Pathologie. Jaarverslag Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Pathologie Jaarverslag 2010

1 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Redactie: Elly Fieret en Janneke van Denderen © 2010 Instituut voor Pathologie, VUmc, Amsterdam


Voorwoord Het jaar 2010 was een roerig jaar voor de afdeling. Er zijn veel activiteiten ontplooid die nog ongoing zijn en waarvan de afronding verwacht wordt in het komende jaar. In 2010 is veel aandacht uitgegaan naar de organisatie en aansturing van de afdeling. De diagnostiek sectoren zijn herschikt om de structuur van de afdeling overzichtelijker te maken en een bedrijfsbureau is opgericht voor het bewaken van de bedrijfsvoering en HRM management. Sinds 2004 zijn de diagnostieklaboratoria CCKL geaccrediteerd. Voor continuering van de accreditatie heeft de afdeling daarom in 2010 een CCKL tussenbeoordeling ondergaan die heeft geresulteerd in een afdelingsbrede actie om het kwaliteitsysteem beter toegerust op de actuele situatie te laten functioneren. Voor het komende jaar 2011 zullen wij hiervoor plannen ontwikkelen en uitvoeren. De start van de poli sneldiagnostiek heeft in 2010 een wissel getrokken op de laboratorium logistiek. Het gehele histologie werkproces moest worden herzien en de doorlooptijden moesten worden versneld. De afronding van deze werkzaamheden wordt in de zomer van 2011 verwacht. In 2010 is de ondersteuning van de onderwijsactiviteiten gerealiseerd door de aanstelling van onderwijscoördinatoren in de personen van Tonia Borgmann en Debbie Claassen. Door de samenwerking met de onderwijscoördinator voor MLO en HLO onderwijs is het brede pakket aan activiteiten dat nodig is voor het verzorgen van de specialistenopleiding, het pathologie onderwijs, de diverse interne cursussen en de MLO/HLO stages beter in kaart gebracht. Het stroomlijnen en digitaliseren van het pathologie onderwijs in de verschillende curricula is eveneens verbeterd door de zeer grote betrokkenheid van Wolter Mooi hierbij. Het onderzoek is in 2010 verder geconcentreerd op de hoofdlijnen oncologie, neuropathologie, cardiovasculaire pathologie en immunologie. Samenwerking en afstemming op het gebied van techniekontwikkeling en resources waren in de jaarlijkse researchretraite belangrijke gespreksonderwerpen. Met name de ontwikkelingen tav privacywetgeving op gebruik van patiëntenmateriaal voor wetenschappelijk onderzoek hebben in 2010 geleid tot de opzet en ontwikkeling van het VUmc Biobank project. De afdeling is trekker van dit project en de betrokken medewerkers hebben in 2010 veel denk- en ontwikkelingswerk verricht dat de basis moet gaan vormen voor een professionele opzet van de ‘Biobank VUmc’.

Gerrit A. Meijer Hoofd afdeling Pathologie


Inhoudsopgave

Hoofdstuk 1: Organisatie................................................................................................... 1 Hoofdstuk 2: Doelstellingen .............................................................................................. 3 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg............................................................................................... 4 Hoofdstuk 4: Onderwijs................................................................................................... 21 Hoofdstuk 5: Personeel ................................................................................................... 26 Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid........................................................................... 27 Hoofdstuk 7: Infrastructuur ............................................................................................. 28 Chapter 8: Research ........................................................................................................ 31 8.1

Oncology ............................................................................................................. 33

8.2

Neuropathology ................................................................................................... 40

8.3

Cardiovascular pathology ..................................................................................... 42

8.4

Immunopathogenesis........................................................................................... 44

8.5

Publications ......................................................................................................... 46

8.6

Theses ................................................................................................................. 65

8.7

Research projects................................................................................................ 66

Bijlage 1 MLO / HLO stages en rondleidingen .................................................................. 70 Bijlage 2 Wetenschappelijke stages.................................................................................. 74 Bijlage 3 Personeel Pathologie 2010 ................................................................................ 76


Hoofdstuk 1: Organisatie Als klinisch specialisme in een academisch medisch centrum kent de afdeling Pathologie, als onderdeel van divisie V van VU medisch centrum, drie academische hoofdtaken, te weten: • patiëntenzorg • onderzoek • onderwijs Om deze drie hoofdtaken goed te kunnen uitvoeren beschikt de afdeling over een organisatiestructuur (zie figuur 1) waarin deze taken tot hun recht komen Patiëntenzorg De patiëntenzorg bestaat uit 3 sectoren met werkunits Sector 1 • Histodiagnostiek • Cytodiagnostiek • Elektronenmicroscopie • Post mortale diagnostiek • Patiëntensecretariaat Sector 2 • Immunologische diagnostiek • Immunohistochemische diagnostiek • Neuropathologie • Biobank Sector 3 • Moleculaire diagnostiek • Micro array faciliteit • Tumor profilering De verantwoordelijkheid voor uitvoering ligt bij de sectorhoofden en aandachtspathologen. Onderzoek Het onderzoek kent vier onderzoekslijnen die binnen de diverse onderzoekinstituten zijn ondergebracht. Een gedetailleerd overzicht van de onderzoekslijnen wordt gegeven in hoofdstuk 8 Onderwijs Het onderwijs is als volgt georganiseerd: Academisch onderwijs • de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc-compas, C’91) • de opleiding tandheelkunde • bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen • de masteropleiding Oncology • de masteropleiding Neurosciences Postacademisch onderwijs: • opleiding tot (gerechtelijk) patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing Beroepsonderwijs • HLO/MLO tbv analisten, informatici • nascholing post HLO/post MLO en Overig • verpleegkundigen, politie/recherche Het onderwijs kent een onderwijscoördinator ten behoeve van het academisch onderwijs en een stagecoördinator voor de HLO/MLO-opleidingen. Een gedetailleerd overzicht van het onderwijs wordt gegeven in hoofdstuk 4


Fig 1: Organogram afdeling Pathologie


Hoofdstuk 2: Doelstellingen Strategie & beleid Gesprekken met medische disciplines mbt productie en afstemming daarover zijn in 2010 gestart. Twee LPT projecten zijn goedgekeurd voor de ontwikkeling van nieuwe moleculaire methoden ten behoeve van de diagnostiek op longziekten, gynaecologie, GE, KNO, geneeskundige oncologie, hematologie en klinische genetica. Dankzij deze projecten is ook de diagnostiek doorlooptijd verbeterd. De samenwerking met SALTRO is in 2010 beëindigd. Leiderschap De organisatiestructuur van de afdeling is geoptimaliseerd, het organogram is hierop aangepast. Management van processen/onderzoek Het project Biobank VUmc is goedgekeurd en wordt olv een projectcoördinator verder uitgewerkt. Ontwikkelingen, oa. in de context Parelsnoer en CTMM, liggen op schema. Management van processen/patiëntenzorg In het kader van het VUmc project Sneldiagnostiek Oncologie is apparatuur aangeschaft om te kunnen voldoen aan de gestelde eisen. Deze apparatuur is gevalideerd en eind 2010 in de diagnostiek geïmplementeerd. Een tussenbeoordeling op het gebied van organisatie, vakkennis en vaktechniek door CCKL heeft plaatsgevonden. Hieruit voortvloeiend zijn verbeteracties ontwikkeld voor het behoud van accreditatie. Management van processen/onderwijs en opleiding De verdieping van het pathologieonderwijs in het nieuwe medisch curriculum is in de zomer van 2010 afgerond. Tevens is gestart is met het digitaliseren van het pathologie onderwijs. Management van medewerkers De uitkomsten van het medewerker tevredenheid onderzoek hebben een geleid tot een verbeterplan met aandacht voor agressie- en verzuimbeleid en competentiemanagement. De status van het verbeterplan is on-going, enkele zaken op het gebied van competentiemanagement en agressiebeleid behoeven nog aandacht. Het transparant maken van afdelingsinformatie is vormgegeven in een informatief afdelingsbreed overleg dat 2x per jaar plaatsvindt en waarin strategie, plannen en nieuwe ontwikkelingen worden toegelicht. Management van middelen Het uitstel van de nieuwbouw heeft grote gevolgen voor de afdeling in de komende jaren. Deze nieuwe situatie heeft geleidt tot een rapport waaruit duidelijk blijkt dat op korte termijn moet worden verbouwd om de komende jaren te kunnen voldoen aan wensen en eisen. In januari 2011 is dit plan goedgekeurd en zullen in 2011 diverse ruimten, waaronder de uitsnijkamer, worden verbouwd. Waardering door de maatschappij De maatschappelijke relevantie van activiteiten op het gebied van patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs is door diverse medewerkers in het nieuws gebracht door middel van interviews en krantenartikelen. Tevens is de website van de afdeling herzien. De inhoud van de site wordt meer en meer afgestemd op de niet professionele lezer en geeft indirect inzage in de werkwijze van diagnostiek, onderwijs en onderzoek.


Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg 3.1 Jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en obducties In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en het aantal overledenen / obducties.

Afdeling Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Fysiologie Radiologie Radiotherapie Extramuraal, consulten en revisies Overigen Basisfaciliteiten

Gewogen eenheden

Equivalenten

Histo Cyto diagnostiek diagnostiek 2.800 4 6 244 958 300 274 346 2.722 1.760 4.079 87 360 90 202 208 95 75 0 1 1.889 1.075 773 142 1.313 48 175 498 186 5 1.051 19 1 0 0 0 44 0 206 16 1.030 636 3.147 365 0 0 94 98 327 14 4.474 962 31 2 221 31 1.058 1.167 0 0 8 5 5 59

Medische Immunologie 310 170 4.073 572 5.885 417 64 5.544 111 435 0 1 484 195 0 0 0 8 4 4.418 554 0 71 11 101 19 10 0 0 0 2

3.968

148

1

27 3.149

8 161

99

Aantallen Obducties

Overledenen

0 0 5 15 12 1 1 12 0 0 0 0 1 7 0 0 0 0 0 0 14 70 0 17 3 32 12 0 0 0 0 0

Totaal aantal eenheden 34.670 8.575 23.559 202 Histo: Een afname van de hoeveelheid gewogen eenheden van 13% t.o.v. 2009 veroorzaakt door het wegvallen van SALTRO. De VUmc productie is gelijk gebleven. Cyto: Een stijging van de hoeveelheid gewogen eenheden van 2% t.o.v. 2009

Aantal aanvragen cytologisch onderzoek Totaal waarvan: a) niet gynaecologisch cytologisch onderzoek b) door pathologen verrichte punctie door derden ter beoordeling ingezonden uitstrijken (Bevolkingsonderzoek en indicatie)

2010 13.222 4.168 182 9.054


1 0 21 91 57 8 6 56 0 0 6 0 15 40 0 2 0 0 0 0 40 165 0 71 9 126 102 0 1 0 0 1

817

Het aantal aanvragen cytodiagnostiek is in 2010 gedaald (BVO en Indicatief). De algemene cytologie is ook licht afgenomen. Obducties Overledenen Obducties Totaal VUmc 817 202 Verpleeghuizen 125 125 Elders 240 31 Justitie 135 2 Totaal 1317 360 Het obductiepercentage (25%) is ten opzichte van 2009 met 2% gedaald. Deze afname is een algemene trend.

2010 23.559 18.751 6.769

Aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters

Korte evaluatie: Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is in 2010 met ongeveer 4% toegenomen ten opzichte van 2009 en het aantal bepalingen bleef nagenoeg gelijk (lichte gestegen met 0,3%). Het aantal MIequivalenten steeg met 3%. Aantallen MI

2010

Totaal aantal monsters 1.270 Totaal aantal bepalingen 2.519 Totaal aantal MI-equivalenten 5.644 Het aantal monsters en bepalingen is in 2010 ten opzichte van 2009 gedaald met respectievelijk 12% en 31%. Het aantal MI-equivalenten is met 6 % afgenomen. De scherpe daling is vooral veroorzaakt doordat grote klanten als het Slotervaart Ziekenhuis en het Boven IJ-ziekenhuis de coeliakieserologie zelf zijn gaan doen.

Speciële technieken Sneldiagnostiek (n=358)

2010

Elektronenmicroscopie (n=242) Neuropathologie (hersenobd) (n=296) Kw antitatieve diagnostiek (n=475) Micro array (n=1800) Moleculaire diagnostiek (n=4566) Immunohistochemie (n=6346) Bepalingen HPV/MSP/mutatieanalysen (n=16.600)

Het totaal aantal speciele bepalingen is tov 2009 op gelijk niveau gebleven.


3.2

Vakinhoudelijke ontwikkelingen

3.2.1 Klinische pathologie Het vakgebied pathologie is aan grote veranderingen onderhevig. Er zijn veranderingen gaande in de politiek, de regio en binnen de VUmc organisatie. Ook in de behandeling van patiënten zijn er veel, elkaar snel opvolgende ontwikkeling. Er is een toenemende behoefte aan diagnostiek op maat. Dit maakt dat de pathologie flexibel moet zijn en goed en snel kan anticiperen op deze veranderingen om de in te spelen op vragen vanuit de kliniek. De opdracht die onze afdeling pathologie in toenemende mate krijgt is het halen van zoveel mogelijk informaties uit patiëntenmateriaal. Er moet een maximale translatie zijn vanuit de pathologie research naar de diagnostiek. Dit moet sneller, efficiënter, goedkoper en transparanter met tenminste behoud van of betere kwaliteit. Als academisch ziekenhuis moet er daarbij ook ruimte zijn voor het opleiden van pathologen en analisten. In de diagnostiekretraite van 2010 is er uitgebreid nagedacht over bovenstaande veranderingen. Daarnaast was er in 2009 al uitgebreid overleg met leden van de sneldiagnostiek waaronder prof Koole hoogleraar optimalisatie bedrijfsprocessen, Dr Zweegman en drs. van Gerven. De voorgedragen ideeën zijn uitgewerkt in 2 “diagnostiek op maat” (DOM) werkgroepen. Ten eerste is er gewerkt aan een betere bedrijfsvoering. Met extra financiële middelen vanuit de RvB en een LPTproject, is er een Tissue express aangeschaft, die continue flow ipv batch verwerking mogelijk maakt. Olv Petra Scholten en Nicole van Grieken is er een uitgebreid validatieprogramma uitgevoerd waardoor een graat aantal weefselmonster door de express verwerkt konden worden. Alle veranderingen stellen ook eisen aan het analytisch personeel. Uitwisseling binnen de verschillende units en verandering van taken vragen om multi-inzetbare analisten. Inmiddels zijn 2 analisten een opleiding voor uitsnijden aan de hoge school Leiden begonnen om te zorgen dat het materiaal reeds in de uitsnijkamer geschikt gemaakt wordt voor snellere verwerking. Op de werkvloer hebben de verschillende units de eigen processen middels stroomschema’s in kaart gebracht en wordt nu nagedacht over aanpassingen om een meer LEAN proces te creëren. Onder leiding van de DOM werkgroepen is de diagnostiekflow van de histologie aangepast. De 1e resultaten laten al snellere doorlooptijden voor de biopten zien. Uitstel van nieuwbouw stelt ons voor grote huisvestingsproblemen en belemmert de mogelijkheden om logistieke processen te optimaliseren. Door creatief om te gaan met de beperkte mogelijkheden kan desondanks nog winst worden behaald. Zo is de uitsnijkamer al langere tijd een groot probleem; zowel qua ruimte als qua ARBO en milieu aspecten is de ruimte te klein en biedt geen mogelijkheden om de diagnostiek te stroomlijnen. Dit geldt ook voor andere aspecten van het pathologie gebouw. Er is inmiddels toestemming en geld om de afdeling pathologie in 2011 gedeeltelijk te verbouwen. Als eerste zal de uitsnijkamer verplaatst en aangepast worden. Ook worden de mogelijkheden voor een aparte diagnostiekkamer en een ontvangstbalie geëxploreerd. In 2010 is de productie met 5% gestegen. Naast de diagnostiek voor VUmc zijn er ook histologische werkzaamheden verricht voor huisartsen en het Amstellandziekenhuis, alleen in januari zijn er nog werkzaamheden voor het SALTRO geweest. Er zijn gesprekken gaande om de diagnostiek te doen voor particuliere dermatologie centra in de omgeving. Cytodiagnostiek Onderzoek van de HPV groep zorgt nog steeds voor groei van de indicatieve cytologie op de unit cytologie. In de niet-gynaecologische cytologie zette de groei voort met echografische endoscopie preparaten (EUS: endscopic ultrasound) en bronchoscopische echografische preparaten (EBUS: endobronchial ultrasound). In de workup van patiënten voorafgaand aan de diagnostiek worden deze technieken gemeengoed. Hiernaast is er de VUmc specialiteit van echografische lymfklierpuncties. De laatste techniek wordt thans geheel als dunnelaag cytologisch aangeleverd. In 2010 is immunocytochemie definitief geswitched van cytospin naar ingeblokt materiaal. Nog niet alle markers zijn gevalideerd en de procedure verloopt nog niet vlekkeloos. Dankzij patholoog Erik Thunnissen en de unit moleculaire pathologie, is moleculaire diagnostiek (EGF-R exon analyse en KRAS mutaties) op pleuracytologie en biopten steeds toegankelijker geworden. Het wachten is alleen nog op standaardisatie van de ‘input’ (de ‘preanalystische fase’) door middel van algehele switch naar dunnelaag cytologie. Immunohistochemie De meest invloedrijke ontwikkeling is reeds enige jaren geleden is ingezet en betreft de vraag naar steeds toenemende specialisatie in de diagnostiek. De trend is steeds meer naar therapy-tailoring: specifieke bepalingen die de gevoeligheid voor een therapeutische modaliteit voorspellen, zoals van 6 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

oudsher de oestrogeenreceptor bepaling, maar sinds relatief kort de EGFR-blocking therapie, die afhankelijk is van amplificatie van de EGFR, de K-RAS mutaties, de Her2 Neu bepaling, MGMTanalyse, de CD117-bepaling, etc.. Deze ontwikkeling zal zich zeker in de volgende jaren verder doorzetten en nieuwe kleuringen zullen zich aanbieden. Dit zijn veelal dure bepalingen voor kleine patientengroepen, hetgeen uitdagingen met zich meebrengt. Verder zal de afdeling zich gaan wijden aan het opstarten van een aantal in situ hybridisatie bepalingen, waarvan er nu nog enkele ge-outsourcet worden; de CISH voor de EGFR is hiervan een voorbeeld (toepassing nu vooral op longtumoren en gliomen) Meer en meer zal de diagnostiek gaan lopen middels panels, het aantal daarvan is duidelijk uitgebreid. En natuurlijk zal er als altijd oog zijn voor het introduceren van waardevolle nieuwe diagnostische antilichamen, die de diagnostiek kunnen verbeteren en verfijnen. De “automatisering”van de immunohistochemie krijgt weer een nieuwe impuls door de aanschaf van enkele nieuwe kleurmachines. Streven is volledig geautomatiseerd te gaan werken. Verder wordt overwogen een “dependance” te openen op het CCA, mede om de grote belasting op de laboratoria in het gebouw van de afdeling Pathologie terug te brengen tot een aanvaardbare. Neurodiagnostiek De Unit Neurodiagnostiek ziet een toename van de werkzaamheden voor interne en externe consulten. Zij zet de trend voort zo veel mogelijk protocollair te werken. De continue uitbreiding van de terminologie en het gebruik van nieuwe antilichamen (herseneiwitten, spiereiwitten) eist voortdurende (kleine) aanpassingen en overleg. De tumordiagnostiek neemt toe wat overigens voor meerdere labs (immunohistochemie, EM, histologie, moleculaire pathologie) een verzwaring betekent. De volwassen diagnostiek van de neuro-oncologie van het AMC is naar het VUMC verplaatst, maar de kindertumoren op dit gebied gaan naar het AMC; dit betekent netto een verzwaring. Hiervoor is prof. Pieter Wesseling 2 dagen per week het team komen versterken; vooral ook voor de research op neuro-oncologie gebied. Ook het aantal consulten voor spieren en zenuwen is toegenomen ten opzichte van enkele jaren geleden. Verder is er voor de neuropathologen een verzwaring door toename van de Hersenbank activiteiten die arbeidsintensieve casus betreffen. Het deeltijd werken voor neuropathologie van Patrick van der Voorn, die diagnostiek,van kinderhersenen uitvoert en incidenteel inspringen van Marianna Bugiani compenseert enigszins de werkdruk. Langdurig ziekteverzuim en een administratieve verzwaring van taken zorgen voor een te zware belasting van de enige overgebleven diagnostiek analist. Inspringen door de histologie is essentieel om door te blijven draaien. Derde geldstroom analisten zijn van goede wil maar hebben al vele andere taken. De histokinette is diverse malen defect geweest met tweemaal gevolgen voor de kwaliteit van de diagnostiek en moet op korte termijn worden vervangen. Echter de reeds eerder door immunologie gebruikte VIP geeft geen goede resultaten voor hersenweefsel. Betere machines zijn al uitgetest en overleg is gaande tav financiering. De unit is een facilitair centrum geworden voor de Neuroscience Campus Amsterdam. De research activiteiten op het lab zijn hoog (neurodegeneratieve ziekten, Multiple Sclerose) en er is een fors tekort aan stage plaatsen voor alle MLO/HLO studenten en academische studenten om aan de vraag te voldoen. Veel overleg is belangrijk om efficiënt werken mogelijk te maken. De opslag capaciteit voor vries materiaal is uitgebreid en bij de ondergrondse parkeergarage is een automatisch vulsysteem geïnstalleerd. Inmiddels zijn de stoven vervangen om het kweekdeel van de research werkzaamheden als facilitaire unit weer te kunnen uitvoeren; dit is van belang voor het onderzoek naar neurodegeneratieve ziekten. De verwachting is dat de vraag voor stageplaatsen alleen maar toeneemt door de grote aantallen studenten die er zijn en de samenwerking met het NCA. Het ruimteprobleem zal steeds groter worden. Bij projectaanvragen moet hier dus ook ernstig rekening mee worden gehouden. Door de verbouwing zal het eiwitlab op de 3e etage waar de neuropathologie altijd dankbaar gebruik van maakte, moeten worden opgeheven, Er wordt naar een nieuwe ruimte gezocht; mogelijk door een van de 2 kweek labs anders in te delen en het kweken te centreren. Eiwit onderzoek is een belangrijk speerpunt van de research. Parelsnoer Onder naam ‘Parelsnoer’ gaan acht UMC’s hun kennis en patiëntengegevens, die de afzonderlijke UMC’s hebben op het gebied van bepaalde aandoeningen, bundelen. Het betreft de parels Diabetes, Cerebrovasculair Accident, Neurodegeneratieve ziekten, Erfelijk darmkanker, Reumatoïde artritis/arthrose, Leukemie & Maligne lymfomen, Inflammatoire darmziekten, en Nierfalen. De


inname, opslag en uitgifte gaat gebeuren via landelijke biobanken. Materialen die bij patiënten zullen worden afgenomen zijn bloed, liquor, urine, biopten en faeces. Naast landelijke werkgroepen is er binnen het VUmc sinds 2007 ook een werkgroep ‘Parelsnoer’ waarin de afdelingen participeren die of materiaal gaan leveren of materiaal zullen opslaan. De afdelingen Klinische Chemie, Klinische Genetica en Pathologie zijn binnen het VUmc de aangewezen afdelingen die het materiaal zullen bewerken en opslaan (o.a. in stikstofvaten en/of vriezers). Vanuit de werkgroep biobank, waarin analisten, een informaticus, een patholoog en kwaliteitsfunctionarissen participeerden, is de Biobank Unit tot stand gekomen. Sinds 2008 zijn we bezig geweest om het biobank werkproces in beeld te brengen, te documenteren en formaliseren. In samenwerking met de diverse parels binnen het VUmc zijn procesbeschrijvingen gemaakt. De parel BED (erfelijke darmkanker) is in 2009 gestart met het includeren van patiënten, zodat ook de inname en opslag van parelsnoermateriaal op gang gekomen is. De parel IBD (inflammatoire darmziekten) is hiermee eind 2010 gestart. In 2009 heeft de afdeling pathologie geïnvesteerd in nieuwe stikstof (bewaar)vaten, ringleidingen en bewakingsapparatuur die we inzetten voor het bewaren van het materiaal t.b.v. parelsnoer. Voor dit doel hebben we een nieuwe ruimte in gebruik genomen. De gegevens die we moeten opslaan t.b.v. parelsnoer worden opgeslagen in het pathologie lab management systeem, Sympathy. Er wordt hard gewerkt aan het gebruiksklaar maken van specifiek voor biobanking toegesneden database en archiefsoftware CaTissue, onderdeel van CaBIG, om administratie en koppeling van gegevensbestanden verder te optimaliseren. Informatie over Parelsnoer is te vinden op: www.parelsnoer.org Moleculaire Pathologie Binnen de pathologische diagnostiek neemt de moleculaire diagnostiek een steeds grotere plaats in. Onder de moleculaire diagnostiek binnen de pathologie vallen alle diagnostische bepalingen, die worden uitgevoerd op DNA of RNA uit patiëntenmateriaal, histologisch of cytologisch materiaal. De bedoelde bepalingen dragen bij aan de diagnostiek, waardoor de behandeling van patiënten wordt geoptimaliseerd. Binnen de unit Moleculaire Pathologie, onder supervisie van moleculair bioloog Dr. Daniëlle Heideman, wordt een breed scala aan geavanceerde moleculair biologische technieken ten behoeve van de diagnostiek toegepast binnen een CCKL-geaccrediteerd kwaliteitssysteem. Het aanbod omvat PCR methodieken voor de detectie van oncogene virussen (oa. HPV), (mogelijke) weefselverwisseling, verlies-van-heterozygositeit (LOH), MSI (microsatelliet instabiliteit), B- en T-cel klonaliteit, mutatie(s) in de genen EGFR (exon 19, 20 en 21), KRAS (exon 1 en 2) en BRAF (exon15), en promoter (hyper)methylering van hMLH1 (humane mutL homoloog 1) gen. In 2010 is aan dit arsenaal aan moleculaire bepalingen de mutatieanalyse van PIK3CA (exon 9 en 20) toegevoegd. Aan kwaliteit hecht de unit grote waarde. In 2010 is wederom met goed gevolg geparticipeerd in verscheidene externe quality assessment schema’s, zowel landelijke kwaliteitsrondzendingen, die door de landelijke werkgroep Moleculaire Diagnostiek in de Pathologie in samenwerking met de SKKP worden georganiseerd, als internationale schema’s. Het vakgebied is sterk in ontwikkeling. De toegevoegde waarde van moleculaire bepalingen voor pathologische diagnostiek alsmede voor het bepalen van een optimaal behandelplan voor de individuele patiënt, wordt heden ten dage steeds breder erkend. En lopend translationeel onderzoek levert steeds nieuwe kandidaat biomarkers. Het is van belang dat de pathologie adequaat reageert op deze ontwikkelingen, en inspeelt op deze dynamiek met vernieuwende moleculaire pathologie. De verwachting is dat niet alleen het aantal aanvragen maar ook de diversiteit aan speciële testen de komende tijd enorm zal toenemen. Om aan deze vraag te kunnen blijven voldoen - met waarborging van de kwaliteit en de doorlooptijd van de bepalingen - is innovatie (technologische ontwikkeling, expertise ontwikkeling, high-throughput, state-of-the-art bepalingen) en optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek (oa. proces stroomlijning, robotisering) noodzakelijk. In 2010 is onderzoek geïnitieerd naar oa. multiplex analysen voor mutatiedetectie, en de ontwikkeling van mutatiedetectieassays voor nieuwe genen/exonen, te weten EGFR exon 18. Voor de nabije toekomst ligt de uitdaging van de moleculaire pathologie in het kosteneffectief, multi-target analyseren (naast KRAS en EGFR, alle partners van de Ras-Raf-MEK-ERK en PI3K-Akt pathways ) met een snelle doorlooptijd, gebruik makend van een steeds kleinere hoeveelheid patiëntmateriaal (biopten ipv resecties) met veelal een steeds lager aandeel targetcellen. De eerste ontwikkelingen hiertoe zijn ingezet. Daarnaast is onderwijs en kennisoverdracht t.a.v. moleculaire diagnostiek in de pathologie een belangrijk agendapunt van de unit Moleculaire Pathologie. De behandeling van patiënten kent tegenwoordig een multidisciplinaire benadering, waarin de moleculair bioloog ook een belangrijke bijdrage levert aan de diagnostiek. Het is van belang dat een goede dialoog optreedt tussen 8 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

patholoog, clinicus en moleculair bioloog, waarin alle partijen goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden en beperkingen van de moleculaire diagnostiek, zodat de moleculair diagnostische testuitslag optimaal kan worden ingezet in de gezondheidszorg. Er zijn verschillende activiteiten ontplooid op dit vlak, te weten colleges geneeskunde studenten, bijdrage opleiding pathologen-inopleiding, bijdrage pathologennascholing, alsmede kennisuitwisseling tussen instellingen, oa. technologieoverdracht.

