Orgaan van de Cultuur Historische Vereniging "Tromp'x Huys"
viieiand
Redaciie-
F J Veerdjg-Robijn Berkenlaan 7 8899 BP VLIELAND Tel. . 05621 - 1049
Derdejaargang, nr. 1, Maart 1993 Het auteursrecht/copyright van de inhoud van dit blad berust uitsluitend bij de Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys", Viieiand Wanneer artikelen de naam van een auteur dragen, berust het auteursrecht bij de auteur.
INHQUDSQPGAVg
Oproep Jaarvergadering
biz. 2
Jaarygrslag pepninemgcstor
biz. 4
Jiaftrvgrslag sgcretaris
biz. 5
Vcrslag Algemene Lcdenvergadering 28 december '92 biz. 5 Expose Prof.dr. A . van Marken
biz. 6
Etsen Betzy Akersloot-Berg
biz. 7
Dg Monmngptenbordgp
biz. 10
Dc toekomst van ons oade Kerkhof
biz. 12
Gebedsbord Convenanters' Church. Canada
biz. 15
Van onzc leden:
Mw. Werkhoven-Kooij
biz. 17
Hr. Smit
biz. 19
Tcntoonstelling "Gasten schilderen Vlieland"
biz. 20
liUcvcrcnkopij
biz. 20
Comribvtig
biz. 20
Doelstelling vereniging
biz. 21
Bestuur
biz. 21
1
Oproep Jaarvergadering
Op dinsdag 13 april 1993 aanvang 20.00 uur zal de Jaarvergadering van de Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys" worden gehouden in het Bezoekerscentrum op Vlieland.
Agenda 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Opening en inleiding voorzitter Notulen jaarvergadering 22 april 1992 Jaarverslag secretaris Jaarrekening 1992 penningmeester met toelichting Begroting 1993 Verslag kascomraissie en benoeming nieuwe kascommissie Bestuursverkiezing Bestuursmededelingen over voorgenomen activiteiten Rondvraag Sluiting officiele gedeelte
In aansluiting op het officiele gedeelte zal de heer T. Maarleveld van de Rijksdienst voor Archeologie onder Water een voordracht met dia's houden onder de titel:" Archeologie-onderzoek onder water in de Waddenzee en aangrenzende kustwateren". De heer Maarleveld zal daarbij spreken over de mogelijkheden en moeilijkheden van het opsporen en onderzoeken van scheepswrakken en van verdwenen nederzettingen. De meeste van onze leden kennen de wrakkenkaart van Vlieland waarop Frans Schot van Terschelling enige jaren geleden alle bekende wrakken op onze kust globaal aangaf. (Ouderen onder ons herinneren zich dat een aantal van deze wrakken zo'n 50 a 60 jaar geleden nog te zien was.) Maar ook buiten het aspect van genoemde kaart bevinden zich in de zeebodem vele wrakken van schepen die in voor2
bije eeuwen ten onder gingen toen onze Vlieree zo'n belangrijk knooppunt was voor onze handels- en oorlogsvloten (denk alleen al aan het verbranden van meer dan 100 koopvaarders op de Vlieree in 1666). Ons AdmiraliteiLshuis (nu Tromp's Huys) was daarbij steeds betiokken, maar ook Vlielander kapiteins en bemanningsleden zagen hun bezittingen, en soms him leven, verloren gaan. Ongetwijfeld ligt er nog veel in de zeebodem dat onze kennis over Vlieland zou kunnen verrijken. De heer Maarleveld zai ook aandacht geven aan het in 1714-1736 door de zee verzwolgen dorp-WestVlieland, waarvan de mines nu ongeveer een mijl buiten de huidige Vliehors liggen en waai-van w i j nog altijd hopen dat archeologisch onderwateronderzoek daarvan meuwe gegeveas en voorweipen letterlijk boven water zal brengen.
TQeIichting_a&endapujiL7 Ten aanzien van het secretariaat blijkt de heer Wagenaar i.v.m. zijn functie aande vval steeds minder op Vlieland te verblijven, hetgeen een efficiente werking van het secretariaat bemoeilijkt. Dit was aaiileiding voor hem om zijn plaaLs in het bestuur niet te continueren. Ter verx'anging van de heer Wagenaar en de eerder het afgelopen jaar afgetreden Mw. Hammes-Cupido, stelt het bestuur als kandidaten voor: M w , M . van der Pol-Reinders en M w . W . van de Woestijne-de Pagter. Tegenkandidaten kunnen tot twee dagen voor de vergadering door tenminste zes leden schriftelijk worden voorgedragen, mits voorzien van de bereidverklaiing van de betreffende kandidaat. Ons bestuurslid de heer H. M . van Eck heeft zich bereid vcrklaard verder het secretariaat op zich le willen nemen.
