MEDISCH CONTACT Weekblad vandeKoninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering derGeneeskunst
Nummer 11- 14 maart1986- 41ejaargang
Door een consulentschap heelkunde in hetverpleeghuisINHOUD beperkt men hetbuiten de eigenvertrouwde omgeving zijn van de verpleeghuispati6nten toteenminimum.Ook De chirurgisch consulent inhetverpleegeensamenwerkingsverband in economisch opzicht biedthetzicht op winst(minder huis; vervoer, minderziekenhuisopnamen). Dr. J. N. Lands- Dr. J. N. L a n d s m a n - 3 2 5 man, chirurg in het Slotervaartziekenhuis en consulent Overheid en terminale zorg heelkunde inhetverpleeghuis 'Amstelhof', beschrijft een F. J. B i e s e n b e e-k327 bijzonder samenwerkingsverband. Chronische pijnklachten en transcutane
Over overheidsbeleid en terminale zorgheeft hethoofd elektro-neurostimulatie. De consument van de afdeling Verpleeghuizen van de Geneeskundige ondervraagd Hoofdinspectie van de Volksgezondheid, F. J. Biesen- Dr. M . J. R u t g e r s- 3 2 9 beek,enkele overwegingen op schrift gesteld. Het humaneparvovirus
In hettotaal van mogelijke behandelstrategie~n bijlangdurige pijnklachten isvaakdoorde bomen hetbos niet meertezien; onderzoek naarde resultaten van behandeling isschaars. Dr.M. J.Rutgers, neuroloog en co6rdinatorvande Werkgroep Pijnbestrijding vanhetAcademisch Ziekenhuis Dijkzigt Rotterdam, doetverslag van een onderzoek naar de effecten van de behandeling door middelvan transcutane elektro-neurostimulatie.
M w . Drs. A . M . W. Nieleen Dr. H . T. W e i l a n d- 331
Hulpverlening slachtoffers aan van misdrijven Drs.S. Baarsen Mr. J. H . A . S t e e n b r i n k - 333
Medischehulpverlening bijrampen.Basisgezondheidsdienst en eerste schakel
J. H. V o s s e n- 335 In antwoordop eerdere artikelen in Medisch ContactJ. J. wijzen Drs.S. Baarsen Mr. J.H. A. Steenbrink op het geneeskunst (e)enexperibestaanvan hulpverleningsprogramma's voor slachtof- Alternatieve ment fers van misdrijven. Dr. P. P a t k a- 3 3 7
Slechts doorde basisgezondheidsdiensten tebelasten met Uitspraak Centraal MedischTuchtcoUede organisatie van de hulpverlening bijkleinschalige ram- ge: Onzorgvuldige medischeverklaring pen in vredestijd kan wordenvoldaanaan de eisen van vanzenuwarts - 339 deskundigheid, snelle operationaliteit en uniforme organisatie. Gebeurt ditniet, danisde rampvolgens dedirecteur van de Gezondheidsdienst Westelijke Mijnstreek, J. J. J. H. Vossen, nietteoverzien. 3 1 8 -MC-dubbeldekker 3 1 8 -HoofdVan nieuwe, veelal alternatieve methodenvan behande- Colofon redactioneel commentaar 3 1 9 M C -DUBBELDEKKER linghooptmen datzijeen beterresultaat teziengeven. richten 320 -MC-DUBBELDEKKER 321 - RobinHull324 Die hoop moet op haar merites worden onderzocht. Pati~ntenperikel- 328 Praktijkperikel 332 Gemakkelijk isdatniet, maar,aldus Dr.P.Patka, behan- Boeken3 3 8 -Diversen 3 4 0 -Colofon officieel delenmet de ogendicht geeft de patient valse hoop. 341
MC hr.11- 14maart1986-41
317
,
MedischContact ishetweekblad van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij totbevordering derGeneeskunst
MEDISCH CONTACT
De redactie beslist overde inhoudvan bet redactionele gedeelte. Het bestuur isvoorhet gevoerde beleid verantwoording versehuldigd aande AIgemeneVergadering vande KNMG. De besluren vande KNMG en h a a r organen zijn voorde inhoudvanhetofficieel gedeelte verantwoordelijk.
Bestuur Medisch Contact Dr.P.vanRosevelt, voorzitter E.lwema Bakker, secretaris FunkeKtipperstraat 3, 1068KL Amsterdam Mw. G. A. E. Kreek-Weis R. Bekendam Dr.J.L. A.Boelen
Redactie Medisch Contact Prof. Dr.J.C. vanEs,hoofdredacteur C. C. G. Jansens, redactiesecretaris
W e n k e n voorschrijvers van brievenen auteursvan artikelen Brieven Plaatsing van bijdragen inde rubriek 'Brieven' houdtnietindatde redactie de daarin weergegeven zienswijze onderschrijft. De redactie behoudtzichhetrechtvoorbrieven in te korten. O m dittevoorkomen worden schrijvers verzocht de lengte vaneeningezonden brief totcirca driehonderd woordentebeperken.
Artikelen
Mw. W. G.Juffermans, redactrice Mw. C. R. vanderSluys, redactrice Mw. G. W. vanStraten, redactrice R. A. teVelde, redacteur
Alseenauteur kopij aanbiedt dient dit in te houdendatdezeniet tevens man eenandertijdschrift terpublikatie is aangeboden ofreeds elders isgepubliceerd.
Mw. C.M. Schouten, secretaresse
Door hetaanbieden van kopij draagt de schrijver de auteursrechten aande redactie over.AIshetartikel nietin MedischContact wordtgepubliceerd vervalt overdraeht de vande auteursrechten.
De redactie isgevestigd: Lomanlaan 103, 3526XD Utrecht, telefoon 030-823384. Telefoonnummer KNMG: 030-82391 I.
De redactie streeft, mede terwille vande leesbaarheid, n a a rpublikatie vanartikelen vanbeperkte omvang.Deze dienen bijvoorkeur niet meetd a ntweeduizend woorden( =tweebladzijden inMedischContact) tebevatten. Een auteur kaneenlanger artikel ook intweedelenaanbieden terpublikatie inopeenvolgende nummers.
Abonnementen
De voorkeur gaatuitn a a reenzeerbeperkt aantal tabellen en figuren: perartikel nietmeetdandrietotvierin totaal. Tabellen en illustraties dienenieder op eena p a r t veltewordengetekend, bijvoorkeur met zwarte inkt. Contrastrijke zwart-witfoto's kunnendaarvoor ook dienen. De literatuurlijst mag nietmeetdan tiennummers bevatten; de voorkeur g a a tuitn a a reenopstelling volgens de regels vanVancouver.
Voorniet-leden vande KNMG binnen de Benelux, op deNederlandse Antillen en in Suriname y 128,50 (inclusief BTW); overige landen jr227,10. AdministratieTijl Tijdschriften BV, Jacques Veltmanstraat 29, 1065EG Amsterdam. telefoon 020-172829/174855, telex 15230. Fenabonnement kanop elkgewenst tijdstip ingaan: hetwordtautomatisch verlengd, tenzij hettenminste tweemaandenvoordevervuldatum schriftelijk isopgezegd.
Fen artikel moetwordenvoorzien vaneenkorte samenvatting en vergezeld gaanvaneensummierebeschrijving vande funetie vande auteur. Inzenders vanartikelen wordenverzocht dezeintweevoud toetesturen, getypt op A4-formaat met anderhalve interlinie en voorzien vaneenbredemarge.
Niets uit dit tijdsehrift mag elders wordengepubliceerd zonder toestemming vanderedactie vanMedischContact.
Advertenties Advertenties kunnen zonder opgaaf vanredenenwordengeweigerd. Opgave: Tijl Tijdschriften BV, Jacques Veltmanstraat 29, 1065EG Amsterdam, telefoon 020-172829/174855, telex 15230. Geldend advertentietarief: Ijanuari 1986.
MC-DUBBELDEKKER a. R e k e s t e n b. S l o r d i g c. D a a r o m
11
d. B e h a g e n e. H u u r d e r s f. V e r m o g e n
Oplage: 25.000 exemplareu Druk:Tijl Grafisch Bedrijf BV, Zwolle
Omslagfoto: NickBlaser 'Hartzeer"
43
15
8
2
18
24
47
32
aO
221
33
3
7
39
42
26
4
17
21
38
12
35
46
28
1
25
16
3~
27
44
20
ll
41
6
2g
Ig
13
45
I0
36
23
40
3)
48
14
g
5
31
Bij juiste i n v u l l i nv ga n d e zes w o o r d e n in h e t l i n k e dr i a g r a me n n a t r a n s p o rvta n d e g e n u m m e r d e l e t t e rnsa a rd e d e s b e t r e f f e nvdaek j e sin h e t r e c h t esrc h e m a v e r s c h i j d na t a re e n v r a a g d i e k a n r i j z en a lezing van een verhandeling v e r d e r o pin ditn u m m e r .
!1U 9
I.
11
12
1~
14
15
17V/////A t8
19
2c
21
~2
37[~////,,~l 38
N
43
44
39 45
I
40 41 46
~7:
a2 48
"
'
O n d e r d e i n z e n d e rvsa n d e juiste o p l o s s i nwgo r d te e n b o e k e b o nv e r l o o t . D i e v a n n u m m e r9 g a a tn a a rP. J.A . L e n g l e tV,i o l e n s t r a16, at Rosmalen. dreigt doordepolitiek teverzieken'. D e g o e d eo p l o s s i nwga s : 'Degezondheidszorg
318
MC
nr.11 - 1 4 m a a ~ 1986- 4 1
MEDISCH CONTACT
Herverkavelen
Kunnen we verwachtendatchirurgen en De moderne geneeskundeiszondersaanderespecialisten een zelfdeconsultamenwerking ondenkbaar. Samenwertievefunctie gaan vervullen tenopzichte kingvergtwederzijdse afstemmingvan van dehuisartsen? Er isop ditvlakmotaken en het maken van duidelijke afmenteelook sprakevan een tegengestelsprakendievoor alleparticipanten aande beweging.Er zijn experimenten gaanvaardbaarzijn.Tot voorenkelejaren de waarinhuisartsen en specialisten wetwerd er vooralnagedacht,gesproken iswaargoed samenwerken,maar waarin over,ge6xperimenteerd en geprakizeerd .de activiteiten z6 worden verdeelddat met de samenwerkingbinnende verhuisartsen eerdertakenvan de specialist schillende echelons. De laatste jarenvinterugkrijgen dan dat specialisten nog den er aarzelendeen soms resolute meer werk van huisartsen overnemen. overstekentussenechelonsplaats, die overigensvooralvoor de toteen heroverweging van taken aanlei- behoefdente ondergaan,maar die wel Ditgeldt dan vakken;men moet natuurlangerdurende verpleging ofreactiveringniet-snijdende dingkunnen geven. Meestalgaathetdan maar afwachtenof deze experimenkonden dan in het ver- lijk om de interactie tusseneersteen twee- nodig hadden, een ten slagenen ofze dan kunnen worden delijnsgezondheidszorg. De wisselwer- pleeghuisworden ondergebracht: Het is ook nietongoedkope oplossing. Van deze veralgemeniseerd. kingtussenziekenhuis en verpleeghuis relatief denkbaar dat specialisten, mede op koppeling isnietzoveel terechtgekomen, verdient echter eveneens- opnieuw mede omdat de verpleeghuizen een ei- grond van hun groteaantal,al of niet aandacht. zochtenen ook welvonden, bedoeld,enige taken vanhuisartsen In ditnummer van Medisch Contact be- gen identiteit hoeweler altijd een spanning tussen de overnemen. schrijft J.N. Landsman hoe hijalsmededan kunnen de uiteenlopende functies van hetverpleeg- Slaagtde herverkaveling, werkervan een heelkundige afdeling van experimenten leiden totnieuweprotocoleen ziekenhuis 66k binneneen verpleeg- huisbleefbestaan. en extrahet een re- len,waarinde takenvan intrahuis functioneert (blz.325). Hij vertelt Enerzijds heeftverpleeghuis taak voor pati~ntendie er murale zorg opnieuw worden verdeeld. welkehulper aan enkelehonderdenpa- validerende op groteschaalworkortverblijven, anderzijds is er AIsdeze protocollen ti~nten isverleend. De voornaamsteta- relatief dan is het noodzakelijk taakweggelegdvoorde den toegepast, ken diede chirurg vervulde betroffen heteen belangrijke wat de randvoorwaarden verrichten van kteinechirurgische ingre- behandelingvan patiSntendie perma- vastte stetlen nentverpleging nodighebben en bijwie zijnvoor het welslagenvan genoemde pen, het geven van nabehandeling aan Die zullenten indiesituatie meer iste herverkavelingsprojecten. patiOnten die,hetzij klinisch, hetzij indag- geen verbetering aard zijn. Niet Reeds eerderis in deze ko- delevan organisatorische behandeling, inhetziekenhuis waren ge- verwachten. alsverIommen tersprakegekomen dat op dit voor nietskan hetverpleeghuis opereerden hetgeven van adviezenaan dienen:de de verpleeghuisarts. Deze aanpak biedt moment de nadrukdaarbijis komen te lengde van het ziekenhuis binnenhetverpleeghuis kan liggenop derelatie van hetverpleeghuis organisatie duidelijk voordelen: de pati6nt kan inde bieden dat de met het eigen woonmitieuvan de pa- voldoende waarborgen voorhem bekendeomgeving blijven, de taken 1. In die optie is het verpleeghuis medischeen de verpleegkundige totale kosten van behandeling en verple- ti6nt waarinhet in samenhang met elkaarworden vergingzijnlagerdan bijeen ziekenhuisop- vooraleen woonvoorziening, lijn bestaat die organivan secundaire beteke- vuld.Inde eerste name en hetziekenhuisbudget wordteni- behandelaspect een satorische samenhang zelden. germate ontlastdoor de, voornamelijk nisis.OnlangsisinMedisch Contact duidelijk dateen goeopgenomen van P. J.van Leeu- Keerop keer wordt verpleegkundige, voorzieningen die het artikel wen, waarindeze ervoorpleitte het be- de - datwilzeggen:niet-gebureaucrativerpleeghuis kan bieden. en effici~nte - organiNaar aanleiding van deze op zichIogi- handelaspecttoch centraalte laten seerde,effectieve onmisbaar is voor een sche en voor dehand liggende werkwijzestaan2.Bus tochweer een conceptwaar- satiestructuur goede gezondheidszorg, van eerderinhetverleng- kwalitatief komen enkelevragenaan de orde. Om te inhetverpleeghuis totde tweedelijn, van verpleegdan vanhet de eerste beginnenkan men zichopnieuw afvra- de ligtvan het ziekenhuis [] Daarinpastde opzet als huistotziekenhuis. gen wateigenlijk de plaatsvan hetver- verzorgingshuis. door Landsman is beschreven zeer pleeghuis inde gezondheidszorg is. de In enerzijds een jarenna detweedewereldoorlog bestond goed. Die opzet betekent besparing:minder verpleegkosten; ande neigingom verpleeghuizen (toennog hogere kosten:meer verwijzin-Nogmaals: euthanasie verpleegtehuizen), die zich vrijweltos derzijds van de ziekenhuizen hadden ontwikkeld, gen,want men kan zichafvragenofeen Inhet hoofdartikel vanweek vorige isdoorhet ineen gesloten circuit met ziekenhuizen deel van de door dechirurgverrichte wegvallen van ~6n woord een storendefout onderte brengen;pati~nten diegeen in- kleineingrepenniettotde competentie geslopen. Na de opmerking dateuthaonder van de verpleeghuisarts behoort. tensievemedische behandelingmeer nasie alleenmoet worden verstaan:leveRsEen tweede overwegingdie mennaar beOindigingop uitdrukkelijk verzoek van d dientte volgen: 'Dit houdt in aanleiding van hetartikel van Landsman betrokken patient, 1. Leeuwen PJ van.De identiteit van hetverpleeghuis, Meanderevorm van euthanasie(...) kan koesteren is:kunnen eranalogeont- dat iedere dischContact1986;41:141-4. wikkelingen wordenverwachttenopzich- strafbaar moet zijn'. 2. EsJC van. Waar staathetverpleeghuis? Medisch Contact 1984;39:35. tevan de extramurale gezondheidszorg? M C nr.11 -14 m a a r t1 9 8 6 - 4 1
319
9
MEDISCH CONTACT
Nota regering naarTweede Kamer
'Zorgvoor ouderen': zorgop maat
'Onbezorgd vergrijzen' Congres HetBeterschap
Ons landtelt nu 1,7miljoen mensen die in de notaworden Om ouderenzorg op maat tekunnenbieden tensde voorstellen bovende 65 ]aar. In het jaar2000zuldient ermeersamenhangtekomen inde diver- gedaanmeeren meerzalmoetengaanrichten len er naar verwachting 2,2 miljoen Om se zorgsystemen: samenhangtussen de voor- op de zwaarder verplegingsbehoeftigen. zijn. Verpleegkundigen en verzorgentemakenwordtondermeervoorzieningen van de volksgezondheid en vande ditmogelijk den hebben de taak zich nu albezigte gesteld vanuit een consultamaatschappelijke dienstverlening, evenals sa-hetverpleeghuis houden met de zorgdiedan aan oudetieve functie op tezetten tenbehoeve van her menhang tussen en binnen de verschillende ren zalmoeten worden gegeven.Dit Daarnaast zou moetenworechelons. Dit staatin de nora 'Zorgvoor bejaardenoord. idee voor is Het Beterschap aanleiding denbezien hoemenkankomentoteenflexibel geweestom een congres te organiseouderen' van minister Brinkman(WVC).De opnamebeleidvan beide voorzieningen. ren met als thema: ministerraad heeft metde inhoudvan die nora OnbezorgdverVoorgesteld wordthiermee teexperimenteren grijzen'. ingestemd. inde integrale invoeringsgebieden vandeWet Datum: 25 april 1986.Plaats:'De De regering In een motievan de Tweede Kamer isge- Voorzieningen Gezondheidszorg. Reehorst', Ede. Kosten niet-leden: streeft naareen herziening van het indicavraagdom een samenhangend structuurplan f 5o,-. voorbejaardenoorden ex artikel 6j voorde geriatrische gezondheidszorg. De re- tiesysteem Intichtingen: Het Beterschap,Koterzakein de gering heeft ook de maatschappelijke dienst- WBO en van de regelgeving ningslaan 6, GB 3583 Utrecht, tel. 030naargerichte stimulering van verlening inhaaroverwegingen betrokken. In AWBZ, evenals 512321. samenhangende indicatiestelling op lokaal nihaarnota'Zorg voorouderen' doerzij, metde en gerichte nadrukop dekwaliteit vande zorg, voorstel-veau.Ze wilde semi- extramuraal van bejaardenoorden versterken en lenom diezorgbeter op de behoeften afte functies tutenoveren weer totconsultatie te laten hetflankerend beleid stimuleren. stemmen. ditzoukunnenwordengeregeld via Wanneerde taakverzwaring voorde verpleeg- overgaan; Wegenshettoegenomen en nogsteeds toeneen subsidievoorwaarden. De saen de bejaardenoorden invoile omvang erkenningsmende aantal (hoog)bejaarden wordthetbe- huizen menwerkingtussenRIAGG's,verpleeghuizullen de daaraan voorafgaande roepop verzorging en verpleging inverpleeg- daarzalzijn, zen,ziekenhuizen, bejaardenoorden en kruismet een grotere hulpvraag worhuizenen bejaardenoorden groter. Rekening voorzieningen zou moeten wordenge~ntensiden geconfronteerd. Het gaatdan overdie organisaties houdendmet de beperkte middelen zalde of het veerd. beschikbare intramurale capaciteit zo doelma- mensenvoorwie in hetverpleeghuis Inontwikkeling zijn wettelijke regelingen die geen plaats is,juist doorde tig mogelijk moetevi wordenbenut. Hetbejaar- bejaardenoord client~patient functieverzwaring dieondermeerviahetindi- beogende rechtspositie devan denoord zal- eenontwikkeling diealaande waarborgen dan thans hetgeval iste wordtgeformaliseerd. Vooral bij met meer gangis temaken krijgen met een taakver- catiebeleid doetzicheen gewichtig omkleden. zwaring, terwijl hetverpleeghuis zichkrach- de thuisverpleging In de notawordttotslot gesteld dat, wilmen knelpunt voor. Naderonderzoek isvolgens de zorgsysteem voorouderen notanodignaarde vraagop welkemanier het eensamenhangend brengen, evenzeer aandacht dient te bestaande zorgsysteem moet wordenaange- totstand GEZONDHEID VOOR EN DOOR OUDEREN BELICHT worden besteed aande opleiding vande hulppastom thuisverpleging 6n kwantitatief 6n datsysteem. Overleg tussen kwalitatief mogelijk temaken.Daarbij komt verleners binnen Ouderenvormende grootste gebruikersgroep tot deinstelschaal mogelijk makenvan WVC enO&W zoumoetenleiden in de gezondheidszorg, maarinalle discussiesdatbijhetop grote van tweeleerstoelen de klinische in geriaeen aantal wetgevende en fi- ling overbeheersing van diegezondheidszorg zijn thuisverpleging Omdat de bevolking van de verpleeghuinanci61evoorbehoudenmoet worden ge- trie. ze nietmeerdan lijdend voorwerp. AIdusde verandert, wordt voorts maakt; watditlaatste betreft heeft de Nationa-zenvansamenstelling Nederlandse Federatie voorBejaardenbeleid tot verpleeghuisa de Volksgezondheid gemelddat een beroepsopleiding (NFB) ineenschrijven waarinze eendrietal leRaad voor genoemd. ineerste aanleg duurder isdan wenselijk nieuweuitgaven uiteigen fonds aankondigt.thuisverpleging achtde regering de pro'Grenzen aan de gezondheidszorg' iseendis- opname.Desondanks dermate relevant en actueel, datze cussienota overde vijf belangrijkste aspecten blematiek voorstelt ook hierexperimenten te starten.THUISSITUATIEZWAKSTE SCHAKEL? vande gezondheidszorg dieop ditmomentde Zoweldoorhetbeleid dateropisgericht een discussie beheersen. inhetoverheidsbeleid en vanintramurale naarextramura- De verschuivingen 'Ouderen hun en gezondheid in de toekomst' verschuiving ontwikkelingen zullen de le gezondheidszorg totstandte brengenals de demografische verscheen alsdeel5 inde reeks'Ouderen en ouderen voor erdubbele vergrijzing, wijzigt extramurale voorzieningen Wetenschap'. Het isde samenvatting vaneen doorde zogeheten eisen stellen te aan bijhet kruiswerk en de toenoodzaken strengere studie naarde belangrijkste ontwikkelingen in zichde hulpvraag Doorde vermindering vande Voorgesteld wordt de volu- hun gebruikers. de gezondheidstoestand van ouderentussen gezinsverzorging. sector zalde drukop voorherkruiswerk op 4% tehand- drukop deintramurale de jaren1984en 2000en naarde invloed van megroei de extramurale zorgtoenemen. Daardoor zulhaven. dezeontwikkelingen op de gezondheidsvooreisen aan de gebruikers worden wordt dat inhetveldtussen thuis- lenstrengere zieningen. De studie werd verricht doorde Opgemerkt Hetisteverwachten datdaardoor een en opname diverse instituten werk- gesteld. StuurgroepToekomstscenario's Gezond- situatie grotere behoefte bestaat aanhulpuithetinfordieelkop hun eigenwijzevorm heidszorg (STG), diede overheid moetadvise- zaam zijn, melecircuit (vrijwilligerswerk). isaangeNiet gevenaan hetdoorde overheid voorgestane renovereentoekomstig gezondheidsbeleid. opnamezolang mogelijk tevoorkomen. toonddat ditde druk op de professionele 'Ondanks almijnkwalen' (reeks 'Ouderen en beleid kanopvangen. Evenminzijn de zichieder voorzich hulpverlening Wetenschap' nr.6) gaatoverde manieren Omdat dezeinstellingen grenzenvan verantwoorde vrijwilligershulp op hun eigendoelgroep, zullen ze om waarop ouderen hun gezondheid beleven en richten zodat de vraagrijst ofde thuissieenzekere matevaneenduidigheid tebewerk- vastgesteld, hun opvattingen daarover. de zwakste schakel zalblijken te in de wijzewaaropouderenin dit tuatie niet De boekjes kunnenworden besteld viade stelligen AldusMw. S.vanDam-Siebenga bijhaar tussenliggende echelon tegemoet wordenge- zijn. Nederlandse Federatie voorBejaardenbeleid, alsvoorzitter van het Landelijk Plattotsamenwerkingsafspraken dienen te afscheid Eisenhowerlaan 114, 2517 KM Den Haag,tel. treden voorOuderen(LPVWO). komen.Voorgesteld wordtde betrokken insti- formWelzijnswerk 070-544902. 320