3.2.2 Medische Immunologie Organisatie en personeel De unit Medische Immunologie is ingebed in de sector Immunologie. Na het formele afscheid in 2010 van prof RJ Scheper als sectorhoofd, werd gezocht naar een werkzame nieuwe sector-structuur waarin onderzoeksresultaten hun toepassing vinden in het diagnostisch proces. De unit Medische Immunologie onderhoudt derhalve nauwe banden met de onderzoeksgroepen binnen deze sector, zodat researchmatig ontwikkelde technieken en 'know how' snel gevalideerd en geïmplementeerd kunnen worden. M.n. op het gebied van tumor-immunomonitoring wordt nagestreefd, waar zinvol en logistiek haalbaar, deel van het onderzoek te integreren in het immuundiagnostisch proces op het MI-laboratorium. De MI-laboratoriumbezetting onderging dit jaar ingrijpende mutaties. Met ingang van 1 oktober vertrok Marco Schreurs naar Rotterdam. Om in de toekomst continuïteit in de MI-staf te waarborgen en het coeliakieonderzoek te helpen behartigen zijn er 2 ervaren immunologen in opleiding tot MI genomen: Kyra Gelderman per 1 oktober, en Hetty Bontkes per 1 december 2010. Zij zullen een half jaar van de 3-jarige opleiding in het medisch Centrum Alkmaar doorbrengen. Hun opleidingsprofielen zijn resp. 'Coeliakie en autoimmuunziekten' en 'Cellulaire bioptanalyses'. Op het laboratorium volgde Jennifer Scheick per 1 oktober Janna Kruiswijk op als analist. In de loop van de zomer 2010 startte het coeliakie consortium project (CDC2) met invulling van 3 promovendi, waarvan er 2 (Roy van Wanrooij en Sjoerd Bakker) via de MDL werden aangesteld en 1 (Sascha Gross) via de pathologie. Alle drie draaien zij mee in coeliakie-gerelateerd laboratorium onderzoek op de MI. Stagiairs in 2010 waren Ilona Kosten en Anne Peters (resp Ma en Ba student biomedische wetenschappen; insuline allergie), Hedayat Amini (HLO student, Hogeschool In Holland; serologische bepalingen bij RCD) en Rubi Amirthalingam en Lotte van Putten (resp. HLO student, Hogeschool In Hollanden veterinair student UU; paard en coeliakie) De personele veranderingen eisten hun tol in het diagnostisch proces en vertraagden de opstart van het CDC2-project, maar brachten anderzijds ook veel nieuwe impulsen. Techniekontwikkelingen en onderzoek In 2010 werd ingezet op 'lean'. In dit kader werden voorbereidingen getroffen voor de introductie van een vernieuwd Phadia platform, waarin een groot aantal diagnostische testen geautomatiseerd uitgevoerd zal kunnen worden en waarvan de resultaten automatisch aan Sympathy te koppelen zijn. In 2011 moet dit systeem geïmplementeerd worden. De CDC2 subsidie leidde, met behulp van de daarop aangestelde promovendi, tot verdere uitbreiding en verdieping van coeliakie gerelateerd diagnostisch onderzoek: - Flowcytometrische monitoring van duodenum biopten bij actieve en refractaire coeliakie. Klinische validatie van deze bepaling bevestigt het belang van het meten van verschillende T cel populaties, waarbij verhoogde percentages aberrante T cellen en verlaagde percentages Tγδ cellen geassocieerd zijn met een slechte prognose. Nieuwe parameters op het gebied van celdeling, apoptose, activatie en cytokineproductie werden gevalideerd in goed gedefinieerde groepen. - Serologische bepalingen ter monitoring van coeliakie, zoals parameters voor darmpermeabiliteit (BSA-antistoffen, zonuline en I-FABP) werden opgezet en (deels) gevalideerd. - Nieuwe coeliakie gerelateerde serologische bepalingen (o.a. gedeamideerde gliadine antistoffen) werden gevalideerd. - Coeliakie patiënten werden geïdentificeerd in AIH en DM1 patiënt-cohorten aan de hand van serologische tests. - De rol van gluten(intolerantie en coeliakie) bij inflammatoire dunnedarm aandoeningen bij het paard werd onderzocht in samenwerking met de Universiteit van Utrecht. In samenwerking met de groep Verweij werd prospectief onderzocht in hoeverre genexpressie parameters, welke significant naar voren komen in relatie tot therapie respons en prognose in RA patiënten, op eiwitniveau, m.b.v. flowcytometrische analyse gemeten kunnen worden. In 2010 werd het onderzoek i.s.m. ACTA, naar de in vitro en in vivo diagnostiek van oraal geïnduceerde metaal allergie afgerond. De resultaten laten een belangrijke diagnostische rol voor metaal geïnduceerd IL-5 en IL-13 zien. Langs deze lijn wordt het onderzoek aan metaal expositie in 9 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

relatie tot allergie en autoimmuunziekten momenteel voortgezet door een PhD student uit Indonesie: Dessy Rachmawati. In samenwerking met de afdeling Dermatologie en Endocrinologie werd onderzoek geïnitieerd naar de immunologische achtergrond en monitoring van insuline allergie en desensibilisatie. De medisch immunologische research vindt plaats binnen het thema 'Immunopathogenesis' van V-ICI. Het betreft hier in hoofdzaak immunoprofiling van chronisch inflammatoire ziekten met focus op coeliakie, contact allergie en systemische autoimmuniteit. Het leidde tot diverse nationale en internationale abstracts en publicaties. Zie voor publicaties en verslaglegging de V-ICI rapportage. Onderwijs Naast het begeleiden van bovengenoemde stagiaires werden op de unit korte stages Medische Immunologie verzorgd in het kader van de opleiding Klinische chemie, Infectiologie, Medische microbiologie en Pathologie. Door de medisch immunologen werd voorts bijgedragen in de vorm van colleges aan de Ba cursus ‘Humane pathologie’ en ‘Autoimmuunziekten en allergie’ en ‘Toegepaste Immunologie’, de Ma cursussen ‘Immunity and disease’ en ‘Clinical immunology’ en het wetenschappelijk focus onderwijs (WFO) ‘Immunologie en infectie’ aan geneeskundestudenten. De Ma cursus ‘Immunity and disease’ evenals de genoemde WFO cursus werden goeddeels ook georganiseerd en gecoördineerd door de MI. Daarnaast werden verschillende praktische workshops (Reumaserologie, coeliakiediagnostiek, flowcytometrie) op het MI laboratorium verzorgd, en werd bijgedragen aan de beide edities van de Amsterdamse Zomercursus Pathologie. Er werd ook dit jaar bijgedragen aan de mentorschappen voor geneeskunde studenten. Daarnaast wordt op landelijk niveau bijgedragen aan de kwaliteit van de MI / transplantatie immunologie opleiding en de integratie van de opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria (BME von Blomberg als lid van de COR, NVvI en de opleidings cie FMLS)) 3.2.3 Micro-array faciliteit en genomics De micro-array faciliteit is ondergebracht bij de afdeling Pathologie. Analyse van genoom brede gen expressie en chromosomale veranderingen in klinisch materiaal met behulp van micro-arrays heeft tegenwoordig een belangrijke rol in de gezondheidszorg ingenomen. Voorbeelden zijn de diagnostiek in de humane genetica en de classificatie en behandeling van verschillende soorten kanker. Maar ook bij het onderzoek naar immunologische ziektebeelden, zoals reumatoïde artritis, zijn micro-array van groot belang. De micro-array faciliteit is betrokken bij een breed scala aan (inter-)nationaal onderzoek projecten en streeft voordurend naar het up to date brengen van de innovatieve genomics technieken. Zo zijn in het afgelopen jaar de mogelijkheden van massively parallel sequencing geexploreerd voor klinische materiaal. De protocollen van de faciliteit voor het isoleren van DNA en RNA uit klinisch materiaal zijn afgestemd op hun toepasbaarheid voor microarrays en massively parallel sequencen. Vooral de isolatie van kwalitatief goed DNA uit archief materiaal (paraffine) is een belangrijke onderzoeks niche van de faciliteit. De faciliteit ondersteunt het gebruik van “dual color” arrays van de firma’s Nimblegen en Agilent voor het analyseren van DNA veranderingen, gen expressie, methylatie en voor ChIP-on-chip toepassingen. Voor de analyse van Single Nucleotide Polimorfismes (SNPs) is er een Affymetrix platform op de faciliteit. Voor het analyseren van somatische DNA veranderingen en miRNAs wordt nu ook het massively parallel sequencen geimplementeerd en aangeboden. Massale parallelle sequencing (MPS) biedt basepaar resolutie voor chromosomale afwijkingen De MPS techniek zorgt voor nieuwe uitdagingen; personeel is opgeleid in het gebruik van MPS en protocollen worden geoptimaliseerd om een zo hoog mogelijk kwaliteit voor onze toepassingen te waarborgen. Tevens wordt personeel aangetrokken en opgeleid voor het verwerken en stoomlijnen van de grote hoeveelheden data die het MPS genereerd.. De faciliteit heeft in het afgelopen jaar het massively parallel sequencen (MPS) geexploreerd voor somatische afwijkingen in klinisch materiaal (FFPE). Daarbij wordt gebruikt gemaakt van ofwel oppervlakkig sequensen (0.2x diepte) of exon sequencing op een Solexa/Illumina systeem. Daarbij wordt het aantal sequence tags per positie geteld van tumor tov normaal. Dit wordt nu routine matig en kostenefficient uitgevoerd. Data analyse en data opslag Arrays en massive parallel sequencen produceren grote hoeveelheden data in een korte tijd. Het data-analyse team, samengesteld door de Klinische Epidemiologie en Biostatistiek binnen VUMC en 10 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

de wiskunde afdeling van de VU, heeft zich in eerste lijn gericht op de data-analyse van DNA afwijkingen (array CGH en MPS). Verschillende analyse mogelijkheden zijn inmiddels gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften zoals, “Cancer Informatics”, “Bioinformatics” en ”Biostatistics” etc. Om de data analyse te vereenvoudigen is een gebruikersvriendelijke webapplicatie ontwikkeld; “OnlineR”, waar iedereen binnen het VUmc gebruik van kan maken. Tevens is een commercieel analyse pakket aangeschaft “Nexus”, dat de interpretatie van genomische profielen sterk vereenvoudigd en prachtig visualiseert. De toename van de array-resolutie loopt parallel aan de toename van de geproduceerde data. Om data nog goed op te kunnen slaan is in overleg met de ICT afdeling van het VUmc server ruimte beschikbaar gesteld. Ook wordt er gewerkt aan een database (caArray) waar in de nabije toekomst array en MPS data kan worden opgeslagen. Minimale DNA en RNA input Een steeds terugkomend probleem is dat het hoeveelheid beschikbaar klinisch materiaal niet toereikend is om genoeg DNA of RNA (beide 500 ng) uit te isoleren voor optimaal micro-array resultaat. Er wordt daarom altijd gezocht naar methoden om met minder materiaal te kunnen werken. Er is onderzocht wat de minimale hoeveelheid DNA input is zonder kwaliteit verlies. Momenteel kunnen we werken met een DNA hoeveelheid equivalent aan 1 paraffine coupe. Voor RNA expressie kunnen we tegenwoordig met 25 ng RNA werken. Implementatie van de CGH arrays bij diagnostiek 1) Internationale samenwerking door diagnostisch consortium (humane genetica) In 2007 hebben de genetici van 5 verschillende klinische centras in Nederland zich gegroepeerd om diagnostiek uit te voeren op patiënten met vermoedelijke mentale retardatie. Hiervoor is het microarray platform van de firma Agilent gekozen en worden de arrays van de firma Nimblegen gebruikt voor validatie. Inmiddels is het succes doorgedrongen bij genetica afdelingen elders in Europa.Mentale Retardatie patienten uit de Minho regio (Braga, Portugal) worden op het VUMC gescreened op de arrayCGH, datainterpretatie wordt in Portugal uitgevoerd. 2) Metastase of tweede primaire tumor? Vooral bij long is de kans op een dubbel tumor vrij groot (ca. 10%) Micro-array CGH blijkt zeer goed toepasbaar om een tweede primaire tumor te onderscheiden van een metastase welke is ontstaan uit een eerdere tumor. Dit is belangrijke informatie voor de keuze van behandeling. In 2006 is dit met succes opgezet voor long tumoren en in 2007 gepubliceerd (Gallegos Ruiz, 2007). Ook in 2008 en 2009 zijn verschillende monsters met een soortgelijke diagnostische vraagstelling met succes geanalyseerd. De afdeling longziekten stuurt nu gemiddeld 50 cases per jaar voor diagnostiek. Inmiddels ligt er zoveel data dat er ook in de rapportage sterke verbeteringen mogelijk zijn. Hier wordt op dit moment veel aandacht aan gegeven.


3.3

Prestatie indicatoren

3.3.1 Prestatie indicatoren Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. Hiertoe zijn procesindicatoren benoemd. In dit hoofdstuk worden de indicatoren per onderdeel aangegeven. Doorlooptijden histologie, cytologie, obducties De doorlooptijden van TVU- en CVU-nummers blijven stabiel. De doorlooptijden van de TAM-, BVO en BVU nummers liggen ruim boven de norm. Bij de SVU-nummers worden de doorlooptijden voor zowel de voorlopige als de definitieve diagnoses niet gehaald. 100

norm 2009%

80 2010%

60 40 20 0 TVU

TAM

CVU

BVO

BVU (6w d)

SVU (VD) SVU (DD) SVU (VD) SVU (DD) kids kids

Rapporten

Normen

TVU (VUmc) TAM (Amstelland) CVU (incl Amstelland) BVO (Bevolkingsonderzoek)

80% in 6 werkdagen 80% in 6 werkdagen 80% in 3 werkdagen 80% in 10 werkdagen 80% in 6 werkdagen / 80% in 10 werkdagen

BVU (Indicatief) Obducties kinderen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Obducties volwassenen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose

100% in 6 werkdagen 80% in 30 werkdagen 90% in 4 werkdagen 80% in 30 werkdagen


Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek

2009

2010

30.644

23.418

Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie)

1508

1557

Revisies t.b.v. derden (patiënt is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op)

1669

1451

249

259

317 10 (3%)

302 20 (6%)

Totaal aantal

Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%) Algemene cytologie Inzendingen Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie Aantal geen diagnose

2009 4.304 182 waarvan 48 (29%)

2010 4.168 182 waarvan 62 (34%)

Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant Totaal

241 8 249

230 6 236

9 12 21

6 8 14

2009 4176 5813 9989

2010 3.871 5.183 9.054

Interne revisies Concordant Discordant Totaal Cervix cytologie Inzendingen Aantal Bevolkingsonderzoek Aantal Indicatie totaal

Berekende sensitiviteit en specificiteit Mammapunctie Mammapuncties zoals ontvangen op de unit cytologie van de afdeling pathologie worden grotendeels uitgevoerd onder echogeleiding. Hiernaast worden nog enkele puncties ontvangen verricht door clinicus of (assistent) patholoog. In 2010 zijn 325 (tov 297 echogeleide puncties in 2009) ontvangen waarvan er 14 onbeoordeelbaar (te weinig cellen) waren (4%). Hiernaast zijn er 18 puncties verricht zonder echo verricht door clinici en nog eens 10 door pathologen zelf. Deze 28 zijn niet meegeteld in het overzicht. Van de 311 resterende adequate echogeleide puncties zijn de puncties onderverdeeld in benigne en onzeker benigne versus atypie-suspect en maligne. De groep positieve puncties (atypie+suspect) bevatte 24x atypie of suspect en 49x maligne. Gouden standaard is histologie. In geval van afwezige histologische follow-up wordt dit beschouwd als ‘negatief’ (‘B’). Histologie wordt als benigne (inclusief onzeker: n=72) of als er geen fu was (n=173 zonder histologie). Hiernaast was er benigne histologie van 3 onbeoordeelbare puncties (buiten de 2x2 tabel gehouden). Voor positiviteit in de 13 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

2x2 tabel gold histologie als ‘positief (n=60), waarvan 2 bij onbeoordeelbare puncties (buiten de tabel). Dit leidt tot de onderstaande 2x2 tabel. De sensitiviteit bedroeg 91% en de specificiteit 96% met voorspellende waardes van 87% en 97% voor positieve resp. negatieve cytologie uitslagen. Echogeleide mammapuncties

2010 Histo Cyto:

M

B

Som

Pos

48

6

54

Neg

12

245

257

Som

60

251

311

Moleculaire pathologie De Moleculaire Pathologie hanteert normdoorlooptijden gerekend vanaf ontvangst van het materiaal op de unit tot uitslag van de moleculaire test. Voor bepalingen die naar elders (o.a. MMI) worden doorgestuurd kan geen normdoorlooptijd worden gehanteerd (d.w.z. niet in eigen beheer). De normdoorlooptijd ten aanzien moleculaire bepalingen is vastgesteld op 10 werkdagen. In 2010 was 99% van alle moleculaire testen, onafhankelijk van de aard van het materiaal, binnen 10 werkdagen afgerond. Voor een specificatie van de doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1A (cytologie) en 1B (histologie). In 2010 heeft de unit Moleculaire Pathologie ruim geïnvesteerd in de optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek. De verschillende fasen binnen de procesgang zijn nauwer op elkaar afgestemd middels het in eigen beheer nemen van het preparatieve (snij)traject. Voorts is overgegaan op 2 runs per week voor mutatieanalysen. Dit alles heeft de totale doorlooptijd van een moleculaire diagnostiekaanvraag aanzienlijk versneld. Voor een specificatie van de totale doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1B (histologie); 80% heeft binnen 10 dagen het traject van het moment van de testaanvraag in SymPathy tot moment van eindautorisatie in Sympathy doorlopen.

Doorlooptijd MPA strijken 2010 25

Doorloop (werkdagen)

20

99% in 10 dagen 15

10

5

0

CT-CYT

HPVEXT

HPVGYN

+ TRIA

Doorlooptijd totaal Doorlooptijd test MPA

Doorlooptijd Biopten MPA 2010 35

Doorloop (werkdagen)

30

25

20 Totaal Doorloop

80% in 10 dagen

15

10 Test Doorloop

99% in 10 dagen

5

0 B-cel

EGFRKRAS

GLIO KRAS

MSI

HPV

T-cel

Figuur 1A en 1B. Doorloop per moleculaire test. A) cytologisch materiaal; B) histologisch materiaal.


3.3.2 Klachtenmanagement In 2010 zijn 6 Meldingen Incidenten Patiëntenzorg en 1 claim ingediend bij het Instituut Ondersteuning Patiëntenzorg. Het betrof ongewenste informatievoorziening inzake orgaandonatie, onzorgvuldig handelen bij overledene verzorging, materiaal verwisseling (2x), gemiste IF aanvraag op een huidbiopt en verwijtbaar handelen inzake te hoge waarding uitstrijk en curettement. De claim betrof de gevolgen voor een patiënt nav een gemist maligne melanoom. Alle meldingen en de ingediende claim zijn besproken in kwaliteitsbespreking pathologen, adequate acties zijn genomen. Het aantal incidentmeldingen SymPathy betrof 1351, tegenover 746 incidenten in 2009, 1070 incidenten in 2008, 1154 incidenten in 2007 en 1132 incidenten in 2006. Van de totale hoeveelheid meldingen in 2010 is 33% van algemene aard, 43% wordt gemeld door de cytodiagnostiek, 14% door de histodiagnostiek, 7% door de medische immunologie en 1% door de vakdeskundigen. De obductie unit, moleculaire pathologie, immunohistochemie, neuropathologie en patiëntensecretariaat meldden samen 2% van de hoeveelheid incidenten. Normen voor het toegestane aantal meldingen zijn niet gedefinieerd. De aantallen en soorten meldingen worden continue bewaakt, bij excessen worden verbeteracties direct geïnitieerd. Zevenentwintig overige klachten zijn gemeld, te weten: 6 klachten tav. patiëntenzorg, 3 klachten tav. een afdeling buiten PA en 18 klachten betroffen een voorval binnen de PA. Alle klachten zijn naar tevredenheid afgehandeld. 3.3.3 Externe kwaliteitscontroles cq.-rondzendingen In landelijk en Europees verband heeft de afdeling in 2010 deelgenomen aan achttien rondzendingen, verzorgd door de SKML (Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek), WIHC (Werkgroep Immunohisto en cytologie), QCMD (Quality Control for Molecular Diagnostics) en ESP (European Society of Pathologie) met als doel de kwaliteit van de verschillende diagnostische laboratoriumbepalingen te waarborgen en te beoordelen. De rondzendingen voor 2010 waren als volgt: SKML Algemene histologie Rondzending 1: HE ethmoidweefsel, resultaat goed, geen actie ondernomen Rondzending 2: gekeken is naar +/- Gramkleuring op longweefsel. Gram negatief was onvoldoende. Deze kleuring wordt aangepast.

SKML Immunohistochemie Rondzending 1: IHC1 2010.1 In rondzending 1 werd gekeken naar de markers: Oestrogeenreceptor (ER), Her2/neu De SKML coupe voor de marker ER scoorde niet-adequaat. Te zwakke aankleuring. De VUmc coupe is geschikt bevonden, maar door de lage SKML score is de verdunning in de automatische kleurmachine aangepast en gevalideerd. De SKML coupe voor de Her2/neu marker scoorde adequaat en dit geldt ook voor de eigen VUmc coupe. Rondzending 2: IHC2 2010.1 In rondzending 2 werd gekeken naar de markers: alfa-foetoproteine (a-FP), beta HCG (b-HCG), CD30, PLAP en OCT3/4 De markers b-HCG, CD30, PLAP en OCT3/4 scoorden de SKML coupes adequaat cq. voldoende. De aFP scoorde niet-adequaat. De uitslag van de eigen VUmc coupes is nog niet bekend. Daar er nog geen individueel rapport ontvangen is, is er nog geen verdere actie ondernomen. Rondzending 3: IHC2 2010.2 In rondzending 3 werd gekeken naar de markers: CD2, CD3, CD4 en CD8. Het VUmc heeft geen CD2 marker. Alle SKML coupes werden adequaat bevonden. Geen individueel rapport nog ontvangen ook wat betreft de VUmc positieve controles. Rondzending 4: IHC2 2010.3


In rondzending 4 werd gekeken naar de markers CD5, Cycline D1, MIB1 en CD79a. De SKML coupes Cycline D1 en CD79a scoorden adequaat. MIB1 scoorde voldoende. De CD5 SKML coupe scoorde niet-adequaat. Nog geen verdere aktie ondernomen omdat nog geen individueel rapport ontvangen is. Eigen controle wordt op VUmc goed bevonden. Rondzending 5: IHC2 2010.4 In rondzending 5 werd gekeken naar de markers Keratine 7 (CK7), Keratine 20 (CK20), CA125 en CDX2. Alle SKML coupes scoorden adequaat. Geen individueel rapport nog ontvangen. Rondzending 6: IHC1 2010.2 In rondzending 6 werd gekeken naar de markers: Oestrogeenreceptor (ER), Her2/neu. Beide markers werden als adequaat beoordeeld. Geen individueel rapport nog ontvangen. Rondzending 7: IHC2 2010.5 In rondzending 7 werd gekeken naar de markers TTF-1, Thyreoglobuline en Calcitonine. De SKML coupes scoorden voldoende (TTF-1) tot adequaat (Thyreoglobuline en Calcitonine. Geen individueel rapport nog ontvangen.

SKML Cytologie algemeen Deze rondzending is vervallen SKML Cervix cytologie Rondzending 1: toetsing van BVO preparaten met KOPAC code B3c. Resultaten goed, geen actie.

SKML Moleculaire Pathologie Rondzending B-cel klonaliteit MP1 Deze rondzending betrof analyse van B-cel klonaliteit op 5 formaline-gefixeerd paraffine-ingebedde samples. De resultaten zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Acties: geen. Rondzending EGFR MP2 Deze rondzending betrof EGFR mutatieanalyse op 9 formaline-gefixeerd paraffine-ingebed tumoren. De resultaten van de mutatie-analyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Acties: voor mutatieanalyse de internationale standaard voor rapportage aanhouden. QCMD QCMD 2010 Human Papillomavirus DNA EQA Programme Kwaliteitsrondzending: De HPV kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society for Clinical Virology en de European Society for Clinical Microbiology & Infectious Diseases. De rondzending betreft HPV detectie en typering op 10 Cytec (Thinprep) cytologische materialen. De resultaten van de HPV analyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen van de core proficiency samples (dwz klinisch relevante score). Acties: geen. ESP ESP KRAS Regional Quality Assessment scheme Kwaliteitsrondzending: De KRAS kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society of Pathology (ESP) en betreft KRAS mutatieanalyse op 10 formaline-gefixeerde paraffine-ingebedde tumoren. De resultaten van de KRAS mutatieanalyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen. Een 100% correcte genotyperingsscore. Acties: geen.

Werkgroep Immunohisto- en Cytologie (WIHC) Tevens is in regionaal verband in 2010 deelgenomen aan vier rondzendingen, verzorgd door de WIHC regio Noord-Holland (onderdeel van de Vereniging Analisten Pathologie), met als doel de kwaliteit van de verschillende kleuringen te waarborgen en te beoordelen.


Deze rondzendingen werden respectievelijk verzorgd door het Spaarne, het VUmc, het Slotervaart Ziekenhuis en het Kennemer Gasthuis locatie Zuid, met als testpakket: Spaarne: Her2/neu Slotervaart Ziekenhuis: CD3 en CD20 Kennemer Gasthuis locatie Zuid: CD61 AMC: Bcl-6 en CD10 De inzendingen Bcl-6 en CD10 zijn met goed resultaat afgerond. Her2/neu specificiteit was goed, intensiteit matig, de eigen positieve controle VUmc voor Her2/neu was met goed resultaat afgerond. Resultaten van het Slotervaart Ziekenhuis (CD3 en CD20) en Kennemer gasthuis (CD61) zijn nog niet ontvangen. Maatregelen ter verbetering van de immunohistochemische kleuringen waren niet nodig. Het VUmc heeft dit jaar ook een rondzending verzorgd (kappa en lambda). Deze is door de verschillende laboratoria met goed resultaat afgerond met een paar uitschieters (te sterke aankleuring of te zwakke aankleuring). 3.3.4 Klinisch pathologische samenwerking De pathologen kwaliteitsbesprekingen hebben in 2010 regelmatig doorgang gevonden. Tijdens deze besprekingen heeft de nadruk gelegen op het reviseren van de protocollen pathologie en op het nabespreken van vriescoupe concordanties/discordanties, revisies intern en MIP meldingen. Tijdens de dagelijkse 12uurs bijeenkomsten zijn aan de hand van coupes diverse casus besproken bij de 18-kops microscoop. Dit betrof zowel histopathologie, cytologie als obducties met hetzij moeilijke of eenvoudige of typische gevallen in het kader van de opleiding en de intercollegiale toetsing. Met alle klinische afdelingen worden regulier patiëntenbesprekingen gehouden. Een deel hiervan is (twee)wekelijks, multidisciplinair, waarbij direct beslissingen omtrent het te volgen beleid worden genomen. Bij deze besprekingen komen alle patiënten ter sprake waarbij multidisciplinaire benadering is geïndiceerd (i.h.a. vrijwel alle oncologie patiënten). Dit betreft de mamma- en longoncologie, KNO, kinderoncologie, neuro-oncologie, gynaecologische oncologie (met demo histologie), hematologie (tweewekelijks met demo histologie) en algemene oncologie (met demo histologie). Daarnaast zijn met vrijwel alle klinische afdelingen tweewekelijkse of maandelijkse besprekingen waarbij de opzet meer educatief is, zowel voor de klinici en de klinische aios, als de aios pathologie onder supervisie van de patholoog.


3.4

Medische Immunologie

3.4.1 Externe kwaliteitsrondzendingen In 2010 werd geparticipeerd in verschillende landelijke SKML-rondzendingen op het gebied van autoimmuunserologie en lymfocytentypering; de resultaten waren overwegend goed (zie tabel). Rondzending

Testpakket

Datum

Resultaat

Actie

Status

Datum

IA

ANA, DNA, ENA, ACA

Mei ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Sept. ‘10

Okt ‘10

Goed

Geen

In beh.

Mei ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Sept. ‘10

Okt ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Juni ‘11

IB

IIA

IIB

VII

IX

X*

XII XIV

Collageenziekten

Reumafactoren

RF, CCP

Orgaan specifieke AIZ

AMA, SMA, IFA, PCA, TA, TBII

Mei ‘10

Goed

Geen

In beh.

Nov ‘10

Goed

3 samples herhalen

In beh.

AGA, ARA, EMA, TTG, DSA

Mei ’10

Goed

Geen

In beh.

Coeliakie

Nov ‘10

Goed

Geen

In beh.

ANCA-IFT, PR3, MPO, GBMA

Mei ‘10

Goed

Geen

In beh.

Sep ‘10

Goed

Geen

In beh.

Apr ‘10

Goed

Geen

In beh.

Okt ‘10

Nog geen rapportage ontvangen

Jan ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Juli ‘10

Mrt ‘10

Voldoende Geen

Afgeh.

Juli ‘10

Apr ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Juli ‘10

Jul ‘10

Niet Geen ingestuurd

Afgeh.

Juli ‘10

Sep ‘10

Goed

Geen

In beh.

Nov ‘10

Goed

Geen

In beh.

Mrt ‘10

Zeer goed

Geen

Afgeh.

Sept. ‘10

Nov ‘10

Zeer goed

Geen

Afgeh.

Feb. ‘11

Apr ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Dec. ‘10

Dec ‘10

Goed

Geen

In beh.

Mrt ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Sept. ‘10

Jun ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Sept. ‘10

Sept ‘10

Goed

Geen

Afgeh.

Sept.’10

Nov ‘10

Goed

Geen

In beh.

ANCA

Diabetes

GAD, ICA

Lymfocyten subsets (UK Neqas)

HLA-B27 BAL

ECAT* APS

ACA, B2GP1

Tabel: SKML rondzendingen


3.4.2

Incidentenmeldingen

Prestatie indicatoren

Code

001 003 005 009 012 015/600 018 019 020 601 602 604 605

Omschrijving

2010

Aantal rapporten

6769

Klacht van derden Overig Materiaal verloren gegaan Fout bij registratie Geen materiaal ontvangen Materiaal uit kliniek onjuist aangeleverd Materiaal ongeschikt voor analyse Analyse/test/procedure mislukt Fout in (geautoriseerd) verslag Materiaal vanuit KCL onjuist aangeleverd Materiaal vanuit elders onjuist aangeleverd Materiaal vrijdag na 15.00 op het lab Vertraagd ter autorisatie

1 30 1 19 2 39 1 1 9 20 15 5 8

Hier dient vermeld te worden dat uitsluitend patiëntmonster gerelateerde klachten als incident geïnventariseerd worden in SymPathy. Wat betreft andere klachten vanuit de kliniek (zie o.m. klanttevredenheidsonderzoek 2005) staat voor de MI nog steeds op de voorgrond dat de kliniek niet kan zien of er van een patiënt reeds onderzoek is aangevraagd. De webview- functie in SymPathy zou hier uitkomst moeten bieden, maar is nog steeds niet operationeel.


3.4.3 Doorlooptijden Elk kwartaal is de doorlooptijd van de medisch immunologische diagnostiek vastgesteld. Gedurende heel 2010 werd voldaan aan de gestelde norm (80% binnen 10 werkdagen). De gemiddelde doorlooptijd over heel 2010 bedroeg 7,24 werkdagen Totaal 2005

Doorlooptijden MI 2005 t/m 2010

Totaal 2006 Totaal 2007

% Aanvragen

100

Totaal 2008

90

Totaal 2009

80

Totaal 2010

70 60 50 40 30 20 10 0 0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Werkdagen tussen binnenkomst en autorisatie

3.4.4

Organisatorische bijdrage aan kwaliteit (buiten VUmc)

Vanaf 2007 functioneert het VUmc MI lab als verzend/expertlab voor de coeliakieserologie binnen de SKML. In dit kader worden tweemaal per jaar rondzendingen verzorgd. Er werd deelgenomen aan externe CCKL audits van ziekenhuislaboratoria (vakdeskundige: IMW.van Hoogstraten als lid van de commissie visitatie en accreditatie van de NVvI). Daarnaast werd een bijdrage geleverd aan het opstellen van een landelijke richtlijn t.b.v. de diagnostiek en behandeling van coeliakie (BME von Blomberg als lid van de commissie CBO-richtlijn coeliakie, 2008


Hoofdstuk 4: Onderwijs De afdeling pathologie biedt diverse typen onderwijs aan: academisch onderwijs en onderwijs aan HLO en MLO studenten. Daarnaast verzorgt de afdeling de opleiding tot patholoog en diverse postacademische cursussen.

4.1

Academisch onderwijs

De afdeling pathologie verzorgt academisch onderwijs in • de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc-compas, C’91) • de opleiding tandheelkunde • bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen • de masteropleiding Oncology • de masteropleiding Neurosciences • de opleiding tot patholoog en medisch immunoloog • postacademisch onderwijs 4.1.1 Onderwijs in de opleiding geneeskunde In de loop van 2007 werd met tal van basale en klinische afdelingen samengewerkt om het pathologieonderzoek te integreren in het VUmc-compas. Verbanden zijn gelegd tussen klinische problematiek, pathologie en basale disciplines. Verdieping van basale leerstof en van de algemene pathologie loopt door in de masteropleiding van de studie. De lijst met items van basale leerstof en van algemene pathologie, die in het curriculum wordt geïntegreerd, kent verschillende niveaus van detaillering. In het VUmc-compas wordt het algemene pathologie onderwijs verdeeld over een groot aantal cursussen, in alle semesters van de bacheloropleiding en naar verwachting in diverse stages van de masteropleiding. In de masteropleiding ligt het accent op de integratie van de pathologie van orgaansystemen geïntegreerd met de behandeling van de klinische problematiek. Prof.dr. W. Mooi is semestercoördinator van het eerste semester van het tweede bachelor jaar. Tevens is hij cursuscoördinator van de cursus ontwikkeling en ziekteleer en lid van het bachelorteam. Een overzicht van het pathologie onderwijs in de bachelor (B) en Master (M) opleiding wordt in onderstaande tabel weergegeven.