3
Jaarverslag penningmeester Het ledenaantal steeg van 160 in 1991 tot 209 per eind 1992, waarvan 85 leden niet op Viieiand woonachtig. De ccmtributie-inkomsten stegen van /1.825,-- tot/2.192,--. Daamaast werd/160,-- aan giften ontvangen e n / 456,-- aan rente. Tevens gaf de Gemeente een subsidie van/1.000,-- als tegemoetkoming in de exploitatie van ons verenigingsorgaan Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt. De verkoop van reprodukties van de 17e eeuwse zeekaart leverde / 585,-- extra inkomsten op. Aan ons aankoopfonds voegden wij / 2.000,-- toe alsmede boekten wij daarop/ 452,-- rente. Wij kochten voor / 6.583,— aan museale voorwerpen. Dit is inclusief het bedrag dat w i j ter verwerving van een legaat aan successierechten moesten betalen, alsmede enige onderhoudskosten. Over deze nieuwe verwervingen rapporteerden wij in de onderscheiden nummers van "Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt". Van de verwervingen werd /4.830,-- uit het aankoopfonds e n / 1.753,-- uit lopende middelen gefinancierd. De totale waarde van de door aankoop, schenking en l^atering verworven museumvoorwerpen sinds de aanvang van onze vereniging, bedraagt thans/ 21.775,~. Op de balans zijn deze bezittingen afgeschreven t o t / 1 , ~ daar ze, gezien ons verenigjngsdoel, als onvervreemdbaarmoetenwordenbeschouwd. Per ultimo 1992bedroeghet aankoopfonds/ 8.061,- en beschikten wij over/ 1.259,- aan vlottende middelen. Een gedetailleerde jaarrekening ligt voor leden ter inzage.
J^rygrslag sccretails Aangezien ook in 1992 ons tijdschrift de leden uitvoerigover onze activiteiten informeerde, menen wij als jaarverslag daamaar te mogen verwijzen. Ter vergadering zal de secretaris nog een overzicht geven. De meer cijfermatige gegevens vindt u reeds onder het hoofd 'Jaarverslag Penningmeester'. 4
VcrsIag Algemene Ledenvergadcring 28 december 1992
Verandering Huishoudelijk Reglement Vanaf de aanvang onzer vereniging is de contributie al ruim 20 jaar / 10,- per jaar en dat op zich rechtvaardigt zeker de voorgestelde verhoging t o t / 15,- per jaar. Daamaast hebben wij de laatste 2 jaar een actiever verwervingsbeleid kunnen voeren waardoor waardevoUe zaken aan de verzameling in "Tromp's Huys" konden worden toegevoegd, maar waardoor onze aankoopreserve nogal geslonken is. Het bestuur stelde voor de oude regeling, waarbij een tweede gezinslid slechts/ 5,~ contributie behoeft te betalen, te laten vervallen. Dit sluit meer aan bij de praktijk t.a.v. de Vlielander leden waarbij toegang tot het Museum toch niet strikt tot het gezinshoofd werd beperkt. De nieuwe contributie ad/15, - zal dus een gezinscontributie zijn die alle gezinsleden vrije toegang tot "Tromp's Huys" biedt. Zij die hun warme belangstelling voor Vlieland's cultuurhistorie willen laten blijken, behoeft de nieuwe regeling natuurlijk niet te beletten dat ook meer gezinsleden lid worden. De desbetreffende w i j ziging in het Huishoudelijk Reglement werd aldus ter vergadering ter goedkeuring voorgelegd en met algemene stemmen goedgekeurd en aanvaard. Artikel 1 van het Huishoudelijk Reglement luidt thans als volgt: Lid 1: leder gewoon lid betaalt een jaarlijkse contributie van tenminste/ 15,-. Het lid ontvangtdaarvoor het tijdschriftder vereniging "Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt". Het lid en zijn/haar gezinsleden hebben vrij toegang tot het musuem "Tromp's Huys". Lid 2: ongewijzigd. Lid 3: ongewijzigd. Lid 4: De jaarlijkse bijdrage van een donateur bedraagt tenminste /15,-. 5
