Qrgaan van de Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys Vlieland
Redactie:
EJ. Veerdig-Robijn Berkenlaan 7 8899 BP VLIELAND TeL: 05621 - 1049
Derde jaargang, nr. 2, September 1993 Het autexirsrecht/copyright van de inhoud van dit blad berust uitsluitend bij de Cultuur Historische Vereniging "Tromp's Huys", Vlieland. Wanneer artikelen de naam van een auteur dragen, berust het auteursrecht bij de auteur.
INHOUDSQPGAVE Vcrslgg Jaarvcrgadering 13 april 1993
2
Verslag lezing de heer T. Mitarlgveld; onderwaterarcheologie
3
Oorkonde Familie Van Terwisga
4
Vlieland: strandingen en schipbreuken - Peel I
5
Aanval Engelse Vloot op Vlieland en Terschelling in 1666
9
Veiling oude documenten m.b.t. Vlieland: 1661-1812 Twee bijzondere schilderijen van Betzy Akersloot-Berg ontdekt in Sneek en een in Deventer
13 15
Kerkhof Post-Vlieland
16
Tentoonstelling "Gasten schilderen Vlieland 1993"
16
Tentoonstelling Bezoekerscentrum: "Kroon Juwelen"
17
Oproep (kerk)voorwerpen
19
Van onze leden
20
Inleveren kopij
20
Contribntie
20
Doelstelling en bestuurssamenstelling
21
1
Verslag Jaarvergadering 13 april 1993 Op dinsdag 13 april 1993 werd de Jaarvergadering van de Cultuur Historische Vereniging "Tromp s Huys" gehouden in het Bezoekerscentrura op Vlieland. Na de opening en een inleidend praatje van de voorzitter werden de notulen van de Jaarvergadering van 22 april 1992 voorgelezen en goedgekeurd. Daama werden het Jaarverslag van de secretaris en de Jaarrekening 1992 van de penningmeester voorgelezen; de penningmeester besprak vervolgens de begroting 1993. Van de Jaarrekening 1992 en van de begroting 1993 lagen exemplaren voor de deelnemers aan de vergadering gereed. De kascommissie heeft de boeken akkoord bevonden en ter plekke werd een nieuw kascommissielid voor het volgende boekjaar gekozen. Na het vertrek van de heer F. Wagenaar en mevrouw R. Hammers-Cupido uit het bestuur waren er twee vacatures ontstaan. De dames M. van der Pol-Reinders en W. van de Woestijne-Pagter werden door het bestuur voorgedragen als kandidaat-bestuursleden en door de vergadering aangenomen. De heer Van Eck, reeds bestuurslid, heeft zich bereid verklaard verder het secretariaat op zich te nemen. De voorzitter lichtte nog het een en ander toe over met name voorgenomen en op handen zijnde activiteiten van de Vereniging. Vanuit de zaal kwamen verder geen vragen en niets meer aan de orde zijnde, sloot de voorzitter de vergadering. In aansluiting op het officiele gedeelte hield de heer T. Maarleveld van de Rijksdienst voor Archeologie onder Water een voordracht met dia's onder de titel: "Archeologie-onderzoek onder water in de Waddenzee en aangrenzende kustwateren". Op de volgende pagina vindt u een kort verslag van deze lezing die, door het in tijd wat uitlopen van het officiele gedeelte, vrij laat begon maar het aanwezige publiek duidelijk boeide. 2
Verslag lezing de heer T. Maarleveld: onderwaterarcheologie Op de dinsdagavond 13 april jl. werd de Jaarvergadei ing van onze vereniging gehouden. In aansluiting op het officiele gedeelte hield de heer T. Maarleveld van de Rijksdienst voor Archeologie onder Water een boeiende voordracht met dia's onder de titel: " Archeologie-onderzoek onder water in de Waddenzee en aangrenzende kustwateren" De heer Maarleveld sprak daarbij over de mogelijkheden en moeilijkheden van het opsporen en onderzoeken van scheepswrakken en van verdwenen nederzettingen. Na een korte inleiding over de bodemgesteldheid van de Nederlandse kust en de Waddenkust, sprak de heer Maarleveld over de mogelijkheden en moeilijkheden van het opsporen en onderzoeken van scheepswrakken en van verdwenen nederzettingen en liet a.d.h.v. een diashow voorbeelden zien van reeds opgegraven wrakken. Tevens werd aan de hand van de getoonde dia's duidelijk hoe men een wrak lokaliseert, vervolgens inmeet om daama alles nauwkeurig in kaart te brengen en met welke problemen men te kampen heeft zowel onder water als wanneer het wrak eenmaal gelicht is. Vervolgens vertelde hij dat vooral in de omgeving van de Waddeneilanden, waaronder dus ook Vlieland, veel wrakken liggen, alleen is het ontzettend moeilijk deze te vinden daar zij hoogstwaarschijnlijk door het steeds veranderende tij helemaal uit eUcaar gescheurd zullen zijn en de resten zo verspreid liggen over de zeebodem of diep onder de zandgrond, dat lokaliseren van een wrak niet bepaald eenvoudig is. Wrakken ten zuiden van de eilanden kunnen beter geconserveerd blijven door de andere samenstelling van de bodem, waardoor het tij en de zandverschuivingen niet zoveel vrij spel hebben op de wrakken zoals het geval is ten noorden van de eilanden. 3
Oorkonde Familie Van Terwisga Tijdens de op 13 april j l . gehouden Jaarvergadering werd voor het eerst sinds het bestaan van onze vereniging een erelidmaatschap uitgereikt. Deze eer viel te beurt aan mevrouw G. van TerwisgaMaarschalk, die duidelijk hierdoor werd verrast, mede als eerbetoon aan wijlen de heer P.H. van Terwisga, de oprichter van onze vereniging. Dit erelidmaatschap ging vergezeld van eenfraaie,gekalligrafeerde oorkonde, gemaakt door mevrouw L. Homan. Hieronder ziet u een verkleinde kopie van deze oorkonde.