Jaar B1 B1 B1 B1

Cursus / Stage Huid en Afweer Bouw en Bewegen Homeostase Circulatie en Volumeregeling

B1 B2

Leergroepen Ontwikkeling en Ziekteleer

B2 B2 B2

Gen, ontwikkeling en vormgeving Arbeid, leefstijl en gezondheid Ouder worden

B2

Capita selecta

B2

Wetenschappelijk Focusonderwijs Immunologie en Infectie

B2 B2

Leergroepen Stationsexamen

Onderwijsactiviteit college college college college practicum tutorschap college practicum organisatie college college college practicum colleges practicum organisatie college practicum begeleiding tutorschap examineren

Uren / belasting 1 1,5 2 2,5 4 140 9,5 16 208 1 5 3 8 4 4 208 8 14 14 140 96


B2 B3 B3

Semester 2.1 Hematologie, oncologie en infectiezieken Vaten en luchtwegen

B3

Spijsvertering en stofwisseling

B3 M1 M1 M1

Stationsexamen Heelkunde Psychiatrie, neurologie Ouderengeneeskunde, pathologie

B3 M1 CU’91

Honourprogram Wetenschappelijke stage Keuzecoschappen

organisatie college practicum college practicum college practicum examineren practicum practicum obductie voor- /nabespreking Stage- en scriptiebegeleiding Stage- en scriptiebegeleiding Begeleiding

832 1 4 1 4 6 8 96 24 24 156 117 132 912 120

4.1.2 Onderwijs in de opleiding Tandheelkunde De afdeling pathologie verzorgt een aantal colleges en practica voor studenten tandheelkunde en mondhygiëne van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Jaar 1 1

Cursus Introductie Blok infectie en ontsteking

4 2

Mastercursus Mondhygiënisten

Onderwijsactiviteit college college practicum college college

Uren 1 12 12 1 16

4.1.3 Onderwijs in de opleiding Biomedische Wetenschappen De afdeling pathologie verzorgt in verschillende jaren onderwijs voor studenten biomedische wetenschappen. Deze opleiding wordt georganiseerd door de Faculteit Aard- en Levenswetenschappen (FALW) van de Vrije Universiteit. Dr. R. Steenbergen coördineert de bachelorcursus Pathologie (gezamenlijk met dr. F. van Kemenade) en Oncologie en is lid van de opleidingscommissie Biomedische Wetenschappen. Jaar B3

Cursus Pathologie

B3

Toegepaste immunologie

B3 M 1-2

Oncologie Stage- en scriptiebegeleiding

Onderwijsactiviteit college practicum mortuariumbezoek college examineren college begeleiding

Uren 40 8 3 3 3 13 912

4.1.4 Onderwijs in de masteropleiding Oncology De masteropleiding Oncology bestaat uit 2 jaar. In het de eerste maanden van het eerste jaar worden 4 verplichte cursussen gevolgd. Daarna hebben de studenten de keus uit een groot aantal keuzecursussen en lopen zij 2 stages. Prof.dr. G.A. Meijer is programmaleider van de master Oncology. Prof .dr. P.J.F Snijders is lid van de opleidingscommissie, prof. dr R.J. Scheper was lid van de examencommissie tot het einde van het collegejaar 2009-2010. Prof. dr. P.J.F. Snijders coördineert de cursus Oncogenesis en samen met prof. dr. J. Middeldorp de keuzecursus Viral Oncogenesis. Prof. dr. I.M.W. van Hoogstraten is cursuscoördinator van de cursus Immunity. Dr. R.J.A. Fijneman en dr. N. C.T. van Grieken coördineren de cursus Tumor Biology and Clinical Behaviour. Dr. E. Hooijberg is cursuscoördinator van de cursus Innovative Tumortherapies. Dr. J.A.M. Beliën is cursuscoördinator van de keuzecursus In the Footsteps of Antoni van Leeuwenhoek.


Participatie van de afdeling pathologie in de master Oncology Jaar M1 M1

Cursus Oncogenesis Tumor biology and clinical behaviour

M1

Immunity

M1 M2 M2

Innovative tumor therapies Keuzecursus Viral Oncogenesis Keuzecursus In the footsteps of Antoni van Leeuwenhoek Stages / Scripties Algemeen

M1-2 M1-2

Onderwijsactiviteit college college voorbereiden research proposal assessment journal club

Uren 9,5 32

college lit. opdracht college college college / practicum

21 6 18 14 3,5 12,5 6 18

begeleiding organisatie

195 208

4.1.5 Onderwijs in overige Research Masteropleidingen De afdeling patholgie verzorgt onderwijs in de researchmaster Cardiovascular, de researchmaster Neurosciences en de master Biomedical sciences. Prof.dr. H.W.M. Niessen coördineert de cursus Remodelling of the circulatory system. Dr. J. Geurts is cursuscoördinator van de cursus Clinical Neuroscience.

Jaar M1

Master Cardiovascular

M1

Neuroscience

Cursus Remodelling of the circulatory system Clinical Neuroscience

M1

Biomedical Sciences

Clinical Immunology

Vorm college organisatie college practicum organisatie college

Uren 9 208 11 6,5 208 4

4.1.6 Opleiding tot patholoog en medisch Immunoloog De afdeling pathologie leidt jaarlijks een groot aantal AIOS pathologie op. Bijlage 3 (Personeel) geeft een overzicht van de AIOS die bij de afdeling in opleiding zijn. Drs. M. de Gast, dr. P. Lefesvre en mevrouw drs. M. Wind rondden in 2010 hun opleiding af. Op landelijk niveau wordt bijgedragen aan de kwaliteit van de medische immunologie/ transplantatie immunologie opleiding en de integratie van de opleiding in een breder federatief verband van ziekenhuislaboratoria. Dr. B.E.M. von Blomberg is lid van de commissie opleiding en registratie (COR) van de Nederlandse Vereniging voor Immunologie en de opleidingscommissie van de Federatie Medisch Laboratorium Specialisten.

4.1.7 Postacademisch onderwijs Het postacademisch onderwijs bestond uit de 3de cursus Moleculaire Pathologie. Deze 3 daagse cursus voor pathologen en AIOS pathologie is georganiseerd van 30 november tot en met 2 december door dr. E. Thunnissen en telde 45 deelnemers. Dr. J. Beliën organiseerde de cursus In the footsteps of Antoni van Leeuwenhoek (11-15 oktober 2010) van de onderzoekschool oncologie Amsterdam (OOA). Deze cursus telde 16 deelnemers. 4.2

Hoger- en middelbaar laboratoriumberoepsonderwijs

4.2.1 Middelbaar laboratoriumonderwijs (MLO) In totaal zijn er 9 MLO 3de/4dejaars leerlingen op de afdeling geweest. Drie 4dejaars leerlingen zijn klaar voor de arbeidsmarkt. 23 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Ondanks het feit dat de diverse MLO opleidingen een onderling verschillend Beroeps Praktijk Vorming (BPV) traject ingevoerd hebben, met vergelijkbare stagemomenten bleek het toch geen groot probleem de leerlingen te plaatsen omdat de tijdperioden verschilden. Tijdsinvestering Opleiding Diverse ROC’s

Vorm stage begeleiding

Uren 390

4.2.2 Hoger laboratoriumonderwijs Het onderwijs aan HLO studenten bestond uit colleges, practica en stagebegeleiding. In 2010 heeft de afdeling pathologie 27 stagiaires van de Hogeschool Leiden geplaatst. Het betrof hier 23 4de jaars studenten en vier 3de jaars studenten. Daarnaast is er meegewerkt aan korte projecten, zg PROH opdrachten, van de Hogeschool Leiden die uitgevoerd worden op de werkvloer en op school. Er zij op verzoek rondleidingen gegeven. Twaalf 4dejaars studenten zijn klaar voor de arbeidsmarkt. Van de laboratoriumopleiding van INHolland zijn er 3de en 4de jaars stagiaires geplaatst. Na evaluatie blijkt dat het niveau tav lab ervaring en professioneel gedrag van de 3de jaars studenten nog niet goed ontwikkeld is. Dit is aangegeven bij de betrokken schoolstagebegeleider en verdient in de toekomst extra aandacht. HLO duaal Het duale onderwijs zoals dat door het HLO Utrecht ontwikkeld is onder de naam Life Sciences & Chemistry start 2x per jaar, in januari en augustus. Hoewel het niveau en de motivatie van deze studenten in de afgelopen jaren erg goed was, zijn er in 2009 geen stagiaires geweest voor een 6 weekse stage. De afdeling Klinische Chemie, de initiatiefnemer van deze stages binnen het VUmc stopt deze vorm van stages omdat de studenten niet in het vak blijven maar door gaan studeren aan de universiteit. In 2010 is de laatste student langskomen voor een 6 weekse stage. Tijdsinvestering HLO onderwijs Opleiding / richting Hogeschool Leiden, CLSM en beeldbewerking Hogeschool Leiden, Kwaliteit en Laboratorium management Hogeschool Leiden, moleculaire diagnostiek Hogeschool Nijmegen, HAN University of Applied sciences Diverse hogescholen

Vorm college practicum college college college stage begeleiding

Uren 2 8 4.5 4 2 516

4.2.3 Website en stageboek De website ‘stages’ http://www.vumc.nl/afdelingen/Pathologie/StagesPA/ is een groot succes. Het stageboek is via deze site te downloaden. Wij trekken op deze manier veel studenten aan, meer dan wij kunnen plaatsen. 4.2.4 Activiteiten tbv het voortgezet onderwijs In 2010 zijn er geen activiteiten geweest op dit gebied.

4.2.5 Diverse rondleidingen T.b.v. de MBO-V opleiding is er een rondleiding/ presentatie gegeven over de Pathologiedoor Wim Vos.

4.2.6 Promotie activiteiten In 2009 heeft de afdeling aan 2 labcareer events medewerking is verleend. Het doel van deze beurzen is om personeel en studenten actief te werven en het VUmc te promoten als interessante werkgever. Door deze beurzen zijn openstaande vacatures opgevuld en verzoeken tot stages gekomen. Wil Dekker doet veel ‘pro deo’ om het beroep te promoten.


Bijlage 2 (MLO/HLO stages) en 3 ( Wetenschappelijke stages) geven een overzicht van de stages, rondleidingen en andere activiteiten die de afdeling pathologie in 2010 heeft verzorgd.


Hoofdstuk 5: Personeel 5.1

Inleiding

In het jaar 2010 zijn nagenoeg alle vacatures ingevuld. Er zijn 2 pathologen en 2 arts-assistenten in dienst gekomen, verschillende analisten en secretariaatsmedewerksters aangesteld. Drie artsassistenten hebben de opleiding met succes afgerond. Het aantal medewerkers in de research is in 2010 vrijwel gelijk gebleven vergeleken met 2009. Er is gekeken naar uitwisseling van analytisch personeel tussen de verschillende units om flexibeler te kunnen zijn met de inzet van personeel. Er is een analist aangesteld om de hele unit overstijgende flow van de moleculaire diagnostiek te begeleiden en te monitoren. Mede hierdoor zijn de doorlooptijden van de moleculaire diagnostiek sterk verbeterd. Er is een secretariaatmedewerkster aangesteld die aan de biobank verbonden is. Verdere mogelijkheden om unit overstijgend personeel in te zetten zullen verder geïnventariseerd uitgevoerd worden. Twee analisten van de unit histotechniek zijn gestart met de opleiding uitsnijden op de Hogeschool Leiden om in de toekomst in de uitsnijkamer te kunnen assisteren, dit in verband met de toegenomen workload van de bewerking van preparaten. Op de obductie-unit is gekeken naar de huidige taken van de obductiemedewerkers in verhouding met hun functiebeschrijving, er is een start gemaakt om werkprocessen beter in kaart te brengen. Dit zal in 2011 worden afgerond. Naar aanleiding van de CCKL visitatie is er gekeken naar de PDCA cyclus van het management, er zijn projecten gestart om hierin verbetering te brengen. Het personeel van de afdeling Pathologie heeft zich ook ingezet voor VUmc brede projecten zoals 48-uurs diagnostiek waardoor de pathologie een waardevolle bijdrage heeft kunnen leveren aan het realiseren van de doelen. In bijlage 4 treft u een overzicht aan van alle medewerkers die in 2010 voor de afdeling pathologie werkzaam zijn geweest. 5.2 Verzuim Het ziekteverzuim in 2010 is 3,14%. Dit percentage is opgesplitst in een kort verzuim van 2,38 %, lang verzuim 0,19% en gravida 0,57%. Vergeleken het percentage VUmc breed is dit een mooi resultaat. Door het verhogen van de frequentie van gesprekken met de bedrijfsarts, maatschappelijk werk en P&O is het streven het kort en lang verzuim in de toekomst laag te houden. 5.3 Jaargesprekken In 2010 zijn 80% van de jaargesprekken gehouden. De uikomsten qua opleidingswensen zijn verwerkt in een opleidingsplan, met aan een kant de opleidingsbehoeften van de units en aan de andere kant de wensen van de medewerkers. De nadruk heeft gelegen op management development. Door de groei van aantal medewerkers, de vele ontwikkelingen op afdelingen, zijn daadkrachtige leidinggevenden een vereiste. 5.4 Jubilea 12,5 jaar in dienst 1 november Folkert van Kemenade 1 november Elly Fieret 25 jaar in dienst 9 april Erik van Aalst 1 juni Carla van Rijn 25 jaar ambtsjubileum 1 juni Janneke van Denderen 40 jaar in dienst 17 juli Jan de Groot


Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid 6.1 Inleiding De vergaderfrequentie en de aandachtsgebieden van het arboteam zijn opnieuw vastgesteld. De leden van het basisteam behartigen laboratorium/arbo zaken, milieu, BHV, ergo/RSI en kwaliteit. De oproepbare leden behartigen straling en GGO, gezondheid en nieuwbouw. In 2010 zijn twee medewerkers opgeleid tot ergocoach. Het arboteam is in 2010 viermaal bij elkaar geweest. De arbeidsomstandigheden binnen de afdeling blijven een punt van aandacht; zo ook in 2010. In hoofdstuk 8 (Infrastructuur) wordt verslag gedaan van de (huidige) ontwikkelingen op ruimte gebied. Andere belangrijke gebeurtenissen in 2010 op het gebied van Arbo, Milieu en Veiligheid zijn: 6.2 Bedrijfsveiligheid Ontruimingsoefening Op 23 maart en 27 april heeft een ontruimingsoefening plaatsgevonden in respectievelijk gebouw E en op de brug. De oefendoelen waren gericht op de taken en procedures van de bedrijfshulpverlening, maar vooral op het trainen van de leidinggevenden van de afdeling in een calamiteitensituatie en het trainen van de individuele medewerkers ten aanzien van het op de juiste wijze alarmeren van de calamiteit, het ordelijk en gecontroleerd reageren op een ontruimingsalarm, het veilig stellen van de dagelijkse bedrijfsprocessen (computers en apparatuur uitschakelen)en het ordelijk en gecontroleerd verlaten van het te ontruimen deel van het gebouw al of niet op aanwijzing van de bedrijfshulpverleners. In de evaluatie zijn aanbevelingen geformuleerd op het gebied van de alarmeringsprocedure, de rol van de locatiedeskundigen, het verwijderen van overbodige zaken en een technische aanpassing mbt alarmering. Bewustwordingscampagne ‘Veiligheid. Onze gezamenlijke zorg’. In april / mei is in het kader van de deze campagne een overleg geweest met bureau Aessecurity. Het betrof met name nut en noodzaak van het nemen van additionele beveiligingsmaatregelen n.a.v. richtlijnen die zijn uitgevaardigd door de NCTB (Nat. Coördinator Terreurbestrijding) in het kader van het werken met en de opslag van CBRN agentia. Op basis van deze richtlijn zijn voor de afdeling Pathologie een aantal bouwkundige en elektronische beveiligingsmaatregelen uitgewerkt, hetgeen inhoudt dat voor een aantal etages en ruimten toegangsbeperkende maatregelen zijn voorgesteld. De verdere uitvoering vindt plaats in 2011. 6.3 Arbo en milieu Interne audit Op 19 maart is een interne audit uitgevoerd op het gebied van Arbo, Milieu en Veiligheid/Hygiene. Het kader van de audit was chemicaliënopslag, opvolgen preventiebeleid tav omgang met patiënten materiaal en chemicaliën en het privacy beleid. Van de audit is een rapport met bevindingen en aanbevelingen opgemaakt. De hieruit voortvloeiende actiepunten zijn door de afdeling overgenomen in een plan van aanpak. E-Quest E-Quest is geïmplementeerd op de afdeling. R en S zinnen en alle mogelijke veiligheidsinformatie tav risico’s en preventie tijdens het werken met en de opslag van chemicaliën is hierin terugvindbaar. 6.4 BHV In 2010 hebben 12 medewerkers een bluscursus gevolgd. De afdeling heeft 10 BHV-ers, zes zijn oproepbaar voor het CCA en vier BHV-ers zijn oproepbaar voor het ziekenhuis/Gebouw E. Alle BHV-ers zijn getraind voor hulpverlening met adembescherming en allen hebben in 2010 een herhalingscursus gevolgd. 6.5 Straling en GGO In de jaarrapportage GGO 2010 wordt verslag gedaan van alle acties die op de afdeling zijn uitgevoerd op het gebied van inspecties, apparatuur onderhoud en controles, aan- en afmeldingen van werkzaamheden GGO en schoonmaak. Op het gebied van straling heeft een interne audit plaatsgevonden, waarbij geen bijzonderheden zijn gemeld.


Hoofdstuk 7: Infrastructuur 7.1 Huisvesting In 2010 is duidelijk geworden dat de bouw van de nieuwe laboratorium toren tenminste is uitgesteld tot medio 2014/2015. De gevolgen van de mondiale financiële crisis zijn dus ook bij ons merkbaar. Uitstel van de nieuwbouw heeft grote gevolgen voor de afdeling Pathologie met name voor de invoering van de sneldiagnostiek (medio juni 2011), het verwerken van het te ontvangen materiaal in de te kleine uitsnijkamer en de beschikbare kantoorruimten. Met het oog op de benarde situatie die in de loop van de tijd is ontstaan heeft de afdeling Pathologie een uitgewerkt voorstel ingediend dat voorziet in een grondige verbouwing van enkele bestaande ruimten in het huidige gebouw. In samenwerking met bureau huisvesting is een onafhankelijk rapport geschreven waarbij ook de AMD betrokken is geweest. In december 2010 is dit rapport overhandigd aan de raad van bestuur en is de verwachting dat een uitspraak voor maart 2011 volgt. Indien er niet kan worden verbouwd is de kans groot dat de afdeling Pathologie een aantal zaken helmaal niet meer dan wel niet meer naar behoren kan uitvoeren. Tevens is door de verhuizing van ACTA naar nieuwbouw ruimte vrijgekomen in de faculteit. De afdeling Pathologie heeft, gezien de grote behoefte aan ruimte, ruimte geclaimd. Ook hiervoor geldt dat bericht hierover medio maart 2011 wordt verwacht. 7.2 Fotografie Bij de unit fotografie heeft zich in 2010 een wijziging voorgegaan. Met ingang van 1 september 2010 is de integratie met de afdeling medische fotografie in de polikliniek beëindigd. De fotografen zijn weer helemaal beschikbaar voor de afdeling pathologie. Het aantal digitale micro opnamen bij de unit fotografie nam wat af dit jaar.Dit is te verklaren door het feit dat een aantal pathologen een eigen camera gebruikt op hun microscoop. De scanactiviteiten namen wat toe. Bij de medische fotografie in de polikliniek werden tot september 2220 opnamen van patiënten in de studio gemaakt en op locatie 757 opnamen. Alle patiëntopnamen welke worden gemaakt op locatie of in de kliniek werden na bewerking in het IMS geplaatst. De macroscopische en microscopische beelden welke worden gemaakt bij de pathologie komen na bewerking in SymPathy zoals ook alle röntgenopnamen. De fotografen besteedde dit jaar veel tijd aan beeldbewerking en kwaliteitprints voor publicaties. In 2010 werd er wekelijks een beroep gedaan voor het maken van hersenopnamen voor de Nederlandse Hersenbank. 2009

2010

POLIKLINIEK Opdrachten patiëntfotografie Digitale opnamen Scans Digitale prints

tot sept. 2010 1302

827

4635 167 1076

2986 184 623

PATHOLOGIE Digitale micro-opnamen Röntgenopnamen Geleverde files uit archief Scans Digitale prints Cd’s branden Digitale opnamen

20.924 593 2651 5415 2607 173 8668

17.727 739 3831 5720 3202 56 8520


7.3 Automatisering In het jaar 2010 is verdere uitvoering gegeven aan het in 2008 opgestelde beleidsplan. Een centrale factor in dit proces is nog steeds het Pathologie Informatie Management Systeem, Sympathy. Dit automatiseringssysteem speelt een centrale rol in de administratieve en medisch inhoudelijke verslaglegging, maar is ook van groot belang geworden bij workflow management in de gehele afdeling Pathologie, het beheer van de weefselbank, digitaal dicteren, digitaal aanvragen van aanvullende bepalingen en digitale archivering van beeldmateriaal. De afdeling pahologie maakt succesvol gebruik spraakherkenning, maar kent i.v.m. ruimteprobelematiek nog problemen bij spraakherkenning in de uitsnijkamer (medio 2011 zal PA ruimere uitsnijkamers krijgen door interne verbouwing waardoor ook dit laatste deel van de spraakherkenning verbeterd kan worden). Begin 2010 is een nieuwe financiële koppeling tussen SymPathy en systeemdeel TOREN succesvol in productie genomen. Ook is in 2010 voortgang geboekt met de uitvoering van het parelsnoerproject en met name het deelproject biobank en de daarbij gewenste software caTissue waarin de afdeling pathologie een centrale rol speelt. Het opzetten van de ICT infrastructuur voor translationeel onderzoek volgens het caBIG concept n.a.v. het toekennen van het CTMM DeCoDe project heeft in 2010 verder zijn beslag gevonden, niet alleen binnen het CTMM project maar ook VUmc breed is het plan voor opzet van een dergelijke ICT infrastructuur goed ontvangen. De Businesscase GPRS is afgerond en wacht nog op goedkeuring van de herziene versie door de GPS stuurgroep. Op landelijk niveau is eind 2010 door de adviesraad van CTMM groen licht gegeven voor de financiering van het landelijk project TraIT (Translational research IT infrastructure), van waaruit GPRS gedeeltelijk gefinancierd gaat worden. Op landelijk niveau is inhoudelijk afgestemd met CTMM, een groot deel van de UMC’s, private partners waaronder KWF en Hartstichting als voorbereiding voor de start van het project TraIT in 2011. Tot slot merken we op dat een groot aantal projecten die al geruime tijd geleden bij de ITPB zijn ingediend nog steeds wachten op ICT analyse, goedkeuring dan wel inplanning, hetgeen onze planning danig verstoord. 7.4 Apparatuur In 2010 zijn de eerste investeringen gedaan t.b.v. de ontwikkeling en implementatie van de sneldiagnostiek. De verwachting is dat m.b.v. de ‘Xpress’ en AUTOTEC apparaten effectiever (kwantitatief en kwalitatief) een betere & snellere diagnostiek zal kunnen worden uitgevoerd in kortere tijd dan voorheen. Het aantal diagnostiek analyses is toegenomen en daardoor navenant ook het onderhoud en de onderhoudskosten aan apparatuur; met een gelijkblijvend onderhoudsbudget. Ook worden de apparaten steeds meer high tech. Het onderhoud wordt dermate specialistisch dat dit extern moet worden uitbesteed met hoge onderhoudskosten. Voor zover bekend wordt er geen extra budget uitgetrokken voor vervanging van oude apparatuur . Noodzakelijke apparatuur voor innovatieve (diagnostiek en translationele research) ontwikkelingen worden veelal bekostig en gekocht door project financiering ( 2e, 3e geldstroom) De vraag rijst of de afdeling Pathologie zonder vervanging uitbreiding van apparatuur en extra budgettaire middelen kan blijven voldoen aan de grotere en specifieke diagnostische aanvragen op termijn. In 2010 is de volgende apparatuur aangeschaft: Apparaat Microscopen TMA master Panorama desk Stoven CO2 incubator Tissue Semi-automated Arrayer Apparatuur Sneldiagnostiek Sakura: Xpress & AUTOTEC Autoclaaf

Bedrag € 25.490 48.790 34.510 4.072 6.188 23.681

Budget VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc ICar-VUmc

469.158 11.723

VUmc VUmc


Nanodrop ELISAreader en toebehoren Centrifuge Drukvaten Parelsnoer Biobanking diepvriezers Diepvriezers Parelsnoer Ultracentrifuge CO2 incubator Covaris Bijdrage peptide synthesizer OPS 230 NimbleGen Scanner en toebehoren

11.781 15.173 7.057 89.424 53.600 26.550 67.500 5.712 43.427 10.000

VUmc VUmc VUmc Project Project Project V-ICI/ Project Project CCA / V-ICI Project Bruikleen NimbleGen Roche USA


Chapter 8: Research Introduction Pathology has a central role in multiple research institutes within the VU University Medical Center, and research at the department of pathology of the VU University Medical Center covers major topics in Oncology, Cardiovascular diseases, Neuropathology, and Immunology. Of these, oncological research has the largest volume. Research at the Department of Pathology focuses both on basic and translational aspects. In early disease these research programmes deal with pathogenesis and prevention, and in advanced disease the main issues are profiling, biological classification and monitoring. In addition, a major focus exists on cell based therapies. An overview of the research at our department is presented in Table 5.1. All research programmes are embedded in the respective VUmc research institutes, i.e. the VUmc Institute for Cancer and Immunology (V-ICI), the Neuroscience Campus Amsterdam (NCA), and the Research Institute for Cardiovascular Diseases (IcarVU). Furthermore, the research programmes participate in the Graduate School of Oncology Amsterdam (OOA), the Amsterdam Leiden Institute for Immunology (ALIFI) and the Graduate School for Cardiocascular Diseases Maastricht Amsterdam (CARMA). Graduate students of the department receive their training from these graduate schools, and staff members of the department participate in courses of these graduate schools.


Figure 8.1 Overview of research lines within the Department of Pathology, VU University Medical Center, Amsterdam.


8.1

Oncology

Cervical cancer Staff Chris Meijer MD PhD - program leader Peter Snijders PhD - program leader Maaike Bleeker MD PhD - academic staff Daniëlle Heideman PhD - academic staff Folkert van Kemenade MD PhD - academic staff Rence Rozendaal MD PhD - academic staff Renske Steenbergen PhD - academic staff Bart Hesselink PhD - postdoc Saskia Wilting PhD - postdoc Mariska Bierkens MSc - PhD student Maaike Dijkstra MD - PhD student Floor Henken MSc - PhD student Mariëlle Kocken MD - PhD student Jacqueline Louwers MD - PhD student Jacobien van der Marel MD - PhD student Wendy van der Meide MD - PhD student Madelief Moller MD - PhD student Lise de Strooper - PhD student Dorien Rijkaart PhD - PhD student Mirthe Scherpenisse MD - PhD student Denise Schütze MD - PhD student Suzanne Snellenberg MD - PhD student Margot Uijterwaal MD - PhD student Viola Verhoef MD - PhD student Afra Zaal MD - PhD student Human papillomavirus (HPV) infection and cancer Infection with high-risk HPV (hrHPV) has been recognized as the key causative event for cervical cancer, and has been found associated with some non-cervical anogenital cancers and head-andneck squamous cell carcinoma as well. Our research involves aspects focusing on: (I) Epidemiology, prevention and screening Cervical cancer development is initiated by an hrHPV infection. In the course of various projects the impact of this finding is evaluated at the level of prevention, diagnostics, test of cure, and prophylactic vaccination (see also www.humavac.nl). At the moment, the main focus is on the development of primary screening algorithms using HPV testing followed by triage of HPV-positive women by cytology, viral parameters, and/or molecular disease markers. (II) Cervical carcinogenesis: unravelling of the multistep pathways using well-defined clinical material and in vitro cell culture model systems An hrHPV infection is necessary, but not sufficient for malignant transformation of epithelial cells. In vitro studies have demonstrated that progression of an hrHPV-infected cell to an immortal and subsequent invasive phenotype results from the accumulation of specific (epi)genetic alterations in the host cell genome. This research line aims at identifying the host cell alterations involved in HPVmediated transformation, and evaluating their potential value as biomarker to stratify HPV-positive women for risk of (pre)malignant disease. Towards this aim genome-wide analyses of clinically annotated specimens of women with and without cervical disease are complemented with functional studies using in vitro model systems of HPV-transformed human keratinocytes. (III) The role of HPV in non-cervical cancer This research line aims to study the role of HPV in non-cervical carcinomas such as those of the penis, vulva, and ororespiratory tract.