Exposd Prof.dr. A . van Marken
Op de ledenvergadering die werd gehouden op 28 december 1992 in Tromp's Huys hield nievrouw Prof.dr. A. van Marken een boeiend betoog over Betzy Akersloot-Berg (1850-1922) en haar tijdgenoten. De spreekster begon haar lezing met een poging de persoonhjke achtergronden van Betzy Bergs jeugd en leerjaren te verhelderen. Het lijkt waarschijnlijk dat zij de in 1868 gestarte verpleegstersopleiding van de Lutherse Diakonessen in Christiana volgde. In die jaren was er sprake van een duidelijk christelijk reveil in Noorwegen. De zgn. inwendige zending beleefde een bloeitijd, zowel in de steden als in de provincie. Ook de kringen waartoe de familie Berg behoorde sloten zich daarbij aan. Over Betzy's activiteiten in Lapland is niets bekend. Als ze in Finnmark zou hebben gewerkt, moet dit onder de hoede van een predikant zijn geweest. Waarschijnlijker echter is, dat zij in het Noordehjk kustgebied weikzaam was waar de Samen (Lappen) 's zomCTS met hun rendierkuddes kwamen en zich daar soms ook blij vend vestigden. In 1876 werd in dit kustgebied voor het eerst een klein ziekenhuis opgericht en een districtsarts aangesteld. Zij kan daar ook in aanraking zijn gekomen met de religieuze lekenbeweging van het Laestadianisme, die overigens zeer weinig overeenkomst vertoont met de Voorhoeve-kring, waar Betzy Akersloot zich in Nederland bij aansloot. Dat de jonge Betzy juist Noord-Noorwegen als arbeidsterrein koos, hangt ongetwijteld samen met de toenmaals grote belangstelling onder schrijvers en kunstenaars voor het gebied en dat zal haar eigen belangstelling hebben aangewakkerd. Bovendien werkte haar leermeester, de schilder Otto Sinding, er geregeld. Hierop aansluitend vertoonde de spreekster enkele dia's die een beknopt beeld gaven van de Noorse kunstenaars uit de vorige eeuw die bun motieven in het hoge Noorden zochten. Daama ging mevrouw Van Marken in op de opleidingsmogelijkheden voor vrouwen die het schilderen professioneel wilden beoefenen en liet werk zien van een aantal schilderessen/tijd6
genoten van Betzy Berg. Slechts enkelen van hen zijn thans officieel opgenomen in de canon van erkende kunstenaars, hoewel dankzij de huidige belangstelling voor vrouwenstudies meerdere schilderessen, waaronder Betzy Berg, ait de betrekkelijke anonimiteit zijn opgedoken. Dat Betzy Akersloot-Berg definitief koos voor het marinelandschap als motief, plaatste haar in een uitzonderingspositie, wat niet verhinderde dat ze regelmatig in Noorwegen en het buitenland exposeerde. Met de anarchistische kunstenaarsbeweging die de laatste decennia van de vorige eeuw de Noorse kunstenaars kringen beheerste (de Boheme-beweging) zal zij echter weinig voeling hebben gehad. Tenslotte liet de spreekster een aantal dia's zien van Scandinavische en Nederlandse tijdgenoten die, evoials Betzy Akersloot-Berg, kust- en strandlandschappen schilderden. Ze besloot haar iezing met enkele dia's van het werk van Karl-Erik Haer; een hedendaagse Noordnoorse schilder en graficus, die in zijn kunst sterke verwantschap vertoont met Betzy Akersloot-Berg. Het bestuur van onze vereniging is mevrouw Van Marken bijzonder erkentelijk, zowel voor het feit dat zijn onze lcdenvergadering een bijzonder cachet meegaf als voor haar bijdrage aan onze kennis van deze Noorse schilderes die door haar vestiging op Vlieland in 1896 als het ware de "moeder" werd van ons museum en een groot deel van de daar aanwezige verzameling.