MC nr.11- 14 maart1986-41
MEDISCH CONTACT
HUISARTS EN INKOMEN Als huisarts met, wat grootte betreft, een DE HUISARTS, DE KLOZ normpraktijk, ben ikerggeschrokken van de berekeningen van de collegae huisartsen uit Het inkomen van de huisarts isgekoppeld aan Groningen (MC nr.7/1986, blz.194). eenambtenarensalaris. Delingvan het aangeNaar aanleiding van de bespreking van het Naschrift LHV kledejaarsalaris + kostendoor het aantal convenant tussen LHV en de overheid op de zielen vande normpraktijk levert hetabonneledenvergadering derLHV op 24 januari 1985 Zoalsbekend, haalt de huisarts 'zijn' inkomen mentshonorarium perjaarop.Ongeveer 70% heeft de PHV voor 's-Gravenhage en Omstre- niet. De redenenzijn alom bekend:te lage van het Nederlandse volkisziekenfondspaken een motieaanhaarafgevaardiging meege- particuliere praktij-ti6nt, honorering en te kleine 30% particulier. De particulierverzekergeven.Deze motiehield in,datgezien de te ken.Het eerste wordtveroorzaakt dooreen de pati6nt dient perjaarhetzelfde op tebrenverwachtennegatieveontwikkelingen ten erfenis uithetverleden: hetzogeheten ver- gen alsde eerste 1.600ziekenfondspati6nten aanzien van inkomen het van de huisarts (na- richtingengetal, normatief dat werd vastge- per zielopbrengen. Immers, dat bedragis melijk een optelsom van het verdwijnen van steld op 3,5.Het laatste, de tekleine praktij-afgeleid van het afgesproken salaris. Op dit rentevergoeding geinvesteerd vermogen,het ken,isveroorzaakt door eenonbegrensde in- moment brengt de particuliere pati6nt de helft verdwijnen van het beroepsrisico uithethono- stroom(de afgelopen jarenongeveer1.000 op van hetgeen nodigisom hetafgesproken rarium, opheffing van het vrijwillig zieken- huisartsen m66r!). Alsernaast dezestructure-salaris tehalen. Hetisdaaromduidelijk dat het fondsen verlaging vanhetparticulier honora- leproblemen nog tariefverlagingen om andere particuliere tarief dient tewordenverdubbeld, rium), slechts dan de financi61e effecten van redenen bijkomen, iser voorde huisarts alle dan wel datook voorde particuliere pati6nt hetconvenant inwerkingtreden alseindelijk redenom bezorgd tezijn. een jaartarief wordtingevoerd gelijk aan dat een redelijk particulier honorarium isgere- Er zijnechter ook redenen om wat optimisti-van de ziekenfondspati6nt. Ditisduswel iets geld.Deze motiehad alsdoelalterigoreuze scher zijn. te Doorde AMvB exWVG heeft de andersdan de plannenvan de KLOZ. De ingrepen in hetinkomenvan de huisarts te onbegrensde instroomplaatsgemaakt voor KLOZ vergeetgemakshalvealleniet-paneutraliseren. een gereguleerde instroom, zodat op termijn ti6ntgebonden activiteiten, zoalsnascholing, Het convenant regelt een aantal waardevolle de huisarts gemiddeld per regiozijnnorma- toetsing en vergaderen. Juist dezeactiviteiten zakenvoorde huisarts. Maar werd voorheen tieve praktijkomvang bereikt. zijn enormtoegenomen. hetnorminkomenniet bereikt, bijinvoering V66r 1 april aanstaande wordtdoortweeadvi- Het centraal bestuur dient eroptoeteziendat van de financi61e positieve effecten is het seurseen advies uitgebracht aan staatssecrewe niet weer de klosworden,na diehalfopgenorminkomen verder weg dan ooiten zijn we taris Van derReijden inzake de particuliere rookte sigaar uiteigendoosdienog goodwill belandinhetsprookje van 'de kleren van de honorering. De LHV verwacht datditadvies wordtgenoemd. keizer'. binnenenkelejarenleidt toteen adequate Eerst denktde overheid datwijmeteennorm- particuliere honorering. Westerhaar, maart1986 praktijk een norminkomen halen, vervolgens Tenslotte de stelselwijziging en de doorhuisdenkende financiers (ziekenfondsen en parti- artsen in Groningen berekende inkomensef- J. M.H. Timmer,huisarts culiere ziektekostenverzekeraars) er net zo fecten. Zoalsbekend, wordtinhetkadervan overen nutreedt erook albinnen de beroeps- de stelselwijziging de vrijwillige ziekenfonds-. . . . . . . . . . 2. . . . . . . groepvanhuisartsen berusting op.Een norm- verzekering opgeheven. Van de voormalig praktijk zondernorminkomen isechter geen vrijwillig verzekerden gaatongeveer de helft BOOTVLUCHTELINGEN normpraktijk. Met hoeveel mooieen nuttige naar de verplichte ziekenfondsverzekering takende normhuisarts ook wordtaangekleed, (metname de uitkeringsgerechtigden) de anveleVietnamezen de hetzullen uiteindelijk de kleren vande keizer derehelft gaatnaarde particuliere verzekeringNog steedsverkiezen van de vlucht bovende onvrijheid in blijken tezijn, want een normhuisarts wordt (met namede kleine zelfstandigen). Deze risico's Veel kodusdanig gekort in zijn inkomendat de kosten voormalig vrijwillig verzekerden wordenvia hun geboorteland. bootvluchtelingen op zee, voedselvande assistente, vanhetlidmaatschap vande een speciaal pakket(VVV-polis) ook verze- men om doorde ontberingen of uitputting. Thaisepiraten beroepsorganisatie, van nascholing, stu- kerdtegenhuisartsenhulp. VolgenseenCBS- of vochtgebrek voorde prakdieboeken, instrumentarium en waarneming enqu6te ishetverrichtingengetal van de vrij- vormeneen anderebedreiging weerloze vluchtelingen. Bijeenpiratenluxeartikelen zijn. De normhuisarts uitgekleed willig verzekerden 3,9;ditintegenstelling tot tisch mannengedood, vrouwensektotop het bot. de gemiddelde particuliere pati6nt, die een aanval worden sueelmisbruikt en weggevoerd en hetgoud, verrichtingengetal heeft van2,7.Bekijken we alsbetaling voorde boot Maar watklaagik,wijzijn toch immersgenor- dezegegevens en gaanwe ervanuitdatin de datde vluchtelingen hebbenmoetenopbrengen, geroofd. De menmeerd aan ambtenaar 152 e t c . ? . .Wacht . stadGroningen minstens de helft vanvrijwillig tragiek van de vlucht krijgt in veel maarrustig af.Hoe langen gelukkig? verzekerden uitkeringsgerechtigden betreft en selijke een anticlimax in dedood,doordat ervanuitgaande datde anderehelft zijnnor- gevallen geheel uitblijft. Den Haag,maart1986 maleconsumptiepatroon continueert, danzou redding bewogenmet hetlotvan de de berekening erookkunnenuitzien alshierbij Franseartsen, bootvluchtelingen, zijntotde conclusie gekoE. M. Bijloos weergegeven. men dathetmogelijk moet zijnmeer bootvluchtelingen van de dood tereddendoorop de Zuidchinese Zee een reddingsschip in te Tabel. zetten. Deze artsen, verenigd in de organisatie 'M6decins du Monde',dievoortkomt uithet ~raktijk vanaf1945 bestaande 'M6decins sansFrontotaal vrijw, verz. die opbrengst effect op inkomen ZF-verz. partic, wordenpartic. ti6res', hebbenhetreddingsschip 'Capd' AnamourII' in de vaart gebracht. In 1985kon1.851 198 A 3,9xf23,70 winst f 7.662den in 6~n maand tijd 520 bootvluchtelingen 1.605 177 8 3,9xf23,70 verlies f 1.552 worden gered!De exploitatiekosten van de 3.600 400 C + D (associatie) 3,9xf23,70 winst f 15.480 'Capd'Anamour'zijn echter hoog:$150.000 1.400 130 E 3,9xf23,70 ! verlics f 1.305 permaand in1985;ditmaaktalleen eeninzet 164 F 2.500 3,9xf23,70 verlies f 1.649 van beperkte duurmogelijk. Een tweedefacMC nr.11- 14 maart1986 -41
321
,
MEDISCH
CONTACT
ismijbekenddatditinderdaad tordiehetaantal reddingen beperkt isdat het duidelijk datvoorDe Goeij de tropische ge- komen.Helaas jaarlijks toete latenaantal vluchtelingen in neeskunde voorkomt en dathetzelfs kangebeuren datde inde ruimste zineenver-van-zijntotbehandeling van de klacht overis.InNederland worden sinds inspectie Frankrijk, evenals inanderewesterse landen, kraambedshow een pogingin hetwerk te beperkt is. jaaren dag aan uit te zendentropenartsengaatzondereerst de partijen tebewegentotnagesteld, namelijk hetverrich- hebbengesteld De in Nederland wonendeVietnamese poli- opleidingseisen Hetteverwachten resultaat iseen tiekevluchtelingen hebbenzichverenigd in tenvan assistentschappen in de chirurgie en deroverleg. gedrag, dat hetVerenigd Aktie-Kommitee vanVietname- de gynaecologie/verloskunde en het volgen paranoide klachtenvermijdend en geldverslindend isen dat se Bootvluchtelingen in Nederland(VAK). van een tropencursus voor artsen. Nu doet zeertijdrovend nadelig isvoorde gezondheid van Haar zusterorganisatie is de Associatie van zichde laatste jarenhetfeit voorvan onver- bijzonder alshulpverlener. De slotzin is vacatures inontwikkelingslanden, on- zowelpati6nt VietnameseVluchtelingen in Nederland vulbare tochafgedrukt, en schijnt de conclusie (AVVN), diedoormaatschappelijk werk en danksaanzienlijke werkloosheid onderNe- echter blijkt uit her derlandse artsen en ondanksvooruitzendingweer te geven.Mijnsinziens hetonderhouden van de culturele tradities de niets concreets op grondwaarfinanci6n; zie ook het artikel brieffragment psychische problemen waarmeeveelVietna- beschikbare overhetgoedofslecht functiotropenartsen' vancollega Puls vanuitspraken mezentekampenhebben, wilbestrijden. Bei- 'Voorbereiding blz.573. neren vande betreffende R I A G G kunnenworde organisaties onderhouden goede banden inMC nr.18/1984, Iser wellicht sprakevan ironie? Wel, die komt met den gedaan. met de Stichting Zuid-Oost-Azi~ (ZOA),een Vanwaardiestagnatie? name voortuitde onvoldoende beschikbaar-Ik zieer alleen een gratuite bewering in,uitchristelijke organisatie voor internationale kenmerkendvoorhetgemak waarin degynaecologie/sluitend vluchtelingenzorg, diegoed op de hoogteis heidvan stageplaatsen zichlaatbevestigen. verloskunde, zoals De Goeijook welhadkun- mee een vooroordeel vande plaatselijke omstandigheden. d~iromvoorplaatsing in diehem ooitdoorhet Kwam hermisschien HetVAK wilalles inhetwerk stellen om meer nenwetenuiteenbrief de Nederlandse Vereniging voor aanmerking? levens van bootvluchtelingen teredden, door bestuur van Obstetrie en Gynaecologie istoegestuurd. De de 'Capd'Anamour''eenperiode' voorNe1986 functies Nijmegen in zoudenvoor aspirant-Deventer, maart derlandse rekening in de vaart tehouden. Omtropenartsen maximaalrealistisch een 'stepdatde vlucht vaakingrijpende psychische en ping-stone' hebbenbetekend. Als De Goeij L. F.Tiemensma fysieke gevolgen heeft voorde bootvluchtelinzichdithad gerealiseerd, had hijnietalleen gen,zoudenwijhetop hoge prijs stellen indien met de derde wereld de Nederlandse artsen onzeactie zoudenwil- een weinigsolidariteit ook eendikkedruppel lenbegeleiden. We zoudenheterg opprijs kunnentonen, maar vallen op de withete plaat van de werkstellen alsartsen inhun praktijkruimten infor- laten VAN onderNederlandse artsen. Een tele- BEHANDELING matiemateriaal willen plaatsen overonzeac- loosheid naaruitzendende instanties had hem A U T O M U T I L A T I E tie. Uw financi~le bijdrage iswelkom opgiro foontje een lijst van namen en adressen van gemoti550vande Z O A teGroningen. Naaraanleiding vaneenkorte beschouwing in veerdeartsen opgeleverd. 'Praktijkperikelen' van Medisch De Goeij- tenslottegeeft niet aan hoe sollici-de rubriek Almere,maart1986 d.d.6 december1985overde behantatiebrieven wordenbeantwoord, maarikver- Contact vanautomutilatie (MC nr.49/1985, blz. moed dat het antwoordwel een volzin zal deling Namens hetVAK, enige opmerkingen maken bevatten inde trant van: 'Wij wensenu veel 1534)zouikgaarne Rob Reuling, succes bijhetvindenvan een passende werk- namens de Werkgroepvoor NeurofysiochiBinnenhof 2, kring'. Hoe ditoverkomtbijdegenediehet rurgie: 1354KA Almere, voorde vijfenze~,entigste keerleest, interestel. 03240-12917 bijeenzwakzinnige met ernstige seert mijmeerdaninformatie overkringloop- De suggestie, eenoperatie te overpapier, hoezeer het gebruik ervanook duidt opautomutilatieproblemen legitiem. Er isdan tegeneengoedementaliteit bijeentoekomstig tro- wegen,isvolstrekt woordiggeen sprakemeer van eenfrontale penarts. leukotomie, maar van een stereotactische inSOLLICITATIEBRIEVEN greepin dethalamus of de thalamofrontale Jirapa/Ghana, maart1986 verbindingen. Deze ingreepkomt uiteraard CollegaDe Goeij,diewel nietvan getypte pasinaanmerking alsiedere andere therapeuJanPieter Hebly,arts/gynaecoloog recepten zalhouden, komt inzijn artikel (MC tische aanpakonwerkzaamis gebteken en (geentelefoonnummer) hr.50/1985, blz.1559)overalseen heerdievoorde pati6nt - en voorzijn verzorgers - een onbevreesd voortocht - hetvenster van zijn ondraaglijke toestand blijft voortbestaan. Een verwarmd studeervertrek openstoot en de dergelijke ingreep inwordt Nederland, voor schare kansloze koulijderstoeroept: zovermijbekend, zonderuitzondering voor'Vrienden, slaslechts hetstofvan uw jasen gesteld aan een multidisciplinaire werkgroep, kuisuw taal en mogelijk komt alles nog goed, OP DE HOOGTE namelijk de Landelijke WerkgroepvoorNeuvooral alsgijeenLeidse vrouwzijt'. nr.8/1986 rofysiochirurgie. Gezamenlijk met de aanvraOndertussen heeft hijwellicht een kanslaten Praktijkperikel dezewerkgroep herprobleem me hetpraktijkperikel 'Opde gerbestudeert liggen, dietevens moeitebesparend had kun- Herverbaast dat (MC nr.8/1986, blz. 244) voorplaat- in al zijnfacetten; vaak komt dan nog een nenzijn. Commentaargevendop de motivatiehoogte' nieuwe niet-chirurgische therapie alsvoorstel kwam. van de sollicitanten, toont De Goeij zichzelf singinaanmerking overleg. Indien weleenoperatie wordt begrijp ikdatineen dergelijke ru- uit dit het meest gemotiveerd om de beschikbare Uiteraard wordtdezebeslissing eerst nog geenruimte isvoor~itvoerige analyse en geadviseerd, functies te willentoekennenaan (Leidse) briek allebetrokkenen, dus uiteronderbouwing. De meestebijdragen voorgelegd aan vrouwendiegynaecoloog willen worden,al is grondige krijgen dan ook het karakter van een harte- aardook aan de oudersof eventuele andere duidelijk zij datin Nijmegenwaarschijnlijk van aard.Wanneerde familieleden diede belangen van de pati6nt ook slechts in detroostprijzen zullen vallen kreetof zijnironisch Uitsluitend wanneerer geenbezinvan het gewraakte perikel znu zijn behartigen. wegensde huidige relatieve irrelevantie van laatste uitgevoerd, de dan zou ik het restant alseen zwarenzijnwordtde operatie een B-opleiding en omdat wegens'rigoreuzeweggelaten, pati6nt isinde regel niet instaat zijn kunnenopvatten: hetistochtreurig betrokken instroombeperkingen' 'zeervelen moeten hartekreet datklachten van collegae bijde inspectie te- wilkenbaar temaken. wordenteleurgesteld'. van de werkgroepnogal zonderdateerst geprobeerd is Het isnaarinzicht Het woord 'tropenarts' komt slechts 66nmaal rechtkomen, de vraag steUen: te 'Wiebetotovereenstemming te ongenuanceerd voorin betartikel en wel in tabel2. Het is met de betrokkenen 322
MC hr.11- 14 maart1986-41
,
MEDISCH
CONTACT
duidelijk dat zijn hetjuist inkwesties schermt zwakzinnigen tegenditsoortwrede, Collegein eerste aanleg, stelt: 'dathetjuist evenzeer waarbij hetgaatoverinformatie met betrekexperimentele, volkomennietgeindiceerdezou zijngeweestappellant (patient wieover arbeidsgeschiktheid en dergelijke, beingrepen alsde oudersernietmeerzijn?', als informatie werdgevraagd) inde gelegenheid te king tot isgeenenkele onduidemen bedenkthoe zorgvuldig de beslissingstellenomtrent de hem (doorde aangeklaagde paaldniet overbodig lijkheidlaten te bestaan. aan een verzekeringsgeneeskundige) wordtgewogenen hoe nauwkeurig ze wordt internist gegevens in te zienen dezezo uitgevoerd. De meestebuitenstaanders reali- teverstrekken Meppel,maart1986 serenzichonvoldoende hoe volstrekt wanho- nodigtecorrigeren'. pigen uitzichtloos de toestand van sommige Wanneerikhetgoed begrijp, komt betcrop zenuwarts van dezeautomutilerende zwakzinnigen kan neerdat het Centraal College adviseert bijeen J.M. E. vanZandvoort, zijn en inwelkemate door eenoperatie verbe- vraagom informatie inde bovenstaande situatering van hun toestand kan optreden. Her is tie, dieveelvuldig voorkomt, alvorens de inuiteraard juist dateen grondig onderzoek en formatie te geven, patirnt de inkwestie dit te optimale behandeling noodzakelijk zijnvoor- laten lezenen zo hijwilcorrecties daaropte ZUID-AFRIKA datenige definitieve ingreep kanwordenover- laten aanbrengen. wogen.Als regelisditheteerste puntvan Zondernu direct open deuren in te trappen ZET ARTSEN VAST bespreking. doortewijzen op de specifieke soort informazijn in Zuidtiewaarbij ditsoortproblemenmeestal op- Naar ons bekendisgeworden, de jaarwisseling de volgende meWijgeven deze aanvulling om deindruk weg te treedt, de niet altijd evengelukkige woordkeu- Afrika rond gearresteerd op nemen datpsychochirurgische ingrepen alsde ze waarmeevooral in hetverleden dieinfor- diciof medischstudenten hierbesprokene in Nederland maar lukraak matiewerdverstrekt, grondvan sectie 29 van de Internal Security de daaruit voortvloeienuitgevoerd zouden worden. 29 geeft de politic de bevoegdheid de klachten bijmedischetuchtcollege's en Act (sectie zonderoffici~le aanklacht voor ondergelijke, worden mag volstaan met deop- personen Amsterdam, maart1986 bepaalde tijd voorondervraging vasttehoumerkingdat indien isvoldaan aan begrip het geencontacten 'informed consent' en de daaraan gekoppelde den;de gedetineerden mogen Dr.J.vanManen,neuroloog met de buitenwereld onderhouden): schriftelijke machtiging van de patient, de weg voorde informatieverstrekkende medicusvrij is,mitshijzichinderdaad houdt aan objec- Dr. VijaRamlahan(28 jaar), King Edward gearresteerd 24 december 1985; tieve medische informatie voorzovervan be- VIIIHospital, langin het kadervan de vraagstelling. De Dr. MaxwellSibongiseni Dhlomo,King EdVAN GEZONDHEIDSCENTRUM patirnt mag erinzo'nsituatie op vertrouwen ward VIII Hospital, gearresteerd 26 december datde medicuszichtotdieaspecten beperkt; NAAR SOLOPRAKTIJK 1985; wanneerdatvertrouwen ernietmeer ismoet geven(als de informatie-Dr. MichaelNazo, gearresteerd Een huisarts op de Zuidhollandse eilanden hijgeentoestemming 10 januari medicuseraantwijfelt of de 1986; opperdetijdens zijnafscheidsreceptie de vol- verstrekkende wel volledig heeftbegrepen waar het gende stelling: 'Een gezondheidscentrum is patient ...Nxiweni, medischstudent Universiteit van op zijnbeurt met de alseenpadvindersmes: alles erop zit en eraan, om gaat,dienthij dit Natal, gearresteerd 31 december1985; tebespreken). doch niets isechtgoed'. Uiteraard iser een patient uitspraak van het Lulamile complexvan factoren waardoorgezondheids- In de bovenaangehaalde Xate,medischstudent Universiteit Centraal MedischTuchtcollege kan men ech- van Natal, centra anders werken dansolopraktijken. E~n gearresteerd 24 december1985; vandezefactoren isde individuele zorgvande terbetmin ofmeer dringende advieslezen secretaris MedicalStubijinformatieverstrekking diteerst met Ms. Dudu Buthetezi, individuete patirnt. Hetismede daardoor best altijd Council, gearresteerd 24 mogelijk dat eenhuisarts met liefde voorzijn de patient tebespreken en desgewenst telatch dentsRepresentative Afgezien van de vraagw a t e rdan december1985; werkeengoedetoekomst heeft vlaknaast een corrigeren. inbepaalde situaties overblijft vande objecti- Mrs. Sandra gezondheidscentrum. Africa, social workerUniversteit viteit van de informatie, zou ikwillen opmer- vanNatal, Bijde discussie overhetgezondheidscentrum gearresteerd 24 december1985; vermeldin de Almere(MC hrs.41/1985, blz.1261; 1/1986,ken datditmeer isdan staat studente Orale blz.7;6/1986, blz.163)probeert ieder zichte laatste uitgavevan het zogeheten 'Groene Mrs. PhilaPortha-Ndondwe, van Durban-Westville, rechtvaardigen, alofniet metirre~le argumen- boekje' (zevende druk1982)inhethoofdstuk HygieneUniversiteit 24 december1985. bijintercollegiale informatie' on- gearresteerd ten.Doch men draait om hetessenti~le punt 'Richtlijnen vermeld datde heen,namelijk: hoestaat betmetdeindividue-der3 punt5.Daarimmersstaat Wij willen u vragenprotestbrieven testuren lezorgvoorde individuele patirnt? patient kennis moetkunnennemen,etc. en de ofaanvul- naar: informatie moetkunnencorrigeren Obdam, maart1986 len.Gezienher gegevendat depatirnt na 'informed consent' en daarbij passende gete- Mr LouisleGrange ofLaw and Order J.P. M. Trouw kendemachtiging mag wordengeachtop de Minister Building hoogtetezijn vanhetfeit d a t e rinformatie zal Civitas 0001SouthAfrica worden verstrekt, is het dan conformhet Pretoria aan de patient ofhijvan zijn 'Groene boekje' rechtgebruik zalmaken.Los van de hierbo- Kopie~nnaar: INFORMATIE yen aangegeven situatie, waarinde informa- NationalMedicaland DentalAssociation EN INZAGERECHT tieverstrekkende medicuseraantwijfelt ofde NAMDA patient hetwelgoedheeft begrepen, houdtdat PO Box 17160 4013SouthAfrica Naar aanleiding van een uitspraak van het dus in dat deactiviteit van zijnkantmoet Congella Centraal MedischTuchtcollege in Medisch komen en niet dat de informatieverstrekker in maart1986 Contact van31 januari jl. (MC nr.5/1986, blz. alle gevallen de patifint moetbenaderen. Hoe- Utrecht, 150)zou ik de aandacht willenvestigen op welerinhermerendeel vande gevallen gelukKairos, datgene wat staat vermeld onderpunt7 (over~ kignog steeds eenvertrouwensrelatie bestaat Namens de werkgroep wegingenvan hetCentraal College), waarin tussen behandelend artsen en patirnten en die Hans Hartman met betrekking tothettweedeonderdeel van op een anderewijzeook dient tebestaan tusde klacht hetCentraal College, evenals het senoordelend artsen en hun clirnten, zalhet MC nr.11- 14 maart1986-41