rcUdim7t!\!tschtip ^oarUend asm
mvr^@f* v a j ^ ^ s g a f l & J c h a l K m&k
P-
at*
cetiyetoonMnxi^ljcn
ck h i z c r ^ ^ ^ ^ v a j ^ ^ w i i g a x^ocr at hctgccn -^ij bei
cn gednnn x)oor het tot .stand MomcvL vzm. ttoetit^itz^, Vi?(7r hai j^houd van hatimticucti'Xrompi (otitp',' cn xw?r hurt onwrfUutwclc en Kundigie tocwijciitig ^edurvnde imixrdmi>) aojaatr, a a n her^teU con^crwring^S^^an cie mtx&cahz co\Xect\c.
X^licUxnd
Pktmnur
^r'^^^m n^meei^XcK.
Vlieland: strandingen en schipbreuken - Peel I Onderstaand artikel werd aangeleverd door de heer I . Smit van Terschelling en is geschreven door de heer C. Beelaerts van Blokland in de periode ianuari/februari 1940. De familie Beelaerts van Blokland bracht in de jaren na de Eerste Wereldoorlog hun vakantie door op Vlieland in pension Zorgwijk van de familie Kooyman en was goed bevriend met de familie Smit. Vlieland: strandingen en schipbreuken - Deel I Het eiland Vlieland beslaat een lengte van rond 20 km, waarvan de oostelijke helft bestaat uit duinterrein met enige kampjes weien bouwland en voorts het dorp Oost-Vlieland, terwijl de westelijke helft gevormd wordt door de VUehors: een ongeveer 9 km lange zandplaat die bij storm met hoog water overstroomt. De noordkust van het oostelijke deel is beschermd met dammen, waarvan er ruim 50 op onderlinge afstand van +. 200 meter loodrecht op de kust zijn aangebracht. Was men daartoe niet tijdig overgegaan, dan was Vlieland vermoedelijk thans een grote onafzienbare, onbewoonbare zandplaat zoals de Vliehors en zou de Friese kust, meer dan thans, aan het geweld der noordwesterstormen zijn blootgesteld. Bij mooi weer is een strandwandeling een genot. Toch zal bij de aandachtige opmeiker tijdens die wandeling onwillekeurig dikwijls wel eens een weemoedige gedachte rijzen, indien hij zich voorstelt hoe lelijk het hier bij storm kan spoken. Wee het schip dat dan, vooral bij noordwestenwind, te dicht onder de kust verzeilt. Langs het strand vindt men nog menige stomme getuigen van de dan dreigende gevaren. Wrakstukken houden daar dikwijls nog jaren de herinnering levendig aan veel ellende en leed, maar tevens aan opofferende naastenliefde. AUengs vervaagt echter de herinnering en zo bleek het dikwijls niet gemakkelijk inlichtingen omtrent nog aanwezige wrakstukken te verkrijgen. Dit leidde tijdens op Vlieland doorgebrachte vakantiewe5
kea tot tal van ge^ekken met ouderen van dagen en met personen die uit hoofde hunner betrekking of anderszins geacht konden worden op de hoogte te zijn. Hierbij werd steeds de meest mogelijke medewerking ondervonden. De navolgende gegevens zijn voor een groot deel tussen 1915 en 1930 verkregen van de heren: Kapitein G. Bniijn, voorzitter der Reddingscommissie; Klaas Visser, schipper van de reddingsboot; Gerrit Bruin, schipper bij het loodswezen; A. Kooijman, gemeenteveldwachter; E. Meijer, hoteleigenaar; J. de Gorter, cafehouder; Toon Eelman, visser; K. Roos, opzichter lichtwachter; Kromhout, werkzaam bij de Waterstaat; Den Hartogh, werkzaam bij de Waterstaat Jan Buys, postschipper te Cocksdorp e.a. Vooral kapitein Bruijn, die als jongeling een zeer werkzaam aandeel aan verschillende reddingen gehad heeft en later als voorzitter der Reddingscommissie jarenlang bij reddingen de leiding heeft gehad, heeft tal van waardevoUe inlichtingen verstrekt en zich ter zake zeer veel moeite gegeven. Het eigenlijke Vlielandse strand loopt van kmp. 34 tot 54. Daamevens zijn ook de dammen genummerd (behalve de westelijkste twee die met A en B zijn aangegeven), zodat het gemakkelijk is een bepaald punt op het strand duideUjk aan te geven. In het oosten en noorden vormden de Vliestroom en het Stortemelk de grens van het onderzoekingsgebied, terwijl in het westen de grens bij kmp. 29 op Texel werd getrokken, omdat het Eijerlandse Gat beter als een geheel kon worden beschouwd. De lijst van reddingen die men achterin het in 1924verschenen "GedenkboekderNoord-enZuid-Nederlandsche Redding-Maatschappij over 100 jaren reddingswerk" vindt, waarin natuurlijk Vlieland ook is opgenomen, draagt een heel ander karakter dan wat hier beoogd wordt. 6
