Pathologie Jaarverslag 2013

Pathologie Jaarverslag 2013

1 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

Redactie: Janneke van Denderen Elly Fieret Pauline van Mulligen Corien Soutendijk-Schröeder © 2013 afdeling Pathologie VUmc, Amsterdam


Voorwoord In dit jaarverslag van de afdeling Pathologie over het jaar 2013 zijn de belangrijkste kengetallen van de afdeling bijeengebracht. Deze getallen omvatten de diagnostische productie en kwaliteit, de onderwijsinzet en de output van het wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast worden in grote lijnen de belangrijkste ontwikkelingen in de organisatie van deze drie pijlers van de afdeling geschetst.


Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Organisatie ....................................................................................................... 5 Hoofdstuk 2: Doelstellingen ................................................................................................... 7 Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg ................................................................................................... 8 Hoofdstuk 4: Onderwijs ........................................................................................................24 Hoofdstuk 5: Personeel ........................................................................................................30 Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid ................................................................................32 Hoofdstuk 7: Infrastructuur ...................................................................................................34 Chapter 8: Research ...........................................................................................................36 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

Oncology................................................................................................................................ 37 Neuropathology ..................................................................................................................... 44 Cardiovascular pathology ...................................................................................................... 45 Immunology ........................................................................................................................... 46 Publications ........................................................................................................................... 48

Bijlage1: HLO/MLO stages, rondleidingen en overig 2013 ....................................................74 Bijlage 2 MBO/HBO/Universitaire stages .............................................................................77 Bijlage 3: Personeel PA 2013 ...............................................................................................80


Hoofdstuk 1: Organisatie Als klinisch specialisme in divisie V van VU medisch centrum heeft de afdeling Pathologie drie academische hoofdtaken:  patiëntenzorg  onderzoek  onderwijs De wijze waarop deze hoofdtaken binnen de afdeling gestructureerd zijn is weergegeven in het organogram in figuur 1. Patiëntenzorg (hoofdstuk 3) De patiëntenzorg bestaat uit 3 sectoren met werkunits Sector 1  Histodiagnostiek  Cytodiagnostiek  Elektronenmicroscopie  Post mortale diagnostiek  Patiëntensecretariaat  Fotografie Sector 2  Immunologische diagnostiek  Immunohistochemische diagnostiek  Neuropathologie  Biobank Sector 3  Moleculaire diagnostiek  Micro array faciliteit  Tumor profilering

Onderzoek (hoofdstuk 8) Het onderzoek is ingedeeld in vier onderzoekslijnen, die zijn ingebed in de onderzoeksinstituten van Vumc.  Oncologie  Cardio-vasculaire ziekten  Neuropathologie  Immunologie

Onderwijs (hoofdstuk 4) Academisch onderwijs  de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc-compas)  de opleiding tandheelkunde  bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen  de masteropleiding Oncology  de masteropleiding Cardiovascular Research  de masteropleiding Neurosciences  de opleiding Tandheelkunde (ACTA) Postacademisch onderwijs:  opleiding tot (gerechtelijk) patholoog, medisch immunoloog, bij/nascholing Beroepsonderwijs  HLO/MLO tbv analisten, informatici  nascholing post HLO/post MLO en post HBO


MT Afdeling Pathologie (afdelingshoofd + plv afdhoofd + opleider + secr Bedrijfsbureau) Strategie & beleid en Kwaliteit

Bedrijfsbureau

Diagnostiek

Research

Sector 3 moleculaire pathologie

Sector 1 histodiagnostiek

Sector 2 immunologie

histotechniek

neuropathologie

moleculaire pathologie

mortuarium / obductie

immunohistochemie

tumor profiling

electronenmicroscopie

medische immunologie

*micro array/NGS faciliteit

cytologie

*biobank

cervix

long

Researchlijn neuropathologie

neurodegeneratieve afwijkingen

Researchlijn cardiovasculaire pathothologie

cardio-vasculaire ontsteking

witte stof afwijkingen en MS

Researchlijn Immunologie

MBO/HBO

Academisch

Specialisten

immune profiling

inflammatory disease profiling

colorectaal en maag

tumorimmunologie

patiëntenadministratie

medische fotografie

Researchlijn oncologie

Onderwijs

hematopathologie

*facilitair tbv research

EBV

hoofdhalstumoren

hersentumoren

melanoom

14-3-2013

Fig 1: Organogram afdeling Pathologie


Hoofdstuk 2: Doelstellingen Strategie en beleid In september is tijdens de reguliere managementretraite de afdelingsstrategie besproken en vastgesteld. Met name was er aandacht voor communicatieprocessen en leiderschap. In het kader van (toekomstige) samenwerkingen, ontwikkelingen op het vakgebied, financiën en alliantie zijn in totaal 11 gesprekken gevoerd met afdelingshoofden van VUmc specialismen. Gesproken is met de afdelingen HEMA, LON, MDL, NCH, DER, CTC, HLK, MKA, PLCH, KNO en KG. Over het algemeen is men tevreden over de samenwerking en de serviceverlening van de afdeling Pathologie. Transparantie m.b.t. productie/financien wordt gewaardeerd. Leiderschap Leiderschapstrainingen zijn ingezet voor diverse projectleiders. Competenties zijn uitgewerkt. Management van processen/onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek op de afdeling is gericht op de zwaartepunten van VUmc. In het kader van de ontwikkeling van een researchkwaliteitssysteem is een voorstel ontwikkeld en uitgerold onder de researchmedewerkers op de afdeling. Er is veel gaande in het kader van de alliantie met AMC. Dit betreft met name het project researchinfrastructuur (inclusief biobanking en EM faciliteit) en EVA. Een en ander wordt besproken in afdelingsoverstijgende gremia. Externe subsidieaanvragen zijn ingediend. Het financieringsvoorstel mbt de EM faciliteit AMC wordt overwogen. Management van processen/patiëntenzorg De Lean stasessies verlopen goed, zowel in de diagnostiek als in de research. Voor het efficiënt inzetten van analisten is al een eerste aanzet gedaan. Er is een start gemaakt met het opleiden van NWPers die voor verschillende units kunnen worden ingezet (moleculaire, cytologie, histologie). In 2013 is dit verder uitgewerkt. Voor het optimaliseren van de bezetting in de diagnostiek is een modulesysteem geïmplementeerd, waarbij aandachtspathologen zijn benoemd. Met betrekking tot het uitbreiden en verbeteren van moleculaire diagnostiek zijn gesprekken met verzekeraars gestart, tevens is een TSACP/MiSEQ panel geimplementeerd. Management van processen/onderwijs en opleiding In 2013 is de opleiding tot patholoog gevisiteerd en opnieuw goedgekeurd. Management van medewerkers Zie hoofstuk 5. Management van middelen Acties zijn ingezet voor het implementeren van digitale systemen voor een transparante bedrijfsvoering. VIEW is geinstalleerd op alle computers van de afdeling Pathologie, alle medewerkers hebben toegang tot de netwerkschijven. In verband met de alliantie is het contact met VIRTUAL SCIENCES voor de bouw van een simpel dashboard (webbased) voor de productiecijfers/week on hold gezet. Het koppelen van nieuwe apparatuur aan de informatiesystemen is onder de aandacht van de research commissie. Er zijn in het afgelopen jaar geen activiteiten hiervoor op de rails gezet. Intern zijn er een paar aanpassingen/verbouwingen gerealiseerd met betrekking tot kantooruimten, de 18E kopsmicroscoop is verplaatst en laboratoriumruimte 3 49 (isotopen) is ontmanteld en omgebouwd tot kantoorruimte. Waardering door klanten en verwijzers Een strategisch plan om samenwerkingsverbanden te optimaliseren is ontwikkeld. Waardering door de maatschappij Beleid op het gebied van arbo, milieu, veiligheid en gezondheid is geimplementeerd. Aandacht is uitgegaan naar ergo/RSI werkplekadvies en mantoux/TB controle. Zie ook hoofdstuk 6.


Hoofdstuk 3: Patiëntenzorg 3.1 Jaarcijfers 2013 In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de jaarcijfers diagnostiek klinische pathologie, medische immunologie en het aantal overledenen / obducties. 2013 Afdeling

Gewogen eenheden Histo diagnostiek 3361 0 895 278 1463 3602 540 364 57 0 2155 766 1063 97 211 1092 3 0 60 190 723 2492 0 94 505 3691 19 245 1320 0 13 0

Cyto diagnostiek 13 0 390 844 1935 83 101 252 75 0 1307 91 98 432 7 3 4 0 0 7 368 203 0 82 34 728 6 8 545 0 11 61

Equivalenten Medische Immunologie 148 0 305 3911 1005 4385 361 185 4157 17 250 0 6 464 283 0 0 38 13 0 3031 451 0 30 89 203 101 3 2 0 0 0 0

Dermatologie Endocrinologie Hematologie Inwendige geneeskunde Longziekten Maag-, Lever-, Darm-ziekten Nefrologie Oncologie Reumatologie Nucleaire geneeskunde Keel, Neus, Oor specialisme Mondziekten, Kaakchirurgie Neurochirurgie Neurologie Oogheelkunde Plastische chirurgie Revalidatie Psychiatrie Klinische genetica Kinderchirurgie Kindergeneeskunde Verloskunde & Gynaecologie Anesthesiologie Cardiologie Cardiochirurgie Heelkunde Intensive care Orthopedie Urologie Fysiologie Radiologie Radiotherapie Extramuraal, consulten en 11987 1185 revisies Overigen 5 9 159 Basisfaciliteiten 9380 274 0 Totaal 46671 9157 19597 Histo: Een toename van de hoeveelheid gewogen eenheden van 7,5% t.o.v. 2012. Cyto: Het aantal gewogen eenheden is gelijk gebleven met 2012.

Aantallen ObductiesssOverledenen 0 0 2 11 10 3 2 2 0 0 0 0 1 5 0 0 0 0 0 0 13 47 0 13 2 30 31 0 0 0 0 0

0 0 26 75 44 11 5 36 0 0 3 0 14 48 0 1 0 0 0 0 35 120 0 88 13 117 88 4 2 0 0 0

1

16

173

746


Aantal aanvragen cytologisch onderzoek

2012

Totaal waarvan: niet gynaecologisch cytologisch onderzoek door pathologen verrichte punctie inzendingen Bevolkingsonderzoek inzendingen Indicatie inzendingen projectonderzoek (WHO)

2013

14.327 17.203 4.014 140 3.805 6.508

Obducties Overledenen Totaal VUmc 746 Verpleeghuizen 98 Elders 108 Justitie 309 Totaal 1261 Het obductiepercentage (23%) is ten opzichte van 2012 met 3% afgenomen.

VUmc inzendingen Medische Immunologie Aantal MI-equivalenten Totaal aantal bepalingen Totaal aantal monsters

4.937 111 3.757 5.500 2.531

Obducties 173 98 39 0 310

2013 19597 15612 5917

Korte evaluatie: Het totale aantal ingezonden VUmc monsters is in 2013 met ongeveer 1% afgenomen ten opzichte van 2012. Het aantal bepalingen en MI-equivalenten is met respectievelijk 2% en 3,5% toegenomen ten opzichte van 2012.

Aantallen extern Medische Immunologie

2013 1260 Totaal aantal monsters 1559 Totaal aantal bepalingen 5337 Totaal aantal MI-equivalenten Het aantal monsters en bepalingen is in 2013 ten opzichte van 2012 gedaald met respectievelijk 11% en 14%. Het aantal MI-equivalenten is gedaald met 10%.

3.2 Speciële technieken Histologie

2013

Histologisch onderzoek waarvan: Sneldiagnostiek Elektronenmicroscopisch onderzoek:  Aangeboden patiëntenmateriaal  Waarvan aangeboden experimenten Totaal afgewerkte verslagen voor diagnostiek

27.376 220 215 49 145


Neuropathologie

2013

Neuropathologisch onderzoek, waarvan: Hersenobductie VUmc met microscopie Hersenobductie elders met microscopie Hersenbank obducties

131 41 98

270

Immunohistochemie Immunohistochemisch onderzoek waarvan: - FISH (alk, translocatie, fusie)

2013 4803 256

Kwantitatieve technieken en tumor profilerend onderzoek Inclusief dubbeltumoren (aCGH) diagnostiek - Aangeboden patiëntenmateriaal - Morfometrie - DNA cytometrie - arrayCGH Totaal

2013 362 514 62 65 641

Micro-Array Micro array platform* CNP Dubbel tumoren VUmc CNP Mentale Retardatie Klinische Genetica VUmc CNP neuroblastoma AMC CNP Mentale Retardatie Portugal aCGH arrays Expressie arrays CNP=Copy Number Profiling Totaal *aantallen zijn ingezonden monsters

2013 65 360 26 6 97 54 608

Massively Parallel Sequencing (MPS)** Whole Exome Copy number (shallow sequencing) microRNA mRNA expressie Amplicon Totaal **aantallen zijn bewerkte monsters

8 519 249 16 978 1770

Totaal per jaar

2378


Totaal aantal inzendingen MdX

#

2013

Moleculaire diagnostiek, waarvan: Diagnostiek VU Medisch Centrum Oncogene virussen (oa. HPV) 221 Complexe moleculaire diagnostiek; bestaande uit 880 totaal -MSI analyse 432 -hMLH1 promotermethyleringsanalyse 61 -mutatie analyse RAS 92 EGFR 98 BRAF 60 PIK3CA 9 Oncopanel 50 -T-celklonaliteitsanalyse 33 -B-celklonaliteitsanalyse 24 -weefselverwisselingsanalyse 15 -LOH analyse 6 Extramurale zorg Oncogene virussen (oa. HPV) 1078 Complexe moleculaire diagnostiek; bestaande uit 376 totaal -MSI analyse 18 -hMLH1 promotermethyleringsanalyse 0 -mutatie analyse RAS 124 EGFR 102 BRAF 11 Oncopanel 29 -T-celklonaliteitanalyse 27 -B-celklonaliteitanalyse 57 -weefselverwisselingsanalyse 2 -LOH analyse 6 Totaal* 2555

3.3 Vakinhoudelijke ontwikkelingen 3.3.1 Klinische pathologie Klanten Vanaf januari 2013 wordt alle pathologiediagnostiek van het Amstellandziekenhuis (AZH) verwerkt op onze afdeling. Er is veel tijd in de voorbereiding gestoken zodat de proefperiode na 3 maanden succesvol kon worden afgerond. Door de daarvoor opgerichte projectgroep AZH (voorzitter E. Barbé) werden de ICT, facturering, logistiek van materiaalstromen, werkinhoud en communicatie tussen de specialisten gestroomlijnd. Na de proefperiode is een contract getekend voor een periode van 5 jaar. Er is regelmatig overleg geweest met de specialisten, als ook met de Raad van Bestuur van het AZH. De afdeling is verder benaderd om de pathologiediagnostiek voor Bonaire te gaan verzorgen. De mogelijkheden zijn verkend maar met name het vervoer van materiaal stuit op logistieke problemen die nog moeten worden opgelost. Ook heeft de afdeling de aan het bevolkingsonderzoek darmkanker gerelateerde diagnostiek binnengehaald, dit zal gaan lopen vanaf 2014. Om de klanttevredenheid te evalueren zijn er in 2013 o.a. jaargesprekken gevoerd met alle externe klanten. De resultaten zijn vastgelegd in een nieuw softwaresysteem dat als tool dient om klanttevredenheid te meten. Ook werden er gesprekken gevoerd met de interne klanten (aandachtspathologen/ afdelingshoofden verschillende afdelingen). Over het algemeen zijn de klanten zeer tevreden over de geboden service. (Zie ook H2 Strategie en Beleid)


Om meer uniformiteit te krijgen in de aanvraag van lymfoomconsulten vanuit externe laboratoria, is er een nieuw getrapt kostensysteem geïntroduceerd dat meer recht doet aan de workload per consult. Dit is aan deze laboratoria gecommuniceerd. Productie Ondanks het feit dat er een grote externe klant is aangetrokken, bleef de productie gelijk aan die van 2013. Dit is te verklaren doordat door afdelingen binnen VUmc minder werd aangevraagd, als verwacht door de bezuinigingsdruk. Verbouwing In 2013 is onze nieuwe uitsnijkamer in gebruik genomen. Er is hier nu voldoende ruimte ontstaan voor een overzichtelijke en rustige werkplek voor AIOS, pathologen en analisten. Een werkgroep heeft zich beziggehouden met evaluatie en verbetering van de uitsnijprotocollen en de logistiek rondom het uitsnijden. Er is een apart bioptenkamertje in gebruik genomen waarin het rustig werken is voor de analist. Deze taak kan nu geconcentreerd worden uitgevoerd, de kans op verwisseling en fouten bij inbedden van het materiaal is daardoor gereduceerd. De Pathology Assistents die in voorgaande jaren werden opgeleid zijn officieel ingezet bij het uitsnijden. De fotografie en de multikopkamer werden verbouwd en opnieuw ingericht. Ook werden er twee zitkamers voor analisten en het bedrijfsbureau opgeknapt. In 2013 is verder in kaart gebracht welke ruimtes er moeten worden opgeknapt om goed te kunnen blijven werken als de nieuwbouw voorlopig uitblijft. Kwaliteit In 2013 was de visitatie voor de NvvP waarvoor wij met vlag en wimpel geslaagd zijn. Ook het controlebezoek van de CCKL werd glansrijk doorstaan. Daarnaast werd de opleiding voor pathologen gevisiteerd en opnieuw goedgekeurd. Verder zijn de laboratoria en de infrastructuur geaudit voor het verrichten van diagnostiek voor het BVO darmkanker en daarvoor goedgekeurd. Door de uitstekende inzet van de intern auditoren konden interne audits op alle laboratoria, bij het management, de secretariaten en het bedrijfsbureau worden uitgevoerd. Geconstateerde afwijkingen zijn besproken en verbeteringen zijn doorgevoerd. In 2013 zijn nieuwe auditoren opgeleid, specifiek voor de research. Vanaf 2014 zullen zij participeren in de interne audits bij de onderzoeksgroepen van de afdeling. Diagnostiek In verband met het vertrek van Folkert van Kemenade is Anne Uyterlinde aangesteld als patholoog met als aandachtsgebied de cytologie en daaraan gekoppeld de belangrijke extra functie Regionaal Coördinerend Patholoog. Voor de cytologie werd een nieuw dunnelaagsysteem gevalideerd en in gebruik genomen. Er werd een start gemaakt met de validatie van het Cellientsysteem om cytologisch materiaal anders voor te bewerken waardoor het beter geschikt wordt voor aanvullend extra diagnostisch onderzoek. Om de doorlooptijden voor sneldiagnostiek op peil te kunnen houden werd de primaire histologie workflow e aangepast met het in gebruik nemen van de 2 Tissue Express met een aparte workflow voor biopten.. De nieuwe immunostainers werden gevalideerd en in gebruik genomen. Het pakket aan FISH en CISH bepalingen is verder uitgebreid en de betrokken workflow geprofessionaliseerd. In 2013 is mede in verband met de naderende Alliantie besloten om de Medische Immunologie onder te gaan brengen bij de Klinische Chemie. In 2013 werd een start gemaakt met het opstellen van een reorganisatieplan. De workflow van de hersenbank is onder de loep genomen en er is een inhaalslag gemaakt voor het afwerken van achterstallige hersenobducties. De doorlooptijden voor hersenbankobducties zijn sterk verbeterd door enkele logistieke aanpassingen die nog verder moeten worden uitgewerkt. Voor pathologen werd een basisbudget vastgesteld (“rugzakje”) om kleinschalig, niet binnen projecten vallend, onderzoek in het kader van ontwikkelingsdiagnostiek te kunnen initiëren. De diagnostiekcommissie werd geherstructureerd; naast het verhelderen van welke onderwerpen er worden, besproken heeft de diagnostiekcommissie nu ook een mandaat gekregen om bepaalde besluiten te nemen. Er werd dit jaar een pathologenretraite gehouden waarin onder andere het modulesysteem geëvalueerd werd. Op basis van de evaluatie en conclusies werd vervolgens een plan van aanpak opgesteld om knelpunten aan te pakken. LEAN Ook in 2013 werd enthousiast gewerkt met de LEAN systematiek. Er werd een start gemaakt met de uitrol van LEAN op de units EM, fotografie en obducties. Er is nagedacht over het uniformeren van de KPI’s op de verschillende LEAN borden op de afdeling en er werd nagedacht hoe de kleine cyclische verbeteracties die 12 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

uit de LEANsesssies komen, meer verbonden kunnen worden met het al bestaande CCKL kwaliteitssysteem waarin vooral de grotere acties worden besproken. De LEAN coaches Ellen Duijnhouwer en Martin Waagemakers hebben daar een grote bijdrage aan geleverd. Ellis Barbé heeft voor de Raad van Bestuur een presentatie gegeven over de LEAN successen op de afdeling Pathologie. ICT De ICT van VUmc en de afdeling pathologie hebben de benodigde koppelingen voor samenwerking met AZH gerealiseerd. Het project EVA, waarbij de aanschaf van een gezamenlijk EPD voor VUmc en AMC wordt aangeschaft en geïncorporeerd, is in 2013 gestart. Er is geïnventariseerd hoeveel tijd en mankracht project EVA de afdeling gaat kosten. Er werd een kernteam voor EVA geformeerd dat regelmatig bij elkaar is gekomen voor overleg. Ordermanagement werd onder andere door Andra Neefjes (VUmc) en Sandrine Floquin (AMC) uitgewerkt. Ook is er gekeken naar de besluitvormingsprocedure aangaande het toekennen van de Sympathy bevoegdheden in relatie tot de borging van privacy en patiëntveiligheid. Toegang tot Sympathy wordt, in lijn met wettelijke bepalingen, nu middels deze procedure ingeperkt.

3.3.2 Moleculaire Pathologie In het laboratorium voor Moleculaire Pathologie worden moleculair biologische technieken uitgevoerd ter ondersteuning van de routine pathologie diagnostiek. De moleculaire diagnostiek vervult in toenemende mate een belangrijke rol binnen de pathologie. Met behulp van state-of-the-art (moderne) technieken worden moleculaire karakteristieken van weefsels en cellen bepaald. Deze technieken maken het mogelijk de pathologie diagnostiek te verfijnen. Bijvoorbeeld kunnen bepaalde moleculaire karakteristieken van tumoren doorslaggevend zijn bij de keuze voor een bepaalde “targeted” therapie bij kankerpatiënten. Kenmerkende voorbeelden hiervan zijn EGFR gen mutaties in longkanker, RAS mutaties bij coloncarcinoom, en BRAF gen mutaties in melanoom. Moleculaire karakteristieken kunnen ofwel direct in coupes microscopisch zichtbaar gemaakt worden (in situ hybridisatie) danwel aangetoond worden in uit weefsel/cellen geïsoleerd DNA of RNA, dit laatste vaak met behulp van de PCR techniek en aanvullende uitleesmethodieken zoals sequentie- of fragmentanalyse. Reeds jaren speelt de moleculair bioloog binnen deze discipline een belangrijke rol; en in 2012 is de functie Klinisch Moleculair Bioloog in de Pathologie (KMBP) en opleiding KMBP officieel erkend door de NVVP. In juli 2013 zijn Prof.dr. Peter Snijders en Dr. Daniëlle Heideman door de KMBP-registratiecommissie van de NVVP formeel geregistreerd als KMBP. Het Laboratorium voor Moleculaire Pathologie van het VUmc wil daarnaast gaan fungeren als KMBP-opleidingsinstituut. De moleculair diagnostische bepalingen in de pathologie worden uitgevoerd binnen een CCKLgeaccrediteerd kwaliteitssysteem. Om de kwaliteit te waarborgen neemt het laboratorium voor moleculaire bepalingen deel aan verscheidene externe kwaliteitsrondzendingen. Deze rondzendingen garanderen een continue controle op kwaliteit en efficiëntie van de bepalingen. In het kader van landelijke kwaliteitsbewaking wordt ook deelgenomen aan externe CCKL audits van ziekenhuislaboratoria. Het vakgebied van de moleculaire pathologie is sterk in ontwikkeling. Lopend translationeel onderzoek levert steeds nieuwe kandidaat biomarkers. Het is van belang dat de pathologie adequaat reageert op deze ontwikkelingen, en inspeelt op deze dynamiek met vernieuwende moleculaire pathologie. Een uitdaging zit in het kosteneffectief, multi-target analyseren (oa. gecombineerde mutatieanalyse en genamplificatie analyse van alle partners van de Ras-Raf-MEK-ERK en PI3K-Akt pathways) met een snelle doorlooptijd, gebruik makend van een steeds kleinere hoeveelheid patiëntmateriaal (biopten of cytologie i.p.v. resecties) met veelal een steeds lager aandeel targetcellen. In 2013 heeft hiertoe op de afdeling pathologie de validatie en implementatie van de parallelle analyse van multiple targets voor somatische mutaties op basis van Next Generation Sequencing (NGS) met behulp van de Illumina® MiSeq Personal Sequencer plaatsgevonden. Hierbij hebben de units Moleculaire Pathologie en de Micro-Array Facility nauw samengewerkt. Personeel is opgeleid in het gebruik van NGS, protocollen voor het isoleren van DNA uit klinisch materiaal zijn afgestemd op toepasbaarheid voor NGS, methodiek en data analyse zijn geoptimaliseerd voor klinisch materiaal, en de methode is gevalideerd voor toepassing in de dagelijkse pathologie diagnostiek praktijk (mutatieanalyse). Verdere uitwerking van NGS voor toepassing binnen de moleculaire diagnostiek, zoals genamplificatieanalyse en translocatieanlayse, is voorzien voor 2014/15. Ook voor de research hebben bovenstaande activiteiten een belangrijk bijdrage geleverd.


3.3.3 Immunohistochemie In 2012 is er zeer veel aandacht geweest voor het vervangen van het immunostainer-”wagenpark”. In 2013 is er nog veel tijd besteed aan het optimaliseren van de kleuringen in de nieuwe stainers. Gezien het zeer grote aantal antilichamen is dit een werkstuk geweest dat over heel 2013 zijn uiteindelijke beslag heeft gekregen en heeft geleid tot over het algemeen veel sterkere kleurresultaten. Een ander aspect dat in het afgelopen jaar meer aandacht heeft gekregen is de kwaliteit, in de slipstream van de CCKL-visitatie. Dat heeft geleid tot een herwaardering van de prioriteiten, waarbij kwaliteitszorg meer nevengeschikt is aan patiëntenzorg, immers zonder een “gegarandeerde” kwaliteit is een snelle uitslag van weinig waarde. Zodoende is er een schema gemaakt voor reguliere SOP-herzieningen. Ook de invoering van LEAN heeft kwaliteitsverhogend gewerkt. Verder zijn er zoals eigenlijk elk jaar een aantal nieuwe antilichamen uitgetest en ingevoerd. Verder is er begonnen met de deelname aan het kwaliteitsrondzendingsprogramma van Nordiq, met als eerste resultaten een redelijk goede performance en een enkel antilichaam dat ter verbetering gefinetuned werd.

3.3.4 Biobank Unit Pathologie (BUP) In 2013 is Chantal Steegers aangesteld als projectmanager voor de biobank om de processen binnen de biobank unit Pathologie verder vorm te geven en te professionaliseren. Doel is om de procedures te verduidelijken voor aanvragers. De biobank unit pathologie faciliteert en coördineert een verantwoorde inname, opslag, beheer en uitgifte van door de afdeling pathologie verzamelde patiënten materialen en bijbehorende gegevens voor onderzoeksdoeleinden. Dit betreft zowel speciaal voor onderzoeksdoeleinden als voor nader gebruik (uit het reguliere diagnostiek proces) verzamelde materialen. Onderzoekers die (bewerkt) materiaal en/of (gecodeerde) gegevens willen gebruiken dienen hiertoe een aanvraag in bij de BUP. Na akkoord van de research commissie coördineert de BUP afspraken over de te plannen werkzaamheden en de bijkomende kosten tussen de betrokken bewerkingsunits en de onderzoeker. De BUP registreert en controleert of er bezwaren rusten op uit te geven materialen en gegevens en handelt conform de geldende wet- en regelgeving en de Code Goed Gebruik 2011. De BUP ontvangt zowel aanvragen van interne VUmc onderzoekers als van externe aanvragers. Ook de PALGA landelijke zoekvragen (LZV) worden door de BUP gefaciliteerd. De BUP is onderdeel van VUmc Biobank en participeert in meerdere organisatie brede biobank- en datamanagement overlegstructuren. In 2013 heeft de BUP: totaal Aantal BUP aanvragen totaal Aantal LZV aanvragen Aantal aanvragen voorgelgd research cie Aantal aanvragen biomateriaal LZV uitgifte Aantal aanvragen biomateriaal BUP uitgifte Aantal aanvragen biomateriaal parelsnoer uitgifte Aantal nieuwe parels BED parel weefsel opslag IBD parel faeces opslag IBD parel weefsel opslag BUP opslag (N2, par, coupes)

90 12 102 10 138 0 0

toegewezen afgewezen patienten 90 0 11 1 101 1

paraffine

vries

260 5024 0 28 5 4 566

47 6

coupes*

verslagen*

0 onbekend onbekend 314 onbekend onbekend 0 0 0 40 30 9

*aantal coupes en verslagen worden sinds december 2013 bijgehouden, deze totaal cijfers zijn daarom pas in 2014 bekend.