323
,
MEDISCH
CONTACT
E e n verhaalvan twee steden 11: G e n e e s k u n s ten e c o l o g i e Toen ik een baan inAmsterdamkreegaange- lemanddiein een anderlandtegastisen iets bossenkappenislucratiever dan bossenplanboden,had ikheelwat om overna tedenken. over dat land te weten wilkomen, zietdie ten- doorgaandus,ondankshetfeit datdoor verschillen en denkteroverna. De opvattin- de voortschrijdende Wat me het zwaarst vielwas datik me zou ontbossing de dampkring een mens worden van de aarde wordtaangetast, moeten losscheuren uitdat prachtige land- gen en gedragingen van de weersombepaalddoor ziinattitude en overtuiging, die standigheden schaprondom Stratford-on-Avon waar ik zo veranderenen er overalonverknocht aan was geraakt. Zou ik,dieinm'n weer een reflectie zijnvan de cultuur waarin vruchtbare woestijnen ontstaan. deze cultuurwordt ook weer- Ook de medische wereld vrije tijd ondermeetgraagin de bergenstruin- hij wortelt; kenthaar ecologie; doorde natuurlijke omgevingen door ook daarin draait de,me in de natuurverdiepte en op forel viste, spiegeld hetom evenwicht, verhouhetkunnen verdragen te worden overgeplant die omgevingte bestuderen kan men weer dingenen hetbehoudvan schaarse hulpbronattitu- nen. H~t dilemmawaar de geneeskunst naar het vlakste land ter wereld,waar het meer tewetenkomen overde heersende zich water te traag stroomtvoor mijn favoriete desen overtuigingen. overal terwereldvoorziet geplaatst isdoorde prooi? Toen jarengeledenmensen uitde medische Britse huisarts John Fry in alleduidelijkheid Nu ikhierben,mis ik inderdaad de heuvels (en hoek, van studenten tot professoren, mijn als volgtverwoord:'De verlangens van de kwamen bekijken, vroegikhun meest- mens gaan zijnbehoeften wat ishetfijnzo nu en dan terugte zijnin praktijk tebovenen dieop naar buiten tekijken en tezien hoe we golvendEngeland!), maar toch:wat me in dit aleerst hun beurtzijnte grootvoor de beschikbare land betmeestaantrekt ishetnatuurschoon: woonden;pas dan stondikze toemijnmanier middelen'. Geldditvoorde afzonderhjke lanvan werkenin ogenschouwtenemen.Om iets den van de westerse zoveel men.senop zo' nklein oppervlak en dan wereld,voor de Derde tebegrij- Wereldgaathetzekerop.De tijd toch zo'n rijkgeschakeerde floraen faunal van de Engelsehuisartsgeneeskunde isvoorbij dat Voor Engelandvalthierwar dit betreft een pen moet je Engelandkennen,en dat geldt natieszich chauvinistisch alleenmaar met grotelesteleren: de Nederlanders zijnbeslist voorallelanden- inmijngevalde Verenigde zichzelf kondenbemoeien; zal er nu internatide bestenterwereldin hetbeherenvan hun Staten, Australi~ en Nederland. onaal moeten worden samengewerkt, de wil natuurli]ke omgeving. Hoe ishetmogeli]k dat Maar er zijnnog andereredenenom je te wereldnog een toekornst hebben.In dezesazoveel schuwe en zeldzamecreaturen zich verdiepen in de natuurlijke historie van een menwerkingtotbehoudvan een gezondeleefhebbenaangepast en gedijen indezemet menland.Rile,een Engelsearts,schreef in 1931 omgevingkan de medische wetenschapeen sen overladen hoek van de wereld?Voor een datkennisdernatuurvooreen artseen abso- uiterst belangrijke rolspelen;nietdoor het grootdeelmoet de verklaring hiervoor tevin- lutenoodzaakis;op datzelfde aambeeld ha- volvoerenvan technische hoogstandjes als den zijnin de evenwichtige verhouding tussen merde Osieren, meer recent, mijn vroegere daar zijn de chemotherapie, harttransplande wateren vastebodem diezoveel soorten een- docentGeorge Pickering. In onze tijdisher tatie en de N M R , maar met simpele, goedkomedischeessayist LewisTho- pe en effectieve den aantrekt (sommigesoortenzijnin Enge- vooralde grote eerstelijnszorg: daar,en daar land tamelijk zeldzaam), alsookgroteaantal- mas diede artsin zi]nnatuurlijke omgeving alleen, ligt een kans om aan veelvan de belen waadvogels, waarvanik een helerijhier plaatst. De ecologie, diezichbezighoudt met hoeften en,mochthetzijn, aan een paar van voorher eerst van m'n levenheb gezien. Veel alleswat met hetevenwicht en de verhoudin- de verlangens van het mensdom tegemoette toeristen uitEngeland, dateen landvan tuin- gen tussenorganismen temaken heeft, zalin komen. Eerstelijnsgezondheidszorg isde ecowellicht belangrijkste de takvan logie liedenwordtgenoemd,zijnonderde indruk de toekomst van de geneeskunst. wetenschap zijnin een overbevan de stadsplanning hier,dievan elkeopen de biologische in haar ruimte, hoe kleinook, een planteno f bloe- volktewerelddie dreigtte stikken Robin HuU menbordermaakt.Misschien ligt herjuist aan eigenafval en dieleeft onderde doem van een de schaarste aan grond dat elke beschikbare nucleaire holocaust, veroorzaakt door om leplekwordtbenut; inEngeland, waar veelmeer vensruimte vechtendemensen die de stress onbebouwderuimteis,doetmen hetnietzo van het reeltedicht op elkaar levennietmeer Maar een werelddiewordt goed alshieren de Amerikanen, diebeschik- kunnenverdragen. Prof. F.M. Hull, MB, BS, FRCGP, is als 'visiting professor' door de noodzaaksnelgeldte verbondenaan de vakgroep Huisartsgeneeskunde ken overeen bijnaonmetelijke ruimte, behe- geobsedeerd van de renaldieruimte ronduit slecht. maken heeftmet deze nieuwigheid niets op: VrijeUniversiteit teAmsterdam.
324
MC
n r . 11 - 1 4 m a a ~
1986 - 4 1
MEDISCH CONTACT
De chirurgisch consulent inhetverpleeghuis Een samenwerkingsverband
D a t e r samenwerking moet zijntussen gische ingrepen, zoals nectrotomie, exciverpleeghuis en ziekenhuis vinden velen sie clavus, nagelextractie, punctie hyDr. J.N. Landsman van ons voor de hand liggen en isde droc~le, diagnostische cytologische conclusie van menigrapport 1.Hoe die bijmammatumoren, openenvan Door een consulentschap heelkunde punctie samenwerking er moet uitzien en of ze abscessen, repositie schouderluxatie en in hetverpleeghuis beperkt men het ook bewezennutheeft, isvoorvelen een afnemengipsverband. buitende eigenvertrouwde omgeopenvraag. Daaromhier eenverslag van ving moeten zijn van de verpleeghetchirurgisch consult bij223 pati~nten toteen minimum.Ook AANDACHTSGEBIEDEN binnende muren van hetverpleeghuishuispati~nten opzicht biedt hetzicht Het consultmateriaal 'Amstelhof' door de chirurgisch consu- ineconomisch is overtienaanlent uit het Slotervaartziekenhuis. op winst (enmindervervoer en min- dachtsgebieden verdeeld. Het percentadateen halfjaar na derziekenhuisopnamen). Dr.J. J. N. ge van de pati6nten het consult nog in leven is, is tevens Landsman, chirurg in het SloterORGANISATIE EN PATIENTENMATERIAAL 2). Het onderzoek vaartziekenhuis en consulent heel- aangegeven(tabel 'Amstelhof' is een verpleeghuis. De 1984afgesloten, zodatvan kunde in het verpleeghuis 'Amstel-werdop 1 juli vierhoofdi_ge medische staf verzorgt 338 allepatifinten de 6/12overleving (zesh o f ,beideteAmsterdam,beschrifft inwoners, 60% somatisch en 40% psymaandsoverleving kon wordenbepaald. een bi#onder samenwerkingsverchogeriatrisch. In beidegroepenis de Het aantal somatische pati~nten bedroeg van 133,met een zesmaandsoverleving verhouding tussen mannenen vrouwen band via een kortebespreking van consulten bi]223pati~nten. 66n op drie. Dezelfde verhoudingen en 76,2%;hetaantal psychogeriatrische pa.percentages vindtmen ook in de groep ti~nten bedroeg 90 en had een zeswaarvoorchirurgisch consult werd gemaandsoverleving van 61,2%.Ditissigvraagd. Behalve doorde consulent heel- Tabel slechter voorde psychogeriatri1.ROntgenonderzoeken, tebeoordelennificant kundewordtbethuisbezocht dooreen doorconsulent schepati6nten overhetconsultmateriaal heelkunde, neuroloog, een geriater en een revalidan a z e smaanden.Ditverschil in overlecervicale wervelkolom......................... 1 i ving zou tiearts. een uitdrukking kunnenzijn van thoracale wervelkolom........................ 27 Inde drieonderzoekjaren 1981, 1982 en de observatie,psychogeriatrische dat pawervelkolom .................. 79 1983 werden in 'Amstelhof' 864 pa- lumbosacrale ti6nten somatisch wat gezonder zijn dan ti~nten opgenomen, verlieten 387 bewo- schouder,bovenarm ........................... somatische pati~nten, maar bijziekte of 72 onderarm,hand ................... 70 nershethuis, terwijl 478 inwoners over- elleboog, ongeval eenslechtere prognose hebben. leden. De medische staf van 'Amstelhof'bekken,heup,bovenbeen ................... 338 1) Traumata. N=54,24,2%vanhet totaal, 6/ weesuithaargroep66n arts (C.J.Bork- knie,onderbeen,voet.......................... 222 12overleving 79,6%. huis) aanalsbegeleider vande consulent buikoverzicht ....................................... 131 Bij psychogeriatrische komen pati~nten con(J. N. Landsman). sulten beduidend meer en wel voor in een totaal ................................................... 950 verhouding van5 psychogeriatrische op 4 s De consultvisite vindt op eenvaste midmatische pati6nten (grondverhouding: 2 dag plaats, eenmaal inde tweeweken,en inde2.Verdeling consultpati~nten overaan- Bij vrouwen komt het traumaconsult, duurtgemiddeld tweeuur.De dag v66r Tabel danbij voor mannen. De dachtsgroepen van zesmaandsoverleving per zelfde relatie, meer dezevisite wordende consulent formugrootste groep wordt gevormd door pati groep, inpercentages. meteenheupfractuur (N=30). Alle traumapalieren aangeboden waaropde belangrijkti~nten vanhet eigen ziekenhuis met worden, stemedische gegevens met een vraag6/12 instemming van de behandelend chirurg, doo N = overstelling staanvermeld. Bij het consult leving 223 de consulent nabehandeld. van Pati~nten anstaat de verpleeghuisstatus terbeschikdere ziekenhuizen worden, na overleg, ook king;de pati6nten worden op deeigen doordezelfde consulent zoveel mogelijk 1.traumata..................... 79,6% _>4,2% afdeling bezocht. Her verpleeghuis behandeld. 13,4% 2.decubitus ulcus........... 40 % schikt overeenvoudige r6ntgenfacilitei3.vasc.insuff, onderste ten. Inde drie onderzoekjaren werdenbij 2) Decubitus ulcus. N=30,13,4%vande conextr ............................. 13,4% 63,4% 1.770pati6nten 2.593r6ntgenonderzoe-4. abdomen-tractus sulten, 6/12 overleving 40%. ken verricht. De consulent beoordeelt digestivus Een consult voor beoordeling enbehandeling ................... 11,2% 72 % vaneendecubitus wordt op twee6rlei indi infecties ... 9 % 80 % tijdens de visite de foto's vandieonder- 5.chirurgische gesteld: 9 % 80 % zoekenwelkeop zijn terrein liggen. Bij6. herniabuikwand.......... a.eenchronisch, slecht genezend ulcus, 7,2% 87,5% twijfel ofonbekendheid met het getoon- 7. huidtumoren............... durig zelf behandeld door de verpleegh 8. mammatumoren ......... 78,6% 6,3% de beeld vraagt de consulent beoordeling maarop zich niet levensbedreigend. Deze ul 9. urologische en advies in zijn ziekenhuis. Indrie jaren cera zijn meestal aande onderste extremitei4 % 66,7% problemen .................. kreegde consulent 950r6ntgenonderzoetengelokaliseerd (calcaneus, malleolus 10.orthopedische ken te beoordelen (tabeI Tijdens 1). de 2,2% 100 % zou dit het perifere decubitus kunnen ulcus problemen .................. visite verricht de consulent kleine chirurnoemen; MC nr.11- 14maart1986-41
325
,
MEDISCH
CONTACT
b. een snelverslechterend ulcus, progressiefdenintweetempigeopereerd. bijtestaanbijde beslisZelfstellen wij verpleeghuisarts massaalnecrotiserend, bijeen matigetot alsindicatie hetvoork6menvan de inklem- singeen pati6nt al of nietchirurgisch te slechte algemene toestand vande patient. Deming van de breukzakinhoud en hetdaarbij lateno p n e m e n in hetziekenhuis. Daarze ulcera zijngelokaliseerd op hetsacrum, passende ileusbeeld. De ervaring isdatdeze toeisopbouw van een vertrouwensrelatuberischiadicum en trochanter. Dit zou men patienten vaaklaaten onder een misleidend tie tussenmedischestarvan hetverdan hetperianale ofcentrale ulcusdecubitus beeld inherziekenhuis wordengepresenteerd. pleeghuis enconsulent de een eerste vermoetennoemen. eiste. D e chirurg krijgt d a a r m e e inzicht in 7) Huidturnoren. N= 16,7,2% vande consulde verpleeghuisproblematiek. inzicht Dit 3) Vasculaire insuffici~ntie onderste extremi- ten,6/12overleving 87,5%. van teiten. N=30, 13,4% van alleconsulten, 6/12 De huidtumoren wordenbijvoorkeur niet ver-komt tengoedeaan de behandeling inzijnziekenhuis overleving 63,4%. wijderd, tenzij erduidelijke maligniteit inher de int o e n e m e n daantal Meestal kon wel een verdeling worden ge- spelis; de patienten zelf vragen erniet om, de aangeboden geriatrische pati~nten. maakttussen arteriele insufficientie (voorna- verpleeghuissituatie scheptde mogelijkheid melijk groepFontaine III en IV)en ziektebeeltotcontrole van eventuele progressie of on- - De tweedetaakvan de consulent heeldenmet veneuze etiologie. Soms komen afwij- rust. Bij4 patienten werdde tumorop verdenkunde is de nabehandeling verrichten kingenaanbeidesystemen gelijktijdig voor. kingvan maligniteit geopereerd; inalle gevalvan een aantal, voornamelijk traumapalenbleekde tumor benigne te zijn. ti~nten in het verpleeghuis 3. 4) Abdomen-Tractus digestivus.N=25, 11,2%vande consulten, 6/12overleving 72%. 8) Mammatumoren.N= 14,6,3% vande conDeze consulten worden relatief minderbij sulten, 6/12overleving 78,6%. - De derde taak is het verrichten van psychogeriatrische patientenaangevraagd. Inprincipe wordtsteeds hetgeldende oncolo- kleinechirurgische ingrepen in het verDe galblaaspathologie en detumorinhetab- gischeprotocol voorgesteld. Na wikkenen pleeghuis. D e z e ingrepen zoudenanders domen komenhetmeest voor. Daarbij gaathet wegen komt men bijnaaltijd toteen oncolo- in herziekenhuis m o e t e nplaatsvinden. erom in hetoverleg tussen specialist en ver- gischmindere procedure. Van de 7 patienten pleeghuisarts tebeslissen ofklinische opname met malignemammatumor ondergingen er 2 De vierdetaakishet poliklinisch uitofpoliklinische diagnostiek zinheeft. Het gal- een amputatie, 3 een ablatio, 1 Tamoxifendat anblaaslijden zelf ismeestal reedsbekend,ter- medicatie, terwijl 1 patiente iedere therapie voereuvan een aantaloperaties zou geschieden. Hiervoor wijlin velegevallen conservatieve behande- afwees. De ablatio wordtpoliklinisch onder ders klinisch de operatieve belingvan de cholecystitis bijde geriatrische lokaleanesthesie uitgevoerd; aansluitendk o m e n in aanmerking patient dezelfde uitkomst biedt alsde chirurgi-wordtTamoxifengegeven. Drie jaar na de handeling van sinuspilonidalis, hernia schemethode. Voorde 4 patienten die wel het ingreep is patiente 1 inleven, tweejaarna de buikwand,hydroc~le, alsmedecircumciziekenhuis werden aangeboden was de uit- ingreep 1 patiente, terwijl 1 patiente eenhalf- sie,ablatio m a m m a e en hetverwijderen komst slecht: 2 patienten overleden in het jaarna de ingreep inlevenis2. van osteosynthesemateriaal. ziekenhuis, 1 patient kortna terugplaatsing, 1 patient werdmet blijvend succes behandeld. 9) Urologische problemen. N=9, 4% van de - Tenslotte kan de consulent heelkunde consulten, 6/12overleving 66/7%. het contact of de doorverwijzing naarde 5) Chirurgische infecties. N=20, 9% van de Hetgaat hier voornamelijk om de beoordeling o r t h o p e een d uroloog van zijn ziekenhuis consulten, 6/12overleving 80%. van een prostaathypertrofie of prostaatcarciBijnaaUe chirurgische infecties kunneninhet noom.Voor beidezakenkan slechts naarkli- verzorgen. verpleeghuis met eenvoudige middelen - inci- nischurologisch onderzoek wordendoorversieen drainage onderlokale anesthesie - wor- wezen.Patienten met recidiverende balanitis,In alle gevallen wordthetbuiten de eigen den behandeld. Een enkele keermoetpolikli-resulterend in een secundaire phimosis, on- vertrouwde omgevingzijnvan devernischde operatieve ingreep wordenverricht,dergaanpoliklinisch een circumcisie. De or- pleeghuispati~nten toteen m i n i m u m bezoals bijde geinfecteerde sinus pilonidalis. chitis en epididymitis worden conservatief be- perkt. Economisch wordt g e w o n n e n handeld. De hydroc~le wordtgeopereerd of d o o rhetvervoer van de patient en dezie6) Buikwandbreuken. N=20, 9% vande con- gepuncteerd. kenhuisopname toteen m i n i m u m te besulten, 6/12overleving 80%. van het verLiesbreuken komen bijde ouderepatienten 10) Orthopedische problemen.N=5, 2,2% perken en de faciliteiten pleeghuis maximaaltebenutten. [] van nu veelvoor;zijhebbenofwelzelf geen vande consulten, 6/12overleving 100%. hulpvoordezekwaalgezocht, ofwerdendoor Vooralbijde beoordeling van de r6ntgende huisarts ofchirurg afgewezen vooropera- opnamen komt men ernstige orthopedische tie, omdat zijdaarnaarhun meningte oud afwijkingen tegeuaanheup,knieen handworvoorwaren.De indicatie totoperatie wordtnu telgewrichten. Aan specialistische orthopediruimergesteld: bij psychogeriatrische pa- scheexpertise komen dezepatienten slechts tienten op aandringen van de verzorgers, bij bijuitzondering toe.Zeerindrukwekkend zijn somatische patienten op klachten van de pa- de afwijkingen aande wervelkolom, dieop de tient. Zo werden20 buikwandbreuken polikli-rOntgenfoto's van 117 patienten tezienzijn. nischgeopereerd. Daarbij wordtgebruik ge- Voorde chirurg ligt hier geen andere taakdan maaktvan medische en verpleegkundige faci- een verbindingstaak tussenhetverpleeghuis liteiten van hetverpleeghuis en depoliklini-en de othopeed inherziekenhuis. scheoperatiefaciliteiten van hetziekenhuis. Altijd wordtonderlokale anesthesie geopeLiteratuur reerdmet waakinfuus, controle polsen tensie DISCUSSIE 1. Relatie Ziekenhuis Verpleeghuis. RapportNationale en tevens controle doorverbaal contact met Uithetvoorgaande zou men kunnenop- Ziekenhuisraad/KNMG, 1977. de patient. Zo nodigwordt, vooral bij psychom a k e n dat het consulentschap heelkunde 2. Landsman JN. Mammatumoren. In:Schouten J,Leering geriatrischc patienten, Diazepamintraveneus Geriatrie. Utrecht: Bohn, Scheleen vijftal taken C, Bender J (red). Leerboek toegediend; kleine giften van5 mg zijn meestal in het verpleeghuis tema& Holkema, 1985, 119-120. voldoende. Eenmaal tradwondinfectie op. heeft: 3. LandsmanJN,Pinckaers JJ,SiamNE, Hattinga VerschuEenmaalkon de diagnose niet wordenovergere JCM.De klinische opvangvan meso-patiEnten. Ned nomen.De 5 dubbelzijdige liesbreuken wer- - De eerste en belangrijkste taakisde Tijdschr Geneeskd 1975; 119: 354-5. -
326
MC nr.11- 14 maart1986-41
MEDISCH CONqACT