In bedoelde lijst zijn alleen vermeld reddingen, waarbij de Redding-Maatschappij betrokken is geweest, terwijl het hier daarentegen gaat om "alle" strandingen en haar gevolgen onverschillig hoe de redding is verricht, en daamevens de plaats van strandingen en de omstandigheden zo nauwkeurig mogeUjk zijn vermeld. In de staat die wij aan het einde van het laatste deel van dit overzicht zullen publiceren, zijn de verkregen gegevens opgenomen. Als te weinig belangrijk zijn echter weggelaten de strandingen waama het volk aan boord is gebleven en het schip binnen enkele dagen daama is afgebracht. Ten aanzien van een aantal strandingen gaan nog enige bijzonderheden vooraf. Hierbij wordt aan de hand der plaats van het gebeurde de richting oost/west gevolgd. Zo is daar het Ehiitse landverhuizersschip 'Franklin ' op weg naar Brazilie, een groene bark, die in 1872 geheel in het oosten bij kmp. 52 strandde. Alle opvarenden, te zamen 197 personen, werden met boten en sloepen door de bevolking gered. Huis aan huis werden de schipbreukelingen gastvrij opgenomen. ledereen hielp mee waar te helpen viel. Het duurde natuurlijk enige tijd voordat de schipbreukelingen naar Duitsland terug konden; de jeugd vermaakte zich inmiddels wel. Het geval wilde, dat een dag of acht voor de schipbreuk een schuur naast het badhotel (dat toen "De Witte Zeeman" heette) was afgebrand en waar het hooi was uitgehaald en tegen het duin was uitgespreid. Daar werd met de Duitse meisjes gestoeid: uit die tijd stamt het liedje: "Bij den Witten Zeeman met de meiden in het hooi". Tragisch was echter het lot dezer schipbreukelingen, want korte tijd later met een ander schip opnieuw van Hamburg vertrokken, schijnt dit met man en muis te zijn vergaan. Vermelding verdient nog, dat deze redding en de verpleging van schepelingen en passagiers in een uitvoerig gedicht zijn bezongen door de heer J. Kooij, hoofd der school te Vlieland, hetwelk zich in 1931 in het bezit bevond van zijn dochter mevrouw C. Sieben-Kooij, echtgenote van de heer J. Sieben, koster, gemeentebode en omroeper te Vlieland. 7
Vlakbij het badpaviljoen strandde op 7 januari 1905 de Noorse viermastschoener "Henning'. Merkwaardigerwijze strandde diezelfde dag even westelijker bij dam 38 het Duitse S.S. 'Ruhurt". De bemanning van de 'Henning ' werd met het vuurpijltoestel, die van de "Ruhurt" met lijnen gered. Twee strandingen zo dicht bij elkaar en bijna gelijktijdig behoren wel tot de zeldzaamheden. De zoj uist genoemde dam 3 8 schijnt een noodlottige aantrekkingskracht te hebben; er zijn althans binnen een tiental jaren vijf schepen op of bij die dam gestrand. Het laatste dezer dagen was de driemastschoener 'Oceaan ", die op 19 September 1914 strandde en waarvan het volk met het vuurpijltoestel werd gered. Bij heel laag water was niet lang geleden de omtrek van het geheel in het zand gezonken wrak aan de westzijde van de dam nog duidelijk te herkennen. Opmerkelijk was ook de stranding van de Duitse bark "Humboldt' op 2 december 1867 bij dam 26. Het schip was 's nachts geheel op zijde liggende over de buitenbank geslagen en zat 's morgens rechtop op het toen droge strand (men kon er omheen wandelen) met de zeilen nog op. Zijn groot bramzeil stond er onder andere nog geheel onbeschadigd bij. Een oude dame, een passagier, wilde's morgens niet van boord, het schip lag nu stil, zei ze en ze had last genoeg van de storm gehad. Meer oostwaarts bij dam 14 kan men eveneens bij laag water nog overblijfselen waamemen van het op 20 december 1884 aldaar gebleven Engelse S.S. 'Surrey ". Dit schip is op het eiland bekend gebleven als het ganzen- en ossetongenschip. Het kwam van de Oostzee en was bestemd voor Londen. De lading bestond uit haver, hennep, ganzen en ossetongen; de twee laatstgenoemde speciaal bestemd voor de Engelse kerstmaaltijden. Het weer was buiig met zuidwestenwind. De bemanning bestond uit 22 man, waarvan er 17 door de loodschokker en 5 door de reddingsboot werden gered. Waarschijnlijk hebben de Vlielanders nimmer zulke Kerstmalen gehad als het jaar van deze stranding, want 50 tot 60 jaar later spraken de oudjes er nog graag over. 8