3.3.5 CCA Genome Core - Micro-arrays en massively parallel sequencing (MPS) Een facilitaire unit voor tumor genoom analyse is sinds 2001 ondergebracht bij de afdeling Pathologie onder leiding van Prof. dr. Bauke Ylstra. De ‘tumor genoom analyse’ is gericht op de ontwikkeling en implementatie van genomische technieken die het mogelijk maken de specifieke eigenschappen van tumoren te herkennen teneinde behandeling op maat mogelijk te maken. De facilitaire unit is technisch gericht en onderscheidt zich op dit moment met name op het gebied van ontwikkeling en implementatie van laboratorium en bioinformatische kennis om genoom breed chromosomale afwijkingen en mutaties te kunnen detecteren en analyseren, in het bijzonder vanuit klinisch formaline gefixeerd materiaal. De faciliteit is betrokken bij een breed scala aan (inter-)nationaal onderzoek en streeft voordurend naar het up to date brengen van deze innovatieve genomische technieken. Het laboratorium personeel (wet-lab) is opgeleid in het gebruik van MPS en protocollen die zijn geoptimaliseerd voor klinisch materiaal, alsook de primaire analyse en interpretatie van de kwaliteit van de 14 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

data. Het overgote deel van het personeel binnen de unit is gespecialiseerd in data-analyse en data-opslag. Deze bioinformatici vormen het zogenaamde genomics dry-lab. Data analyse en data opslag Tumor genoom analyse door middel van MPS ontwikkelt zich razendsnel met steeds dalende kosten, hogere kwaliteit, flexibele capaciteit, langere sequentielengte, hogere snelheid, kleinere apparatuur, lagere input hoeveelheden en vooral veel data – ‘Big Data’. Deze oplopende hoeveelheid data stelt hoge eisen aan de IT en vergt steeds verdergaande automatisering. Anderzijds schept dit ook nieuwe mogelijkheden en inzichten om de genomen van tumoren en tumorseries te onderzoeken. Ons data-analyse team, in samenwerking met de Klinische Genetica en Klinische Epidemiologie en Biostatistiek binnen het VUmc en de wiskunde afdeling van de VU, heeft zich in eerste instantie gericht op de data-analyse van DNA afwijkingen en mutaties. Verschillende analysemogelijkheden zijn inmiddels gepubliceerd in peer-reviewed tijdschriften. Om de data-analyse te vereenvoudigen is een gebruikersvriendelijke webapplicatie ontwikkeld; “OnlineR”, waar iedereen binnen het VUmc gebruik van kan maken. Tevens is het commerciele analysepakket “Nexus” aangeschaft, dat de interpretatie van genomische profielen sterk vereenvoudigd en prachtig visualiseert. Tenslotte is in 2013, samen met de IT afdeling, een data opslag oplossing tot stand gekomen in de vorm van Information as a Service (IaaS). In de loop van 2013 is onder de vlag van het CTMM-TraITproject Chipster geactiveerd als alternatief voor de analyse van RNA expressie en DNA chromosomale afwijkingen. Eind 2013 is daar verder op aangehaakt om ook het MPS in deze structuur onder te gaan brengen, hetgeen in 2014-2015 verder vormgegeven zal worden. Daarvoor worden de MPS amplicon diagnostische procedure met de Illumina® MiSeq Personal Sequencer en de DNA copy number analyse procedures (bioinformatische pipelines) in een landelijke implementatie van Galaxy ondergebracht. Minimale DNA input Een steeds terugkomende uitdaging is dat de hoeveelheid klinisch materiaal vaak beperkt is en van beperkte kwaliteit. In 2012 en 2013 is onderzocht wat de minimale hoeveelheid DNA input is MPS amplicon analyses uit te kunnen voeren en hoeveel DNA nodig is voor MPS DNA copy number analyse, zonder kwaliteitsverlies. Momenteel kunnen we werken met een DNA hoeveelheid equivalent aan 1 paraffinecoupe of naaldbiopt voor beide technieken. Implementatie van de copy number analyse in de diagnostiek 1) Internationale samenwerking voor diagnostiek van mentale retardatie (humane genetica) Mentale Retardatie patiënten uit de Minho regio (Braga, Portugal) worden op het VUMC gescreened met behulp van arrayCGH, datainterpretatie wordt in Portugal uitgevoerd. 2) Tot begin 2013 vond intramurale samenwerking voor CGH array diagnostiek van mentale retardatie plaats ism Klinische Genetica VUmc. Voor die diagnostiek is het belang van het herkennen van copy neutral LOH gestegen. De arrayCGH techniek is daartoe echter niet toereikend. De Klinische Genetica VUmc voert daarom sinds het voorjaar 2013 SNP array analyses in eigen beheer uit. 3) Tenslotte wordt copy number analyse op state of the art wijze uitgevoerd voor de diagnostiek van dubbeltumoren en de diagnostiek van neuroblastomen. In 2013 zijn ruim 1000 DNA monsters van tumoren uit binnen en buitenland gesequencen voor DNA copy number analyse, Veelal werd daarvoor DNA geisoleerd uit archief materiaal (FFPE) gebruikt. In de figuur een representatief voorbeeld van chromosomale copy number afwijkingen bij een laag gradig glioom (hersentumor). Gebruik werd gemaakt van DNA geisoleerd uit klinisch (FFPE) materiaal. De chromosomale afwijkingen zijn bepaald met behulp van kwantitatieve massively parralel sequencing (MPS). Op de horizontale as wordt de chromosomale positie weergegeven in baseparen, gemeten is op 170.000 posities. Op de vertikale as de afwijkingen tov het humane referentie genoom. Afwijkingen zijn extra of ontbrekende stukken chromosoom tov het referentie genoom (een normaal sample is niet nodig). Als er in de tumor een normaal aantal chromosomen aanwezig is, zoals voor de chromosoom 4, zien wij meetpunten rond de nul lijn. Extra stukken chromosoom in de tumor geeft meetpunten die duidelijk boven de nul lijn, zoals voor chromosoom 3 te zien is. Als er stukken chromosoom missen, worden meetpunten gezien onder de nul lijn, zoals voor chromosoom 10 te zien is. In dit voorbeeld is tevens eeen amplificatie van het gen EGFR waarneembaar (chromosoom 7) en een focale homozygote deletie (chromosoom 9). De kosten van het bepalen van


chromosomale copy aantallen met behulp van MPS zijn slechts de helft van die met de arrayCGH procedure. De MPS methode is even robuust en geeft dezelde of betere resolutie, afhankelijk van sequentie diepte. (Figuur met dank aan KWF beurs VU2009-4470).

3.3.6 Medische Immunologie Begin 2013 vond de overgang van de test voor de bepaling van transglutaminase antistoffen naar de Phadia 250 plaats, een platform waarop een groot aantal diagnostische testen geautomatiseerd uitgevoerd wordt en welke in 2012 op het laboratorium is geplaatst. Ook zijn de bepalingen van schildklierantistoffen (antithyreoglobuline en anti-thyroid peroxidase) gevalideerd voor de Phadia 250 en heeft in februari de overgang voor de bepaling van deze antistoffen van de Immulite 1000 naar de Phadia 250 plaatsgevonden. Daarmee werd de implementatie, althans voor wat betreft de diagnostische testen, van de Phadia 250 voltooid. In augustus werd de nieuwe Phadia test voor het anti-Smith antigeen (SmD, voorheen Sm) geïmplementeerd. Op dit moment wordt nog gewerkt aan de IT-koppeling van het apparaat aan Sympathy. Ook werd er gewerkt aan de validatie van de nieuwe 10-kleuren flowcytometer (Gallios). Tegelijkertijd werd er, door de mogelijkheden die de analyse van 10 kleuren biedt, gewerkt aan de vernieuwing van fenotypering van lymfocyten in het bloed (in het kader van verdenking immuundeficiëntie) in bronchoalveolaire lavages (o.a. in het kader van verdenking sarcoidose) en in duodenum biopten (in het kader van refractaire coeliakie). De klinische validatie van de lymfocyten proliferatie test gemeten aan de hand van CFSE-labeling en flowcytometrie, werd afgerond. Omdat het gebruik van radioactieve reagentia hiermee volledig overbodig E E werd, is het radioactiviteitslab 3 49 volledig ontmanteld, is de apparatuur naar de MCBI verhuisd en is 3 49 omgebouwd tot een kantoor met flex-plekken. In het kader van het ontwikkelen van diagnostische markers voor gecompliceerde coeliakie is in samenwerking met Chris Mulder en Gerd Bouma (MDL) onderzoek gedaan naar serum markers en cellulaire markers in het duodenum. In samenwerking met het LUMC werd onderzoek gedaan naar markers in moedermelk welke mogelijk een rol zouden kunnen spelen bij de bescherming tegen de ontwikkeling van coeliakie. Daarnaast onderhoudt de unit Medische Immunologie nauwe banden met de Immune Disease Profiling groep van Cor Verweij en Tumor Immunology groep van Tanja de Gruijl (Medische Oncologie) zodat researchmatig ontwikkelde technieken en biomarkers snel gevalideerd en geïmplementeerd kunnen worden in het diagnostisch proces. In samenwerking met de afdeling neurologie van de VU werden bij multiple sclerose patiënten de effecten van tetrahydrocannabinol (THC) behandeling op immuun parameters onderzocht.

3.3.7 Tumor Profilering In het laboratorium van de unit Tumor Profilering (TP) worden testen uitgevoerd ter ondersteuning van de routine diagnostiek met behulp van kwantitatief pathologische technieken. Met behulp van morfometrische, stereologische en DNA technieken (DNA cytometrie) worden weefselkenmerken gekwantificeerd die bijdragen aan de verfijning van de diagnose. De karakteristieken worden bepaald met behulp van semigeautomatiseerde apparatuur, Qprodit. Op het laboratorium worden de diagnostiek analysen nu door slechts 1 persoon bepaald. Er is 1x per 2 weken een middag een back-up analist beschikbaar. Dit is te weinig en wordt veroorzaakt door een tekort aan fte. Daarom is het beleid in voorgaande jaren binnen de PA er steeds op gericht, dat de pathologen waar mogelijk bepaalde analyses/bepalingen in eigen beheer uitvoerden (uitgezonderd de DNA cytometrie). Dit ontlast het laboratorium. De verwachting voor 2013 was, bij continuering van voorgenomen invulling en mogelijkheden, dat de productie ongeveer hetzelfde zal blijven t.o.v. de getallen uit voorgaand jaar. In 2013 is er, over het algemeen, een toename van 14% (562 aanvragen in 2012 tegen 641 in 2013) te zien. De morfometrische bepalingen en arrayCGH bepalingen zijn toegenomen, daartegenover is er een verwachte daling van het aantal DNA cytometrie bepalingen (zie de tabel in paragraaf 3.2). De verwachting voor 2014 is dat het aantal inzendingen en verrichtingen op hetzelfde niveau zal blijven als in 2013. Naast de TP diagnostiek wordt intensief samengewerkt met de unit MA-f, MPA en IMH op gebied van verbetering diagnostiek analyses in respectievelijk dubbeltumorendiagnostiek, MSI, ontwikkeling Next Generation Sequencing (NGS) en TMA analyses.


3.4 Prestatie indicatoren Een belangrijk onderdeel binnen het kwaliteitssysteem van de afdeling is het monitoren van de technische- en diagnostische processen. In deze paragraaf worden de prestatie indicatoren aangegeven.

3.4.1 Doorlooptijden histologie, cytologie, obducties De doorlooptijden van TVU, TAM, CVU en BVU blijven stabiel. De doorlooptijden van BVO zijn toegenomen. De doorlooptijden van de SVU-onderzoeken voorlopige diagnostiek (VD) zijn langer dan gemeten in 2012, de definitieve diagnostiek is tov 2012 sneller afgehandeld.

Rapporten

Normen

TVU (VUmc) TAM (Amstelland) CVU (incl Amstelland) BVO (Bevolkingsonderzoek) BVU (Indicatief) Obducties kinderen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Obducties volwassenen SVU Voorlopige Diagnose SVU Definitieve Diagnose Moleculaire bepalingen Reëel

80% in 6 werkdagen 80% in 6 werkdagen 80% in 3 werkdagen 80% in 10 werkdagen 80% in 6 werkdagen / 80% in 10 werkdagen 100% in 6 werkdagen 80% in 30 werkdagen 90% in 4 werkdagen 80% in 30 werkdagen normdoorlooptijd is 10 werkdagen 97,8% binnen 10 werkdagen

3.4.2 Doorlooptijden Moleculaire Pathologie De Moleculaire Pathologie hanteert normdoorlooptijden gerekend vanaf ontvangst van het materiaal op de unit tot uitslag van de moleculaire test. Voor bepalingen die naar elders (o.a. MMI) worden doorgestuurd kan geen normdoorlooptijd worden gehanteerd (d.w.z. niet in eigen beheer). De normdoorlooptijd ten aanzien moleculaire bepalingen is vastgesteld op 10 werkdagen. In 2013 was 98% van alle moleculaire testen, onafhankelijk van de aard van het materiaal, binnen 10 werkdagen afgerond. Voor een specificatie van de doorlooptijd (in werkdagen) wordt verwezen naar Figuur 1A (cytologie) en 1B (histologie). Om aan de toenemende vraag naar en diversiteit aan moleculaire bepalingen te kunnen (blijven) voldoen - met waarborging van de kwaliteit en de doorlooptijd van de bepalingen - is optimalisatie van de procesgang moleculaire diagnostiek (oa. processtroomlijning, LEAN, robotisering, aanschaf nieuwe apparatuur) alsmede behoud van expertise en (aanvulling van) goed opgeleid personeel noodzakelijk.


1A.

Doorlooptijd MPA strijken 2013

20 18

Doorloop (werkdagen)

16 14 12

98% in 10 dagen

10 8 6 4 2 0

HPVEXT

1B.

HPVGYN

HPVTRIA

Doorlooptijd Biopten MPA 2013

25

Doorloop (werkdagen)

20

15

10 MPA test doorloop 100% in 10 dagen

5 Overall 91% in 10 dagen

0 BLK GLIO B/T-cel(6)

MSI

Mutatieanalyses

PCR-HPV

Figuur 1A en 1B. Doorloop per moleculaire test: A) cytologisch materiaal; B) histologisch materiaal.

3.4.3 Doorlooptijden Tumorprofilering De TP-unit streeft naar een doorlooptijd van tenminste 80% van de aanvragen in 6 dagen (zie figuur 1). De gemiddelde doorlooptijd (de tijd tussen ontvangst materiaal en versturen van de uitslag) over 2013 bedroeg 1,09 patiëntdagen. In 2012 was dit 2,81 (zie figuur 2).

Fig 1.: Percentage aanvragen gereed verdeeld over het aantal patiëntdagen.


Fig 2.: Gemiddelde doorlooptijd

3.4.4 Doorlooptijden Medische Immunologie Iedere maand wordt de doorlooptijd van de medisch immunologische diagnostiek bekeken. Gedurende heel 2013 is 84% van de verslagen afgerond binnen 10 werkdagen, hiermee is voldaan aan de gestelde norm (80% binnen 10 werkdagen). De gemiddelde doorlooptijd over heel 2013 bedroeg 6,83 werkdagen.

3.4.5 Consulten en revisies Histologie / cytologie Histologie: Consulten, revisies en vriescoupe onderzoek Paraffinecoupe onderzoek

2012

2013

25.861

27.376

Consulten t.b.v. derden (patholoog van elders stuurt coupes op ter beoordeling subspecialisatie

1.707

1.433

Revisies t.b.v. derden (patiënt is hier onder behandeling, eigen kliniek vraagt coupes op)

1.624

1.994

441

99

255 11 (4%)

4 (2%)

Totaal aantal

Revisies intern / eigen revisies (meestal met wijziging conclusie) Vriescoupe onderzoek discrepanties definitieve diagnose (%)

218


Algemene cytologie Inzendingen Aantal niet gynaecologisch onderzoek Aantal door pathologen verrichte punctie Aantal geen diagnose Immunocytochemie Cytologische ondersteuning bij EUS/EBUS Revisies t.b.v. derden Concordant Discordant Totaal

2012 4.014 140 Waarvan 28 (20%) 156 117

2013 4.937 111 Waarvan 14 (13%) 259 134

236 8 244

292 5 298

Interne revisies Concordant 5 10 Discordant 15 14 Totaal 20 28 Commentaar: dit jaar zijn de immunocytochemie en cytologische beoordelingen bij EUS en EBUS toegevoegd. Het aantal interne revisies is laag ; dit betreffen alleen de revisies na autorisatie. Tevens zijn alle verschillen, ook zonder therapeutische consequenties weergegeven.

3.4.6 Klachten en incidenten In 2013 heeft de afdeling pathologie meerdere klachten, incidenten en (MIP) meldingen op het gebied van patiëntenzorg, arbo, milieu, ICT en veiligheid en gezondheid gemeld, ontvangen en behandeld. Het aantal meldingen in 2013 Indiener Pathologie Pathologie tav derden Derden tav Pathologie

DIM 7 6 1

waarvan naar MIP commissie VUmc 4 0 1

MIP Er zijn 4 MIPmeldingen ingediend bij de MIP commissie VUmc. Dit betrof een batchverwisseling cytologische preparaten, een onjuist gestelde diagnose, een vertraging in de diagnostiek en een gemiste diagnose. De oorzaken waren van technische en menselijk organisatorische aard. De aan de afdeling toegewezen MIPmelding betrof een foutief veronderstelde PA uitslag in een patiëntdossier. Alle meldingen zijn intern besproken en geanalyseerd, preventieve acties zijn geïmplementeerd. DIM Drie decentrale meldingen zijn op de afdeling geconstateerd: uitval van G2Speech waardoor de diagnostiek vertraging heeft opgelopen, het ontdooien van N2 materiaal, waardoor dit niet meer geschikt is voor diagnostiek en het ongeoorloofd binnenlaten van journalisten RTL. Zes incidenten tav derden zijn door de Pathologie intern gemeld. Bij één melding (transport en verloren raken van materiaal bij inzender) was de afdeling niet actief betrokken, maar heeft wel kennis genomen. Bij de andere meldingen (communcatiemisverstand, registratie, verwisseling elders en onbekende patient in ZIS ivm naamsverandering) is de afdeling wel betrokken. Alle meldingen zijn intern besproken en geanalyseerd. Incidentmeldingen SymPathy Via SymPathy worden kleine en grote afwijkingen in de procesgang laagdrempelig geregistreerd als incident. Het aantal incidentmeldingen is toegenomen van 3671 in 2012 naar 5574 meldingen in 2013. Van deze meldingen is 16% van algemene aard, 55% wordt gemeld door de cytologie, 9% door de histodiagnostiek, 1% door de medische immunologie, 10% door de immunohistochemie, 5% door de medische administratie, 2% door de biobank, en 1% door de pathologen. De obductie unit, moleculaire pathologie en neuropathologie melden samen 1% van de hoeveelheid incidenten.


Arbo, milieu en medewerkersveiligheid Deze meldingen waren divers van aard: een uitglijd incident op de trap, en niet goed gereinigde koelcel in het mortuarium, automatische deuropening werkte niet, agressie en een spatincident. De afhandeling van deze klachten is in overleg met betrokkenen en FB gerealiseerd.

3.4.7 Externe kwaliteitscontroles cq.-rondzendingen 2013 In landelijk en Europees verband is deelgenomen aan kwaliteitsrondzendingen met als doel de kwaliteit van de verschillende diagnostische laboratoriumbepalingen te waarborgen en te beoordelen. De kwaliteitscontrole is verzorgd door de Stichting Kwaliteitsbewaking Medische Laboratoriumdiagnostiek (SKML), de Werkgroep Immunohisto en cytologie (WIHC), UK Neqas, QCMD (de HPV kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society for Clinical Virology en de European Society for Clinical Microbiology & Infectious Diseases) en de European Society of Pathology. Histologie HE op heupkop (fixatie en ontkalking via standaard methode) De resultaten wijken niet af van het gemiddelde in Nederland. Acties ter verbetering waren niet noodzakelijk. Giemsa volgt in 2014 Cytologie algemeen PAP (urine) en MGG (ascites): De resultaten PAP wijken niet af van het gemiddelde in Nederland. Acties ter verbetering waren niet noodzakelijk. Immunohistochemie Actine, CD117, CD34 (rondzending 1); Calretinine, Ber-EP4, D2-40, EMA, her-2-neu (2); Keratine 7, Keratine 20, TTF-1, CDX2 (3); CD15, CD30, CD79a, PAX-5 (4); P53, P16, Ki-67 (5); ER (6) De resultaten komen overeen met de resultaten van de meerderheid van de deelnemende laboratoria. Bij enkele markers (actine, D2-40, keratine 7, CDx2, CD79a, CD30, p53, p16, ER) waren er verschillen in de sterkte van aankleuring. Adequate acties zijn genomen. Rondzending 2013-2: Her2Neu ISH DNA. De resultaten komen overeen met de resultaten van de meerderheid van de deelnemende laboratoria. Werkgroep Immunohisto- en Cytologie (WIHC) Keratine 20, DCX2, p53-6 De resultaten wijken niet af van het gemiddelde. Moleculaire Pathologie In landelijk en Europees verband waren de rondzendingen voor de unit Moleculaire Pathologie in het afgelopen jaar als volgt: QCMD 2013 Human Papillomavirus DNA EQA Programme De HPV kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society for Clinical Virology en de European Society for Clinical Microbiology & Infectious Diseases. De rondzending betrof HPV DNA detectie op 8 ‘core proficiency’ PreservCyt cytologische materialen. Deelname heeft plaatsgevonden voor zowel de GP5+6+-PCR-EIA test als de HPV-Risk assay. Beide data sets kenden een correctscore van 8/8 (100%). ESP Long EQA scheme 2012-b (periode maart-april 2013) Deze kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society of Pathology (ESP) en betrof een ‘pilot scheme’ met EGFR en KRAS mutatieanalyse op 4 formaline-gefixeerde, paraffine-ingebedde cellijnpreparaten. Gezien het feit dat niet alle preparaten van eenzelfde kwaliteit waren, heeft de organisatie besloten de onderdelen EGFR en KRAS mutatie analyse te beschouwen als educatief. De CMDP-QC (http://www.moleculaire-pathologie.nl) heeft deze pilot rondzending ongeschikt verklaard om een accuraat oordeel te vellen over de kwaliteit van de verschillende analyses in de deelnemende laboratoria. Deze kanttekening in acht nemende, is voor KRAS een 100% score (4/4) gehaald, en voor EGFR 75% (3/4). Het sample dat voor EGFR geen punten kreeg, betrof een sample dat volgens de ESP wild-type is voor EGFR en welke wij hebben afgegeven met de uitslag “Geen aanwijzingen voor mutaties in EGFR. Gezien matige materiaalkwaliteit is een verificatie noodzakelijk”. ESP Colon Regional Quality Assessment scheme 2012 (periode eind 2012) De KRAS kwaliteitsrondzending is geïnitieerd vanuit de European Society of Pathology (ESP) en betrof KRAS mutatieanalyse op 8 formaline-gefixeerde, paraffine-ingebedde tumoren (blanco glaasjes) en 2 EQ control samples (coupe in epje). De resultaten van de KRAS mutatieanalyse zijn 100% concordant met de uitgangsbevindingen (genotyperingsscore 20/20; gemiddeld lag dit op 18.97/20). Tevens een goede rapportagestijl (score 4/4; gemiddeld lag dit op 2.93/4). 21 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

Medische Immunologie: In 2013 werd geparticipeerd in verschillende landelijke rondzendingen op het gebied van autoimmuunserologie en lymfocytentypering; de resultaten waren goed (zie tabel). Rondzending

Actie

Statu s

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Dec‘13

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Feb ‘14

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Nov‘13

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Jul ‘14

2013.1 Goed

1x sample hertest

Afgeh.

AMA, SMA, 2013.2 Goed IFA, PCA

1x sample hertest

In beh.

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Mrt ‘14

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Mrt ‘14

Testpakket Datum Resultaat

IA

Collageenziekten

ANA, DNA, ENA, ACA

IB

Reumafactoren

RF, CCP TA, TBII

Datum

Feb ‘14

IIA

Orgaan specifieke AIZ

IIB

Coeliakie

AGA, EMA DGPA, TTG,

ANCA

ANCA-IFT, 2013.1 Voldoende PR3, MPO, GBMA 2013.2 Goed

3x sample hertest

Afgeh. Dec ‘13

Geen

Afgeh. Feb ‘14

GAD, ICA

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Feb ‘14

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Apr ‘13

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Jun ‘13

2013.3 Goed

Geen

Afgeh. Jun ‘13

2013.4 Goed

Geen

Afgeh. Dec ‘13

2013.5 Voldoende

Geen

Afgeh. Dec ‘13

2013.6 Goed

Geen

Afgeh. Feb ‘14

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Aug ‘13

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Dec ‘13

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Dec ‘13

VII IX

X*

Diabetes

Lymfocyten subsets (UK Neqas)

XII*

HLA-B27 (UK Neqas)

XIV

BAL

ECAT*

APS

Geen sample ontvangen.

2013.2 In 2014 wordt rondzending 3x verstuurd door SKML

ACA, B2GP1

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Dec ‘13

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Dec ’13

2013.3 Goed

Geen

Afgeh. Dec ’13

2013.4 Nog geen rapportage ontvangen Sanquin/ Erasmus MC

AA, ASCA

2013.1 Goed

Geen

Afgeh. Jun ‘13

2013.2 Goed

Geen

Afgeh. Feb ‘14

AA, ASCA

Tabel: SKML rondzendingen

3.4.7.1 Organisatorische bijdrage aan kwaliteit (buiten VUmc) Vanaf 2007 functioneert het VUmc MI lab als nationaal verzend- en expert-lab voor coeliakieserologie binnen de SKML. In dit kader worden tweemaal per jaar rondzendingen verzorgd en geëvalueerd. Ook


werden er dit jaar diverse presentaties gegeven aan medisch immunologen en klinisch chemici m.b.t. de nieuwe richtlijn voor coeliakie diagnostiek, zowel interntionaal verband als binnen het VUmc.

3.4.8 Klinische pathologische samenwerking In 2013 zijn er gesprekken geweest met alle klinische afdelingen en enkele/diverse klanten buiten VUmc. In deze interactieve gesprekken is gevraagd om feedback over onze service, de koers van de afdelingen in de nabije toekomst, samenwerking met het AMC, de toekomst wensen/ eisen tav de pathologie en de financieën. Ook met klanten buiten VUmc werden deze gesprekken gevoerd. De gesprekken werden als positief ervaren en men bleek tevreden over de service van onze afdeling. Met het Amstellandziekenhuis, waarvoor onze afdeling alle pathologie doet vanaf januari 2013, werden gesprekken gevoerd ter evaluatie. Er is veel effort gestoken onze service af te stemmen op de wensen van het AZH, dit is naar wens verlopen in maart 2013 werd een contract voor 5 jaar afgesloten. De afdeling Pathologie participeert in veel klinische besprekingen die of een onderwijs-, of een patiëntgerelateerd karakter hebben. Deze besprekingen zijn erg belangrijk voor de diverse opleidingen binnen VUmc en voor de MDO’s waarin volgens de richtlijnen ook een patholoog dient te participeren. De multidisciplinaire besprekingen nemen nog steeds toe, voor sommige zorgpaden is een extra MDO nodig om conform de richtlijnen te kunnen blijven functioneren. Deze MDO’s zorgen voor een sterk verhoogde werkdruk voor de pathologen en de Medische Administratie die ondersteuning levert bij de voorbereiding van de MDO’s. In 2013 zijn er nog geen extra kosten voor de MDO’s gerekend maar in de nabije toekomst zal er op hoger niveau over gesproken worden hoe de werkdruk van de afdeling binnen de perken kan blijven bv door het uitbreiden van formatie. Naast de diagnostiek is er een grote interactie tussen de kliniek en de research afdeling van de pathologie. Diagnostische vraagstellingen vanuit de kliniek worden vertaald naar onderzoeksvragen die via projecten worden uitgevoerd binnen de afdeling. Ook biedt de afdeling pathologie de mogelijkheid voor de kliniek om naast diagnostische ook research gerelateerde pathologievraagstellingen te verrichten. Via het intranet kunnen daarvoor de zg Biobank Uitgifte Protocol formulieren (BUP formulieren) worden ingevuld die ia de research commissie en de diagnostiek op vraagstelling, haalbaarheid en kosten worden beoordeeld. In 2013 bleek dat de kliniek met de BUP systematiek uit de voeten kan. In 2013 werden 73 BUPs van buiten de afdeling aangevraagd. De afdeling pathologie kan zo beter anticiperen op de inzet van materieel en personeel voor research doeleinden.


Hoofdstuk 4: Onderwijs De afdeling Pathologie biedt diverse typen onderwijs aan: academisch onderwijs en onderwijs aan HLO en MLO studenten. Daarnaast verzorgt de afdeling enkele postacademische cursussen.

4.1 Academisch onderwijs De afdeling pathologie verzorgt academisch onderwijs in  de opleiding geneeskunde (bachelor en master VUmc Compas)  de masteropleiding Oncology  de masteropleiding Cardiovascular Research  bachelor- en masteropleiding biomedische wetenschappen  de opleiding tandheelkunde  postacademisch onderwijs

4.1.1 Onderwijs in de opleiding geneeskunde Prof. dr. W. Mooi is semestercoördinator van het eerste semester van het tweede bachelor jaar. Voorts is hij cursuscoördinator van de cursus Schade, afweer en herstel (VUmc Compas B10), lid van het bachelorraad en van de facultaire opleidingscommissie. Binnen de cursus Schade, afweer en herstel is besloten om de GoogleDocs pilot in de studiegroepen van vorig jaar niet te continueren, omdat er te weinig ondersteuning vanuit het IOO mogelijk was en studentgroepen te laat bekend worden. Hierdoor is de opstart te rommelig om efficiënt ingezet te worden. Voor een enkele studiegroep is de pilot wel doorgezet (met eigen toestemming) en is als toegevoegde waarde benoemd. Het houden van referaten in studiegroepen is geïnitieerd. Het lezen van vakliteratuur en het helder samenvatten daarvan is de eerste stap, die in semester 2.1 wordt gezet. Online pathologieonderwijs via YouTube, verzorgd door professor Mooi, vindt in toenemende mate aftrek (inmiddels meer dan 21.000 views). Een online database van basaal geneeskundig studiemateriaal werd opgezet (https://open.vu.nl). Omdat de site beeldmateriaal met copyright bevatte, is deze echter weer geloten. Momenteel wordt gewerkt aan een geheel nieuwe pathologiesite voor geneeskundestudenten: www.pathologyclassroom.com .


