harmans

LM

Greijer, Astrid

Mol

Lisette

Pegtel, Michiel Verweij, Frederik

Lin Heus, de

Suzie Celia

Boerdonk, Robert Cillessen, Saskia Cillessen, Saskia Cillessen, Saskia

Nijen, van Fonfara Marsch Marsch

Lisa Aldona Elke Elke

Cillessen, Saskia

Stello

Ellen

Master Life sciences Bachelor Biomedische Wetenschappen Master Oncology Master Oncology Master Biomedische Wetenschappen Master Biomedische Wetenschappen Master Biomedische Wetenschappen Master Biomedische Wetenschappen Molecular and Cellular Life sciences Bachelor Biomedische Wetenschappen Master Oncology Master Molecular life sciences Master Oncology and developmental biology Master Oncology

Oncologie - cervix Oncologie - colon

Oncologie - EBV

Oncologie - long Oncologie - lymfoma's

Stephanie


Bijlage 3: Personeel PA 2012 Afdelingshoofd Prof. dr. G.A. Meijer, hoogleraar gastroenterologische pathologie Pathologen Mw. dr. E. Barbé, plaatsvervangend afdelingshoofd, MT lid, aandachtsgebieden hematologie en mamma pathologie Mw. dr. M.C.G. Bleeker, aandachtsgebieden gynaecologie, dermatologie, huidlymfomen en plastisch chirurgie Mw. prof. dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie, aandachtsgebieden KNO, leveren orale pathologie Dr. F.R.W. van de Goot, forensisch patholoog Mw. dr. N.C.T. van Grieken, aandachtsgebieden gastroenterologie en oncogenetica Mw. dr. K. Grünberg, aandachtsgebieden (vasculaire) longziekten, nefrologie en thymus Dr. A.H. van Hattum, aandachtsgebieden heelkunde, oncologie en weke delen Mw. dr. E.H. Jaspars, consulent dermatopathologie Dr. W. Kamphorst, neuropatholoog Mw. dr. D. de Jong, aandachtsgebied hematologie Dr. F. van Kemenade, regionaal coördinerend patholoog midden-west, aandachtsgebieden endocrinologie, orthopedie en cytologie Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar, klinisch patholoog, Prof. dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs, aandachtsgebied melanomen Mw. drs. E.A. Neefjes-Borst klinisch patholoog Prof. dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar, aandachtsgebieden cardiologie, EM Mw. prof. dr. J.M. Rozemuller, hoogleraar neuropathologie, neuropatholoog Dr. L. Rozendaal, aandachtsgebied urologie Dr. F.B.J.M. Thunnissen, aandachtsgebieden longziekten en thymus Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie, opleider, MT lid, aandachtsgebieden interne geneeskunde, obducties en reumatologie Dr. J.P. van der Voorn, aandachtsgebieden kinderpathologie en verloskunde Prof. dr. P. Wesseling, hoogleraar, neuropatholoog Arts-assistenten in opleiding tot patholoog Mw. drs. M. Bugiani Mw. dr. N.W.J. Bulkmans (einde opleiding 1-5-2012) Mw. dr. M. B. Diosdado Calvo Mw. drs. J. Fronczek Mw. drs. E.G.H. Hui Mw. drs. I.E. Klein Mw. dr. M.W. Koudstaal Mw. drs. M. Kocken Mw. drs. I.P.E.D. Kümmerlin Drs. M. Lavaei Drs. A. Navabifard Jahromi (einde opleiding 1-12-2012) Drs. M.J. Oedayrajsingh Varma Mw. drs. A.A. Out Mw. drs. M.J. de Rooij Drs. P. Snaebjörnsson (einde opleiding 1-10-2012) Mw. MSc. K. van der Oord (instroom) Mw. dr. T. Radonic (instroom) Drs. C. Lai-A-Fat (instroom) Drs. S.D.J. de Vries (instroom)


Medisch immunologen Mw. dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie Mw. dr. I.W.M. van Hoogstraten, medisch immunoloog