Bij voortzetting der wandeling komt men bij dam 7 bij de wrakstukken van de 'Malmohus een in het einde van de Eerste Wereldoorlog gebouwd houten Zweeds motorschip. De stranding verliep gunstig: de opvarenden, 13 man, werden door de reddingsboot gered en het schip kwam vrijwel gaaf op het strand terecht, zodat men meende het nog wel te zullen afbrengen. Enkele dagen later brak het echter bij een nieuwe storm volkomen in tweeen, het achterschip met schoorsteen zat precies in de branding, de Steven werd opgenomen en verticaal in het strand gezet, zodat men er omheen kon lopen. Geleidelijk is het hout er afgesloopt en is de schoorsteen van het achterschip ook spoedig in het water verdwenen. (WORDT VERVOLGD)
Aanval Engelse Vloot op Vlieland en Terschelling in 1666 Algemeen bekend is, dat tijdens de Tweede Engelse Oorlog de Engelse vloot in augustus 1666 op de Vlieree binnenviel en vervolgens het dorp West-Terschelling door brand totaal verwoestte en daarbij ook een honderdtal koopvaarders, die op de Vlieree voor anker lagen, vemietigde. Minder bekend is, dathetoorspronkelijkedoelvan de Engelsen was om Oost-Vlieland te plunderen en het lijkt ons interessant om uit het boek "Leven en Bedryf van den Vermaarden Zeeheld Comelis Tromp" hieronder aan te halen dat gedeelte van het op deze gebeurtenis betrekking hebbende verslag dat vooral voor Vlieland van belang was. Interessant daarbij is o.a. dat een aantal Vlielanders hun geld en goederen op schepen op de Vlieree in "veiligheid" had gebracht en alles verloren zag gaan toen de Engelsen er niet in slaagden op Vlieland te landen maar wel de vloot op de Vlieree vemietigden (de totale schade aan die koopvaardersvloot werd op het toen fenomenale bedrag van 12 miljoen florijnen geschat!). 9
Uit:
"Leven en Bedrvf van den Vermaarden Zeeheld Comelis Tromp: Tweede Engelsche Oorlog
"Ondertusschen wierd in Zeeland dag en nacht gearheid om de Vloot te herstellen en van alles te voorzien: maar terwyl men hier mee bezig as, schooven de Engelschen op hoop van buit met zestig schepen langs de kust heen en (hebbende ondertusschen hunne zieken en gekwetsten afgezonden en acht oftien Fransch- en Noordtsvaarders genomen) kwamen door tegenwind naar het Vlie zakken. Hierzagen zy welgeen merkelyk voordeel tedoen, maargelyk 'ernooitbooswichten ontbreeken om een helschen road te geeven, wierden ze door eenen Laurens Heemskerk, wel eer Capitein in dienst der Vereenigde Nederlanden geweest, doch om zyn lafhertigheid gebannen, aangemoedigd om een gruwelstuk, daar die onnozele Eilanders de geheugenis noch jaaren lang afbehielden, uit te werken, 'tgeen zich aldus toedroeg. Terwyl d'Engelsche Zeemacht, den 17den Augusri omtrent het Vlie gekomen, zich voor't Eyerland had gezet, kreeg de zelve uit een Visscher, in haar handcn gevallen, bericht, dat op't Vlie en der Schelling (de twee wydstafgelegene Eilanden, en d 'eenigsten van alle Zeeplaatsen die niet wel bezet waren) zo wegens den Staat, als d 'OostIndische Compagnie, verscheidene Magazynen, zonderbyna eenige bezetting tot bewaaring van de zelven, waren, mitsgaders vele rykgelaadene Koopvaarders een weinig inwaart ten anker lagen. Dezen, gelijk ook de Schepen in Texel, waren al tydelijk door de Heeren Gecommitteerden gewaarschouwdbinnenwaart, en na de haven daarze vandaan kwamen, te loopen; doch echter, geen geloofaan goede vermaaningen geevenden, bfyven leggen, d'Engelschen, hier over met den gemelden Heemskerk geraadpleegd hebbende, kwamen des anderendaags, 's morgens ten acht uuren, met de vloed en een noordelijken wind metnegen Oorlogschepen, vyfBranders, en zeven Kitsen afzakken, en zetten ' t onder de Brandaris van der Schelling, terwyl een Kits binnen't Vlie liep en aldaar honderd zeventig Koopvaarders en twee Convoyers telde.