Een overzicht en inzet voor het pathologie onderwijs in de bachelor (B) en Master (M) opleiding wordt in onderstaande tabel weergegeven. Geneeskunde onderwijs: Jaar Cursus

Onderwijsvorm

B1

Openingscollege

3

18

Studieopdracht

1

6

Bouw en bewegen

Aantal

Uren inzet

B1

Circulatie en volumeregulatie

Slotconferentie

1

6

B1

Homeostase

Openingscollege

1

6

B1

Huid en afweer

Slotconferentie

1

6

Studieopdracht

1

8

Openingscollege

4

24

Practicumleider

1

16

Cursuscoördinator

1

160

Openingscollege

6

36

Studieopdracht

12

96

Practicumleider

2

32 6

B2 B2

Spijsvertering en stofwisseling Schade, afweer en herstel

B2

Groei en ontwikkeling

Slotconferentie

1

B2

Leefstijl en medische interventies

Studieopdracht

1

6

B2

Hematologie, oncologie en infectieziekten

Openingscollege

5

30

B3

Urologie, gynaecologie en nefrologie

Practicumleider

2

16

B3

Leren dokteren 5

Slotconferentie

1

6

B3

WFO Oncologie/Immunologie en infectie

51

51

1

6

15x 2hr

45

Neurological and Psychiatric Disorders

College

M1.2 Heelkunde - Macropracticum

Macropracticum

M1.3 Psychiatrie, neurologie

Training

M1.4 Ouderengeneeskunde, pathologie

Obductieonderwijs

34 30x 11hr

248

Nevenfuncties Geneeskunde onderwijs: B2

Leeronderzoek 2

Stagegroep

36

36

B1

Mentor

Mentor B1

2

72

B2

Mentor

Mentor B2-3

2

48

B2

Semestercoördinator

Semester 2.1

1

320

B2

Stationstoetsen

STAT2

70

70

B3

Stationstoetsen

STAT3

70

70

B3

Training/ Klinische stage

28

42

B1

Tutor

Tutor sem 1.1

2

156

B1

Tutor

Tutor sem 1.2

1

128

B2

Tutor

Tutor sem 2.1

2

140

Ondersteuning Geneeskunde onderwijs

100 Totaal Geneeskunde onderwijs:

2044


4.1.2 Onderwijs in de masteropleiding Oncology De masteropleiding Oncology bestaat uit 2 jaar. In de eerste maanden van het eerste jaar worden 4 verplichte cursussen gevolgd. Daarna hebben de studenten de keus uit een groot aantal keuzecursussen en lopen zij 2 stages. De afdeling Pathologie heeft een grote bijdrage in drie van de vier verplichte cursussen in de vorm van cursuscoördinatorschappen: Prof. dr. P.J.F. Snijders is als coördinator betrokken bij de cursus Oncogenesis en samen met prof. dr. J. Middeldorp ook bij de keuzecursus Viral Oncogenesis. Dr. R.J.A. Fijneman en prof. dr. P. Wesseling coördineren de cursus Tumor Biology and Clinical Behaviour. Dr. E. Hooijberg is cursuscoördinator van de cursus Innovative tumor therapies. Prof. dr. P.J.F. Snijders en dr. R.J.A. Fijneman zijn daarnaast ook lid van de opleidingscommissie. Master Oncology Jaar

Cursus

Onderwijsvorm

M1

Oncogenesis

Cursuscoördinator Ondersteuning College Presentations

M1

Tumor Biology and Clinical Behavior

Cursuscoördinatoren Ondersteuning College

M1

M1/2

Innovotive Tumor Therapies

Viral Oncogenesis

Uren inzet

1

80

100hr

100

12

72

2x 3hr

6

2

100

100hr

92

8

24

Journal Club

3x 3hr

9

Research proposals

8x 3hr

24

Cursuscoördinator

1

50

Colleges

7

42

Literature discussion

2hr

2

Projects

6hr

6

Cursuscoördinatoren

2

20

Ondersteuning

15

10

College Presentaties Nevenfuncties

Aantal

Opleidingscommissie

3

18

2hr

6

5x 2hr

40

Totaal Master Oncology:

701

4.1.3 Onderwijs in masteropleiding Cardiovascular Research De masteropleiding Cardiovascular Research is een kleine researchmaster met ongeveer 20 studenten. Prof. dr. H.W.M. Niessen heeft een belangrijke rol gespeeld bij het opzetten van deze master. Inmiddels is hij cursuscoördinator van de cursus Remodelling of the circulatory system. Master Cardiovascular Research Jaar Cursus

Onderwijsvorm

M1

Cursuscoördinator

1

40

Ondersteuning

10

10

College

7

42

Journal Club

17

51

Remodelling of the circulatory system

Aantal

Totaal Master Cardiovascular Research:

Uren inzet

143


4.1.4 Onderwijs in opleiding Biomedische wetenschappen (BMW) De afdeling Pathologie verzorgt in verschillende jaren onderwijs voor studenten BMW. Deze opleiding wordt georganiseerd door de Faculteit Aard- en Levenswetenschappen (FALW) van de Vrije Universiteit. Mw. dr. R. Steenbergen is aanspreekpunt voor het onderwijs voor de opleiding BMW vanuit de afdeling Pathologie in verband met haar zitting in de opleidingscommissie van de opleiding. Mw. dr. R. Steenbergen en dr. F. van Kemenade waren cursuscoördinatoren van de cursus ‘Ziekteleer: van ontsteking tot kanker’, welke voor het tweede jaar werd georganiseerd. Halverwege de cursus is dr. F. van Kemenade van baan gewisseld en heeft prof. dr. W.J. Mooi dr. R. Steenbergen ondersteund bij de afronding van de cursus. Naar aanleiding van de evaluatie van vorig jaar zijn er een aantal punten verandert, die positief hebben uitgewerkt. Duidelijkere informatie tijdens het introductiecollege zorgden ervoor dat studenten beter wisten wat ze te wachten stond. Hierdoor is het slagingspercentage voor de deeltoets verhoogt van 47% naar 68%. Studenten bleven hierdoor gemotiveerd, wat ook resulteerde in een hoger slagingspercentage aan het einde van de cursus (60% vs 75%). Het coördinatorschap van de keuzecursus Oncologie is overgenomen van mw. dr. R. Steenbergen door dr. E. Hooijberg. De cursus blijft veel interesse krijgen vanuit verschillende studierichtingen binnen en buiten BMW, vooral van Gezondheid en Leven. Er is een maximum gesteld van nieuwe 150 deelnemers. Naar aanleiding van de wachtlijst en het aantal recidivisten, hebben dit jaar 163 studenten de cursus gevolgd. De studieopdracht binnen deze cursus wordt relatief zwaar bevonden ten opzichte van de waardering (een halve bonuspunt voor het eindcijfer). Voorgaande jaren haakten enkele studenten af, echter dit jaar hebben vele studenten zich afgemeld nadat de groepsindeling al was gemaakt. Dit zorgde voor veel extra werk en zullen we volgend jaar anders aanpakken. De rondleiding door het CCA is wederom goed ontvangen door de studenten. De medisch immunologen verzorgen binnen verschillende cursussen een deel van de colleges. Door het pensioen van mw. dr. M. von Blomberg en het vertrek van mw. dr. Gelderman, komt er veel druk op de twee overgebleven medisch immunologen mw. dr. I.M.W. van Hoogstraten en mw. dr. H. Bontkes. Voor de mastercursus Immunity and Disease is mw. dr. I.M.W. van Hoogstraten cursuscoördinator. Faculteit Aard- en Levenswetenschappen Jaar Cursus

Onderwijsvorm

Aantal

B1

Allergieën en Autoimmuunziekten

Colleges

6

36

B2

Ziekteleer: van ontsteking tot kanker

Cursuscoordinator

2

120

150hr

150

32

192

Ondersteuning College

B2

Oncologie

Uren inzet

Macropracticum

4x 1hr

4

MD Practicum

2x 2hr

20

Presentaties

2x 3hr

12

Rondleiding

3x 30'

1,5

Cursuscoordinator Ondersteuning College Presentaties

1

40

125

125

9

54

2x 3hr

6

B3

Experimentele Immunologie

Colleges

1

6

M1

Immunity and Disease

Cursuscoordinator

1

40

Ondersteuning

100

100

College

19

114

Literature sessions

3hr

4

2

12

M1

Clinical Immunology

College

Nevenfuncties

Opleidingscommissie Totaal FALW:

40 1076,5


4.1.5 Onderwijs in de opleiding Tandheelkunde De afdeling Pathologie verzorgt een aantal colleges en practica voor studenten tandheelkunde en mondhygiëne van het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Prof. dr. Bloemena en Prof. dr. van de Waal geven dit onderwijs vorm.

Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam Jaar

Cursus

Onderwijsvorm

1

Introductie

college

1

1

Blok infectie en ontsteking

college

12

practicum

12

college college

16 10

2 4

Mondhygiënisten Mastercursus

Aantal

Uren inzet

6 72 12 96 60

4.1.6 Universitaire stages In 2013 hebben 20 studenten stage gelopen op de afdeling Pathologie. Onderstaand een verdeling naar opleiding die de studenten volgden. Een uitgebreide lijst met stagiaires staat in bijlage 2.

4.1.7 Postacademisch onderwijs 4.1.7.1 Opleiding tot patholoog De afdeling pathologie leidt jaarlijks een groot aantal AIOS pathologie op. Bijlage 3 (Personeel) geeft een overzicht van de 19 AIOS die in 2013 bij de afdeling in opleiding waren. M.J.Oedayrajsingh Varma, mevr. J. Fronczek en mevr. M. Bugiani hebben in 2013 hun opleiding afgerond. 4.1.7.2 Opleiding tot immunoloog Bij de Medische Immunologie waren in 2013 twee immunologen in opleiding. Mevrouw dr. H. Bontkes rondde haar opleiding cum laude af in december 2013. 4.1.7.3 Postacademische cursussen Dr. J. Beliën organiseerde wederom de cursus In the footsteps of Antoni van Leeuwenhoek (4 - 8 oktober 2013) van de onderzoekschool oncologie Amsterdam (OOA). Deze cursus telde 16 deelnemers.

4.2 Hoger- en middelbaar beroepsonderwijs 4.2.1. Middelbaar beroepsonderwijs Het onderwijs voor MBO opleiding is hoofdzakelijk stagebegeleiding. In 2013 hebben zes stagiaires hun stage afgerond op de afdeling Pathologie. Eén stagiair van het MBO Capabel, studierichting Medisch Secretaresse, die op de patientensecretariaat voor een half jaar stage heeft gelopen. De overige vijf 28 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

stagiaires waren van het MLO, studierichting Cyto-/Histologie, waarvan twee nu klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Daarnaast zijn er acht nieuwe MLO stagiaires Cyto-/Histologie gestart met hun stage. Voor zes van hen is het hun afstudeerstage. Een uitgebreide lijst met stagiaires staat vermeld in bijlage 2. Er zijn door Wim Vos drie rondleidingen georganiseerd. Bij elke rondleiding waren twee MLO scholieren Cyto-/Histologie aanwezig.

4.2.2. Hoger beroepsonderwijs In 2013 hebben elf stagiaires hun stage afgerond op de afdeling Pathologie. Eén stagiair van de Hogeschool van Amsterdam, richting Human Resource Management, die mw. E. Koomen heeft ondersteund bij de implementatie van de Competentiemanagement sessies. De overige stagiaires waren afkomstig van een HLO opleiding, waarvan er negen klaar zijn voor de arbeidsmarkt. Daarnaast zijn er acht nieuwe HLO stagiaires gestart met hun stage. Voor zeven stagiaires is het hun afstudeerstage. Een uitgebreide lijst met stagiairs staat vermeld in bijlage 2. Op verzoek is er eenmalig een rondleiding gegeven voor een groep van negen HLO studenten. Op Hogeschool Leiden wordt door de afdeling Pathologie een enkel college verzorgt met betrekking tot kwaliteit en beeldbewerking.

4.2.3 Post HBO onderwijs Prof. dr. E. Bloemena, prof. dr. P. van de Valk en prof. dr. W.J. Mooi zijn als gastdocent uitgenodigd voor de opleiding tot Oncologieverpleegkundige van de AmstelAcademie. In 2013 hebben zij hiervoor 6 uur college gegeven.

4.2.4. Website en stageboek Het stageboek dateert nog van van 2011. Het streven was om de stageopdrachten in 2013 te vernieuwen. Helaas is dit niet gehaald. Het aanmeldformulier en emailadres ([email protected]) werkt goed.


Hoofdstuk 5: Personeel 5.1 Inleiding In 2013 werd de vacaturestop opgeheven. De afdeling pathologie had op dat moment een ernstig tekort aan met name analytisch personeel, zeker om de extra productie van het Amstellandziekenhuis op te vangen. Ondanks het gelijk blijven van de productie is uit het daarbij horende aantal blokjes en coupes opnieuw gebleken dat de workload per pathologienummer is toegenomen. Er mocht een aantal analisten aangesteld worden om dit tekort iets meer in evenwicht te brengen. Er kon daardoor eindelijk formatie worden vrijgemaakt om twee analisten die daarvoor al in 2011 zijn opgeleid, als pathologieassistenten in te zetten bij het uitsnijden. Dit is een belangrijk verlichting geweest van de werkdruk van vooral de arts assistenten in opleiding en draagt bij aan een efficiëntere logistiek van het uitsnijdproces. Ondanks de steeds stijgende werkdruk voor alle medewerkers bij de pathologie zijn de doorlooptijden van de diagnostiek nog steeds zeer goed gebleven, dit geeft aan dat er gewerkt wordt met zeer gemotiveerde medewerkers die de patiëntenzorg en de research hoog in aanzien hebben. In het managementcontract staan de volgende projecten die betrekking hebben op het personeelsbeleid: MC 2.6 5.2 6.2 7.1 7.2 7.3 7.4

Actie Visie en beleid HRM ontwikkelen en uitdragen Uniformiteit in roosteren Opleiden analisten Uitrol competentiemanagement Medewerkers scholen t.a.v. projectmatig werken Ontwikkelen opleidingsplan Pathologie op basis van competentiemanagement Behouden laag ziekteverzuim

Er is gewerkt aan het overzichtelijk maken van overlegstructuren en de taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden van de medewerkers. Ook werden de functies van de MT leden, domainexperts en pathologie assistenten duidelijk geformuleerd en in functieprofielen beschreven. Er was maandelijks overleg met het afdelingshoofd, het MT lid verantwoordelijk voor HRM, de assistent manager HRM en de P&O adviseur, daarnaast was er een maandelijks overleg met de sectormanagers, het MT lid verantwoordelijk voor HRM, de research afgevaardigde verantwoordelijk voor HRM en de assistent manager HRM. Het sociaal medisch team (SMT) kwam een aantal maal bij elkaar met als doel om de leidinggevenden te ondersteunen bij de begeleiding van problemen met individuele medewerkers en uitval van medewerkers zoveel mogelijk te voorkomen. Er werden naast individuele medewerkers meerdere preventieve onderwerpen besproken zoals het TBC beleid van de afdeling en preventie van ziekteverzuim. De competentieprofielen die door de medewerkers in 2012 zijn gemaakt, zijn in 2013 vastgelegd in kwaliteitsnet. In 2013 is er een managementretraite geweest die met name over leiderschap ging. In 2014 zal er meer aandacht voor goed leiderschap komen. Er is een project voor verder uitrol van competentiemanagement geschreven. De leergang competentiegericht leiderschap werd in 2013 voorbereid. In het kader van goed leiderschap werd in 2013 een start gemaakt met het ontwikkelingstraject van de sectormanagers. In 2013 is de reorganisatie van de obductie-unit niet goedgekeurd omdat de RvB niet akkoord is gegaan met het uitbesteden van het overledenvervoer. Er kwam eindelijk duidelijkheid voor de obductiemedewerkers, maar door de grote onzekerheid gedurende het reorganisatieproces is de druk voor het personeel zeer groot geweest.


5.2 Verzuim Het ziekteverzuim is ondanks de toenemende werkdruk zeer laag en in feite door een betere monitoring en het gestructureerd houden van verzuimgesprekken gedaald t.o.v. andere jaren. Het kort durend ziekteverzuimpercentage bedraagt 2,05 % en ligt ver onder de norm van 3,5%. Verzuimsoort

2011

2012

2013

Kort verzuim

2,77%

2,72%

2,05%

Lang verzuim

0,00%

0,30%

0,03%

Gravida

1,21%

0,85%

0,93%

gemiddeld ziekteverzuimpercentage per soort per jaar

5.3 Jubilea In 2013 waren er ook een aantal jubilarissen, allen zijn van harte gefeliciteerd met hun jublieum. 12,5 jaar in dienst Monique Baloche Cor Verweij Bauke Ylstra Katrien Grünberg Sandra Veldt-Verkuijlen

25 jaar in dienst Gerrit Meijer Marlies Jacobs Henny Ketelaar

40 jaar in dienst Aty Bieze


Hoofdstuk 6: Arbo, Milieu en Veiligheid 6.1 Inleiding Het arboteam is in 2013 driemaal bij elkaar geweest. Veranderende wetgeving en diverse veranderingen in de werkomstandigheden zijn aanleiding geweest voor het herzien van het arbo, milieu en veiligheidsbeleid 2013-2017. Beleid tav informatie veiligheid en privacy bescherming is opgesteld en operationeel gemaakt.

6.2 Mantoux Naar aanleiding van een besmettingsincident op de afdeling is advies gevraagd aan de Arbo en Milieu Dienst tav de correcte preventieve acties. Door deskundigen is ingeschat dat de risico’s op TB besmetting dermate laag zijn dat periodieke controle niet nodig is. Echter naar aanleiding van het gezondheidsbeleid in andere ziekenhuizen in de regio heeft de dienst Arbo en Milieu, namens de werkgroep TB-VUmc, de afdeling een voorstel gedaan voor een pilot controle op TB. Dit houdt in dat medewerkers die vallen binnen de doelgroep gedurende twee jaar gecontroleerd gaan worden op TB. Start van deze pilot is in 2014.

6.3 BHV In het kader van de herziene bedrijfsnoodorganisatie van VUmc heeft de afdeling een eigen ontruimings/calamiteitenplan opgesteld. De afdeling heeft vijf BHV-ers, drie zijn primair oproepbaar voor het CCA (bij ernstige calamiteiten ook voor het ziekenhuis) en twee BHV-ers zijn oproepbaar voor het ziekenhuis (bij ernstige calamiteiten ook voor het CCA. In 2013 zijn twee medewerkers als BHV-er opgeleid.

6.4 Ergonomie en RSI 2013 is een druk jaar geweest. Er was weinig tijd voor promotionele activiteiten waardoor het onderdeel preventie te weinig aandacht heeft gekregen. Aan ergovoorlichting is ongeveer 14 uur meer besteed in vergelijking met 2012. Deze 14 uur is vooral gaan zitten in werkplekadviezen. Er zijn 12 werkplekonderzoeken uitgevoerd op diverse units met als doel het verbeteren van de arbeidsomstandigheden van de individuele werknemer. Over het algemeen zijn de werkplekken correct ingericht, advies/hulpmiddelen waren nodig om de werkomgeving en werkhouding te optimaliseren. Nieuw is dat er ook 12 werkplekadviezen gegeven zijn (dit houdt onder andere in een kleine aanpassing aan de werkplek of aanpassingen na aanleiding van een werkplek onderzoek). Van de 12 werkplekbezoeken zijn 2 medewerkers doorverwezen naar de AMD (1x voor een stoel en 1x voor een ergonomisch toetsenbord).

6.5 Ioniserende straling E Het radionucliden laboratoriumruimte 3 49 is opgeheven. Na controle is de ruimte per 1 juni 2013 stralingsvrij en vrij van radioactieve stoffen bevonden. Bevindingen en conclusie zijn vastgelegd in het bijbehorende rapport . Met deze voorwaarden is voldaan aan de richtlijnen voor het intrekken van de bijbehorende interne vergunning RO-2008-01. De ruimte is officieel vrijgegeven voor eventuele herinrichting als kantoor. Binnen de afdeling Pathologie zijn geen radioactieve stoffen of röntgen apparatuur meer voorhanden. Eventuele noodzakelijke handelingen met isotopen of röntgenapparatuur worden i.o.m. de afdeling MCBI (gebruik van radionucliden laboratorium faciliteiten) en Radiologie (m.b.t. tot gebruik röntgen toestellen ) afgestemd en uitgevoerd door de aldaar bevoegde perso(o)n(en) van de betreffende afdeling. Per ingaande van 1 juni 2013 is dhr R.E. van Andel gedechargeerd als afdelingsdeskundige Pathologie stralingshygiëne.

6.6 Biologische veiligheid (GGO) In 2013 zijn 15 studenten en gastmedewerkers aangemeld voor toegang ML-II laboratoria Pathologie en GGO werkzaamheden (met IG vergunning)


 Voor de IG vergunningen GGO 94-308, 97-159 is VM-er dr. A.E. Greijer afgemeld. De aangewezen VM-er voor deze IG vergunningen is dr. M. Pegtel (per 01-01-2014)  Voor de IG vergunningen GGO094-315, -316; 98-098w2 is VM-er prof. dr. P.J.F. Snijders afgemeld. De aangewezen VM-er voor deze IG vergunningen is dr. R. Steenbergen (per 01-01-2014)  De IG vergunningen 04-100/03 en 94-316 zijn in 2013 door dr. R. Steenbergen geactualiseerd t.b.v. GGO werkzaamheden op locatie bij de firma Crucell. Alle IG GGO vergunningen gedigitaliseerd en gearchiveerd op de M-schijf van de afdeling Pathologie. VMers en BVF en hebben toegang en inzage in de vergunningen. Verbeteracties die in 2103 zijn ingezet en geïmplementeerd:  Introductie en implementatie klickbords op ML-II locaties voor het aftekenen na schoonmaken van vloeren met desinfectans (chloortabletten) zijn gerealiseerd i.s.m. FB door CSU schoonmaakbedrijf. Resultaten over het algemeen zijn goed. Hiermee is aan de gesignaleerde tekortkoming in 2012 Inspectie RIVM ‘voldaan’.  Onderzocht wordt of het middel chloor en toebehoren kan worden vervangen door ‘disposable’ doek (Aseptix) gebaseerd op waterstofperoxide reagens. Het nieuwe schoonmaak bedrijf Asito zal dit bij positief advies Arbo en Milieudienst (AMD) verder implementeren in 2014 i.o.m. FB  Naar aanleiding van een tweetal incidenten op de ML-II laboratoria zijn per direct de werkdisciplines aangescherpt. Glazen pasteurse pipetten (PP) worden vervangen door plastic PP. De glazen erlenmeyers wordt vervangen door plastic erlenmeyers. Het dragen van een veiligheidsbril is verplicht gesteld op de ML-II laboratoria.  Het desinfectant Incidine (foam) wordt afgevoerd als organisch afval ivm concentraties phenol. Alle MLII laboratoria zijn nu voorzien van afvalvaten voor vloeibaar incidine bevattend afval. Het desinfectans wordt zo min mogelijk gebruikt nu ook het afgezogen kweekafval direct in het SZA kan worden afgevoerd. Het filter en toepassing zijn gevalideerd en akkoord bevonden m.b.t. de richtlijnen GGO en afvoer.  In december heeft de gemeente Amsterdam een inspectie gehouden op de ML-II laboratoria van o.a. Pathologie. In het bijzonder is gekeken naar de inrichtingseisen. Geconstateerde problemen worden zo spoedig mogelijk opgelost. In december is ook de ontwerpregeling ´toepassingen naakt DNA en (milieu)risico beoordeling´ gepubliceerd in de Staatscourant.


Hoofdstuk 7: Infrastructuur 7.1 Huisvesting Ondanks de vele bouwactviteiten op het terein van het VU/VUmc blijft de komst van een nieuw diagnostiekgebouw onduidelijk. Nieuwbouw voor de laboratoria wordt afhankelijk gesteld van de plannen in het aliantieverhaal. Mede gezien de voortgang van de aliantiegesprekken en de uitspraak van de mededingingsraad (2014) zal het nog even duren voordat duidelijk is of en wanneer nieuwbouwplannen daadwerkelijk worden uitgevoerd. De afdeling heeft voor de komende jaren in haar managementcontract opgenomen zo veel als mogelijk het oude gebouw te laten opknappen. Na het ingebruiknemen van de nieuwe uitsnijkamer worden de restpunten afgewerkt. De oude uitsnijkamer wordt omgebouwd tot een ruimte waarin de fotografie haar werkzaamheden zal voortzetten. Ook wordt een ruimte klaargemaakt voor het huisvesten van de 18-kops microscoop.

7.2 Fotografie De medische fotografie in de polikliniek valt tegenwoordig ook onder de pathologie. In de polikliniek worden hoofdzakelijk patiëntopnamen gemaakt, zowel op locatie als in de studio. Er worden ook eigen gemaakte beelden bewerkt door de fotograaf en in het IMS geplaatst voor de afdeling dermatologie. Bij de pathologie is er een toename te zien van zowel de digitale opnamen als de digitale micro-opnamen. Daarnaast worden er door de fotografen nog steeds analoge opnamen gedigitaliseerd en in Sympathy geplaatst. Ook houden de fotografen zich bezig met het digitaliseren van coupes met de Pannoramic Desk. In de toekomst zal dit verder uitgebreid worden. De röntgenopnamen worden digitaal opgenomen door de afdeling radiologie in samenwerking met de fotografen. De röntgenbeelden die in het mortuarium worden gemaakt zijn direct te bekijken in het IMS.

POLIKLINIEK Opdrachten patiëntfotografie Beeldverwerking Scans Digitale prints PATHOLOGIE Digitale micro-opnamen Röntgenopnamen Geleverde files uit archief Scans Digitale prints Cd’s branden Digitale opnamen

2012

2013

---------

3024 4096 325 40

16.421 2 1175 4401 936 73 8595

17.861 0 1658 3572 732 17 12.824

7.3 Automatisering In 2013 is verdere uitvoering gegeven aan het in 2008 opgestelde beleidsplan en begonnen met opstellen van het volgende, nieuwe beleidsplan automatisering van de afdeling pathologie welke in 2014 zal zijn voltooid. Een centrale factor in dit proces is nog steeds het Pathologie Informatie Management Systeem, SymPathy. Dit automatiseringssysteem speelt een centrale rol in de administratieve en medisch inhoudelijke verslaglegging, maar is ook van groot belang geworden bij workflow management in de gehele afdeling Pathologie, het beheer van de weefselbank, digitaal dicteren, digitaal aanvragen van aanvullende bepalingen en digitale archivering van beeldmateriaal. De afdeling pathologie maakt succesvol gebruik van spraakherkenning. Begin 2013 is de nieuwe uitsnijkamer in gebruik genomen. De nieuwe uitsnijkamer bevalt goed en nog aanwezige problemen (hardware storingen en optimaliseren gebruik spraakherkenning in de uitsnijkamer) zijn en zullen worden verholpen. In 2014 zal vorm gegeven worden aan een formelere maar verbeterde 34 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

opzet m.b.t. contacten, communicatie, afspraken en (project)management tussen de afdelingen ICT en Pathologie alsook het Informatie Management. Andere aanpassingen en verbeteringen aan SymPathy waaronder de ‘privacy interface’ die o.a. nodig is voor de naleving van de code goed gebruik, zijn in de nationale gebruikersraad van SymPathy evenals in de gebruikersbijeenkomst in Stavanger opgenomen, besproken en geprioriteerd (privacy interface hoogste prio). Het in 2011 gestarte CTMM project TraIT: translational research IT infrastructure (Het opzetten van een IT infrastructuur voor translationeel onderzoek) is eind 2013 al uitgegroeid tot een consortium van 26 partners (waaronder alle UMCs, KWF, Hartstichting, Philips). Data van verschillende studies waar pathologie bij betrokken is wordt in deze infrastrcutuur vastgelegd en geanalyseerd. Ook is er in 2013 samen met het NCA en afdeling ICT gewerkt aan uitvoering van de SURF ISDN Campus challenge. Binnen deze challenge wordt een blauwdruk opgeleverd van een infrastructuur voor onderzoek. Een van de onderdelen daarvan is een anonimisatie tool voor klinische beelden (CTP). Een ander onderdeel betreft implementatie van tEPIS (TraIT Enhancing Pathology Image Sharing) binnen VUmc voor opslag en delen van digitale pathologie beelden/coupes. Binnen het programma EVA is door de themagroep onderzoek een visie voor onderzoek binnen EVA opgesteld en zijn daaruit requirements opgesteld welke zijn opgenomen en samengevoegd in de totale EVA requirementlijst. De Europese aanbesteding is afgerond en Epic verkozen. De themagroep is opgeheven en er is tot eind 2013 gewerkt aan een architectuur EPD in relatie tot research. De architectuur beschrijft de (architectuur)principes die bij de inrichting van het nieuwe EPD gelden ten aanzien van research. Het vormt het vertrekpunt voor een EPD dat binnen de grenzen van wet- en regelgeving en met inachtneming van de eisen die de zorg stelt de onderzoekers van het AMC en VUmc zo goed mogelijk ondersteunt. In 2013 is er binnen VUmc (o.a. pathologie, MDL en ICT) hard gewerkt aan implementatie van de pilot voor het bevolkingsonderzoek darmkanker die vanuit RIVM geleid wordt. Alle noodzakelijke koppelingen (waaronder ordermanagement) voor gegevens uitwisseling binnen VUmc alsook vanuit VUmc naar de landelijke BVO infrastructuur (PALGA, ColonIS) geïmplementeerd en getest. Hiermee beschikt VUmc over een digitaal ordermanagement systeem tussen MDL en PA en worden onderzoeksresultaten digitaal aangeleverd en verwerkt in het centrale screeningssysteem ColonIS van RIVM. Nog steeds is er een groot aantal urgente verbeterpunten die al geruime tijd geleden waren ingediend, dat nog steeds wacht op ICT analyse, goedkeuring dan wel inplanning. Eerste gesprekken met het Informatiemanagement en ICT zijn gevoerd en plannen worden gemaakt om te voorkomen dat dit onze planning in de war blijft sturen en klanten, c.q. aanvragers van buiten, zoals bijvoorbeeld huisartsen, gefrustreerd afhaken.

7.4 Apparatuur De 10 jaren apparatuur investeringskader (INVS)planning Pathologie is wederom geactualiseerd op basis van de huidige ontwikkelingen en door vaststellen van prioriteiten. Ook in 2013 is er weer extra aandacht geschonken aan de invulling van de sneldiagnostiekinvesteringen. Deze extra’s zijn eenmalig en niet structureel in het investeringkader opgenomen en verwerkt. Dit zal na afschrijving op termijn tot extra budgettaire problemen leiden, indien geen extra budget wordt vrijgemaakt of toegevoegd aan het huidige INVS kader. Door een zeer beperkt investeringsbudget is het in de toekomst niet alleen onmogelijk om aan alle wensen te voldoen, maar ook noodzakelijke investeringen zullen niet kunnen worden gedaan. Het budget is namelijk ontoereikend om dergelijke investeringen uit te voeren, w.o. sneldiagnostiek, noodzakelijke vervangingen en investeringen voor innovatieve (en translationele complexe moleculaire biologische) diagnostiek, en Next Generation Sequencing ontwikkeling. De gemiddelde investeringsuitgaven per jaar liggen beduidend hoger dan de planning die per jaar (10 jaar begroting) is berekend. In 2013 zijn de onderstaande apparaten investeringen uitgevoerd: Apparaat Tap station Taqman VIIA Vriezer -80 Cassette printer VIP doorvoer apparaten en cryostaat DLC5000 Xpress (sneldiagnostiek)

Bedrag € 1.000 59.250 5.896 46.935 105.881 93.200 187.550

Budget VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc VUmc


Chapter 8: Research The research of the Department of Pathology at VU University Medical Center (VUMC) covers major topics in Oncology, Cardiovascular diseases, Neuropathology and Immunology. Research at the Department of Pathology is focused on translational aspects. Mission: one stop shop for translational research, i.e., from biomarker discovery, via test development and clinical validation to implementation.

The oncological research line has the largest volume and particularly focuses on early diagnosis and tumor profiling. In early disease these research programmes deal with pathogenesis and prevention, and in advanced disease the main issues are biological classification, companion diagnostics and monitoring. Oncology topics cover cervical cancer (HPV), lung cancer, gastrointestinal cancers, lymphomas and brain tumors. Pathology research groups constitute the largest departmental participation in the VUmc Cancer Center Amsterdam, where there is a strong collaboration with researchers from the departments of medical oncology, hematology, neuro-oncology and Head & Neck oncology. The neuropathological research line focuses both on neurodegenerative diseases such as Alzheimer disease and on white matter diseases such as Multiple sclerosis. The main topic of the cardiovascular pathology is cardiovascular inflammation, whereas the immunology is mainly focused on inflammatory disease profiling and immunoprofiling. All research programmes are embedded in the respective VUmc research institutes, i.e. the VUmc Institute for Cancer and Immunology (VUmc CCA), the Neuroscience Campus Amsterdam (NCA), and the Institute for Cardiovascular Research VU (ICar-VU). Furthermore, the oncological research programmes participate in the Graduate School of Oncology Amsterdam (OOA) and neuropathological research programmes participate in the the Graduate School Neurosciences Amsterdam Rotterdam (ONWAR) Graduate students of the department receive their training 36 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

from these graduate schools, and staff members of the department participate in courses of these graduate schools.