EtscB BgUy AJkcrsloot-Perg Velen die in het wel en wee van museum "Tromp's Huys" geinteresseerd zijn en het werk van onze vereniging volgen, kennen de betekenis van Betzy Akersloot-Berg als schilderes van zee- en kustgezichten.Zij heeft echter ook etsen gemaakt al is daarvan weinig bekend en bewaard gebleven. "Tromp's Huys" bezit een zevental kleine etsen van haar (waarvan een in twee exemplaren). 7
Van een zestal zijn hier ook de oorspronkelijke etsplaten bewaard gebleven. Daarnaast bezit de Nasjonal Gallariet in Oslo twee wat grotere etsen van haar; van 66n daarvan bevindt de oorspronkelijke etsplaat zich eveneens in "Tromp's Huys". De etsplaten zijn gesigneerd 'Betzy Berg', 'Betzy AkerslootBerg' of 'BAB' afhankelijk van of zij in haar Noorse periode of na haar huwelijk in Nederland zijn gemaakt. Zij stellen alle hetzij Noorse kustgezichten voor, hetzij duidelijk op onze omgeving geinspireerde kustgezichten. Daamaast heeft "Tromps's Huys" nog een tweetal ongesigneerde portret-etsplaten waarvan niet zeker is of Betzy Akersloot-Berg ze gemaakt heeft, noch wie de geportretteerden voorstellen. Of Betzy Akersloot-Berg de weinige etsen die zij heeft nagelaten zelf heeft afgedrukt of heeft laten afdrukken is niet bekend; ons is niet gebleken dat zij op Vlieland een etspers had. Reeds lang bestaat in kringen van de Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys" het idee lets met die etsplaten te doen, vooral ook omdat er zo weinig etsen van haar bekend zijn. Wij zijn verheugd nu te kunnen mededelen, dat ons lid Sijmen Kroon (zelf een zeer bekwaam etser, thans wonende in Dordrecht, maar in de jaren 1920-40 op Vlieland opgegroeid als zoon van de bekende waterstaatsman P. A. Kroon) zich over dit probleem ontfermd heeft. Na een grondige schoonmaakbeurt, bestudering en beproeving van de beschikbare etsplaten, is nu besloten voorlopig van een ets afdrukken te maken. De ets stelt een typisch Noors kusq)laatsje voor zoals men die zoveel langs de kusten van de Noorse Qorden en eilanden aantreft. Bij het etsen van de vuurtoren op dit plaatje lijkt Betzy Akersloot-Berg zich door de contouren van de Brandaris op Terschelling te hebben laten bemvloeden. Het is naar ons oordeel een bijzonder fraaie ets; de oplaag zal zeer beperkt zijn, nl. 45 stuks. De etsplaten zelf zijn onderdeel van Betzy's artistieke nalatenschap en mogen daarom niet van een harde metaallaag ter voorkoming van slijtage ten behoeve van een groot aantal afdrukken worden voorzien. Op de volgende pagina ziet u genoemde ets, zij het lets kleiner afgebeeld dan in werkelijkheid. 8
Het zal een eenmalige uitgave worden en de etsen zullen voor bewonderaars van Betzy Akersloot-Berg een uniek 'collectors item' zijn. De etsen, 20x11 cm metende en gevat in passe-partout met een fraaie notehouten lijst (34x26 cm) zullen voor leden beschikbaar zijn v o o r / 155,- en voor niet-leden van de vereniging v o o r / 195,-. Ze worden genummerd II-1 t/m 11-45 (de I I ten einde ze te onderscheiden van de ene of enkele afdrukken die Betzy zelf bijna 100 jaar geleden maakte). Daar Sijmen Kroon zijn vakmanschap en tijd onbaatzuchtig ter beschikking stelt van onze vereniging en van het eiland van zijn jeugd, zal weinig anders dan de materiaalkosten ten onze laste komen. Het grootste deel van de opbrengst zullen wij ten goede laten komen aan onze aankoop- en restauratiereserves.