O v e r h e i den terminale zorg Beschouwingen over een overheidsbeVoorlichting aan huisartsen en wijkverleidmet betrekking totterminale zorg pleegkundigen met betrekking totonder F. J. Biesenbeek kunnenzeerkortwordengehouden. Immeet de pijnbestrijding, neemt hierbij mers,erzijn enigerapporten en notities eengrote plaats in. Over 'Overheidsbeleid en terminale met betrekking totterminale zorg verIn Canadaismen in diverse ziekenhuiheeft hethoofdvan de afdelingzen,zoals schenen, waaronder met name kan wor- zorg' inbet Royal Victoria Hospital van de Geneeskun- teMontreal, den vermeldhetadvies van de Zieken- Verpleeghuizen overgegaan totheroprichvan de Volksge- tenvan specifieke fondsraad vanmaart1985,maareenspe- digeHoofdinspectie 'hospice careteams'. F. J. Biesenbeek, enkele Deze teamszijnmultidisciplinair cifiek overheidsbeleid, in concreto toe- zondheid, samengespitst op terminale zorgverlening, iser overwegingen en bestaan ondermeer uitartop schrift gesteld ten gesteld, op ditmomentniet. pastoresen behoevevan de Stichting Voorbij de sen, verpleegkundigen, Het behoort mede totde taakvan de werkenden. Zowelin de Laatste Stad en het Integraal Kan- maatschappelijk Geneeskundige Inspectie, te adviseren kercentrum Canadese als in de Engelse ontwikkelinte Rotterdam.Daarbij over alleaspecten van onze gezondzorg heefthijondermeer mogelijke uit- gen valtop datnaastde terminale heidszorgsamenleving en dus ook over aan de patiEnten zelf, en dan inhetbijgangspunten dieer zifns inziens toe de contouren waar[angs een beleid met zonderde pijnbestrijding, ook de steun zouden leiden dat de druk op de in- aan de familie betrekking totterminale zorgverlening een uiterst belangrijke gezondheidszorg zalafne- doelstelling vorm moet krijgen. Ikwilhier eenpoging tramurale is. doenom u een inspectievisie op ditthe- men tengunstevan een goede op- Nu teruggekeerd naarons land:richten Op deze wijde blikop de ziekenhuizen, ma voorteleggen. Het isoverigens niet vang in de thuissituatie. dan kan onwaarschijnlijk dat,alser in de nabije bladzijden dat de opvatting de kernvan zijnbetoog. worden geconstateerd toekomsteen overheidsbeleid met bedathet tot de taakvanelkeziekenhuisaftrekking totterminale zorgwordtuitgedeling behoort adequate terminale zorg zet,de visie van de Geneeskundige In- gerinleven algemeenisaanvaard. Tal gehouden en alsgevolg hier- te verlenen, spectie hieraan een essenti61e bijdrage van ook langer hebbenin hetbijzongeconfronteerd hun met van ziekenhuizen zalleveren. besteed aan terminale zorgnaderendlevenseinde. Discussies over deraandacht Ishetwelnodigdatde overheid zichmet zonderook maar inhetminst euthanasie - veelal ingebed inhetkader verlening; zoiets delicaats en persoonlijks alstermi- van een verhoging te pretenderen, wilik bier van de kwaliteit van volledigheid halezorgbezighoudt? Een decadegele- de stervensbegeleiding - zijnthansaan memorerenher Antonievan Leeuwenden waren velen nog van oordeel dat de orde van hoekZiekenhuis, de DaniEl denHoedklide dag. deze vraagnegatief diendete worden AI met alkan wordengeconstateerd te dat niek en het AntoniusZiekenhuis beantwoord. Er werd op gewezendat de dood veelminderin het verleden Nieuwegein. In dit laatste ziekenhuis sterven zo oud was als de wereld, d a t e r wordt weggestopt, op hetogenblik alsonderhetgeenook vaak functioneert altijd al een taakin ditopzicht werd deelvande afdeling Interne Geneeskunblijkt uitteksten vanrouwadvertenties. vervuld, niet alleen door professionele de een aparte afdeling van zo'n24 bedwerkersin degezondheidszorg, maar den,waarmen zichzeer in bijzonder bet RECENTE ONTWIKKELINGEN ook dooranderen: familieleden, buren, met terminale zorgverlening bezighoudt. vrijwilligers. De vraagof er specifiekeHet behoeft thans betoog met de eerste lijn, vooral geen meerdat De contacten deskundigheid nodigwas en of er op dit de vraag ofeen van paeroverheidsbeleid met met het oog op terugplaatsing terrein eenspeciaal beleid moest worden betrekking ti6nten, zijnbijzonder intensief, terwijl totterminale zorgverlening gevoerd, kwam in her verleden niet of zijn voor dag-en moetkomen,inpositieve zinkanworden er ook mogelijkheden nauwelijks aande orde. beantwoord. Hoe zulkeen beleid eruit nachtverpleging. De periode vanaf1975zou ikechter wil- moetzienisdan de volgende In de verpteeghuizen kristalliseren de vraag. len markerenalseen 'omslagperiode', zichnog nadrukkelijker In ditverbandis het eveneens zinvol ontwikkelingen een periode waarineen onttaboei'sering Mogelijkheden die mij inhetbijzonkenniste nemen van datgene wat zich uit. van hetstervensproces inonzesamenle- afspeelthet zijn: inmet onsvergelijkbare bui- deraanspreken vinggingplaatsvinden. Allereerst isonze tenland. Richten wijde blik op Engeland, samenleving inhetrelatief kortetijdsbe-dan zienwijdatdaarenigeverpleeghui- H e t ontwikkelen van een 'achterstekvan enigedecaden, insociaal-cultunaar de eerstelijn toe; zen totontwikkeling zijngekomen die wachtfunctie' reelopzichtingrijpend veranderd; de houdenofpavrijwel uitsluitend gericht zijn op hetver- somseenbed beschikbaar steun diehetgezin, c.q. de familie, vroe- zorgen en tijdelijk opnementerontlasting begeleiden vanmenseninhun tiEnten ger kon biedenalseen gezinslid in de laatste levensfase; iknoem alsvoorbeeld vanhetthuisfront. stervensfase kwam teverkeren, isthans het St.Luke'sNursingHome in ShefIn navolging van de gang van zaken 6f in veelmindere mate6finhergeheel field Nursing Hoen hetSt.Christopher's Hospicein rondhetSt.Christopher's niet meeraanwezig. Daarkomtbijdatde van 'knowLonden.Vermeldenswaard isoverigensme in Londen,hetbrengen medischewetenschap in technische zin datde gemiddelde lijn, waarbij de voorligduur in St.Chris- how'naarde eerste een hogevlucht heeft genomen:mensen topher's aanhuisarts en wijkverpleegkunslechts 11 dagenbedraagt, ter- lichting met een fatale aandoening, dievroeger wijlvanuit een poliklinische setting een dige,ondermeer op hetgebied van de snelkwamen te overlijden, wordennu centraal staat. huisteam functioneert in een straal van pijnbestrijding, dankzij geavanceerdere technieken lan- ongeveer - Zowel in nieuwte bouwen alsin te 10 kilometer rondde instelling. -
MC nr.11- 14maa~1986- 41
327
MEDISCH CONTACT
rol renoveren verpleeghuizen moet inbouw- - Geen specifieke instellingen, zoals be- Home inLonden)de ondersteunende tegenover de eerstelijnsgezondheidszor kundige zinm66r aandacht worden gege- sluithuizen of speciale verpleeghuizen ven aan de privacy-aspecten: een eigen veerterminale wordengeaccentueerd. zorg,en geen specifiekeextra kamer,waarincontacten met gezin en deskundigen, Tenslotte ishetmijnervaring datop dit zoals'thanatologen', maar familie optimaal kunnen zijn, iseigenlijkher bevorderen alleen maar tot van deskundigheden op moment overheidsbeleid een absolute voorwaarde vooreengoede ditterrein standkomt opbasis van adviezen dieniet bijde bestaande professionele terminale zorgverlening. zijn, diemet andere woorhulpverleners en in de momenteelgang- 'teclaimend' den niettotvergaande financi61e consebareechelons veerde gezondheidszorg. Wat hetextramurale veldbetreft heeft de quenties leiden. Ik meendatditmet beNationale Kruisvereniging enkelejaren toteen verantwoorde terminale Een leidmotief zalzijn daternaar meet trekking geleden een analyse gegeven van de ta- wordengestreefd ook zeer goedmogelijk is: zoveel mogelijk met de zorgverlening genoemde uitken en de knelpunten, diehetkruiswerk wens van de stervende rekening tehou- alser vanuitde zojuist ervaart bijde terminale zorgverlening. overheidsbeleid tot stand den, hetgeener in de praktijk toe zal gangspunten Gemiddeld heeft een wijkverpleegkundigeleiden dat het sterven waarmogelijk inde komt,zalde drukop deintramurale zondheidszorg afnementen gunstevan ge 66n totvierterminale pati6nten per vertrouwde thuissituatie plaatsvindt. De [] jaarinzorg;ditmoge niet zoveel lijken, kerndisciplines in de eerste lijn: de huis- eengoedeopvanginde thuissituatie. maar herbegeleiden van dezepatifintenartsen de wijkverpleegkundige, zijntot 6n hun familie vraagtveeltijd. De 24- op zekerehoogtereedsingespeeld op uursbereikbaarheid van en begeleidingdeze ontwikkeling. Van opleidingsprodoor de wijkverpleegkundige is inmid- gramma'sen bijscholingscursussen zal delsop veleplaatsen inonslandeenfeit. stervensbegeleiding een vastonderdeel Ook de huisartsen hebbende laatste ja- dienen te zijn. De 24-uurs bereikbaarheid ren veer het onderwerp'stervensbegeen beschikbaarheid van de wijkverpleegleiding' veelaandacht getoond: nietal- kundigezallandelijk gerealiseerd moeTabel1. Aantallen personen overleden ziekenhuizen, 1930-1970. leenwordt ditonderwerpexpliciet be- ten worden. handeldin het'basistakenpakket', maar totaal ziekenhuizen (excl. ook in huisartsenopleidingen, nascho- - De rol van het verpleeghuis bijhet aantal psychiatrische overledenen ziekenhuizen} % lingsprogramma's en in de huisartseninverlenen van terminale zorg zal in de jaar brengin basiscurricula komt dezemate- toekomstbelangrijker worden:nietal- 1930 72.000 16.580 23,0 rieaan de orde. leenlijkt tendens de datmensen in het 1940........... 88.000 21.309 24,2 75.929 19.272 25,4 Totslot: hetblijkt dat,inweerwil vanhet verpleeghuis overlijden in plaats van in 1950........... 1960........... 87.825 32.053 36,5 streven van de overheid zoveelmogelijk hetziekenhuis toete nemen,maar ook 1970........... 106.619 47.158 43,0 zorg te verlenenbuiten gezondheidszal(innavolging van de gang van zaken Bron: Ministerie vanVolksgezondheid en Milieuhygi~ne. zorginstellingen en het accentte leggen rend het St. Christopher's Nursing op de mogelijkheden van de eerste lijn, heraantal mensen datoverlijdt inziekenTabel2. Aantallen personen overleden in intramurale instellingen vangezondheidszorg, 1980huizenen verpleeghuizen, nog vanjaar 1984. totjaartoeneemt: ziede tabellen. -
-
.
UITGANGSPUNTEN OVERHEIDSBELEID
Resumerenddenkikdateen advies vanuitde Geneeskundige Inspectie met betrekking totoverheidsbeleid op hetterreinvan de terminale zorgverlening zich zalgaan uitkristalliseren vanuitde volgendeuitgangspunten:
aar
totaa[ aantal overledenen
ziekenhuizen
1980 .......... 114.279 46.865 1981 115.515 47.196 1982 .......... 117.264 48.080 1983 .......... 117.761 47.169 1984". ........ 119.812 49.170
* Voorlopige cijfers.
%
psychiatdsche ziekenhuizen
41,0 40,9 41,0 40,1 41,0
1.426 1.392 1.552 1.483 1.387
%
1,2 1,2 1,3 1,3 1,2
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
zwakzinnigeninrichtingen 284 271 295 267 279
%
0,3 0,2 0,3 0,2 0,2
verpleeghuizen
16.791 16.920 17.304 17.485 17.743
%
totaal
' %
14,7 65.366 57,2 14,6 65.779 56,9 14,8 67.23157,4 14,8 66.404 56,4 14,8 68.579 57,2
Bron: CBS
Mis-handeling
Op een groeplaagfunctionerende pupillen in een zwakzinnigeninrichting vertoonde een derpati~ntjes een ernstige vorm van rumineren. De behandeling van dit lastige ziektebeeld was als volgt: neusdichtknijpen en herhoofd,zonderdathetkinderop verdacht was,met een ruk90~ in de nekgooien. Ditgebeurde jarenachter elkaar zo'n tientot twintig keer na iederemaaltijd, waarop het pati~ntje steeds huilerig en afwerendreageerde. Het was intussen zo'ningesleten gewoontegeworden,doorhet personeel achteloos, als in een reflex uitgevoerd, zondertekijken, gezellig doorkwebbelendmet anderaanwezigpersoneel. Waren de oudersop bezoek,dan bleef de 'behandeling' achterwege. Korte door pati~nten geschreven signalementen.Begin Nieuwe pe'80 werd de voeding verdikt met nutriton. De mis-handeling was vanafdat rikelen worden gaarne ingewacht doorde redactie van Medisch Contact. moment niet meernodig. 328
MC nr.11- 14maart1986- 41
MEDISCH CONTACT
Chronischepijnklachten en transcutane elektro-neurostimulatie De consumentondervraagd Langdurigepijnklachten vormen een
cruxmedicorum, niet alleen voorde (pa-
riode wordtbeslist overeen aanvraag bij de verzekering. Gerechtvaardigde vragenhierbij zijn: Waar leidt dezehandelwijze toe?Bijhoeveelpatienten wordt transcutane elektro-neurostimulatie geprobeerd en tenslotte verstrekt? Wat is het lange-termijneffect? Om eniginzicht teverkrijgen in dezeprobleemstellingen een werd inventariserend onderzoek uitgevoerd onderpatiEnten van de hierboven genoemde WerkgroepPijnbestrijding.
Dr. M. J.Rutgers ra)medische beroepsgroep, doch evenzeer, zo niethetmeest,voorde betrokken pati6nt. Deze voelt zichziek, terwijl In het totaal van mogelijke behanvaakbijlichamelijk onderzoek geenver- delstrategie~n bij langdurige pijnklaring wordtgevondenvoorzijn klach-klachten isvaak door de bomen het ten,ofhijkrijgt tehorendatde gevonden bosniet meertezien; onderzoek naar afwijking de ernst van zijnklachten niet de resultaten van behandeling is verklaart. Een onbevredigende situatie, schaars. Dr. M. J. Rutgers, neurodie enerzijds kan leidentot 'medical van de Werkshopping', anderzijds onder meer tot loog en coordinator van hetAcadeproblemen in de psychosociale sfeer, al- groepPijnbestrijding waar erkenning en legitimatie van het misch Ziekenhuis Dijkzigt RotterONDERZOEK ziek-zijn vangrootbelang is. Het blijft de dam, doetverslag van eenonderzoek vraaghoe dezeproblematiek moet wor- naar de effecten van de behandelingIn 1982 en 1983 werd bij575 pati~nten: den aangepakt 1 2 doormiddelvan transcutane elektro-308 vrouwen (54%) en267 mannen vari~rend van 16 tot89 neurostimulatie(TENS). De aanvan- (46%),inleeftijd Inhettotaal van mogelijke behandelstrajaar,een TENS-proefbehandeling gekelijke jubelstemming rondhet'pijntegieOn isvaak door de bomen hetbos start. De pijnklachten waren minstens kastje' lijkt voorbarigte zijngenietmeer te zien.Onderzoeknaarde een jaaraanwezig, met uitzondering van weest. resultaten van behandeling is schaars. diebij24 pati~nten met herpes zoster. Bijde introductie van weer een nieuwe De proefbehandeling sorteerde bijmaar lootaan de stam isjubelomtrentposiliefst 388pati~nten (67%)geeneffect (tawerkelijkheid isde situatie vele bel1);de diagnose tieveeffecten schering en inslag, echter ding. In leekhierbij geenrolte maleningewikkelder dan hiergeschetst.spelen na verloop van tijd blijkt dataanvanbet 9.Na enkele behandelingen bleven Hoe hetook zij, transcutane elektro-neukelijk enthousiasme isweggeObt.In de 9 pati~nten pijnvrij. Een TENS-apparaat behoort totherpakketvan werd derhalvedoor de verzekering beginfase van een nieuwebehandeling rostimulatie iedere'pijnbestrijder'. Bij vele slechts ontstaat ook de discussie omtrent de ver- vrijwel verstrekt aan 178 (31%) papati~nten, dochook bijbehandelaars, le- ti~nten: goedingervandoorde ziektekostenver91 vrouwen(51%)en 87 mannen ven nog steeds hooggespannen verwach- (49%).Onder deze groep- TENS-gezekeraar. Het isniet altijd duidelijk even De gepubliceerde resultaten zijn bruiksduur waaropeenbesluit totvergoeding overte tingen. minimaal6 maanden- werd wisselend 79. gaan isgebaseerd. Evaluatie van de ef- echter zeer eenenqu~te verricht. Hierin kwam onder fecten van dezebeslissing lijkt nog minmeer hetdoorde patient ervaren resulIn 1981 werd de TENS-behandeling op- taat vande behandeling aande orde. Ook dertegeschieden. In 1967 werd door Wall en Sweet op- genomeninde verstrekkingen volgens de werd gevraagdnaar het activiteitenpanieuwde behandeling van patiOnten met Ziekenfondswet. Vele particuliere ziek- troon en de verderemedischeconpijnklachten doormiddelvan elektrischetekostenverzekeraars volgden.Voor- sumptie. stroomgeintroduceerd 3.Voor het eerstdiendiendeeen summierekosten-batenDe respons op de enquOtebedroeg 88%; leekernu eenwetenschappelijke ratio te analysete worden voorgelegd. Dat de 124 personen(79%) zeidenbaatbijde bestaan, gebaseerd op de poort-theorie te hebben, van wie er kostenvan andere verstrekkingen door behandeling omtrentafferente inputin bet myelum de invoering 48 het resultaat alsvoldoende van transcutane elektro-slechts van Melzacken Wall4. Ondanks vele neurostimulatie bestempelden (tabel van 2);hetbegintozouden kunnen worden vraagtekens ronddezetheorie 5 isde zo- gedrukt isnog onvoldoende bewezen1~ taaldus 57 (48+9)of 10%. Een afname geheten transcutane elektro-neurostimupijnverminderende effect in de In de praktijk van de WerkgroepPijnbe- van het latie (TENS) zeerpopulair gebleken 6. strijding wordtaangegeven door van het AcademisZiekenhuis loopvan de tijd Het werktimmers!De achterliggende ge- Rotterdam-Dijkzigt (49%).Een toegenomen acbetekent transcuta-77 personen dachteis,dathetopwekkenvan impul- ne elektro-neurostimulatie vooren naverstrekking voor de pa- tiviteitenpatroon sen in gemyeliniseerde zenuwvezels vantient werd door ongeveer de helft van de resenkele poliklinische behandelingen. herA-bOta-type kan voork6mendatim- Tijdens 3). Gedezebehandelingen wordtuitge- pondentenbeschreven(tabel leeftijd, duurvan hetbestaan van pulsenin vezels van hetA-deltaen Cprobeerd ofde patiOnt ervoor inaanmer- slacht, en behandelduur waren op typein de achterhoorn van hetmyelum kingkomt na instructie gedurende veer- de klachten leiden totsignalen inascenderende baan- tiendagenthuiszelfmet een TENS-ap- de uitkomsten nietvan invloed. Tussen systemen. De genoemdesignalen spelen paraat het medicamentengebruik, de fysiotheteproberen of hetpijnvermindeeenbelangrijke rolbijde pijngewaarwor-rendeeffect en hetresultaat van aanhoudt. Na dezeproefpe- rapieverstrekkingen MCnr. 11- 14maa~ 1986-41
329
MEDISCH CONTACT
transcutane elektro-neurostimulatie kon geenduidelijk verband wordengevonden Tabel 1.Resultaat proefbehandeling (N=575). Tabel6.Anderebehandelvormen volgens de (tabellen 4 en 5).Anderebehandelvorrespondenten (N=24). baatTENS men werdenslechts door 15% van de baatT E N S neen ja 6). respondenten gemeld(tabel BESCHOUWING
N %
388 67
187 33
ebruik
neen
angewijzigd* afname* toename*
4 1 2
ja
5 5 3
Transcutane elektro-neurostimulatie wordt vaak geprobeerd, doch hetisgeLotaal 7 13 bleken datslechts bijeenzeerklein aan- Tabel2. Behandelingsresultaat volgens de talpati6nten voldoende pijnverminderespondenten (N=156) *. * Van 4 patifinten isditgegevenonbekend. ring wordtbereikt. Naarmate TENS lanbaatT E N S ger wordtgebruikt neemt het gunstige neen ja waarvan effect ervanaf. voldoende Ten aanzien van hetdoorde respondenN 32 124 48 ling,dat overigens grotendeels wordt tenvan ons onderzoek gemeldeeindre% 21 79 31 verricht door paramedisch personeel, sultaat dient ook nog tewordenoverwoeenforse belasting voorde polikliniek en isditgegevenonbekend. gendateenpositieve beantwoording van * Van 1 patient derhalve kostbaar. de vragenkan zijningegeven door de De verstrekking vaneenTENS-apparaat omstandigheid datherTENS-apparaat doorde verzekering lijkt niet teleiden tot meestal bruikleen in verstrekt - aan de 3.Activiteitenpatroondevolgens een vermindering van anderemedische verzekering dient te worden geretour- Tabel respondenten (N=146) *. consumptie. Controle vandezegegevens neerdwanneer ergeengebruik meervan baatTENS was echter niet mogelijk. Uiteerder onwordt gemaakt. Een desbetreffend rondderzoekbleekdat een mogelijk door schrijven van hetziekenfonds leidt stee- activiteit neen ja transcutane elektro-neurostimulatie tot vasttot het terugbrengen van de nodige ongewijzigd 26 45 standgekomendaling in aantal het verapparaten (Van den Berg, Stichting afname 0 1 strektefysiotherapiemachtigingen zou Ziekenfonds Rotterdam,persoonlijketoename..................... 2 72 kunnenopwegentegende jaarlijkse kosmededeling). Het uiteindelijke resultaat tenvan TENS-apparatuur 1~ Nader onzou derhalve wel nogeensgeringer kun- totaal 28 118 derzoek naarhetkostenaspect ontbreekt nenzijn. * Van 11 patiEnten isditgegevenonbekend. op ditmoment.Voor eencompleet overDe inventarisatie, waarbijuitsluitend zicht dient eveneens tewordenoverwoaandacht werd besteed aan herdoorde genofdoorde TENSLbehandeling verdepati6nt ervaren effect van de behandere 'medical shopping' zou kunnen worling, laat verder zien dat heractiviteitenTabel4. Medicamentengebruik volgens de den voorkomen. En wat te denkenvan patroon ingunstige zinkanwordenbe~n- respondenten (N=86)*. heteffect op hetziekteverzuim? Een invloed.Afname van anderemedische baatT E N S gewikkelde rekensom derhalve. consumptie komt minderduidelijk naar medicatie neen ja Ontbroken heeft hetindezediscussie tot voren. Voor een heterogene groeppati~ntenongewijzigd** nu toeaan de positieve effecten op de 15 22 0 26 met langdurige pijnklachten lijkt een minder** .... patifint zelf, zoals hettoegenomen activimeer** 4 11 teitenpatroon en de mogelijk verbeterde TENS-behandeling dusweinig attractief. Nietuitgesloten isdateen mindergesekwaliteit van leven. Dit soortzakenis 19 59 lecteerde groeppati~nten - hetgaathier totaal moeilijk een in financieel plaatje tevatimmersom pati6nten vaneenpolikliniek ten; inde totale evaluatie vande transcu* 71 patiEnten gebruiken geenmedicatie. van eenacademisch ziekenhuis - toteen ** Van 8 pati~nten tane elektro-neurostimulatie spelenze isditgegevenonbekend. echter weldegelijk eenrol. Ook het negapositiever resultaat leidt. Een verbetering lijkt niet totstand tekomendooreen tieve effect bijhetmislukken van de bebeperking aantebrengen inde te behanhandeling en de mogelijk voortschrijdenvolgens delen aandoeningen 9.Indiverse publika- Tabel5. Fysiotherapieverstrekkingen de somatische fixatie zijn van belang bij derespondenten (N=35). tiesworden hieromtrent tegenstrijdige de afweging vande plaats van een behanmeningen verkondigd 7 8. delwijze. baatT E N S Inhoeverre weleenbijdrage mag worden fysiotherapie neen ja verwacht van een verscheidenheid van CONCLUSIE 2 15 behandelstrategie6n, waarbij ondermeer ongewijzigd* O 9 minder* Alles overziend moet op ditmoment de elektrodeplaatsing, stimulusvormen meer* 1 2 conclusie luiden dattrancutane elektro-frequentie dergelijke en kunnenworden neurostimulatie, een vrij 'simpele' begevarieerd, blijft vooralsnog een open totaal 3 26 handelwijze waarvanhet'kostenplaatje' vraag. Ditlaatste zouop zijn minst leiden vooralsnog onduidelijk is,slechts voor toteentoenamevande per pati6nt beno- * Van 6 patiEnten isditgegevenonbekend. eenzeerkleine groeppati6nten langmet digdetijd in de proefbehandelingsfase. durige pijnklachten vanvoldoende nutis. Nu al is datdeelvan de TENS-behande330
MC nr.11- 14maart1986-41
MEDISCH CONTACT
. . . . . .