8.1

Oncology

Cervical cancer Staff Peter Snijders PhD - program leader Renske Steenbergen PhD – deputy program leader Maaike Bleeker MD PhD - academic staff Daniëlle Heideman PhD - academic staff Folkert van Kemenade MD PhD - academic staff Chris Meijer MD PhD - academic staff Bart Hesselink PhD - postdoc Saskia Wilting PhD - postdoc Romy van Baars MD – PhD student Mariska Bierkens MSc - PhD student Maaike Dijkstra MD - PhD student Jacobien van der Marel MD - PhD student Madelief Mollers MD - PhD student Mirthe Scherpenisse MD - PhD student Denise Schütze MD - PhD student Suzanne Snellenberg MD - PhD student Margot Uijterwaal MD - PhD student Viola Verhoef MD - PhD student

Human papillomavirus (HPV) infection and cancer An infection with high-risk HPV is necessary, but not sufficient for malignant transformation of epithelial cells. In vitro studies have demonstrated that progression of an hrHPV-infected cell to an immortal and subsequent invasive phenotype results from the accumulation of specific (epi)genetic alterations in the host cell genome. This research line aims at identifying the host cell alterations functionally involved in HPV-mediated transformation, and subsequently evaluating their potential value as biomarker to stratify HPV-positive women for risk of (pre)malignant disease. Towards this aim, functional studies using in vitro model systems of HPVtransformed human keratinocytes are complemented with studies on clinically annotated specimens of women with and without cervical disease using both genome-wide and candidate gene approaches. Cervical cancer development is initiated by a hrHPV infection. In the course of various projects the impact of this finding is evaluated at the level of prevention, diagnostics, test of cure, and prophylactic vaccination (see also www.humavac.nl). At the moment, the main focus is on the development of primary screening algorithms for both cervical scrapings and self-collected (cervico-)vaginal samples, using HPV testing followed by triage of HPV-positive women by cytology, viral parameters, and/or molecular disease markers. Human papillomavirus (HPV) infections have not only shown to be associated with cervical cancer, but with non-cervical anogenital cancers, and HNSCC as well. However, to what extend HPV infections are involved in carcinogenesis of these types of cancers in the Netherlands is not completely known yet. Publications: 8,14,21,22,28,44,52,68,81,104,123,124,125,126,127,164,165,166,173,175,192,227,233,237,245,259,260,2 61,262 Theses: 1,5,8,10


Projects: 21,22,23,24,25,26,27,28,29,90,114

Lung cancer Staff Daniëlle Heideman PhD - program leader Katrien Grünberg – deputy program leader Peter Snijders PhD - academic staff Erik Thunnissen MD PhD - academic staff Robert van Boerdonk MD - PhD student Jasmijn Hubers MD - PhD student Lise de Strooper - PhD student Lung cancer Lung cancer is the most common cause of cancer-related death in the western world. Research exploring biomarkers and their possible role in early lung cancer detection, prognosis, and prediction of response to treatment modalities is important to prevent and fight this cancer. Our research involves aspects focusing on: (I) Early detection of lung cancer Detection of lung cancer at an early, treatable stage may confer better prognosis and decrease mortality rates. Early detection may possibly be performed by high resolution computer tomography (HRCT), autofluorescent bronchoscopy (AFB) and/or molecular biomarker analysis in sputum and/or blood. In this research line, biomarker discovery is performed along the two main histological types of lung cancer, namely squamous cell carcinoma and adenocarcinoma. We use genome-wide approaches and clinically annotated specimens from lung cancer patients and at risk subjects, to identify biomarkers based on genetic and epigenetic events. Further verification and validation steps are performed with the aid of large biobanks of tissue and sputum specimens. The ultimate goal of this research line is the development of molecular tests for early detection and prognostication of lung cancer, applicable to lesional tissue and, ideally, to more easily accessible materials like sputum or blood. (II) Tumour profiling and guiding treatment with biomarkers By molecular tumor profiling it is likely that biomarkers will emerge that can become novel targets for molecular therapy and allow selecting patients who will benefit from such targeted treatment. This research line focuses on the validation and implementation of identified markers as companion diagnostics. An important example is EGFR mutation analysis, for which a HRMbased technology was developed to select patients who are likely to benefit from treatment with EGFR tyrosine kinase inhibitors. Since the arsenal of molecular markers valuable for pathology is constantly increasing, efforts are made for the development of assays that allow analysis of multiple genes in one assay in parallel. Publications: 15,24,56,59,60,66,69,79,87,88,89,90,108,109,110,120,121,145,152,155,156,157,167,176,181,183,185,186, 187,196,197,226,251,252,253,258,266,267 Thesis: 13 Projects: 19,91

Colorectal and gastric cancer Staff Gerrit Meijer MD PhD - program leader Remond Fijneman PhD - deputy program leader Beatriz Pinto Morais de Carvalho PhD - deputy program leader Jeroen Belien PhD - academic staff Begoña Diosdado Calvo MD PhD – academic staff Nicole van Grieken MD PhD - academic staff Erik Hooijberg PhD - academic staff 38 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

Bauke Ylstra PhD - academic staff Wim van Criekinghe PhD - postdoc Mark van der Wiel PhD - postdoc Georg Scheffer PhD - postdoc Linda Bosch MSc - PhD student Evert van den Broek MD - PhD student Martijn Cordes MSc - PhD student Jeroen Goos MSc - PhD student Florence de Groen MSc - PhD student Josien Haan MSc - PhD student Annemieke Hiemstra - PhD student Oscar Krijgsman MSc - PhD student Daoud Sie - PhD student Ilari Scheinin MSc - PhD student Lisette Timmer MSc - PhD student Rinus Voorham MSc - PhD student Secondary prevention of gastrointestinal cancer Colorectal cancer (CRC) is the second leading cause of cancer death in the western world with over 4200 deaths per year in the Netherlands. Secondary prevention is the most realistic approach for reducing this high number of CRC deaths. At present, options for secondary prevention include immunological fecal occult blood testing (FIT) and endoscopic screening. FIT is easy and well tolerated, but has a low sensitivity and specificity. Therefore, a need exists to improve the sensitive and specific CRC stool based tests, by, for instance, incorporating molecular (DNA, RNA or protein) biomarkers. Understanding the molecular pathology of CRC is crucial to unravel candidate molecular biomarkers. Candidate diagnostic biomarkers have been and are being identified based on two complementary approaches, i.e. tumor profiling studies of large collections of clinically well-characterized tumor and stool samples, and functional analysis of the effects of candidate biomarkers on tumor biology. To this end it is investigated whether promoter methylation, DNA copy number status, miRNA profiling, and protein detection can be used as a molecular test in CRC population screening. Endoscopic screening has a ±90% sensitivity for detecting colorectal adenomas, but since only 5% of all adenomas ever progress to CRC, endoscopy has a low specificity in terms of CRC prevention. Moreover, colonoscopy is a burdensome procedure for screenees. Therefore, a need exists for more specific, noninvasive imaging of CRC. Molecular imaging by MRI is a promising, non-invasive technique to gain molecular information about colon tumors. To this end, we aim to identify imageable biomarkers for adenomas at high risk of progression and CRCs. Tumorprofiling of gastrointestinal cancer Gastrointestinal cancer causes >25% of cancer death in the western world, with death rates of 50% (colorectal cancer) to 80-90% (gastric and esophageal cancer). Once cancer has been diagnosed, standard surgical and medical oncological therapy regimens are followed. For both gastric and colorectal cancer we and others have demonstrated the existence of substantial genomic variation, which correlates to clinical outcome. Yet, the standard therapy regimens mentioned above largely neglect the existence and relevance of this genomic variation. (I) Gastric cancer For long, surgery has been the main treatment of gastric cancer, but new systemic therapies are being introduced. Up until now the type of treatment largely depends on the stage of the disease. However, our group has recently shown that gastric carcinomas are heterogeneous in their molecular profiles depending on many patient and tumor characteristics. These differences could explain why only approximately 30% of patients respond to chemotherapy. (II) Colorectal cancer (CRC). CRC biologically is a heterogeneous disease, and therefore prognosis and response to chemotherapy are highly variable. Nevertheless, most patients are treated empirically with regimens containing (oral) 5fluorouracil (5FU) formulations, usually combined with oxaliplatin or irinotecan, while novel targeted therapies containing e.g. cetuximab or bevacizumab will be implemented shortly. For several biological factors like microsatellite instability (MSI) and a number of chromosomal aberrations, like loss of 18q and gain of 20q, an association with response to chemotherapy or prognosis has been determined, which includes work of our own group The aim of our program is to improve outcome of gastrointestinal cancer by stratification of GI cancer patients based on tumor profiles for optimized therapy selection.


Massively Parallel Sequencing (MPS) in translational research and molecular diagnostics Personalized medicine will be highly dependent on genetic and genomic assays such as MPS. Molecular features (prognostic and predictive) of a large spectrum of tumor types are being identified, called molecular landscapes. With this project we will ‘translate’ these findings to the benefit of the patient focusing on the spearheads of CCA / pathology and move forward the application of MPS in (translational) cancer research and diagnostics. Digital microscopy facility: Tumor Profiling Histology is the backbone of oncology and many other areas of biomedical research. Yet, standard histopathological evaluation still implies subjective and time consuming assessment of microscopic slides. At the same time, biomedical research is witnessing a revolution in high throughput functional assays (e.g. siRNA libraries, rescue screens) and molecular biology (expression microarrays, arrayCGH, proteomics). Before the results of these efforts can be translated into clinical applications, confirmation of these findings in human tumour and other tissues, frequently by immunohistochemistry and in situ hybridization, is mandatory. To facilitate this and to keep in pace with the high throughput methods mentioned above, an up scaling of technology in the pathology research lab is required. Publications: 5,20,36,39,42,43,45,53,54,70,92,100,101,102,117,118,130,133,138,139,140,149,161,170,171,174,177,203, 225,247,249,250,256,265 Thesis: 2,7,10,11,12 Projects: 15,18,30,31,32,33,34,35,36,37,38,39,40,41,42,43,44,45,46,47,48,49,50,115, 116,117,118

EBV related cancers Staff Jaap Middeldorp PhD - program leader Michiel Pegtel PhD – deputy program leader Astrid Greijer PhD - postdoc Zlata Novalic - PhD student Octavia Ramayanti - PhD student Frederik Verweij MSc - PhD student EBV EBV is a human herpesvirus that can cause infectious mononucleosis (kissing disease) upon primary infection and persists for life , hiding in memory B-cells and epithelial cells. EBV also is a human tumor virus, involved in the pathogenesis of several lymphomas and carcinomas, such as Burkitt Lymphoma, Hodgkin Lymphoma, certain non-Hodgkin lymphomas and lymphomas arising in patients with defective immunity, as well as certain carcinomas, including nasopharyngeal carcinoma and gastric carcinoma. Besides these tumors, EBV is involved in several autoimmune diseases (e.g. Multiple Sclerosis and Systemic Lupus Erythematosus) and a number of chronic non-malignant disease syndromes. Our research is focussed on clarifying the role and dynamics of EBV in these disorders in order to define molecular markers for (early) diagnosis and disease monitoring as well as defining new strategies for treatment. For our research we collaborate in national and international networks, actively sharing our unique reagents for diagnostic validation and therapeutic applications. Exosomen Cancer profiling through accessible and reliable prognostic biomarkers is paramount for early detection, diagnosis and assessment of effective therapy. The presence of small RNAs, including miRNAs in small vesicles (exosomes) or stably bound to proteins in patient biofluids opens unique possibilities for using circulating RNAs as easily accessible biomarkers. Since a single RNA biomarker is only in rare cases informative for the disease state and clinically relevant information maybe 'lost' in complex clinical specimens we aim to determine clinically relevant circulating small RNA profiles or ‘signatures’ in exosome populations isolated from patient biofluids. Our laboratory uses multiple approaches for the development of ‘liquid biopsy’ tests for non-invasive 40 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

diagnosis focusing on cancer and autoimmune diseases. Apart from miRNAs, many additional (small) RNA targets may accumulate in circulating microvesicles. Of these, some may be highly tumor specific for instance those produced by oncogenic viruses and are therefore attractive targets for disease monitoring. Recent advances in RNA-transcriptome sequencing paved the way for identification of novel fusion transcripts that are transcribed in cells with chaotic genomes and aberrant splicing machineries. Gene-fusions and RNA-chimeras can be demonstrated by RT-PCR and maybe useful for future disease classifications or as sensitive tumor markers for follow-up (minimal residual disease). Translational studies 1) RNA characterization of Exosomes: To extract clinically relevant information from exosomes in biofluids we exploit next generation sequencing (RNAseq) and sophisticated computational analysis to determine which small RNAs are loaded into exosomes and how this may be related to pathological processes such cellular transformation and dissemination of cancer cells. The small RNAome in exosomes is highly complex and to a large degree similar (but not identical), to the small RNAome in the cells producing them. 2) Exosomes isolation from biofluids: We use various methods to isolate exosomes from various biofluids including patient urine, serum, plasma and sputum. 3) In collaboration with clinical researchers we collect patient biofluids that allow validation studies addressing specific clinical needs. Fundamental studies A) We exploit RNAseq on Lymphoma tissues and exosomes as a model to study molecular mechanisms of small RNA sorting into exosomes and study functional transmission to other cell types in vitro and in vivo. These studies are informative on the functional role of RNA transmission in promoting tumorigenesis and autoimmunity. B) We perform proteomic studies on transformed and non-transformed cells to assesses quantitative and qualitative differences in protein sorting into exosomes and focus on candidate RNA-binding proteins that may drive the incorporation of deleterious and diagnostically relevant RNA into exosomes. C) We study the release mechanisms of tumor exosomes and developed a technique that allows screening for compounds and genes tat regulate tumor exosome secretion. Publications: 2,7,40,41,83,85,96,143,179,194,242,257 Projects: 51,52, 53,72,73,74,75,76,77

Hematopathology Staff Daphne de Jong MD PhD – program leader Saskia Cillessen PhD – deputy program leader Chris Meijer MD PhD – academic staff Inhibition of cell death in the pathogenesis of lymphomas Inhibition of cell death including apoptosis is a crucial step early in the pathogenesis of lymphomas and other types of tumors because a) dividing non-neoplastic cells have a limited lifetime and die via apoptosis and b) neoplastic cells accumulate genetic aberrations including oncogene activations that in normal cells result in stress-induced apoptosis. Inhibition of cell death is not only important in the development of lymphomas and other tumors, but is also a major factor causing intrinsic resistance of tumor cells to (chemo)therapy in therapy-refractory patients. Identifying the cell death inhibiting mechanisms in these tumors may allow the development of specific strategies that neutralize these mechanisms and tailoring therapy. Diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL) DLBCL is the most frequent type of non-Hodgkin Lymphoma in adults. Treatment has been based on RCHOP for years resulting in a 5-year survival of 30-80% and 60% long-term survival. From a biological point of view, DLBCL is a heterogeneous group of diseases in which several different oncogenetic pathways play a role. Information on genetic and epigenetic alterations may be used for refined classification, but increasingly so as potential tools for treatment stratification. Gene expression profiling (GEP) studies have 41 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

revealed a major dichotomy in germinal center B-cell like (GCB) and activated B-cell like (ABC). Both classes are characterized by various molecular alterations that are enriched, but not unique to these classes. Moreover, next-generation sequencing results revealed also classes of alterations that are relatively independent on the GCB/ABC dichotomy. The availability of newly developed compounds brings targeted treatment based on the specific driving alterations in DLBCL within reach. To play a major competitive role in this field, it is of utmost importance to combine forces in the Netherlands, to focus on activities in specific niches and to engage in strategic international collaborations. Follicular lymphoma (FL) FL is the prototypical indolent B-cell lymphoma and thereby a model for a larger group of lymphoid diseases. The prototypic al group fits to a narrow pathological spectrum and has a characteristic indolent course. The spectrum of the disease is larger, however, both from a pathological and from a clinical point of view. Better delineation of FL from its pathological mimickers, dissection of early phases of oncogenesis and early interactions between B-cells and their immune microenvironment to serve as prognostic and/or predictive information is needed. In view of the generally very good prognosis, the currently available potential prognostic and predictive markers can only be explored and validated in very large cohorts. Also in this field, (international) collaboration is therefore essential. Publications: 1,172,193 Projects: 16,17

Melanoma Staff Wolter Mooi MD PhD - program leader Daniel Peeper - academic staff Towards improved melanoma treatment: gene identification, in vivo modeling and drug target discovery Melanoma is amongst the most aggressive malignancies occurring in man, posing a substantial threat to the patient even when the primary tumor has reached a thickness of only a few millimeters. The presence of distant metastasis is associated with a grim prognosis, since none of the currently used systemic therapies offers a chance of cure. About half of patients succumb to tumor metastasis when the thickness of the primary is 4 mm. As melanoma shows a disconcertingly rapid increase in incidence too, there is an urgent need to improve treatment. Melanocytic nevus (mole) is a very common, small, benign tumor of cutaneous melanocytes. Most arise in childhood and adolescence. Nevi typically show little proliferative activity and are the benign counterparts of malignant melanoma. Their oncological importance is twofold: melanocytic nevi may give rise to melanoma, and secondly, some nevi are difficult or impossible to distinguish with certainty from melanoma and vice versa. At present, key questions are what genetic factors contribute to development and proliferative standstill of nevi, as well as to melanoma development and progression, and which melanoma factors (or pathways) correspond to druggable targets for therapeutic intervention. We have therefore developed three core objectives: • Identification, validation, function and molecular mechanism of (epi-) genetic events causing nevogenesis. • Function-based genome-wide identification of melanomasusceptibility genes. Publications: 4,235 Projects: 54,64,65,66,67,68,69,70,71

Brain tumors Staff Pieter Wesseling MD PhD – program leader 42 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

Paul van der Valk MD PhD – deputy program leader Hinke van Thuijl MSc – PhD student Neurooncology Primary tumors of the Central Nervous System (CNS) are relatively rare, but many of these tumors (esp. glial neoplasms) are so far incurable and carry a high disease burden (morbidity, mortality). These tumours thus represent a dreadful example of an 'unmet clinical need'. Recently, CNS tumors were designated as one of the five 'top-priority cancer types' in the Oncology Institute of the VUmc. Further elucidation of the molecular background of these neoplasms will contribute to the identification of targets for improving therapeutic efficacy in patients carrying these tumors. To contribute to this goal, the Neuro-oncology Research Group (NRG) was established in the VUmc about a five years ago by the Dept. of Neurosurgery (Prof. dr. W.P. Vandertop; co-directors of the NRG at present Dr. T Würdinger/Dr. D. Noske). Soon after, different other disciplines of the VUmc started to structurally participate in the NRG (esp. Pediatric Oncology, Medical Oncology, Neurology). In Nov. 2010 Prof. dr. P. Wesseling was appointed at the Dept. of Pathology of the VUmc as neuropathologist with special focus on neuro-oncology, also with the purpose to act as a key member of the NRG. Publications: 27,29,31,62,78,82,86,107,131,142,201,231,238,244,246 Projects: 103,104,105,106, 107,108,109,110,111,12,113

Head- and neck cancer Staff Elisabeth Bloemena MD PhD - program leader Prof.dr. I. van der Waal - academic staff Heinze Matse - PhD student Salivary gland tumors Salivary gland tumors are a very heterogeneous group of tumors. The most recent WHO classification recognizes more than 40 different subtypes. These tumors are relatively rare with an incidence of 1-10 cases per 100,000 population. Although most tumors are benign, ca 5% of these tumors recur, posing considerable problems in clinical management. Until now, little is known about the oncogenesis of these tumors, and the characteristics associated with prognosis. Head and neck tumors Running projects: 1. Molecular markers as predictors for cancer, recurrence and metastases 2. Tumor heterogeneity 3. HPV in oropharyngeal carcinomas Human papillomavirus (HPV) infections have not only shown to be associated with cervical cancer, but also with HNSCC. However, to what extend HPV infections are involved in carcinogenesis of this type of cancer in the Netherlands is not completely known yet. 4. Characterization and treatment of (pre)malignant lesions of H&N Leuko(erythro)plakia is a potentially malignant condition with an annual transformation rate of 12%. The effects of different treatment modalities are not very well established. Periimplantitis and implant loss after irradiation In HNSCC patients with postoperative irradiation, 50% of patients fail after oral rehabilitation with peri-implantitis. This project aims to investigate the factors that determine this, both at the level of the inflammatory response in the mucosa and at the level of bone metabolism. Publications: 9,10,11,12,13,30,32,33,38,49,63,64,71,72,84,116,119,150,151,204,205,206,208,209,210,211,212,213,214, 215,216,217,218,219,220,221,222,232,234 Theses: 3,10


Projects: 6,7,8,9,10,11,12

8.2

Neuropathology

Neurodegenerative disorders Staff Annemieke Rozemuller MD PhD - program leader Saskia M. van der Vies PhD – deputy program leader Jeroen Hoozemans PhD - postdoc Anna Carrano MSc - PhD student Ienas Idriss MSc - PhD student David Hondius MSc - PhD student MSc Hripsime Snkhchyan MSc - PhD student MSc There is a clinical need for early diagnosis and (timely) treatment of neurodegenerative diseases to improve the patient’s well fare and disease management. Both diagnosis and treatment require (more) knowledge of dysregulated molecular and cellular processes in the brain such as protein misfolding and disturbed proteostasis, which are both key events in many neurodegenerative disorders. In general, protein aggregates and inclusion in Alzheimer's disease (AD) are composed of either Amyloid-beta or tau, in Parkinson's disease (PD) and dementia with Lewy bodies (DLB) of alpha-synuclein, in Creutzfeldt-Jakob disease (CJD) of prion protein and in frontotemporal lobar degenerations (FTLD) of tau, TDP-43, Fus and/or ubiquitin. Mixed pathology is also common. Genetic and environmental factors responsible for protein misfolding and formation of these aggregates vary between disorders. Age remains a universal risk factor and age-associated decline in proteostasis, enables disease-linked proteins to adopt aberrant tertiary structures that accumulate as higherordered aggregates, and cause a myriad of cellular dysfunctions and neuronal death. In addition, neuroinflammation and vascular factors play an essential central role in the build-up of protein aggregates and neurodegeneration in the brain. The future resolution of molecular pathogenesis and subsequent diagnostics and therapeutics will depend on systematic analysis of human brain tissue. Publications: 19,46,47,48,50,61,80,97,129,134,136,137,163,198,243 Thesis: 4 Projects: 20,78,79,80,101,102

White matter disorders Staff Paul van der Valk MD PhD - program leader Sandra Amor PhD – deputy program leader Peter van den Elsen PhD - academic staff Baukje van der Star - PhD student Laura Peferoen - PhD student Philip Nijland - PhD student Multiple Sclerosis MS is a central nervous system disease, characterized by demyelination, neurodegeneration and a varying degree of inflammation that may be primary or occur secondary to myelin damage. The long held belief that MS is an autoimmune disease in which the peripheral immune system attacks CNS-antigens is gradually being challenged and the possibility that processes indigenous to the CNS trigger disease is increasingly gaining attention. This research line is directed at elucidating the pathogenic mechanisms underlying both white and gray matter lesions in MS. 44 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

Topics: a) role of inflammation (inside the brain compartment and the meninges) and the potential role of Epstein-Barr virus in induction of the immune response. b) differences in the pathology of gray versus white matter lesions including the hypothalamus, hippocampus, spinal cord and the pathological characterization of abnormalities seen on MRI scans. c) Epigenetics in MS d) characterization of a potentially very early lesion in the disease process, the preactive lesion. e) role of autoimmunity to neuronal antigens in MS f) astrocytes: characterization and contribution to disease in MS g) characterization of innate immune responses in MS h) Role of heat shock proteins in the early lesions of MS To examine the mechanisms underlying these aspects of pathology we have implemented animal models of MS and have established in vitro human CNS cultures These models in conjunction with neuropathological studies of MS allow translation to the clinic. Congenital White Matter Disease There is a large number of congenital diseases, characterized by abnormal myelination, all rare. Prof. M. van der Knaap (VUmc) has a unique expertise in this field and has characterized at least 2 “new” disease entities. The pathological characterization of these has been the project of P. van der Voorn. The genes for these diseases have been characterized and as a follow-up of an NWO project (conditional) knock-out mice for these genes have been generated. The characterization of the pathology of these mice, spontaneous and after interventions is the subject of a project (M. Bugiani). This project is directed by Prof. van der Knaap, with M. Bugiani as an AGIKO positioned at the department of Pathology. The knock-out mice of the genes of 2 of these diseases took a long time to materialize, but very recently they came into being and M. Bugiani will now start characterizing them. Publications: 6,19,34,35,37,46,47,48,55,58,61,80,94,97,99,103,122,129,134,136,137,146,162,163,171,180,180,198,228, 229,248,255,264 Thesis: 6 Projects: 1,2,3,4,5,92

8.3

Cardiovascular pathology

Cardiovascular inflammation Staff Hans Niessen MD PhD - program leader Paul Krijnen MD PhD – deputy program leader Frank van der Goot - PhD student Nynke Hahn MD - PhD student Inflammation of the cardiovascular system is a central denominator in cardiovascular disease. It not only is the cause of cardiovascular disease in general, but at the same time it is propagated by the disease itself and/or therapeutical intervention. As such inflammatory mediators form diagnostic and prognostic biomarkers for the disease process and therapeutical interventions. We are studying this at the level of - bloodvessels (venous bypass graft failure, aortic valve disease, wound healing, diabetes, pulmonary vasculature in PH) - ischemia and/or myocarditis (infectious and non-infectious) Our aims are to get insight in the pathophysiology of (cardiovascular, pulm. vascular) inflammation, to develop diagnostic and prognostic biomarkers (inflammatory mediators) end to 45 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

develop biomarkers to evaluate new therapies. Therefore we evaluate inflammatory mediators in cardiovascular and pulmonary vascular disease as putative new biomarkers in human and animal tissue banks, we study their mechanisms of binding and activation on/in endothelial cells, smooth muscle cells and cardiomyocytes and we evaluate inhibitors of these mediators as proof-of-principle in animal models. Publications: 51,57,65,73,76,77,95,105,141,144,168,169,182,223,230,263 Thesis: 13 Projects: 55,56,57,58,59,60,61,62,63

8.4

Immunology

Immunoprofiling Staff Mary von Blomberg PhD - program leader Ingrid Hoogstraten PhD - deputy program leader Hetty Bontkes PhD - academic staff Kyra Gelderman PhD - academic staff Rik Scheper PhD - academic staff Sascha Gross – PhD student Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: coeliac disease (CD) Refractory celiac disease (RCD) and enteropathy associated T cell lymphoma (EATL) are life threatening complications of CD and occur preferably in patients diagnosed in adulthood. In addition, following a life-long gluten-free diet puts a burden on quality of life for a relatively large patient group (CD incidence ~ 1-1,5%). Early identification of the risk for developing CD, RCD and EATL is therefore essential and requires adequate diagnostic/prognostic tests. Aim: to develop adequate tests for - identification of risk for CD / early diagnosis of CD - identification of risk for RCD (monitoring of CD) - identification of risk for EATL (monitoring of RCD) - identification of non-celiac gluten sensitivity - identification of Horse celiac disease to build a (R)CD biobank Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: inflammatory bowel disease (IBD) Biologic agents such as monoclonal antibodies targeting tumour necrosis factor (TNF)-α have proven to be effective in the management of IBD. Unfortunately this treatment is very expensive while not all patients respond and severe side effects can occur. Aim: To develop adequate tests for - identification of local biomarkers predicting mucosal healing/efficacy of anti-TNF therapy. Immunoprofiling in chronic inflammatory disease: contact allergy Since In vivo skin tests often fail to reflect local and systemic pathology due to oral metal exposure (Ni, Pd, Co, Cr, Hg, Au and Mo), new diagnostic tests are required. Aim: to develop new diagnostic tests - for metal allergy as well as for other T cell mediated allergies - for immune alarming effects of metals in relation to allergenicity and AID. Publications: 46 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

3,16,17,26,67,74,75,93,98,111,112,113,128,132,135,147,148,153,154,158,159,160,178,188,189,190,191,1 95,199,200,236 Projects: 16, 81,82,83,84,85,86,87,88,89

Inflammatory disease profiling Staff Cor Verweij PhD - program leader Saskia Stahlecker-Vosslamber MSc – deputy progran leader A.E. Oostlander PhD- postdoc Marjolein Blits MSc - PhD student Tamara de Jong - PhD student Joyce Lübbers MSc – PhD student Sander de Ridder MSc - PhD student Senay Ozturk MSc - PhD student Chronic inflammatory diseases like rheumatoid arthritis (RA) and multiple sclerosis are heterogeneous disorders leading to disability and serious loss of quality of life. Currently, no curative treatment is available, and patients are subjected to a prolonged course of treatment. Because of the high specificity and limited side effects, application of targeted therapies using various biologics is rapidly changing the outcome of RA. Evidence is accumulating that postponing the onset and, in established disease, drug free remission may be achieved if effective treatments are started in a timely manner. Despite the availability of highly effective treatment options, the inter-individual variation in the onset, course of disease progression, and response to therapy, makes treatment of chronic inflammatory diseases difficult. Timing of effective treatment is essential for the final outcome and for prevention and retardation of tissue degeneration. Clinical balancing between applying timely and effective treatment but preventing unnecessary ineffective, costly, and potentially aggressive treatment is at present one of the main challenges in disease management. Hence, the ability to reach a timely outcome in preclinical and early disease, and to predict response are currently unmet needs in effective disease management of RA patients. We hypothesize that insight in molecular and inflammatory pathways driving chronic inflammatory diseases allows biomarker discovery and development, which will enable tailored approaches to treatment. The overall goal of this research program is to generate tools and prediction rules for decision making in clinical practice to start or adapt effective therapy, at the time when possible preventive opportunities exist, at diagnosis and at the moment of treatment. Therefore we will transform knowledge from molecular and immunological research to the benefit of effective treatment and eventually prevent and cure disease. Publications: 25,91,115,184,239,240,241 Projects: 93,94,95,96,97,98,99,100