De Monumentenborden
Vorig jaar werden door ANWB bij de vijf belangrijkste monumenten in ons dorp borden met een verklarende tekst geplaatst. Het zijn smaakvolle en voor de monumenten niet storende borden, die passanten op de monumenten opmerkzaam maken en informatie geven over de betrokken gebouwen, t.w.: Kerk, Armhuis, Oude Raadhuis. Oude School en Tromo's Huvs. Helaas is de tekst oo de borden niet altiid in overeenstemraine met de historische eeeevens. Het bord bii het Armhuis soreekt helaas van Diaconiehuis. Die naam is historisch niet iuist. In oude documenten wordt slechts eenmaal de naam "Diaconvshuvs" eebruikt en wel voor een eerder eebouw dan het in 1678 eebouwde Armhuis. In de eerste eeuwen daarvan werden verschillende aanduidineen aebruikt. waaronder" Weeshuvs" en "Oude mannen en vrouwenhuvs". Een 20 iaar eeleden werd inhetkadervandewoordinflatienlotseline "Diaconiehuis" eebruikt. maar in de laatste twee eeuwen heette het altiid Armhuis: als zodanie 10
was het de Vlielanders vertrouwd en die naam had ook op dit bord behoren te staan. Ook de suggestie dat het Armhuis zoals het er nu staat het resultaat zou zijn van een aantal verbouw- en aanbouwactiviteiten tussen 1632 en 1678 is niet juist. Ditprachtige monument is, wel op de plaats van eerdere armenhuisjes, in 1678 in een keer als geheel tot stand gekomen enzowel de uitwendige als de inwendige architectuur geeft daarvan blijk. Het huidige gebouw is dan ook niet uit de genoemde gift van dominee Ursinius tot stand gekomen. Eerder zou de latere predikant Den Heusen hier genoemd moeten worden. -V t
'
Wat betreft het bord bij de Kerk is het jammer dat daar M i chiel Adriaanszn. de Ruyter niet met zijn voile naam en admiraalstitel wordt genoemd. Bovendien is de zin "die op Vlieland een tweede woning had" niet zo gelukkig. Tweede woning is een woordgebruik uit deze tijd dat zeker niet bij de 17e eeuw pas. Bovendien is het uiterst onzeker (zie "Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt", 2e jaargang, nr. 1) of het zgn. de Ruyterhuisje wel een woonhuis van de Ruyters is geweest. De Ruyter's verblijf op Vlieland was ook te weinig frequent en te kort om een eigen huis te rechtvaardigen. Bovendien blijkt uit de historische stukken dat hij, na binnenkomst op de Vlieree, wel Vlieland bezocht om de autoriteiten der Admiraliteit te spreken, maar dan ook zo vlug mogelijk naar zijn "huysvrou" in Amsterdam vertrok. In 1664 bijv. verbleef de Ruyter's vrouw Anna van Gelder een week op het admiraalsschip "De Spiegel" op de Vliereede, waar zij rechtstreeks van Amsterdam aankwam; pas toen de vloot naar zee vertrok, reisde zij via Vlieland terug naar huis. Hetbordvoor "Tromp'sHuys" noemthelaasweerdat, behalve Comelis Tromp, ook Maarten Harpertszn. Tromp het gebouw regelmatig zou hebben bezocht. Ten aanzien van Maarten Harpertszn. bestond daarover al lang grote twijfel (zie het woord "misschien" in het boek "Vlieland, van Hors tot Horn" 1970) en is al enige tijd uit grondige studie bekend dat hij nimmer op Vlieland geweest is; zie daarvoor het artikel in het vorige nummer van "Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt". Daarentegen had Luitenant Admiraal Generaal Michiel Adriaanszn. de Ruyter wel op dit bord behoren te staan. Van diens 11
verblijf op Vlieland is meer bekend dan over het slechts sporadisch verblijf van Comelis Tromp hier. De al eerder geuite gedachte dringt zich meer en meer op dat het Nederlands-Noorse echtpaar Akersloot de naam "Tromp's Huys" niet zozeer koos i.v.m. het verblijf van Comelis Tromp alhier, maar meer omdat hij in 1676-78 als admiraal in dienst van de Deens-Noorse koning Christiaan V grote successen tegen Zweden boekte en nog lang als een populair man van de Deense en Noorse geschiedenisboeken figureerde. Het aardigste bord is nog dat bij het "Oude Raadhuis", vooral omdat de tekening daarop de oude situade zo goed laat zien. Jammer wel dat dit bord in plaats van het prachtige historische 16e eeu wse wapen een afbeelding geeft van het in het begin van deze eeuw "vereenvoudigde" wapen met het "speelgoed"-scheepje dat de toenmalige Vlielander zeelieden niet erg konden waarderen. Het is trouwens een raadsel waarom men het mooie oude wapen van Oost-VUeland niet als gemeentewapen gehandhaafd heeft. Erger is nog dat op het huidige, qua architectuur zo slecht in de Dorpsstraat passende, gemeentehuis het wapen prijkt met de vlag permanent halfstok. Symbolisch? T.F.J. Pronker