10
Robhert Holmes, van wien wy hier voor meermaalen hebben gesproken, Opperaanleider van dit werk, beducht, zo men eerst d 'Eilanden aantastte, dat deze Vloot hen de helpende hand mocht komen bieden, zond twee Fregatten binnen de Tonnen, en volgde met de rest van de Schepen; doch moesthet, door tegenwind, verhinderd, weder voorde Brcmdaris zetten. Hy hield dan Krygsraad. en stuurde vervolgens het Fregat Pembroke, als het ondiepstgaande, met vyfBranders op de Koopvaardyschepen af. Eenen Capitein Broun hielp met zyn Branderhet Schip van Capitein Adelaar, de voomaaste Convoyer, in den brand; by welke gelegentheid de gemelde Capitein, benevens vyftien a zestien man, trachtende zich, na eenige tegenweer, met de boot te bergen, kwam te verdrinken. d 'Andere Convoyer, door Capitein Tolgevoerd, wierd mede aangesteeken: doch de Capitein falveerde zich met de boot. De Koopvaardyschepen, ditziende, kaptenhunne ankers, en dreven qf; terwyl de drie resteerende Engelsche Branders (onder het geschreeuw van: "Ik ben Heemskerk, ik ben de man die het uitvoert") eenige kostelijke Muskovischvaarders. waarafzich sommige treffelijk verdeedigden, aanstaken. Ondertusschen kwamen d 'Engelschen van onder de Brandaris mettwee-en-twintig Chaloepen, welke, benevens de vloed, hunneriemen te baat hebbende, d 'indryvende Koopvaarders lichtelijk achterhaalden, enalledegeenen, diezybereikenkonden, metbossenstroo, teerwerk, enz. in den brand staken; hebbende, op peene van't leven, order van niet te plonderen: waar door dan de Schippers noch tyd hodden om zich, benevens hun volk en geld, met de booten te redden. Eenigen van de zelven, die op't Vlie woonachtig waren, hadden, uit vrees dat d'Engelschen daar mochten landen, hunnen beste goederen t'scheep gebracht, welken zy nu door de woedenen vlammen moesten zien vemielen. Drie Kaapers echter en een Guineesvaarder, wel met geschut en volk voorzien, droegen zich, benevens eenige anderen, met groot daperheid' weezen d Engelschen af; schooten eenigen van de gemelde Brandchaloepen in de grond; en beschermden ettelijke rykgelaadene Muskovischvaarders, daar d'Engelschen, mits d'ondiepte, niet by dorsten komen. 11
Holmes ondenusschen, hericht door eenige gemngenen, dot ook het Vlie in geen behoorlijken staat van verweering was, stuurde twee Fregatten, en eenige kleinder Vaartuigen, in de Sloot, om aldaar te landen: maar deze toeleg wierd gestuit door een schrikkelijken stortregen, die er des nachts kwam te vallen; waar door alle de brandgereedschappen en 't buskruid krachteloos wierden gemaakt, de lonten uitgedoofd, en 't volk zodanig afgemat, dat, indien men maar twee ofdrie Compagnien Mariniers, die daaromtrent lagen, in Kaagen na de Sloot van het Vlie het overgevoerd, zy die Engelsche Brandstichters dapper gehavend zouden hebben, dewy I alle de Kisten en Vaartuigen vast zaten, en 'er water in en uitstroomde. Doch beter gehikte het hen op der Schelling: want des morgens weder derwaarts zynde geloopen, traden zy met elf Compagnien aan de Brandaris te land, zonder eenigen byzonderen tegenstand te vinden, zynde de meeste Inwoonders van dit Vlek Mennonisten en Visschers. \yf Compagnien Brandstichters vingen aanstonds het werk boven wind aan; en binnen korten tyd lagen driehonderd vyftig huizen. daar onder twee Vermaanplaatsen, (de Gereformeerde Kerk kwam er met de helft af) in d 'assche: zonder dat die arme weerlooze menschen eenig huisraadkonden bergen. Hunne naakte kinderen mochten ze in d 'armen neemen, en 'er al jammerende mee heen gaan. Ondenusschen plonderden d 'Engelschen zo veel, als de vlam en't gety hen toelieten. Holmes had noch gaame twee andere Dorpen op dit Eiland in d'assche gelegt: maar dewyl hy'er vier-en-twintig uuren om zou hebben moeten btyven