Miscalleneous publications 18,23,106,114,202,207,224,254


8.5

Publications

Reference List 1. Ades F, de Azambuja E, Daugaard G, Ameye L, Moulin C, Paesmans M, et al. Comparison of a gene expression profiling strategy to standard clinical work-up for determination of tumour origin in cancer of unknown primary (CUP). J Chemother 2013;25(4):239-46. 2. Adham M, Greijer AE, Verkuijlen SAWM, Juwana H, Fleig S, Rachmadi L, et al. Epstein-Barr Virus DNA Load in Nasopharyngeal Brushings and Whole Blood in Nasopharyngeal Carcinoma Patients before and after Treatment. CLIN CANCER RES 2013;19(8):2175-86. 3. Adriaanse MPM, Tack GJ, Passos VL, Damoiseaux JGMC, Schreurs MWJ, van Wijck K, et al. Serum I-FABP as marker for enterocyte damage in coeliac disease and its relation to villous atrophy and circulating autoantibodies. ALIMENT PHARM THERAP 2013;37(4):482-90. 4. Alagappan VKT, de Boer WI, Misra VK, Mooi WJ, Sharma HS. Angiogenesis and Vascular Remodeling in Chronic Airway Diseases. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):219-34. 5. Alexiusdottir KK, Snaebjornsson P, Tryggvadottir L, Jonasson L, Olafsdottir EJ, Bjornsson ES, et al. Colon cancer: association of histopathological parameters and patients' survival with clinical presentation. APMIS 2013;121(10):901-7. 6. Amor S, van Noort H. Multiple Sclerosis. 2013. Oxford, UK, Oxford University Press Ref Type: Book, Whole 7. Arnold M, Wildeman MA, Visser O, Karim-Kos HE, Middeldorp JM, Fles R, et al. Lower mortality from nasopharyngeal cancer in The Netherlands since 1970 with differential incidence trends in histopathology. ORAL ONCOL 2013;49(3):237-43. 8. Baalbergen A, Smedts F, Ewing P, Snijders PJF, Meijer CJLM, Helmerhorst TJM. HPV-type has no impact on survival of patients with adenocarcinoma of the uterine cervix. GYNECOL ONCOL 2013;128(3):530-4. 9. Baart JA, van der Waal I. Het focusvrij maken van de mond. Quality Practice Tandartsen 2013;8(3):33-5. 10. Baart JA, van der Waal I. Het focusvrij maken van de mond. Quality Practice Nascholingstijdschrift voor mondhygiënisten 2013;5(3):22-4. 11. Baart JA, van der Waal I. Oral medicine 6. Ulceraties van de oral mucosa. Ned Tijdschr Tandheelkd 2013;120(5):246-9. 12. Baart JA, van der Waal I. Parotitis epidemica, een meldingsplichtige ziekte. Ned Tijdschr Tandheelkd 2013;120(1):22-6. 13. Baart JA, van der Waal I. Röntgendiagnostiek in de kaakchirurgie; enkele voorbeelden. Quality Practice MondhygiÃ«nisten 2013;6(1):36-40. 14. Backes DM, Snijders PJF, Hudgens MG, Bailey RC, Bogaarts M, Agot K, et al. Sexual behaviour and less frequent bathing are associated with higher human papillomavirus incidence in a cohort study of uncircumcised Kenyan men. SEX TRANSM INFECT 2013;89(2):148-55. 15. Bahce I, Smit EF, Lubberink JM, van der Veldt AAM, Yaqub MM, Windhorst AD, et al. Development of [C-11]erlotinib Positron Emission Tomography for In Vivo Evaluation of EGF Receptor Mutational Status. CLIN CANCER RES 2013;19(1):183-93. 48 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

16. Bakker SF, Tushuizen ME, Stokvis-Brantsma WH, Aanstoot HJ, Winterdijk P, van Setten PA, et al. Frequent delay of coeliac disease diagnosis in symptomatic patients with type 1 diabetes mellitus: Clinical and genetic characteristics. Eur J Intern Med 2013;24(5):456-60. 17. Bakker SF, Tushuizen ME, von Blomberg BME, Mulder CJJ, Simsek S. Type 1 diabetes and celiac disease in adults: glycemic control and diabetic complications. ACTA DIABETOL 2013;50(3):319-24. 18. Barwari K, Kummerlin IP, ten Kate FJ, Algaba F, Trias I, Wijkstra H, et al. What is the added value of combined core biopsy and fine needle aspiration in the diagnostic process of renal tumours? WORLD J UROL 2013;31(4):823-7. 19. Bett C, Kurt TD, Lucero M, Trejo M, Rozemuller AJM, Kong QZ, et al. Defining the Conformational Features of Anchorless, Poorly Neuroinvasive Prions. PLoS Pathog 2013;9(4):e1003280. 20. Beunders G, Voorhoeve E, Golzio C, Pardo LM, Rosenfeld JA, Talkowski ME, et al. Exonic Deletions in AUTS2 Cause a Syndromic Form of Intellectual Disability and Suggest a Critical Role for the C Terminus. AM J HUM GENET 2013;92(2):210-20. 21. Bierkens M, Hesselink AT, Meijer CJLM, Heideman DAM, Wisman GB, van der Zee AGJ, et al. CADM1 and MAL promoter methylation levels in hrHPV-positive cervical scrapes increase proportional to degree and duration of underlying cervical disease. INT J CANCER 2013;133(6):1293-9. 22. Bierkens M, Krijgsman O, Wilting SM, Bosch LJW, Jaspers A, Meijer GA, et al. Focal aberrations indicate EYA2 and hsa-miR-375 as oncogene and tumor suppressor in cervical carcinogenesis. GENE CHROMOSOME CANC 2013;52(1):56-68. 23. Bijnsdorp IV, Geldof AA, Lavaei M, Piersma SR, van Moorselaar RJ, Jimenez CR. Exosomal ITGA3 interferes with non-cancerous prostate cell functions and is increased in urine exosomes of metastatic prostate cancer patients. Journal of Extracellular Vesicles 2013;2013. 24. Blaauwgeers JL, Kappers I, Klomp HM, Belderbos JS, Dijksman LM, Smit EF, et al. Complete pathological response is predictive for clinical outcome after tri-modality therapy for carcinomas of the superior pulmonary sulcus. VIRCHOWS ARCH 2013;462(5):547-56. 25. Blits M, Jansen G, Assaraf YG, van de Wiel M, Lems WF, Nurmohamed MT, et al. Methotrexate Normalizes Up-Regulated Folate Pathway Genes in Rheumatoid Arthritis. ARTH RHEUM/AR C RES 2013;65(11):2791-802. 26. Blok CS, Vink L, de Boer EMJ, van Montfrans C, van den Hoogenband HM, Mooij MC, et al. Autologous skin substitute for hard-to-heal ulcers: Retrospective analysis on safety, applicability, and efficacy in an outpatient and hospitalized setting. WOUND REPAIR REGEN 2013;21(5):667-76. 27. Boots-Sprenger SHE, Sijben A, Rijntjes J, Tops BBJ, Idema AJ, Rivera AL, et al. Significance of complete 1p/19q co-deletion, IDH1 mutation and MGMT promoter methylation in gliomas: use with caution. MODERN PATHOL 2013;26(7):922-9. 28. Bosch FX, Broker TR, Forman D, Moscicki AB, Gillison ML, Doorbar J, et al. Comprehensive control of human papillomavirus infections and related diseases. Vaccine 2013;31(Suppl 7):H1-H31. 29. Bovenberg MSS, Degeling MH, Hejazi S, Amante RJ, Keulen M, Jeuken JWM, et al. Multiplex Blood Reporters for Simultaneous Monitoring of Cellular Processes. ANAL CHEM 2013;85(21):10205-10. 30. Braakhuis BJM, Graveland AP, Dijk F, Ylstra B, van Wieringen WN, Leemans CR, et al. Expression signature in peripheral blood cells for molecular diagnosis of head and neck squamous cell carcinoma. ORAL DIS 2013;19(5):452-5. 31. Bromberg JEC, Baumert BG, de Vos F, Gijtenbeek JMM, Kurt E, Westermann AM, et al. Primary intracranial germ-cell tumors in adults: a practical review. J NEURO-ONCOL 2013;113(2):175-83.


32. Brouns EREA, Baart JA, Bloemena E, Karagozoglu KH, van der Waal I. The relevance of uniform reporting in oral leukoplakia: Definition, certainty factor and staging based on experience with 275 patients. MED ORAL PATOL ORAL CIR BUCAL 2013;18(1):E19-E26. 33. Brouns EREA, Baart JA, Karagozoglu KH, Aartman IHA, Bloemena E, van der Waal I. Treatment results of CO2 laser vaporisation in a cohort of 35 patients with oral leukoplakia. ORAL DIS 2013;19(2):2126. 34. Bsibsi M, Holtman IR, Gerritsen WH, Eggen BJL, Boddeke E, van der Valk P, et al. Alpha-Bcrystallin induces an immune-regulatory and antiviral microglial response in preactive multiple sclerosis lesions. J NEUROPATH EXP NEUR 2013;72(10):970-9. 35. Bugiani M, Postma NL, Polder E, Dieleman N, Scheffer PG, Sim FJ, et al. Hyaluronan accumulation and arrested oligodendrocyte progenitor maturation in vanishing white matter disease. Brain 2013;136:20922. 36. Caponi S, Funel N, Frampton AE, Mosca F, Santarpia L, van der Velde AG, et al. The good, the bad and the ugly: a tale of miR-101, miR-21 and miR-155 in pancreatic intraductal papillary mucinous neoplasms. ANN ONCOL 2013;24(3):734-41. 37. Caretti V, Jansen MHA, van Vuurden DG, Lagerweij T, Bugiani M, Horsman I, et al. Implementation of a multi-institutional diffuse intrinsic pontine glioma autopsy protocol and characterization of a primary cell culture. NEUROPATH APPL NEURO 2013;39(4):426-36. 38. Carrard VC, Brouns EREA, van der Waal I. Proliferative verrucous leukoplakia; a critical appraisal of the diagnostic criteria. MED ORAL PATOL ORAL CIR BUCAL 2013;18(3):E411-E413. 39. Carvalho B, Bosch LJW, van Engeland M, Meijer GA. Molecular markers and the future of colorectal cancer screening. Colorectal Cancer 2013;2(2):95-7. 40. Chang C, Middeldorp JM, Yu KJ, Juwana H, Hsu WL, Lou PJ, et al. Characterization of ELISA detection of broad-spectrum anti-Epstein-Barr virus antibodies associated with nasopharyngeal carcinoma. J MED VIROL 2013;85(3):524-9. 41. Chang MS, Kim DH, Roh JK, Middeldorp JM, Kim YS, Kim S, et al. Epstein-Barr Virus-Encoded BARF1 Promotes Proliferation of Gastric Carcinoma Cells through Regulation of NF-kappa B. J VIROL 2013;87(19):10515-23. 42. Corso G, Carvalho J, Marrelli D, Vindigni C, Carvalho B, Seruca R, et al. Somatic Mutations and Deletions of the E-Cadherin Gene Predict Poor Survival of Patients With Gastric Cancer. J CLIN ONCOL 2013;31(7):868-75. 43. de Boer KHN, van Grieken NCT, van Weyenberg SJB. Duodenal lymphoid nodularity in common variable immunodeficiency. Dig Liver Dis 2013;45(2):e5. 44. de Bruijn RE, Heideman DAM, Kenter GG, van Beurden M, van Tinteren H, Horenblas S. Patients with penile cancer and the risk of (pre)malignant cervical lesions in female partners: a retrospective cohort analysis. BJU INT 2013;112(7):905-8. 45. de Cuba EMV, Kwakman R, Knol DL, Bonjer HJ, Meijer GA, te Velde EA. Cytoreductive surgery and HIPEC for peritoneal metastases combined with curative treatment of colorectal liver metastases Systematic review of all literature and meta-analysis of observational studies. CANCER TREAT REV 2013;39(4):321-7. 46. de Graaff HD, Wattjes MP, Rozemuller AJM, Petzold AFS, Killestein J. Chronic lymphocytic inflammation with Pontine perivascular enhancement responsive to steroids and fatal B-cell lymphoma-reply. JAMA Neurology 2013;70(11):1459-60. 47. De Graaff HJ, Wattjes MP, Rozemuller AJM, Petzold AFS, Killestein J. Fatal B-cell Lymphoma Following Chronic Lymphocytic Inflammation With Pontine Perivascular Enhancement Responsive to Steroids. JAMA Neurology 2013;70(7):915-8. 50 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

48. De Graaff HJ, Wattjes MP, Rozemuller AJM, Petzold AFS, Killestein J. Should CLIPPERS Be Considered a Prelymphoma State or a New Inflammatory Disease? Reply. JAMA Neurology 2013;70(9):1201. 49. de Kemp SR, Brink A, Stigter-van Walsum M, Damen JMA, Rustenburg F, Wu T, et al. CD98 marks a subpopulation of head and neck squamous cell carcinoma cells with stem cell properties. STEM CELL RES 2013;10(3):477-88. 50. de Kimpe L, van Haastert ES, Kaminari A, Zwart R, Rutjes H, Hoozemans JJM, et al. Intracellular accumulation of aggregated pyroglutamate amyloid beta: convergence of aging and Abeta pathology at the lysosome. Age 2013;35(3):673-87. 51. de Vries MR, van Wezel A, Schepers A, van Santbrink PJ, Woodruff TM, Niessen HWM, et al. Complement factor C5a as mast cell activator mediates vascular remodelling in vein graft disease. CARDIOVASC RES 2013;97(2):311-20. 52. de Vuyst H, Chung MH, Baussano I, Mugo NR, Tenet V, van Kemenade FJ, et al. Comparison of HPV DNA testing in cervical exfoliated cells and tissue biopsies among HIV-positive women in Kenya. INT J CANCER 2013;133(6):1441-6. 53. de Wit M, Belt EJTH, is-van Diemen PM, Carvalho B, Coupé VMH, Stockmann HBAC, et al. Lumican and Versican Are Associated with Good Outcome in Stage II and III Colon Cancer. ANN SURG ONCOL 2013;20:S348-S359. 54. de Wit M, Fijneman RJA, Verheul HMW, Meijer GA, Jimenez CR. Proteomics in colorectal cancer translational research: Biomarker discovery for clinical applications. Clin Biochem 2013;46(6):466-79. 55. Delarasse C, Smith P, Baker D, Amor S. Novel pathogenic epitopes of myelin oligodendrocyte glycoprotein induce experimental autoimmune encephalomyelitis in C57BL/6 mice. Immunology 2013;140(4):456-64. 56. den Bakker MA, Thunnissen FBJM. Neuroendocrine tumours-challenges in the diagnosis and classification of pulmonary neuroendocrine tumours. J CLIN PATHOL 2013;66(10):862-9. 57. den Hartog AW, Franken R, de Witte P, Radonic T, Marquering HA, van der Steen WE, et al. Aortic Disease in Patients with Marfan Syndrome: Aortic Volume Assessment for Surveillance. Radiology 2013;269(2):369-76. 58. Depienne C, Bugiani M, Dupuits C, Galanaud D, Touitou V, Postma NL, et al. Brain white matter oedema due to ClC-2 chloride channel deficiency: an observational analytical study. LANCET NEUROL 2013;12(7):659-68. 59. Dijkstra JR, Heideman DAM, Meijer GA, Boers JE, 't Hart NA, Diebold J, et al. KRAS mutation analysis on low percentage of colon cancer cells: the importance of quality assurance. VIRCHOWS ARCH 2013;462(1):39-46. 60. Dingemans AMC, Mellema WW, Groen HJM, van Wijk AW, Burgers SA, Kunst PW, et al. A Phase II Study of Sorafenib in Patients with Platinum-Pretreated, Advanced (Stage IIIb or IV) Non-Small Cell Lung Cancer with a KRAS Mutation. CLIN CANCER RES 2013;19(3):743-51. 61. Echavarri C, Burgmans S, Uylings H, Cuesta MJ, Peralta V, Kamphorst W, et al. Neuropsychiatric Symptoms in Alzheimer's Disease and Vascular Dementia. Journal of Alzheimer's Disease 2013;33(3):71521. 62. Erdem-Eraslan L, Gravendeel LA, de Rooi J, Eilers PHC, Idbaih A, Spliet WGM, et al. Intrinsic Molecular Subtypes of Glioma Are Prognostic and Predict Benefit From Adjuvant Procarbazine, Lomustine, and Vincristine Chemotherapy in Combination With Other Prognostic Factors in Anaplastic Oligodendroglial Brain Tumors: A Report From EORTC Study 26951. J CLIN ONCOL 2013;31(3):328-36.


63. Flach GB, Bloemena E, van Schie A, Hoekstra OS, van Weert S, Leemans CR, et al. Sentinel node identification in laryngeal cancer: Feasible in primary cancer with previously untreated neck. ORAL ONCOL 2013;49(2):165-8. 64. Flach GB, Tenhagen M, de Bree R, Brakenhoff RH, van der Waal I, Bloemena E, et al. Outcome of patients with early stage oral cancer managed by an observation strategy towards the N0 neck using ultrasound guided fine needle aspiration cytology: No survival difference as compared to elective neck dissection. ORAL ONCOL 2013;49(2):157-64. 65. Franken R, den Hartog AW, de Waard V, Engele L, Radonic T, Lutter R, et al. Circulating transforming growth factor-beta as a prognostic biomarker in Marfan syndrome. INT J CARDIOL 2013;168(3):2441-6. 66. Frings V, van der Veldt AAM, Boellaard R, Herder GJM, Giovannetti E, Honeywell RJ, et al. Pemetrexed Induced Thymidylate Synthase Inhibition in Non-Small Cell Lung Cancer Patients: A Pilot Study with 3 '-Deoxy-3 '-[F-18]fluorothymidine Positron Emission Tomography. PLoS One 2013;8(5). 67. Gelderman KA, Bontkes HJ, Reijm M, de Meij TGJ, Kneepkens CMF, von Blomberg BME, et al. Confirmation of high levels of transglutaminase-2 antibodies by deamidated gliadin antibodies in the diagnosis of celiac disease in children: a laboratory perspective. Nederlands Tijdschrift voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde 2013;2013(38):193-5. 68. Geraets DT, van Baars R, Alonso I, Ordi J, Torne A, Melchers WJG, et al. Clinical evaluation of high-risk HPV detection on self-samples using the indicating FTA-elute solid-carrier cartridge. J CLIN VIROL 2013;57(2):125-9. 69. Godinez JM, Heideman DAM, Gheit T, Alemany L, Snijders PJF, Tommasino M, et al. Differential presence of Papillomavirus variants in cervical cancer: An analysis for HPV33, HPV45 and HPV58. Infect Genet Evol 2013;13:96-104. 70. Goos JACM, Coupé VMH, osdado Calvo MB, van Diemen PM, Karga C, Belien JAM, et al. Aurora kinase A (AURKA) expression in colorectal cancer liver metastasis is associated with poor prognosis. BRIT J CANCER 2013;109(9):2445-52. 71. Gortzak RAT, Baart JA, Allard RHB, van der Waal I. Odontogeen focusonderzoek: een voorstel voor een meer genuanceerde benadering. Ned Tijdschr Tandheelkd 2013;120(9):440-9. 72. Graveland AP, Bremmer JF, de Maaker M, Brink A, Cobussen P, Zwart M, et al. Molecular screening of oral precancer. ORAL ONCOL 2013;49(12):1129-35. 73. Groenink M, den Hartog AW, Franken R, Radonic T, de Waard V, Timmermans J, et al. Losartan reduces aortic dilatation rate in adults with Marfan syndrome: a randomized controlled trial. EUR HEART J 2013;34(45):3491-500. 74. Gross S, van Wanrooij RLJ, Nijeboer P, Gelderman KA, Cillessen SAGM, Meijer GA, et al. Differential IL-13 Production by Small Intestinal Leukocytes in Active Coeliac Disease versus Refractory Coeliac Disease. MEDIAT INFLAMM 2013. 75. Gross S, van Wanrooij RLJ, Tack GJ, Gelderman KA, Bakker SF, van Hoogstraten IMW, et al. Antibody titers against food antigens decrease upon a gluten-free diet, but are not useful for the follow-up of (refractory) celiac disease. EUR J GASTROEN HEPAT 2013;25(4):516-8. 76. Grünberg K, Mooi WJ. A practical approach to vascular pathology in pulmonary hypertension. Diagnostic Histopathology 2013;19(8):298-310. 77. Grünberg K, Mooi WJ. Pulmonary vascular pathology. Eds H, Flieder DB, editors. Spencer's pathology of the lung. 18. 2013. UK, Cambridge University press.Ref Type: Book Chapter 78. Hamans B, Navis AC, Wright A, Wesseling P, Heerschap A, Leenders W. Multivoxel H-1 MR spectroscopy is superior to contrast-enhanced MRI for response assessment after anti-angiogenic treatment 52 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

of orthotopic human glioma xenografts and provides handles for metabolic targeting. Neuro-oncology 2013;15(12):1615-24. 79. Heideman DAM, Hesselink AT, van Kemenade FJ, Iftner T, Berkhof J, Topal F, et al. The Aptima HPV Assay Fulfills the Cross-Sectional Clinical and Reproducibility Criteria of International Guidelines for Human Papillomavirus Test Requirements for Cervical Screening. J CLIN MICROBIOL 2013;51(11):3653-7. 80. Hepp DH, Ruiter AM, Galis Y, van der Voorn JP, Rozemuller AJM, Berendse HW, et al. Pedunculopontine cholinergic cell loss in hallucinating Parkinson disease patients but not in dementia with Lewy bodies patients. J NEUROPATH EXP NEUR 2013;72(12):1162-70. 81. Hesselink AT, Meijer CJLM, Poljak M, Berkhof J, van Kemenade FJ, van der Salm ML, et al. Clinical Validation of the Abbott RealTime High Risk HPV Assay According to the Guidelines for Human Papillomavirus DNA Test Requirements for Cervical Screening. J CLIN MICROBIOL 2013;51(7):2409-10. 82. Hiddingh L, Tannous BA, Teng J, Tops B, Jeuken JWM, Hulleman E, et al. EFEMP1 induces Î³secretase/Notch-mediated temozolomide resistance in glioblastoma. Oncotarget 2013;5(2):363-74. 83. Hill AF, Pegtel DM, Lambertz U, Leonardi T, O'Driscoll L, Pluchino S, et al. ISEV position paper: extracellular vesicle RNA analysis and bioinformatics. Journal of Extracellular Vesicles 2013;2. 84. Ho AS, Kannan K, Roy DM, Morris LGT, Ganly I, Katabi N, et al. The mutational landscape of adenoid cystic carcinoma. NAT GENET 2013;45(7):791-8. 85. Hoebe EK, Le Large TYS, Greijer AE, Middeldorp JM. BamHI-A rightward frame 1, an Epstein-Barr virus-encoded oncogene and immune modulator. REV MED VIROL 2013;23(6):367-83. 86. Hoefnagel LDC, van der Groep P, van de Vijver MJ, Boers JE, Wesseling P, Wesseling J, et al. Discordance in ER alpha, PR and HER2 receptor status across different distant breast cancer metastases within the same patient. ANN ONCOL 2013;24(12):3017-23. 87. Horeweg N, van der Aalst CM, Thunnissen E, Nackaerts K, Weenink C, Groen HJM, et al. Characteristics of Lung Cancers Detected by Computer Tomography Screening in the Randomized NELSON Trial. AM J RESP CRIT CARE 2013;187(8):848-54. 88. Horeweg N, van der Aalst CM, Vliegenthart R, Zhao Y, Xie X, Scholten ETH, et al. Volumetric computed tomography screening for lung cancer: three rounds of the NELSON trial. EUR RESPIR J 2013;42(6):1659-67. 89. Hubers AJ, Heideman DAM, Yatabe Y, Wood MD, Tull J, Taron M, et al. EGFR mutation analysis in sputum of lung cancer patients: A multitechnique study. Lung Cancer 2013;82(1):38-43. 90. Hubers AJ, Prinsen CFM, Sozzi G, Witte BI, Thunnissen E. Molecular sputum analysis for the diagnosis of lung cancer. BRIT J CANCER 2013;109(3):530-7. 91. Jansen G, Weijers K, Blits M, van der Heijden J, Gent Y, Al MCM, et al. Folates and antifolates in rheumatoid arthritis. Pteridines 2013;24(1):21-6. 92. Kamieniak MM, Munoz-Repeto I, Rico D, Osorio A, Urioste M, Garcia-Donas J, et al. DNA copy number profiling reveals extensive genomic loss in hereditary BRCA1 and BRCA2 ovarian carcinomas. BRIT J CANCER 2013;108(8):1732-42. 93. Kerkhoff N, Bontkes HJ, Westers TM, de Gruijl TD, Kordasti S, van de Loosdrecht AA. Dendritic cells in myelodysplastic syndromes: from pathogenesis to immunotherapy. Immunotherapy 2013;5(6):62137. 94. Kevelam SHG, Bugiani M, Salomons GS, Feigenbaum A, Blaser S, Prasad C, et al. Exome sequencing reveals mutated SLC19A3 in patients with an early-infantile, lethal encephalopathy. Brain 2013;136(5):1534-43. 53 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

95. Kokhuis TJA, Garbin V, Kooiman K, Naaijkens BA, Juffermans LJM, Kamp O, et al. Secondary Bjerknes Forces Deform Targeted Microbubbles. ULTRASOUND MED BIOL 2013;39(3):490-506. 96. Koppers-Lalic D, Hogenboom MM, Middeldorp JM, Pegtel DM. Virus-modified exosomes for targeted RNA delivery; a new approach in nanomedicine. ADV DRUG DELIVER REV 2013;65(3):348-56. 97. Kovacs GG, Rozemuller AJM, van Swieten JC, Gelpi E, Majtenyi K, Al-Sarraj S, et al. Neuropathology of the hippocampus in FTLD-Tau with Pick bodies: a study of the BrainNet Europe Consortium. NEUROPATH APPL NEURO 2013;39(2):166-78. 98. Kraaij MD, Koekkoek KM, van der Kooij SW, Gelderman KA, Van Kooten C. Subsets of human type 2 macrophages show differential capacity to produce reactive oxygen species. CELL IMMUNOL 2013;284(1-2):1-8. 99. Kremer D, Schichel T, Forster M, Tzekova N, Bernard C, van der Valk P, et al. Human Endogenous Retrovirus Type W Envelope Protein Inhibits Oligodendroglial Precursor Cell Differentiation. ANN NEUROL 2013;74(5):721-32. 100. Krijgsman O, Gonzalez P, Ponz OB, Roemer MGM, Slot S, Broeks A, et al. Dissecting the gray zone between follicular lymphoma and marginal zone lymphoma using morphological and genetic features. HAEMATOL-HEMATOL J 2013;98(12):1921-9. 101. Krijgsman O, Israeli D, van Essen HFB, Eijk PP, Berens MLM, Mellink CHM, et al. Detection limits of DNA copy number alterations in heterogeneous cell populations. CELL ONCOL 2013;36(1):27-36. 102. Kuijk LM, Verstege MI, Rekers NV, Bruijns SCM, Hooijberg E, Roep BO, et al. Notch controls generation and function of human effector CD8+ T cells. Blood 2013;121(14):2638-46. 103. Lalwani P, Raftery MJ, Kobak L, Rang A, Giese T, Matthaei M, et al. Hantaviral mechanisms driving HLA class I antigen presentation require both RIG-I and TRIF. EUR J IMMUNOL 2013;43(10):2566-76. 104. Lando M, Wilting SM, Snipstad K, Clancy T, Bierkens M, Aarnes EK, et al. Identification of eight candidate target genes of the recurrent 3p12-p14 loss in cervical cancer by integrative genomic profiling. J PATHOL 2013;230(1):59-69. 105. Lemmens R, Maugeri A, Niessen HWM, Goris A, Tousseyn T, Demaerel P, et al. Novel COL4A1 mutations cause cerebral small vessel disease by haploinsufficiency. HUM MOL GENET 2013;22(2):391-7. 106. Liebrechts-Akkerman G, Bovee JVMG, Wijnaendts LCD, Maes A, Nikkels PGJ, de Krijger RR. Histological Findings in Unclassified Sudden Infant Death, Including Sudden Infant Death Syndrome. Pediatric and Developmental Pathology 2013;16(3):168-76. 107. Lindau D, Gielen P, Kroesen M, Wesseling P, Adema GJ. The immunosuppressive tumour network: myeloid-derived suppressor cells, regulatory T cells and natural killer T cells. Immunology 2013;138(2):10515. 108. Lindeman NI, Cagle PT, Beasley MB, Chitale DA, Dacic S, Giaccone G, et al. Molecular Testing Guideline for Selection of Lung Cancer Patients for EGFR and ALK Tyrosine Kinase Inhibitors Guideline from the College of American Pathologists, International Association for the Study of Lung Cancer, and Association for Molecular Pathology. Journal of Thoracic Oncology 2013;8(7):823-59. 109. Lindeman NI, Cagle PT, Beasley MB, Chitale DA, Dacic S, Giaccone G, et al. Molecular Testing Guideline for Selection of Lung Cancer Patients for EGFR and ALK Tyrosine Kinase Inhibitors: Guideline from the College of American Pathologists, International Association for the Study of Lung Cancer, and Association for Molecular Pathology. The Journal of molecular diagnostics 2013;15(4):415-53. 110. Lindeman NI, Cagle PT, Beasley MB, Chitale DA, Dacic S, Giaccone G, et al. Molecular testing guideline for selection of lung cancer patients for EGFR and ALK tyrosine kinase inhibitors: guideline from the College of American Pathologists, International Association for the Study of Lung Cancer, and Association for Molecular Pathology. Archives of pathology & laboratory medicine 2013;137(6):828-60. 54 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

111. Lindenberg JJ, Oosterhoff D, Sombroek CC, Lougheed SM, Hooijberg E, Stam AGM, et al. IL-10 conditioning of human skin affects the distribution of migratory dendritic cell subsets and functional T cell differentiation. PLoS One 2013;8(7). 112. Lindenberg JJ, van de Ven R, Lougheed SM, Zomer A, Santegoets SJAM, Griffioen AW, et al. Functional characterization of a STAT3-dependent dendritic cell-derived CD14(+) cell population arising upon IL-10-driven maturation. Oncoimmunology 2013;2(4). 113. Lo Galbo AM, Kuik DJ, Lips PTAM, von Blomberg BME, Bloemena E, Leemans CR, et al. A prospective longitudinal study on endocrine dysfunction following treatment of laryngeal or hypopharyngeal carcinoma. ORAL ONCOL 2013;49(9):950-5. 114. Lohmus M, Janse I, van der Goot FRW, van Rotterdam BJ. Rodents as potential couriers for bioterrorism agents. Biosecurity and bioterrorism 2013;11(Suppl 1):S247-S257. 115. Lubbers J, van den Brink M, de Stadt LAV, Vosslamber S, Wesseling JG, van Schaardenburg D, et al. The type I IFN signature as a biomarker of preclinical rheumatoid arthritis. ANN RHEUM DIS 2013;72(5):776-80. 116. Matse JH, Yoshizawa J, Wang XY, Elashoff D, Bolscher JGM, Veerman ECI, et al. Discovery and Prevalidation of Salivary Extracellular microRNA Biomarkers Panel for the Noninvasive Detection of Benign and Malignant Parotid Gland Tumors. CLIN CANCER RES 2013;19(11):3032-8. 117. Meijer GA, Nagtegaal ID. Pathologie. Punt CJA, Marijnen CAM, Nagtegaal ID, van de Velde CJH, editors. Handboek Colorectaal carcinoom. 73-82. 2013. Utrecht, de Tijdstroom.Ref Type: Book Chapter 118. Mekenkamp LJM, Haan JC, Koopman M, Vink-Borger ME, Israeli D, Teerenstra S, et al. Chromosome 20p11 gains are associated with liver-specific metastasis in patients with colorectal cancer. Gut 2013;62(1):94-101. 119. Meleti M, van der Waal I. Clinicopathological evaluation of 164 dental follicles and dentigerous cysts with emphasis on the presence of odontogenic epithelium in the connective tissue. The hypothesis of "focal ameloblastoma". MED ORAL PATOL ORAL CIR BUCAL 2013;18(1):E60-E64. 120. Mellema WW, Dingemans AMC, Thunnissen E, Snijders PJF, Derks J, Heideman DAM, et al. KRAS Mutations in Advanced Nonsquamous Non-Small-Cell Lung Cancer Patients Treated with First-Line Platinum-Based Chemotherapy Have No Predictive Value. Journal of Thoracic Oncology 2013;8(9):1190-5. 121. Menko FH, Johannesma PC, van Moorselaar RJA, Reinhard R, van Waesberghe JHTM, Thunnissen E, et al. A de novo FLCN mutation in a patient with spontaneous pneumothorax and renal cancer; a clinical and molecular evaluation. FAM CANCER 2013;12(3):373-9. 122. Mizee MR, Wooldrik D, Lakeman KAM, van het Hof B, Drexhage JAR, Geerts D, et al. Retinoic Acid Induces Blood-Brain Barrier Development. J NEUROSCI 2013;33(4):1660-71. 123. Moelans CB, de Groot JS, Steenbergen RDM, Bosch LJW, Carvalho B, van der Wall E, et al. Methylering, een veelbelovende biomarker voor het opsporenvan tumoren in lichaamsvloeistoffen. Kanker Breed 2013;5(1):24-7. 124. Mollers M, Boot HJ, Vriend HJ, King AJ, Van Den Broek IVF, Van Bergen JEA, et al. Prevalence, incidence and persistence of genital HPV infections in a large cohort of sexually active young women in the Netherlands. Vaccine 2013;31(2):394-401. 125. Mollers M, Vossen JM, Scherpenisse M, van der Klis FRM, Meijer CJLM, de Melker HE. Review: Current knowledge on the role of HPV antibodies after natural infection and vaccination: Implications for monitoring an HPV vaccination programme. J MED VIROL 2013;85(8):1379-85. 126. Mooij SH, Boot HJ, Speksnijder AGCL, Stolte IG, Meijer CJLM, Snijders PJF, et al. Oral human papillomavirus infection in HIV-negative and HIV-infected MSM. AIDS 2013;27(13):2117-28. 55 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