Publications:8,8,8,9,9,18,18,20,20,45,53,56,61,63,82,86,93,98,113,115,131,137,144,147,148,151,1 60,167,169,170,172,189-192,208,221,229,232,240 Thesis: 2

Lung cancer Staff Peter Snijders PhD - academic staff Daniëlle Heideman PhD - academic staff Erik Thunnissen MD PhD - academic staff Robert van Boerdonk MD - PhD student Jasmijn Hubers MD - PhD Student Lung cancer is the most common cause of cancer-related death in the western world. Research exploring biomarkers and their possible role in early lung cancer detection and prediction of response to novel treatment modalities is important to prevent and fight this cancer. Our research involves aspects focusing on: (I) Early detection of lung cancer Detection of lung cancer at an early, treatable stage, may confer better prognosis and decrease mortality rates. Early detection may possibly be performed by high resolution computer tomography (HRCT), autofluorescent bronchoscopy (AFB) and/or molecular biomarker analysis in sputum and/or blood. In this research line, biomarker discovery is performed along the broad spectrum of histological types of lung cancer, including small cell lung cancer, adenocarcinomas, squamous cell carcinomas and carcinoids. We use several approaches, including genome-wide chromosomal profiling of clinically annotated specimens from lung cancer patients and at risk subjects, to identify biomarkers based on genetic and epigenetic events, for early lung cancer detection. Further verification and validation steps are performed with the aid of large biobanks of tissue and sputum specimens. The ultimate goal of this research line is the development of molecular tests for early detection of lung cancer, applicable to tissue and ideally to less invasive material like sputum or blood. (II) Tumour profiling and guiding treatment with biomarkers By molecular tumor profiling it is likely that novel targets for molecular therapy will emerge that can improve personalized therapeutic modalities and likely the prognosis of patients with lung cancer. In addition, biomarkers may be discovered that allow selecting patients who will benefit from such treatment. The ultimate goal of this research line is to develop companion diagnostics. An important example is EGFR mutation analysis, for which a novel HRM-based technology was developed, to select patients who are likely to benefit from treatment with EGFR tyrosine kinase inhibitors. Publications: 62,64,114,141,168,172,200,201,203,207,230,236

Colorectal and gastric cancer Staff Gerrit Meijer MD

PhD - program leader

Jeroen Belien PhD - academic staff Remond Fijneman PhD - academic staff Nicole van Grieken MD PhD - academic staff Beatriz Pinto Morais de Carvalho PhD - academic staff Bauke Ylstra PhD - academic staff Begoña Diosdado Calvo MD PhD - postdoc Raquel Díaz-López PhD - postdoc Daoud Sie Linda Bosch MSc - PhD student Jeroen Goos MSc - PhD student


Josien Haan MSc - PhD student Oscar Krijgsman MSc - PhD student Lisette Timmer MSc - PhD student Rinus Voorham MSc - PhD student Meike de Wit MSc - PhD student Secondary prevention of gastrointestinal cancer Colorectal cancer (CRC) is the second leading cause of cancer death in the western world with over 4200 deaths per year in the Netherlands. Secondary prevention is the most realistic approach for reducing this high number of colorectal cancer deaths. Our research is focusing on • Development of molecular tests for screening and imaging of CRC • Detection of new markers of colorectal adenoma to carcinoma progression risk • Unravelling mechanisms of colorectal adenoma to carcinoma progression. Tumor profiling of gastrointestinal (i.e. gastric & colorectal) cancer Gastrointestinal cancer causes >25% of cancer death in the western world, with death rates of 50% (colorectal cancer) to 80-90% (gastric and esophageal cancer). Once cancer has been diagnosed, standard surgical and medical oncological therapy regimens are followed. For both gastric and colorectal cancer we and others have demonstrated the existence of substantial genomic variation, which correlates to clinical outcome. Yet, the standard therapy regimens mentioned above largely neglect the existence and relevance of this genomic variation. The aim of our program is to improve outcome of gastrointestinal cancer by stratification of GI cancer patients based on tumor profiles for optimized therapy selection Genomics from technique to therapy Research within the Micro Array (MA) facility at VUMC focuses on the development of genomic techniques for implementation in research, prognostic and diagnostics of diseases. We aid in the implementation from technique to therapy. Thereby we primarily focus on cancer and but also hereditary, inflammatory and communicable diseases. Chromosomal copy numbers are a hall mark of cancer and bear much specificity. We stratify patients based on these copy numbers, by embryological origin, patient prognosis and therapy. The aim of our research is personalized therapy through genomic stratification. We develop, implement and provide the technologies, equipment and data-analysis infrastructure for personalized therapy through genomics, whilst disseminating our progress through (scientific) publications, conferences and (online) media. ICT infrastructure for translational research The Translational Research Working Group of the NIH defines Translational Research in the following way: "Translational research transforms scientific discoveries arising from laboratory, clinical, or population studies into clinical applications to reduce cancer incidence, morbidity, and mortality." Large scale translational research projects like CTMM DeCoDe require substantial efforts in data and biobanking, starting with standardized collection and storage protocols for biosamples and clinical data down to data handling and analysis. To this end appropriate physical and ICT infrastructure needs to be put into place using proven technology according to best industrial practices. This will facilitate massive cross talk between the different research projects and will lead to comprehensive utilization of findings generated within the research projects. The aim of our program is to develop and implement a standardized and harmonized IT infrastructure as integral part of the research projects linking local (in part already existing) ICT infrastructure and data sources of the respective (research) partners outside the VUmc (ranging from e.g. imagers and microarray scanners to MTA data models). Digital microscopy Histology is the backbone of oncology and many other areas of biomedical research. Yet, standard histopathological evaluation still implies subjective and time consuming assessment of microscopic slides. At the same time, biomedical research is witnessing a revolution in high throughput functional assays (e.g. siRNA libraries, rescue screens) and molecular biology (expression microarrays, arrayCGH, proteomics). Before the results of these efforts can be translated into clinical applications, confirmation of these findings in human tumour and other tissues, frequently by immunohistochemistry and in situ hybridization, is mandatory. To facilitate this and to keep in pace with the high throughput methods mentioned above, an up scaling of technology in the pathology research lab is required. The aim of our program is the implementation and/or development of image processing algorithms and applications (with an emphasis on tissue micro array (TMA) image analysis) that will assist pathologists and biologists in obtaining quantitative information from microscopic images for making objective diagnostic, prognostic and therapeutic decisions, and to


integrate this with the bioinformatics infrastructure of other (high throughput) research facilities on the campus like the microarray and proteomics core facilities. Publications:3,17,23,25,26,32,33,47,48,51,52,57,65,74,89,104,105,111,118,129,130,132,155,164,1 71,174,176,180,182,183,198,199,226 Thesis: 8

Lymphomas Staff Chris Meijer MD PhD - program leader Saskia Cillessen PhD - program leader Apoptosis inhibition in the pathogenesis of lymphomas Inhibition of apoptosis is a crucial step early in the pathogenesis of lymphomas because a) dividing non-neoplastic lymphocytes have a limited lifetime and die via apoptosis and b) neoplastic cells accumulate genetic aberrations including oncogene activations that in normal cells result in stressinduced apoptosis. Inhibition of apoptosis is not only important in the development of lymphomas but is also a major factor causing intrinsic resistance of tumor cells to chemotherapy in chemotherapy-refractory patients. Identifying the apoptosis inhibiting mechanisms in these lymphomas may allow the development of specific strategies that neutralize these mechanisms. The aims of our research are to understand what mechanisms cause apoptosis resistance and whether specific apoptosis inhibiting mechanisms are related to a poor clinical response to chemotherapy, to determine optimal strategies to kill these tumor cells by targeting specific apoptosis inhibiting molecules or by triggering alternative pathways of cell death and to predefine patients that will benefit of a specific therapy. Publications: 42,197

Tumorimmunology Rik Scheper PhD - program leader Erik Hooijberg PhD - program leader George Scheffer PhD - postdoc Annelies Turksma MSc - PhD student Cancer immunomonitoring and therapy In vivo targeting and modulation of dendritic cells (DC) and the use of NKT and γδT cells for tumor immunotherapy. This research line encompasses promising approaches to the induction and monitoring of anti-tumor immune responses. Since cancer cells can obstruct immune reactivity at various levels, identification of ways to circumvent immune tolerance will be critical for successful translation of such approaches into efficacious immunotherapies in clinical cancer. The aims of our research are • Identification of optimal strategies for clinical DC targeting, and unravelling mechanisms maintaining tumor tolerance • Introduction of drugs identified for their possible tolerance reversal potencies into (pre)clinical trials, such as cytokines (e.g. GM-CSF, IL-12), chemokines (e.g. CXCL12), microbial TLR-ligands (e.g. CpG), and mAbs and drugs (e.g. anti-CTLA4, anti-CD40, anti-PD1 (VEGF-R) tyrosine kinase inhibitors, KRN7000). Harnessing the anti-tumor effects of NKT and γδT cells. • Development of phenotypic and functional assays in aid of therapy monitoring. ABC transporters and drug-resistance Drug-resistance is a major problem in present day clinical medicine. ABC-transporters are proteins pivotal in protec¬ting normal cells, e.g. lining the gastro-intestinal tract, against exogenous toxic pressure. In functioning as outward-bound pumps, these molecules are very effective in media¬ting resistance to drugs, e.g. (multidrug, MDR) resistance to cytostatic drugs in cancer, DMARDS in reumatoid arthritis, anti-viral drugs in AIDS, etc. Importantly, physiological roles of ABC-transporters also include secretion of inflammatory mediators, thought to play crucial roles in immunological


processes such as antigen-presentation by DC. We focus on completion of a comprehensive panel of monoclonal antibo¬dies (mAbs) against ABCtransporters, and newly identified molecules, determining drug resistance and, in various collaborative studies, to identify their putative roles in clinical MDR in cancer and chronic diseases and in immune defense processes. Our aims are to identify putative prognostic roles of these molecules regarding drug-responsiveness and/or clinical outcome. HPV Vaccination and Immunotherapy The adaptive immune system has been suggested to have a role in preventing the development and/or outgrowth of dysplasia and cancer. However precursor frequencies of many tumor specific T cells are low, necessitating optimized protocols for the induction of (primary) T cell responses and prolonged in vitro culture. The research in our group has been focused on A) dendritic cells for the induction of tumor specific T cell responses, B) T cells specific for tumor expressed antigens and the possibilities to use these for adoptive transfer, C) T cell receptor isolation and transfer to recipient (effector) T cells, D) identification of (new) tumor antigens. We aim at developing potent vaccines, based upon dendritic cells, in which genetic modification of the antigen presenting cell is restricted to temporal expression of the transgene. The vaccines should be able to evoke cytotoxic as well as helper T cell responses. In addition we aim at developing T cell therapies based upon transfer of high avidity T cells. Publications:19,21,66,87,107,133-135,156,157,166,219,234 Thesis: 7, 9

EBV related cancers Staff Jaap Middeldorp PhD - program leader Astrid Greijer PhD - postdoc Michiel Pegtel PhD - postdoc Evelien Hoebe MSc - PhD student Frederik Verweij MSc - PhD student

Diagnostic and pathogenic markers Epstein-Barr virus (EBV) is a ubiquitous human herpesvirus etiologically linked to multiple acute, chronic and malignant disease syndromes. In past years we have identified and validated the use of various (anti-) viral markers in patients with different EBV-linked diseases and developed new methods and guidelines for diagnosis. We have developed a unique series of pathogenic and diagnostic markers. These markers and methods are now being implemented in a worldwide network of collaborations for monitoring transplant recipients, patients with different haematological disease, HIV carriers with lymphadenopathy, patients with chronic fatigue syndrome and autoimmune diseases like SLE and MS and patients with various lymphomas and carcinomas. Oncogenesis and treatment EBV is associated with an increasing number of diseases. EBV is classified as a class-I carcinogen causally implicated in multiple lymphomas and carcinomas. During lifelong persistence EBV hides latently in memory B-cells and preferentially replicates in epithelial cells. EBV-driven malignant disease is closely linked to the viral latent state, although serological evidence suggests a role for virus replication in early stages, which can be exploited for diagnosis. Viral DNA load proved useful in diagnosis and monitoring of both carcinomas and lymphomas. Profiling of EBV latent (LMP-1,-2 and EBNA-1,-2, BARF1) and lytic genes (ZEBRA, TK, VCA p18) reveals viral activity in the different malignancies. Our aims are • Further improvement of the (early) diagnosis by viral load in combination with serology and implementing new methylation markers. The viral load will be used for monitoring therapy in blood and tumour samples • Characterization of a carcinoma specific oncogene BARF1, function and presences of the secreted protein in body fluids • Development of new therapies targeting the virus in the tumour cells


Exosomes in pathogenesis of cancer and immune disorders Exosomes are small membrane nanovesicles of endocytic origin that are released by many different cells into the extracellular environment. Exosomes have been found in a number of body fluids such as blood plasma, breast milk, bronchoalveolar lavage fluid, malignant pleural effusions and urine. Several studies indicate that exosomes can be used as diagnostic markers, suggesting relevance for pathogenesis in vivo. Exosomes are primarily believed to take part in the communication between cells. Communication with recipient cells is regulated by poorly defined interactions that range from mere binding to ‘exosome’ receptor targeting and internalization or fusion with recipient cells. These processes are likely dependent on the origin of both the donor and recipient cell. We have found that specific cellular proteins and viral proteins from infected cells are secreted, that directly effect the properties of recipient cells. Our current research indicates that exosomes contain distinct subsets of non-coding RNA including miRNAs and that exosome production and secretion is regulated by evolutionary conserved mechanisms. Our aims are to • understand the biogenesis of exosomes and the loading/sorting of proteins, mRNA, small RNAs and miRNA. • investigate the underlying mechanism(s) of cell-cell communication through exosomes • identify protein and (mi)RNA-based biomarkers in exosomes. • use EBV miRNA-based profiling for tumor classification • understand the synthesis, trafficking and immuno-modulatory function of exosome-associated EBV-LMP1 in the immunological synapse. Publications:10,30,34,69,70,94,99,100,139,140,162,186,246 Thesis: 4

Head- and neck cancer Staff Elisabeth Bloemena MD PhD - program leader Prof.dr. I. van der Waal - academic staff Heinze Matse - PhD student Characterization of salivary gland tumors Salivary gland tumors are a very heterogeneous group of tumors. The most recent WHO classification recognizes more than 40 different subtypes. These tumors are relatively rare with an incidence of 110 cases per 100,000 population. Although most tumors are benign, ca 5% of these tumors recur, posing considerable problems in clinical management. Until now, little is known about the oncogenesis of these tumors, and the characteristics associated with prognosis. The methods we use are immunohistochemical analysis of cell cycle related proteins, polycomb group proteins and mucins using archival paraffin embedded tumor material. Microarray CGH analysis. Analysis of saliva from patients with salivary gland tumors The aim of this research program is the improvement of classification of salivary gland tumors and to develop markers useful for prognostication . Publications:24,44,49,75,83,92,120-122,153,154,209,210,245

Melanoma Staff Wolter Mooi MD PhD - program leader Daniél Peeper - academic staff Towards improved melanoma treatment: gene identification, in vivo modeling and drug target discovery


Melanoma is amongst the most aggressive malignancies occurring in man, posing a substantial threat to the patient even when the primary tumor has reached a thickness of only a few millimeters. The presence of distant metastasis is associated with a grim prognosis, since none of the currently used systemic therapies offers a chance of cure. About half of patients succumb to tumor metastasis when the thickness of the primary is 4 mm. As melanoma shows a disconcertingly rapid increase in incidence too, there is an urgent need to improve treatment. Melanocytic nevus (mole) is a very common, small, benign tumor of cutaneous melanocytes. Most arise in childhood and adolescence. Nevi typically show little proliferative activity and are the benign counterparts of malignant melanoma. Their oncological importance is twofold: melanocytic nevi may give rise to melanoma, and secondly, some nevi are difficult or impossible to distinguish with certainty from melanoma and vice versa. At present, key questions are what genetic factors contribute to development and proliferative standstill of nevi, as well as to melanoma development and progression, and which melanoma factors (or pathways) correspond to druggable targets for therapeutic intervention. We have therefore developed three core objectives: • Identification, validation, function and molecular mechanism of (epi-) genetic events causing nevogenesis. • Function-based genome-wide identification of melanoma-susceptibility genes. • Discovery of specific druggable targets in melanoma. Publications:12,38,109,120,187,206,217,228 Thesis: 5

Brain tumors Staff Paul van der Valk MD PhD - program leader Pieter Wesseling MD PhD - program leader Publications:50


8.2

Neuropathology

Neurodegenerative disorders Staff Annemieke Rozemuller MD PhD - program leader Saskia M. van der Vies PhD - program leader Jeroen Hoozemans PhD - postdoc Ienas Idriss MSc - PhD student Anna Carrano MSc - PhD student

Pathology of neurodegenerative diseases Protein misfolding and disturbed protein–protein interaction is an essential pathogenic mechanism in neurodegenerative disorders. In Alzheimer’s disease (AD) the abnormal aggregated protein is Amyloid-beta and tau, in Parkinson’s disease (PD) and dementia with Lewy bodies (DLB) it is alphasynuclein and in Creutzfeldt-Jakob disease (CJD) it is the prion protein. Both genetic and environmental factors play a role the dynamics of protein misfolding and removal. In AD the role of amyloid associated proteins, glial cells, vascular factors and the role of the Unfolded Protein Response (UPR) have to be elucidated. The future resolution of molecular pathogenesis and subsequent therapies will depend on a genomic and functional proteomic analysis of well documented (postmortem) brain tissue material. We study the pathogenesis, diagnostics, classification and therapeutics of AD with respect to • the role of associated proteins in amyloid beta related disorders in early and late stages (Alzheimer’s disease, congophilic angiopathy) for the design of small therapeutic molecules (integrated FP6- ADIT study). Amyloid induced proteins that are upregulated in neuronal cells cultures and are drugable, are investigated in tissue and cell cultures using immunohistochemistry and Western blotting. • vascular disorders and relation with drainage of Abeta in AD and microcapillary amyloid angiopathy • kinase profiles in AD tissue and CSF • CSF markers In addition we study pathogenetic mechanism in neurodegeneration with protein misfolding in particular the role of UPR in several neurodegenerative disorders such as AD and other tauopathies, the role of glia in the dynamics of protein aggregation and removal and the role of LB associated proteins in early alpha-synucleinopathies. The genotype behind the phenotype (gene-hunting). We focus on diagnostics and classification of neurodegenerative diseases (Netherlands Brain Bank / Brain Network Europe) Publications:27,40,67,68,73,97,101-103,116,123,126-128,145,146,159,196,212,223,231,238,239 Thesis: 1,3

White matter disorders Staff Paul van der Valk MD PhD - program leader Sandra Amor - academic staff Peter van den Elsen PhD - academic staff Evert Jan Kooi - PhD student Philip Nijland – PhD student Shailander Singh – PhD student Maarten Witte - PhD student Chris Verlaan MSc - PhD student


Multiple Sclerosis and congenital white matter disease MS is a central nervous system disease, characterized by demyelination, neurodegeneration and a varying degree of inflammation that may be primary or occur secondary to myelin damage. The long held belief that MS is an autoimmune disease in which the peripheral immune system attacks CNSantigens is gradually being challenged and the possibility that processes indigenous to the CNS trigger disease is increasingly gaining attention. This research line is directed at elucidating the pathogenetic mechanisms underlying both white and gray matter lesions in MS. Our main topics include a) role of inflammation (inside the brain compartment and the meninges) and the potential role of Epstein-Barr virus in induction of the immune response. b) differences in the pathology of gray versus white matter lesions including the hypothalamus, hippocampus, spinal cord and the pathological characterization of abnormalities seen on MRI scans. c) the role of the mitochondrion as a cause of primary or secondary neurodegeneration. d) the characterization of a potentially very early lesion in the disease process, the preactive lesion. Our aims are • To elucidate the (earliest) steps in lesion formation in MS • To validate in vitro models to modulate the disease process • To improve MRI diagnostics of MS Epigenetics in neuroinflammation / degeneration Our most recent studies have revealed an important role for epigenetic processes in the expression of genes the products of which play a critical role in immunoregulation. As a number of these molecules were found upregulated in Multiple Sclerosis lesions, we will investigate therefore the contribution of epigenetic changes in the onset and progression of lesion development and their relevance for (immune) gene expression in Multiple Sclerosis. The main emphasis will be on specific post-translational histone modifications, DNA methylation modifications and the enzymes that modify the chromatin. These studies will also include the role of these processes in the transcriptional activation of (immune) genes in cultured glial cells. In addition, novel studies are aimed to establish as to whether differences exist in the epigenome of neonatal and adult mouse microglia and to evaluate epigenetic alterations upon microglia/macrophage activation and differentiation. Furthermore we will investigate the feasibility of influencing the various differentiation and activation processes. By using in vitro and in vivo (mouse) models we will evaluate their efficacy on expression of specific genes and on disease onset and progression. We will also search for novel genes that are the targets of these epigenetic modifications by chromatin immunoprecipitation and subsequent application of massively parallel sequencing. Publications:4-7,11,28,29,39,43,54,7981,88,91,95,106,107,119,124,125,138,142,149,150,158,165,179,185,196,202,216,220,222,224,233 ,237,241 Thesis: 1,3


8.3

Cardiovascular pathology

Cardiovascular inflammation Staff Hans Niessen MD PhD - program leader Christof Meischl MD PhD - academic staff Frank van de Goot MD PhD - academic staff Annemiek van Dijk MSc - PhD student Paul Krijnen MD - PhD student Koba Kupreishvili MSc - PhD student Nynke Hahn MD - PhD student Benno Naaikens - PhD student

Inflammation in heart failure. After acute myocardial infarction (AMI) an inflammatory response induces an increase of the area of cell death, resulting in an increase in heart failure of these AMI patients. We are analysing signal transduction pathways (especially NOX proteins) in cardiomyocytes facilitating the binding of inflammatory mediators to these cells and the cascade of activation of these inflammatory mediators (see also Ad B). These studies will also characterize very early markers of AMI, that can be used in forensic pathology. These studies are performed at different levels: • in isolated cardiomyocytes intracellular pathways that result in binding and activation of inflammatory mediators on ischemically challenged and/or with stress factors (catecholamines) challenged cardiomyocytes are analyzed • in a rat in-vivo AMI model we are analyzing the effect of putative inhibitors of inflammatory mediators with respect to infarct size and heart function but also in non-ischemic, stress related heart failure • mesenchymal stem cell therapy and anti-inflammatory therapy as a possible new therapeutical option for AMI patients is analyzed in a rat in-vivo AMI model. Mechanism of vascular failure related to venous grafts, hyperhomocysteinemia, diabetes and heart valve disease. We hypothesize that graft failure is related to overdistension of the vein graft that is placed in an arterial perfusion system. Additionally inflammatory mediators are also playing an important role. We are analyzing the effects of stretch on the vein graft in a human perfusion model and in apoE3 Leiden mice. In addition to the analysis of mediators that play a role in the process of cell damage, we are also testing inhibitors of both overdistension of the graft and of inflammatory mediators. Finally, we are analyzing the process of cell damage at a cellular level in isolated smooth muscle cells that are subjected to continuous stretch. We hypothesize that induction of premature atherosclerosis in patients with Hyperhomocysteinemia is regulated in part by local reactive oxygen species production. For these studies we are analysing biopsies of patients and tissues from ApoE3-Leiden mice fed with a special, HHC inducing diet and cultured smooth muscle and endothelial cells incubated with different concentrations of homocysteine. We are analyzing the role of advanced glycation end products in the induction of complications of vessel disease in patients with diabetes, not only related to atherosclerosis but also with respect to changes in the heart itself. Our recent findings indicate that atherosclerosis of heart valves is not a chronic inflammatory process, but an acute chronic inflammatory process. We are analysing the pathophysiological role of this acute inflammation herein, to find new therapeutical modalities, using an atherosclerotic rat model. Publications:2,15,16,22,55,85,90,108,181,211

Wound healing 42 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Staff Hans Niessen MD PhD - program leader Christof Meischl MD PhD - academic staff Frank van de Goot MD PhD - academic staff Paul Krijnen MD - PhD student

Inflammatory mediators in the process of wound healing. We are analysing the sequence of activation of inflammatory mediators in wound healing as a new method of diagnostics in forensic pathology and medicine and to understand deficient wound healing in burn wounds / post-surgery. These analyses are performed in: • blood and tissue of patients with AMI • surgical skin wounds • skin biopsies of patients of the GGD • skin biopsies of burn wounds • rat model of burn wounds. Publications:

Pulmonary hypertension Staff Katrien Grünberg MD


Vascular pathology in pulmonary hypertension Pulmonary hypertension is a severe clinical syndrome with poor prognosis and limited (yet currently expanding) treatment options. The syndrome consists of various diseases, with different etiology and histopathological patterns of vasculopathy which are likely to represent differences in pathogenetic pathways. Classification relies on histopathology (mostly at autopsy). Several diseases, (e.g. systemic sclerosis, schistosoma-associated PH), are recognized that do not fit the classical clinical picture (severity, prognosis), and reports of their patterns of vasculopathy are incomplete or conflicting. Insight in specific patterns of vasculopathy and their pathogenetic pathways may provide leads for tailored treatment of these patients. The aims of our research are: • Systematic classification of lung and heart in well-characterized groups of PH patients (histomorphology, immunohistochemistry, expression profiling, genetic profiling). • Relate specific tissue-based findings to clinical and physiological characteristics (e.g.right ventricle function, MRI flow studies in the aa. pulmonalis.). • Extend characterization of pulmonary hypertension cases ex vivo by studying functional characteristics (beta-catenin/Rho-Rho-kinase pathways) in cultured endothelial cells obtained from lung explants and at autopsy. • Study pathogenetic pathways and pharmacological interventions mouse model of targeted lobar focal arterial occlusion, modeling both chronic thrombo-embolic arteriopathy and CTED-associated hyperflow vasculopathy. Publications:1,62,84,136,201 Thesis: 6


8.4

Immunopathogenesis

Immunogenetics Staff Servaas Morré PhD - program leader Bart Crusius PhD - academic staff Sander Ouburg PhD - postdoc Immunogenetics of chronic inflammatory, auto-immune and infectious diseases The focus of our basal and translational research is on genetic susceptibility, environmental & infectious factors, pre-malignant conditions and gastric cancer risk in the European population Mucosal infection and chronic inflammation contribute to the development of gastric cancer. We are studying genetic susceptibility and environmental factors as an integrated model of gastric carcinogenesis. In addition we study the immunogenetics and environmental factors in infectious diseases. The differences in the clinical course of infectious diseases depend on behavioral, environmental, bacterial & viral and host factors. Infections of main interest are Chlamydia, HPV, and bacterial meningitis. We investigate the immunogenetics of chronic inflammatory and autoimmune diseases rheumatoid arthritis, ankylosing spondylitis, multiple sclerosis (MS), inflammatory bowel diseases ulcerative colitis and Crohn's disease (IBD), and coeliac disease to gain insight into the susceptibility to, severity of, and clinical course of these diseases (IBDchip, MSchip) in order to assess prognostic factors. Both genetic epidemiological and functional studies are used in well-defined clinical cohorts as compared to control populations to further unravel the genetic basis of these complex diseases. With respect to diagnostics the main prognostic value is excluding celiac disease in suspected individuals. The value of potential IBD and Rheumatic disease markers are being explored. The IBDchip Project is developing an easy to use DNA array. This non-invasive tool will allow the simultaneous analysis of around 230 relevant polymorphisms to predict the clinical evolution, the risk of developing IBD-related complications, and the likelihood of responding to certain drugs of each IBD patient. In addition, this Chip approach is being used for other research lines in our laboratory. Publications:13,14,41,46,58,59,71,72,76,112,143,152,161,173,175,188,204,213,235

Immunoprofiling Staff Mary von Blomberg


Ingrid van Hoogstraten PhD - academic staff Marco Schreures PhD - academic staff Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: coeliac disease Research and development within the unit Medical Immunology concerns identification, evaluation and optimization of (diagnostic) in vitro parameters for in vivo immune functions in patients with chronic inflammatory disease, immunodeficiency and malignancy, with focus on the T cell mediated diseases: coeliac disease and contact allergy. Complementary studies focus on conditions determining the individual immune responsiveness, such as nutritional status, hormonal status, recent trauma, malignancy or the presence of regulatory cells. Coeliac disease (CD) is a highly prevalent gluten-sensitive enteropathy affecting 0.5-1% of the caucasian population. The value of serological assays, as well as HLA-DQ-typing in diagnosing CD was re-evaluated in different validation studies, including a prospective study in Down syndrome patients in which CD is even more prevalent (5-10%). Serological screening protocols for the general population were further optimized, using new diagnostic tests. Endomysium, transglutaminase and deaminated gliadin peptides all provided excellent substrates for sensitive identification of early CD cases. In the absence of clinical symptoms, however, a re-evaluation of these antibodies after some 44 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

months would avoid unnecessary biopsies, due to transient (‘false’?) positive serology in susceptible individuals. In refractory CD (RCD) patients, enteropathy persists despite dietary restriction. An enteropathy associated T cell lymphoma (EATL) may develop in those RCD patients (type II) harbouring immunophenotypically aberrant (smCD3/4/8 negative, cytCD3 positive) small intestinal intraepithelial T lymphocytes (IEL). Previously, a protocol for the isolation of small intestinal IEL from biopsy specimens was adapted and optimized for flow cytometric immunophenotyping, in order to identify RCD patients at risk for EATL development. Clinical evaluation of this protocol indicated that the presence of >20% aberrant small intestinal IEL is directly associated with a significant risk of EATL development. We have now also identified the presence in RCD type II patients of aberrant lamina propria T lymphocytes (LPL), which may facilitate extraintestinal spreading of EATL. In support of this hypothesis, gut-derived aberrant T cells have been identified in atypical skin lesions presenting in an RCD II patient with high numbers of aberrant LPL. Additional efforts have focussed on the identification and evaluation of novel prospective parameters for EATL development, based on flow cytometric analysis of IEL/LPL-expressed activation-, proliferation- and differentiationassociated markers. Moreover, the ontogeny of aberrant intestinal T cells in RCD is under investigation. Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: contact allergy Research and development within the unit Medical Immunology concerns identification, evaluation and optimization of (diagnostic) in vitro parameters for in vivo immune functions in patients with chronic inflammatory disease, immunodeficiency and malignancy, with focus on the T cell mediated diseases: coeliac disease and contact allergy. Complementary studies on conditions determining the individual immune responsiveness are explored, such as nutritional status, hormonal status, recent trauma, malignancy or the presence of regulatory cells. As to T cell mediated allergy for metals, in vivo skin tests often fail to reflect pathology due to oral metal exposure, and new diagnostic tests are being explored. In dentistry nickel (Ni), palladium (Pd), cobalt (Co), chromium (Cr), mercury (Hg), gold (Au) and molybdenum (Mo) are abundantly used and might cause oreal, and systemic, pathology. It is investigated to what extent metal induced lymphocyte proliferation and cytokine production (IFN-g, IL-5, IL-13, IL-10, IL-17, IL-22) may provide more sensitive, but still specific, parameters for oral, metal induced pathology than skin tests do. To this end, so far 30 patients with oral lesions were compared with 30 patients with positive anamnesis and skin tests for metals and with 30 healthy controls without complaints or any history of metal allergy. Oral exposure, skin reactivity, as well as in vitro metal responsiveness was evaluated. The induction of IL-5 and IL-13 by metal salts turned out to provide the best parameters to discriminate between skin test positive patients and controls. Detailed analysis is still ongoing. Publications:36,37,60,96,163,176-178,196,196,205,225,227,242-244

Inflammatory disease profiling Staff Cor Verweij PhD - program leader Carina Bos MD - PhD student Alexandro Martin Trujillo MD - PhD student Saskia Stahlecker-Vosslamber MSc - PhD student Auke Adema MSc - PhD student Marjolein Blits MSc - PhD student Predictive and personalized medicine in rheumatoid arthritis Rheumatoid arthritis (RA) is a heterogeneous disorder leading to disability and serious loss of quality of life. Because of the high specificity and limited side effects, application of targeted therapies using various biologics is rapidly changing the outcome of RA. Evidence is accumulating that postponing the onset and, in established RA, drug free remission may be achieved if effective treatments are started in a timely manner. Despite the success of targeted therapies in RA an effective clinical response rate of 20-50% improvement is only observed in 50-70% of the patients; in other words 30 – 50% is not treated effectively. Thus a considerable amount of money is spent without a clinical benefit, while the immune suppressive effects that are caused may increase the risk of adverse events, including 45 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

infections. Moreover, the “trial and error” approach to continue or stop treatment withholds patients from effective treatment options and thus the chance to reach remission in preclinical/early and established RA. Hence, the ability to reach a timely outcome in preclinical and early arthritis, and to predict response is key to effective treatment of RA. Thereto a more in depth insight in the immunological processes is essential for biomarker discovery and development studies. The aim ofourreseacrh is to transform knowledge from molecular research to the benefit of effective treatment to prevent and cure RA. • To understand the molecular and immunological basis of disease heterogeneity • To select biomarkers that have clinical relevance • To identify and validate biomarkers or a biomarker set at baseline that is predictive for the development of RA • To identify and validate biomarkers or a biomarker set at baseline that is predictive for response to therapy Molecular and immunological profiling, and pharmacogenomics in multiple sclerosis Multiple sclerosis (MS) is an inflammatory disease of the central nervous system. The clinical presentation of MS is heterogeneous. Interferons (IFN) were the first agents to show clinical efficacy in treatment of MS, and prolonged treatment is still the best available therapy. Although IFN treatment ameliorates immune dysfunction, the response is partial. Clinical experience indicates that there are responders and non-responders. This distinction suggests that a subset of the patients is insensitive or resistant to the action of IFN. This implies that pharmacodynamic responses may differ between patients, leading to interindividual differences in clinical response. Understanding of the factors that underlie the therapeutic response is key to the identification of predictive markers. Here, we apply pharmacogenomics research to improve our understanding of the pharmacological effects of IFN therapy, and the identification of biomarkers that allow stratification of MS patients for their response to IFNß. Ultimately this information will lead to a personalised form of medicine, whereby a specific therapy will be applied that is best suited for an individual patient. The aim of our study is • To transform knowledge from molecular research to the benefit of effective treatment of RRMS. • To understand the molecular basis of disease heterogeneity • To select biomarkers that have clinical relevance • To identify biomarkers or a biomarker set at baseline that is predictive for response to therapy • Provide insight in the immunology of differential responsiveness Publications:31,117,184,193-195