leggen .endathy vreesde 'er niet afte zullen konnen geraaken, alzo hem niet als een gunstige wind daar toe kon helpen: gelijk ook, vermits men alreedts verspied had. dat de Vlielanders zich tegen't Oosten van het Dorp hadden begonnen te beschanssen, en twee bateryen op te rechten, verwachtende geschut van Enkhuizen: deed hy met de vloed al zyn volk weder t 'scheep treeden, en vervoegde zich op den 20. dergemelde maandAugustus, op order van Prins Robert en Monk, des avondts weer by d 'Engelsche Vloot; welke wyders, (zynde met veele zieken belaaden, en geen ander voordeel beoogende) de cours na Engeland zette." 12
Veiling oude documenten m.b.t. Vlieland: 1661-1812 Op een veiling bij Sotheby/Mak van Waay te Amsterdam op 1 april 1993 kwam te koop een zeldzame verzameling oude documenten en manuscripten m.b.t. Vlieland, de periode 1661-1812 beslaande. Daarbij waren stukken van burgemeesters, gerechtsverslagen, testamenten, stukken m.b.t. strandingen e.d. Ook was er een kaart bij van 1756 tonende de situatie op wat wij nu de Vliehors noemen maar kort nadat de laatste huizen van West-Vlieland in zee verdwenen. Nadat dat wij op een kijkdag en met medewerking van Sotheby de documenten goed hadden kunnen bestuderen bleek, dat enerzijds de conditie waarin de documenten zich bevonden wat teleurstellend was in vergelijking met de omschrijving die de catalogus gaf, maar dat anderzijds de documenten veel interessante informatie voor ons geschiedkundig onderzoek bevatten. De waarde van de documenten lag dus niet zozeer op museaal gebied als wel op verwerving voor ons archief; daarvoor echter was de prijs die een en ander mogelijk moest opbrengen voor onze vereniging toch wel wat aan de hoge kant. Tot ons genoegen bleek ook onze gemeentesecretaris, de heer B. Oosthoek, die ook via derijksarchiefdienstop een gegeven moment op deze documenten geattendeerd werd, van mening dat deze documenten zeker naar Vlieland behoorden tmig te keren. En dankzij zijn inspanningen bleek de Gemeenteraad bereid de benodigde gelden te voteren, zodat deze stukken naar het Gemeentearchief, waaruit zij vermoedelijk in een ver verleden verdwenen zijn, kunnen terugkeren en op die wijze ook voor een ieder op Vlieland voor nadere bestudering beschikbaar komen. In nauw overleg met de heer Oosthoek heeft onze voorzitter op de betreffende veiling de stukken namens de Gemeente aangekocht voor/ 3.335,—, waarbij gelukkig nog onder de oorspronkelijk verwachte kosten kon worden gebleven. Op de volgende pagina treft u een fotokopie van het hierboven bedoelde kaartje uit 1756 aan. 13
Twee bijzondere schilderijen van Betzy Akersloot-Berg ontdekt in Sneek en edn in Deventer
Door contacten die onze voorzitter met het Fries Scheepvaartmuseum te Sneek had, werden wij erop geattendeerd dat de familie Kuipers-Wouda aldaar in het bezit is van enkele interessante schilderijen van Betzy Akersloot-Berg. Uit nader contact met genoemde familie, die zich zeer verheugd toonde met onze belangstelling, is inmiddels gebleken dat het gaat om twee schilderijen van 100x70 cm welke door Betzy Akersloot-Berg vermoedelijk \66T 1908 hier op Vlieland geschilderd zijn. Het zijn bijzonderfraaieschilderijen, ongetwijfeld behorende tot haar betere werk. Het ene is een strandgezicht, het andere toont de zuidkust van Vlieland gezien van iets beoosten de oude postbootsteiger tot aan het dorp Oost-Vlieland en het Vuurboetsduin met vuurtoren. Dat laatste schilderij is niet alleen bijzonder fraai, maar heeft zeker ook een documentatiewaarde omdat het de situatie van ons dorp in die tijd goed weergeeft. De schilderijen zijn vermoedelijk door Betzy Akersloot-Berg als betaling voor doktersrekeningen aan de toenmalige arts op het eiland, dokter Ament, gegeven en