91

Medisch immunologen in opleiding Mw. dr. H.J. Bontkes Mw. dr. K.A. Gelderman Researchline Oncological research Cervical cancer Program leader Prof. dr. P.J.F. Snijders, hoogleraar, moleculair bioloog Academic Staff Mw. dr. M.C.G. Bleeker, patholoog Dr. F. van Kemenade, patholoog Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar, klinisch patholoog Mw. dr. D.A.M. Heideman, klinisch bio academisch medewerker Mw. dr. R.D.M. Steenbergen, universitair hoofddocent Postdocs Dr. A.T. Hesselink Mw. dr. S.M. Wilting Phd students Mw. drs. R. van Baars, arts onderzoeker Mw. M.G. Dijkstra, arts onderzoeker Mw. J. van der Marel, arts onderzoeker Mw. M. Mollers, onderzoeker in opleiding RIVM Mw. M. Scherpenisse, onderzoeker in opleiding RIVM Mw. D.M. Schütze, onderzoeker in opleiding Mw. S. Snellenberg, onderzoeker in opleiding Mw. drs. M.H. Uijterwaal, arts onderzoeker Mw. drs. V.M.J. Verhoef, arts onderzoeker Lung cancer Program leaders Prof. dr. P.J.F. Snijders, hoogleraar, moleculair bioloog Dr. F.B.J.M. Thunnissen, klinisch patholoog Mw. dr. D.A.M. Heideman, klinisch bio-academisch medewerker Phd students R.A.A. van Boerdonk MSc, wetenschappelijk onderzoeker Mw. drs. A.J. Hubers, wetenschappelijk onderzoeker Mw. L.M.A. de Strooper, onderzoeker in opleiding Colorectal and gastric cancer Program leader Prof. dr. G.A. Meijer, hoogleraar gastroenterologische pathologie, afdelingshoofd Academic Staff Dr. J.A.M. Beliën, informaticus Mw. B. Diosdado Calvo Dr. R.J.A. Fijneman, universitair docent Mw. dr. N.C.T. van Grieken, patholoog Mw. dr. B. Pinto Morais de Carvalho, universitair docent Dr. E. Hooijberg, universitair hoofddocent Dr. B. Ylstra, universitair hoofddocent, coördinator micro array Mw. dr. A.C. van Denderen, projectmanager DeCoDe


Mw. drs. C. Steegers, projectmanager DNTP Postdocs Dr. ir. M.A. van der Wiel, coördinator genomics, data analist Dr. W. van Criekinge, wetenschappelijk onderzoeker Dr. G. Scheffer, wetenschappelijk onderzoeker Phd students D.L.S. Sie, wetenschappelijk onderzoeker E. van den Broek, onderzoeker in opleiding Mw. drs. L..J.W. Bosch, promovendus J.A.C.M. Goos, onderzoeker in opleiding Mw. A. Hiemstra, onderzoeker in opleiding Q.J.M. Voorham MSc, onderzoeker in opleiding O. Krijgsman, onderzoeker in opleiding Mw. L.M. Timmer, onderzoeker in opleiding Mw. F.M.L. de Groen, onderzoeker in opleiding M. Cordes, onderzoeker in opleiding I. Scheinin, wetenschappelijk onderzoeker Technicians Mw. ing. J.S. Bolijn, researchanalist Mw. R. Bouwe, analist Mw. P.M. Delis-van Diemen, researchanalist Mw. S. Mongera, researchanalist C. Parlayan, wetenschappelijk onderzoeker Mw. M. Tijssen, senior researchanalist Hematopathology Program leaders Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar Mw. dr. S.A.G.M. Cillessen, wetenschappelijk onderzoeker Mw. dr. D. de Jong Technicians Mw. N. Rekers Mw. M.J. Hijmering, researchanalist EBV related cancers Program leader Prof. dr. J.M. Middeldorp, EBV immunologie/pathogenese Postdocs Mw. dr. A.E. Greijer Dr. D.M. Pegtel Phd students F.J. Verweij MSc, onderzoeker in opleiding Mw. Z. Novalic, onderzoeker in opleiding Mw. O. Ramayanti, onderzoeker in opleiding Technicians Mw. S.A.W.M. Veldt- Verkuylen, researchanalist Mw. ing. M.A.J. van Eijndhoven, researchanalist Mw. drs. H. Juwana, researchanalist Head and neck tumors Program leaders Mw. prof. dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie Prof. dr. I. van der Waal