9. Rutgers MJ. Transcutane elektro-neurostimulati Om een verantwoorde evaluatie tekun- Literaluur ori~nterende inventarisatie onderpatifinten met langdurige nen verrichten dient onderzoek naareen 1. Engelbart JH.KraalJW, Rutgers M3. Pijn, pijnbehande- pijnklachten. Ned T Fysiotherapie 95:250-3. I985; eendiseussie. aanzet Medisch betereindicatiestelling, gekoppeldaan ling en pijnbestrijding: tot 10~ Rutgers MJ, Berg vanden. B Heteffect vantranscutane Contact 1984;1421-2. 39: een behandelstrategie, naastonderzoek elektro-neurostimulatie: minder klachten, minder 2. HeuvelJH vanden,Kuijpers JG.Revalidatiegeneeskunde consumptie?Soe T Gezondheidsz 1985; 586-8. 63: naarhetkostenaspect, ingangteworden en chronische pijnpati~nt, Medisch Contact 614-6.1985; 40: gezet. 3. Wall PD, Sweet WH. Temporary aboliton ofpain in man. De aanvankelijke jubelstemming rond Science 1967; 108-9. 155: het 'pijnkastje' was zeker voorbarig. 4. MelzackR, Wall PD. Pain mechanisms:theory a new 150: Misschiengeldtditeveneensvoor de Science 1965;971-9. opnemingin de verstrekkingen volgens 5. WallPD. Futuretrends in pain research. Phil Trans R Soc LondB 1985; 308: 393-401. de Ziekenfondswet. 6. SweetWH, WepsicJG. Treatmentof chronic pain by stimulation offibers ofprimary afferent neurons. Am Trans Neurot Assoc I968; 93: t03-7,
Ditonderzoek, waarbij Dr. A. Hofman 7. MeyersonBA. Elcctrostimulation procedures: effects, adviseerde, kon worden uitgevoerd presumed rationale and possible In: mechanisms. BonicaJJet inpain research andtherapy, New York: dankzij her ter beschikking stetlen van al(eds). Advances 495-534. 5: fondsen uit de nalatenschap Mw. van de RavenPress, 1983, 8. WoolfCJ. Transcutaneous implanted nerve stimulatiweduweDr. WilkoEmmens,geboren O. on.In:WallPD, Melzack and R (eds). Textbook ofpain. Edinburgh: Churchill Livingstone, 679-90. 1984, V. R. Spatkowa.
Het humane parvovirus liform exantheem. Uitgesproken duideIn 1975 werdinhetbloedvangezonlijk ishetbeeldechter meestal niet. Verde bloeddonoren tijdens een routineMw. Drs.A. M. W. Niele warring met andere(exantheem')-ziekten screening op H B s A g een kleinvirus Dr. H. T. Weiland komtvaakvoor, met name bijde sporadiontdekfl. Aan dezeontdekking werd schegevallen dieininterepidemische pein eerste instantie niet reel aandacht riodesvoorkomen.Epidemie6ntreden besteed. Men kon met ditvirusook eensinde vijf jaaro p e n kunaplastische crisis bijsikkelcelziekte, bij gemiddeld geen duidelijk ziektebeeld associg- hereditaire sferocytose nen zichdan tot kleine bevolkingsgroeen waarschijnlijk ren,afgezien van enkele sporadischealleanderevormen van chronische (scholen) 5. he- pen beperken gevallen van koortsen leukopenie 2. molytische anemie 5.Het humane parvo- Het eenmaaldoorgemaakt hebbenvan In 1981 bleekhetvirusechter aan te virus infecteert erythroi'de progenitorcelde ziekte geeft waarschijnlijk levenslang tonentezijnin hetbloedvan kinde- lenin hetbeenmergen legtde erythro- immuniteit. Bijonderzoek ondergezonstil. Bij de bloeddonoren bleek-<60% IgG-antirenmet sikkelcelziekte dieeen aplas- po~esegemiddeldzeven dagen stoffen tegen het humane parvovirus te hematologisch gezonde mensen met een tische crisis doormaakten. Sindsdien bezitten 7. erythrocytenoverleving van circa 120 dais er met name in Engelanden de ditasymptomatisch, doch Recentzijninde literatuur aanwijzingen Verenigde Staten onderzoek naardit gen verloopt bijmensenmet een chronische hemolyti- verschenen dattransplacentaire infectie virusop gang gekomen,met de volscheanemieen de daarbij behorende ver- van het ongeboren kinddoorhethumane genderesultaten: mogelijkis en zou kunnen kortelevensduur van de erythrocytenparvovirus leiden totabortus ofIUVD 8-1~Inde diegeeftheteen sterke hemoglobinedaling aplastische crisis 6. renwereld komen intra-uteriene infecties 1. Ditvirus kan op basis vanzijnfysisch- en hetbeeld van een doorparvovirussen zeer algemeen voor; chemischeeigenschappen worden beisde veroor- ze leiden daartotabortus, vruchtdood en schouwdalshet(eerst bekende) autono- 3. Het humane parvovirus bijhe- congenitale afwijkingen 4. me humane parvovirus 3. Parvovirussenzakervan erythemainfectiosum gezondemensen.In haar zijninde dierenwereld allanger bekend; matologisch vorm isditeen ziekte van de De laatste tijdisook in Nederlandde ze veroorzaken daar een groteverschei- klassieke voorhethumane parvovi(circa 4-10 jaar), geken- belangstelling denheid aanziektebeelden. Animalepar- kinderleeftijd vovirussen zijninprincipe soortspecifiek merktdoor lichte koortsmet vuurrode rusgewekt. hetViroloen komen onderanderevoorbijkatten, wangen ('slapped cheeks'), gevolgd door Vanafherjaar1986zalvanuit van devakgroep honden, varkens,rattenen muizen. een,meestrubelliform, exantheem op de gischLaboratorium Microbiologie vande RijksuniMenselijke besmetting dooranimale par- strekzijde vande ledematen en debillen. Medische Leideneen prospectief ondervovirussen isnooit aangetoond 4. Bijvolwassenen, dan en vooral bijvrou- versiteit wen,zienwijeen beeldvan koorts, ma- zoekwordengehoudenonderde Nederbevolking naarhetv66rkomenen 2. Het humane parvovirus (HPV) isde, laise, gevolgddoor myalgie,voorbij- landse en somsrubel- de consequenties van een infeetie met waarschijnlijk enige,veroorzaker van gaandearthralgie/arthritis MC nr.11- 14maart1986- 41
331
,
MEDISCH
CONTACT
h e t h u m a n e p a r v o v i r uin s de z w a n g e r s c h a p .I n ditk a d e rd o e n wij de hierbij e nN e g a a n d eoproepa a n alleh u i s a r t sin
OPROEP aan alle huisartsen inNederland
derland.
Aan alle huisartsen inNederland vragen wij:
[]
Mw. Drs. A.M. W.Niele, arts, is als wetenschappelijk mede1. Serum aftenemen van allezwangeren die zich presenteren met een beeldpassend bijeen werker verbonden aandevakgroep Medische Microbiologie. HPV-infectie en ditserumop testuren naarhetStreeklaboratorium van Virologie inde eigen Afdeling Virologie. vandeRijksuniversiteit Leiden. Dr.H.T.Weiland, arts-viroloog, ischef delaboratoire ophet regio, met vermelding van alle gegevens betreffende: Centraal Klinisch Virologisch Laboratorium vanhetAcade- a. begindatum en aard van de klachten; misch Ziekenhuis Leiden. b. eventuele van HPV-infectie verdachte personen inde directe omgeving. In hergevalvan serologisch bewezenHPV-infectie inde zwangerschap dieverder ongestoord verloopt zalnadercontact wordenopgenomenviahetregionale laboratorium. Literatuur
2. Navelstrengbloed c.q.serumintesturen bijaUe gevallen van abortus dan wel intra-uteriene 1.Cossart YE etal. Parvoviruslike particles human insera. vruchtdood binnenzesweken na eenmogelijke HPV-infectie. Lancet 1975; i 72-73. : 2.Shneerson JM etal. Febrile illness duetoaparvovirus. Br Naaronzeschatting zullen zichinNederland jaarlijks hooguit 300 gevallen van mogelijke HPVMed J 1980; 285:1580. inde zwangerschap voordoen. 3.Clewley JP. Biochemical characterization ofahumanpar- infectie vovirus. Journal ofGeneral Virology 1984; 65:241-5. Over de precieze werkwijze in dit onderzoek zult u door uw regionale laboratorium worden 4.Siegl G. The parvoviruses. In:BernsKI.New York: benaderddoormiddelvan een bulletin of een circulaire. PlenumPress. 1984, 297-395. 5.Anderson MJ,Pattison JR.Thehumanparvovirus. Brief review. Archives ofVirology 1984; 82:137-48. 6.YoungNS,Mortimer PP.Viruses andbonemarrow failuStreeklaboratorium voor de Volksgezond- Streeklaboratorium voor de Volksgezondre. Blood1984; 63:729-37. heid, 7.CohenBJetaLDiagnostic assays with monoclonal antibo- heid, dies for thehumanserum parvovirus-like virus (SPLV). Jour- Dr.H. G.Gooszcnstraat Jelsumerstraat 6, 1, nalofHygiene ofCambridge 1983; 91:1 I3-30. 8917EN Leeuwarden 7415 CL Deventer 8.BrownT etaI. Intrauterine parvovirus infection associated with hydrops fetalis. Lancet 1984: ii:1034 Streeklaboratorium voor de VolksgezondLaboratorium voorMedische Microbiologie, 9.Knott PD etal. Serologically proved imrauterine infection heid, Gemeenteziekenhuis Dordrecht, with parvovirus. Med JBr 1984; 289: 1660. p/aSt.Antonius Ziekenhuis, 57, 10.Mortimer PP etal.Human parvovirus andthefetus. Bankastraat Lancet 1985; ii:1012. Koekoekslaan 1, 3312 G A Dordrecht 3435CM Nieuwegein Laboratorium voorMedischeMicrobiologie, Streeklaboratorium voor de VolksgezondPostbus 90103, Lijst virologische laboratoria heid, 5600 RA Eindhoven p/aNijmeegs Interkonfessioneel Ziekenhuis Laboratorium voorMedischeMicrobiologie, Laboratorium voorMedische Microbiologie Canisius-Wilhelmina, MedischCentrumAlkmaar, derG G & G D , SintAnnastraat 289, Wilhelmina[aan 12, Burg.E. Bergsmalaan 1, 6525 G T Nijmegen 1815JD Alkmaar 7512 A D Enschede Laboratorium voorVirologie derG G & G D , G G & G D Sector Volksgezondheid en Milieu, Stichting Streeklaboratorium Zeeland, Postbus 70032, NieuweAchtergracht 100, Pierssenspolderstraat 4, 3000LP Rotterdam 1018WT Amsterdam 4541 GN Sluiskil Streeklaboratorium voor de VolksgezondLaboratorium voorMedischeMicrobiologie, Streeklaboratorium voor de Volksgezond- held. Gemeenteziekenhuis Arnhem, heid, Postbus 747, Wagnerlaan 55, van KetwichVerschuurlaan 92, 5000AS Tilburg 6815AD A r n h e m 9721 SW Groningen Laboratorium voorMedische Microbiologie, Streeklaboratorium voor de VolksgezondZiekenhuis Leyenburg, heid, Leyweg275, NieuweGracht124, regio N.B. Aan de huisartsen in de Leiden 2545 CH Den Haag 2011 NM Haarlem wordtverzocht hun materiaal tezendennaar Laboratorium voorMedischeMicrobiologie, Laboratorium voorMedischeMicrobiologie, het: Westeinde Ziekenhuis, Lijnbaan 32, 2512VA Den Haag
' D e Wever' Ziekenhuis, H. Dunantstraat 5, 6419 PC Heerlen
Te bruingebakken
Nu de z o m e r nadertwil ik mijngluteaal injicerende collegae waarschuwendat niet elkebruinebipsde achterkant van een naturiste is!Dat bemerkteikpas toenbijhet terugtrekken van de spuitde naaldin de pantybleef haken.
Centraal Klinisch Virologisch Laboratorium, Postbus 320, 2300 A H Leiden
Kone door artsen geschreven signalementen. Nieuwe perikelenworden gaarne ingewacht doorderedactie vanMediseh Contact. 332
MC nr.11 - 1 4 m a a ~ 1986-41
,
MEDISCH
CONTACT
Hulpverlening aan slachtoffers van misdrijven
In MedischContact van 19 juli van vorig op zijnminstniethelemaal gelukkig te zijnmet hun positie; bekendevoorbeeljaar(MC nr.29/1985, blz. 865-869), stonDrs.S. Baars den tweeartikelen overde taaken positie den zijnde 'aanrander met bond'en de van artsen ten aanzien van slachtoffers Mr. J. H. A. Steenbrink 'Egmondse strandmoord'. van seksuele misdrijven. De gynaecoloogJ.H. J. M.Meeuwissenen dearts- In antwoordop eerdereartikelen in S L A C H T O F F E R H U L P P R O J ECTEN assistent M. D. A. Lambers beschreven Medisch Contact wijzen Drs. S. inhun artikel: 'Hulpverlening aan slachtIn diverseplaatsen in ons land zijn Baarsen Mr. J.H. A. Steenbrink op o f e r svan seksuele misdrijven' hoe deze slachtofferhulpprojecten opgezet,bepersonen naarhun ideehetbestkunnen het bestaanvan hulpverleningsprostemdvoorslachtofers van allerlei soorvan mis- ten misdrijven. worden geholpen als zij zichtoteen arts gramma'svoorslachtoffers Daarnaast bestaat ereen In hetbijzonder noemen zij aantalprojecten wenden.De juriste Th. A. M. teBraake drijven. voor slachtoffers van besprak inhaarartikel: 'Arts en justitieel de Stichting Slachtofferhulp Amster- speciale delicten, met name zedenmisonderzoek na een seksueel misdrijf' de dam. Met twee voorbeelden illustredrijven en vrouwenmishandeling; deze problematiek van de medewerkingvan blijft in ditartikel buitenberenzijde belangrijkste roldie(huis)- eategorie de arts tenbehoevevan de opsporing van artsenkunnenspelenvoor (hetwel- schouwing. seksuele misdrijven. In aansluiting op bevindenvan) de slachtoffers. De De algemene slachtofferhulpprojecten dezeartikelen eenbijdrage overslachtofeenkleine staf vanbetaalde eerste schrijver iscoordinator bijge- kennenieder ferhulp inAmsterdam. medewerkers. Een grootaantal vrijwillinoemde stichting; zijn co-auteur, gerszorgtvoor de feitelijke hulpverlemedewerkerStraf- ningaan slachtoffers. In beidegenoemdeartikelen komt naar wetenschappelijk De projecten zijn recht aan de VU, iserjuridisch me- indiverse vorendatartsen voorverschiIlende provormen opgezet. Intiengevalblemen staanwanneereen stachtofferdewerker. lenberust de organisatie bijde politie, in van eenseksueel misdrijf bijhen komt. vijf gevallen bijde reclassering, innegen Moet de hulpverlening zuivermedisch gevallen bijeen vrijwilligerscentrale en zijn, ofmoet rekening wordengehouden langstelling bijeenbureauvoormaattebespeuren: eriseen Scha- inzesgevallen ,met eventuele justiti61e consequentiesdefonds Geweldsmisdrijven dienstverlening; de Stichopgericht schappelijke van hetmisdrijf? Houdt de taakvan de Amsterdam bezit voorfinanciele hulpaan slachtoffers van ting Slachtoferhulp artsop bijde medische aspecten, ofiser ernstige geweldsmisdrijven en in 1984 is een eigenrechtsstatus. wellicht meer?Slachtofers van seksuele hetrapport De projecten mogen dan eenverschillenvan de Werkgroepjustitieel delicten ondervinden daarvan immers beleiden slachtoffer de organisatievorm kennen,de proble(commissie-Vailvaak nog langetijdnadelige psychische lant) doorgaans hetzelfde op vlak. verschenen, waarineen aantal aan- men liggen en lichamelijke gevolgen. Belangrijk gemeenschappelijk knelpunt bevelingen vooreen betere (rechts)posiIn het navolgende willenwij onderde isde vraag hoe bekendheid bijbetputievan betslachtoffer in hetstrafproces aandacht van medicibrengend a t e rse- wordtgedaan. bliek te verwerven.Slachtoferhulp De inhetrapport-Vaillant dertenigejarenin Nederlandspeciale gesignaleerde knelpunten op hergebied wordt niemand opgedrongen,maar hulpverleningsprojecten bestaanvoor van wetgeving, kan inde situatie komen dathij met name de mogelijkhe-iedereen slachtoffers van allesoorten misdrijven.den totschadevergoeding, van een misdrijf hulpnowordenuitge- alsslachtoffer Geblekenisdatvanuitde gezondheids-werktdoorde onlangs Daarnaast ishervooralle prodoorde minister digheeft. zorgweinigslachtoffers worden verwe- van Justitie zaakeen goedeverhouding op te geinstalleerde Commissie jecten zennaardezeprojecten, ditintegenstel-wettelijke instanties als voorzieningen slachtofers in bouwen met professionele ling totde politie en welzijnsinstellingen. Justitie en gezondheidszorg. het strafproces, de commissie-TerWee-politie, van Hilten. (Op 1 maartjl.iseen nieuw beleid van politie en Justitie voor het ALGEMEEN omgaan met slachtoffers van misdrijvenSLACHTOFFERHULP AMSTERDAM Met name de laatste jaren isereentoene- in werkinggetreden, op basis van de In maart1981isde Stichting Slachtoffermende aandacht voor de positie van aanbevelingen van de werkgroepen-Vailhulp Amsterdam met haar activiteiten slachtoffers van delicten. lant(misdrijven inbetalgemeen) en -De begonnenmet 66n betaalde coordinator Zo zijnin diverse plaatsen in ons land Beaufort(seksuele geweldsmisdrijven); en zeven vrijwilligers in de binnenstad politiefunctionarissen vrijgesteld die Red.). van Amsterdam. Thansbeschikt de orgazichmet de opvang van deze mensen Op 12 december1985 is in Utrecht een nisatie over dertig medewerkers(twee bezighouden. Ook neemtde politie deel door de overheid gesubsidieerd Lande- betaaldemedewerkers, 66n stagiaire, aan diverse slachtoferhulpprojecten. De lijk Service BureauSlachtofferhulp van drie mensen die zichbezighouden met individuele politiefunctionaris wordt start gegaan, dat hulp moet biedenen advisering van de betaalde medewerkers meer dan voorheengewezenop de ge- co0rdinatiepunt zijn moet voorde thans e n 24 vrijwilligers voorde directe hulpvoelens en positie van hetslachtofer, die 31 slachtofferhulpprojecten inonsland. verlening) en een dagelijks bestuur van er inons 'dader-gerichte' strafrecht vaak Tenslotte latenslachtoffers van misdrij-vierleden, dieinhun werkkring ook met - n o g - bekaaid afkomt. ven ofhun nabestaanden de laatste jaren slachtoffers van misdrijven te maken Ook bijJustitie iser een groeiende be- ook zelfregelmatig viade mediaweten hebben.De stichting wordt gesubsidiMC nr.11- 14maart1986-41
333
MEDISCH CONTACT
denwordenverwerkt. Juist hetgoedesamenen medischeinstellineerd door de gemeente Amsterdam. slachtofferopvang de diverse instanties stelde indit ditoverleg isondermeer gewerkt speltussen Haar werkgebiedomvat thansgeheel gen. In instaat teleren omgaan van een goed medisch-gevalhetslachtoffer A m s t e r d a m en omliggendeg e m e e n t e n aan hetopzetten jegens haar exprotocol voor slachtoffers van met haar angstgevoelens alsAmstelveen, D i e m e n en Landsmeer. juridisch vriend. Perjaarwordenongeveer 400/t 450 hulp- zedendelicten. van mishandeling volgtdikvragen verwerkt;veel, niet alswordtbe- In gevallen in een ziekenhuis of RECHTSBELEVING dachtdat de politie in A m s t e r d a mper wijlsbehandeling bezoekaan de huisarts. jaarongeveer 115.000aangiften van mis- tenminste een van delicten blijken - netals Voor beidesoorten misdrijven geldtdat Slachtoffers drijven binnenkrijgt. verdachten overigens - iederh u n eigen van de huisarts met n a m e De meestemensen worden naarde Stich- her optreden te h e b b e n over rechten getermijn van grootbelangis opvatting tingSlachtofferhulp A m s t e r d a mverwe- op langere op hun eigen Men gaatvaak ge- rechtigheid, toegespitst zen door politie en Justitie en, in iets voorher slachtoffer. situatie. Het algemenebelang minderemate,instanties in dewelzijns-bukt onder gevoelensvan schuld, concrete blijkt dan vaak van en onzekerheid. Daarnaast kan van de rechtsorde sector. In hetalgemeenblijkt het aantal schaamte tezijndan hetindividueaan- mindergewicht verwijzingen in belangrijke mate afhan- men lasth e b b e nvan lichamelijke dat zijn zoalseen verhoogdebloed- le belangvan het slachtoffer, kelijk tezijnvan functionarissen op stra- doeningen, druk,slapeloosheid en maagzweren. eigengerechtigheid zoekt. tegischeplaatsen, die slachtofferhulp Daarnaast wordenslachtoffers veelal gek e n n e n en h e b b e n lerenwaarderen. van schaamteen Schriftelijk materiaal, folders en affiches Twee voorbeelden uitde praktijk van de plaagddoor gevoelens Men zoektnaaroorzakenvoor blijken relatief weinigeffect tesorteren. StichtingSlachtofferhulp A m s t e r d a m schuld. hetgebeurde vraagt en zichafof hethad De hulpverlening bestaat uitemotionele k u n n e neenen andernog verduidelijken: k u n n e nwordenvoorkomen. en praktische ondersteuning van het 1984werd van een Bijhetzoekennaarwegen om gevoelens slachtoffer: hijkan zijnverhaal kwijt, er Voorbeeld1. In maart ondernemervan eenkleingaragebedrijf te rationaliseren wordt de samenleving wordt- eindelijk - naarhem geluisterd; f 1.500,-gestolen. De politie gaf,toenverals (mede)schuldige aangewezo nodig wordt hijenigetijd begeleid in dachte aangehouden was,f 900,-terug, om- dikwijls zen: 'De politie is er niet als je hem nodig de dagelijkse levenssfeer. Daarnaast datslechts vandatbedragdirect aantoonbaar vande strafzaak mag wordtgeholpen bijpraktische zakenals was dathet van de ondernemer was.Verdach- hebten het verloop krant lezen', zo isvaakde reactie. het doen van aangifte, steunbijjuridi- te beweerde namelijkdat de resterendejein de zijneigendomwas. Daarnainfor- Door de - voorhetslachtofferonbevrescheprocedures in verbandmet schade- f 600,-regelmatig bij de po-digendeafhandeling voelthijzichvoor vergoeding, verzekeringskwesties, con- meerdede garagehouder het met de zaakstond. Op eengege- de tweede maal benadeeld, nu doorhet tacten met allerlei instanties en financi~lelitie hoe ven moment voegdehijzich als beledigde gebrekaanmogelijkheden voorslachtofperikelen. Ook gaatm e n vaakmee naar partij inde strafzaak. Eerstinjuli 1985werd fersvan misdrijven. Justitie en politie, hetziekenhuis of een arts. verdachte bijverstek veroordeeld totonder eigenlijk de gehele samenleving zijnnu, Het isde bedoeling dat de vrijwilligers meer terugbetaling van de f 600,-aan de naast de dader, medeschuldig aan alle een stevige en praktische hulpverleningondernemer. De danveroordeelde verdachte het gevaar dat een bieden. Het streven isdatdiehulpb i n n e n blijft onvindbaar en Justitie blijkt niet instaat leed.Aldusontstaat 'gezonde' verwerking van het misdrijf 24 uurterplaatse is.A a n de toekomstige te bewerkstelligen dat het rechtzijn juiste zalhebben. gaatstokken. De ervaring leert datdan vrijwillige medewerkers wordende nodi- beloop affaire, waarbij de on- ook medische klachtenk u n n e n opge eisengesteld op het gebied van moti- Door dezelangdurige ongewisisoverde af- treden. vatie,inzeten betrouwbaarheid. Per- dernemernog steeds heeft dezemedische en psychische prosoonlijkheid en levenservaring zijnvan loop, blemen. Hij kan geenafstand nemenvanhet meer gewichtdan eenspecifieke opleigebeurde, hijwordt er bijvoortduring aan TENSLOTTE dingop hetgebied van hulpverlening. herinnerd. Hij heeftlastvan slapeloosheid, artikelen in dit verhoogde bloeddruk en stress. De man isin In de eerdergenoemde behandeling bijzijn huisarts. bladwordtgepleit voors a m e n h a n g e n d e MEDICI EN SLACHTOFFERHULP afspraken tussenpolitie, Justitie, hulpVeelslachtoffers van misdrijven h e b b e n Voorbeeld2. In mei 1982deed een vrouw verlening en gezondheidszorg en voor van mishandeling en verkrachtingopvangvan slachtoffers alsgevolgvan het delict lichamelijke of aangifte van misdrijven door haar ex-vriend. Onmiddellijk tradhet psychische stoornissen die de aandacht door een vastekern van gemotiveerde hierv66r genoemdemedisch-juridische protobehoeven van een medicus. W a n n e e rhet De praktijk heeftgeleerd colvan het samenwerkingsverband in wer- hulpverleners. gaatom een seksueel delict ofmishande- king. hieraan De verdachte werdaangehouden en zat dat slachtofferopvangprojecten lingisdirecte medischebemoeienis voor totde terechtzitting een belangrijke bijdrage k u n n e n leveren. voorlopige in hechtenis. de hand liggend. In heteerste gevalkan Tijdens blekenveelslachtoffers dieperiode was de vrouwzeeronge- In herverleden het slachtoffer gewond zijn geraakt, rustovereeneventuele vrijlating vande ver- zichgesteund te voelendoor de contacInoktober werddezeveroordeeld tot zwangerzijngewordenof een geslachts-dachte. ten met zo'nproject: m e n voelt zichstergevangenisstraf, ziekte h e b b e nopgelopen. De artikelen in een deelsvoorwaardelijke ker staan en heeft niet het gevoel alleen te voorwaarde eenstraaten staanvoorde p r o b l e m e nalsslachtoffer MC nr.29/1985gevenaan welkemoge- met alsbijzondere lijkheden de artsdan ter beschikking telefoonverbod. van een misdrijf. Bij goede co6rdinatie Inde daaropvolgende periode hielden politie, instanties blijkt staan. OpenbaarMinisterie, Slachtofferhulp en de tussende verschillende In ditverbandm e r k e nwijop datinA m een en ander beter te functioneren. Met huisarts zichintensief bezigmet de centrale sterdamsedert enigetijd een samenwer- vraag, en politie bestaan reedsregelmahoedevrouwwaarborgen kondenwor- Justitie kingsverband bestaat van zedenpolitie, dieverdergaan dan zuidengeboden, zodathaargevoelens naaraan- tigecontacten, vanhetmisdrijf zoveel mogelijk kon- verformeel diverse organisaties op het gebied van leiding en incidenteel overleg. 334