via familierelaties bij de huidige eigenaren gekomen. De familie Kuipers-Wouda heeft ons haar medewerking toegezegd om van genoemde schilderijen foto's op groot formaat te vervaardigen en wij komen daar te zijner tijd nog zeker op terug. De familie Kuipers-Wouda op haar beurt attendeerde ons inmiddels op nog een ander groot doek van Betzy Akersloot-Berg, de Noordkaap voorstellende, dat zich in Deventer zou bevinden. Wij zullen daarover nader contact leggen. Een en ander moet ook gezien worden in het kader van onze pogingen om een zo voUedig mogelijke documentatie te krijgen van alle werken van Betzy Akersloot-Berg dat zich niet in ons museum doch elders bevinden. J5
In vervolg op het vermelde in "Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt" van maart 1993, waarbi j wij de brief van 26 februari 1993 aan de Gemeenteraad publiceerden, kunnen wij tot ons genoegen berichten, dat de Gemeenteraad het verzoek dat de Stichting Verzorgen Graven Vlieland en onze Cultuur Historische Vereniging indienden in zoverre heeft gehonoreerd, dat besloten is tot een onderzoek naar de wijze waarop het Kerkhof een status kan krijgen waarbij het behoud en onderhoud van alle bestaande graven en graftekens voorgoed verzekerd zal zijn. Wij wachten nu daarover nadere voorstellen van B&W af en hopen dan verder in het overleg betrokken te worden in welke vorm een en ander gegoten kan worden. Velen die gevoelsmatig en/of feitelijke binding hebben met graven op het Kerkhof, hebben ons hun instemming met het initiatief betuigd.
Tentoonstelling "Gasten schilderen Vlieland 1993' Wij kunnen u meedelen dat een groot aantal amateurkunstenaars zich dit keer heeft aangemeld voor de tentoonstelling "Gasten schilderen Vlieland 1993". Wij hebben besloten om alle aanmeldingen te honoreren maar dat bracht wel met zich mee, dat wij het aantal inzendingen per deelnemer hebben moeten beperken tot maximaal 2, ten einde alle werken op aantrekkelijke wijze op de zolder van "Tromp's Huys" tot uiting te kunnen laten komen. Van de 25 deelnemers die zich hebben aangemeld, zijn er 50 werken tentoongesteld. Zoals degenen die aanwezig waren bij de prijsuitreiking van de tentoonstelling "Gasten schilderen Vlieland 1991" zich zullen herinneren, is er een kleine analyse gegeven van de inzendiogen en de uitgebrachte stemmen. Daarbij bleek dat goede schilders met een betrekkelijk groot aantal inzendingen daardoor toch vaak de kans op de 16
prijs misten, omdat dan de stemmen verdeeld worden over meer van hun werken, terwijl bij misschien even goede schilders die slechts 1 of2 werken instuurden alle stemmen zich concentreerden op dat ene werk en daardoor hoger scoorden. Het lijkt ons dat de keuze die wij nu gemaakt hebben, namelijk maximaal aantal deelnemers en een beperking van het aantal inzendingen per deelnemer, ook een juiste beoordeling en een prijsvaststelling ten goede zal komen. Wij hebben besloten van de opening geen bijzondere gebeurtenis te maken. De tentoonstelling is vrijdag 18 juni voor het publiek opengesteld. Vanaf die datum krijgen dan ook alle bezoekers van "Tromp's Huys" een stembiljet uitgereikten worden uitgenodigd hun oordeel te geven. De prijsuitreiking hebben wij vastgesteld op vrijdag 22 oktober 1993. De stembus zal kort voor die datum sluiten en wij hopen dan dat veel van de deelnemers naar Vlieland kunnen komen om bij het bekendmaken van de stemuitslag en de prijsuitreiking aanwezig te kunnen zi jn. Het ligt in onze bedoeling om de tentoonstelling daama nog tot eind oktober in stand te houden. Wij nodigen u dan ook uit deze tentoonstelling, voor zover u dat nog niet heeft kunnen doen, te gaan bekijken en uw stem uit te brengen op de, naar uw persoonlijke mening, mooiste weergave van Vlieland.