127. Mooij SH, van der Klis FRM, van der Sande MAB, Schepp RM, Speksnijder AGCL, Bogaards JA, et al. Seroepidemiology of High-Risk HPV in HIV-Negative and HIV-Infected MSM: The H2M Study. CANCER EPIDEM BIOMAR 2013;22(10):1698-708. 128. Mubarak A, Spierings E, Wolters V, van Hoogstraten IMW, Kneepkens CMF, Houwen R. Human Leukocyte Antigen DQ2.2 and Celiac Disease. J PEDIATR GASTR NUTR 2013;56(4):428-30. 129. Nabuurs RJA, Natte R, de Ronde FM, Hegeman-Kleinn I, Dijkstra J, van Duinen SG, et al. MR Microscopy of Human Amyloid-beta Deposits: Characterization of Parenchymal Amyloid, Diffuse Plaques, and Vascular Amyloid. Journal of Alzheimer's Disease 2013;34(4):1037-49. 130. Naughton C, Avlonitis N, Corless S, Prendergast JG, Mati IK, Eijk PP, et al. Transcription forms and remodels supercoiling domains unfolding large-scale chromatin structures. Nature structural & molecular biology 2013;20(3):387-95. 131. Navis AC, Bourgonje A, Wesseling P, Wright A, Hendriks W, Verrijp K, et al. Effects of Dual Targeting of Tumor Cells and Stroma in Human Glioblastoma Xenografts with a Tyrosine Kinase Inhibitor against c-MET and VEGFR2. PLoS One 2013;8(3). 132. Neelemaat F, van Bokhorst-de van der Schueren, Bontkes HJ, Seidell JC, Hougee S, Thijs A. Effects of nutritional intervention on immune markers in malnourished elderly. The Journal of Aging Research & Clinical Practice 2013;2(1):91-8. 133. Neerincx M, Buffart TE, Mulder CJJ, Meijer GA, Verheul HMW. The future of colorectal cancer: implications of screening. Gut 2013;62(10):1387-9. 134. Nielsen HM, Ek D, Avidic U, Orbjorn C, Hansson O, Veerhuis R, et al. NG2 cells, a new trail for Alzheimer's disease mechanisms? Acta Neuropathologica Communinications 2013;1. 135. Nijeboer P, Bontkes HJ, Mulder CJJ, Bouma G. Non-celiac gluten sensitivity. Is it in the gluten or the grain? Journal of Gastrointestinal and Liver Diseases 2013;2013(22):435-40. 136. Nijholt DAT, Nolle A, van Haastert ES, Edelijn H, Toonen RFG, Hoozemans JJM, et al. Unfolded protein response activates glycogen synthase kinase-3 via selective lysosomal degradation. NEUROBIOL AGING 2013;34(7):1759-71. 137. Nolle A, van Haastert ES, Zwart R, Hoozemans JJM, Scheper W. Ubiquilin 2 is not associated with tau pathology. PLoS One 2013;8(9):e76598. 138. Nota B, de Korte M, Ylstra B, van Straalen NM, Roelofs D. Genetic Variation in Parthenogenetic Collembolans Is Associated with Differences in Fitness and Cadmium-Induced Transcriptome Responses. ENVIRON SCI TECHNOL 2013;47(2):1155-62. 139. Nota B, Hamilton EM, Sie DLS, Ozturk S, van Dooren SJM, Ojeda MRF, et al. Novel cases of D-2hydroxyglutaric aciduria with IDH1 or IDH2 mosaic mutations identified by amplicon deep sequencing. J MED GENET 2013;50(11):754-9. 140. Otto B, Gruner K, Heinlein C, Wegwitz F, Nollau P, Ylstra B, et al. Low-grade and high-grade mammary carcinomas in WAP-T transgenic mice are independent entities distinguished by Met expression. INT J CANCER 2013;132(6):1300-10. 141. Pasini A, Bonafe F, Govoni M, Guarnieri C, Morselli PG, Sharma HS, et al. Epigenetic Signature of Early Cardiac Regulatory Genes in Native Human Adipose-Derived Stem Cells. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):255-62. 142. Pedersen M, Kusters-Vandevelde HVN, Viros A, Groenen PJTA, Sanchez-Laorden B, Gilhuis JH, et al. Primary Melanoma of the CNS in Children Is Driven by Congenital Expression of Oncogenic NRAS in Melanocytes. Cancer discovery 2013;3(4):458-69.


143. Pegtel DM. Oncogenic herpesviruses sending mixed signals. P NATL ACAD SCI USA 2013;110(31):12503-4. 144. Peters THF, Sharma V, Yilmaz E, Mooi WJ, Bogers AJJC, Sharma HS. DNA Microarray and Quantitative Analysis Reveal Enhanced Myocardial VEGF Expression with Stunted Angiogenesis in Human Tetralogy of Fallot. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):305-16. 145. Post JP, Westgeest HM, Blankensteijn JD, van der Meijs B, Klaassen RJL, Nossent E, et al. Recurrent dyspnea following a swollen leg in a 46-year-old man. Chest (Amer Coll Chest Phys) 2013;144(4):1402-5. 146. Puentes F, van der Star BJ, Victor M, Kipp M, Beyer C, Peferoen-Baert R, et al. Characterization of immune response to neurofilament light in experimental autoimmune encephalomyelitis. J Neuroinflammation 2013;10:18. 147. Rachmawati D, Bontkes HJ, Verstege MI, Muris J, von Blomberg BME, Scheper RJ, et al. Transition metal sensing by Toll-like receptor-4: next to nickel, cobalt and palladium are potent human dendritic cell stimulators. Contact Dermatitis 2013;68(6):331-8. 148. Raterman HG, Voskuyl AE, Simsek S, Schreurs MWJ, van Hoogstraten IMW, Peters MJL, et al. Increased progression of carotid intima media thickness in thyroid peroxidase antibodies-positive rheumatoid arthritis patients. EUR J ENDOCRINOL 2013;169(6):751-7. 149. Reijnders CMA, van Essen HW, van Rens B, van Beek JHGM, Ylstra B, Blankenstein MA, et al. Increased Expression of Matrix Extracellular Phosphoglycoprotein (MEPE) in Cortical Bone of the Rat Tibia after Mechanical Loading: Identification by Oligonucleotide Microarray. PLoS One 2013;8(11). 150. Rietbergen MM, Brakenhoff RH, Bloemena E, Witte BI, Snijders PJF, Heideman DAM, et al. Human papillomavirus detection and comorbidity: critical issues in selection of patients with oropharyngeal cancer for treatment De-escalation trials. ANN ONCOL 2013;24(11):2740-5. 151. Rietbergen MM, Leemans CR, Bloemena E, Heideman DAM, Braakhuis BJM, Hesselink AT, et al. Increasing prevalence rates of HPV attributable oropharyngeal squamous cell carcinomas in the Netherlands as assessed by a validated test algorithm. INT J CANCER 2013;132(7):1565-71. 152. Robbers LFHJ, Eerenberg ES, Teunissen PFA, Jansen MF, Hollander MR, Horrevoets AJG, et al. Magnetic resonance imaging-defined areas of microvascular obstruction after acute myocardial infarction represent microvascular destruction and haemorrhage. EUR HEART J 2013;34(30):2346-53. 153. Rosalia RA, Stepanek I, Pollakova V, Simova J, Bieblova J, Indrova M, et al. Administration of antiCD25 mAb leads to impaired alpha-galactosylceramide-mediated induction of IFN-gamma production in a murine model. Immunobiology 2013;218(6):851-9. 154. Ruben JM, Visser LL, Bontkes HJ, Westers TM, Ossenkoppele GJ, de Gruijl TD, et al. Targeting the acute myeloid leukemic stem cell compartment by enhancing tumor cell-based vaccines. Immunotherapy 2013;5(8):859-68. 155. Ruiter G, de Man FS, Schalij I, Sairras S, Grünberg K, Westerhof N, et al. Reversibility of the monocrotaline pulmonary hypertension rat model. EUR RESPIR J 2013;42(2):553-6. 156. Ruiter G, Wong YY, de Man FS, Handoko ML, Jaspers RT, Postmus PE, et al. Right ventricular oxygen supply parameters are decreased in human and experimental pulmonary hypertension. Journal of Heart and Lung Transplantation 2013;32(2):231-40. 157. Ruschoff J, Kerr KM, Grote HJ, Middel P, von Heydebreck A, Alves VA, et al. Reproducibility of immunohistochemical scoring for epidermal growth factor receptor expression in non-small cell lung cancer: round robin test. Archives of pathology & laboratory medicine 2013;137(9):1255-61.


158. Santegoets SJAM, Stam AGM, Lougheed SM, Gall H, Scholten PET, Reijm M, et al. T cell profiling reveals high CD4(+)CTLA-4(+) T cell frequency as dominant predictor for survival after Prostate GVAX/ipilimumab treatment. CANCER IMMUNOL IMMUN 2013;62(2):245-56. 159. Santegoets SJAM, Turksma AW, Powell DJ, Hooijberg E, de Gruijl TD. IL-21 in cancer immunotherapy: At the right place at the right time. Oncoimmunology 2013;2(6). 160. Santegoets SJAM, Turksma AW, Suhoski MM, Stam AGM, Albelda SM, Hooijberg E, et al. IL-21 promotes the expansion of CD27+CD28+ tumor infiltrating lymphocytes with high cytotoxic potential and low collateral expansion of regulatory T cells. Journal of translational medicine 2013;11:37. 161. Sarhadi VK, Lahti L, Scheinin AI, Tyybakinoja A, Savola S, Usvasalo A, et al. Targeted resequencing of 9p in acute lymphoblastic leukemia yields concordant results with array CGH and reveals novel genomic alterations. Genomics 2013;102(3):182-8. 162. Schenk GJ, Dijkstra S, van Het Hof AJ, van der Pol SMA, Drexhage JAR, van der Valk P, et al. Roles for HB-EGF and CD9 in multiple sclerosis. Glia 2013;61(11):1890-905. 163. Scheper W, Hoozemans JJM. A New PERKspective on Neurodegeneration. Science Translational Medicine 2013;5(206):206fs37. 164. Scherpenisse M, Mollers M, Schepp RM, Meijer CJLM, de Melker HE, Berbers GAM, et al. Detection of systemic and mucosal HPV-specific IgG and IgA antibodies in adolescent girls one and two years after HPV vaccination. HUM VACC IMMUNOTHER 2013;9(2):314-21. 165. Scherpenisse M, Schepp RM, Mollers M, Meijer CJLM, Berbers GAM, van der Klis FRM. Characteristics of HPV-Specific Antibody Responses Induced by Infection and Vaccination: CrossReactivity, Neutralizing Activity, Avidity and IgG Subclasses. PLoS One 2013;8(9). 166. Scherpenisse M, Schepp RM, Mollers M, Mooij SH, Meijer CJLM, Berbers GAM, et al. Comparison of Different Assays To Assess Human Papillomavirus (HPV) Type 16- and 18-Specific Antibodies after HPV Infection and Vaccination. Clinical and Vaccine Immunology 2013;20(8):1329-32. 167. Seidel D, Zander T, Heukamp LC, Peifer M, Bos M, Fernandez-Cuesta L, et al. A Genomics-Based Classification of Human Lung Tumors. Science Translational Medicine 2013;5(209):209ra153. 168. Sharma HS, Alagappan VKT, Willems-Widyastuti A, Mooi WJ, de Boer WI. Nitric Oxide Donors Augment Interleukin-1 beta-Induced Vascular Endothelial Growth Factor in Airway Smooth Muscle Cells. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):247-54. 169. Sharma HS, Kutala VK, Kuppusamy P. Special Issue on Oxidative Stress in Health and Disease. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):215-8. 170. Simons CCJM, Hughes LAE, Smits KM, Khalid-de Bakker CA, de Bruine AP, Carvalho B, et al. A novel classification of colorectal tumors based on microsatellite instability, the CpG island methylator phenotype and chromosomal instability: implications for prognosis. ANN ONCOL 2013;24(8):2048-56. 171. Singh S, Metz I, Amor S, van der Valk P, Stadelmann C, Bruck W. Microglial nodules in early multiple sclerosis white matter are associated with degenerating axons. ACTA NEUROPATHOL 2013;125(4):595-608. 172. Sipkens JA, Hahn NE, van den Brand CS, Meischl C, Cillessen SAGM, Smith DEC, et al. Homocysteine-Induced Apoptosis in Endothelial Cells Coincides With Nuclear NOX2 and Peri-nuclear NOX4 Activity. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):341-52. 173. Snijders PJF, Verhoef VMJ, Arbyn M, Ogilvie G, Minozzi S, Banzi R, et al. High-risk HPV testing on self-sampled versus clinician-collected specimens: A review on the clinical accuracy and impact on population attendance in cervical cancer screening. INT J CANCER 2013;132(10):2223-36.


174. Snoeren N, Emmink BL, Koerkamp MJG, van Hooff SR, Goos JACM, Van Houdt WJ, et al. Maspin is a marker for early recurrence in primary stage III and IV colorectal cancer. BRIT J CANCER 2013;109(6):1636-47. 175. Steenbergen RDM, Ongenaert M, Snellenberg S, Trooskens G, van der Meide WF, Pandey D, et al. Methylation-specific digital karyotyping of HPV16E6E7-expressing human keratinocytes identifies novel methylation events in cervical carcinogenesis. J PATHOL 2013;231(1):53-62. 176. Swarts DRA, Henfling MER, Van Neste L, van Suylen RJ, Dingemans AMC, Dinjens WNM, et al. CD44 and OTP Are Strong Prognostic Markers for Pulmonary Carcinoids. CLIN CANCER RES 2013;19(8):2197-207. 177. Swarts DRA, Van Neste L, Henfling MER, Eijkenboom I, Eijk PP, van Velthuysen ML, et al. An exploration of pathways involved in lung carcinoid progression using gene expression profiling. Carcinogenesis 2013;34(12):2726-37. 178. Tack GJ, van de Water JMW, Bruins MJ, Kooy-Winkelaar EMC, van Bergen J, Bonnet P, et al. Consumption of gluten with gluten-degrading enzyme by celiac patients: A pilot-study. World J Gastroenterol 2013;19(35):5837-47. 179. Tan IB, Haryana SM, de Gast G, Middeldorp JM. Twelve years of KWF (Dutch Cancer Society) funded head and neck cancer care and research in Indonesia. Margrath I, editor. Global health dynamics limited in official association with the international network for cancer treatment and research. 122-123. 2013. Suffolk UK. Cancer Control 2013.Ref Type: Book Chapter 180. Ten Broek CMA, Bots J, Varela-Lasheras I, Bugiani M, Galis F, Van Dongen S. Amniotic Fluid Deficiency and Congenital Abnormalities both Influence Fluctuating Asymmetry in Developing Limbs of Human Deceased Fetuses. PLoS One 2013;8(11):e81824. 181. ter Avest MJ, Schook RM, Postmus PE, Grünberg K, Ylstra B, Paul MA. Benefit of a Second Opinion Intrapulmonary Metastases or Multiple Primary Tumors? Journal of Thoracic Oncology 2013;8(6):E54-E56. 182. Ter Horst EN, Naaijkens BA, Krijnen PAJ, van der Laan AM, Piek JJ, Niessen HWM. Induction of a monocyte/macrophage phenotype switch by mesenchymal stem cells might contribute to improved infarct healing postacute myocardial infarction. Minerva Cardioangiologica 2013;61(6):617-25. 183. Thunnissen E, Belien JAM, Kerr KM, Chung JH, Flieder DB, Noguchi M, et al. In compressed lung tissue microscopic sections of adenocarcinoma in situ may mimic papillary adenocarcinoma. Archives of pathology & laboratory medicine 2013;137(12):1792-7. 184. Tossberg JT, Crooke PS, Henderson MA, Sriram S, Mrelashvili D, Vosslamber S, et al. Using biomarkers to predict progression from clinically isolated syndrome to multiple sclerosis. Bioinformatics 2013;3:18. 185. Travis WD, Brambilla E, Noguchi M, Nicholson AG, Geisinger K, Yatabe Y, et al. Diagnosis of Lung Adenocarcinoma in Resected Specimens Implications of the 2011 International Association for the Study of Lung Cancer/American Thoracic Society/European Respiratory Society Classification. Archives of pathology & laboratory medicine 2013;137(5):685-705. 186. Travis WD, Brambilla E, Noguchi M, Nicholson AG, Geisinger K, Yatabe Y, et al. Diagnosis of Lung Cancer in Small Biopsies and Cytology Implications of the 2011 International Association for the Study of Lung Cancer/American Thoracic Society/European Respiratory Society Classification. Archives of pathology & laboratory medicine 2013;137(5):668-84. 187. Trip P, Nossent EJ, de Man FS, van den Berk IAH, Boonstra A, Groepenhoff H, et al. Severely reduced diffusion capacity in idiopathic pulmonary arterial hypertension: patient characteristics and treatment responses. EUR RESPIR J 2013;42(6):1575-85.


188. Turksma AW, Bontkes HJ, Ruizendaal JJ, Scholten KBJ, Akershoek J, Rampersad S, et al. Exploring dendritic cell based vaccines targeting survivin for the treatment of head and neck cancer patients. Journal of translational medicine 2013;11. 189. Turksma AW, Bontkes HJ, Ruizendaal JJ, van den Heuvel H, Scholten KBJ, Santegoets SJAM, et al. Increased cytotoxic capacity of tumor antigen specific human T cells after in vitro stimulation with IL21 producing dendritic cells. HUM IMMUNOL 2013;74(5):506-13. 190. Turksma AW, Bontkes HJ, van den Heuvel H, de Gruijl TD, von Blomberg BME, Braakhuis BJM, et al. Effector memory T-cell frequencies in relation to tumour stage, location and HPV status in HNSCC patients. ORAL DIS 2013;19(6):577-84. 191. Turksma AW, Braakhuis BJM, Bloemena E, Meijer CJLM, Leemans CR, Hooijberg E. Immunotherapy for head and neck cancer patients: shifting the balance. Immunotherapy 2013;5(1):49-61. 192. Vaccarella S, de Vuyst H, Mugo NR, Sakr SR, Plummer M, Heideman DAM, et al. Clustering patterns of human papillomavirus infections among HIV-positive women in Kenya. Infectious Agents and Cancer 2013;8(1). 193. Valera A, Colomo L, Martinez A, de Jong D, Balague O, Matheu G, et al. ALK-positive large B-cell lymphomas express a terminal B-cell differentiation program and activated STAT3 but lack MYC rearrangements. MODERN PATHOL 2013;26(10):1329-37. 194. van Balkom BWM, de Jong OG, Smits M, Brummelman J, den Ouden K, de Bree PM, et al. Endothelial cells require miR-214 to secrete exosomes that suppress senescence and induce angiogenesis in human and mouse endothelial cells. Blood 2013;121(19):3997-4006. 195. van Beek EM, Koop EA, Vijzelaar R, Yilmaz R, van Hoogstraten IMW, Schreurs MW, et al. A multiplex assay to rapidly exclude HLA-DQ2.5 and HLA-DQ8 expression in patients at risk for celiac disease. CLIN CHEM LAB MED 2013;51(6):1191-8. 196. van Boerdonk RAA, Brokx HAP, Lee P, Kooi C, Postmus PE, Snijders PJF, et al. Can quantifying free-circulating DNA in plasma be used to identify subjects with high-grade pre-invasive endobronchial lesions? Oncology letters 2013;5(5):1591-4. 197. van Boerdonk RAA, Daniels JMA, Bloemena E, Krijgsman O, Steenbergen RDM, Brakenhoff RH, et al. High-Risk Human Papillomavirus-Positive Lung Cancer Molecular Evidence for a Pattern of Pulmonary Metastasis. Journal of Thoracic Oncology 2013;8(6):711-8. 198. van de Berg WDJ, Hepp DH, Rozemuller AJM. Motor behavioural disorders and behavioural motor disorders. Wolters EC, Baumann CR, editors. Parkinson Disease and other movement disorders. 107-145. 2013. Amsterdam, VU University Press. Ref Type: Book Chapter 199. van den Ancker W, Ruben JM, Westers TM, Wulandari D, Bontkes HJ, Hooijberg E, et al. Priming of PRAME- and WT1-specific CD8(+) T cells in healthy donors but not in AML patients in complete remission: Implications for immunotherapy. Oncoimmunology 2013;2(4). 200. van den Ancker W, Wijnands PGJB, Ruben JM, Westers TM, Punt B, Bachas C, et al. Procedures for the expansion of CD14(+) precursors from acute myeloid leukemic cells to facilitate dendritic cell-based immunotherapy. Immunotherapy 2013;5(11):1183-90. 201. van den Bent MJ, Erdem-Eraslan L, Idbaih A, de Rooi J, Eilers PHC, Spliet WGM, et al. MGMTSTP27 Methylation Status as Predictive Marker for Response to PCV in Anaplastic Oligodendrogliomas and Oligoastrocytomas. A Report from EORTC Study 26951. CLIN CANCER RES 2013;19(19):5513-22. 202. van der Goot FRW, Begieneman MPV, Groen MWJ, Gerretsen RRR, van Erp MAJ, Niessen HWM. Moisture Inhibits the Decomposition Process of Tissue Buried in Sea Sand: A Forensic Case Related Study. Journal of Forensic Research 2013;3. 60 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

203. van der Pas MHGM, Ankersmit M, Stockmann HBAC, Silvis R, van Grieken NCT, Bril H, et al. Laparoscopic sentinel lymph node identification in patients with colon carcinoma using a near-infrared dye: description of a new technique and feasibility study. J Laparoendosc Adv Surg Tech 2013;23(4):367-71. 204. van der Plas M, de Kemp SR, de Maaker M, van Wieringen WN, Ylstra B, Agami R, et al. Identification of Lethal microRNAs Specific for Head and Neck Cancer. CLIN CANCER RES 2013;19(20):5647-57. 205. van der Putten L, Bloemena E, Merkus P, Hensen EF. Schneiderian papilloma of the temporal bone. BMJ Case Reports 2013;2013. 206. van der Rhee JI, Boonk SE, Putter H, Cannegieter SC, Flinterman LE, Hes FJ, et al. Surveillance of Second-Degree Relatives from Melanoma Families with a CDKN2A Germline Mutation. CANCER EPIDEM BIOMAR 2013;22(10):1771-7. 207. van der Sluis TM, Bijnsdorp IV, Jacobs JJL, Meuleman EJH, Rozendaal L, Geldof AA, et al. Serum testosterone plays an important role in the metastatic ability of castration resistant prostate cancer. WORLD J UROL 2013;31(2):261-6. 208. van der Waal I. Are we able to reduce the mortality and morbidity of oral cancer; Some considerations. MED ORAL PATOL ORAL CIR BUCAL 2013;18(1):E33-E37. 209. van der Waal I. Blaren in de mond. Tandartspraktijk 2013;34(10):12-6. 210. van der Waal I. Een grote radiolucentie in de onderkaak. Tandartspraktijk 2013;34(3):60-2. 211. van der Waal I. Een vrouw met leukoplakie. Tandartspraktijk 2013;34(2):23-5. 212. van der Waal I. Gestoorde wondgenezing. Tandartspraktijk 2013;34(11):44-7. 213. van der Waal I. Hemangioom van de onderlip. Tandartspraktijk 2013;34(6):38-40. 214. van der Waal I. Oral medicine [Bespreking van het boek Oral medicine (2nd edition)]. Ned Tijdschr Tandheelkd 2013;120(2):120. 215. van der Waal I. Rode plekken op de tong. Tandartspraktijk 2013;34(5):28-30. 216. van der Waal I. Tandvleespigmentaties: Altijd Verwijderen? Tandartspraktijk 2013;34(4):48-9. 217. van der Waal I. Verrassende radiolucenties. Tandartspraktijk 2013;34(9):48-50. 218. van der Waal I. Zwellingen van het gehemelte. Tandartspraktijk 2013;34(7):34-5. 219. van der Waal I, Leemans CR. Aandoeningen van de mondholte. de Vries N, van de Heyning PH, Leemans CR, editors. Leerboek Keel-neus-oorheelkunde en hoofd-halschirurgie. 2nd, 261-272. 2013. Houten, Bohn, Stafleu, Van Loghum.Ref Type: Book Chapter 220. van der Waal I, Leemans CR. Orale pathologie bij kinderen. van Amerongen WE, Martens LC, Stel G, Veerkamp JSJ, editors. Kindertandheelkunde 2. 105-116. 2013. Houten, Bohn Stafleu van Loghum. Ref Type: Book Chapter 221. van Diermen DE, van der Waal I, Hoogstraten J. Management recommendations for invasive dental treatment in patients using oral antithrombotic medication, including novel oral anticoagulants. Oral surgery oral medicine oral pathology oral radiology 2013;116(6):709-16. 222. van Diermen DE, van der Waal I, Hoogvliets MW, Ong FN, Hoogstraten J. Survey response of oral and maxillofacial surgeons on invasive procedures in patients using antithrombotic medication. INT J ORAL MAX SURG 2013;42(4):502-7.


223. van Eupen MGA, Schram MT, Colhoun HM, Hanssen NMJ, Niessen HWM, Tarnow L, et al. The methylglyoxal-derived AGE tetrahydropyrimidine is increased in plasma of individuals with type 1 diabetes mellitus and in atherosclerotic lesions and is associated with sVCAM-1. Diabetologia 2013;56(8):1845-55. 224. van Gerven NMF, de Boer YS, Zwiers A, van Hoek B, van Erpecum KJ, Beuers U, et al. Cytotoxic T lymphocyte antigen-4 +49A/G polymorphism does not affect susceptibility to autoimmune hepatitis. Liver International 2013;33(7):1039-43. 225. van Grieken NCT, Aoyma T, Chambers PA, Bottomley D, Ward LC, Inam I, et al. KRAS and BRAF mutations are rare and related to DNA mismatch repair deficiency in gastric cancer from the East and the West: Results from a large international multicentre study. BRIT J CANCER 2013;108(7):1495-501. 226. van Krieken JH, Normanno N, Blackhall F, Boone E, Botti G, Carneiro F, et al. Guideline on the requirements of external quality assessment programs in molecular pathology. VIRCHOWS ARCH 2013;462(1):27-37. 227. van Meurs HS, Bleeker MCG, van der Velden J, Overbeek LIH, Kenter GG, Buist MR. The incidence of endometrial hyperplasia and cancer in 1031 patients with a granulosa cell tumor of the ovary: long-term follow-up in a population-based cohort study. INT J GYNECOL CANCER 2013;23(8):1417-22. 228. van Noort JM, Amor S. Pathophysiology of multiple sclerosis: a controversial new perspective. Personalized Management of Multiple Sclerosis. 22-34. 2013. Ref Type: Book Chapter 229. van Noort JM, Bsibsi M, Nacken PJ, Gerritsen WH, Amor S, Holtman IR, et al. Activation of an immune-regulatory macrophage response and inhibition of lung inflammation in a mouse model of COPD using heat-shock protein alpha B-crystallin-loaded PLGA microparticles. Biomaterials 2013;34(3):831-9. 230. van Rijssel J, Timmerman I, Van Alphen FPJ, Hoogenboezem M, Korchynskyi O, Geerts D, et al. The Rho-GEF Trio regulates a novel pro-inflammatory pathway through the transcription factor Ets2. Biology open 2013;2(6):569-79. 231. van Thuijl HF, Ylstra B, Würdinger T, van Nieuwenhuizen D, Heimans JJ, Wesseling P, et al. Genetics and pharmacogenomics of diffuse gliomas. PHARMACOL THERAPEUT 2013;137(1):78-88. 232. van Weert S, Bloemena E, van der Waal I, de Bree R, Rietveld DHF, Kuik DJ, et al. Adenoid cystic carcinoma of the head and neck: A single-center analysis of 105 consecutive cases over a 30-year period. ORAL ONCOL 2013;49(8):824-9. 233. van Wieringen WN, Ros BP, Wilting SM. Modeling the DNA copy number aberration patterns in observational high-throughput cancer data. STAT APPL GENET MOL 2013;12(2):143-74. 234. van Zeeburg HJT, Graveland AP, Brink A, Nguyen M, Leemans CR, Bloemena E, et al. Generation of precursor cell lines from preneoplastic fields surrounding head and neck cancers. HEAD NECK-J SCI SPEC 2013;35(4):568-74. 235. Veerbeek L, Kruit WHJ, de Wilt JHW, Mooi WJ, Bergman W. Revisie van de landelijke richtlijn 'Melanoom'. Ned Tijdschr Geneeskd 2013;157(12). 236. Verbrugge CSE, Al MCM, Assaraf YG, Niewerth D, van Meerloo J, Cloos J, et al. Overcoming bortezomib resistance in human B cells by anti-CD20/rituximab-mediated complement-dependent cytotoxicity and epoxyketone-based irreversible proteasome inhibitors. Experimental hematology & oncology 2013;2. 237. Verhoef VMJ, Dijkstra MG, Bosgraaf RP, Hesselink AT, Melchers WJG, Bekkers RLM, et al. A second generation cervico-vaginal lavage device shows similar performance as its preceding version with respect to DNA yield and HPV DNA results. BMC Women's Health 2013;13. 238. Veringa SJ, Biesmans D, van Vuurden DG, Jansen MHA, Wedekind LE, Horsman I, et al. In vitro drug response and efflux transporters associated with drug resistance in pediatric high grade glioma and diffuse intrinsic pontine glioma. PLoS One 2013;8(4). 62 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

239. Verweij CL, Higgs BW, Yao Y. Personalized healthcare in Autoimmune Diseases. Yao Y, Jallal B, Ranade K, editors. Genomic Biomarkers for Clinical Application. 49-69. 2013. Elsevier Publishers. Ref Type: Book Chapter 240. Verweij CL, Vosslamber S. Relevance of the Type I Interferon Signature in Multiple Sclerosis Towards a Personalized Medicine Approach for Interferon-beta Therapy. Discov Med 2013;80:51-60. 241. Verweij CL, Vosslamber S. The interferon system in multiple sclerosis; Towards a personalized medicine approach for IFNBeta therapy. Yao Y, editor. Type I interferon in autoimmune diseases and its clinical applications. 9. 2013. Nova Biomedical Publishers. Ref Type: Book Chapter 242. Verweij FJ, van Eijndhoven MAJ, Middeldorp JM, Pegtel DM. Analysis of Viral MicroRNA Exchange via Exosomes In Vitro and In Vivo. Methods Mol Biol 2013;1024:53-68. 243. Verwey NA, Hoozemans JJM, Korth C, van Royen MR, Prikulis I, Wouters D, et al. Immunohistochemical characterization of novel monoclonal antibodies against the N-terminus of amyloid beta-peptide. Amyloid 2013;20(3):179-87. 244. Vicente J, Fuster-Garcia E, Tortajada S, Garcia-Gomez JM, Davies N, Natarajan K, et al. Accurate classification of childhood brain tumours by in vivo H-1 MRS - A multi-centre study. EUR J CANCER 2013;49(3):658-67. 245. Vink MA, Bogaards JA, van Kemenade FJ, de Melker HE, Meijer CJLM, Berkhof J. Clinical progression of high-grade cervical intraepithelial neoplasia: estimating the time to preclinical cervical cancer from doubly censored national registry data. AM J EPIDEMIOL 2013;178(7):1161-9. 246. Vlenterie M, Flucke U, Hofbauer LC, Timmers HJ, Gastmeier J, Aust DE, et al. Pheochromocytoma and gastrointestinal stromal tumors in patients with neurofibromatosis type I. AM J MED 2013. 247. Vo CD, Cadman CJ, Donno R, Goos JACM, Tirelli N. Combination of Episulfide Ring-Opening Polymerization With ATRP for the Preparation of Amphiphilic Block Copolymers. Macromolecular rapid communications 2013;34(2):156-62. 248. Vogel DYS, Vereyken EJF, Glim JE, Heijnen DAM, Moeton M, van der Valk P, et al. Macrophages in inflammatory multiple sclerosis lesions have an intermediate activation status. J Neuroinflammation 2013;10:35. 249. Voorham QJM, Janssen J, Tijssen M, Snellenberg S, Mongera S, van Grieken NCT, et al. Promoter methylation of Wnt-antagonists in polypoid and nonpolypoid colorectal adenomas. BMC Cancer 2013;2013(13). 250. Voorham QJM, Rondagh EJA, Knol DL, van Engeland M, Carvalho B, Meijer GA, et al. Tracking the molecular features of nonpolypoid colorectal neoplasms: a systematic review and meta-analysis. AM J GASTROENTEROL 2013;108(7):1042-56. 251. Vos CG, Dahele MR, Dickhoff C, Senan S, Thunnissen E, Hartemink KJ. Tumor size does not predict pathological complete response rates after pre-operative chemoradiotherapy for non-small cell lung cancer. ACTA ONCOL 2013;52(3):676-8. 252. Vos CG, Hartemink KJ, Blaauwgeers JLG, Oosterhuis JWA, Senan S, Smit EF, et al. Trimodality therapy for superior sulcus tumours: Evolution and evaluation of a treatment protocol. EJSO-EUR J SURG ONC 2013;39(2):197-203. 253. Wagener AH, Yick CY, Brinkman P, van der Schee MP, Sterk PJ. Toward composite molecular signatures in the phenotyping of asthma. Annals of the American Thoracic Society 2013;10(suppl):S197S205.