Miscalleneous Publications:35,77,78,110,214,215,218

8.5

Publications

1. Adema, A. Y., A. M. Schilder, T. C. M. A. Schreuder, K. Grunberg, I. E. M. Bultink, and C. J. J. Mulder. 2010. Ascites as the presenting symptom in a patient with Churg-Strauss syndrome. J. Gastrointestin. Liver Dis. 19:199. 2. Afink, G. B., G. Veenboer, J. de Randamie, R. Keijser, C. Meischl, H. Niessen, and C. RisStalpers. 2010. Initial characterization of C16orf89, a novel thyroid-specific gene. Thyroid 20:811. 3. Albrethsen, J., J. C. Knol, S. R. Piersma, T. V. Pham, M. de Wit, S. Mongera, B. Carvalho, H. M. W. Verheul, R. J. A. Fijneman, G. A. Meijer, and C. R. Jimenez. 2010. Subnuclear proteomics in colorectal cancer: identification of proteins enriched in the nuclear matrix fraction and regulation in adenoma to carcinoma progression. Mol. Cell Proteomics. 9:988. 4. Alkemade, F. E., P. van Vliet, P. Henneman, K. W. van Dijk, B. P. Hierck, J. C. van Munsteren, J. A. Scheerman, J. J. Goeman, L. M. Havekes, A. C. Gittenberger-de Groot, P. J. van den Elsen,


and M. C. DeRuiter. 2010. Prenatal exposure to apoE deficiency and postnatal hypercholesterolemia are associated with altered cell-specific lysine methyltransferase and histone methylation patterns in the vasculature. Am. J. Pathol. 176:542. 5. Amor, S. 2010. Innate Immune Responses in CNS Neurodegenerative Diseases. CNS. Neurol. Disord. Drug Targets. 6. Amor, S. 2010. Vitamin D links genetic and environmental risk factors in multiple sclerosis. Commentary. CNS. Neurol. Disord. Drug Targets. 9:524. 7. Amor, S., F. Puentes, D. Baker, and P. van der Valk. 2010. Inflammation in neurodegenerative diseases. Immunology 129:154. 8. Arbyn, M., A. Walker, and C. Meijer. 2010. HPV-based cervical-cancer screening in China. Lancet Oncol. 9. Arbyn, M., C. Simoens, P. Van Damme, A. Scharpantgen, C. J. L. M. Meijer, and P. Beutels. 2010. Introduction of human papillomavirus vaccination in belgium, luxembourg and the Netherlands. Gynecol. Obstet. Invest 70:224. 10. Asito, A., E. Piriou, P. Odada, N. Fiore, J. Middeldorp, C. Long, S. Dutta, D. Lanar, W. Jura, C. Ouma, J. Otieno, A. Moormann, and R. Rochford. 2010. Elevated anti-Zta IgG levels and EBV viral load are associated with site of tumor presentation in endemic Burkitt's lymphoma patients: a case control study. Infect. Agent. Cancer 5:13. 11. Baker, D., and S. Amor. 2010. Quality control of experimental autoimmune encephalomyelitis. Mult. Scler. 16:1025. 12. Barnhill, R. L., L. Cerroni, M. Cook, D. E. Elder, H. Kerl, P. E. LeBoit, S. W. McCarthy, M. C. Mihm, W. J. Mooi, M. W. Piepkorn, V. G. Prieto, and R. A. Scolyer. 2010. State of the art, nomenclature, and points of consensus and controversy concerning benign melanocytic lesions: outcome of an international workshop. Adv. Anat. Pathol. 17:73. 13. Barreiro-de Acosta, M., S. Ouburg, S. A. Morre, J. B. A. Crusius, A. Lorenzo, J. Potel, A. Salvador-Pena, and J. E. Dominguez-Munoz. 2010. NOD2, CD14 and TLR4 mutations do not influence response to adalimumab in patients with Crohn's disease: a preliminary report. Rev. Esp. Enferm. Dig. 102:591. 14. Bartelds, G., E. de Groot, M. Nurmohamed, M. Hart, P. van Eede, C. Wijbrandts, J. Crusius, B. Dijkmans, P. Tak, L. Aarden, and G. Wolbink. 2010. Surprising negative association between IgG1 allotype disparity and anti-adalimumab formation: a cohort study. Arthritis Res. Ther. 12:R221. 15. Begieneman, M. P. V., F. R. W. van de Goot, J. Fritz, R. Rozendaal, P. A. J. Krijnen, and H. W. M. Niessen. 2010. Validation of ultrastructural analysis of mitochondrial deposits in cardiomyocytes as a method of detecting early acute myocardial infarction in humans. J. Forensic Sci. 55:988. 16. Begieneman, M. P. V., F. R. W. van de Goot, P. A. J. Krijnen, J. Fritz, W. J. Paulus, M. D. Spreeuwenberg, V. W. M. van Hinsbergh, and H. W. M. Niessen. 2010. The basement membrane of intramyocardial capillaries is thickened in patients with acute myocardial infarction. J. Vasc. Res. 47:54. 17. Belt, E., M. van Stijn, H. Bril, E. de Lange-de Klerk, G. Meijer, S. Meijer, and H. Stockmann. 2010. Lymph Node Negative Colorectal Cancers with Isolated Tumor Deposits Should Be Classified and Treated As Stage III. Ann. Surg. Oncol. 18. Berkhof, J., V. Coupe, J. Bogaards, F. van Kemenade, T. Helmerhorst, P. Snijders, and C. Meijer. 2010. The health and economic effects of HPV DNA screening in The Netherlands. Int. J. Cancer. 47 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

19. Bierman, W., G. Scheffer, A. Schoonderwoerd, G. Jansen, M. van Agtmael, S. Danner, and R. Scheper. 2010. Protease inhibitors atazanavir, lopinavir and ritonavir are potent blockers, but poor substrates, of ABC transporters in a broad panel of ABC transporter-overexpressing cell lines. J. Antimicrob. Chemother. 20. Bogaards, J. A., M. Xiridou, V. M. H. Coupe, C. J. L. M. Meijer, J. Wallinga, and J. Berkhof. 2010. Model-based estimation of viral transmissibility and infection-induced resistance from the age-dependent prevalence of infection for 14 high-risk types of human papillomavirus. Am. J. Epidemiol. 171:817. 21. Bontkes, H., M. Moreno, B. Hangalapura, J. Lindenberg, J. de Groot, S. Lougheed, H. van der Vliet, A. van den Eertwegh, T. de Gruijl, B. von Blomberg, and R. Scheper. 2010. Attenuation of invariant Natural Killer T-cell anergy induction through intradermal delivery of alphagalactosylceramide. Clin. Immunol. 22. Boontje, N., D. Merkus, R. Zaremba, A. Versteilen, M. de Waard, G. Mearini, V. de Beer, L. Carrier, L. Walker, H. Niessen, D. Dobrev, G. Stienen, D. Duncker, and J. van der Velden. 2010. Enhanced myofilament responsiveness upon beta-adrenergic stimulation in postinfarct remodeled myocardium. J. Mol. Cell Cardiol. 23. Bossers, K., B. Ylstra, R. H. Brakenhoff, S. J. Smeets, J. Verhaagen, and M. A. van de Wiel. 2010. Intensity-based analysis of dual-color gene expression data as an alternative to ratiobased analysis to enhance reproducibility. BMC. Genomics 11:112. 24. Braakhuis, B., E. Bloemena, C. Leemans, and R. Brakenhoff. 2010. Molecular analysis of surgical margins in head and neck cancer: More than a marginal issue. Oral Oncol. 25. Brosens, R. P. M., E. J. T. H. Belt, J. C. Haan, T. E. Buffart, B. Carvalho, H. Grabsch, P. Quirke, M. A. Cuesta, A. F. Engel, B. Ylstra, and G. A. Meijer. 2010. Deletion of chromosome 4q predicts outcome in stage II colon cancer patients. Anal. Cell Pathol. (Amst) 33:95. 26. Brosens, R. P. M., J. C. Haan, B. Carvalho, F. Rustenburg, H. Grabsch, P. Quirke, A. F. Engel, M. A. Cuesta, N. Maughan, M. Flens, G. A. Meijer, and B. Ylstra. 2010. Candidate driver genes in focal chromosomal aberrations of stage II colon cancer. J. Pathol. 221:411. 27. Bruinsma, I. B., M. M. M. Wilhelmus, M. Kox, R. Veerhuis, R. M. W. de Waal, and M. M. Verbeek. 2010. Apolipoprotein E protects cultured pericytes and astrocytes from D-Abeta(140)-mediated cell death. Brain Res. 1315:169. 28. Bsibsi, M., J. Bajramovic, M. Vogt, E. van Duijvenvoorden, A. Baghat, C. Persoon-Deen, F. Tielen, R. Verbeek, I. Huitinga, B. Ryffel, A. Kros, W. Gerritsen, S. Amor, and J. van Noort. 2010. The Microtubule Regulator Stathmin Is an Endogenous Protein Agonist for TLR3. J. Immunol. 29. Bugiani, M., I. Boor, J. M. Powers, G. C. Scheper, and M. S. van der Knaap. 2010. Leukoencephalopathy with vanishing white matter: a review. J. Neuropathol. Exp. Neurol. 69:987. 30. Cameron, B., L. Flamand, H. Juwana, J. Middeldorp, Z. Naing, W. Rawlinson, D. Ablashi, and A. Lloyd. 2010. Serological and virological investigation of the role of the herpesviruses EBV, CMV and HHV-6 in post-infective fatigue syndrome. J. Med. Virol. 82:1684. 31. Cantaert, T., L. G. van Baarsen, C. A. Wijbrandts, R. M. Thurlings, M. G. van de Sande, C. Bos, T. K. van der Pouw, C. L. Verweij, P. P. Tak, and D. L. Baeten. 2010. Type I interferons have no major influence on humoral autoimmunity in rheumatoid arthritis. Rheumatology. (Oxford) 49:156. 32. Capelle, L. G., A. C. de Vries, J. Haringsma, F. Ter Borg, R. A. de Vries, M. J. Bruno, H. van Dekken, J. Meijer, N. C. T. van Grieken, and E. J. Kuipers. 2010. The staging of gastritis with


the OLGA system by using intestinal metaplasia as an accurate alternative for atrophic gastritis. Gastrointest. Endosc. 71:1150. 33. Capelle, L. G., N. C. T. van Grieken, H. F. Lingsma, E. W. Steyerberg, W. J. Klokman, M. J. Bruno, H. F. A. Vasen, and E. J. Kuipers. 2010. Risk and epidemiological time trends of gastric cancer in Lynch syndrome carriers in the Netherlands. Gastroenterology 138:487. 34. Casabonne, D., O. Reina, Y. Benavente, N. Becker, M. Maynadie', L. Foretova, P. Cocco, A. Gonzalez-Neira, A. Nieters, P. Boffetta, J. Middeldorp, and S. de Sanjose. 2010. Single nucleotide polymorphisms of matrix metalloproteinase 9 (MMP-9) and tumour protein 73 (TP73) interact with Epstein Barr virus in chronic lymphocytic leukemia: results from the European case-control study EpiLymph. Haematologica. 35. Cauberg, E. C. C., M. A. Salomons, I. P. E. D. Kummerlin, T. M. de Reijke, A. H. Zwinderman, J. J. M. C. de la Rosette, F. J. W. Kate, and M. P. Laguna Pes. 2010. Trends in epidemiology and treatment of upper urinary tract tumours in the Netherlands 1995-2005: an analysis of PALGA, the Dutch national histopathology registry. BJU. Int. 105:922. 36. Cazander, G., J. Pawiroredjo, C. Vandenbroucke-Grauls, M. Schreurs, and G. Jukema. 2010. Synergism between maggot excretions and antibiotics. Wound. Repair Regen. 37. Cazander, G., M. van de Veerdonk, C. Vandenbroucke-Grauls, M. Schreurs, and G. Jukema. 2010. Maggot Excretions Inhibit Biofilm Formation on Biomaterials. Clin. Orthop. Relat Res. 38. Chandeck, C., and W. J. Mooi. 2010. Oncogene-induced cellular senescence. Adv. Anat. Pathol. 17:42. 39. Charni, S., G. de Bettignies, M. G. Rathore, J. I. Aguilo, P. J. van den Elsen, D. Haouzi, R. A. Hipskind, J. A. Enriquez, M. Sanchez-Beato, J. Pardo, A. Anel, and M. Villalba. 2010. Oxidative phosphorylation induces de novo expression of the MHC class I in tumor cells through the ERK5 pathway. J. Immunol. 185:3498. 40. Chiu, W. Z., L. D. Kaat, H. Seelaar, S. M. Rosso, A. J. Boon, W. Kamphorst, and J. C. van Swieten. 2010. Survival in progressive supranuclear palsy and frontotemporal dementia. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry 81:441. 41. Christerson, L., H. de Vries, B. de Barbeyrac, C. Gaydos, B. Henrich, S. Hoffmann, J. Schachter, J. Thorvaldsen, M. Vall-Mayans, M. Klint, B. Herrmann, and S. Morre. 2010. Typing of Lymphogranuloma Venereum Chlamydia trachomatis Strains. Emerg. Infect. Dis. 16:1777. 42. Cillessen, S. A. G. M., C. J. L. M. Meijer, M. Notoya, G. J. Ossenkoppele, and J. J. Oudejans. 2010. Molecular targeted therapies for diffuse large B-cell lymphoma based on apoptosis profiles. J. Pathol. 220:509. 43. Coebergh, J. A. F., S. D. Roosendaal, C. H. Polman, J. J. Geurts, and T. C. A. M. van Woerkom. 2010. Acute severe memory impairment as a presenting symptom of multiple sclerosis: a clinical case study with 3D double inversion recovery MR imaging. Mult. Scler. 16:1521. 44. Costa, A., A. Altemani, H. Vekony, E. Bloemena, F. Fresno, C. Suarez, J. Llorente, and M. Hermsen. 2010. Genetic profile of adenoid cystic carcinomas (ACC) with high-grade transformation versus solid type. Anal. Cell Pathol. (Amst). 45. Coupe, V. M. H., C. J. L. M. Meijer, and J. Berkhof. 2010. Re: Cost-effectiveness analysis of human papillomavirus vaccination in the Netherlands. J. Natl. Cancer Inst. 102:358. 46. Cui, J., S. Saevarsdottir, B. Thomson, L. Padyukov, A. van der Helm-van Mil, J. Nititham, L. Hughes, N. de Vries, S. Raychaudhuri, L. Alfredsson, J. Askling, S. Wedren, B. Ding, C. Guiducci, G. Wolbink, J. Crusius, I. van der Horst-Bruinsma, M. Herenius, M. Weinblatt, N. Shadick, J. Worthington, F. Batliwalla, M. Kern, A. Morgan, A. Wilson, J. Isaacs, K. Hyrich, M. Seldin, L. Moreland, T. Behrens, C. Allaart, L. Criswell, T. Huizinga, P. Tak, J. Bridges SL, R. 49 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Toes, A. Barton, L. Klareskog, P. Gregersen, E. Karlson, and R. Plenge. 2010. PTPRC rheumatoid arthritis risk allele is also associated with response to anti-TNF therapy. Arthritis Rheum. 47. Curvers, W., F. Ten Kate, K. Krishnadath, M. Visser, B. Elzer, L. Baak, C. Bohmer, R. MallantHent, A. van Oijen, A. Naber, P. Scholten, O. Busch, H. Blaauwgeers, G. Meijer, and J. Bergman. 2010. Low-Grade Dysplasia in Barrett's Esophagus: Overdiagnosed and Underestimated. Am. J. Gastroenterol. 48. Curvers, W., F. van Vilsteren, L. Baak, C. Bohmer, R. Mallant-Hent, A. Naber, A. van Oijen, C. Ponsioen, P. Scholten, E. Schenk, E. Schoon, C. Seldenrijk, G. Meijer, F. Kate, and J. Bergman. 2010. Endoscopic trimodal imaging versus standard video endoscopy for detection of early Barrett's neoplasia: a multicenter, randomized, crossover study in general practice. Gastrointest. Endosc. 49. de Bree, R., I. van der Waal, E. de Bree, and C. R. Leemans. 2010. Management of adult soft tissue sarcomas of the head and neck. Oral Oncol. 46:786. 50. de Graaf, P., P. van der Valk, A. C. Moll, S. M. Imhof, A. Y. N. Schouten-van Meeteren, D. L. Knol, and J. A. Castelijns. 2010. Contrast-enhancement of the anterior eye segment in patients with retinoblastoma: correlation between clinical, MR imaging, and histopathologic findings. AJNR Am. J. Neuroradiol. 31:237. 51. de Jonge, P. J. F., M. van Blankenstein, C. W. N. Looman, M. K. Casparie, G. A. Meijer, and E. J. Kuipers. 2010. Risk of malignant progression in patients with Barrett's oesophagus: a Dutch nationwide cohort study. Gut 59:1030. 52. de Jonge, P. J. F., M. van Blankenstein, C. W. N. Looman, M. K. Casparie, G. A. Meijer, and E. J. Kuipers. 2010. Risk of colorectal cancer in patients with Barrett's esophagus: A Dutch population-based study. Am. J. Gastroenterol. 105:77. 53. de Kok, I., M. van der Aa, M. van Ballegooijen, S. Siesling, H. Karim-Kos, F. van Kemenade, and J. Coebergh. 2010. Trends in cervical cancer in the Netherlands until 2007: Has the bottom been reached? Int. J. Cancer. 54. de Kruijf, E., A. Sajet, J. van Nes, R. Natanov, H. Putter, V. Smit, G. Liefers, P. van den Elsen, C. van de Velde, and P. Kuppen. 2010. HLA-E and HLA-G Expression in Classical HLA Class INegative Tumors Is of Prognostic Value for Clinical Outcome of Early Breast Cancer Patients. J. Immunol. 55. de Man, F., H. van Hees, M. Handoko, H. Niessen, I. Schalij, M. Humbert, P. Dorfmuller, O. Mercier, H. Bogaard, P. Postmus, N. Westerhof, G. Stienen, W. van der Laarse, A. VonkNoordegraaf, and C. Ottenheijm. 2010. Diaphragm Muscle Fiber Weakness in Pulmonary Hypertension. Am. J. Respir. Crit Care Med. 56. de Sanjose, S., W. Quint, L. Alemany, D. Geraets, J. Klaustermeier, B. Lloveras, S. Tous, A. Felix, L. Bravo, H. Shin, C. Vallejos, P. de Ruiz, M. Lima, N. Guimera, O. Clavero, M. Alejo, A. Llombart-Bosch, C. Cheng-Yang, S. Tatti, E. Kasamatsu, E. Iljazovic, M. Odida, R. Prado, M. Seoud, M. Grce, A. Usubutun, A. Jain, G. Suarez, L. Lombardi, A. Banjo, C. Menendez, E. Domingo, J. Velasco, A. Nessa, S. Chichareon, Y. Qiao, E. Lerma, S. Garland, T. Sasagawa, A. Ferrera, D. Hammouda, L. Mariani, A. Pelayo, I. Steiner, E. Oliva, C. Meijer, W. Al-Jassar, E. Cruz, T. Wright, A. Puras, C. Llave, M. Tzardi, T. Agorastos, V. Garcia-Barriola, C. Clavel, J. Ordi, M. Andujar, X. Castellsague, G. Sanchez, A. Nowakowski, J. Bornstein, N. Munoz, and F. Bosch. 2010. Human papillomavirus genotype attribution in invasive cervical cancer: a retrospective cross-sectional worldwide study. Lancet Oncol. 57. de Vries, A. C., J. Haringsma, R. A. de Vries, F. Ter Borg, N. C. T. van Grieken, G. A. Meijer, H. van Dekken, and E. J. Kuipers. 2010. Biopsy strategies for endoscopic surveillance of premalignant gastric lesions. Helicobacter. 15:259.


58. de Vries, H. J. C., S. A. Morre, J. A. White, and H. Moi. 2010. European guideline for the management of lymphogranuloma venereum, 2010. Int. J. STD AIDS 21:533. 59. de Vries, H., V. Smelov, S. Ouburg, J. Pleijster, R. Geskus, A. Speksnijder, J. Fennema, and S. Morre. 2010. Anal Lymphogranuloma Venereum Infection Screening With IgA Anti-Chlamydia trachomatis-Specific Major Outer Membrane Protein Serology. Sex Transm. Dis. 60. de Vries, M., I. van der Horst-Bruinsma, I. van Hoogstraten, A. van Bodegraven, B. M. von Blomberg, H. Ratnawati, and B. Dijkmans. 2010. pANCA, ASCA, and OmpC antibodies in patients with ankylosing spondylitis without inflammatory bowel disease. J. Rheumatol. 37:2340. 61. de Wilde, J., J. Kooter, R. Overmeer, D. Claassen-Kramer, C. Meijer, P. Snijders, and R. Steenbergen. 2010. hTERT promoter activity and CpG methylation in HPV-induced carcinogenesis. BMC. Cancer 10:271. 62. den Bakker, M. A., S. Willemsen, K. Grunberg, L. A. Noorduijn, M. F. M. van Oosterhout, R. J. van Suylen, W. Timens, B. Vrugt, A. Wiersma-van Tilburg, and F. B. J. M. Thunnissen. 2010. Small cell carcinoma of the lung and large cell neuroendocrine carcinoma interobserver variability. Histopathology 56:356. 63. Dijkstra, M. G., D. A. M. Heideman, S. C. de Roy, L. Rozendaal, J. Berkhof, K. van Krimpen, K. van Groningen, P. J. F. Snijders, C. J. L. M. Meijer, and F. J. van Kemenade. 2010. p16(INK4a) immunostaining as an alternative to histology review for reliable grading of cervical intraepithelial lesions. J. Clin. Pathol. 63:972. 64. Dingemans, A., A. de Langen, V. van den Boogaart, J. Marcus, W. Backes, H. Scholtens, H. van Tinteren, O. Hoekstra, J. Pruim, B. Brans, F. Thunnissen, E. Smit, and H. Groen. 2010. Firstline erlotinib and bevacizumab in patients with locally advanced and/or metastatic nonsmall-cell lung cancer: a phase II study including molecular imaging. Ann. Oncol. 65. Diosdado, B., T. E. Buffart, R. Watkins, B. Carvalho, B. Ylstra, M. Tijssen, A. S. Bolijn, F. Lewis, K. Maude, C. Verbeke, I. D. Nagtegaal, H. Grabsch, C. J. J. Mulder, P. Quirke, P. Howdle, and G. A. Meijer. 2010. High-resolution array comparative genomic hybridization in sporadic and celiac disease-related small bowel adenocarcinomas. Clin. Cancer Res. 16:1391. 66. Dos Santos, G., S. Spiekstra, S. Sampat-Sardjoepersad, J. Reinders, R. Scheper, and S. Gibbs. 2010. A potential in vitro epidermal equivalent assay to determine sensitizer potency. Toxicol. In Vitro. 67. Eikelenboom, P., E. van Exel, J. J. M. Hoozemans, R. Veerhuis, A. J. M. Rozemuller, and W. A. van Gool. 2010. Neuroinflammation - an early event in both the history and pathogenesis of Alzheimer's disease. Neurodegener. Dis. 7:38. 68. Eurelings, L., E. Richard, A. Carrano, P. Eikelenboom, W. van Gool, and A. Rozemuller. 2010. Dyshoric capillary cerebral amyloid angiopathy mimicking Creutzfeldt-Jakob disease. J. Neurol. Sci. 69. Fachiroh, J., D. K. Paramita, B. Hariwiyanto, A. Harijadi, H. L. Dahlia, S. R. Indrasari, H. Kusumo, Y. S. Zeng, T. Schouten, S. Mubarika, and J. M. Middeldorp. 2006. Single-assay combination of Epstein-Barr Virus (EBV) E. J. Clin. Microbiol. 44:1459. 70. Fachiroh, J., S. J. C. Stevens, S. M. Haryana, and J. M. Middeldorp. 2010. Combination of Epstein-Barr virus scaffold (BdRF1/VCA-p40) and small capsid protein (BFRF3/VCA-p18) into a single molecule for improved serodiagnosis of acute and malignant EBV-driven disease. J. Virol. Methods 169:79. 71. Festen, E. A. M., P. C. F. Stokkers, C. C. van Diemen, A. A. van Bodegraven, H. M. Boezen, B. J. A. Crusius, D. W. Hommes, C. J. van der Woude, T. Balschun, H. W. Verspaget, S. Schreiber, D. J. de Jong, A. Franke, G. Dijkstra, C. Wijmenga, and R. K. Weersma. 2010. Genetic Analysis


in A Dutch Study Sample Identifies More Ulcerative Colitis Susceptibility Loci and Shows Their Additive Role in Disease Risk (vol 105, pg 395, 2010). American Journal of Gastroenterology 105:479. 72. Festen, E. A. M., P. C. F. Stokkers, C. C. van Diemen, A. A. van Bodegraven, H. M. Boezen, B. J. A. Crusius, D. W. Hommes, C. J. van der Woude, T. Balschun, H. W. Verspaget, S. Schreiber, D. J. de Jong, A. Franke, G. Dijkstra, C. Wijmenga, and R. K. Weersma. 2010. Genetic analysis in a Dutch study sample identifies more ulcerative colitis susceptibility loci and shows their additive role in disease risk. Am. J. Gastroenterol. 105:395. 73. Fiala, M., and R. Veerhuis. 2010. Biomarkers of inflammation and amyloid-beta phagocytosis in patients at risk of Alzheimer disease. Exp. Gerontol. 45:57. 74. Fitzgerald, R. C., R. Hardwick, D. Huntsman, F. Carneiro, P. Guilford, V. Blair, D. C. Chung, J. Norton, K. Ragunath, J. H. Van Krieken, S. Dwerryhouse, and C. Caldas. 2010. Hereditary diffuse gastric cancer: updated consensus guidelines for clinical management and directions for future research. J. Med. Genet. 47:436. 75. Flach, G. B., R. de Bree, A. van Schie, O. S. Hoekstra, E. Bloemena, J. A. Castelijns, I. van der Waal, and C. R. Leemans. 2010. [In Process Citation]. Ned. Tijdschr. Geneeskd. 154:A1254. 76. Fransen, K., M. Visschedijk, S. van Sommeren, J. Fu, L. Franke, E. Festen, P. Stokkers, A. van Bodegraven, J. Crusius, D. Hommes, P. Zanen, D. de Jong, C. Wijmenga, C. van Diemen, and R. Weersma. 2010. Analysis of SNPs with an effect on gene expression identifies UBE2L3 and BCL3 as potential new risk genes for Crohn's disease. Hum. Mol. Genet. 77. Galis, F., C. M. A. Ten Broek, S. Van Dongen, and L. C. D. Wijnaendts. 2010. Sexual Dimorphism in the Prenatal Digit Ratio (2D:4D). Archives of Sexual Behavior 39:57. 78. Galis, F., C. M. A. Ten Broek, S. Van Dongen, and L. C. D. Wijnaendts. 2010. Sexual dimorphism in the prenatal digit ratio (2D:4D). Arch. Sex Behav. 39:57. 79. Geurts, J. J. G., E. J. Kooi, M. E. Witte, and P. van der Valk. 2010. Multiple sclerosis as an "Inside-out" disease. Ann. Neurol. 68:767. 80. Geurts, J. J. G., and J. van Horssen. 2010. The brake on neurodegeneration: Increased mitochondrial metabolism in the injured MS spinal cord. Neurology 74:710. 81. Geurts, J. J. G., and H. Vrenken. 2010. Toward understanding cortical lesions in multiple sclerosis. Neurology 75:1224. 82. Gok, M., D. A. M. Heideman, F. J. van Kemenade, J. Berkhof, L. Rozendaal, J. W. M. Spruyt, F. Voorhorst, J. A. M. Belien, M. Babovic, P. J. F. Snijders, and C. J. L. M. Meijer. 2010. HPV testing on self collected cervicovaginal lavage specimens as screening method for women who do not attend cervical screening: cohort study. BMJ 340:c1040. 83. Graveland, A., P. Golusinski, M. Buijze, R. Douma, N. Sons, D. Kuik, E. Bloemena, C. Leemans, R. Brakenhoff, and B. Braakhuis. 2010. Loss of heterozygosity at 9p and p53 immunopositivity in surgical margins predict local relapse in head and neck squamous cell carcinoma. Int. J. Cancer. 84. Hadi, A., K. Mouchaers, I. Schalij, K. Grunberg, G. Meijer, A. Vonk-Noordegraaf, W. van der Laarse, and J. Belien. 2010. Rapid quantification of myocardial fibrosis: A new macro-based automated analysis. Anal. Cell Pathol. (Amst). 85. Hamdani, N., A. Borbely, S. P. G. R. Veenstra, V. Kooij, W. Vrydag, R. Zaremba, C. Dos Remedios, H. W. M. Niessen, M. C. Michel, W. J. Paulus, G. J. M. Stienen, and J. van der Velden. 2010. More severe cellular phenotype in human idiopathic dilated cardiomyopathy compared to ischemic heart disease. J. Muscle Res. Cell Motil. 31:289.