MC nr.11- 14maa~ 1986- 4 1
MEDISCH
CONTACT
Medischehulpverlening bijrampen Basisgezondheidsdienst en eersteschakel verantwoordelijkheden en middelen: Wanneermen het'slagveld' derpublikageenverantwoordelijkheden zonderbetiesover de geneeskundige hulpverleJ. J. J. H . V o s s e n voegdheden viceversa(these 1). ningbijrampenoverziet, wordtallengs Een tweedepostulaat vormt,zoalsboduidelijk datzichvanuit een veelheid van yen reedsaangestipt, de snelle operatiomeningsuitingen langzamerhandeen Slechtsdoor de basisgezondheidsdiensten te belasten met de organi- naliteit. Een vredesramp, ook tedefini6aantal 'items' begint te profileren. Men bijklein- ren als een grootschalige ongevalsgezou ook kunnenzeggendatzicheenaan- satievan de hulpverlening schaligerampen in vredestijd kan beurtenis (treinramp, vliegramp, industallichtboeien begint tetonendatde weg ramp),isgekenmerkt dooreenaanwijstnaareen oplossing van de huidige worden voldaanaan de daaraante tri~le welke afwijken van problematiek, een problematiek dieme- steUen eisen van deskundigheid,taleigenschappen, grootschalige rampzalige situaties zoals de isontstaan sedert hetkabinet, reeds snelleoperationaliteit en uniforme bijoorlog en sommigezeer enkelejarengeleden, heeftgemeendde organisatie. Gebeurtditniet,dan is deze ontstaan grootschalige natuurrampen, zoalser in BB temoetenopheffen. Het isnietmijn de ramp volgensde directeur van de Zuid-Amerika onlangs 66n heeftplaatsbedoeling uitgebreid op deze laatstgeGezondheidsdienst Westelijke Mijn- gevonden.In het schemaworden deze noemde besluitvorming in te gaan,al streek, J. J. J. H. Vossen, niet te situaties vergeleken. brengther onderwerpnoodzakelijkeroverzien. wijsmet zichmede dat er enigeaandacht Ditverschil ineigenschappen isondanks aan wordtbesteed. de 'glijdende schaal' tochvan wezenlijke implicaties met Alsooitde tijd rijp was voor aarden heeft belangrijke Om te beginnenzalmen zichmoeten rechttrekt. totde medischehulpverlezichvoordeedom te betrekking realiseren dat het niet al166n de opheffing en de getegenheid dan ishet ning.Hoewelmen immersw61 kan stelvan de BB isgeweestdietotde huidige komen totditnieuweconcept, kleinschalig, sneloperatioWanneer anderzijds bijde thans len dat een impasseheeft geleid, maar zekerook de thans. ook een uitstekende (ini'ombouw'van deBB tot neelapparaat ontwikkelingen in onze industri61e sa- plaatsvindende rolkan spelen bijeen grootniet de goede ti~rende) menleving. Het kan immersalsbekend brandweerorganisatie ramp,ishetomgekeerde niet het bestaat - datiseen schalige wordenverondersteld dat een organisa- koerswordtgevaren, langzaam op tiealsde BB in de eerste plaats gericht bekend fenomeen- de kans dat voor geval:een grootschalig, de realisatie van een adequate gang komend hulpverleningsapparaat was op, respectievelijk haar bestaans- langetijd vredesrampen te van dezegeneeskundige hulp- komt bijkleinschalige recht ontleende aan de hulpverlening on- invulling laat! (these 2). bijrampenwordtgemist. der buitengewone omstandigheden (het verlening bekende eufemismevoor oorlogc.q. Het spreekt vanzelf dat gedachtenganzeergrootschalige rampzalige gebeurte- I~I).N ORGANISATIE gen als boven verwoord,hoewel nog nissen). Hieropwas dezeorganisatie dan geengemeengoed, ook tendepartemente ook toegesneden: een semi-militaire op- Waaruitzou ditnieuweconcept moeten 'in ihremdunklen Drange' eenrolvervulzet,betrekkelijk langzaam op gang ko- bestaan? Inde eerste plaats zalmen zich len.Zijlijken ondermeer tehebbengemend en met een inzet van grootschalige errekenschap van moetengevendateen leidtota)art. 59, lid 1 subg van de Wet krachten, die zicheventueel over zeer hulpverleningsorganisatie, ook een ge- Voorzieningen Gezondheidszorg, waarlangetijdsduur kon uitstrekken. Bijgoe- neeskundigehulpverleningsorganisatie, bij'de(directie van een) basisgezondde organisatie een voortreffelijk appa- een 'lijnorganisatie' moet zijn, met dui- heidsdienst belast wordt met de organiraat, waarvanonderdiegegeven'buiten- delijke commandolijnen, bevoegdheden,satie van de civiele geneeskundige hulpgewone'omstandigheden in alle relativiverlening bijrampen'; en b) hetinstellen teitzeker goede resultaten verwacht van zogeheten LOTT-teams(Landelijke ongevalgrootschalige rampOrganisatie konden worden.Bij kleinschalige ram- grootschalig Traumateams). Deze beide pen invredestijd echter golden eigenlijk (= kleinschalige(oorlog, etc.) itemszijntebeschouwen alsbewusteof ramp) ook toenreedsgeheelanderecriteria: onbewuste antwoorden op de inde eerste met name het criterium devan snelle en tweedethesevervatte postulaten. De zich uit-ofzijvoldoende operationatiteit vankleine goedgeoefen- eenmalige gebeurte- gebeurtenis,vraag isechter zijn doornis, min ofmeer be- strekkend overlang- dacht, de,liefst professionele eenheden. dan welofzijinde praktijk totde durige tijdsperiode Ditgegeven, datdusreeds v66rde ophef- perkt in de tijd beoogderesultaten zullen (kunnen)leiringvan de BB, zijhetversluierd, aanweden. Om deze vraagte kunnen beantnieuw ishetnodigde huidige zigwas,treedt thanssteeds duidelijker in aanbod slachtoffers voortdurend woorden beleidseenmalig en begrensd aanbod slachtoffers hetlicht. Men zou ook kunnenzeggen: lijn nader'opde keper' tebeschouwen. overlangdurige tijdsde geneeskundige hulpverlening bijram- in aantal Er zaldan blijken dat deze naasteen periode pen in vredestijd vraagom een nieuw, aantal goede aanzetten ook een aantal uniform concept, datniet innerlijk tegeninconsistenties of onvolkomenheden bevaak multilokaal strijdig is en dat tevensde bestaande meestalgelokaliseerd vat,die zodanig afbreuk doen aan de onvolkomenhedenin het BB-model geheleopzetdatmen zichkan afvragen MC hr. I 14 1 maart 1986- 41
335
MEDISCH CONTACT
nauwelijks ten behoeve in de praktijk ook grotendeelsditpotentieel ofergeensprake isvan innerlijke tegen- vervoer), terbeschikking ligt, wordt de eerste van de burgerbevolking strijdigheden.zou Men ook kunnenzeg- bijdeze diensten de sneloperationale (verzamel-zalstaan. gen datzalblijken dat huidige het con- schakel, cepthinktop tweegedachten. Deze zijn plaats gevonden)functie, toegedacht aan zoalsboven reeds opgemerktechter slechts totelkaar tebrengendoor- te langzaam op gangkomendeorganisa-Echter, worden herhaald dat men de juiste antwoorden weet te tiesalsRode Kruisc.q.KorpsMobiele hetkan nietvoldoende blijft, welkedaadgeven op de desbetreffende postulaten.Colonnes: op zichuitstekende organisa-- het kernprobleem inhoudaan de eerste schakel Latenwe daaromproberen tot een analy- ties, maarniet gericht op deuitdaging die werkelijke ditzalde toetssteen vorse te komen van enerzijds de stand van een kleinschalige (vredes)ramp stelt. wordtgegeven; van de aanpak van de LOTT-teams, men voorde effectiviteit zakenmet betrekking totde beleidsvor-Ook de organisatie ming,voorzoverdezezichlaatprofile-hoewel goed passend in hetconcept van van de ramp,van het 'chaos-oplossend' uur, ren,en anderzijds bovengenoemde pos- de snelle operationaliteit, zalinde prak- vermogen in het eerstecruciale en kwaliteit van tulaten. tijk meermoetenworden toegesneden op waarinimmerssnelheid hulp het percentage de regionale functie en op een directe de geneeskundige in overwegende mate zal regionale bindingaan de gezondheids-overlevenden HUIDIG BELEID Hierte suggereren alszou bijdiensten, wil zij hetgewenste effect sor- bepalen. een KorpsMobieleColonnes Het isinditkaderook noodzake-voorbeeld In het huidige beleidsconcept komt de teren. organisaties naast (KMC) indezeleemtekunnenvoorzien, organisatie van de medischehulpverle-lijkdat nietallerlei meer 'wishfull thinking' dan geelkaar, met allekansenop overlapping,lijkt ningte liggenbijde basisgezondheidsoverwegingen. werkzaamheden bezig stoeldop pragmatische dienst.Deze geregionaliseerde over- met vergelijkbare instrument, ook ditisinstrijd met de gewenste Het KMC iseen waardevol heidsdiensten van gezondheidszorgzijn; maar hetvoorziet in een geheelandere organisatie. waarbij veelal tevens de centrale posten uniforme behoefte, zoals bovenwerd opgemerkt. ambulancevervoer en de ambulanceIn hoeverreLOTT-teams en 'crashdiensten zijnondergebracht, zijnbijuitNIEUW C O N C E P T teams'bijhet totstandkomen van de stektebeschouwenalsde geschikte maen kwalitatief optimale om gaatishervinden sneloperationele trixvoorde medische hulpverlening bij Waar hetderhalve voor gewonden derbavan de juiste vorm van de eerste schakel verzamelplaatsen rampen.Een goeduitgangspunt dus. roleen zouden hulpverlening bij sisgezondheidsdiensten Het zou dan ook hermeestvoorde hand in de geneeskundige zou nader (vredes)rampen, te wetende snelle eer- kunnen of moeten spelen, hebbengelegen datde invulling van de terplaatse door een moeten worden bezien.Voorwaarden hulpverleningsketen vanuit deze invals- ste-hulpverlening zullenbijvoorbeeld vormen de eenheid,die via een hiertoe hoek zou zijnbenaderd, rekening hou- gespecialiseerde operationaliteit, verzamelplaats de reedsgenoemdesnelle dend met bet postulaat van de snelle snel operationele basis, financiering vanuit werkzaamheden, zoalsle- een regionale operationaliteit en ook met bet feit dat noodzakelijke eerstehulp, triageen WVC, etc. een hulpverleningsorganisatie diesnelen vensreddende kan realiadequaat moetkunnenreageren eenuni- klaarmakenvoor transport, formkarakter moet hebben, zondervrij- seren. van de schakels diede E P I L O O G blijvendheid, met duidelijke gezagslij-Her isditconcept Het zou tevervoerenditconcept tot in sterkte van een (hulpverlenings)keten nen. Waar het criterium van de snelle details uittewerken.Genoegzij, dat dattengrondslag zou moe- alle operationaliteit bijkleinschalige vredes- kan bepalen dat een verantaaniedere filosofie overmedi- moet wordenvastgesteld rampen de toetssteen vormt van het tenliggen bij schehulpverlening bijrampen. Deze ke- woord conceptvoor hulpverlening hulpverleningsgebeuren, zalhet dus op rampen in vredestijd zal hebben kleinschalige zijnbeurtde organisatie van dezesnelle ten moet een 'minimum-dikte' aan de eisen van des'vredes-moeten voldoen operationaliteit zijndiehiervoor de uit- met het oogop kleinschalige kundigheid, snelleoperationaliteit en en moetzo nodigop natuurlijke eindelijke garanties moetaandragen. Het 'rampen organisatie. Slechts voorde bawan- uniforme zou innerlijk tegenstrijdig zijnen onver- wijzekunnen worden uitgebouwd de organisamet oflang- sisgezondheidsdiensten mijdelijk totproblemenleiden wanneer neerde ramp een grootschaliger te belasten karakter blijkt te hebben.Voor tievan deze hulpverlening in de praktijk snelle operationaliteit tot duriger deze drie eisen worden voldaan, standzou moetenworden gebracht via dezeuitbouwzijntweemogelijkheden: kan aan doordat ook de eerste dertweeschakels aparte(lijn)organisaties, die iederhun door deze regio- van de hulpverleningsketen eigentaalspreken en hun eigendoelein- a. aanvuUingvanuitbelendende kunnenwordenuitgevoerd. Geover dezelfde hulpver- diensten den nastreven. Integendeel, erisuitdruk- nesdieinprincipe ditniet, dan is'deramp niette beschikken, hetgeen infeite schiedt kelijk behoefte aan66n organisatiededieleningsketen [] kan leiden toteen overzien'. snelle medischehulpverlening bijklein- op zeerkorte termijn of meer van het snel schalige vredesrampen voor haarreke- verdrievoudiging beschikbare (!)hulpverleningspotentieel ningneemt. de eerste alsde tweeHoewel dezeconclusie zo voorde hand (zowelwar betreft van de keten!); liggend isdatzijnauwelijks voortegen- de schakel op langere termijn doororspraak vatbaar lijkt, blijkt inde praktijk b. aanvulling alsRode Kruisen Defensie, al d a t e rnog onvoldoende begrip voor be- ganisaties hetlaatste eenvraagteken teplaatstaat. Terwijl immers de organisatie en zal bij daar- naarmen magaannemen leiding wordtgelegdbijde gezondheids-senzijn, (eendermeestvoor diensten en een gedeelte van de uitvoe- - bijoorlogsrampen grootschalige rampen) ring, weten te de tweedeschakel(het de hand liggende 336
MC nr.11- 14maa~ 1986- 4 1
MEDISCH CONTACT
Alternatieve geneeskunst (e)en experiment
hoopop hetonmogelijke, de hoopop een 'Hope' isthe thing with feathers wonder,isbeterdan de ongunstige zeThat perches in the soul Dr. P. Patka And sings the tune without the words kerheid. Deze hoop wordtvaak verstrekt And never stopsall - at inde vorm van de zogenaamdeadjuvantherapie, een therapie Van nieuwe,veelal alternatieve me- te, additionele EmilyDickinson waarvan de resultaten nog onvoorspelthodenvan behandeling h o o p tm e n baar zijn. Het gebruik hiervan voorde dat zij een beter resultaat te zien behandeling van patiEnten is verantOnder bovenstaand mottoverscheen re- geven.Die h o o p m o e t op haarmeri- woord, mits de verwachtingen gunstig Gemakkelijk eentelijk in bettijdschrift Time een arti- teswordenonderzocht. zijn en de bereikte resultaten (gunstige en keloverhetvoornemenvan de Food and is dat niet;met n a m e de alternatieve ongunstige) aanobjectief een onderzoek Drug Administration ( F D A ) de verkoop geneeswijzen h e b b e n het er moeilijk wordenonderworpen. vande middelen tegenhaaruitval en kaal- mee. Maar, aldusDr. P. Patka,uni- Behoudenshoop voorde patient blijken heid te verbieden t. Hoewel niemand versitair docentaan de Faculteit der enkeletherapievormen nog anderegunovertuigd isvan de werkelijke waarde G e n e e s k u n d evan de VrijeUniversi- stigeresultaten op te leveren. Andere van dezegenesmiddelen voorde behanwerdenofwordenverlateit teA m s t e r d a men c h e fde policli-therapievormen delingvan een alopecia, doether veris onderzoekte nique Heelkunde,behandelenm e t ten.Dat het mogelijk biedenervanwelveelhoop bijonzekale verrichten naarde resultaten van deze de ogen dicht geeft de patient valse medeburgersverdwijnen,aldus de nieuwe therapievormen, maakt naaralle schrijver van dit artikel. Hijgaatvolledig hoop. waarschijnlijkheid het grootste verschil voorbij aan herfeit datheteen zonder uittussendeze therapieEn en de zogemeer valse hoop betreft en stelt zelfs dat naamde alternatieve methoden.D a t e r , hopen op hetonmogelijke beterisdan om welkeredendan ook, geen onderHOOP EN Z E K E R H E 1 D geen hoop.Meer 'serieuze' zaken,zoals zoek naaralternatieve behandelingsmevan instellinhetverbodop deverkoopvan produkten De verantwoordelijkheid thodenkan worden verricht mag geen is de goede redenzijn alsLaetrile voorkankertherapie, worden gen voor gezondheidszorg om dezemethodentochaante vande pati6ntenzorg tebeharti-bevelen doordezelfde schrijver overigens welge- kwaliteit en voorhettoepassen ervangesteund. gen.Aan hetpatiEntgebonden onderzoek meenschapsgeld aan tewenden5. mag men een aantaleisenstellen met In een landwaargeengeneesmiddel aan Een tweede opmerkelijk artikel ver- behulpwaarvanobjectiviteit en eenmate een controle van zijn therapeutische scheenin dittijdschrift. Het was van de van uniformiteit wordt gewaarborgd 3. werkzaamheid ontsnapt, mogen alternahand van Prof.Muntendam2. Hij pleitEen duidelijke en vooriedereen begrijpe-tieve geneesmiddelen geenandere(voorervoor hetonderzoek naarhetwerkzaam lijke uitspraak isdan mogelijk en nodig. keurs)behandeling ondergaan. Het gezijn vande zogeheten Moerman-therapieVoor politieke huichelarij is in een goed vaar dat de chelatietherapie, magnetivoorkankerpatiEnten testaken, diethe- opgezet onderzoek geenplaats. scheringen en wieweetook eenkonijnerapie toetepassenen haarinhetziektepoot in het ziektekostenverzekerings66n van pakketzoudenbelanden, kostenverzekeringspakket op te nemen. Hoop doetlevenen isderhalve isdan tegroot. van het menselijk beHet desbetreffende onderzoek isinmid- de hoekstenen delsinderdaad gestaakt. staan. Dat geldt ook voorde hoopop het Het advies eenbehandeling te toe passen Hetismoeilijk, zoniet onmogelijk onder- onmogelijke.hoop De op de goedeafloop zonderde nog onbekende waardevan die van een fractuur isge- behandeling zoek te verrichten waarvoorweinigob- van de genezing teonderzoeken iseen slecht jectieve gegevensbeschikbaar zijnen makkelijker te stimuleren dan de hoop advies- wetenschappelijk, maatschapaandoening te zullen pelijk waarbij de onderzoekers tezeeremotio- een kwaadaardige en menselijk gezien. Het biedtde neelzijnbetrokken ofwaarvoor zijdoor ziengenezen. Ook bijfractuurgenezing pati6nt valse hoop. [] behun verwachtingen de nodigeobjectivi-echterzijnbehandelingsmethoden teitmissen.Steltmen zichechter, op kend waarvande juiste waardenog niet welkegrondendan ook,zo'nmoeilijke vaststaat; het stimuleren van botgenetaaken spaart men daarvoor kosten noch zingdoormiddelvan elektromagnetische een voorbeeld. De remoeite, dan dientmen ditwerk ook te golvenishiervan voitooien. sultaten van deze behandelingsmetbode blijven echter hetonderwerp van studie: In hetgeval van de 'Moerman-therapie' er wordt nietzondermeer aangenomen Literatuur heeftde Nederlandse Organisatie voor dat deze techniek fractuurgenezing sti- 1. Friedrich O. Hope sprouts eternae. Time 45. 1985; 12 Kankerbestrijding - Koningin Wilhelmi- muleert, ook als her onderzoekvoor 2. Muntcndam P. De trocbelen rond bet Moerman-ond 383-4.40: na Fondskostennoch moeitegespaard, sommigen nietaangenaamverloopt en zoek. Medisch Contact 1985; HH vander. Experimenten en cxperimen'een miljoeneninvestering'. Daarmee onaangenameeconomische consequen- 3. Kloot Meijburg tele behandelingen. Medisch Contact 1338-40. 1985; 40: heeft ze de indruk gewekt datdezethera- ties kan hebben. 4. Anonymous. Extract from personal toeditor. letter Br J piediekostenen moeitewaard is,dus Eerlijkheid isinhetgeval vaneenkwaad- Surg 1981; 294. 68: mogelijk werkzaam.Men mag nu niet aardige aandoening een bittere pil, voor 5. KuipK. Waar kruidenthee niet werkt ernog zijn ionen en oorkaarsen. NRC-Handelsblad 11 mei 1985, 16. capituleren, om welkeredendan ook. de meestentebitter om intenemen4.De -
MC nr.11- 14maa~ 1986-41
337
MEDISCH CONTACT
Dr. H. R. Kriek,Sportletsels. Bohn, Scheltema& Holkema,Utrecht, 1985. I S B N 90 313 06355. 99 blz. Prijs: f 23,75.