254. Wattjes MP, Richert ND, Killestein J, de Vos ML, Sanchez E, Snaebjornsson P, et al. The chameleon of neuroinflammation: magnetic resonance imaging characteristics of natalizumab-associated progressive multifocal leukoencephalopathy. MULT SCLER 2013;19(14):1826-40. 255. Weemaes CMR, van Tol MJD, Wang J, Dam M, van Eggermond MCJA, Thijssen PE, et al. Heterogeneous clinical presentation in ICF syndrome: correlation with underlying gene defects. EUR J HUM GENET 2013;21(11):1219-25. 256. Wen J, Lopes F, Soares G, Farrell SA, Nelson C, Qiao Y, et al. Phenotypic and functional consequences of haploinsufficiency of genes from exocyst and retinoic acid pathway due to a recurrent microdeletion of 2p13.2. Orphanet journal of rare diseases 2013;8. 257. Wildeman MA, Fles R, Herdini C, Indrasari RS, Vincent AD, Tjokronagoro M, et al. Primary Treatment Results of Nasopharyngeal Carcinoma (NPC) in Yogyakarta, Indonesia. PLoS One 2013;8(5). 258. Willems-Widyastuti A, Vanaudenaerde BM, de Vos R, Dilisen E, Verleden SE, De Vleeschauwer SI, et al. Azithromycin Attenuates Fibroblast Growth Factors Induced Vascular Endothelial Growth Factor Via p38(MAPK) Signaling in Human Airway Smooth Muscle Cells. Cell Biochemistry and Biophysics 2013;67(2):331-9. 259. Wilting SM, Snijders PJF, Verlaat W, Jaspers A, van de Wiel MA, van Wieringen WN, et al. Altered microRNA expression associated with chromosomal changes contributes to cervical carcinogenesis. Oncogene 2013;32:106-16. 260. Wilting SM, Verlaat W, Jaspers A, Makazaji NA, Agami R, Meijer CJLM, et al. Methylation-mediated transcriptional repression of microRNAs during cervical carcinogenesis. Epigenetics 2013;8(2):220-8. 261. Witbreuk MMEH, van Kemenade FJ, van der Sluijs JA, Jansma EP, Rotteveel J, van Royen BJ. Slipped capital femoral epiphysis and its association with endocrine, metabolic and chronic diseases: a systematic review of the literature. J Child Orthop 2013;7(3):213-23. 262. Witbreuk MMEH, van Royen BJ, van Kemenade FJ, Witte BI, van der Sluijs JA. Incidence and gender differences of slipped capital femoral epiphysis in the Netherlands from 1998-2010 combined with a review of the literature on the epidemiology of SCFE. J Child Orthop 2013;7(2):99-105. 263. Witjas-Paalberends ER, Piroddi N, Stam CJ, van Dijk SJ, Oliviera VS, Ferrara C, et al. Mutations in MYH7 reduce the force generating capacity of sarcomeres in human familial hypertrophic cardiomyopathy. CARDIOVASC RES 2013;99(3):432-41. 264. Witte ME, Nijland PG, Drexhage JAR, Gerritsen WH, Geerts D, Hof BV, et al. Reduced expression of PGC-1 alpha partly underlies mitochondrial changes and correlates with neuronal loss in multiple sclerosis cortex. ACTA NEUROPATHOL 2013;125(2):231-43. 265. Wu YH, Grabsch H, Ivanova T, Tan IB, Murray J, Ooi CH, et al. Comprehensive genomic metaanalysis identifies intra-tumoural stroma as a predictor of survival in patients with gastric cancer. Gut 2013;62(8):1100-11. 266. Yick CY, Zwinderman AH, Kunst PW, Grünberg K, Mauad T, Dijkhuis A, et al. Transcriptome sequencing (RNA-Seq) of human endobronchial biopsies: asthma versus controls. EUR RESPIR J 2013;42(3):662-70. 267. Yick CY, Zwinderman AH, Kunst PW, Grünberg K, Mauad T, Fluiter K, et al. Glucocorticoid-induced Changes in Gene Expression of Airway Smooth Muscle in Patients with Asthma. AM J RESP CRIT CARE 2013;187(10):1076-84.


8.6

Theses

1. Bierkens, M. (2013, Januari 22). Understanding the heterogeneity of high-grade CIN lesions. Chromosomal and epigenetic analysis. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. P.J.F. Snijders, prof. dr. C.J.L.M. Meijer & dr. R.D.M. Steenbergen. 2. Bosch, L.J.W. (2013, April 25). Molecular markers for colorectal cancer screening and prediction of response to therapy. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. G.A. Meijer, M. van Engeland & dr. B. Carvalho. 3. Brouns, E.R.E.A. (2013, Juni 06). Oral Leukoplakia: a clinical, histopathological and molecular study. VU Vrije Universiteit. Prom./coprom.: prof. dr. E. Bloemena & prof. dr. I. van der Waal. 4. Carrano, A. (2013, September 23). Breaking Barriers: Blood-brain barrier alterations in capillary cerebral amyloid angiopathy and Alzheimer's disease. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. A.J.M. Rozemuller, prof .dr. H.E. de Vries, dr. J.J.M. Hoozemans & dr. J. van Horssen. 5. Cornet, I. (2013, Maart 14). Studies on mucosal and cutaneous HPV types: the role of genotypes and natural variants in determining their potential oncogenicity. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. P.J.F. Snijders & M. Tommasino. 6. Kooi, E.J. (2013, Januari 30). Grey matter pathology in multiple sclerosis. Histopathological, molecular biological and imaging studies. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. P. van der Valk & prof. dr. J.J.G. Geurts. 7. Oort, F.A. (2013, November 05). Survival of the FI-Test: Past, present and future of Fecal Inmmunochemical Tests in colorectal cancer screening. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. C.J.J. Mulder, prof. dr. G.A. Meijer & R.W. van der Hulst. 8. Rijkaart, D.C. (2013, Maart 01). Impact of HPV testing on cervical cancer screening. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. C.J.L.M. Meijer, prof. dr. P.J.F. Snijders, dr. D.A.M. Heideman & dr. J. Berkhof. 9. Scherpenisse, M. (2013, Oktober 17). The humoral immune responses after HPV infection and prophylactic vaccination: Importance of serology. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. C.J.L.M. Meijer, F.R.M. van der Klis & G.A.M. Berbers. 10. Turksma, A.W. (2013, November 21). Preclinical studies on immunotherapeutic approaches for the treatment of solid tumors. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. C.J.L.M. Meijer, prof. dr. C.R. Leemans, dr. E. Hooijberg & prof. dr. E. Bloemena. 11. Voorham, Q.J.M. (2013, Oktober 09). Molecular Characterization of Nonpolypoid Colorectal Adenomas. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. G.A. Meijer, prof. dr. C.J.J. Mulder, dr. B. Carvalho & M. van Engeland. 12. Wit, M. de (2013, Oktober 04). Protein biomarkers for clinical application in colorectal cancer. VU University. Prom./coprom.: prof. dr. G.A. Meijer, dr. R.J.A. Fijneman & dr. C.R. Jimenez. 13. Yick, C.Y.. The airway smooth muscle in asthma: More than meets the eye. Universiteit van Amsterdam. Prom./coprom.: P.J. Sterk, F. Baas, R. Lutter & dr. K. Grünberg.


8.7

Researchprojects

*Projectleader Pathology 1.

Autoantobodies to neurofilaments in the pathogenesis of axonal damage and grey matter pathology in MS Amor S*, B. van der Star, P. van der Valk, H. Herrman (German Cancer Institute), J.M. van Noort (prot. Chemistry TNO), C.D. Dijkstra (Mol. Cellbiology), L. Boven (Neuroimmunology), C. Linington (Aberdeen University), C. Polman (Neurology, VUmc), MS stichting, 1-7-2008 / 1-7-2014 2. Natural control of inflammation in preactive Multiple Sclerosis lesions Amor S*, Shailender Singh, Prof.dr. P. van der Valk, EU, 1-9-2010 / 1-9-2013 3.

Analysis of human macrophage and microglia responses to either free or microparticleencapsulated alpha B Crystallin Amor S*, M. Bsibsi, Hans van Noort, Delta Crystallon, Leiden, Delta Crystallon, 1-12-2010 / 1-12-2013 4. Pre-active MS lesions hold clues for the reversal of inflammation Amor S*, L. Peferoen. Paul. van der Valk, Markus Kipp. MS stichting. 1-11-2011 / 1-11-2015 5. Charcot Tapestry education grant Amor S*, UK MS society, 1-10-2011 / 1-5-2014 6. Clinical significance of HPV infection in oropharyngeal SCC Bloemena E, M. Rietbergen, R.H.Brakenhoff, P.J.F. Snijders, C.R. Leemans, KWF 7. Peri-implantitis, implant loss and radio-osteonecrosis in head and neck tumor patients Bloemena E, ACTA IOT, Straumann, MKA, 1-10-2010/1-10-2013 8. Molecular profiling of head and neck carcinomas Bloemena E, Brakenhoff, R, Braakhuis B, Leusink F 9. Adenoid cystic carcinoma histopathology, clinical and epidemiological aspects Bloemena E, Leemans R, Van Weert, S 10. Autoimmune hepatitis: clinical, pathological and molecular aspects Bloemena E, Bouma G, de Boer Y 11. Eurian study: NRH bij colitis ulcerosa Bloemena E, van Bodegraven, A, Asseldonk D 12. NRH bij 6TG behandeling Bloemena E, van Bodegraven, A, Asseldonk D 13. Prognostic and diagnostic marker analysis in (refractory) celiac disease Von Blomberg M*, Sacha Gross, Cillessen S, Mulder CJ, Koning F (LUMC), Celiac Disease Consortium, NGI, 2010 / 2013 14. Skin and mucosal allergies to dental metals Von Blomberg M*, Scheper, vHoogstraten, Dept. Nat. Educ Indon., Directorat General of Higher Degree Education, 2010 / 2013 15.

Identification of novel oncogenes/oncomirs located at 13q involved in the progression of Colorectal adenoma to carcinoma Carvalho B*, Florence de Groen, Meijer, GA, RDM Steenbergen, CCA/V-ICI, 1-10-2010 / 1-10-2014 16. Exploration of novel therapeutic options for refractory CD (RCD) and EATL Cillessen S, M. von Blomberg, G. Bouma, C. Mulder, Celiac Disease Consortium (CDC), 1-01-2010/ 1-012013 66 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

17.

Identification of targeted therapies for anaplastic large cell lymphoma based on apoptosis expression profiles Cillessen S, CJLM Meijer, G.J. Ossenkoppele, KWF 2010-4704, 1-4-201/ 1-4-2015 18. Structural chromosomal rearrangements in colorectal cancer Fijneman R*, Evert van den Broek, Meijer, GA, V-ICI, 1-6-2011 / 1-6-2015 19.

Clinical evaluation of methylation markers for risk assessment of high-risk HPV-positive women for cervical cancer and its high grade precursors Heideman DAM*, Lise de Strooper, DAM. Heideman, P.J.F. Snijders, C.J.L.M. Meijer, dept. of Pathology, KWF, 1-2-2010 / 1-2-2014 20. Age-dependent Toll-like receptor signalling in AD brain Hoozemans J, Alzheimer Association, 2013-2014 21. HPV vaccination Meijer CJLM*, Marjolein Mollers, Mirte Scherpenisse, RIVM, 1-11-2009 / 1-11-2013 22.

Health-economic modelling of prevention strategies for HPV related diseases in European Countries Meijer CJLM*, J. Berkhof, ZonMw, 1-5-2010 / 30-4-2013 23.

Health-economic modelling of prevention strategies for HPV related diseases in European Countries Meijer CJLM*, J. Berkhof, EU, 1-5-2010 / 1-5-2013 24. Clinical relevance of methylation markers Meijer CJLM*, Viola Verhoef, SRP 25. HPV genotyping Meijer CJLM*, Maaike Dijkstra, SRP 26.

Humavac: Comprehensive analysis of the long term oncogenic capacity and in vitro transforming property of the 15 high-risk human papillomavirus types Meijer CJLM*, Denise Schütze, Romy van Baars, Jacobien van der Marel, C.J.L.M. Meijer, P.J.F. Snijders, R.D.M. Steenbergen, W. Quint, Humavac, 1-2-2009 / 1-2-2013 27.

Cervix-care: biomarkers-based triage diagnostics for HPV positive women to detect cervical cancer Meijer CJLM*, Eurostrats, 1-1-2012/31-12-2013 28. MASS-CARE: Molecular Self Screening for Cervical Cancer Prevention Meijer CJLM EU ERC advanced grant 1-1-2013/31-12-2016 29. P16 analyse CINtec PLUS studie, p16 analyse van afwijken uitstrijken Meijer CJLM*, Ventana Medical Systems 1-11-2013/1-11-2014 30. DeCoDe algemeen Meijer GA*, M. van Engeland, dept. Of Pathology MUMC, C.J.H. van de Velde, CTMM 1-9-2008 / 1-7-2014 31. Development of screening tests for early detection of CRC Meijer GA*, Linda Bosch, B. Carvalho, M. van der Wiel, V. Coupé, M. van Engeland (MUMC), Y. van der Burgt (LUMC), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 32. Development of screening tests for early detection of CRC (A2) Meijer GA*, B. Carvalho, M. van der Wiel, V. Coupé, M. van Engeland (MUMC), Y. van der Burgt (LUMC), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014


33. Molecular imaging of early stage disease (B1) Meijer GA*, R. Fijneman, R. Lamerichs, C. Jimenez, J. Stoker, CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 34. Molecular imaging of early stage diesease (B2) Meijer GA*, R. Fijneman, R. Lamerichs, C. Jimenez, J. Stoker, CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 35. Molecular imaging of early stage diesease (B3) Meijer GA*, Meike de Wit, R. Fijneman, M. van der Wiel, R. Lamerichs, C. Jimenez, J. Stoker CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 36. Laboratory tests in primary colorectal cancer Meijer GA*, B. Carvalho, M. van Engeland (MUMC), W. Corver (LUMC), B. Janssen (ServiceXS), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 37. Metastatic colorectal molecular laboratory tests (E) Meijer GA*, B. Ylstra, B. Carvalho, M. van Engeland (MUMC), W. Corver (LUMC), B. Janssen (ServiceXS), W. van Criekinge (MdXHEalth, Univ. Gent), CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 38. Personalized therapy in recurrent colorectal cancer (F1) Meijer GA*, R. Fijneman, O.S. Hoekstra, L. Perk (BV Cyclotron), CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 39. Personalized therapy in recurrent colorectal cancer (F2) Meijer GA*, Jeroen Goos, R. Fijneman, O.S. Hoekstra, L. Perk (BV Cyclotron), CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 40. ICT and data analysis Meijer GA*, J. Beliën, CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 41. Medical technology assessment Meijer GA*, C. Uyl, V. Coupé, CTMM, 1-9-2008 / 1-7-2014 42. Projectmanagement Meijer GA*, J. van Denderen, M. van Engeland, dept. Of Pathology MUMC, C.J.H. van de Velde, CTMM, 19-2008 / 1-7-2014 43. Datamanagement voor moleculaire vroegdiagnostiek en therapieselectie bij darmkanker Meijer GA*, J. Beliën, Stichting Avanti STR, 1-4-2009 / 1-4-2013 44. Early detection of colorectal cancer by faeces derived microRNA testing Meijer GA*, Lisette Timmer, B. Diosdado, E. Cuppen (Hubrecht Laboratorium Utrecht), KWF, 1-9-2009 / 19-2013 45. Development of an improved molecular test for population-wide colorectal cancer screening Meijer GA*, Annemieke Hiemstra, R.Fijneman, B.Carvalho, C.Jimenez, C.Mulder, vrienden van het CCA, 110-2011 / 1-10-2015 46. CTMM Trait: Translational Research IT Meijer GA*, R. Fijneman, C. Jimenez, B. Ylstra, J.W. Boiten, J. Beliën, CTMM, 1-10-2011/1-1-2015 47. Dutch National Tissue Portal Meijer GA*, C. Steegers, F. van Kemenade, BBMRI-NL, 1-3-2012 / 1-3-2015 48.

Biomedbridges, Building data bridges and services between biological and medical infrastructures in Europe Meijer GA*, Q. Voorham, J. van Denderen, J. Beliën, J.W. Boiten, EU-KP7, 1-4-2012 / 1-4-2016 Peritoneal metastases from colorectal carcinoma; Diagnostic markers to identify patients that will benefit from radical surgical resection Meijer GA, E. de Cuba, H.J. Bonjer, E.A. te Velde, Dept. Of Surgery, VU University Medical Center, Amsterdam 49.


50. CRCbioscreen Meijer GA*,, B. Carvalho, R. Fijneman, C. Jimenez, CTMM

1-9-2013/1-9-2015

51.

Epstein Barr Virus Activation and Cytolytic Antiviral Therapy in Nasopharyngeal Carcinoma Patients Middeldorp JM*, Octavia Ramayanti, I.B. Tan, dept. Head and Neck Surgery NKI, J. Kurnianda, dept. Medicine, Gadjah Mada University Yogyakarta, KWF, 1-5-2011 / 1-5-2016 52. New therapy for Epstein-Barr virus driven tumours by targeting the virus itself Middeldorp JM KWF VU 2012-5554KWF 1-1-2013/1-1-2015 53. EBV antibodies in Parkinson's Disease Middeldorp JM, J. Woulfe (The Ottowa Hospital) 1-4-2013/1-10-2013 54.

Towards improved melanoma treatment: gene identification, in vivo modeling and drug target discovery Mooi WD*, D. Peeper, KWF, 1-7-2008 / 1-7-2014 55. Atherosclerosis of the aortic heart valve Niessen JWM*, SRP, 1-1-2007/31-12-2013 56. The role of AGE's in diabetic vascular failure Niessen JWM*, Novodordisk, 1-10-2010/31-12-2013 57. Inflammation in wound healing Niessen JWM*, GGD, 1-1-2011/31-12-2013 58. Complement in infectious diseases Niessen JWM*, Sanquin, 1-1-2011/31-12-2015 59. Microbubbles-stem cells in myocardial infarction Niessen JWM*, STW, 1-1-2009/31-12-2013 60. Non-infectious myocarditis Niessen JWM*, NFI, 1-1-2010/31-12-2015 61. Monocytes in cardiac remodelling Niessen JWM*, ICIN, 1-1-2012/31-12-2016 62.

Systemic to plaque inflammatory cross-contamination during infection and after major surgery Niessen JWM, Y. Smulders, ICaRVU, 1-1-2013/31-12-2016 63. C1-esterase remmer om locale en systemische complicaties bij brandwonden te voorkomen Niessen JWM, Dr. Uhlrich, 1-1-2013/31-12-2014 64. Dissecting the essential contribution of Fra-1 to human tumor cell metastasis Peeper D*, KWF 2009-4552, KWF, 1-1-2010 / 1-1-2014 65. Dissecting the mammalian non-canonical Wnt-pathway Peeper D*, KWF NKI 2011-5247, KWF, 1-11-2011 / 1-11-213 66. Functional characterization of TSPYL family genes in oncogenesis Peeper D*, KWF NKI 2012-5732, KWF, 1-10-2012 / 1-10-2014 67.

Improving personalized melanoma treatment: functional screening for companion drug targets in transplanted human melanomas Peeper D*, KWF NKI 2013-5799, KWF, 7-1-2013 / 7-1-2017 68.

The role of oncogene induced senescence in long latency leukemia 69 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

Peeper D*, 30-6-2010 / 30-6-2014 69. Screening and in vivo validation of pharmacological inhibitors of human breast metastasis Peeper D*, Sister's Hope grant, 1-4-2011 / 1-4-2014 70. The role of nuclear lamina in oncogene-induced senescence and cancer progression Peeper D*, NWO, 1-6-2012 / 1-6-2016 71. Combination therapies for personalised medicine Peeper D*, EU, 1-5-2013 / 1-5-2019 72. Exosome-mediated communication in the pathogenesis of human sarcomas Pegtel M*, S.R. Baglio, AIRC/FIRC, 1-3-2012 / 1-3-2013 73. Genomic biomarkers in tumor vesicles for minimally-incasive cancer diagnosis Pegtel M*, KWF 2012-5510, KWF, 1-1-2012/31-12-2015 74. Prostaat cancer Pegtel M*, Eerste geldstroom, 1-1-2012/ 31-12-2015 75.

EBV non-coding RNAs hijack components of the miRNA machinery promoting vira; oncogenesis Pegtel M*, Danijla Koppers-Lalic, JM Middeldorp, G. Scheffer, R.J. Scheper, AICR, 1-1-2011 / 31-12-2013 76. Circulating microvesicles for non-invasive remission monitoring in Hodgkins Lymphoma Pegtel M*, D. Jong, J. Zijlstra (Hematology), CCA, 1-11-2013 / 1-11-2015 77.

Circulating microvesicles containing inflammatory viral RNA (EBER1) as indicators of SLE activity and renal involvement Pegtel M*, NK13744 Rheumafonds, 1-1-2014 / 31-12-2016 78.

ENC network 2012-1725 / 001-001-EMJD EU -- The Education, audiovisual and Culture Executive Agency Erasmus Mundus Snkhchyan Rozemuller JM, 15-10-2012/15-10-2015 79.

Understanding blood-brain barrier alterations underlying capillary amyloid angiopathy: a route to novel diagnostics? Rozemuller JM, E. de Vries, R. Nitsch, ENC Network (Erasmus Mundus), 2010-2013 Proteomics analysis of brain tissue derived from patients with Alzheimer’s and tangle omdly dementia to identify biomarkers and gain insight into molecular disease mechanisms Rozemuller JM, van der Vies SM, Hoozemasn J, Hondius D, NCA, 2012-2014 80.

81. Development of a novel wound healing formulation for advanced wound management Scheper RJ, Gibbs S, A-Skin, EuroTransBio Agentschap NL, 2010-2013 82. Novel saliva-derived peptides for state-of-the-art clinical wound-healing applications Scheper RJ, Gibbs S, and Prof. E Veerman (ACTA), Dermatology, A-Skin, ACTA, STW, 2010 / 2014 83. Keloid Scheper RJ, Gibbs S, Dr. F. Niessen, Agentschap NL, 2011 / 2014 84. Vascular growth in skin equivalents Scheper RJ, Gibbs S, Prof Dr. V van Hinsbergh, Dermatology / Physiology/ A-Skin, Neth Inst Regenerative Med. Ministerie EL&I – AgentschapNL, 2011 / 2014 85.

Development of immunocompetent skin-equivalents for studies on skin inflammatory processes and novel vaccination approaches Scheper RJ, Gibbs S, Drs Ilona Kosten, T. de Gruijl, V-ICI, 2010 / 2014 70 Jaarverslag 2013, afdeling Pathologie VUmc

86. Resistance to proteasome inhibitors in cancer and reumatoid arthritis Scheper RJ, G. Jansen, B. Dijkmans, TD de Gruijl, V-ICI 87. Specific tumor-targeting of iNKT cells and VγVδ2 T cells using nanobody technology Scheper RJ, dr JJ van der Vliet, dr TD de Grujil, prof dr H Verheul, KWF fellowship 2010 / 2013 88. Promoting antitumor immunity by specific tumor-targeting of iNKT cells Scheper RJ, dr JJ van der Vliet, dr TD de Grujil, prof dr GAMS van Dongen, Dr RC Roovers DDepts of Med Oncology, Pathology, ENT Vumc; Chemistry UU. ZonMW, 2010 / 2014 89. Ceramic microneedle arrays for skin vaccination Scheper RJ, dr TD de Gruijl; dr Regina Luttge, Technical University Twente seeding grant , 2011/2012 90.

Profiling of aberrant microRNA methylation events that are functionally relevant during cervical carcinogenesis Snijders PJF*, S.M. Wilting, R.D.M. Steenbergen, P.J.F. Snijders, KWF, 1-5-2011 / 1-5-2014 91. Evaluation of molecular sputum test diagnostic for lung cancer Thunnissen E*, Jasmijn Hubers, D.A.M. Heideman, E.F. Smit, KWF, 1-12-2008 / 1-3-2013 92.

Understanding neurodegeneration and moving towards neuroprotection: from molecule to mind Valk van der P*, Philip Nijland, H.E. de Vries1, C.D. Dijkstra1, J. van Horssen2, S. Amor3, J.J.G. Geurts4, H. Vrenken5, F. Barkhof5, J. Kilestein6, C.H. Polman6. 1 Dept. Of Mol. Cell Biology VUmc, 2 Dept. Of Neuropathology SMSR, 3 Dept. Of Pathology VUmc, 4 Dept. Of Neuroanatomy and neurosciences, 5 Dept. of Radiology, 6 Dept. of Neurology, MS stichting, 1-10-2010 / 1-10-2014 93.

TRACER Genomic biomarkers to predict development of RA (VERA, ERA), and therapy responsiveness (ESRA) (WP5) Verweij C*, J. Lübbers, E. Mantel, A.E. Voskuyl, R. Out, C. Verweij, Dept. of Pathology, Dept. of Rheumatology, Flexgen, CTMM, 1-1-2010 / 31-12-2014 94.

TRACER Protein arrays and metabolite biomarkers to predict development of RA and response to therapy (WP8) Verweij C*, J. Wesseling, A.E. Voskuyl, P. van der Putte, C. Verweij, Dept. of Pathology, Dept. of Rheumatology, Flexgen , CTMM, 1-1-2010 / 31-12-2014 95. TRACER ICT Verweij C*, S. de Ridder, J. Beliën, CTMM, 1-1-2010 / 31-12-2014 96. Cross-regulation between TNF and IFN in rheumatic arthritis Verweij C*, S. de Ridder, J. Beliën, P. Welsing, UMCU, J. Luime, Emc, Reumafonds , 1-1-201 / 31-12-2013 97.

Understanding the molecular basis of the differential INFB response in relapsing remitting MS Verweij C*, Ch. Polman, dept. of Neurology, J. Killestein, dept. of Neurology, MS stichting 1-4-2010 / 1-4-2013 98.

Towards a molecular understanding of the preclinical phase and therapy responsiveness in rheumatoid arthritis Verweij C*, Reumafonds, 1-1-2012 / 1-1-2013 99. B cells in the clinical phase of rheumatoid arthritis, Verweij C*, Reumafonds, 1-6-2012 / 1-6-2016 100. Personalized Medicine in the treatment of rheumatoid atrhritis Verweij C*, NGI 9360911012, Netherlands Genomic Institute, 1-6-2012 / 1-6-2014


101.

Bayesian statistics and Bioinformatics for Biomarker validation using Biobanks in Alzheimer's Disease Vies van der S*, Agentschap NL, 1-9-2010 / 31-8-2013 102. Samenwerking CRI 2013 Vies van der S*, SCIRE, 1-1-2013 / 1-1-2014 103.