86. Hammouda, D., G. Clifford, S. Pallardy, G. Ayyach, A. Chekiri, A. Boudrich, P. Snijders, F. van Kemenade, C. Meijer, A. Bouhadef, Z. Zitouni, D. Habib, N. Ikezaren, and S. Franceschi. 2010. Human papillomavirus infection in a population-based sample of women in Algiers, Algeria. Int. J. Cancer. 87. Hangalapura, B., D. Oosterhoff, S. Aggarwal, P. Wijnands, R. van de Ven, S. Santegoets, M. van den Tol, E. Hooijberg, A. Pereboev, A. van den Eertwegh, D. Curiel, R. Scheper, and T. de Gruijl. 2010. Selective Transduction of Dendritic Cells in Human Lymph Nodes and Superior Induction of High-avidity Melanoma-reactive Cytotoxic T Cells by a CD40-targeted Adenovirus. J. Immunother. 88. Harris, R., and S. Amor. 2010. Sweet and Sour - Oxidative and Carbonyl Stress in Neurological Disorders. CNS. Neurol. Disord. Drug Targets. 89. Heldens, L., R. P. Dirks, S. M. M. Hensen, C. Onnekink, S. T. van Genesen, F. Rustenburg, and N. H. Lubsen. 2010. Co-chaperones are limiting in a depleted chaperone network. Cell Mol. Life Sci. 67:4035. 90. Hemalatha, T., C. Balachandran, B. M. Manohar, M. Nayeem, S. Subramaniam, H. S. Sharma, and R. Puvanakrishnan. 2010. Myocardial expression of PDECGF is associated with extracellular matrix remodeling in experimental myocardial infarction in rats. Biochem. Cell Biol. 88:491. 91. Hendriks, M. L., P. van der Valk, C. B. Lambalk, M. A. M. Broeckaert, R. Homburg, and P. G. A. Hompes. 2010. Extensive tissue damage of bovine ovaries after bipolar ovarian drilling compared to monopolar electrocoagulation or carbon dioxide laser. Fertil. Steril. 93:969. 92. Hertog, D., and I. van der Waal. 2010. Ameloblastoma of the jaws: a critical reappraisal based on a 40-years single institution experience. Oral Oncol. 46:61. 93. Hesselink, A. T., D. A. M. Heideman, J. Berkhof, F. Topal, R. P. Pol, C. J. L. M. Meijer, and P. J. F. Snijders. 2010. Comparison of the clinical performance of PapilloCheck human papillomavirus detection with that of the GP5+/6+-PCR-enzyme immunoassay in populationbased cervical screening. J. Clin. Microbiol. 48:797. 94. Hoebe, E., S. Hutajulu, J. van Beek, S. Stevens, D. Paramita, A. Greijer, and J. Middeldorp. 2010. Purified hexameric Epstein-Barr virus encoded BARF1 protein for measuring antiBARF1 antibody responses in nasopharyngeal carcinoma patients. Clin. Vaccine Immunol. 95. Hoefnagel, L., M. van de Vijver, H. van Slooten, P. Wesseling, J. Wesseling, P. Westenend, J. Bart, C. Seldenrijk, I. Nagtegaal, J. Oudejans, P. van der Valk, P. van der Groep, E. de Vries, E. van der Wall, and P. van Diest. 2010. Receptor conversion in distant breast cancer metastases. Breast Cancer Res. 12:R75. 96. Hogen Esch, C. E., G. D. S. Csizmadia, I. M. W. van Hoogstraten, M. W. J. Schreurs, M. L. Mearin, and B. M. E. von Blomberg. 2010. Childhood coeliac disease: towards an improved serological mass screening strategy. Aliment. Pharmacol. Ther. 31:760. 97. Hoozemans, J., R. Veerhuis, J. Rozemuller, and P. Eikelenboom. 2010. Soothing the Inflamed Brain: Effect of Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs on Alzheimer's Disease Pathology. CNS. Neurol. Disord. Drug Targets. 98. Hovland, S., M. Arbyn, A. K. Lie, W. Ryd, B. Borge, E. J. Berle, H. Skomedal, T. M. Kadima, L. Kyembwa, E. M. Billay, D. Mukwege, R. B. Chirimwami, T. M. Mvula, P. J. Snijders, C. J. L. M. Meijer, and F. Karlsen. 2010. A comprehensive evaluation of the accuracy of cervical precancer detection methods in a high-risk area in East Congo. Br. J. Cancer 102:957. 99. Hutajulu, S., E. Hoebe, S. Verkuijlen, J. Fachiroh, B. Hariwiyanto, S. Haryana, S. Stevens, A. Greijer, and J. Middeldorp. 2010. Conserved mutation of Epstein-Barr virus-encoded BamHI-A


Rightward Frame-1 (BARF1) gene in Indonesian nasopharyngeal carcinoma. Infect. Agent. Cancer 5:16. 100. Jafari, N., G. van Nierop, G. Verjans, A. Osterhaus, J. Middeldorp, and R. Hintzen. 2010. No evidence for intrathecal IgG synthesis to Epstein Barr virus nuclear antigen-1 in multiple sclerosis. J. Clin. Virol. 101. Jansen, C., M. Head, W. van Gool, F. Baas, H. Yull, J. Ironside, and A. Rozemuller. 2010. The first case of protease-sensitive prionopathy (PSPr) in The Netherlands: a patient with an unusual GSS-like clinical phenotype. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry. 102. Jansen, C., P. Parchi, B. Jelles, A. Gouw, G. Beunders, R. Van Spaendonk, J. Van De Kamp, A. Lemstra, S. Capellari, and A. Rozemuller. 2010. The first case of Fatal Familial Insomnia (FFI) in the Netherlands: a patient from Egyptian descent with concurrent 4 repeat tau deposits. Neuropathol. Appl. Neurobiol. 103. Jansen, C., P. Parchi, S. Capellari, A. J. Vermeij, P. Corrado, F. Baas, R. Strammiello, W. A. van Gool, J. C. van Swieten, and A. J. M. Rozemuller. 2010. Prion protein amyloidosis with divergent phenotype associated with two novel nonsense mutations in PRNP. Acta Neuropathol. 119:189. 104. Jimenez, C., J. Knol, G. Meijer, and R. Fijneman. 2010. Proteomics of colorectal cancer: Overview of discovery studies and identification of commonly identified cancer-associated proteins and candidate CRC serum markers. J. Proteomics. 105. Kim, K. I., E. Roquain, and M. A. van de Wiel. 2010. Spatial clustering of array CGH features in combination with hierarchical multiple testing. Stat. Appl. Genet. Mol. Biol. 9:Article40. 106. Kooij, G., M. Mizee, J. van Horssen, A. Reijerkerk, M. Witte, J. Drexhage, S. van der Pol, B. van Het Hof, G. Scheffer, R. Scheper, C. Dijkstra, P. van der Valk, and H. de Vries. 2010. Adenosine triphosphate-binding cassette transporters mediate chemokine (C-C motif) ligand 2 secretion from reactive astrocytes: relevance to multiple sclerosis pathogenesis. Brain. 107. Kooij, G., J. van Horssen, E. C. M. de Lange, A. Reijerkerk, S. M. A. van der Pol, B. van Het Hof, J. Drexhage, A. Vennegoor, J. Killestein, G. Scheffer, R. Oerlemans, R. Scheper, P. van der Valk, C. D. Dijkstra, and H. E. de Vries. 2010. T lymphocytes impair P-glycoprotein function during neuroinflammation. J. Autoimmun. 34:416. 108. Krijnen, P. A. J., J. A. Sipkens, J. W. Molling, J. A. Rauwerda, C. D. A. Stehouwer, A. Muller, W. J. Paulus, G. P. van Nieuw Amerongen, C. E. Hack, A. J. Verhoeven, V. W. M. van Hinsbergh, and H. W. M. Niessen. 2010. Inhibition of Rho-ROCK signaling induces apoptotic and nonapoptotic PS exposure in cardiomyocytes via inhibition of flippase. J. Mol. Cell Cardiol. 49:781. 109. Kuilman, T., C. Michaloglou, W. J. Mooi, and D. S. Peeper. 2010. The essence of senescence. Genes Dev. 24:2463. 110. Kummerlin, I. P. E. D., F. J. W. ten Kate, H. Wijkstra, A. Zwinderman, J. J. M. C. de la Rosette, and M. P. Laguna. 2010. A decade of surgically removed small renal masses in the Netherlands: characteristics and trends in type of surgery and pathologic reporting. J. Endourol. 24:1675. 111. Lam, T. J., M. M. Meurs-Szojda, L. Gundlach, J. A. M. Belien, G. A. Meijer, C. J. Mulder, and R. J. F. Felt-Bersma. 2010. There is no increased risk for colorectal cancer and adenomas in patients with diverticulitis: a retrospective longitudinal study. Colorectal Dis. 12:1122. 112. Land, J. A., J. E. A. M. Van Bergen, S. A. Morre, and M. J. Postma. 2010. Epidemiology of Chlamydia trachomatis infection in women and the cost-effectiveness of screening. Hum. Reprod. Update. 16:189.


113. Li, N., S. Franceschi, R. Howell-Jones, P. Snijders, and G. Clifford. 2010. Human papillomavirus type distribution in 30,848 invasive cervical cancers worldwide: Variation by geographical region, histological type and year of publication. Int. J. Cancer. 114. Lind, J. S. W., A. M. Dingemans, H. J. M. Groen, F. B. Thunnissen, O. Bekers, D. A. M. Heideman, R. J. Honeywell, E. Giovannetti, G. J. Peters, P. E. Postmus, R. J. van Suylen, and E. F. Smit. 2010. A multicenter phase II study of erlotinib and sorafenib in chemotherapy-naive patients with advanced non-small cell lung cancer. Clin. Cancer Res. 16:3078. 115. Louwers, J. A., M. Kocken, J. C. van der Bijl, J. Berkhof, P. J. F. Snijders, C. J. L. M. Meijer, and R. H. M. Verheijen. 2010. Colposcopic characteristics of high-risk human papillomavirusrelated cervical lesions. J. Low Genit. Tract. Dis. 14:49. 116. Mackenzie, I. R. A., M. Neumann, E. H. Bigio, N. J. Cairns, I. Alafuzoff, J. Kril, G. G. Kovacs, B. Ghetti, G. Halliday, I. E. Holm, P. G. Ince, W. Kamphorst, T. Revesz, A. J. M. Rozemuller, S. Kumar-Singh, H. Akiyama, A. Baborie, S. Spina, D. W. Dickson, J. Q. Trojanowski, and D. M. A. Mann. 2010. Nomenclature and nosology for neuropathologic subtypes of frontotemporal lobar degeneration: an update. Acta Neuropathol. 119:1. 117. Martin-Trujillo, A., J. van Rietschoten, T. Timmer, F. Rodriguez, T. Huizinga, P. Tak, S. Marsal, S. Ibrahim, B. Dijkmans, T. van der Pouw Kraan, and C. Verweij. 2010. Loss of imprinting of IGF2 characterises high IGF2 mRNA-expressing type of fibroblast-like synoviocytes in rheumatoid arthritis. Ann. Rheum. Dis. 118. Meijer, G. 2010. What makes CRCs metastasise? Gut. 119. Meissner, T., A. Li, A. Biswas, K. Lee, Y. Liu, E. Bayir, D. Iliopoulos, P. van den Elsen, and K. Kobayashi. 2010. NLR family member NLRC5 is a transcriptional regulator of MHC class I genes. Proc. Natl. Acad. Sci. U. S. A. 120. Meleti, M., W. J. Mooi, and I. van der Waal. 2010. Melanotic pigmentation of palatal salivary glands as a possible precursor to malignant melanoma: report of an unusual case. J. Oral Maxillofac. Surg. 68:867. 121. Mendes, R. A., J. F. C. Carvalho, and I. van der Waal. 2010. Characterization and management of the keratocystic odontogenic tumor in relation to its histopathological and biological features. Oral Oncol. 46:219. 122. Mendes, R. A., J. F. Carvalho, and I. van der Waal. 2010. Biological pathways involved in the aggressive behavior of the keratocystic odontogenic tumor and possible implications for molecular oriented treatment - an overview. Oral Oncol. 46:19. 123. Meynen, G., H. van Stralen, J. H. Smit, W. Kamphorst, D. F. Swaab, and W. J. G. Hoogendijk. 2010. Relation between neuritic plaques and depressive state in Alzheimer's disease. Acta Neuropsychiatrica 22:14. 124. Moraal, B., I. J. van den Elskamp, D. L. Knol, B. M. J. Uitdehaag, J. J. G. Geurts, H. Vrenken, P. J. W. Pouwels, R. A. van Schijndel, D. S. Meier, C. R. G. Guttmann, and F. Barkhof. 2010. Long-interval T2-weighted subtraction magnetic resonance imaging: a powerful new outcome measure in multiple sclerosis trials. Ann. Neurol. 67:667. 125. Moraal, B., M. P. Wattjes, J. J. G. Geurts, D. L. Knol, R. A. van Schijndel, P. J. W. Pouwels, H. Vrenken, and F. Barkhof. 2010. Improved detection of active multiple sclerosis lesions: 3D subtraction imaging. Radiology 255:154. 126. Mulder, S. D., C. E. Hack, W. M. van der Flier, P. Scheltens, M. A. Blankenstein, and R. Veerhuis. 2010. Evaluation of intrathecal serum amyloid P (SAP) and C-reactive protein (CRP) synthesis in Alzheimer's disease with the use of index values. J. Alzheimers. Dis. 22:1073.


127. Mulder, S. D., W. M. van der Flier, J. H. Verheijen, C. Mulder, P. Scheltens, M. A. Blankenstein, C. E. Hack, and R. Veerhuis. 2010. BACE1 activity in cerebrospinal fluid and its relation to markers of AD pathology. J. Alzheimers. Dis. 20:253. 128. Nielsen, H. M., S. D. Mulder, J. A. M. Belien, R. J. P. Musters, P. Eikelenboom, and R. Veerhuis. 2010. Astrocytic A beta 1-42 uptake is determined by A beta-aggregation state and the presence of amyloid-associated proteins. Glia 58:1235. 129. Nota, B., N. van Straalen, B. Ylstra, and D. Roelofs. 2010. Gene expression microarray analysis of heat stress in the soil invertebrate Folsomia candida. Insect Mol. Biol. 130. Nota, B., R. A. Verweij, D. Molenaar, B. Ylstra, N. M. van Straalen, and D. Roelofs. 2010. Gene expression analysis reveals a gene set discriminatory to different metals in soil. Toxicol. Sci. 115:34. 131. Okolo, C., S. Franceschi, I. Adewole, J. Thomas, M. Follen, P. Snijders, C. Meijer, and G. Clifford. 2010. Human papillomavirus infection in women with and without cervical cancer in Ibadan, Nigeria. Infect. Agent. Cancer 5:24. 132. Oort, F. A., J. S. T. Droste, R. W. M. Van Der Hulst, H. A. Van Heukelem, R. J. L. F. Loffeld, I. C. E. Wesdorp, R. L. J. Van Wanrooij, L. De Baaij, E. R. Mutsaers, S. van der Reijt, V. M. H. Coupe, J. Berkhof, A. A. Bouman, G. A. Meijer, and C. J. J. Mulder. 2010. Colonoscopy-controlled intra-individual comparisons to screen relevant neoplasia: faecal immunochemical test vs. guaiac-based faecal occult blood test. Aliment. Pharmacol. Ther. 31:432. 133. Ouwehand, K., D. Oosterhoff, M. Breetveld, R. Scheper, T. de Gruijl, and S. Gibbs. 2010. Irritant-Induced Migration of Langerhans Cells Coincides with an IL-10-Dependent Switch to a Macrophage-Like Phenotype. J. Invest Dermatol. 134. Ouwehand, K., R. Scheper, T. de Gruijl, and S. Gibbs. 2010. Epidermis-to-dermis migration of immature Langerhans cells upon topical irritant exposure is dependent on CCL2 and CCL5. Eur. J. Immunol. 135. Ouwehand, K., S. W. Spiekstra, J. Reinders, R. J. Scheper, T. D. de Gruijl, and S. Gibbs. 2010. Comparison of a novel CXCL12/CCL5 dependent migration assay with CXCL8 secretion and CD86 expression for distinguishing sensitizers from non-sensitizers using MUTZ-3 Langerhans cells. Toxicol. In Vitro 24:578. 136. Overbeek, M. J., K. T. B. Mouchaers, H. M. Niessen, A. M. Hadi, K. Kupreishvili, A. Boonstra, A. E. Voskuyl, J. A. M. Belien, E. F. Smit, B. C. Dijkmans, A. Vonk-Noordegraaf, and K. Grunberg. 2010. Characteristics of interstitial fibrosis and inflammatory cell infiltration in right ventricles of systemic sclerosis-associated pulmonary arterial hypertension. Int. J. Rheumatol. 2010. 137. Overmeer, R., J. Louwers, C. Meijer, F. van Kemenade, A. Hesselink, N. Daalmeijer, S. Wilting, D. Heideman, R. Verheijen, A. Zaal, W. van Baal, J. Berkhof, P. Snijders, and R. Steenbergen. 2010. Combined CADM1 and MAL promoter methylation analysis to detect (pre-)malignant cervical lesions in high-risk HPV-positive women. Int. J. Cancer. 138. Peferoen, L. A. N., F. Lamers, L. N. R. Lodder, W. H. Gerritsen, I. Huitinga, J. Melief, G. Giovannoni, U. Meier, R. Q. Hintzen, G. M. G. M. Verjans, G. P. van Nierop, W. Vos, R. M. B. Peferoen-Baert, J. M. Middeldorp, P. van der Valk, and S. Amor. 2010. Epstein Barr virus is not a characteristic feature in the central nervous system in established multiple sclerosis. Brain 133:e137. 139. Pegtel, D. M., K. Cosmopoulos, D. A. Thorley-Lawson, M. A. J. van Eijndhoven, E. S. Hopmans, J. L. Lindenberg, T. D. de Gruijl, T. Wurdinger, and J. M. Middeldorp. 2010. Functional delivery of viral miRNAs via exosomes. Proc. Natl. Acad. Sci. U. S. A 107:6328.


140. Pelser, C., J. Middeldorp, S. M. Mbulaiteye, C. Lauria, A. Messina, E. Viviano, N. Romano, F. Vitale, and J. J. Goedert. 2010. Risk of classical Kaposi sarcoma by plasma levels of EpsteinBarr virus antibodies, sCD26, sCD23 and sCD30. Infect. Agent. Cancer 5:18. 141. Pirker, R., F. J. F. Herth, K. M. Kerr, M. Filipits, M. Taron, D. Gandara, F. R. Hirsch, D. Grunenwald, H. Popper, E. Smit, M. Dietel, A. Marchetti, C. Manegold, P. Schirmacher, M. Thomas, R. Rosell, F. Cappuzzo, and R. Stahel. 2010. Consensus for EGFR mutation testing in non-small cell lung cancer: results from a European workshop. J. Thorac. Oncol. 5:1706. 142. Pons, D., S. Trompet, A. de Craen, P. Thijssen, P. Quax, M. de Vries, R. Wierda, P. van den Elsen, P. Monraats, M. Ewing, B. Heijmans, P. Slagboom, A. Zwinderman, P. Doevendans, R. Tio, R. de Winter, M. de Maat, O. Iakoubova, N. Sattar, J. Shepherd, R. Westendorp, and J. Jukema. 2010. Genetic variation in PCAF, a key mediator in epigenetics, is associated with reduced vascular morbidity and mortality: evidence for a new concept from three independent prospective studies. Heart. 143. Quint, K., R. Bom, S. Bruisten, L. van Doorn, N. Nassir Hajipour, W. Melchers, H. de Vries, S. Morre, and W. Quint. 2010. Comparison of three genotyping assays to identify Chlamydia trachomatis genotypes in positive men and women. Mol. Cell Probes. 144. Raza, S., S. Franceschi, S. Pallardy, F. Malik, B. Avan, A. Zafar, S. Ali, S. Pervez, S. Serajuddaula, P. Snijders, F. van Kemenade, C. Meijer, S. Shershah, and G. Clifford. 2010. Human papillomavirus infection in women with and without cervical cancer in Karachi, Pakistan. Br. J. Cancer. 145. Richard, E., W. van Gool, J. Hoozemans, E. An Haastert, P. Eikelenboom, A. Rozemuller, and W. van de Berg. 2010. Morphometric Changes in the Cortical Microvascular Network in Alzheimer's Disease. J. Alzheimers. Dis. 146. Richard, E., A. Carrano, J. J. Hoozemans, J. van Horssen, E. S. van Haastert, L. S. Eurelings, H. E. de Vries, D. R. Thal, P. Eikelenboom, W. A. van Gool, and A. J. M. Rozemuller. 2010. Characteristics of dyshoric capillary cerebral amyloid angiopathy. J. Neuropathol. Exp. Neurol. 69:1158. 147. Rijkaart, D. C., V. M. H. Coupe, F. J. van Kemenade, D. A. M. Heideman, A. T. Hesselink, W. Verweij, L. Rozendaal, R. H. Verheijen, P. J. Snijders, J. Berkhof, and C. J. L. M. Meijer. 2010. Comparison of Hybrid capture 2 testing at different thresholds with cytology as primary cervical screening test. Br. J. Cancer 103:939. 148. Rijkaart, D. C., J. Berkhof, F. J. van Kemenade, L. Rozendaal, R. H. M. Verheijen, S. Bulk, M. E. Herreilers, W. M. Verweij, P. J. F. Snijders, and C. J. L. M. Meijer. 2010. Comparison of HPV and cytology triage algorithms for women with borderline or mild dyskaryosis in populationbased cervical screening (VUSA-screen study). Int. J. Cancer 126:2175. 149. Roosendaal, S. D., H. E. Hulst, H. Vrenken, H. E. M. Feenstra, J. A. Castelijns, P. J. W. Pouwels, F. Barkhof, and J. J. G. Geurts. 2010. Structural and functional hippocampal changes in multiple sclerosis patients with intact memory function. Radiology 255:595. 150. Roosendaal, S. D., M. M. Schoonheim, H. E. Hulst, E. J. Sanz-Arigita, S. M. Smith, J. J. G. Geurts, and F. Barkhof. 2010. Resting state networks change in clinically isolated syndrome. Brain 133:1612. 151. Rosenberger, S., J. D.-C. Arce, L. Langbein, R. D. M. Steenbergen, and F. Rosl. 2010. Alternative splicing of human papillomavirus type-16 E6/E6* early mRNA is coupled to EGF signaling via Erk1/2 activation. Proc. Natl. Acad. Sci. U. S. A 107:7006. 152. Ruettger, A., J. Feige, P. Slickers, E. Schubert, S. Morre, Y. Pannekoek, B. Herrmann, H. de Vries, R. Ehricht, and K. Sachse. 2010. Genotyping of Chlamydia trachomatis strains from culture and clinical samples using an ompA-based DNA microarray assay. Mol. Cell Probes.


153. Saridin, C. P., P. G. H. M. Raijmakers, P. J. Slootweg, D. B. Tuinzing, A. G. Becking, and I. van der Waal. 2010. Unilateral condylar hyperactivity: a histopathologic analysis of 47 patients. J. Oral Maxillofac. Surg. 68:47. 154. Schaaij-Visser, T. B. M., J. F. Bremmer, B. J. M. Braakhuis, A. J. R. Heck, M. Slijper, I. van der Waal, and R. H. Brakenhoff. 2010. Evaluation of cornulin, keratin 4, keratin 13 expression and grade of dysplasia for predicting malignant progression of oral leukoplakia. Oral Oncol. 46:123. 155. Scheinin, I., J. Ferreira, S. Knuutila, G. Meijer, M. van de Wiel, and B. Ylstra. 2010. CGHpower: exploring sample size calculations for chromosomal copy number experiments. BMC. Bioinformatics. 11:331. 156. Schneiders, F., R. Scheper, B. von Blomberg, A. Woltman, H. Janssen, A. van den Eertwegh, H. Verheul, T. de Gruijl, and H. van der Vliet. 2010. Clinical experience with alphagalactosylceramide (KRN7000) in patients with advanced cancer and chronic hepatitis B/C infection. Clin. Immunol. 157. Scholten, K. B. J., J. J. Ruizendaal, M. Graf, T. Schoedl, D. Kramer, C. J. L. M. Meijer, S. Man, and E. Hooijberg. 2010. Promiscuous behavior of HPV16E6 specific T cell receptor beta chains hampers functional expression in TCR transgenic T cells, which can be restored in part by genetic modification. Cell Oncol. 32:43. 158. Schoonheim, M. M., J. J. G. Geurts, and F. Barkhof. 2010. The limits of functional reorganization in multiple sclerosis. Neurology 74:1246. 159. Seelaar, H., K. Y. Klijnsma, I. de Koning, A. van der Lugt, W. Z. Chiu, A. Azmani, A. J. M. Rozemuller, and J. C. van Swieten. 2010. Frequency of ubiquitin and FUS-positive, TDP-43negative frontotemporal lobar degeneration. J. Neurol. 257:747. 160. Sherpa, A. T. L., G. M. Clifford, S. Vaccarella, S. Shrestha, M. Nygard, B. S. Karki, P. J. F. Snijders, C. J. L. M. Meijer, and S. Franceschi. 2010. Human papillomavirus infection in women with and without cervical cancer in Nepal. Cancer Causes Control 21:323. 161. Shrestha, U. K., O. Karimi, J. B. Crusius, F. Zhou, Z. Wang, Z. Chen, A. A. van Bodegraven, J. Xiao, S. A. Morre, H. Wang, J. Li, and B. Xia. 2010. Distribution of peroxisome proliferatoractivated receptor-gamma polymorphisms in Chinese and Dutch patients with inflammatory bowel disease. Inflamm. Bowel. Dis. 16:312. 162. Sigmond, J., A. M. Bergman, L. G. Leon, W. J. P. Loves, E. K. Hoebe, and G. J. Peters. 2010. Staurosporine increases toxicity of gemcitabine in non-small cell lung cancer cells: role of protein kinase C, deoxycytidine kinase and ribonucleotide reductase. Anticancer Drugs 21:591. 163. Sikkens, E. C. M., T. C. M. A. Schreuder, J. Fronczek, C. J. J. Mulder, and G. Bouma. 2010. Lymphocytic myopericarditis in a patient with previously undiagnosed Crohn's disease. Am. J. Gastroenterol. 105:236. 164. Sillars-Hardebol, A. H., B. Carvalho, M. de Wit, C. Postma, P. M. is-van Diemen, S. Mongera, B. Ylstra, M. A. van de Wiel, G. A. Meijer, and R. J. A. Fijneman. 2010. Identification of key genes for carcinogenic pathways associated with colorectal adenoma-to-carcinoma progression. Tumour. Biol. 31:89. 165. Simon, B., S. Schmidt, C. Lukas, J. Gieseke, F. Traber, D. L. Knol, W. A. Willinek, J. J. G. Geurts, H. H. Schild, F. Barkhof, and M. P. Wattjes. 2010. Improved in vivo detection of cortical lesions in multiple sclerosis using double inversion recovery MR imaging at 3 Tesla. Eur. Radiol. 20:1675. 166. Sluijter, B., M. van den Hout, A. Stam, S. Lougheed, M. Suhoski, A. van den Eertwegh, M. van den Tol, P. van Leeuwen, S. Meijer, R. Scheper, C. June, T. de Gruijl, and S. Santegoets. 2010.


4-1BB-mediated expansion affords superior detection of in vivo primed effector memory CD8(+) T cells from melanoma sentinel lymph nodes. Clin. Immunol. 167. Smeets, S., M. van der Plas, T. Schaaij-Visser, E. van Veen, J. van Meerloo, B. Braakhuis, R. Steenbergen, and R. Brakenhoff. 2010. Immortalization of oral keratinocytes by functional inactivation of the p53 and pRb pathways. Int. J. Cancer. 168. Smit, E. F., A. M. Dingemans, F. B. Thunnissen, M. M. Hochstenbach, R. J. van Suylen, and P. E. Postmus. 2010. Sorafenib in patients with advanced non-small cell lung cancer that harbor K-ras mutations: a brief report. J. Thorac. Oncol. 5:719. 169. Smith, J. S., D. M. Backes, M. G. Hudgens, R. C. Bailey, G. Veronesi, M. Bogaarts, K. Agot, J. O. Ndinya-Achola, I. Maclean, W. Agingu, C. J. L. M. Meijer, S. Moses, and P. J. F. Snijders. 2010. Prevalence and risk factors of human papillomavirus infection by penile site in uncircumcised Kenyan men. Int. J. Cancer 126:572. 170. Smith, J. S., S. Moses, M. G. Hudgens, C. B. Parker, K. Agot, I. Maclean, J. O. Ndinya-Achola, P. J. F. Snijders, C. J. L. M. Meijer, and R. C. Bailey. 2010. Increased risk of HIV acquisition among Kenyan men with human papillomavirus infection. J. Infect. Dis. 201:1677. 171. Snaebjornsson, P., L. Jonasson, T. Jonsson, P. H. Moller, A. Theodors, and J. G. Jonasson. 2010. Colon cancer in Iceland--a nationwide comparative study on various pathology parameters with respect to right and left tumor location and patients age. Int. J. Cancer 127:2645. 172. Snijders, P. J. F., D. A. M. Heideman, and C. J. L. M. Meijer. 2010. Methods for HPV detection in exfoliated cell and tissue specimens. APMIS 118:520. 173. Sombekke, M., D. Arteta, M. van de Wiel, J. Crusius, D. Tejedor, J. Killestein, A. Martinez, A. Pena, C. Polman, and B. Uitdehaag. 2010. Analysis of multiple candidate genes in association with phenotypes of multiple sclerosis. Mult. Scler. 174. Spijker, S., J. Zanten, S. De Jong, B. Penninx, R. van Dyck, F. Zitman, J. Smit, B. Ylstra, A. Smit, and W. Hoogendijk. 2010. Stimulated Gene Expression Profiles as a Blood Marker of Major Depressive Disorder. Biol. Psychiatry. 175. Stahl, E. A., S. Raychaudhuri, E. F. Remmers, G. Xie, S. Eyre, B. P. Thomson, Y. Li, F. A. S. Kurreeman, A. Zhernakova, A. Hinks, C. Guiducci, R. Chen, L. Alfredsson, C. I. Amos, K. G. Ardlie, A. Barton, J. Bowes, E. Brouwer, N. P. Burtt, J. J. Catanese, J. Coblyn, M. J. H. Coenen, K. H. Costenbader, L. A. Criswell, J. B. Crusius, J. Cui, P. I. W. de Bakker, P. L. De Jager, B. Ding, P. Emery, E. Flynn, P. Harrison, L. J. Hocking, T. W. J. Huizinga, D. L. Kastner, X. Ke, A. T. Lee, X. Liu, P. Martin, A. W. Morgan, L. Padyukov, M. D. Posthumus, T. R. D. J. Radstake, D. M. Reid, M. Seielstad, M. F. Seldin, N. A. Shadick, S. Steer, P. P. Tak, W. Thomson, A. van der Helm-van Mil, I. van der Horst-Bruinsma, C. E. van der Schoot, P. L. C. M. van Riel, M. E. Weinblatt, A. G. Wilson, G. J. Wolbink, B. P. Wordsworth, C. Wijmenga, E. W. Karlson, R. E. M. Toes, N. de Vries, A. B. Begovich, J. Worthington, K. A. Siminovitch, P. K. Gregersen, L. Klareskog, and R. M. Plenge. 2010. Genome-wide association study meta-analysis identifies seven new rheumatoid arthritis risk loci. Nat. Genet. 42:508. 176. Tack, G., W. Verbeek, J. van de Water, B. von Blomberg, S. Bhola, B. Ylstra, C. Mulder, and M. Schreurs. 2010. Phenotypic and genomic analysis of an exceptional case of enteropathy associated T-cell lymphoma. Leuk. Res. 177. Tack, G., M. Wondergem, A. Al-Toma, W. Verbeek, A. Schmittel, M. Machado, F. Perri, G. Ossenkoppele, P. Huijgens, M. Schreurs, C. Mulder, and O. Visser. 2010. Auto-SCT in refractory celiac disease type II patients unresponsive to cladribine therapy. Bone Marrow Transplant.