Phd students Drs. H. Matse, onderzoeker in opleiding Melanoma Program leaders Prof. dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs Prof. dr. D. Peeper, hoogleraar Functionele Oncogenomica Brain tumors Program leaders Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie Prof. dr. P. Wesseling, neuropatholoog Phd students Mw. drs. H. F. van Thuijl, wetenschappelijk onderzoeker Researchline Neuropathology Neurodegenerative disorders Program leaders Mw. prof. dr. J.M. Rozemuller, hoogleraar neuropathologie Mw. prof. dr. S.M. van der Vies, hoogleraar neuropathologie Postdocs Dr. J.J.M. Hoozemans, wetenschappelijk onderzoeker Phd students Mw. A. Carrano, onderzoeker in opleiding Mw. I. Idriss MSc onderzoeker in opleiding D.C. Hondius, onderzoeker in opleiding Mw. H. Snkhchyan, onderzoeker in opleiding Technician Mw. E.S. van Haastert, senior researchanalist White matter disorders / MS Program leaders Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie, klinisch patholoog Mw. prof. dr. S. Amor, universitair hoofddocent Prof. dr. P.J. van den Elsen, hoogleraar experimentele pathologie Phd Students P.G. Nijland, onderzoeker in opleiding Mw. LA.N. Peferoen MSc, onderzoeker in opleiding Mw. drs. B.J. van der Star, onderzoeker in opleiding Technicians W.H. Gerritsen, senior researchanalist Mw. R. Peferoen-Baert, researchanalist Researchline Cardiovascular pathology Cardiovascular inflammation Program leaders Prof. dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar cardiovasculaire pathologie Mw. K Grünberg, patholoog Postdoc Dr. P.A.J. Krijnen, wetenschappelijk onderzoeker


Phd students Mw. N.E. Hahn, onderzoeker in opleiding Drs. F.R.W. van de Goot, patholoog Technicians H. Korkmaz Researchline Immunopathogenesis Inflammatory disease profiling Program leader Prof. dr. C.L. Verweij, hoogleraar Postdoc Mw. dr. A.E. Oostlander, wetenschappelijk onderzoeker Phd students Mw. drs. Ing. Stahlecker-Vosslamber, wetenschappelijk onderzoeker Mw. M. Blits, onderzoeker in opleiding Mw. T.D. de Jong, onderzoeker in opleiding Mw. J. Lübbers, onderzoeker in opleiding Drs. A. de Ridder, wetenschappelijk onderzoeker Mw. drs. S. Ozturk, onderzoeker in opleiding Technician Dr. J.G. Wesseling Immunoprofiling Program leader Mw. dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie Academic Staff Prof. dr. R.J. Scheper, hoogleraar experimentele pathologie Mw. dr. I.W.M. van Hoogstraten, medisch immunoloog Mw. dr. H.J. Bontkes, medisch immunoloog i.o. Mw. dr. K.A. Gelderman, medisch immunoloog i.o. Phd student drs. S. Gross, onderzoeker in opleiding Mw. A.W. Turksma, onderzoeker in opleiding