moetvanuit datperspectief iets teweldsworden genoemd. De thema's dieaan de ordewordengesteld betreffen met name: hetBasisonderzoek Kostenstructuur Ziekenhuizenrespectievelijk Verpleeghuizen (BKZ en BKV),economische Op de Nederlandse marktisinde afgelopenEr wordtgewaarschuwd vooroverijld gebruik kostenmodellen in hetlicht van planning en jareneen aantal goedeboekenoversportlet-vanhetwoord'dementie'. Duidelijke tabeUen budgettering, de kostenverdeling inacademisels verschenen. boekje Het 'Sportletsels' van en geheugenmodellen illustreren de weten'diagnosis related groups', de Amsterdamse chirurg Kriekvoorziet dan schappelijke betogen. Opvallend zijnde ont- scheziekenhuizen, economischeevaluatie van intercollegiale ook nietdirect ineenbehoefte. Het gaatom zagwekkende vorderingen op betgebiedvan en op de regionale proprikkeloverdracht en neurobiochemie. Daar- toetsing verschillende heteerste deeltje ineenserie vanachtoverde blematiek geori6nteerde bijdragen (regionaal behandeling vansportletsels. Het iseenalge- bijligt de nadruk vooral op deneurologische kostenmodel, regionale gegevensoverzichten, kantvan betvraagmene inleiding; de overige delengaanover en neuropsychologische en consumptie, alsmede regionalisazijde, begroting sportletsels van diverse onderdelen van het stuknietzozeerop de psychiatrische tie in relatie tot financiering). hoewelde schema's op blz.80 en blz.83 zeer bewegingsapparaat. Het aardige van deze bundelisdat hijeen zijn.De klinische beelden Diteerste deeltje is, hetspijt mijhettemoeten verduidelijkend bondigen tochvrijvolledig overzicht geeft en exactbeschrezeggen, niet goed.Hetmaaktde indruk snelin wordenevenweluitvoerig van hetonderzoek datde afgelopen twintig Op het elkaar te zijn geknutseld: tekeningen de zijn ven:er isgeen beeldovergeslagen! jaarinNederland op het terreindevan kosten gebied vanhetonderzoek zijn neuroradiologie erg amateuristisch en weiniginstructief, de en financiering van ziekenhuisdiensten heeft en CT-scanuiterst belangrijke aanwinsten, kwaliteit vande afgebeelde foto's isslecht en plaatsgevonden. Voor diegenendie bij bet relatie vanbevindingen onduidelijk en systematiek iseenzwak punt. hoeweleenduidelijke economisch ziekenhuisbeleid zijnbetrokken gebied niet steeds correleert Zo wordt er vande acuteen chronische (sur- op diagnostisch vormtditwerkdaaromaantebevelen lectuur. klinisch beeld. De 'nuclear magnetic menage)letsels ineensovergestapt op her met het resonance imaging' (NMRI) zal de diagnostiek spierlogesyndroom, een aanpakwaarvande J.H. Hagen bijdementie hogreelverder logica mijvolledig ontgaat. Bijde surmenage- van de hersenen verfijnen. Er isweleenrelatie tussen betEEG letsels wordtvoornamelijk gesproken overde vermoeidheidsbreuk, terwijl het lokaalge- en de kliniek. J. J. E. van Everdingen en A. Brouwer. eu psy- Huidaandoeningen. Wetenschappelijke bruik van cortison bijdezezelfde surmenage- Her boekisbestemdvoorneurologen letsels wordt vermeldzonderdat de grote chiaters, maarook voorgerontologen, geria- uitgeverij Bunge,Utrecht, 1985.118 blz. en geinteresseerde risico's van het plaatselijk gebruikvan dit ters,verpleeghuisartsen ISBN 90 6348 393 7. Prijs: f 35,--. voorde rneer zorggerichte, sociale hormoonbijinjecteren inpezenen ligamenten huisartsen; ook maar wordenvermeld. Enfin, zo zijner en beleidsmatige kantvan hetvraagstuk is Met ditboekje iseengeslaagde poging gedaan veleopmerkingen temaken. andere literatuur nodig. Vooranderszins ge'inde dermatologie voorde huisarts tebehandeWie dezebespreking tesomberklinkt raadik teresseerden isditeen uitstekende bronvan len.Ditwelslagen schuilt niet alleen inherfelt aan hetboekjezelfeensopen te slaan opwetenschappelijk hoogstaandeinformatie. datpatiEnten vanalle leeftijdsgroepen worden pagina38 om te zienhoe betrammelt. Na Van harte aanbevolen! besproken met de meestvoorkomendeaanaandachtig t u r e neerst ziejealleen maareen doeningen. De auteurs hebbeneveneens de zwartvlakmetwatwitte vegendaarop-blijktDr.D,Jacobs dagelijkse problemen van de huisarts geselecer een r6ntgenfoto van her bekkente zijn teerdinhet hoofdstuk 'Vantoptolteen', dat afgebeeld. Heronderschrift luidt: 'R6ntgenfowilzeggenvan de harentot de iagroeiende A. Ament, Y. Bally en F. Harmsze (reto van osteochondritis dissecans in beide nagel. Voorts wordenaande handvanvijftien Gezondheidszorgin G R O O T knieEn'. Zelfsbijeen zeereigentijdse opvat- dactie). casusde essentialia van diagnostiek en theraprespectief. Bundel van eeonomisch ontingvan de anatomie moet men dittocheen piegepresenteerd. De strategie van de cortiderzoekin de gezondheidszorg, uitgegeslordig bijschrift noemen. costeroidbehandeling en depraktische wenyen tergelegenheid van hetemeritaat van ken voor het mycologisch onderzoekin de A. G.M. F. Brok Prof.Dr. L. M . J. G r o o t .Van Gorcum, huisartspraktijk zijninoverzichtelijke kaders
Assen/Maastricht 1985. 144 blz.ISBN geplaatst, waarmee een snelle ori6ntatie mo90 232 2129 X. Pri/s: f 27,50. gelijk wordt gemaakt. Dr. F. C. Stare(redactie), Dr. J.Jolles, Huisartsen kunnenmet ditboekjehun kennis Dementie. Op 1 maart1985nam L. M.J.Grootafscheid Dr.J.Valken dr.L. S. Visser, aanvullen of opfrissen, arts-assistenten kunBohn, Scheltemaen l-lolkema, Utrecht/ alshoogleraar inde economievan de gezond- nenerinzicht mee krijgen inhermorbiditeitsA n t w e r p e n ,1985. ISBN 90 313 0670 3. 220 blz.Prijs: .f47,50.
heidszorg aan de Rijksuniversiteit Limburg. patroon. Het verhaal van her kindmet een Tergelegenheid daarvan isonderredactie van stomatitis herpetica en zijnzwangeremoeder drie 9 van zijnmedewerkers een afseheidsbun-laathen tevens gezinsgeneeskundige aspecten Dit keurigverzorgde boek bevateen goed delverschenen, waarinbijdragen zijn opgeno- inde praktijk vande huisarts zien. register en zeeruitvoerige literatuuropgaven. men vangezondheidseconomen diealsonder- Een zestigta[ recepten en een testinzakede Ook heldere, instructieve illustraties maken zoeker- sommigenalspromovendus - met kennismet multiple-choicevragen besluiten heteen heelbruikbare uitgave. Het weten- Groothebbensamengewerkt. ditoverzicht. schappelijk peil ishoog;ikkrijg de indruk dat De bundelopentmet twee inleidende be- Het pleit voorde heldere presentatie dat de de meestrecente gegevens zijn verwerkt. Het schouwingen, waarvande eerste de loopbaan bekendeplatenuitde atlassen nietworden heeft en de tweede gemist. isnietzozeer op de praktijk gericht. Het be- van Groottotonderwerp Alswe dannogbedenken dathuidaaningaat op inhouden opzetvan hetboek.Het rust op grote ervaring diepgaand en literatuurdoeningen de tweedeplaats innemenin de slothoofdstuk bevat de tekstvan het af- rangorde onderzoek. vanaandoeningen diede huisarts her 'Budgettering: een keerpunt',meestziet, Het boek omvatde volgende delen: Begrips- scheidscollege lijkt een aanbeveling overbodig schetst diede omschrijving, Neurologische en neuropsy- waarinGrootde ontwikkeling geworden. gezondheidseconomie gedurendezi]nloopchologische aspecten, Kliniek, Radiologie en baanheeft doorgemaakt. De economie vanbet Prof. Klinisch-neurofysiologische afwijkingen. Dr. K. Gill isook hetgebied waarop de overiModerne begripsomschrijvingen en syno- ziekenhuis zijn gericht. De titel vanhetboek niemen('brain failure') wordenuiteengezet.ge bijdragen 338
MC nr.11- 14 maart1986-41
,
MEDISCH
CONTACT
Uitspraak Centraal Medisch TuchtcoUege
Onzorgvuldige medischeverklaring van zenuwarts Beslissing van het Centraal MedischTuchtcollege op hetberoepvan A, zenuwarts, wonendeteE, tegeneenbeslissing van her College voorMedischTuchtrecht teF van 10 september1984,waarbij de klacht van B, wonende teD (X)isgegrond verklaard en aande arts te dierzake de maatregel van berisping is opgelegd.
ceerden gedupliceerd. Bijde bestreden uitspraakheeft hetCollege voorMedischTuchtrechtteF de klacht gegrondverklaard en de arts deswegede maatregel van berisping opgelegd. Voor de overwegingen diedatcollege tot zijnbeslissing hebben geleid, verwijst het Centraal Collegenaarde beslissing waarvan hogerberoep, dieinafschrift aan de onderhavigebeslissing isgehecht.
telijk verzoekmet daarinduidelijk omschreven gerichte vragenhad doengeven.
5. Daarnaast ishetnaarhetoordeel van het Centraal Collegenietonaannemelijk dat de houdingen deuitlatingen van de arts, mede gelet op verdere de omstandigheden van het geval, hebbenbijgedragen toteerdergenoemde onjuiste beoordeling van zijnpositie door 1. Bijeenop 1 december1983bijhetCollege hetCollege ineerste aanleg. Zo heeft de arts in voor Medisch Tuchtrecht te F ingekomen 2. Aan partijen van 21 maart 1983,die het iseen afschrift van de bestre- zijnverklaring klaagschrift heeftklagerzichtotdat college den beslissing van de klacht vormt,gesteld: 'Degezonden.De artsheeftdit onderwerp gewend met een klacht omtrent een doorde op mevrouw ontvangen op 13 november1984,waarnahij zerdagen nammet mij contact artsopgestelde verklaring diewas overgelegd bijberoepschrift, hijin zijnverweerschrift stelt ingekomenop 5 december C . . . ' ,terwijl ineen tussen klager en zijntoenmalige echte- 1984,inhogerberoepisgekomen.Bijbrief van dathijop haarverzoeken teharenbehoeve genoteaanhangige echtscheidingsprocedure. heeft verstrekt. Bijeenexper27 december1984heeft de arts eengrootaan- dezeverklaring Deze verklaring luidt alsvolgt: talstukken overgelegd. Vervolgens heeft hijin tiseop verzoekvan Mr.L zou ook hebben dataanhem rapport was uitgebracht en een aan het Centraal Collegegezondenge- gepast 'F,21maart1983 isgeschied schrift, gedateerd 3 mei 1985,zijn commentaar dataan hem, en nietzoalsinfeite zou zijnaangeen opmerkingen naaraanleiding van de zitting aan mevrouw C, de rekening Aan de rechtbank teM van hetCollege ineerste aanleg weergegeven; boden. naastopmerkingen over het proces-verbaal GeachtRechtscollege, van die zitting bevatditstukzijnbezwaren 6. Het komt hetCentraal College voordatde tegende beslissing van hetcollege te F. De klacht inhaar kern nauw samenhangt met de Dezerdagennam met mijcontact op Mw. C, behandeling vande zaakinhogerberoepheeft hiervoorgeschetste, minst genomen tweegeboren31-12-1936 en wonendeG teD inX. plaatsgevonden terterechtzitting van hetCen- slachtige opstelling van de arts. ZijnverklaBetrokkene isineen echtscheidingsprocedure traal College van 30 mei 1985,waar partijen ringomtrent mevrouw C van 21 maart 1983 gewikkeld, waarbij er thanseenalimentatie is zijngehoord. kan - afgezien van de vraagin hoeverre het vastgesteld diehaarinfeite noodzaakt om inX daaringestelde feitelijk juist is- door haar teblijven wonenen haarhuidige beroepaante 3. Voor de beoordeling vande klacht inhoger wijzevan formuleren bijde onbevangen lezer houden. Her gaathierinwezenom eenmense- beroepdientin de eerste plaats te worden redelijkerwijs slechts de indrukwekkendatzij lijkerwijze zeergrievende situatie, waarbij het vastgesteld inwelkehoedanigheid de artsmet nietisopgesteld door een objectief beoordede vraagisof haardraagkracht op den duur mevrouw C contact heeftgehaden zijnrap- laar van de situatie vanmevrouwC, maar door voldoende isom ditaan tekunnenen waarbij port over haarheeft opgesteld. Dienaangaan- een pleitbezorger diehetoogmerkheef~haar in elk gevalsprakeis van een chronische de oordeelt hetCentraal College datvoldoen- positie zoveel mogelijk teversterken. Op basis stress-situatie, met gevaarvoorde geestelijkede aannemelijk isgeworden, zoalsde artster van dezeverklaring kan terecht totde arts het gezondheid van betrokkene. Zijmoetimmers terechtzitting inhoger beroep heeft verklaard,verwijt wordengericht dat hijzijnonderzoek haarwerkdoenineenomgeving waarzeregel- datde advocaat van de vrouw,Mr. L, de arts zonderde vereiste distantie heeftverricht, matigwordtgeconfronteerd met de vrij uitda- heeft verzocht eenverklaring op testellen, en maar daarbij subjectief en met vooringenogendenieuwepartner van haarex-man. voortsdat de arts niet de behandelend psy- menheidistewerk gegaan. Het Centraal ColIn detweedeplaats lijkt ze alsvolbloed Hol- chiater van dezevrouwwas.Het uitgangspuntlegevoegthiernog aantoe,dat de artser landse vrouw weinigkansentehebbeno m t e van hetCollege ineerste aanleg, datde arts als blijkens de stukken en hetgeen hijterterechtintegreren met d e . . . w e r e lwaarin d ze ver- behandelend artseen verklaring overzijnpa- zitting in hogerberoepnaarvorenheeftgeblijft, zodat het gevaarvan isolatie en wonen ti~nteheeftafgegeven, is derhalve onjuist. brachtnietblijk van heeftgegevente onderop eenemotioneel eiland nu zijvrijwel alleen Ten onrechte dan ookheeftdat college het kennenwar dittothem gerichte verwijt van staat en uitde d i r e c t e . . . g e m e e n sis c geh a p handelen van de artsgetoetst aan de vooreen subjectiviteit in wezen inhoudt: nietwordt stoten levensgroot aanwezig is.In feite heeft behandelend artsgeldende normen. hem verweten dathijde hem terkennis gekodeze vrouw in Nederlandveelgrotere ontmen gegevens tenbehoevevan zijn onderzoek plooiingsmogelijkheden. Tevensisde contact- 4. In ditverbandmerkthetCentraal College heeftgeselecteerd en geinterpreteerd en dat mogelijkheid met de kinderen voor deze moeop datde onduidelijkheid overde positie vanhijdaaropzijnconclusies heeftgebaseerd der met nog driestuderende kinderen veel de artsmede kan zijnontstaan door het ont- waarbij uiteraard de eigenwetenschappelijke beterin Hollandgewaarborgd, aangezien zij brekenvan eenschriftelijk vastgelegd verzoek inzichten eenrolspelen en ook mogen spelen dan dichter bijde kinderen is.Gezienhetfeit van Mr. L.Maar ook afgezien daarvanacht maar wel datzijnverklaring isgeformuleerd datde man, naarwijvernamen, abonante he- herCentraal College het weiniggelukkig dat vanuithet subjectieve standpuntvan de veelheden pecunia regelmatig toucheert, zou- hetverzoek telefonisch isgedaanen slechts de vrouw.Anderzijds merktherCentraal College den wij u willenvragenom de alimentatiealgemene vraagbehelsde - althans voorzover op dathetnochin de stukken van bet geding zodanigvast te stellen dat betrokkeae niet de arts zichvolgens zijnverklaring terterecht- noch in hetgeenterterechtzitting in hoger blijft blootgesteld aan bovenvermelde stress.' zitting inhogerberoepthansnog kan herinne- beroepnaarvorenisgekomen,enigaanknoren- of de vrouw onderde gegevenomstan- pingspunt heeftgevondenvoor de gedachte De artsheeftdaartegen een verweerschrift dighedenkon leven.Het zou de voorkeur datde arts hierbij met bozeopzet of tekwader ingediend, waarna partijen hebben gerepli- hebbenverdiend indien de arts zich eenschrif- trouw heeft gehandeld. MC nr.11 - 14maart1986- 4 1
339
,
MEDISCH
CONTACT
datdezebeslissing met inachtneming te wordentoege- Bepaalt 7. De klacht houdtvoorts indatde verklaringspraakveelgewichtpleegt College van oordeel dat vanherbepaalde inartikel 13b,eerste lid, van een aantal feitelijke onjuistheden bevat. Het kend,ishetCentraal Tuchtwet en inartikel 63 van het opstellen van de onderhavige de Medische Centraal College zalniet treden inde vraag ofde artsbij her onvoldoende zorgvuldigheid heeft ReglementMedischTuchtrecht, naastplaatdezesteUing aldan niet gegrond is.Voor de verklaring Staatscourant, zalworen datbijzichaldusheeftschuldig singinde Nederlandse beoordeling de van klacht isslechts vanbelang betracht doortoezending daarvan eenhandeling diehetvertrouwen den bekendgemaakt datineenverklaring alshieraande ordeiszo gemaakt aan van het Nederlands Tijdondermijnt.aan de redacties veelmogelijkde redenenvan wetenschap in destandder geneeskundigen mee dat een maatregel behoort te schrift voorGeneeskunde, MedischContact dienentewordenopgegeven; aldusdient bij- Ditbrengt wordenopgelegd. Te dien aanzien overweegt en hettijdschrift voorGezondheidsrecht, met voorbeeld duidelijk tezijn welkefeiten arts de College dat,gelet op de omstan- verzoek totplaatsing. uiteigenwetenschap bekendzijnen welke hetCentraal van het gevalen inhetbijzonder in feiten weliswaar dooronderzochte en/of ande- digheden nemendhetontbreken vankwade Aldusgegeveninraadkamer op 30 mei 1985 tenaande arts zijnmedegedeeld, maar door aanmerking trouwbijde arts, incasude lichtste maatregel, door: Mr. P. Neleman, plaatsvervangend deze nietzijngeverifieerd. In dit opzicht passend is. voorzitter; J.E. van derPot,H. van Giffen, schietde onderhavige verklaring te kort. dievanwaarschuwing, leden-geneeskundigen; Prof. Dr.J.A. R. SanVoortsdient aan eendergelijke verklaring als Dr. C. Hermann,plaatsveraan het algemeen belang ont- ders-Woudstra, eiste wordengesteld dat de arts zichonthoudt 9, Om redenen, in tegenachthetCentraal College termenaan- vangend leden-geneeskundigen, vanconclusies en waarde-oordelen dieniet op leend, van Mr. H. J.Sluyters-Hamburop de hiernaaan te woordigheid het terrein vanzijn deskundigheid liggen. Ten wezig deze beslissing ger,secretaris, en uitgesproken teropenbare aanzien vanditpuntheeft de arts inde verkla- gevenwijzebekendtemaken. terechtzitting van donderdag14 november ringwaar hethierom gaatde grenzen over1985doorMr. C. N. van der Ham, voorzitter, 10. Het Centraal MedischTuchtcollege, schreden. integenwoordigheid vande secretaris. [] Rechtdoende inhogerberoep, 8. Zoalsuithetvoorgaande volgt, achthet Vernietigt de beslissing waarvan hoger beCentraal Collegede klacht gegrond. In het roep. bijzonder gelet op de omstandigheid dataan Legtaan de artsde maatregel van waarschueenverklaring van een deskundige in de recht- wingop.
sersfrancs of detegenwaarde inNederlandse Vrouwenhulpverlening - De Provinciale Raad guldens ofdeelname perdag~ f100,--. Inforvoor de Volksgezondheid in de provincie matie: TinekeHanssen, organiserend comit6, Drenthe organiseert tergelegenheid vanhaar leSweelinckstraat 25,2517G A Den Haag,tel. 25-jarig bestaan een provinciale gezondheidsdag 1986,thema:'Vrouwenhulpverlening in 070-469538. relatie totreguliere gezondheidszorg' in De Subsidieaanvragen verloskundig onderzoek TamboerteHoogeveen. Informatie: Drs.H. De Catharina Schrader Stichting verstrekt fi- Tweedaagse reanimatiecursus -De NederlandPunte,staffunctionaris Provinciale Raad,tel. nanci~le steun aanprojecten ofactiviteiten die scheVereeniging van Artsen-Automobilisten 05920-15089. de bekendheid van het beroepvanverloskun- (VVAA) organiseert op 4 en 5 april eenuitgedige vergroten en wetenschappelijk onder- breidetweedaagse reanimatiecursus in conzoekop verloskundig gebied stimuleren. Aan- grescentrum 'DeBlije Werelt' teLunteren. De Budgetverdeling gezondheidszorg - 'Verdeling vragen en nadere inlichtingen: Catharina tweededag kunnende deelnemers eenschrifvanschaarse middelen inde gezondheidszorg, Schrader Stichting, Mw. M. A. Brak,secreta- telijk VVAA-examen afleggen tothetbehalen bezienvanuitde ethiek' isde titel van een ris, Peperstraat 9-11,2801 RD Gouda. van het certificaat 'Reanimatiecodent'. Insymposiumdatde VU op 10en 11 april organischrijving voor66ndagisook mogelijk. Inforseert. Allerlei vraagstukken diemet de verdeMedisch-wetenschappelijk vergaderen - De marie:VVAA, Atoomweg 100, 3542 AB ling vanschaarse middelen in de gezondheids27stefederatieve vergadering van medisch- Utrecht, tel. 030-454368. zorgsamenhangen zullen diepgaand worden wetenschappelijke verenigingen (FMWV) in besproken. De inscbrijvingskosten ~tf 50,de - Op 29 november Nederland wordtop 2 en 3 april gehoudenin Cornelia Lange-medaille plusf 30,--voor een (niet verplicht) koud hetUniversitair Biologisch CentrumteHaren 1985 heeftde Nederlandse Vereniging voor buffet overmaken op girorekening 283200van inGroningen. Tijdens dezevergadering zalin Kinderneurologie haar eersteCorneliade de VU, afdeling Financi~le Administratie oneen plenaire zitting de FMWV-prijs worden Lange-medaille uitgereikt aan Dr. J.Aicardi dervermelding van'Bezinningscentrum, symuitgereikt aan Prof.Dr. D.W. van Bekkum uitParijs. De medaille zalom de driejaar posium,5.30504.00.0061'. Informatie: VU, wienswerk internationale bekendheid heeft wordenuitgereikt aaniemanddiezijn ofhaar tel. 020-5483812. verkregen. Verenigingsleden behoevengeen bijzondere sporen heeftverdiend op hergeinschrijfgeld te betalen. Het abstractsboekbledvande kinderneurologie. Communicatietraining -Holland Training Ser- kostf 5 , - -bijv66rinschrijving en f 20,-tijvices geeft een66ndaagse training 'Communi- dens de vergadering. Informatie: FMWV, Eerstelijnssamenwerking - Het Samenwercerenmet mensen uiteen anderecultuur',GeertGrooteplein Noord21,6500HB Nijme- kings Platform Eerste Lijn(SPEL)houdtop 17 bestemdvoor.mensen dieinhun werk of vrije gen,tel. 080-513168/229909 (Mw. M. M. C. april van 14.00-22.00 uur in Postilion Motel tijdhebbente maken met andereculturen, Bruens-Dirks). Haren een studiedag 'Eerstelijnssamenwerbijvoorbeeld in de gezondheidszorg, bijde king'. Thema's:1. Het opzetten van samenoverheid, inwinkelbedrijven, bij inenexport- Drugssymposium - Van 6-11april wordthet werking; en 2. Hetverbeteren vansamenwerbedrijven en bijsportverenigingen. De cursus 15thInternational Institute on thePreventionking.In hetnajaar komen beidethema's opkan 'aanhuis' wordengegeven. Ook worden and Treatment of Drug Dependence' in De nieuwaan de orde,maar toegevoegd zaldan ertrainingsdagen met openinschrijving geor- Leeuwenhorst 9 teNoordwijkerhout gehouden, wordenthema3: Het opstellen van multidisganiseerd. Informatie: HollandTraining Ser- thema:'Responding toa worldofdrugs: inten- ciplinaire behandelplannen. Kosten:f 50,-vices, Postbus 355,6800AJ Arnhem, tel. 085- tional and unintentional effects of control,inclusief werkmap en koffietafel. Informatie: 421771. treatment and prevention'. Kosten: 280 Zwit- SPEL-Groningen, tel. 050-139744.