178. Tack, G. J., W. H. M. Verbeek, M. W. J. Schreurs, and C. J. J. Mulder. 2010. The spectrum of celiac disease: epidemiology, clinical aspects and treatment. Nat. Rev. Gastroenterol. Hepatol. 7:204. 179. Tallantyre, E. C., L. Bo, O. Al-Rawashdeh, T. Owens, C. H. Polman, J. S. Lowe, and N. Evangelou. 2010. Clinico-pathological evidence that axonal loss underlies disability in progressive multiple sclerosis. Mult. Scler. 16:406. 180. Temmink, O. H., I. V. Bijnsdorp, H. J. Prins, N. Losekoot, A. D. Adema, K. Smid, R. J. Honeywell, B. Ylstra, P. P. Eijk, M. Fukushima, and G. J. Peters. 2010. Trifluorothymidine resistance is associated with decreased thymidine kinase and equilibrative nucleoside transporter expression or increased secretory phospholipase A2. Mol. Cancer Ther. 9:1047. 181. ter Weeme, M., A. B. A. Vonk, K. Kupreishvili, M. van Ham, S. Zeerleder, D. Wouters, W. Stooker, L. Eijsman, V. W. M. Van Hinsbergh, P. A. J. Krijnen, and H. W. M. Niessen. 2010. Activated complement is more extensively present in diseased aortic valves than naturally occurring complement inhibitors: a sign of ongoing inflammation. Eur. J. Clin. Invest 40:4. 182. Terhaar Sive Droste, J., F. Oort, R. van der Hulst, V. Coupe, M. Craanen, G. Meijer, L. Morsink, O. Visser, R. van Wanrooij, and C. Mulder. 2010. Does delay in diagnosing colorectal cancer in symptomatic patients affect tumor stage and survival? A population-based observational study. BMC. Cancer 10:332. 183. Terhaar Sive Droste, J., F. Oort, R. van der Hulst, H. van Heukelem, R. Loffeld, S. van Turenhout, I. Ben Larbi, S. Kanis, M. Neerincx, M. Rakers, V. Coupe, A. Bouman, G. Meijer, and C. Mulder. 2010. Higher Fecal Immunochemical Test cut-off levels: lower positivity rates but still acceptable detection rates for early stage colorectal cancers. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 184. Thurlings, R., M. Boumans, J. Tekstra, J. van Roon, K. Vos, D. van Westing, L. van Baarsen, C. Bos, K. Kirou, D. Gerlag, M. Crow, J. Bijlsma, C. Verweij, and P. Tak. 2010. The relationship between the type I interferon signature and the response to rituximab in rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum. 185. Torkildsen, O., C. Stansberg, S. M. Angelskar, E. J. Kooi, J. J. G. Geurts, P. van der Valk, K. M. Myhr, V. M. Steen, and L. Bo. 2010. Upregulation of immunoglobulin-related genes in cortical sections from multiple sclerosis patients. Brain Pathol. 20:720. 186. Tsang, C. M., G. Zhang, E. Seto, K. Takada, W. Deng, Y. L. Yip, C. Man, P. M. Hau, H. Chen, Y. Cao, K. W. Lo, J. M. Middeldorp, A. L. M. Cheung, and S. W. Tsao. 2010. Epstein-Barr virus infection in immortalized nasopharyngeal epithelial cells: regulation of infection and phenotypic characterization. Int. J. Cancer 127:1570. 187. Uiterwaal, M., W. Mooi, and S. Van Weyenberg. 2010. Metastatic melanoma of the ampulla of Vater. Dig. Liver Dis. 188. Ursum, J., M. van der Weijden, D. van Schaardenburg, A. Prins, B. Dijkmans, J. Twisk, J. Crusius, and I. van der Horst-Bruinsma. 2010. IL10 GGC Haplotype Is Positively and HLADQA1*05-DQB1*02 Is Negatively Associated with Radiographic Progression in Undifferentiated Arthritis. J. Rheumatol. 189. Vaccarella, S., G. Clifford, R. Howell-Jones, P. Snijders, and S. Franceschi. 2010. Response to: Multiple human papillomavirus genotype infections in cervical cancer progression in the study to understand cervical cancer early endpoints and determinants. Int. J. Cancer. 190. Vaccarella, S., S. Franceschi, G. M. Clifford, A. Touze, C. C. Hsu, S. de Sanjose, T. H. A. Pham, T. H. Nguyen, E. Matos, H. R. Shin, S. Sukvirach, J. O. Thomas, L. Boursaghin, J. Gaitan, P. J. F. Snijders, C. J. L. M. Meijer, N. Munoz, R. Herrero, and P. Coursaget. 2010. Seroprevalence of antibodies against human papillomavirus (HPV) types 16 and 18 in four continents: the


International Agency for Research on Cancer HPV Prevalence Surveys. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 19:2379. 191. Vaccarella, S., S. Franceschi, P. J. F. Snijders, R. Herrero, C. J. L. M. Meijer, and M. Plummer. 2010. Concurrent infection with multiple human papillomavirus types: pooled analysis of the IARC HPV Prevalence Surveys. Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 19:503. 192. Valdivia, L., G. Aguayo, A. Pruyas, P. J. F. Snijders, R. Corvalan, and R. Ferreccio. 2010. [Human papillomavirus (HPV) genotypes in cervix uterine cancer patients in a public hospital and private clinic from Santiago, Chile]. Rev. Chilena. Infectol. 27:11. 193. van Baarsen, L., C. Wijbrandts, D. Gerlag, F. Rustenburg, T. van der Pouw Kraan, B. Dijkmans, P. Tak, and C. Verweij. 2010. Pharmacogenomics of infliximab treatment using peripheral blood cells of patients with rheumatoid arthritis. Genes Immun. 194. van Baarsen, L., C. Wijbrandts, F. Rustenburg, T. Cantaert, T. van der Pouw Kraan, D. Baeten, B. Dijkmans, P. Tak, and C. Verweij. 2010. Regulation of IFN response gene activity during infliximab treatment in rheumatoid arthritis is associated with clinical response to treatment. Arthritis Res. Ther. 12:R11. 195. van Baarsen, L., C. Wijbrandts, T. Timmer, T. van der Pouw Kraan, P. Tak, and C. Verweij. 2010. Synovial tissue heterogeneity in rheumatoid arthritis in relationship to disease activity and biomarkers in peripheral blood. Arthritis Rheum. 196. van Baarsen, L. G. M., W. H. Bos, F. Rustenburg, T. van der Pouw Kraan, G. J. Wolbink, B. A. C. Dijkmans, D. van Schaardenburg, and C. L. Verweij. 2010. Gene expression profiling in autoantibody-positive patients with arthralgia predicts development of arthritis. Arthritis Rheum. 62:694. 197. van de Water, J. M. W., S. A. G. M. Cillessen, O. J. Visser, W. H. M. Verbeek, C. J. L. M. Meijer, and C. J. J. Mulder. 2010. Enteropathy associated T-cell lymphoma and its precursor lesions. Best. Pract. Res. Clin. Gastroenterol. 24:43. 198. van de Wiel, M., F. Picard, W. van Wieringen, and B. Ylstra. 2010. Preprocessing and downstream analysis of microarray DNA copy number profiles. Brief. Bioinform. 199. van den Berg, L., H. D. de Waal, J. C. Han, B. Ylstra, P. Eijk, M. Nesterova, P. Heutink, and C. A. Stratakis. 2010. Investigation of a patient with a partial trisomy 16q including the fat mass and obesity associated gene (FTO): fine mapping and FTO gene expression study. Am. J. Med. Genet. A 152A:630. 200. Van den Berg, R. M., H. Brokx, A. Vesin, J. K. Field, C. Brambilla, C. J. L. M. Meijer, G. T. Sutedja, D. A. M. Heideman, P. E. Postmus, E. F. Smit, and P. J. F. Snijders. 2010. Prognostic value of hTERT mRNA expression in surgical samples of lung cancer patients: the European Early Lung Cancer Project. Int. J. Oncol. 37:455. 201. van den Berg, R., P. Snijders, K. Grunberg, C. Kooi, M. Spreeuwenberg, C. Meijer, P. Postmus, E. Smit, and R. Steenbergen. 2010. Comprehensive CADM1 promoter methylation analysis in NSCLC and normal lung specimens. Lung Cancer. 202. van den Elsen, P., and J. McCluskey. 2010. Bringing antigens to attention: a conspiracy of genes, proteins and cells. Curr. Opin. Immunol. 203. van der Drift, M. A., B. E. A. Hol, C. H. W. Klaassen, C. F. M. Prinsen, Y. A. W. G. van Aarssen, R. Donders, J. W. J. van der Stappen, P. N. R. Dekhuijzen, H. F. M. van der Heijden, and F. B. J. M. Thunnissen. 2010. Circulating DNA is a non-invasive prognostic factor for survival in nonsmall cell lung cancer. Lung Cancer 68:283. 204. van der Horst-Bruinsma, I., and J. Crusius. 2010. New insights in understanding the pathogenesis of spondyloarthropathies. Arthritis Res. Ther. 12:102. 61 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

205. van der Meij, B., J. Langius, E. Smit, M. Spreeuwenberg, B. von Blomberg, A. Heijboer, M. Paul, and P. van Leeuwen. 2010. Oral Nutritional Supplements Containing (n-3) Polyunsaturated Fatty Acids Affect the Nutritional Status of Patients with Stage III Non-Small Cell Lung Cancer during Multimodality Treatment. J. Nutr. 206. van der Rhee, J. I., W. J. Mooi, N. A. Kukutsch, F. A. de Snoo, and W. Bergman. 2010. Iatrogenic melanoma. Comment on: Melanoma epidemic: a midsummer night's dream? Br. J. Dermatol. 162:457. 207. van der Veldt, A. A. M., E. F. I. Comans, F. B. J. M. Thunnissen, N. H. Hendrikse, E. F. Smit, and J. J. M. van der Hoeven. 2010. Re: Sarcoid-like reaction to malignancy on whole-body integrated 18F-FDG PET/CT: prevalence and disease pattern. Clin. Radiol. 65:94. 208. van der Vorst, M. J. D. L., M. C. G. Bleeker, and E. Boven. 2010. Unusual presentation of granulosa cell tumor of the ovary. J. Clin. Oncol. 28:e554-e556. 209. van der Waal, I. 2010. Potentially malignant disorders of the oral and oropharyngeal mucosa; present concepts of management. Oral Oncol. 210. van der Waal, I., and R. de Bree. 2010. Second primary tumours in oral cancer. Oral Oncol. 211. Van Dijk, A., R. A. Vermond, P. A. J. Krijnen, L. J. M. Juffermans, N. E. Hahn, S. P. Makker, L. A. Aarden, E. Hack, M. Spreeuwenberg, B. C. van Rossum, C. Meischl, W. J. Paulus, F. J. Van Milligen, and H. W. M. Niessen. 2010. Intravenous clusterin administration reduces myocardial infarct size in rats. Eur. J. Clin. Invest 40:893. 212. van Dijk, M., J. van Bezu, A. Poutsma, R. Veerhuis, A. J. Rozemuller, W. Scheper, M. A. Blankenstein, and C. B. Oudejans. 2010. The pre-eclampsia gene STOX1 controls a conserved pathway in placenta and brain upregulated in late-onset Alzheimer's disease. J. Alzheimers. Dis. 19:673. 213. van Dommelen, L., F. H. van Tiel, S. Ouburg, E. E. H. G. Brouwers, P. H. W. Terporten, P. H. M. Savelkoul, S. A. Morre, C. A. Bruggeman, and C. J. P. A. Hoebe. 2010. Alarmingly poor performance in Chlamydia trachomatis point-of-care testing. Sex Transm. Infect. 86:355. 214. Van Dongen, S., L. C. D. Wijnaendts, C. M. A. Ten Broek, and F. Galis. 2010. Human fetuses and limb asymmetry: No evidence for directional asymmetry and support for fluctuating asymmetry as a measure of developmental instability. Animal Biology 60:169. 215. Van Dongen, S., L. C. D. Wijnaendts, C. M. A. Ten Broek, and F. Galis. 2010. Human fetuses and limb asymmetry: No evidence for directional asymmetry and support for fluctuating asymmetry as a measure of developmental instability. Animal Biology 60:169. 216. Van Doorn, R., J. van Horssen, D. Verzijl, M. Witte, E. Ronken, B. van Het Hof, K. Lakeman, C. D. Dijkstra, P. van der Valk, A. Reijerkerk, A. E. Alewijnse, S. L. M. Peters, and H. E. de Vries. 2010. Sphingosine 1-phosphate receptor 1 and 3 are upregulated in multiple sclerosis lesions. Glia 58:1465. 217. van Engen-van Grunsven, A. C. H., M. C. R. F. van Dijk, D. J. Ruiter, A. Klaasen, W. J. Mooi, and W. A. M. Blokx. 2010. HRAS-mutated Spitz tumors: A subtype of Spitz tumors with distinct features. Am. J. Surg. Pathol. 34:1436. 218. van Geenen, E., M. Smits, T. Schreuder, D. van der Peet, E. Bloemena, and C. Mulder. 2010. Nonalcoholic Fatty Liver Disease Is Related to Nonalcoholic Fatty Pancreas Disease. Pancreas. 219. van Ham, S. M., K. M. Heutinck, T. Jorritsma, F. J. Bemelman, M. C. M. Strik, W. Vos, J. J. F. Muris, S. Florquin, I. J. M. Ten Berge, and A. T. Rowshani. 2010. Urinary granzyme A mRNA is a biomarker to diagnose subclinical and acute cellular rejection in kidney transplant recipients. Kidney Int. 78:1033.


220. van Horssen, J., J. Drexhage, T. Flor, W. Gerritsen, P. van der Valk, and H. de Vries. 2010. Nrf2 and DJ1 are consistently upregulated in inflammatory multiple sclerosis lesions. Free Radic. Biol. Med. 221. van Nifterik, K. A., J. van den Berg, W. F. van der Meide, N. Ameziane, L. E. Wedekind, R. D. M. Steenbergen, S. Leenstra, M. V. M. Lafleur, B. J. Slotman, L. J. A. Stalpers, and P. Sminia. 2010. Absence of the MGMT protein as well as methylation of the MGMT promoter predict the sensitivity for temozolomide. Br. J. Cancer 103:29. 222. van Noort, J., M. Bsibsi, W. Gerritsen, P. van der Valk, J. Bajramovic, L. Steinman, and S. Amor. 2010. alphaB-Crystallin Is a Target for Adaptive Immune Responses and a Trigger of Innate Responses in Preactive Multiple Sclerosis Lesions. J. Neuropathol. Exp. Neurol. 223. Van Nostrand, W. E., F. Xu, A. J. M. Rozemuller, and C. A. Colton. 2010. Enhanced capillary amyloid angiopathy-associated pathology in Tg-SwDI mice with deleted nitric oxide synthase 2. Stroke 41:S135-S138. 224. van Strien, M., B. Drukarch, J. Bol, P. van der Valk, J. van Horssen, W. Gerritsen, J. Breve, and A. van Dam. 2010. Appearance of Tissue Transglutaminase in Astrocytes in Multiple Sclerosis Lesions: A Role in Cell Adhesion and Migration? Brain Pathol. 225. van Wanrooij, R., M. Schreurs, G. Bouma, B. von Blomberg, G. Tack, W. Verbeek, and C. Mulder. 2010. Accurate classification of RCD requires flow cytometry. Gut. 226. van Wieringen, W. N., J. Berkhof, and M. A. van de Wiel. 2010. A random coefficients model for regional co-expression associated with DNA copy number. Stat. Appl. Genet. Mol. Biol. 9:Article25. 227. Veenhof, A., C. Sietses, B. von Blomberg, I. van Hoogstraten, M. Vd Pas, W. Meijerink, D. Vd Peet, M. Vd Tol, H. Bonjer, and M. Cuesta. 2010. The surgical stress response and postoperative immune function after laparoscopic or conventional total mesorectal excision in rectal cancer: a randomized trial. Int. J. Colorectal Dis. 228. Veerbeek, L., L. van de Poll-Franse, M. W. Bekkenk, W. Bergman, H. J. Hoekstra, M. L. E. A. Jansen-Landheer, W. H. J. Kruit, W. J. Mooi, E. de Vries, and H. J. van der Rhee. 2010. [Improved compliance with the 'Melanoma' treatment guideline]. Ned. Tijdschr. Geneeskd. 154:A858. 229. Veldhuijzen, N. J., P. J. Snijders, P. Reiss, C. J. Meijer, and J. H. van de Wijgert. 2010. Factors affecting transmission of mucosal human papillomavirus. Lancet Infect. Dis. 10:862. 230. Verhagen, A., J. Bulten, H. Shirango, F. Thunnissen, M. van der Drift, W. van der Bruggen, V. Tjan-Heijnen, and H. van Swieten. 2010. The Clinical Value of Lymphatic Micrometastases in Patients with Non-small Cell Lung Cancer. J. Thorac. Oncol. 231. Verwey, N. A., M. I. Kester, W. M. van der Flier, R. Veerhuis, H. Berkhof, H. Twaalfhoven, M. A. Blankenstein, P. Scheltens And, and Y. A. L. Pijnenburg. 2010. Additional value of CSF amyloid-beta 40 levels in the differentiation between FTLD and control subjects. J. Alzheimers. Dis. 20:445. 232. Vink, J., F. van Kemenade, C. Meijer, M. Casparie, G. Meijer, and D. Boomsma. 2010. Cervix smear abnormalities: linking pathology data in female twins, their mothers and sisters. Eur. J. Hum. Genet. 233. Vrenken, H., A. Seewann, D. L. Knol, C. H. Polman, F. Barkhof, and J. J. G. Geurts. 2010. Diffusely abnormal white matter in progressive multiple sclerosis: in vivo quantitative MR imaging characterization and comparison between disease types. AJNR Am. J. Neuroradiol. 31:541.


234. Waaijman, T., M. Breetveld, M. Ulrich, E. Middelkoop, R. Scheper, and S. Gibbs. 2010. Use of a collagen / elastin matrix as transport carrier system to transfer proliferating epidermal cells to human dermis in vitro. Cell Transplant. 235. Weersma, R., J. Crusius, R. Roberts, B. Koeleman, R. Palomino-Morales, S. Wolfkamp, J. HollisMoffatt, E. Festen, S. Meisneris, R. Heijmans, C. Noble, R. Gearry, M. Barclay, M. GomezGarcia, M. Lopez-Nevot, A. Nieto, L. Rodrigo, T. Radstake, A. van Bodegraven, C. Wijmenga, T. Merriman, P. Stokkers, A. Pena, J. Martin, and B. Alizadeh. 2010. Association of FcgR2a, but not FcgR3a, with inflammatory bowel diseases across three Caucasian populations. Inflamm. Bowel. Dis. 236. Weiss, J., M. L. Sos, D. Seidel, M. Peifer, T. Zander, J. M. Heuckmann, R. T. Ullrich, R. Menon, S. Maier, A. Soltermann, H. Moch, P. Wagener, F. Fischer, S. Heynck, M. Koker, J. Schottle, F. Leenders, F. Gabler, I. Dabow, S. Querings, L. C. Heukamp, H. Balke-Want, S. Ansen, D. Rauh, I. Baessmann, J. Altmuller, Z. Wainer, M. Conron, G. Wright, P. Russell, B. Solomon, E. Brambilla, C. Brambilla, P. Lorimier, S. Sollberg, O. T. Brustugun, W. Engel-Riedel, C. Ludwig, I. Petersen, J. Sanger, J. Clement, H. Groen, W. Timens, H. Sietsma, E. Thunnissen, E. Smit, D. Heideman, F. Cappuzzo, C. Ligorio, S. Damiani, M. Hallek, R. Beroukhim, W. Pao, B. Klebl, M. Baumann, R. Buettner, K. Ernestus, E. Stoelben, J. Wolf, P. Nurnberg, S. Perner, and R. K. Thomas. 2010. Frequent and focal FGFR1 amplification associates with therapeutically tractable FGFR1 dependency in squamous cell lung cancer. Sci. Transl. Med. 2:62ra93. 237. Wierda, R. J., S. B. Geutskens, J. W. Jukema, P. H. A. Quax, and P. J. van den Elsen. 2010. Epigenetics in atherosclerosis and inflammation. J. Cell Mol. Med. 14:1225. 238. Wilhelmus, M., S. van der Pol, Q. Jansen, M. Witte, P. van der Valk, A. Rozemuller, B. Drukarch, H. de Vries, and J. van Horssen. 2010. Association of Parkinson disease-related protein PINK1 with Alzheimer disease and multiple sclerosis brain lesions. Free Radic. Biol. Med. 239. Wilhelmus, M., R. Verhaar, G. Andringa, J. Bol, P. Cras, L. Shan, J. Hoozemans, and B. Drukarch. 2010. Presence of Tissue Transglutaminase in Granular Endoplasmic Reticulum is Characteristic of Melanized Neurons in Parkinson's Disease Brain. Brain Pathol. 240. Wilting, S., R. van Boerdonk, F. Henken, C. Meijer, B. Diosdado, G. Meijer, C. le Sage, R. Agami, P. Snijders, and R. Steenbergen. 2010. Methylation-mediated silencing and tumour suppressive function of hsa-miR-124 in cervical cancer. Mol. Cancer 9:167. 241. Witte, M., J. Geurts, H. de Vries, P. van der Valk, and J. van Horssen. 2010. Mitochondrial dysfunction: A potential link between neuroinflammation and neurodegeneration? Mitochondrion. 242. Wolters, V. M., B. Z. Alizadeh, M. E. Weijerman, A. Zhernakova, I. M. W. van Hoogstraten, M. L. Mearin, M. C. Wapenaar, C. Wijmenga, and M. W. J. Schreurs. 2010. Intestinal barrier gene variants may not explain the increased levels of antigliadin antibodies, suggesting other mechanisms than altered permeability. Hum. Immunol. 71:392. 243. Wu, J., B. Xia, B. von Blomberg, C. Zhao, X. Yang, J. Crusius, and A. Pena. 2010. Coeliac disease in China, a field waiting for exploration. Rev. Esp. Enferm. Dig. 102:472. 244. Wu, J., B. Xia, B. M. E. von Blomberg, C. Zhao, X. W. Yang, J. B. A. Crusius, and A. S. Pena. 2010. Coeliac disease: emerging in China? Gut 59:418. 245. Zecha, J., R. Mendes, V. Lindeboom, and I. van der Waal. 2010. Recurrence rate of keratocystic odontogenic tumor after conservative surgical treatment without adjunctive therapies - A 35-year single institution experience. Oral Oncol. 246. Zomer, A., T. Vendrig, E. S. Hopmans, M. van Eijndhoven, J. M. Middeldorp, and D. M. Pegtel. 2010. Exosomes: Fit to deliver small RNA. Commun. Integr. Biol. 3:447.


8.6

Theses

1.

B. Moraal 3D and Substraction MR imaging in Multiple Sclerosis: Improved detection of spatiotemporal disease activity VUmc Amsterdam, 12-02-2010 Promotores: prof.dr. F. Barkhof, prof.dr. C.H. Polman Co-promotores: dr. J.J.G. Geurts, dr. H. Vrenken

2.

J. de Wilde Molecular insights in cervical carcinogenesis with emphasis on hTERT VUmc Amsterdam, 25-02-2010 Promotores: prof.dr. P.J.F. Snijders, prof.dr. C.J.L.M. Meijer Co-promotor: dr. R.D.M. Steenbergen

3.

S. Roosendaal Whiter shades of grey: clinical relevance of grey matter abnormalities as visualized by MRI in multiple sclerosis VUmc Amsterdam, 15-04-2010 Promotor: Co-promotor: dr. J.J.G. Geurts

4.

D.K.Paramita Diagnostic and protective aspects of humoral immune responses to Epstein-Barr virus encoded proteins in nasopharyngeal carcinoma VUmc Amsterdam, 09-06-2010 Promotor: Prof.dr. Jaap M. Middeldorp Co-promotores: Prof.dr. Sophia M. Haryana, Prof.dr. I. Bing Tan

5.

C. Michaloglou The role of BRAFE600-induced senescence in ntumour suppression. Vumc Amsterdam, 21-06-2010 Promotores: prof. dr. W.J. Mooi, prof. dr. D.S. Peeper

6.

M.J. Overbeek Pulmonary arterial hypertension in systemic sclerosis Vumc Amsterdam, 09-09-2010 Promotores: Prof dr E.F. Smit, prof. dr B.A.C. Dijkmans Copromotor: dr K. Grünberg, dr. A. Boonstra, dr A.E. Voskuyl

7.

Wouter FW Bierman, Strengths and weaknesses of HIV protease inhibitor therapy VUmc Amsterdam, 26-10-2010. Promotor: SA Danner en prof dr RJ Scheper Copromotor: MA van Agtmael.

8.

C. Postma Chromosomal instability in pathogenesis and prognosis of colorectal cancer. VUmc Amsterdam, 12-11-2010 Promotor: prof.dr. G.A.Meijer Co-promotores: dr. B.Carvalho, dr.B. Ylstra

9.

KBJ Scholten; Adoptive transfer of tumor specific T cells for the treatment of cervical cancer: Generation of HPV specific T cells. VUmc Amsterdam, 02-12-2010. Promotor: prof dr CJLM Meijer Co-promotores: dr E Hooijberg, dr MWJ Schreurs.


8.7

Research projects

Cervical cancer Profiling of aberrant microRNA methylation events that are functionally relevant during cervical carcinogenesis Assesment of the clinical performance of the ROCHE HPV AMPLICOR test to predict high-grade cervical lesions in a population-based cervical screening program

Projectleader Snijders. P.J.F

Funding KWF

Snijders. P.J.F

Roche

Stratifying high-risk HPV positive women for risk of CIN 3 and Snijders. P.J.F cervical carcinoma by HPV transcript analysis TSLC1 silencing, a marker for risk assessment of cervical cancer Steenbergen. R

KWF

Identification and clinical validation of methylation markers for cervical adenocarcinomas and their precursor lesions Identification of miRNAs and other on ncRNAs as biomarkers for cervical cancer and assessment of their potential functional relevance in HPC-mediated transformation

Steenbergen. R

KWF

Steenbergen. R

Stichting Avanti STR

Simplified monitoring of post-treatment CIN2/3 woman by molecular testing for hrHPV and methylation markers Overeenkomst met Stichting BVO Baarmoederhalskanker zuidwest-Nederland

Steenbergen. R

KWF

Meijer. C.J.L.M.

KWF

Tailoring of (immune-)therapy in R-CHOP refractory diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL)patients Cost-effectiviness of HPV in the Netherlands

Meijer. C.J.L.M.

St. Baarm. halskanker ZWN KWF

Meijer. C.J.L.M.

ZonMw

Humavac Randomized controlled trial to evaluate self-sampling for highrisk HPV in order to increase screening-adherence in the national cervical screening program

Meijer. C.J.L.M. Meijer. C.J.L.M.

GSK IKA & GGD

Vaccinatie RIVM Health-economic modelling of prevention strategies for HPV related diseases in European Countries Health-economic modelling of prevention strategies for HPV related diseases in European Countries Schadelastreductie baarmoederhalskanker door vernieuwend beleid ten aanzien van niet-deelneemsters BVO-BHMK

Meijer. C.J.L.M. Meijer. C.J.L.M.

RIVM ZonMw

Meijer. C.J.L.M.

EU

Meijer. C.J.L.M.

Improving detection-efficiency of CIN3+ in non responderwomen that test positive for hrHPV in a self-collected sample: design of PROTHECT 3 trial

Meijer. C.J.L.M.

Achmea Gezondheidsz org St. bevolkings onderzoek midden-west

Lungcancer Projectleader Genomic profiling for risk assessment of preneoplastic Heideman. D endobronchial lesions Clinical evaluation of methylation markers for risk assessment Heideman. D of high-risk HPV-positive women for cervical cancer and its high grade precursors

Funding KWF

Evaluation of molecular sputum test diagnostic for lung cancer Colorectal and gastric cancers 3D DNA cytometry and nuclear texture analysis for grading of prostate cancer Predicting lymph node status in gastric cancer by DNA-based genomic profiling for stratifying surgical therapy Methylation for Early Coloractal Cancer Detection - MECCAD

Thunnissen. E Projectleader Belien. J

KWF Funding NIH

Meijer. G.A.

KWF

Meijer. G.A.

OMS

KWF


Increasing sensitivity for detection of high risk flat adenomas in population screening for colorectal cancer. Molecular imaging of colorectal cancer Prediction of response to drug therapy in advanced colorectal cancer based on DNA copy number profiles of primary tumors CTMM algemeen Parelsnoer Projectmanagement Medical technology assessment ICT and data analysis Personalized therapy in recurrent colorectal cancer (F2) Personalized therapy in recurrent colorectal cancer (F1) Metastatic colorectal molecular laboratory tests (E) Laboratory tests in primary colorectal cancer Molecular imaging of early stage diesease (B3) Molecular imaging of early stage diesease (B2) Molecular imaging of early stage diesease (B1) Development of screening tests for early detection of CRC (A2) Development of screening tests for early detection of CRC (A!) Early detection of colorectal cancer by faeces derived microRNA testing Datamanagement voor moleculaire vroegdiagnostiek en therapieselectie bij darmkanker Reducing CRC death in stage II carcinomas by identifying highrisk stage II cancer patients who could benefit from adjuvant chemotherapy Identification of small non-coding RNA's functionally involved in colorectal adenoma to carcinoma progression Early detection of colorectal cancer by faeces derived microRNA testing MC Gard Clinical and biological relevance of focal deletions in colorectal cancer The identification and validation of gene methylation markers for the screening, diagnosis and pharmacogenomics of carcinomas, in particular lung and cervical carcinomas

Meijer. G.A.

KWF

Meijer. G.A. Meijer. G.A.

Philips KWF

Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A. Meijer. G.A.

CTMM Parelsnoer CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM CTMM KWF

Meijer. G.A. Meijer. G.A.

Stichting Avanti STR inteRNA

Meijer. G.A.

inteRNA

Meijer. G.A.

inteRNA

Ylstra. B Ylstra. B

EU Stichting Avanti STR KWF

Ylstra. B

Identification of Chromosmal Aberrations driving metastatic Colorectal Cancer Development Tumorimmunology Towards adjuvant immunotherapy for squamous cell carcinoma Molecular targeting of intracellular proteins in cancer (MTIPC) EBV related cancers Early detection of primary and recurrent nasopharyngeal carcinoma (NPC) using (anti-) EBV based tumor markers and options for using photodynamic therapy (PDT) in the treatment of local disease

Ylstra. B

Systemic Th1/Th2 immune perturbations and risk for classical Kaposi Sarcoma

Middeldorp. J.M.

Building and sustaining laboratory facilities for cancer diagnostics, genetics and immunology in Yogyakarta and Jakarta and implementation of standardisation of diagnostic procedures

Middeldorp. J.M.

Projectleader Hooijberg. E Hooijberg. E Projectleader Middeldorp. J.M.

St. Sacha Swarttouw Funding KWF VICI Funding KWF

Research Tringle Institute KWF


Epstein-Barr Virus (EBV) based Sero-Molecular Screening for early-stage nasopharyngeal cancer (NPC) detection in high risk population in Yogyakarta

Middeldorp. J.M.

Nuffic

The technology and product for improved antibody therapeutics Middeldorp. J.M.

Senter Novem

Role of the soluble viral BARF1 oncoprotein in Epstein-Barr virus-driven carcinogenesis and its functional inhibition by antibodies

Middeldorp. J.M.

KWF

Physiological role of EBV-LMP1 in MHC-II+exosomes for tumor immune escape across the immunological synaps: Implications for prognosis and immunotherapy

Middeldorp. J.M.

KWF

Early pathogenesis and intervention in Epstein-Barr virus (EBV) driven post-transplant lymphoproliferative disease (PTLD) in stem cell (SCT) and solid organ transplant (SOT) recipients

Middeldorp. J.M.

KWF

Prognostic monitoring of NPC treatment and realising a second center for NPC-expertise in Indonesia Building and sustaining laboratory facilities for cancer diagnostics, genetics and immunology in Yogyakarta and Jakarta and implementation of standardisation of diagnostic procedures New therapy for Epstein-Barr virus driven tumours by targeting the virus itself EBV-MicroRNA containing exosomes: Trojan vesicles carrying hostile message Melanoma

Middeldorp. J.M.

KWF

Middeldorp. J.M.

KWF

Middeldorp. J.M.

ZonMw

Pegtel. M

ZonMw

Projectleader

Funding

The anoikis suppressor TrKB as a target for novel anti-cancer argents Brain tumors

Mooi. W

EU

Projectleader

Funding

Networking between European Expertise Centres for Retinoblastoma and the indonesian Center of Expertise for retinoblastoma

Valk van der. P

KWF

Neurodegenerative disorders Identification of target kinases for drug therapy in AD

Projectleader Hoozemans. J

Design of Small Molecular Terapeutics for the Treatment of Alzheimer's based on the Discovery of Innovative Drug Targets

Rozemuller. J.M.

Funding St. Alzheimer Onderzoek EU

Blood-brain barrier alternations and capillary amyloid angiopathy Blood-brain barrier alternations and capillary amyloid angiopathy 2 Folding, production and assembly of viral complexes for high resolution structure analysis Bayesian statistics and Bioinformatics for Biomarker validation using Biobanks in Alzheimer's Disease The Unfolded Protein Response in the pathogenetic cascade of Alzheimer's disease White matter disorders / MS

Rozemuller. J.M.

Autoimmunity to axonal and neuronal antigens in chronic neurological disease Autoantobodies to neurofilaments in the pathogenesis of axonal damage and grey matter pathology in MS natural control of inflammation in preactive Multiple Sclerosis lesions

Vies vd. S

St. Alzeheimer Onderzoek St. Alzeheimer Onderzoek NWO

Vies vd. S

Agentschap NL

Hoozemans. J

ZonMw

Projectleader

Funding

Amor. S Amor. S

DANA Foundation MS stichting

Amor. S

EU

Rozemuller. J.M.


Histopathology of the grey matter in MS Rationale for the use of small molecule inhibitors that target epigenetic regulators in the treatment of multiple sclerosis Mitochondriale dysfunctie in multiple sclerose Programma subsidie 05-538c Recreating MS lesions in vitro using human brain slice cultures Cardiovascular Pathology Elucidation of the machanisms of NOX2-induces diabetic cardiomyopathy: development of a GFP-NOX2 knock-in mouse model for diabetes research

Boe. L Elsen vd. P

MS stichting MS stichting

Valk van der. P Valk van der. P Valk van der. P Projectleader Niessen. J.W.