Technisch ondersteunend personeel Sector 1 H.W. van Aalst, coördinerend hoofdanalist Cytologie Mw. M. Baloche, hoofdanalist Mw. A. Bieze, medisch administratief medewerkster Mw. K. Comes, kernanalist Mw. S.J.C. de Geus, kernanalist R. Koning, kernanalist Mw. P. Keuken, kernanalist Mw. S. Wolters, senior kernanalist Histotechniek Mw. P.E.T. Scholten, senior hoofdanalist Mw. K. van Beelen, kernanalist E. Coosen, kernanalist W. Dekker, senior kernanalist Mw. C.E. van der Feen, kernanalist A. van der Grijn, researchanalist H.M.A.M. Ketelaars, senior kernanalist Mw. W. Kooijman, kernanalist M. Kunst, analist Mw. C.J.L. Meyer, kernanalist Mw. J.E. Pankras, kernanalist Mw. M. van Roijen, kernanalist Mw. M.N. Sahtoe, kernanalist Mw. J.A.M. Scheerman, kernanalist M. Schrander, kernanalist N.P. Smoor, kernanalist N. Snoijs, kernanalist Mw. K. Zouggari-Achkari, senior kernanalist Mw. S. Mahabir, kernanalist Electronenmicroscopie J.M. Fritz, kernanalist Obductie Mw. A.G. van Berkom-Bakker, obductie-assistent P. Kraaijeveld, obductie-assistent F.A. Oldert , obductie-assistent Mw. A.C.N. Ranzijn, obductie-assistent R.W. Vos, leidinggevend obductie assistent Medische Fotografie R.R. Otsen, medisch fotograaf / beeldbewerker J.T. van Veldhuisen, medisch fotograaf / beeldbewerker/manager Patiëntensecretariaat Mw. E. Wagter-Verweij,hoofd patiëntensecretariaat Mw. S.R. Gopal, med. administratief medewerkster Mw. E. J. den Hollander, med. administratief medewerkster Mw. C.R. Koetsier, med. administratief medewerkster Mw. J.M. Kuhn, med. administratief medewerkster Mw. S. van der Meer, administratief medewerkster MW. N. M. Meijer, med. administratief medewerkster Mw. M.E. van Meurs, med. administratief medewerkster Mw. J.M. Vredeman, med. administratief medewerkster


Sector 2 A. Kromhout, coördinerend hoofdanalist Medische Immunologie Mw. J. Reijm, hoofdanalist Mw. S. Tonouh-Aajoud, kernanalist Mw. P. Bonnet, researchanalist Mw. J. Hollander, kernanalist Mw. J.G. Kruiswijk, kernanalist Mw. A.G.M. Stam, senior researchanalist Mw. H.C. Windműller-Borgdorff, kernanalist Immunohistochemie Mw. ing. M.D. Ramkema, senior hoofdanalist Mw. A.E.A. van der Grijn, researchanalist P.C. Kortman, senior researchanalist Mw. drs. A.M. Leonhart, senior kernanalist Mw. L.M. Moesbergen, researchanalist S. Richardson, kernanalist W. Vos, onderzoeksmedewerker Biobank Mw. A.R. Verlaan, hoofdanalist Mw. D.W. Diermen - van den Berg, reserachanalist Mw. K. Mooij, medisch administratief medewerker A.G. Hoffman, ict medewerker DNTP project Neuropathologie Mw. M. Jacobs, senior kernanalist Sector 3 R.E. van Andel, coördinerend hoofdanalist Moleculaire Pathologie Dhr. R. Pol, senior hoofdanalist Mw. M. Bekker-Lettink, senior researchanalist M. Bogaarts, senior researchanalist Mw. D. Boon, researchanalist Mw. L. Bosch, researchanalist D.S. Buma, researchanalist Mw. H.M. E. de Bruin, researchanalist Mw. M.W. Doeleman, senior researchanalist Mw. S. Duin, researchanalist Mw. N.C. Fransen Daalmeijer, senior researchanalist Mw. M.I.H. van Moorsel, researchanalist Dhr. F. Topal, researchanalist Mw. D.T.M. Pronk, researchanalist Mw. M. Wahedi, researchanalist Tumor Profiling M.A.M. Broeckaert, senior hoofdanalist Mw. M. van Zijp- Vervaart, kernanalist Micro Array P. Eijk, onderzoeksmedewerker H.F.B. van Essen, kernanalist Mw. D. Israeli, researchanalist F. Rustenburg, researchanalist


Bedrijfsbureau B. Bakker, stafadviseur Mw. D. Claassen, management assistent onderwijs Mw. J.H. Fieret, kwaliteitscoördinator Mw. E.C.D. Koomen, management assistent HRM M. Meekes, management assistent financiën Mw. R. Lugtenaar, applicatiebeheerder Stafsecretariaat Mw. A.J. Borgmann, hoofd stafsecretariaat Mw. drs. P. van Mulligen, management assistent afdelingshoofd Mw. C.P. van Rijn, senior secretaresse Mw. C.J. Schröeder, senior secretaresse Mw. M.M. van der Zee, senior secretaresse


Pathologie Jaarverslag 2012

Recommend Documents