De toekomst van ons oude Kerkhof
Reeds in nummer 1991-1 (biz. 7) van ons tijdschrift maakten wij gewag van onze betrokkenheid ook bij het behoud van het oude Kerkhof en de zich daar bevindende graven en grafmonumenten en wel, omdat naast gevoelens van pieteit ook de wens tot behoud van dit aspect van de Vlielander cultuurhistorie sterk leeft. In ons nummer 1992-1 (biz. 18) gevan wij uitvoeriger aan welke beweegredenen onze vereniging heeft om voor behoud en bescherming van het Kerkhof te pleiten. 12
Te zamen met de Stichting Onderhoud Graven Vlieland (zie voomoerad artikel) hebben wij ons d.d. 26 februari 1993 met het volgende schrijven tot de Gemeenteraad van Vlieland gewend: Betreft: de toekomst van het Kerichofvan
Oost-Vlieland
Geachte dames en heren, Onze beide, in hoofde genoemde, instellingen maken zich reeds geruime tijd zorgen over het behoud van het oude Kerkhofen de verzorging van de graven van hen die eens tot onze Vlielander gemeenschap behoorden. Unks ondergetekende, in 1985opgerichte, Stichting heeft zich op bescheiden school belast met het onderhoud van een aantal graven, waarvan de nagelaten betrekkingen niet meer op Vlieland wonen, maardie prijs stellen op verzorging van deze graven en daarvooreen vergoeding aan de Stichting betalen. Rechts ondergetekende Vereniging heeft in een onderhoud met Burgemeester en Wethouders, en bevestigd in een brief dd. lOapril 1992, er voorgepleit dot van miming van graven vooraltijd zal worden afgezien en dot met name het oude gedeelte van het Kerkkofals monument zal worden beschouwd en bewaard. Het Kerkhofligt binnen het beschermd dorpsgezicht; de oude stenen uit verschillende tijdperken dragen in belangrijke mate bij tot de entourage van ons meest belangrijke monument de Nederlands Hervormde Kerk: de rumen en jaartallen op de stenen, ook al betreft hetgeen beroemdheden, zijn een weerspiegeling van debevolking van ons eiland in het verleden. Vele van die namen duiken steeds weer op in studies en geschriften over onze historie; de grafmonumenten op zich vormen een expose, analoog aan de bouwstijlen van huizen en gebouwen zoals die zich door de eeuwen ontwikkelde. Onder het gras en de paden moetzich nog een aantal stenen bevinden (o.a. van personen die in Vlielander geschiedenis genoemd worden) die waardzijn om weer opgericht te worden. 13
*
Niet alleen Vlielanders maar ook hezoekers van onseilandziet men dikwijls op het Kerkhof ronddwalen en stenen bekijken en lezen. zoals velen van ons dat doen als we in den vreemde wat meer van de sfeer en het verleden willen proeven van een plaats die wij bezoeken. Naast bovengenoemde overwegingen zijn uiteraardde gevoelens van pieteit jegens de begravenen niet minder belangrijk. Dat in grote bevolkingscentra die ge voelens het dikwijls afleggen tegen overwegingen van ruimtegebrek, behoeft voor onze omstandigheden niet te gelden. Ook t.a. v. de oorlogsgraven is eveneens uit oogpunt van pieteit miming uitgesloten. Wij mogen u in dit verband wijzen op West-Terschelling waar de oude en voile begraajplaats achter de Brandaris, met behulp van een daartoeftmaionerende stichting, zorgvuldig wordt bewaard en onderhouden; miming van graven is daar uitgesloten. Daamaast fiinctioneert sinds tientallen jaren in het bos aan de rand van het dorp een nieuwe begraajplaats die door een ieder daar als waardig en smaakvol wordt ervaren. Ten aanzien van de gevoelens van respect jegens ons voorgeslacht mogen wij u verwijzen naar een artikel op te nemen in Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt van Maart 1993. m. b. t. een oud gebed dat zulks op treffende wijze verwoord. Zij die, zoals in dat gebed, de makers zijn van onze gemeenschap en ons dorp liggen op ons oude Kerkhof. Tenslotte nog dit: de meest graven op het oude Kerkhof zijn, ook al ligt