Development of pediatric brain tumor / diffuse intrinxic pontine glioma (DIPG) models for imporvement of imaging and therapy Wesseling P, T. Würdinger, Hulleman, G.J. Kaspers, KIKA, 1-1-2010 / 1-1-2014 104. Overcoming Temozolomide (TMZ) resistance in glioma Wesseling P, T. Würdinger, St. Stop hersentumoren, 1-1-2011 / 1-11-2014 105. Advanced glioma and correlation with histological and molecular characteristics Wesseling P, P. de Witt Hamer, O. Hoekstra, F. Barkhof, P. Wesseling, J.C. Reijneveld, VUmc-CCA, 1-12012/31-12-2014 106. Glioma Amgiomirs Wesseling P, T. Würdinger, D.P. Noske, Dept. of NCH, 1-1-2009/31-12-2012 107. Radiosensitizing invasive glioblastoma cells Wesseling P, P.M. van der Stoop, T. Würdinger, St. Stop Hersentumoren 2010-2013 108. Cross-talk in the brain tumour micro-environment (VIDI) Wesseling P, T. Würdinger, P.M. van der Stoop, C.M. Berenguer, NWO/STW, 1-1-2010/31-12-2014 109. Promising drug combinations in the treatment of high-grade glioma Wesseling P, T. Würdinger, St. Stop Hersentumoren 2012-2013 110. Immunotherapy of gliomas Wesseling P, G. Adema, St. Stop Hersentumoren, 1-1-2011/31-12-2014 111. Anti-angiogenic treatment of gliomas Wesseling P, W. Leenders, W. van der Graaf, RUNMC, 1-1-2010/31-12-2013 112. Towards effective immunotherapy of gliobastomas Wesseling P, G. Adema, RUNMC, 1-1-2011/31-12-2014 113. Role of protein-tyrosine phosphatases in the biology of gliomas Wesseling P, W.J. Hendriks, W. Leenders, RUNMC, 1-1-2011/31-12-2014 114.

Comprehensive molecular characterisation of a longitudinal in virto model of high-risk HPVmediated transformation Wilting S*, W. van Wieringen, dept. Of Clin. Epidem. And statistics, R.D.M. Steenbergen, St. Vumc CCA, 11-2012 / 1-1-2016 115. Clinical and biological relevance of focal deletions in colorectal cancer Ylstra B*, Oscar Krijgsman, R. Steenbergen, B. Carvalho, GA Meijer, Stichting Avanti STR, 1-6-2009 / 1-62013 116. Prediction of progression in low-grade glioma using chromosal copy number aberrations Ylstra B*, Hinke van Thuijl, Dr. J.C. Reijneveld, dept. Of Neurosurgery, P. Wesseling, KWF, 1-2-2010 / 31-12013 117. Identification of clinically relavant genetic aberrations in pediatric glioneuronal tumors Ylstra B*, P. Wesseling, B. Ylstra, E. Aronica (AMC), Schouten (AMC), Edli Foundation, 1-12-2011 / 1-122013


118.

Angiopredict: predictive genomic biomarker methods for combination bevacizumab (avastin) therapy in metastatic colorectal cancer Ylstra B*, EU, 1-2-2012/1-2-2016


Bijlage1: HLO/MLO stages, rondleidingen en overig 2013 HLO einddatum stagejaar

Naam student

School

Studierichting studiejaar

Soort stage

definitieve stageopdracht

ICAR4 Rol van NAPDH oxidase in hypertrofe hartspiercellen IMMI3 Vroegdiagnostiek en prognostische markers voor 4e jaar afstudeerstage (gecompliceerde) coeliakie ONEB4 Het ontsnappen van Epstein-Barr virus (EBV) 4e jaar afstudeerstage aan het immuunsysteem

01-06-2013

Rashmi Karia

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

4e jaar afstudeerstage

25-01-2013

Esther G. Marchal

HS van Arnhem Cyto/Histo Nijmegen

4e jaar

13-05-2013

Robert Sebastiaan Bakker

HS INHolland

B&M

4e jaar

01-07-2013

Elisa Meinster

HS INHolland

B&M

4e jaar

4e jaar afstudeerstage ICAR2 ICAM op het endotheel na het hartinfarct

20-05-2013

Kimberley Ummenthum HS INHolland

Life Sciences

4e jaar


24-05-2013

Maurice Hagens

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

4e jaar afstudeerstage MA1 Micro Array

07-06-2013

Giswinne van de Wijdeven

HS Leiden

B&M

3e jaar

Minor

31-05-2014

Nils Groenewegen

HS Leiden

Moleculair

4e jaar


01-06-2014

Amber Khan

HS Leiden

Cyto/Histo

4e jaar

01-02-2014

Namrita Singh

HS INHolland

B&M

3e jaar

31-05-2014

Mitch Brinkkemper

HS INHolland

Biochemie

4e jaar

13-06-2014

Maaike Houtman

HS Leiden

B&M

4e jaar

MS6 Karaktereigenschappen van pre-actieve laesies in Multiple Sclerose

Minor Kwaliteit

EBV4 Het ontsnappen van Epstein-Barr virus (EBV) aan het immuunsysteem ICAR1 Ontstekingsgemedieerde schade in het hart na 4e jaar afstudeerstage een hartinfarct EBV1 Moleculaire analyse van de humorale 3e jaar stage immuunrespons tegen Epstein Barr virus tumor geEBV4 Het ontsnappen van Epstein-Barr virus (EBV) aan 4e jaar afstudeerstage het immuunsysteem 4e jaar afstudeerstage


ICAR1 Ontstekingsgemedieerde schade in het hart na een hartinfarct

MLO einddatum stagejaar

Naam student

school naam

studierichting studiejaar

MBO Radius College Cyto/Histo Breda ROC Midden Nederland Cyto/Histo Utrecht

30-01-2013

Sharon van Hees

31-05-2013

Loretta Opstal

30-04-2013

Mindy Posthuma

ROC Amsterdam

30-06-2013

Marleen van Vliet

ROC Leiden

16-01-2013

Jasmin Harnam

16-01-2013

Jelle Schiks

08-02-2013

Eva den Dekker

ROC Leiden

08-02-2013

Yalek Lamper

30-06-2014

soort stage


4e jaar


4e jaar stage

4e jaar


4e jaar stage

Cyto/Histo

3e jaar

3e jaar stage

3e jaar stage

Cyto/Histo

3e jaar

3e jaar stage

3e jaar stage

1e jaar

Snuffelstage

Snuffelstage

1e jaar

Snuffelstage

Snuffelstage

Medisch

2e jaar

Snuffelstage

Snuffelstage

ROC Leiden

Medisch

2e jaar

Snuffelstage

Snuffelstage

Mickey Djukic

ROC Amsterdam

Cyto/Histo

4e jaar


4e jaar stage

30-06-2014

Wendy Hoefnagels

ROC Leiden

Cyto/Histo

4e jaar


4e jaar stage

31-05-2014

Jamilla Sopamena

ROC Midden Nederland Cyto/Histo Utrecht

4e jaar


4e jaar stage

30-06-2014

Michelle van der Wurff

ROC Amsterdam

Cyto/Histo

4e jaar


4e jaar stage

08-11-2013

Sander Kok

ROC Leiden

B&M

1e jaar

Snuffelstage

Snuffelstage

08-11-2013

M Strikker

ROC Leiden

B&M

1e jaar

Snuffelstage

Snuffelstage

25-04-2014

Vera van de Ven

ROC Amsterdam

Cyto/Histo

4e jaar


4e jaar stage

ROC Midden Nederland Moleculair Utrecht ROC Midden Nederland Medisch Utrecht

Rondleidingen einddatum stagejaar 27-09-2013

aantal 9 studenten

soort school HLO

school naam HS INHolland

studierichting Life Sciences

studiejaar


2e jaar


Rondleiding

Overig einddatum stagejaar

Naam Student

soort school

school naam

studierichting

studiejaar

soort stage


01-02-2013

Amber Mulder

HBO

Hogeschool van Human Resource Management 2e jaar Amsterdam

2e jaar stage Competentiemanagement

31-12-2013

Saloua el Kahlfioui

MBO

Capabel

Med. Secretaresse

4e jaar

4e jaar stage Patiëntensecretariaat

01-07-2014

Gilia Kirpestein

MBO

NTI

Directie Secretaresse

4e jaar

4e jaar stage Patiëntensecretariaat


Bijlage 2 MBO/HBO/Universitaire stages


MBO stages voorletter

achternaam

Opleiding

studierichting

studiejaar begindatum einddatum definitieve stageopdracht

Sharon

van Hees

MLO

MBO Radius College Breda

Cyto/ Histo

4e jaar

Mindy

Posthuma

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

3e jaar

1-9-2012 30-4-2013 3e jaar stage

Loretta

Opstal

MLO

ROC Midden Nederland Utrecht Cyto/ Histo

4e jaar

1-9-2012 31-5-2013 4e jaar afstudeerstage

Marleen

van Vliet

MLO

ROC Leiden

Cyto/ Histo

3e jaar

1-9-2012 30-6-2013 3e jaar stage

Soumaya

Hachti

MLO

ROC Leiden

Cyto/ Histo

3e jaar

1-9-2012

Saloua

el Kahlfioui

MBO

Capabel

Med. Secretaresse 1e jaar

1-2-2013 31-7-2013 Patiëntensecretariaat

Mickey

Djukic

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

4e jaar


Michelle

van der Wurff

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

4e jaar


Wendy

Hoefnagels

MLO

ROC Leiden

Cyto/ Histo

4e jaar


Jamilla

Sopamena

MLO

ROC Midden Nederland Utrecht Cyto/ Histo

4e jaar


Vera

van de Ven

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

4e jaar


Merve

Cankat

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

2e jaar

Afra

Tieman

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

4e jaar


Merve

Cankat

MLO

ROC Amsterdam

Cyto/ Histo

3e jaar

26-8-2014 15-4-2015 3e jaar stage

Jasmin

Harnam

MLO

ROC Midden Nederland Utrecht Moleculair

1e jaar

16-1-2013 16-1-2013 Snuffelstage

Jelle

Schiks

MLO

ROC Midden Nederland Utrecht Medisch

1e jaar

16-1-2013 16-1-2013 Snuffelstage

Yalek

Lamper

MLO

ROC Leiden

Medisch

2e jaar

8-2-2013

8-2-2013 Snuffelstage

Eva

den Dekker

MLO

ROC Leiden

Medisch

2e jaar

8-2-2013

8-2-2013 Snuffelstage

M Sander

Strikker Kok

MLO MLO

ROC Leiden ROC Leiden

B&M B&M

1e jaar 1e jaar


1-6-2013

1-4-2014 19-6-2014 2e jaar stage

8-11-2013 8-11-2013 Snuffelstage 8-11-2013 8-11-2013 Snuffelstage

HBO voorletter

achternaam

Opleiding

studierichting

studiejaar begindatum einddatum definitieve stageopdracht

Amber

Mulder

HBO

Hogeschool van Amsterdam

HRM

2e jaar

1-9-2012

Esther G.

Marchal

HLO

HS van Arnhem Nijmegen

Cyto/ Histo

4e jaar


Rashmi

Karia

HLO

HS Leiden

Cyto/ Histo

4e jaar

Robert

Bakker

HLO

HS INHolland

B&M

4e jaar


Kalim

Nawaz

HLO

HS INHolland

Biochemie

4e jaar

1-10-2012

Kimberley

Ummenthum

HLO

HS INHolland

Life Sciences

4e jaar


Mike

Hulsman

HLO

HS INHolland

B&M

4e jaar


Elisa

Meinster

HLO

HS INHolland

B&M

4e jaar

1-10-2012

Maurice

Hagens

HLO

HS Leiden

Cyto/ Histo

4e jaar


Giswinne

van de Wijdeven HLO

HS Leiden

3e jaar

6-5-2013

Stacey

Bodok

HLO

HS Leiden

B&M

4e jaar


Amber

Khan

HLO

HS Leiden

Cyto/ Histo

4e jaar

1-9-2013

Nils

Groenewegen

HLO

HS Leiden

Moleculair

4e jaar


Namrita

Singh

HLO

HS INHolland

B&M

3e jaar

1-9-2013

Havane

Taydas

HLO

HS INHolland

B&M

4e jaar

30-9-2013

Mitch

Brinkkemper

HLO

HS INHolland

Biochemie

4e jaar


Lunara

Halmambetova

HLO

HS INHolland

Medisch

4e jaar

1-10-2013

Mandy Maaike

Los Houtman

HLO HLO

HS Leiden HS Leiden

B&M B&M

4e jaar 4e jaar

2-12-2013 1-6-2014 4e jaar afstudeerstage 9-12-2013 13-6-2014 4e jaar afstudeerstage

1-9-2012

1-2-2013 HRMCOM 1-6-2013 4e jaar afstudeerstage 1-5-2013 4e jaar afstudeerstage

1-7-2013 4e jaar afstudeerstage 7-6-2013 Minor Kwaliteit 1-6-2014 4e jaar afstudeerstage 1-2-2014 3e jaar stage 4-7-2014 4e jaar afstudeerstage 1-6-2014 4e jaar afstudeerstage


Universitair Student

Opleiding

Studierichting

Studiejaar Startdatum Einddatum Researchlijn

Denise

Kal

Universiteit VUmc

Bachelor Biomedische Wetenschappen

3e jaar

Manon

Bijman

Universiteit VUmc


3e jaar

Gene Fong Hing

Universiteit VUmc


2-12-2013

Suraida

Beijers

Universiteit

Bioresearch

1-10-2012 31-5-2013 Oncologie - EBV

Moniek

Kattenbelt

Universiteit VUmc

Geneeskunde

4e jaar

3-9-2012 22-2-2013 Neuropathologie - witte stof afwijkingen en MS

Rutger

Melchers

Universiteit VUmc

Geneeskunde

3e jaar

3-9-2012

3-9-2015 Oncologie - long

J.A.

Zegers

Universiteit VUmc

Geneeskunde

6e jaar

2-4-2013

2-9-2013 Immunologie - immunoprofiling

Rosalie

Scholtes

Universiteit VUmc

Geneeskunde

4e jaar

2-9-2013 20-2-2014 Neuropathologie - neurodegeneratieve afwijkingen

Margorata Komor

Universiteit VUmc

Master Bioinformatics

1e jaar

Wouter

Loocke, van

Universiteit VUmc

Master Bio-ingenieur

Nik

Papaloukas

Universiteit

Master Biomedische Wetenschappen

Sumira

Malik

Universiteit VUmc


Stefanie

Kroeze

Universiteit VUmc

Heleen

Tromp

Hans

Baltzer

David

4-3-2013 28-6-2013 Neuropathologie - neurodegeneratieve afwijkingen 11-3-2013 11-7-2013 Oncologie - lymfoma's 2-9-2014 Cardiovasculair - Cardio-vasculaire ontsteking

7-3-2013 30-6-2013 Oncologie - colon 10-9-2012 10-6-2013 Oncologie - colon

2e jaar

14-1-2013 14-6-2013 Neuropathologie - witte stof afwijkingen en MS


2e jaar

11-2-2013 30-6-2013 Oncologie - EBV

Universiteit VUmc


4e jaar

1-10-2013 31-1-2014 Immunologie - immunoprofiling

Universiteit VUmc

Master Cardiovasculair

Cozijnsen

Universiteit VUmc

Master Oncology

2e jaar

Stacey

Joosten

Universiteit VUmc

Master Oncology

1e jaar

4-2-2013 30-8-2013 Oncologie - EBV

Evelyn Ana Rita Isidoro

Lobeek Universiteit VUmc da Cunha Leal Universiteit

Master Oncology Molecular Biotechnology

2e jaar 4e jaar

25-3-2013 25-8-2013 Oncologie - EBV 12-2-2013 15-7-2013 Oncologie - cervix

4-2-2013

4-7-2013 Oncologie - EBV

29-4-2013 29-8-2013 Cardiovasculair - Cardio-vasculaire ontsteking 2-2-2013 20-6-2013 Oncologie - colon

Scriptie Daniel Niala

Twohig Masoumi

Externe begeleider: Lisanne Langen, van

Universiteit VUmc Master Neurosciences 2e jaar Universiteit Utrecht Cancer genomics and developmental biology

Universiteit VUmc

Bachelor Gezondheid en Leven

3e jaar

18-2-2013 18-3-2013 Neuropathologie - neurodegeneratieve afwijkingen 24-1-2013 30-6-2013 Oncologie - EBV

1-3-2013

EXTERN Externe stage - interne stagebegeleider 1-6-2013 VUmc


Bijlage 3: Personeel PA 2013 Afdelingshoofd Prof. dr. G.A. Meijer, hoogleraar pathologie, aandachtsgebied gastroenterologie en oncogenetica Pathologen Mw. dr. E. Barbé, plaatsvervangend afdelingshoofd, MT lid, aandachtsgebieden hematologie en mamma pathologie Mw. dr. M.C.G. Bleeker, aandachtsgebieden gynaecologie, dermatologie, huidlymfomen en plastisch chirurgie Mw. prof. dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie, aandachtsgebieden KNO, lever- en orale pathologie Mw. dr. N.C.T. van Grieken, aandachtsgebieden gastroenterologie en oncogenetica Mw. dr. K. Grünberg, aandachtsgebieden (vasculaire) longziekten, nefrologie en thymus Mw. dr. E.H. Jaspars, consulent dermatopathologie Mw. dr. D. de Jong, aandachtsgebied hematologie Dr. F. van Kemenade, regionaal coördinerend patholoog midden-west, aandachtsgebieden endocrinologie, orthopedie en cytologie (uit dienst per 1-3-2013) Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar, klinisch patholoog, Prof. dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs, aandachtsgebied melanomen Mw. drs. E.A. Neefjes-Borst klinisch patholoog Prof. dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar, aandachtsgebieden cardiologie, EM Mw. prof. dr. J.M. Rozemuller, hoogleraar neuropathologie, neuropatholoog Dr. L. Rozendaal, aandachtsgebied urologie Mw. dr. A.M. Uyterlinde, regionaal coördinerend patholoog midden-west, aandachtsgebieden gastroenterologie en cytologie Dr. F.B.J.M. Thunnissen, aandachtsgebieden longziekten en thymus Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie, opleider, MT lid, aandachtsgebieden interne geneeskunde, obducties en reumatologie Dr. J.P. van der Voorn, aandachtsgebieden kinderpathologie en verloskunde Prof. dr. P. Wesseling, hoogleraar, neuropatholoog Arts-assistenten in opleiding tot patholoog Mw. Drs. K.M. Beenen (instroom) Mw. drs. M. Bugiani Mw. Drs. E. De Cuba (instroom) Mw. dr. M. B. Diosdado Calvo Mw. drs. J. Fronczek (einde opleiding 1-5-2013) Mw. Drs. A.L. Görtz (instroom) Mw. drs. E.G.H. Hui Mw. drs. I.E. Klein Mw. drs. M. Kocken Mw. dr. M.W. Koudstaal Mw. drs. I.P.E.D. Kümmerlin Drs. C. Lai-A-Fat Drs. M. Lavaei Drs. M.J. Oedayrajsingh Varma (einde opleiding 1-9-2014) Mw. MSc. K. van der Oord Mw. drs. A.A. Out Mw. dr. T. Radonic Mw. drs. M.J. de Rooij Drs. S.D.J. de Vries Drs. C.Y. Yick (instroom) Medisch immunologen Mw. dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie Mw. dr. I.W.M. van Hoogstraten, medisch immunoloog Mw. dr. H.J. Bontkes, medisch immunoloog per 1-12-2013 Mw. dr. K.A. Gelderman, medisch immunoloog i.o.


Researchline Oncological research Cervical cancer Program leader Prof. dr. P.J.F. Snijders, hoogleraar, moleculair bioloog Academic Staff Mw. dr. M.C.G. Bleeker, patholoog Dr. F. van Kemenade, patholoog (uit dienst per 1-3-2013) Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar, klinisch patholoog Mw. dr. D.A.M. Heideman, klinisch bio academisch medewerker Mw. dr. R.D.M. Steenbergen, universitair hoofddocent Postdocs Dr. A.T. Hesselink Mw. dr. S.M. Wilting Phd students Mw. drs. R. Luttmer, arts onderzoeker Mw. N.J. Polman MSc, arts onderzoeker Mw. drs. M.H. Uijterwaal, arts onderzoeker Mw. drs. V.M.J. Verhoef, arts onderzoeker Mw. drs. M. van Zummeren, arts onderzoeker Dhr. V. Miok, onderzoeker in opleiding Mw. M. Mollers, onderzoeker in opleiding RIVM Mw. D.M. Schütze, onderzoeker in opleiding Mw. S. Snellenberg, onderzoeker in opleiding Mw. B.C. Snoek MSc., onderzoeker in opleiding Mw. W. Verlaat, onderzoeker in opleiding Lung cancer Program leaders Prof. dr. P.J.F. Snijders, hoogleraar, moleculair bioloog Dr. F.B.J.M. Thunnissen, klinisch patholoog Mw. dr. D.A.M. Heideman, klinisch bio-academisch medewerker Phd students R.A.A. van Boerdonk MSc, wetenschappelijk onderzoeker Mw. drs. A.J. Hubers, wetenschappelijk onderzoeker Mw. L.M.A. de Strooper, onderzoeker in opleiding Colorectal and gastric cancer Program leader Prof. dr. G.A. Meijer, hoogleraar gastroenterologische pathologie, afdelingshoofd Academic Staff Dr. J.A.M. Beliën, informaticus Mw. B. Diosdado Calvo, arts onderzoeker Dr. R.J.A. Fijneman, universitair docent Mw. dr. N.C.T. van Grieken, patholoog Mw. dr. B. Pinto Morais de Carvalho, universitair docent Dr. E. Hooijberg, universitair docent Dr. B. Ylstra, universitair hoofddocent, coördinator micro array Mw. dr. A.C. van Denderen, projectmanager DeCoDe Mw. drs. C. Steegers, projectmanager DNTP Postdocs Dr. ir. M.A. van der Wiel, coördinator genomics, data analist Dr. W. van Criekinge, wetenschappelijk onderzoeker Dr. G. Scheffer, wetenschappelijk onderzoeker


Phd students D.L.S. Sie, wetenschappelijk onderzoeker E. van den Broek, onderzoeker in opleiding Mw. drs. L..J.W. Bosch, promovendus J.A.C.M. Goos, onderzoeker in opleiding Mw. A. Hiemstra, onderzoeker in opleiding Q.J.M. Voorham MSc, onderzoeker in opleiding O. Krijgsman, onderzoeker in opleiding Mw. L.M. Timmer, onderzoeker in opleiding Mw. F.M.L. de Groen, onderzoeker in opleiding M. Cordes, onderzoeker in opleiding I. Scheinin, wetenschappelijk onderzoeker Technicians Mw. ing. J.S. Bolijn, researchanalist Mw. R. Bouwe, analist Mw. P.M. Delis-van Diemen, researchanalist Mw. S. Mongera, researchanalist C. Parlayan, wetenschappelijk onderzoeker Mw. M. Tijssen, senior researchanalist A.G. Hoffman, ict medewerker DNTP project Hematopathology Program leaders Prof. dr. C.J.L.M. Meijer, hoogleraar Mw. dr. D. de Jong, patholoog Mw. dr. S.A.G.M. Cillessen, universitair docent Phd students M. Mendeville, onderzoeker on opleiding Technicians Mw. M.J. Hijmering, researchanalist Mw. L.M. Moesbergen, researchanalist EBV related cancers Program leader Prof. dr. J.M. Middeldorp, EBV immunologie/pathogenese Postdocs Mw. dr. A.E. Greijer Dr. D.M. Pegtel Phd students F.J. Verweij MSc, onderzoeker in opleiding Mw. Z. Novalic, onderzoeker in opleiding Mw. O. Ramayanti, onderzoeker in opleiding Technicians Mw. S.A.W.M. Veldt- Verkuylen, researchanalist Mw. ing. M.A.J. van Eijndhoven, researchanalist Mw. drs. H. Juwana, researchanalist Head and neck tumors Program leaders Mw. prof. dr. E. Bloemena, hoogleraar orale pathologie Prof. dr. I. van der Waal Melanoma


Program leaders Prof. dr. W.J. Mooi, hoogleraar pathologisch onderwijs Prof. dr. D. Peeper, hoogleraar Functionele Oncogenomica Brain tumors Program leaders Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie Prof. dr. P. Wesseling, neuropatholoog Phd students Mw. drs. H. F. van Thuijl, wetenschappelijk onderzoeker

Researchline Neuropathology Neurodegenerative disorders Program leaders Mw. prof. dr. J.M. Rozemuller, hoogleraar neuropathologie Mw. prof. dr. S.M. van der Vies, hoogleraar neuropathologie Postdocs Dr. J.J.M. Hoozemans, wetenschappelijk onderzoeker Phd students D.C. Hondius, onderzoeker in opleiding Mw. H. Snkhchyan, onderzoeker in opleiding Technician Mw. E.S. van Haastert, senior researchanalist White matter disorders / MS Program leaders Prof. dr. P. van der Valk, hoogleraar neuropathologie, klinisch patholoog Mw. prof. dr. S. Amor, hoogleraar Prof. dr. P.J. van den Elsen, hoogleraar experimentele pathologie Phd Students P.G. Nijland, onderzoeker in opleiding Mw. LA.N. Peferoen MSc, onderzoeker in opleiding Mw. drs. B.J. van der Star, onderzoeker in opleiding Technicians W.H. Gerritsen, senior researchanalist Mw. R. Peferoen-Baert, researchanalist Mw. K. Ummenthum , researchanalist Researchline Cardiovascular pathology Cardiovascular inflammation Program leaders Prof. dr. J.W.M. Niessen, hoogleraar cardiovasculaire pathologie Mw. K Grünberg, patholoog Postdoc Dr. P.A.J. Krijnen, wetenschappelijk onderzoeker Phd students Mw. L. Woustra MSc., onderzoeker in opleiding H. Korkmaz, onderzoeker in opleiding


Technicians Mw. E. Meinster, researchanalist

Researchline Immunopathogenesis Inflammatory disease profiling Program leader Prof. dr. C.L. Verweij, hoogleraar Postdoc Mw. dr. A.E. Oostlander, wetenschappelijk onderzoeker Phd students Mw. drs. Ing. Stahlecker-Vosslamber, wetenschappelijk onderzoeker Mw. M. Blits, onderzoeker in opleiding Mw. T.D. de Jong, onderzoeker in opleiding Mw. J. Lübbers, onderzoeker in opleiding Drs. A. de Ridder, wetenschappelijk onderzoeker Mw. drs. S. Ozturk, onderzoeker in opleiding Technician Dr. J.G. Wesseling, senior researchanalist Mw. E. Mantel, reserachanalist Immunoprofiling Program leader Mw. dr. B.M.E. von Blomberg, UD, immunologie/celbiologie Academic Staff Prof. dr. R.J. Scheper, hoogleraar experimentele pathologie Mw. dr. I.W.M. van Hoogstraten, medisch immunoloog Mw. dr. H.J. Bontkes, medisch immunoloog i.o. Mw. dr. K.A. Gelderman, medisch immunoloog i.o. Phd student drs. S. Gross, onderzoeker in opleiding Mw. A.W. Turksma, onderzoeker in opleiding Technisch ondersteunend personeel Sector 1 H.W. van Aalst, sectormanager Cytologie Mw. M. Baloche, hoofdanalist Mw. A. Bieze, medisch administratief medewerkster Mw. K. Comes, kernanalist Mw. S.J.C. de Geus, senior kernanalist Mw. F. Ikram, kernanalist R. Koning, kernanalist Mw. P. Keuken, kernanalist Mw. M. Rovers, kernanalist Histotechniek Mw. P.E.T. Scholten, senior hoofdanalist Mw. A. Autar, kernanalist Mw. K. van Beelen, kernanalist M. de Boer, analist W. Dekker, senior kernanalist


Mw. C.E. van der Feen, kernanalist H.M.A.M. Ketelaars, senior kernanalist Mw. W. Kooijman, kernanalist M. Kunst, kernanalist Mw. S. Mahabir, kernanalist Mw. C.J.L. Meyer, kernanalist Mw. J.E. Pankras, kernanalist Mw. M. van Roijen, kernanalist Mw. M.N. Sahtoe, kernanalist Mw. J.A.M. Scheerman, kernanalist M. Schrander, kernanalist N.P. Smoor, kernanalist N. Snoijs, kernanalist Mw. K. Zouggari-Achkari, senior kernanalist Electronenmicroscopie J.M. Fritz, kernanalist Obductie Mw. A.G. Bakker, obductie-assistent P. Kraaijeveld, obductie-assistent F.A. Oldert , obductie-assistent R.W. Vos, obductie assistent Medische Fotografie T. Dijkstra, medisch fotograaf / beeldbewerker R.R. Otsen, medisch fotograaf / beeldbewerker J.T. van Veldhuisen, medisch fotograaf / beeldbewerker Patiëntensecretariaat Mw. E. Wagter-Verweij,hoofd patiëntensecretariaat Mw. S.M. Barron, med. administratief medewerkster Mw. S.R. Gopal, med. administratief medewerkster Mw. E. J. den Hollander, med. administratief medewerkster Mw. C.R. Koetsier, med. administratief medewerkster Mw. N. M. Meijer, med. administratief medewerkster Mw. M.E. van Meurs, med. administratief medewerkster Mw. D.A.C. Stokkel, med. administratief medewerkster Mw. J.M. Vredeman, med. administratief medewerkster Mw. J. Westerhuis, med. administratief medewerkster Sector 2 A. Kromhout, sectormanager Medische Immunologie Mw. J. Reijm, hoofdanalist Mw. S. Tonouh-Aajoud, kernanalist Mw. P. Bonnet, researchanalist Mw. J. Hollander, kernanalist Mw. J.G. Kruiswijk, kernanalist Mw. A.G.M. Stam, senior researchanalist Mw. H.C. Windműller-Borgdorff, kernanalist Immunohistochemie Mw. ing. M.D. Ramkema, senior hoofdanalist E. Coosen, kernanalist A.E.A. van der Grijn, kernanalist P.C. Kortman, senior kernanalist Mw. drs. A.M. Leonhart, senior kernanalist S. Richardson, kernanalist


W. Vos, onderzoeksmedewerker Mw. M. van Zijp- Vervaart, kernanalist Biobank Mw. A.R. Verlaan, hoofdanalist Mw. D.W. Diermen - van den Berg, senior kernanalist Mw. K. Mooij, medisch administratief medewerker Neuropathologie Mw. M. Jacobs, senior kernanalist Sector 3 R.E. van Andel, sectormanager Moleculaire Pathologie Dhr. R. Pol, senior hoofdanalist Mw. M. Bekker-Lettink, senior researchanalist M. Bogaarts, senior researchanalist Mw. D. Boon, researchanalist Mw. L. Bosch, researchanalist Mw. H.M. E. de Bruin, researchanalist D.S. Buma, researchanalist Mw. M.W. Doeleman, senior researchanalist Mw. S. Duin, researchanalist Mw. A. Japers, senior researchanalist Mw. M.I.H. van Moorsel, researchanalist Dhr. F. Topal, researchanalist Mw. D.T.M. Pronk, researchanalist Tumor Profiling M.A.M. Broeckaert, senior hoofdanalist Micro Array P. Eijk, onderzoeksmedewerker H.F.B. van Essen, kernanalist F. Rustenburg, researchanalist

Bedrijfsbureau B. Bakker, stafadviseur Mw. D. Claassen, management assistent onderwijs Mw. J.H. Fieret, kwaliteitscoördinator Mw. E.C.D. Koomen, management assistent HRM M. Meekes, management assistent financiën Mw. R. Lugtenaar, applicatiebeheerder Stafsecretariaat Mw. A.J. Borgmann, hoofd stafsecretariaat Mw. drs. P. van Mulligen, management assistent afdelingshoofd Mw. C.P. van Rijn, senior secretaresse Mw. C.J. Soutendijk-Schröeder, senior secretaresse Mw. M.M. van der Zee, senior secretaresse


Pathologie Jaarverslag 2013

Recommend Documents