MS stichting MS stichting MS stichting Funding Diabetes Fonds

The Mechanism of vein graft failure in diabetes: new target(s) of Niessen. J.W. therapy

Inflammatory disease profiling Curing autoimmune disease. A translational approach to autoimmune diseases in the post-genomic era using inflammatory arthritis and myositis as prototypes and learning examples Functional Genomic Approaches Targeting Arthritis On the role of the myofibroblast-like synoviocyte in angiogenesis in rheumatoid arthritis Functional genomics analysis towards the identification of disease pathways and classifiers in multiple sclerosis Functional genomics towards the elucidation of pathogenesis of rheumatoid arthritis Cross-talk between TNF and IFN in rheumatic arthritis Understanding the molecular basis of the differentioal INFB response in relapsing remitting MS Immunogenetics InfoBioMed The contribution of molecular epidemiology and immunogenetics to understand Chlamydial disease Development of a new DNA array-based diagnostic system (IBDchip) to predict clinical course, development of complications, and response to therapy in patients with inflammatory bowel disease (IBD The contribution of molecular epidemiology and host-pathogen genomics to understand Chlamydia trachomatis disease

Projectleader Verweij. C

Georgian National Institute of Medical Research Funding

Verweij. C Verweij. C

EU Reumafonds

Verweij. C

MS stichting

Verweij. C

Senter Novem

Verweij. C Verweij. C

Reumafonds MS stichting

Projectleader Crucius. B Morre. S.A.

Funding EU/InfoBiomed NWO

Morre. S.A.

EU

Morre. S.A.

EU


Bijlage 1 MLO / HLO stages en rondleidingen einddatum stagejaar

studiejaar

soort stage

naam

school naam

studierichting

definitieve stageopdracht

31-05-2010

4e jaar

4e jaar afstudeerstage

H. Amini

HS INHolland

B&M

31-05-2010

4e jaar


M. van Moorsel

HS INHolland

B&M

31-05-2010

4e jaar


M. van Zijp

HS INHolland

B&M

31-05-2010

4e jaar


L. Holtman

HS INHolland

B&M

31-01-2010 31-01-2010 31-01-2010 31-01-2010 31-01-2010 31-01-2010 31-01-2010 31-01-2010 31-05-2010

3e jaar 3e jaar 3e jaar 3e jaar 3e jaar 3e jaar 3e jaar 3e jaar 4e jaar

PROH opdracht PROH opdracht PROH opdracht PROH opdracht PROH opdracht PROH opdracht PROH opdracht PROH opdracht 4e jaar afstudeerstage

B. Sotthewes Y. van Helsdingen W. Kooyman T. van Leusden R. Schreuder J. Houtzager S. Krumpelman J. Roos S. Rampersad

HS Leiden HS Leiden HS Leiden HS Leiden HS Leiden HS Leiden HS Leiden HS Leiden HS Leiden

Cyto/Histo

30-06-2010

4e jaar


N. Makazii

HS Leiden

Cyto/Histo

31-12-2010

4e jaar


M. Ammerlaan

HS van Arnhem Nijmegen

Cyto/Histo

19-01-2010

3e jaar

Kwaliteit Minor

J. Rodriguez

HS Leiden

MI1 Immuunfuncties bij tumorpatiënten MPA2 Identificatie en karakterisering van biomerkers voor vroegdetectie van longkanker ALZ1 Amyloid geassocieerde factoren in Alzheimer hersenweefsel APO1 Detectie van apoptose gerelateerde eiwitten in lymfomen PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht PROH Stage opdracht MI1 Immuunfuncties bij tumorpatiënten ICAR4 Rol van NAPDH oxidase in hypertrofe hartspiercellen CYT1 Kwaliteitsborging en evaluatie van cytologische criteria Minor Kwaliteit


einddatum stagejaar

studiejaar

soort stage

naam

school naam

studierichting


30-06-2010

3e jaar

3e jaar stage

S. Sulchan

HS Utrecht

B&M

30-06-2010

3e jaar

3e jaar stage

T. Schaddenhorst

HS INHolland

Medisch

01-03-2010 30-06-2010

4e jaar 4e jaar

4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage

W-M. Liu D. Stefansdottir

HS van Arnhem Nijmegen Forensic sciences Leeuwarden

Bio-Informatica Forensisch

31-08-2010

4e jaar


M. Tibbesma

HS Life Sciences Leeuwarden

B&M

16-07-2010

4e jaar


L. Wissenburg

Saxion Hogeschool Deventer

B&M

EBV1 Moleculaire analyse van de humorale immuunrespons tegen Epstein Barr virus tumor ge-associeerde eiwitten APO1 Detectie van apoptose gerelateerde eiwitten in lymfomen MA1 Micro Array FOPA Forensische Pathologie IMG1 Immunogenetica van infectieziekten: de rol van omgevings, bacteriële-virale en gastheer (genetisch) factoren in de gevoeligheid voor en beloop van infecties EBV1 Moleculaire analyse van de humorale immuunrespons tegen Epstein Barr virus tumor geassocieerde eiwitten

12-05-2010 02-07-2010

2e jaar 3e jaar

2e jaar stage Minor Immunologie

U. Aydin W. Kooyman

HS Utrecht HS Leiden

Duale opleiding Cyto/Histo

10-06-2010 31-01-2011

1e jaar 3e jaar

Snuffelstage 3e jaar stage

I. Korkmaz N. Alkaduhimi

HS Leiden HvA Forensisch

Forensisch

31-01-2011

3e jaar

3e jaar stage

B. van Wijnen

HS INHolland

Medisch


APO1 Detectie van apoptose gerelateerde eiwitten in lymfomen Beroep oriëntatie FOPA Forensische Pathologie APO1 Detectie van

einddatum stagejaar

studiejaar

soort stage

naam

school naam

studierichting

31-01-2011

4e jaar


M. Wahedi

HS INHolland

Biochemie

31-01-2011

4e jaar


W. Kooyman

HS Leiden

Cyto/Histo

28-02-2011 31-05-2011

4e jaar 4e jaar

4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage

S. Rodenburg R. Wester

HS van Arnhem Nijmegen HS Leiden

Bio-Informatica Moleculair

15-05-2011

4e jaar


K. Jansen

HS INHolland

B&M

15-05-2011

4e jaar


R. Amirthalingam

HS INHolland

B&M

15-05-2011

4e jaar


K. Groot

HS INHolland

B&M

15-05-2011

4e jaar


L. Mol

HS INHolland

30-06-2010

4e jaar


C. van der Molen

HS INHolland


B&M

definitieve stageopdracht apoptose gerelateerde eiwitten in lymfomen EBV4 Het ontsnappen van Epstein-Barr virus (EBV) aan het immuunsysteem TP2 Expressie van celcyclusregulatiegenen in ovariumcarcinomen MA1 Micro Array TPE1 Identification of CIN-related genes in colorectal cancer progression ICAR4 Rol van NAPDH oxidase in hypertrofe hartspiercellen MI1 Immuunfuncties bij tumorpatiënten APO1 Detectie van apoptose gerelateerde eiwitten in lymfomen EBV1 Moleculaire analyse van de humorale immuunrespons tegen Epstein Barr virus tumor ge-associeerde eiwitten HPV4 Valideren van de methylerings markers CADM1, MAL, en mir124 in HPV positieve vrouwen van verschillende nietwesterse landen

einddatum stagejaar

studiejaar

soort stage

naam

school naam

studierichting


31-05-2011

4e jaar


C. Wassenaar

HS Leiden

Cyto/Histo

31-05-2011

4e jaar


K. Hoogendoorn

HS Leiden

Cyto/Histo

CYT1 Kwaliteitsborging en evaluatie van cytologische criteria MS1 Pathologie van het ruggenmerg in multiple sclerosis en andere neurodegeneratieve aandoeningen

01-04-2010 29-01-2010 01-06-2010 01-04-2010 01-06-2010 01-06-2010 01-04-2010 01-04-2010 01-07-2010 01-07-2011 31-01-2011 21-04-2011 09-12-2010

3e jaar 3e jaar 3e jaar 4e jaar 4e jaar 4e jaar 1e jaar 1e jaar 2e jaar 4e jaar 4e jaar 3e jaar 1e jaar

3e jaar stage Niveau 3 stage 3e jaar stage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 4e jaar afstudeerstage 1e jaar stage 1e jaar stage 2e jaar stage 4e jaar afstudeerstage Niveau 3 stage 3e jaar stage Snuffelstage

M. Kunst B. Roozendaal S. Groenendijk M. Herbert A. Najafi A. Scheele J. Tjon-Affo J-A.I. Botter W. Au M. Kunst A. Everaerts W. Au 4 leerlingen

ROC Amsterdam ROC Amsterdam ROC Leiden ROC Midden Nederland Utrecht ROC Leiden ROC Midden Nederland Utrecht ROC Amsterdam ROC Amsterdam ROC Amsterdam ROC Amsterdam ROC Amsterdam ROC Amsterdam ROC Amsterdam

Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo

Rondleiding Rondleiding Rondleiding Rondleiding Rondleiding Rondleiding Rondleiding Rondleiding

A. van Doorn K. Goossen J. Oeyen groep studenten H. Meegdes groep Zorg groep studenten 4 studenten

Niveau 3 stage

Snuffelstage Snuffelstage Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo Cyto/Histo

4e jaar stage Niveau 3 stage Snuffelstage

Rondleidingen 15-01-2010 01-04-2010 01-04-2010 09-04-2010 24-08-2010 21-09-2010 30-09-2010 27-10-2010

2e jaar 1e jaar

HS Leiden HS Leiden HS Leiden ASA HS INHolland KL. Chemie Vumc


verzorgenden Kl Chemie

Omscholen Beroep oriëntatie Beroep oriëntatie Beroep oriëntatie Omscholen Beroep oriëntatie Beroep oriëntatie Snuffelstage

Bijlage 2 Wetenschappelijke stages Wetenschappelijke stages 2010 Stage op unit

Begeleider

Cardiovasculair Cardiovasculair

Goot vd, F. / Niessen, Hunssen, Joën H. Hahn, N. Drost, Maurica

Stage

Cardiovasculair Cardiovasculair Cardiovasculair

Krijnen, P. Krijnen, P. Krijnen, P.

Stage Stage Stage

Cardiovasculair

Naaijkens, B.

Cardiovasculair Cardiovasculair

Niessen, H. Niessen, N. / Begieneman, M. Greijer, A. Greijer, A. Greijer, A. Hoebe, E.

EBV (Immunologie) EBV (Immunologie) EBV (Immunologie) EBV (Immunologie)

EBV (Immunologie) Hoebe, E. EBV (Immunologie) Pegtel, M. EBV (Immunologie) Pegtel, M. EBV (Immunologie) Pegtel, M. EBV (Immunologie) Verweij, F. Extern, NKI Forensische Pathologie Forensische Pathologie Forensische Pathologie Immuno

Barbé, E. Goot vd, F. Goot vd, F. Goot vd, F.

Naam

Studie

Master Forensic Science Cardiovascular Res. Master Hoogeveen, Ruben BMW Kellany, N. BMW Valent, Erik Cardiovascular Res. Master Kroese, Nancy MSC Biomedical Sciences Rauturier, Camille Geneeskunde Alkaduhimi, Nour Master Forensic Science Weijer, Ruud Master Oncology Paauw, Nina BMW Nobis, Max Master Oncology Autar, Samantha MSC Biomedical Sciences Sivanathan, BMW Archana Abels, Erik BMW Groen, Florence Biologie, Leiden de Weijer, Ruud Master Oncology Surandran, Ranya Preethi Roemer, Marti Gezondheid en leven Korhmaz, Ibrahim Master Forensic Science Stefansdottir, Master Forensic Dagmar Science Wolbers, Esther BMW

Immuno Immunogenetica Immunologie Immunologie Immunologie

Santegoeds, S. / Gruijl d, T. Thunnissen, E. Ouburg, S. Hoogstraten v, I. Hooijberg, E. Scholten,K.

Immunologie

Schreurs, M.

Mens, Leonieke van Al-Nahi, S. Oud, Elise Kosten, Ilona Shamier, Marc Waardenburg, Indra Al, Marjon

Inflammatory Profiling Inflammatory Profiling Lymfoomgroep Micro array

Wesseling, J.

Wagemans, Cindy

Vosslamber, S.

Edis, Sepo

Cillessen, S. Smeets, S. / Krijgsman, O.

Shahidi, Deeba Wing-Man Liu

Stage/ scriptie Stage

Stage Stage Stage Scriptie Stage Stage Stage Stage Stage Stage Stage Stage Stage Stage Stage Stage

Geneeskunde

Stage

Geneeskunde BMW MSC Immunology Geneeskunde MSC Immunology

Stage Stage Stage Stage Stage

Master Forensic Science BMW

Stage

MSC Biomedical Sciences BMW Hogeschool Arnhem en Nijmegen

Stage

Stage

Stage Stage


Wetenschappelijke stages 2010 Micro Array Moleculaire PA

Ylstra, B. Thunnissen, E.

Moleculaire pathologie Moleculaire Pathologie Moleculaire Pathologie Moleculaire Pathologie Neuropathologie Neuropathologie Neuropathologie

Bierkens, M. / Steenbergen, R. Wilting, S. / Steenbergen, R. Boerdonck v, R. / Heideman, D. Snellenberg, S. / Steenbergen, R. Amor, S. Amor, S. Amor, S.

Neuropathologie

Rozemuller, A. / Flier vd, W. Sar vd, B. Witte, M.

Neuropathologie Neuropathologie Neuropathologie Orale Pathologie Pathologie Tumor Profiling Tumor Profiling Tumor Profiling Tumor Profiling Tumor Profiling Tumor Profiling

Peyrot, Wouter Claushuis, Michelle Boer, Sabrina

Geneeskunde BMW

Stage Stage

BMW

Stage

Verlaat, Wina

Master Oncology

Stage

Nijen, van Lisa

Bachelor BMW

Stage

Bach, Sander

Bachelor BMW

Stage

Dimitar, Tasev Arends, Kristel Dimitar, Tasev

BMW BMW MSC Biomedical Sciences BMW UvA

Stage Stage Stage

BMW Master Neurosciences

Stage Stage

BMW Master Oncology Geneeskunde Master Oncology Master Oncology Geneeskunde Master Oncology

Stage Stage en scriptie Stage Stage Stage Stage Stage

Oncology

Stage

Master Oncology

Stage

Klaver, Roel

Verburg, Rutger Veluw, Susanne van Witte, M. Vreeman, K Bloemena, E Olderen, Marjolein van Mooi, W.J. Chandeck, C Carvalho, B Vriend, Lianne Fijneman, R. Lavaei, Mehrdad Grieken v, N. Aalst, Marielle van Hoekstra, O. / Goos, Hiemstra, J. Annemieke Voorham, R. / Janssen, Jerry Bosch, L. Wit d, M./ Fijneman, Smit, Fiona R.

Stage


Bijlage 3 Personeel Pathologie 2010 Pathologen Prof. dr. G.A. Meijer, hoogleraar gastroenterologische pathologie, afdelingshoofd Mw. dr. E. Barbé, operationeel manager patiëntenzorg Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie Mw. prof. dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie Prof. dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs Mw. dr. J.M. Rozemuller, hoogleraar neuropathologie Prof. dr. P. Wesseling, neuropatholoog (per 1-10-2010) Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar Mw. dr. M. Bleeker, klinisch patholoog Dr. G. Brutel de la Rivière, klinisch patholoog Mw. dr. C.C. Flohil, klinisch patholoog Mw. dr. E.H. Jaspars, UD, klinisch patholoog consulent, dermatopathologie Dr. W. Kamphorst, neuropatholoog Dr. F. van Kemenade, klinisch patholoog Dr. F.R.W. van de Goot, klinisch patholoog Mw. dr. N. van Grieken, klinisch patholoog Mw. K Grünberg, klinisch patholoog Dr. A.H. van Hattum, klinisch patholoog Mw. drs. E.A. Neefjes-Borst, klinisch patholoog (per 15-9-2010) Dr. F.B.J.M. Thunnissen, klinisch patholoog Drs. J.P. van der Voorn, klinisch patholoog Dr. L. Rozendaal, klinisch patholoog Arts-assistenten in opleiding tot patholoog Mw. drs. M. Bugiani Mw. dr. N.W.J. Bulkmans Mw. dr. M. B. Diosdado Calvo Mw. Drs. J. Fronczek Drs. M. de Gast (einde opleiding 1-10-2010) Drs. M. Gök Mw. E.G.H. Hui Mw. dr. M.W. Koudstaal (per 1-10-2010) Mw. drs. I.P.E.D. Kümmerlin Dr. P. Lefesvre (einde opleiding 15-9-2010) Drs. C. Meischl Mw. dr. J.J.F. Muris Drs. A. Navabifard Jahromi Drs. M.J. Oedayrajsingh Varma Mw. drs. A.A. Out (per 1-09-2010) Drs. P. Snaebjörnsson Drs. M. Wind (einde opleiding 1-9-2010) Medisch immunologen Mw. dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie Mw. dr. I.W.M. Hoogstraten, medisch immunoloog Dr. M.W. J. Schreurs, medisch immunoloog (tot 1-10-2010) Medisch immunologen in opleiding Dr. H.J. Bontkes (per 1-12-2010) Dr. K.A. Gelderman (per 1-10-2010)


Researchline Oncological research Cervical cancer Projectleiders Prof. dr. P.J.F. Snijders, hoogleraar, moleculair bioloog Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar Mw. dr. M. Bleeker, klinisch patholoog Dr. F. van Kemenade, klinisch patholoog Dr. L. Rozendaal, klinisch patholoog Mw. dr. D.A.M. Heideman, klinisch bio-academisch medewerker Mw. dr. R.D.M. Steenbergen, universitair hoofddocent Postdocs Dr. A.T. Hesselink, wetenschappelijk onderzoeker B Mw. drs. S.M. Wilting, wetenschappelijk onderzoeker A Promovendi Mw. drs. R. van Baars, arts onderzoeker (per 1-4-2010) Mw. ir. M. Bierkens, onderzoeker in opleiding Mw. M.G. Dijkstra, arts onderzoeker Mw. F.E. Henken, promovendus Mw. drs. M. Kocken, arts onderzoeker (tot 1-12-2010) Mw. drs. J. Louwers, arts onderzoeker (tot 1-4-2010) Mw. J. van der Marel, arts onderzoeker Mw. M. Moller, onderzoeker in opleiding RIVM Mw. drs. D. Rijkaart, wetenschappelijk onderzoeker Mw. M. Scherpenisse, onderzoeker in opleiding RIVM Mw. D.M. Schütze, onderzoeker in opleiding Mw. S. Snellenberg, onderzoeker in opleiding Mw. L.M.A. de Strooper, onderzoeker in opleiding (per 1-12-2010) Mw. drs. M.H. Uijterwaal, arts onderzoeker (per 1-4-2010) Mw. A. Zaal, arts onderzoeker (tot 1-4-2010) Mw. drs. V. M.J. Verhoef, arts onderzoeker (per 1-4-2010) Mw. F.M.L. de Groen, onderzoeker in opleiding (per 1-10-2010) Mw. drs. H. F. van Thuijl, wetenschappelijk onderzoeker (per 1-10-2010)

Lung cancer Projectleiders Prof. dr. P.J.F. Snijders, hoogleraar, moleculair bioloog Dr. F.B.J.M. Thunnissen, klinisch patholoog Mw. dr. D.A.M. Heideman, klinisch bio-academisch medewerker Promovendi R.A.A. van Boerdonk msc, wetenschappelijk onderzoeker Mw. A.J. Hubers, wetenschappelijk onderzoeker

Colorectal and gastric cancer Projectleiders Prof. dr. G.A. Meijer, hoogleraar gastroenterologische pathologie, Mw. dr. N. van Grieken, klinisch patholoog Dr. J.A.M. Belien, informaticus R.J.A. Fijneman, wetenschappelijk onderzoeker C Mw. dr. B. Pinto Morais de Carvalho, wetenschappelijk onderzoeker C Dr. B. Ylstra, coördinator micro array Postdocs Dr. S.J. Smeets, wetenschappelijk onderzoeker B Dr. ir. M.A. van der Wiel, coördinator genomics, data analist


Promovendi D.L.S. Sie, wetenschappelijk onderzoeker Mw. drs. L..J.W. Bosch, promovendus J.A.C.M. Goos, onderzoeker in opleiding Mw. drs. J.C. Haan, onderzoeker in opleiding Mw. drs. R. Díaz-López, wetenschappelijk onderzoeker (per 1-2-2010) Q.J.M. Voorham msc, onderzoeker in opleiding O. Krijgsman, onderzoeker in opleiding Mw. L.M. Timmer, onderzoeker in opleiding Mw. drs. H. F. van Thuijl, wetenschappelijk onderzoeker (per 1-10-2010)??????

Lymphomas Projectleiders Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar Mw. dr. S.A.G.M. Cillessen, wetenschappelijk onderzoeker

Tumorimmunology Projectleiders Prof. dr. R.J. Scheper, hoogleraar experimentele pathologie Dr. E. Hooijberg, universitair hoofddocent Postdoc Dr. G. Scheffer, wetenschappelijk onderzoeker Promovendi Mw. K.B.J. Scholten, wetenschappelijk onderzoeker A (tot 1-7-2010) Mw. A.W. Turksma, onderzoeker in opleiding

EBV related cancers Projectleider Prof. dr. J.M. Middeldorp, EBV immunologie/pathogenese Postdocs Mw. A.E. Greijer, wetenschappelijk onderzoeker A Dr. D.M. Pegtel, wetenschappelijk onderzoeker B Promovendi Mw. ing. E. Hoebe, onderzoeker in opleiding F.J. Verweij, onderzoeker in opleiding

Head and neck tumors Projectleiders Mw. prof. dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie Prof.dr. I. van der Waal

Melanoma Projectleiders Prof. dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs Prof.dr. D. Peeper, hoogleraar Functionele Oncogenomica

Brain tumors Projectleiders Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie


Prof. dr. P. Wesseling, neuropatholoog (per 1-10-2010)

Researchline Neuropathology Neurodegenerative disorders Projectleiders Mw. dr. J.M. Rozemuller, hoogleraar neuropathologie Mw. Prof. dr. S.M. van der Vies, hoogleraar neuropathologie Postdocs Dr. J.J.M. Hoozemans, wetenschappelijk onderzoeker B Promovendi Mw. A. Carrano, onderzoeker in opleiding Mw. I. Idriss msc, onderzoeker in opleiding

White matter disorders / MS Projectleiders Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie Mw. prof. dr. S. Amor, universitair hoofddocent Prof. dr. P.J. van den Elsen, hoogleraar experimentele pathologie Postdoc Dr. J.J.G. Geurts, universitair docent B (tot 1-11-2010) Promovendi E.J. Kooi, onderzoeker in opleiding P.G. Nijland, onderzoeker in opleiding (per 1-10-2010) M.E. Witte, onderzoeker in opleiding S. Singh, onderzoeker in opleiding (per 1-10-2010) Mw. drs. B.J. van der Star (per 1-2-2010)

Researchline Cardiovascular pathology Cardiovascular inflammation Projectleiders Prof. dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar cardiovasculaire pathologie Dr. F.R.W. van de Goot, klinisch patholoog Postdoc Dr. P.A.J. Krijnen, wetenschappelijk onderzoeker A Promovendi Mw. N.E. Hahn, onderzoeker in opleiding Drs. K. Kupreishvili, promovendus (tot 1-7-2010)

Wound healing Projectleiders Prof. dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar cardiovasculaire pathologie Dr. F.R.W. van de Goot, klinisch patholoog Postdoc Dr. P.A.J. Krijnen, wetenschappelijk onderzoeker A

Pulmonary hypertension 79 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Projectleider Mw. K Grünberg, klinisch patholoog

Researchline Immunopathogenesis Inflammatory disease profiling Projectleiders Prof. dr. C.L. Verweij, hoogleraar Promovendi Mw. drs. Ing. Stahlecker-Vosslamber, wetenschappelijk onderzoeker Mw. M. Blits, onderzoeker in opleiding Drs. S. Gross, onderzoeker in opleiding (per 15-8-2010) Mw. T.D. de Jong, onderzoeker in opleiding (per 1-2-2010) Drs. A. de Ridder, wetenschappelijk onderzoeker (per 1-10-2010) F.J. Verweij, onderzoeker in opleiding

Immunoprofiling Projectleiders Mw. dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie Mw. dr. I.W.M. Hoogstraten, medisch immunoloog Dr. M.W. J. Schreurs, medisch immunoloog (tot 1-10-2010) Immunogenetics Projectleiders Dr. S.A. Morré, universitair hoofddocent Postdocs Dr. J.B.A. Crusius, wetenschappelijk onderzoeker A Dr. S. Ouburg, wetenschappelijk onderzoeker A


Technisch ondersteunend personeel Sector 1 H.W. van Aalst, coördinerend hoofdanalist sector 1 Cytologie Mw. J.P. Breijer, hoofdanalist (tot 1-3-2010) Mw. M. Baloche, senior kernanalist Mw. A. Bieze, medisch administratief medewerkster Mw. W.L. Bijtjes, senior kernanalist (FPU 1-9-2010) Mw. K. Comes, kernanalist Mw. S.J.C. de Geus, kernanalist R. Koning, kernanalist Mw. P. keuken, kernanalist Mw. M.J.W. Ouwerkerk, kernanalist Mw. S. Wolters, senior kernanalist Histotechniek Mw. P.E.T. Scholten, senior hoofdanalist Mw. C. Alferink, kernanalist Mw. K. van Beelen, kernanalist E. Coosen, kernanalist W. Dekker, senior kernanalist Mw. C.E. van der Feen, kernanalist A. van der Grijn, researchanalist H.M.A.M. Ketelaars, senior kernanalist Mw. M. Mentar, kernanalist Mw. C.J.L. Meyer, kernanalist (per 1-9-2010) Mw. J.E. Pankras, kernanalist Mw. M. van Roijen, kernanalist Mw. M.N. Sahtoe, kernanalist Mw. J.A.M. Scheerman, kernanalist N.P. Smoor, kernanalist N. Snoijs, kernanalist Mw. K. Zouggari-Achkari, senior kernanalist Electronenmicroscopie J.M. Fritz, kernanalist Obductie Mw. A.G. van Berkom-Bakker, obductie-assistent P. Kraaijeveld, obductie-assistent F.A. Oldert , obductie-assistent Mw. A.C.N. Ranzijn, obductie-assistent R.W. Vos, leidinggevend obductie assistent Medische Fotografie R.R. Otsen, medisch fotograaf / beeldbewerker J.T. van Veldhuisen, medisch fotograaf / beeldbewerker/manager Patiëntensecretariaat Mw. M. Ostendorf, hoofd patiëntensecretariaat (per 1-1-2010) Mw. R. Baron, med. administratief medewerker (tot 1-8-2010) Mw. S.R. Gopal, med. administratief medewerkster Mw. E. J. den Hollander (per 1-7-2010) Mw. C.R. Koetsier, med. administratief medewerkster Mw. A.A. Kraaijeveld, med. administratief medewerkster (tot 1-5-2010) Mw. J.M. Kuhn, med. administratief medewerkster Mw. S. van der Meer, administratief medewerkster (per 1-7-2010) MW. N. M. Meijer, med. administratief medewerkster Mw. M.E. van Meurs, med. administratief medewerkster 81 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Mw. J.M. Vredeman, med. administratief medewerkster

Sector 2 A. Kromhout, coördinerend hoofdanalist sector 2 Medische Immunologie/Celbiologie Mw. J. Reijm, hoofdanalist Mw. S. Tonouh-Aajoud, kernanalist Mw. P. Bonnet, researchanalist J. de Groot, researchanalist Mw. H. van den Heuvel, researchanalist Mw. J. Hollander, kernanalist Mw. J.G. Kruiswijk, kernanalist (tot 1-9-2010) Mw. J.R. Scheick, kernanalist (per 1-10-2010) Mw. A.G.M. Stam, senior researchanalist Mw. H.C. Windműller-Borgdorff, kernanalist Mw. drs. J.J. Ruizendaal, senior researchanalist Immunogenetica R. Heijmans, researchanalist Mw. J. Pleijster, senior researchanalist EBV groep Mw. S.A.W.M. Veldt- Verkuylen, researchanalist Mw. ing. M.A.J. van Eijndhoven, researchanalist Mw. S. Fleig, researchanalist (tot 1-3-2010) Ing. E.M. Hopmans, researchanalist Mw. drs. H. Juwana, researchanalist Immunohistochemie Mw. ing. M.D. Ramkema, senior hoofdanalist U. Baylan, researchanalist (per 1-4-2010) Mw. D.W. Diermen - van den Berg, reserachanalist Mw. A.E.A. van der Grijn, researchanalist Mw. M.J. Hijmering, researchanalist P.C. Kortman, senior researchanalist R. Kragten, researchanalist (tot 1-2-2010) Mw. drs. A.M. Leonhart, senior kernanalist Mw. L.M. Moesbergen, researchanalist Mw. R.A.L. Remesar, kernanalist (tot 1-11-2010) Mw. A.R. Verlaan, researchanalist W. Vos, onderzoeksmedewerker Mw. M.J. van Zijp, kernanalist (per 1-11-2010) Neuropathologie Mw. M. Jacobs, senior kernanalist Mw. I.M. Vent, kernanalist W.H. Gerritsen, researchanalist D.C. Hondius, researchanalist Mw. E.S. van Haastert, senior researchanalist

Sector 3 R.E. van Andel, coördinerend hoofdanalist sector 3 Moleculaire Pathologie Dhr. R. Pol, senior hoofdanalist Mw. D. Agard, rearchanalist (per 1-11-2010) Mw. M. Bekker-Lettink, senior researchanalist M. Bogaarts, senior researchanalist 82 Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Mw. D. Boon, researchanalist Mw. L. Bosch, researchanalist D.S. Buma, researchanalist Mw. H.M. E. de Bruin, researchanalist Mw. M.W. Doeleman, researchanalist Mw. S. Duin, researchanalist Mw. N.C. Fransen Daalmeijer, senior researchanalist Mw. S. Gierveld, researchanalist Mw. M.I.H. van Moorsel, researchanalist (per 1-8-2010) Dhr. F. Topal, researchanalist Mw. M.C.G.T. Verkuyten, researchanalist Mw. D.T.M. Pronk, researchanalist Mw. A.T. Zwier, researchanalist (tot 1-12-2010) Tumor Profiling M.A.M. Broeckaert, senior hoofdanalist Mw. M. van Aalst, student assistent Mw. ing. J.S. Bolijn, researchanalist Mw. P.M. Delis-van Diemen, researchanalist Mw. S. Mongera, researchanalist C. Parlayan, onderzoeksmedewerker Mw. M. Tijssen, senior researchanalist S.J.L. van der Tuin, researchanalist (tot 15-10-2010) Dr. J.G. Wesseling, senior researchanalist Mw. M. van Zijp- Vervaart, kernanalist Micro Array P. Eijk, onderzoeksmedewerker H.F.B. van Essen, kernanalist Mw. D. Israeli, researchanalist Mw. J. Reek, onderzoeksmedewerker F. Rustenburg, researchanalist

Bedrijfsbureau B. Bakker, stafadviseur Mw. D. Claassen, management assistent onderwijs Mw. J.H. Fieret, kwaliteitscoördinator Mw. E.C.D. Koomen, management assistent hrm M. Meekes, management assistent financiën Mw. dr. A.C. van Denderen, projectmanager DeCoDe

Stafsecretariaat Mw. S. Balhari, secretaresse (per 1-9-2010) Mw. H. Blok-Melse, senior secretaresse Mw. A.J. Borgmann, management assistent Mw. L.M. van den Dobbelsteen-Brink, senior secretaresse (tot 1-3-2010) Mw. T. de Bruin, secretaresse (6 maanden) Mw. A.C. Hiemstra, student assistent Mw. drs. P. van Mulligen, management assistent afdelingshoofd Mw. C.P. van Rijn, senior secretaresse B.A. Ruige, student assistent (per 1-12-2010) Mw. T. van Wier-van der Schaaf, senior secretaresse (tot 1-4-2010) Mw. M.M. van der Zee, senior secretaresse


Pathologie. Jaarverslag Jaarverslag 2010, afdeling Pathologie VUmc

Recommend Documents