dat niet altijd duidelijk vast, eigendomsgraven. Terwille van de eenheid van het geheel zouden ook de daartussen liggende graven die de laatste jaren een huurstatus hebben gekregen, op gelijke voet als de eigendomsgraven moeten worden beschouwd. Samenvattende willen ondergetekende instellingen, gesteund door velen die deze zjoak ook individueel zeer ter harte gaat, er bij de Raad van de Gemeente Vlieland op aandringen besluiten te nemen die ons oude Kerkhof als geheel tot monument verklaren en die voortbestaan en onderhoud ervan waarborgen. Wij willen erop wijzen dat ons initiatiefniet op zichzelf staat. Op vele plaatsen in den lande ziet men een hemieuwde belangstelling voor onzje oude begraafplaatsen en ver14
n/2^/i instellingen die zich voor het behoud daarvan inzetten; NRCHandelsblad van 28 december1992berichttedaarovermtvoerig. Als voorbeeld noemen wij hier slechts de Vereniging de Terebinth die landelijk actiefis en reeds veel kon bereiken. Uiteraard zijn wij gaame tot nadere informatie en overleg bereid. Deze zaak in uw warme belangstelling aanbevelend en vertrouwend op gunstige besluiten van uw Road, verblijven wij. koogachtend. Stichting Verzorging Graven Viieiand
Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys "
Gebcdsbord Coffvepantcrs' Church. COTada Enige jaren geleden trofondergetekende in Canada een gebed aan, waarvan de tekst te vinden is in de oude Convenanters' Church in Grand Pre, New Brunswick (in het Oosten van Canada). De Convenanters waren de eerste groepen kolonisten die zich in de eerste helft van de 17e eeuw (de tijd dus waarin ook onze oude kerk is gebouwd) vestigden in het gebied, dat wij nu de Atlantische Staten in het Noordoosten van de Verenigde Staten en provincies in het Zuidoosten van Canada noemen. Het lijkt mij, dat dit gebed niet misplaatst zou zijn in de oude kerk van ons eiland in deze tijd waarin materialisme om steeds meer vraagt en waarin de geestelijke en culturele erfenis van ons voorgeslacht steeds verder verwatert. Op de volgende pagina volgt een vertaling van dit gebed dat op mijn suggestie al eens in het blad van de Nederlands Hervormde Kerk werd gepubliceerd. 15
Voder God, We vergeten steeds maar alien die voor ons leefden. We vergeten steeds maar hen die in deze gemeenschap leefden en werkten. We vergeten steeds maar hen die, voordat wij werden geboren, reeds in deze kerk baden enpsalmen zongen. We vergeten steeds maar wat onze voorvaderen voor ons gedaan hebben. We begaan de zonde, Heer, om maar aan te nemen dat alles met ons begonnen is. We drinken uit bronnen die wij niet gevonden hebben; we eten voedsel van land dat wij niet zelf tot ontwikkeling brachten; we genieten vrijheden waarvoor we niet zelf gestreden hebben; we houden onze godsdienstoefeningen in kerken die we niet zelfgebouwd hebben; we leven in gemeenschappen die we niet zelf gesticht hebben. Vandaag, maak ons dankbaar voor wat onze voorouders voor ons nalieten. Laat ons denken aan hen die in andere tijden en onder andere omstandigheden leefden, totdat we ons bewust worden van hun geloofen hun werk. Heden willen wij ons een voelen, niet alleen met hen van een recente generatie die hier leefde, maar met alien van alle generaties die overal met hun geloofen hun werk onze levens van heden hebben verrijkt. We willen van hen leren zodat ons geloofkrachtig, onze verbondenheid emstig, onze toewijding levendig, om£ broederschap diep zal zijn als die van de vele emstige en trouwe mensen die in andere tijden en plaatsen leefden. De Convenanters waren, hoofdzakelijk uit Engeland aflkomstige, Protestanten die, na een tijdelijk verblijf in het toen onafhankelijk wordende Holland, om geloofsredenen en m familieverband in 1620 16
naar Amerika vertrokken om daar een nieuwe samenleving te stichten. Zij worden "convenanters" genoemd omdat zij met elkaar een convenant (overeenkomst) sloten waarin zij regels, mede gebaseerd op hun geloofsovertuiging, opstelden waamaar hun nieuwe samenleving bestuurd zou worden. Dit Convenant is later maatgevend geworden voor de opstelling van de American Constitution; de Grondwet van de Verenigde Staten.