Tentoonstelling Bezoekerscentrum: "Kroon Juwelen" Opzaterdag 19junijl. werd in het Bezoekerscentrum op Vlieland de tentoonstelling "Kroon Juwelen" van de natuurschilder Erik van Ommen feestelijk geopend. Erik van Ommen (geboren te Epe, 1956) is inmiddels 10 jaar zelfstandig als vogeltekenaar actief. Hij exposeerde van Yde tot Tokio en publiceerde verschillende boeken; recentelijk nog "Trekvogels van rots tot rots" met teksten van Wilma Brinkhof. Op de volgende pagina een voorbeeld van 66n van zijn hier op Vlieland gemaakte schetsen. 17
Verder behoort hij tot de vaste medewerkers van het tijdschrift "Vogels" entekenthij voor onder meer "Noorderbreedte" en "British Birds". De Mill Pond Press te Venice (Florida) gaf opdracht tot het schetsen van de Noordamerikaanse westkust; een project van drie jaar dat zal resulteren in een aantal publikaties en tentoonstellingen in de Verenigde Staten. Het Bezoekerscentrum Vlieland is dan ook buitengewoon vereerd en trots het werk van Van Ommen te mogen presenteren. De tentoonstellingistebezichtigentotl november 1993. De getoonde aquarellen werden in de loop van 1992 en 1993 vervaardigd in en langs de Kroonspolders. De tentoonstelling gaat vergezeld van een speciale uitgave: een boekwerkje met de geschetste wandeling langs de Kroonspolders. Tevens zijn er mooie reprodukties en ansichtkaarten van enkele werken van Erik van Ommen verkrijgbaar bij het Bezoekerscentrum alsmede zijn meest recente boek "Trekvogels".
Qproep fkerkWoorwerpcn In vroeger jaren zijn nog wel eens historische voorwerpen uit onze oude Kerk en/of Armhuis en/of museum "Tromp's Huys" weggeschonken aan belangstellenden buiten ons eiland of op andere wijze van ons eiland verdwenen. Wij denken bijvoorbeeld aan de imieke zandloper die eeuwen lang op de kansel heeft gestaan. Wij hopen dat te gelegener tijd nog veel naar Vlieland kan terugkeren en dit artikel is dus bedoeld als oproep aan diegenen die (kerk)voorwerpen bezitten of informatie hebben over (kerk)voorwerpen die elders beland zijn. Wij zouden het zeer op prijs stellen als u dat bij ons zoudt willen meiden, omdat het voor ons onderzoekswerk goed is te weten wat elders nog aanwezig is. Of misschien zoudt u het willen schenken of in bruikleen willen afstaan aan onze vereniging.
1^
Van onze leden: Van de familie Schumacher uit Hilversum mochten wij, in navolging van de heer Smit van Terschelling, schriften en verzamelde artikelen ontvangen, geschreven door de heer E.Molenaar. Van de famihe Schumacher hebben we tevens toestemming om ook hiervan de komende tijd het een en ander te publiceren.
Inleveren kppij De sluitingsdatum voor het inleveren van kopij bestemd voor het volgende nummer van "Tien Eeuwen Eijlandt Flielandt" is gesteld op 8 december a. s. U kunt uw bijdrage inleveren op het redactieadres Berkenlaan 7, Vheland (m.i.v. 1 oktober a.s.: Gangboord 8, Vlieland).
Contributig Sommige leden hebben hun contributie voor het jaar 1993 nog niet voldaan. Wij verzoeken u de contributie ad / 15,— zo spoedig mogelijk over te maken op ons bank- of gironummer t.n.v.: Cultuur HistorischeVereniging "Tromp's Huys", Postgiro 3433565 of Rabobank Vlieland 3676.50.029 ondervermeldingvan: Contributie 1993. Desgewenst kan men ook de contributie contant betalen bij "Tromp's Huys" aan de balie of thuis bij de heer J. van Grinsven, Dorpsstraat 188, Vlieland. N. B. Mocht u het museum bezoeken, vergeet u dan niet uw lidmaatschapskaart mee te nemen! 20
Doelstelling De Cultuur Historische Vereniging Tromp's Huys stelt zich ten doel de bestudering van de cultuurhistorie van Vlieland en de ondersteuning van de activiteiten van het gemeentemuseum Tromp's Huys. Uit de contributies vormt zij een reserve om waardevolle voorwerpen met betrekking tot de Vlielander historie voor het museum aan te kopen. Daamaast verricht en stimuleert zij het opsporen van voor de Vlielander geschiedenis belangrijke documenten, verslagen en beschrijvingen uit oude archieven elders in het land. Met het lidmaatschap van / 15, - per jaar per gezin ondersteunt u ons werk.
Bestuur
Telefoon:
T.F.J. Pronker, voorzitter H.M. van Eck, secretaris J.M. vanGrinsven, penningmeester E.J. Veerdig-Robijn, redactie M. van der Pol-Reinders W. van de Woestijne-de Pagter D. van der Veen
05621-1454 05621-1388 05621-1959 05621-1049 05621-1428 05621-1264 05621-1100
Otamn van^e
ruuuur IxifftPti^che Pmnigiiij Vlkiatib.