' ^ 1
De tekst van het gebed lijkt mij ook op zijn plaats ons het verenigingstijdschrift. Ongeacht of en op welke wijze men religieus is ingesteld, vormt de eerbied jegens hen waaruit wij voortkwamen de waardering van en de pHcht tot behoud van hetgeen zijn voortbrachten en het deel uitmaken van onze historisch gegroeide cultuur een van de grondslagen waarop iedere cultuurhistorische vereniging berust. T.F.J. Pronker
Van pnze le<>en: Zoals in nr. 2-1992 van ons tijdschrift vermeld, kregen w i j van mevrouw M . Werkhoven-KooiJ voor "Tromp's Huys" een uit 1878 daterende schoolfoto cadeau. De foto is nog in goede staat en waarschijnlijk een der oudste foto's die er van Vlieland zijn. Op de volgende pagina vindt u een reproduktie van deze foto. De kinderen die er op voorkomen zijn alien bekend: bovenste rij van links naar rechts: Meester J. Kooij, Antje Visser, Arie Visser, Bertus Zeylemaker, Janus Kooij (A.P.), Jan Kooij (J. J.T.), Kees Kooij (C), Pauw Kiel, Frits Carpentier; middelste rij van links naar rechts: Agneet Kooij (A.J.), Martje van Jouke, Martje van Ab, Sabien Musquetier, Heintje Snooij, Rika Carpentier; onderste rij van links naar rechts: Trui van Westen, Adriaan Carpentier, Johanna Snooij, Josephina Musquetier, Trijntje Carpentier, Trijntje de Weerd, Trijntje Visser. 17
Van de heer I . Smit, woonachtig op Terschelling, mochten wij uitgebreide informatie ontvangen over Vlieland, bestaande uit o.a. kranteknipsels voomamelijk afkomstig uit oude edities van de Harlinger Courant. Zijn jeugd (1919-1923) heeft de heer Smit namelijk op Vlieland doorgebracht en die tijd heeft hij veel artikelen over Vlieland verzameld; hij heeft zijn interesse voor ons eiland nooit verloren. Wij zijn voomemens om delen uit deze artikelen in een aantal volgende nummers van dit orgaan over te nemen. In genoemde kranteartikelen, geschreven door E. Molenaar, worden ook enkele tekeningen van West-Vlieland getoond, waarvan wij hieronder alvast en voorproe^e geven:
West-Vlieland omstreeks 1721 19
TgntQonsteUffls "Qastcp schiiton viieiaiid" Ook in het jaar 1993 zal weer de tweejaarlijkse tentoonstelling "Gasten schilderen Vlieland" worden georganiseerd. De tentoonstelling zal worden gehouden van 18 juni t/m 31 oktober 1993 in museum "Tromp'sHuys". Deelnemers van voorgaande jaren krijgen schriftelijk bericht en verder zullen wij aankondigingen publiceren in de verschillende kranten. De sluitingsdatum voor het inzenden van 1 of meer stukken zal zijn 1 juni 1993 (opgave van deelneming met vermelding van aantal in te zenden stukken graag vddr 1 mei a.s.).
Inlevcrgn l^opij De sluitingsdatum voor het inleveren van k q j i j bestemd voor het volgende nunmier van Tien Eeuwen is 11 augustus a.s. U kunt uw bijdrage inleveren op het redactieadres Berkenlaan 7, Vlieland.
Contributie Enkele leden hebben hun contributie voor het jaar 1992 nog nietvoldaan. W i j verzoekenude contributie ad/10,-- (gezin/ 15,~) zo spoedig mogelijk over te maken op ons bank- of gironummer t.n.v. Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys"; Postgiro 3433565 of Rabobank 36.76.50.029. Desgewenst kan men ook de contributie contant betalen bij "Tromp's Huys" aan de balie of thuis bij de heer J. vanGrinsven, Dorpsstraat 188, Vlieland. Bijgaand vindt u reeds een lidmaatschapskaart voor 1993. W i j vertrouwen erop dat u de contributie voor 1221 binnenkort zult overmaken. Deze contributie zal, zoals op de tussentijdse ledenvergadering van 28 december 1992 besloten,/ 15,-- gaan bedragen voor een gezinslidmaatschap. 20
De Cultuur Historische Vereniging Tromp's Huys stelt zich ten doel de bestudering van de cultuurhistone van Vlieland en de ondersteuning van de activiteiten van het gemeeniemuseum Tromp s Huys Uit de contributies vormt zij een reserve om waardevolie voorwerpen met betrekking tot de Vlielander historie voor het museum aan te kopen. Daarnaastverrichten stimuleertzij het opsporen van voor de Vlielander geschiedenis belangrijke documenten, verslagen en beschrijvingen uit oude archieven elders in het land Met het lidmaatschap van f 15.-- per jaai' per gezin ondersteunt u ons werk.
Bestuur
Teletoon:
T.F.J. Pronker, voorzitter H . M . van Eck, secretaris J.M. van Grinsven, penningmeester E. J. Veerdig-Robijn, redactie F. R. Wagenaar D. van der V een
05621-1454 0562 M 388 05621-1959 05621-1049 05621-1.568 05621-i100
2i
Otiaaan van'^e rumtur t\i9tsfti9che Pmnijui^ Qwm^Q C^u^ff*' Vlielanb.
Derdejaargang, nr. 1, Maart 1993