ERSEN
340
MC nr.11- 14 maart1986-41
I
I
N u m m e r 11 -
14maart1 9 8 6 -41ejaargang
MedischC o n t a c tWeekblad vande Koninklijke Nederlandsch Maatschappij e totbevordering derG e n e e s k u n s t
Lomanlaan103,3526XD Utrecht, Postbus 20051, 3502 LB Utrecht. Telefoon 030-823911. Postgironummer 58083;AMRO-banknummer45 64 48 969.
Dagelijks bestuur
Th.W. J.Derksen, voorzitter; W. H. Censeen Mw. M. L. vanWeert-Waltman~ ondervoorzitters; Dr.Ch. A. M. Hendriks en Mw. C. M. Voermans-Neleman, leden; W. J. de Regt (voorzitter LHV), J.C. F. M. Aghina(voorzitter LAD), C. F. A.Heijen (ondervoorzitter LSV) en Mw. Dr.C. Hermann(voorzitter LVSG),adviserende leden.
Secretariaat
J.Diepersloot, secretaris-generaal; Th. M. G. vanBerkestijn, plaatsvervangend secretarisgeneraal; G. J. Eikmansen Mw. Mr. W. r.Vroom-Kastelein, secretarissen;Mr. Prof. W. B. van derMeijn en Dr.H. Roelink, adviseurs; K. Theunissen, hoofdfinancieel-eeonomische en administratieve zaken. Onderhetsecretariaat ressorteren o.a.: De afdelingen Ledenbemiddeling, Comptabiliteit, Ledenadministratie, Centrale Verwerking, Buitenland en de Commissies Doktersassistenten en Geneeskundige Verklaringen.
Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV)
Mr. N. deGraaff, directeur; Mw. J.de Graaf, informatrice.
Landelijke Specialisten Vereniging (LSV)
Mr. H. J.Overbeeken Drs.H. Willems, directie; Mw. D. S. Hamelynck-Geluk, secretaresse.
Landelijke vereniging van Artsen inDienstverband (LAD)
Mw. Mr.P.Swenker, directeur; Mw. J. C. Steenbrink, secretaresse.
Landelijke Vereniging van (LVSG) SociaaI-Geneeskundigen
Mw. Mr.H. M. H de Bruijn-Van Beek,directeur; Mw. J.M. Mantel-Dusamos, secretaresse.
College voorerkenning de en Centraal registratie van medischespecialisten (CC) (CSG) College voorSociale Geneeskunde College voorHuisartsgeneeskunde (CHG)
Mw. Mr. H. A. vanAndel, secretaris; Mw..E.M.Dekker-Meelker, secretaresse.
Specialisten Registratie Commissie(SRC)
Dr.H. Fermin, secretaris; Mw. Mr. H. H. vanden Berg, directeur.
Sociaal-Geneeskundigen Registratie Commissie(SGRC)
Mw. Mr.P. A. vanTilburg-Hadders, secretaris; Mw. A. v.Zwol-Oostveen, secretaresse. Bureautijden 8.30-12.30 uur.
Huisarts Registratie Commissie(HRC)
L. G. Oltmans, secretaris; Mw. M. J.Zweers-Westenberg, secretaresse.
Stichting Nascholing Huisartsen (SNH)
Dr.J. A. van E. der Feen, centrale co6rdinator; Mw. I.Koers,secretaresse.
Stichting Ondersteuningsfonds (OF)
N. A. Meursing, secretaris-penningmeester, Irislaan 7,1943DB Beverwijk, telefoon 0251025636;postgironummer 111.950 tenname van de penningmeester van de Stichting Ondersteuningsfonds teBeverwijk.
Bibliotheek
Prof. Dr. G. A. Lindeboom, bibliothecaris. p/aUniversiteitsbibliotheek, Singe1425, Amsterdam.
De besturenvan de K N M G en haar organenzijnverantwoordelijk v o o r de inhoudvan het officieel gedeelte berichtgeving vanuit de verenigingen.
MC nr.11- 14maart1986 41
en de
341
im
~ ~ ( ~
Behoefte aaninformatie
Op dinsdag 25 februari jl. was hetDagelijks Bestuur derKNMG weer bijeen voorde halfjaarlijkse ontmoeting met de Afdelingen. Daarbij werdveelaandacht besteed aande toekomstige taaken functie vande KNMG-Afdelingen. In dat verband kwam ook de behoefte aaninformatieen communicatie ruimschoots aanbod. Juist om de individuele KNMG-leden optimaal instaat te stellen te participeren inde besluitvorming isonderanderegevraagd om meer journalistiek geschreven 'KNMG-informatie' viaMedisch Contact. Daaroverzijnreedsgeruimetijdgesprekken gaande. Als resultaat daarvan heeft dezetypische verenigingsrubriek hetlicht kunnenzien. Anderemogelijkheden om de voormelde wens tevervullen worden eveneens bediscussieerd. Zo ishetde bedoeling vanafmaart1986de informatiebrief aankaderleden op tenemeninMedischContact, zodat
alle leden overmeerKNMG-informatie kunnenbeschikken. Gebleken isdatdezemaandelijkse informatiestroom veelkaderleden een aanzienlijk duidelijker (enlevendiger) beeld heeft gegeven vanalhetgeen de KNMG voorde artsenwereld betekent. Overigens zullen ook de kaderleden nog sneller worden geinformeerd vanuithet Hoofdbestuur. Eerderalisde KNMG-informatietelefoon ingevoerd. Daarenboven kuntu alsKNMG-lid buiten kantoortijd gemakkelijk vragen en boodschappen kwijt viade KNMG-boodschappenlijn onder telefoonnummer 030-823201. Heeftu verder nog suggesties terverbetering van de communicatie? Laathetonsweten!
Bestuur oplocatie Op donderdagavond 27 februari jl.zijn bestuursen 'actieleden' en voorbereid de acties zalwillen ingaan, werd toch gehoord ook niette bureaumedewerkers herIandingegaan om eentoelichting tegevenop krampachtig tereageren op mogelijke ]uridische consequenties. Mee'rijpe' acties aan de ledenzullen worden de standvan zakenmet betrekking tothetconflict met de overheid. gedeeldwerd dat slechts Bovendien zouwordengetoetst ofertenaanzien vanenkele voorstel- voorgesteld. Daarbij iseengrotecollectiviteit belangrijk. lenvooractie, actiebereidheid zouzijn. De organisatiegraad onderde vrijgevestigde specialisten ismomenteel circa 85%. Dat werd doorveelledentegering gevonden. Besloten is Op zeslocaties: Den Haag,Haarlem,Breda,Venlo,Apeldoorn en hetbestuur voortestellen tekomen met plannen voorledenwerving: Assen,werdende meningengepeild. Circa700 leden waren naar66n ook onderde dienstverbanders en met name onderde specialisten die vandezeplaatsen gegaan. Velengaven duidelijk hun meningoverde inde academische ziekenhuizen werkzaamzijn. Verwachtwordtdat gangvanzakenen staken niet onderstoelen ofbankendatde handelwijzevan de overheid tenstelligste isaftekeuren. Er bleek op alle alle specialisten elkaar op zeerkorte termijn hardnodigzullen hebben. locaties een groteactiebereidheid. Hoewel men wel graagzeergoed Het blijft bewolkt.
~-~
Landelijke Huisartsen Vereniging 40jaar
Het jaar1986 wordtvoorde Landelijke Huisartsen Vereniging een belangrijk jaar. En daarbij doelen wijvoor66nkeereensniet op zaken alsgoodwill, betvestigingsbeleid of tarieven. Want naastallebelangenbehartiging en bevordering van hetfunctioneren iserditjaarook redenvoorfeestvreugde. De LHV bestaat in1986namelijk 40 jaar.
~ ~
Wettelijk vestigingsbeleid huisartsen
Met ingang van1 februari 1986isde AlgemeneMaatregel vanBestuur Vestiging en Praktijkomvang Huisartsen vankracht geworden. Daarmee ishetwettelijk vestigingsbeleid voorhuisartsen eenfeit geworden en kan een huisarts zichalleen maar vestigen indien de betreffende gemeentehiervoor eenvergunning heeft afgegeven. Een aantal artikelen van dezeAMvB zalpasop een later tijdstip in
342
Een doorhetCentraal Bestuur van de LHV ingestelde jubileumcommissie isinmiddels drukbezigmet de voorbereidingen voorallerlei jubileumactiviteiten. E6n vandezeactiviteiten zaleenLHV-jubileumdagzijn. Deze jubileumdag wordtgehouden op zaterdag 13 september 1986.Plaats vanhandeling zalhettheater OrpheusinApeldoorn zijn.
werking treden. Ditgeldt voorde regels inzake de afbouw vanbovenmaximalepraktijken en de instelling vande gemeentelijke adviescommissies. Overheteerste moetennog landelijke afspraken wordengemaakt. In hettweedegeval hebbende gemeenten de tijd gekregen totI maarta.s. om totinstelling vande commissies overtegaan.
MC nr.11- 14 maart1986-41
~ ~
Werkloosheid
veleactiviteiten diedoorde KNMG en maatschappelijke vereningen Tijdens de commissievergaderingen van hetComit6Permanent, de wordengeinitieerd om de omvangvan de werkloosheid onderartsen internationale organisatie vanenvoorartsen indeEEG, waarin ookde tebrengen. Gewezenwerdonderandere om hetATN-planvan LAD viade KNMG participeert, isinde commissie 'Salaried Doctors' terug de LAD, de afspraken tussen de overheid enLSV de aangaande inde de werkgelegenheidspositie van de artsen inhetalgemeen en van de instroom vanspecialisten, de plannen om tekomentothetinhetleven dienstverbanders in hetbijzonder aan de ordegeweest. Omdat de roepenvan een stichting diede artsen aan tijdelijke arbeidsplaatsen werkloosheid onderartsen nietalleen een nationaal maar ook e e n helpt en de arbeidsduurverkorting. Met betrekking totditlaatste werd internationaal probleem is, moetwordenbezien ofook op datniveau gewezen op hetfeit datdeindruk bestaat datde arbeidsduurmaatregelen kunnen worden genomen teneinde de werkloosheid nogmaals in de gezondheidszorg nietof onvoldoende werkt,met onderartsen terug brengen. te Op ditmomentstaat Itali6 ertenaanzien verkorting name niet voorde zogenaamde 'solitaire functies'. Ondanksde aardige van de werkloosheid hetslechtst voor:40.000werkloze artsen op 240.000 ingeschreven artsen. Anderelanden, waaronder bijvoorbeeld regelingen diebinnen deverschillende CAO-enzijn getroffen, lijken de resultaten gering tezijn totnihil. Redenom binnenkort eenenqu6te Ierland, kennennoggeenwerkloosheid onderartsen, dochdit wordtin overditonderwerp tehouden. (Wijberichtten hierover reeds ineen de naaste toekomst welverwacht. Om eeninzicht inde omvangvande nummervanMedisch Contact.) Doorde Nederlandse delegatie problematiek teverkrijgen heeft een er inventarisatie plaatsgevonden eerder werd bovendien gewezenop de vaardigheidsprojecten diedoorde en zaleenen anderwordengeanalyseerd met herdoeltekomen tot KNMG insamenspraak met de maatschappelijke verenigingen woraanbevelingen aande Europese Commissie. De Europese Commissie den ontwikkeld. Deze vaardigheidsprojecten hebbenalsdoelhet zaltenbehoeven vande EEG-lidstaten vervolgens voorstellen moeten behoudvan (hand)vaardigheden. Hierdoor wordtgetracht tevoorkoformuleren teneinde de werkloosheid structureel aantepakken. Uit de discussie deincommissie 'Salaried Doctors' bleekdat de men datartsen dietijdelijk werkloos zijn gaan behoren totdeeerdergenumerusclausus een belangrijk, zo niethetbelangrijkste instrument noemde'lost generation'. Invelelanden wordtde oplossing gezocht in was om de werkloosheid inde toekomst een halttoeteroepen. De hetinvoeren ofuitbreiden vande mogelijkheden totvervroegde penlandendietothedennog geennumerusclausus hebbeningevoerd sionering. Vanwegede pensioenopbouw en daarmeesamenhangende zullen naarde meningvande commissie danook zo spoedig mogelijk consequenties isnog onvoldoende duidelijk of een dergelijk plan totinvoering overgaan, dan welvergelijkbare maatregelen dienen te haalbaar c.q. gewenst is. treffen. Daarnaast zullen de aanbevelingen van de commissie erop gericht dienen tezijn datde bestaande werkloosheid onderde artsen In de najaarsvergadering zaleeneerste aanzet wordengegeven voor teruggebracht moet worden zodat geen er 'lost generation' ontstaat. de aanbevelingen aande Europese Commissie. Zodrahiermeerover Door de Nederlandse delegatie istijdens de discussie gewezenop de bekendis, zalnaderinformatie wordengegeven.
SDM-mapgoedontvangen Sinds de verzending vande informatiemap vande Stichting Dienstverlening Medici der KNMG (SDM) is een stroomvan reacties 6n suggesties op gang gekomen.Er was een enkelenegatieve reactie, zoalsu wellicht reeds heeft gelezen in de rubriek 'Brieven' van MedischContact. Overeenkomstig het 'marktonderzoek' voorafgaandaandezeSDM-activiteiten bedroeg hetaantal positieve reacties echter vooralsnog ruim99%. Ook het aantal bestellingen spoort met de verwachtingen en doet het beste vermoeden. Een puntvan kritiek betrof hettijdstip vande verzending, datvrijwel samenviel met de onzalige plannen van de overheid de omspecialistentarieven rigoreus verlagen. te Uiteraard isdezeomstandigheid onderwerp van gesprek geweest binnenhet stichtingsbestuur. Er warenechter tweemoeilijkheden. Eerstens kan hetnog geruime tijd durenalvorens meer zicht op diesituatie ontstaat. Tweedensisde technische en inhoudelijke voorbereiding van zo'nzending ook geen sinecure. Bovendien, de helezending was al een keeruitgesteld. Nogmaals, uitstel zoueenvoudig dodelijk zijn geweest voorhet opstartenvande activiteiten vande SDM. Het SDM-bestuur hooptdan ook dat u de volgende mailing met belangstelling tegemoet ziet.
MC nr.11- 14maart1986 41
Onder het wakend oogvande voorzitterdevan Stichting Dienstverlening KNMG, Medici der collega C. M. Voerrnans-Neternan, de werden ruim 22.000 informatiernappen gevouwen gevuld, ingestoken post enbezorgd. ter
343
OFFICIEEL Beschrijvingsbrief 189ste AlgemeneVergadering Punt V van de Beschrijvingsbrief voor de 189steAlgemene Beschrijvingsbrief voorde 189steAlgevan25 april 1986 mene Vergadering van de Koninklijke Vergadering Nederlandse Maatschappij totbevordetotwijziging van enkeleartikelen uithetHuishoudelijk ringder Geneeskunst, tehoudenop vrij- Voorstel dag25 april 1986,aanvang17.30 uur, inReglementvan de K N M G hetJaarbeurs Congres-en Vergadercenart.628 a (oud) trum,Croeselaan, Utrecht, telefoon 0301. Bijhetopleggen van een tuchtmaatregel kan de districts955911. Agenda I.
Opening.
II.
Benoemingvan een commissie van redactie van het verhandelde terAlgemeneVergadering.
III. Eerste rondvraag. IV.
raad, indien hijvanoordeel isdathetgaatom eenernstige zaak van algemenebetekenis, bijafzonderlijke uitspraak bepalen datde uitspraak, waarbij de tuchtmaatregel isopgelegd, ter kennis wordtgebracht van de Geneeskundig Hoofdinspecteur voorde Volksgezondheid. 2. De tenuitvoerlegging behoeftde goedkeuring van en geschiedt doorde Raad van Beroep. 3. Ook de RaadvanBeroepkaninhogerberoepeenuitspraak doen alsinhereerste lidomschreven.
Inleiding van de voorzitter.
Voorstei art.628a(nieuw) Van een uitspraak van een districtsraad die in krachtvan gewijsde isgegaanen waarbij een tuchtmaatregel isopgelegd VI. Inzagerecht (re18.00uurinleidingen van Dr.L. H. Th. of van een uitspraak van de Raad van Beroep,waarbij een S. Kortbeek, neuroloog teEindhoven, en Mw.Mr. W. tuchtmaatregel isopgelegd, wordtdoorde secretaris van de R. Vroom-Kastelein, secretaris-jurist KNMG). Raad van Beroepeen afschrift toegezonden aan de Geneesvoorde Volksgezondheid. VII. Medische informatie aanadvocaten en andere rechtsbij- kundigHoofdinspecteur standverleners (F 7 van hetBesluit en Rapportinzake geneeskundige verklaringen intercollegiale informatie Toelichting en medische informatie). Ziehiervoor MedischContact nr.37/1985, blz.1146en 1147. Het oudeartike1628a bevatte de mogelijkheid dateendistrictsVIII.Aanvulling van de gedragsregel inzake waarneming. raad bijafzonderlijke uitspraak bepaalt dat een uitspraak waarbij een tuchtmaatregel wordtopgelegd, terkennis wordt IX. Suppletoire begroting 1986. gebrachtvan de Geneeskundig Hoofdinspecteur voor de X. Rapport'Gezondheidszorg bijbeperkte middelen'. Dit Volksgezondheid. Na overleg met de geneeskundig hoofdinrapport zalalsbijlage bijMedischContact aanalle leden specteur wordtnu voorgesteld van dezemogelijkheid regel te wordentoegestuurd. De bedoeling isop 25 april de wijze maken. Omdat art.647 bepaalt dat de uitspraken van een van behandelenvan het rapport in de afdelingen te districtsraad dieinkracht van gewijsde zijngegaaninafschrift bespreken om de bespreking van de inhoudvan her aan de secretaris van de Raad van Beroepworden gezonden, rapport tijdens de AlgemeneVergadering van 31 oktokan verzending aan de inspectie in66n handblijven. ber1986zo goedmogelijk voortebereiden. De hoofdinspecteur heeft behoefte er aanop de hoogtetezijn XI. Mededelingen van hethoofdbestuur. van de gevallen die naar mening van de interne KNMGtuchtrechter niet door de beugel konden. Het betreft in art. XII. Tweede rondvraag. 628a alleen de tuchtzaken, nietde geschillen. De inspecteur XIII.Sluiting. streeft daarbij naareen landelijk inzicht inde kwaliteit van de beroepsuitoefening. Daarbij speelt ook een roldatde hoofdinUtrecht, maart1986 specteur een adviserende rol vervult ten behoevevan de minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuurbijhet secretaris-generaal J.Diepersloot, toekennen van onderscheidingen en benoemingen. Het isechter nietde bedoeling van de hoofdinspecteur de te ontvangen uitspraken - anders dan met betrekking toternstige zakenvanalgemene betekenis - tegebruiken vooreentoetsing met het oog op de mogelijkheid datde inspectie gebruik maakt van haarbevoegdheid de zaak voor teleggenaan het'wettelijke' medischtuchtcollege. Wat ditbetreft verandert er dus niets tenopzichte van het huidige artikel 628avan hetHuishoudelijk Reglement. NB. Zie met betrekking tot het indienen van amendementen op Gezienhetfeit datde hoofdinspectie op basis van de medische bovenstaande agendapunten artike1408 Huishoudelijk Reglement van tuchtwet alle uitspraken van medische tuchtcolleges ook reeds de KNMG. V.
344
Voorstel totwijziging van enkeleartikelen van het Huishoudelijk Reglement van de KNMG.
MC nr.11- 14maart1986-41
OFFICIEEL ontvangt, geven het presidiumen de Raad van Beroephet advies geenbezwaar aan tetekenen tegenhet verzoek van de inspectie. Gezienhet privacy-aspect van aangeklaagde en aanklager, dienteen dergelijke handelwijze wel reglementair teworden vastgelegd. Mocht inde toekomst blijken dat de hoofdinspecteureen andergebruik maaktvan de verkregen kennis dan de bedoeling is,kan dataanleiding zijnhetdesbetreffende reglementsartikel weertewijzigen.
van een PatiEntenwet, anderzijds hernieuwewetsvoorstel van de Wet op de Persoonsregistraties.
Punt VI van de Beschrijvingsbrief voor de 189steAlgemene Vergadering van25 april 1986
lib.Voorstel van Wet Persoonsregistratie
IIa.Voorstel Pati6ntenwet Informatieverstrekking
Men achthetrecht op informatie van de patient 66n van de belangrijkste onderdelen vanhetpatientenrecht. De arts zalde patient op duidelijke wijzedienenin te lichten, desgevraagd schriftelijk, overde aarden betdoelvan betonderzoek of de behandeling diede artsnoodzakelijk achtalsmedeoverde te Voorstel tot wijziging van het Huishoudelijk inverReglement verwachten gevolgen en risico's daarvanvoorde gezondheid band metde bijdrage aan het Ondersteuningsfonds van de patient. Ook zalde arts de patient overanderemethoart.105lid 1 (oud) den van behandeling dieinaanmerking komen, moeten inlichtenen de patient dienenteinformeren overde staat van en de De ledenvande Mijzijn gehoudende contributiede aan Mijen vooruitzichten met betrekking totdiensgezoadheid voorwat aan de betreffende maatschappelijke vereniging(en), als hetterrein van hetonderzoek en de behandeling. De bedoeld inart. 500,en de bijdrage aande Stichting Ondersteu- betreft artsmag de patient alleen dan inlichtingen onthouden, indien ningsfonds, alsbedoeld inart. 750,tevoldoen. Een liddatv66r dezevoorde patient kennelijk ernstig nadeelzoudenopleve1 januari aande secretaris-generaal de wensdaartoe tekennen geeft, wordtvoordatjaarvrijgesteld van de bijdrage aan het ten.Het isdenkbaar datdan een voorziening wordtgetroffen, Ondersteuningsfonds. waardoor de arts de desbetreffende inlichtingen mag verstrekken aan een anderdan de patient, indien ditinbetbelang van de patient strikt noodzakelijk isen inovereenstemming met de Voorstel art. 105lid1 (nieuw) De ledenvande Mijzijn gehoudende contributie aande Mij en vermoedelijke wilvan de patient. aan de betreffende maatschappelijke vereniging(en), als bedoeld inart. 500,en debijdrage aande Stichting Ondersteu- Inzagerecht ningsfonds, alsbedoeld inart. 750,tevoldoen. De artswordtnietverplicht uitzichzelf een voorde patient schadelijke inzageinhet dossier teverlenen. Staat de patient Toelichting erechter op dathijinzage krijgt inzijndossier, dan komt dat uiteindelijk voorzijnrekening. De patient draagt - in laatste De laatste zinvan art.105 lid1 (oud)dientte vervallen, instantie - zelf hetuiteindelijke risico voorzijnwiltotinzage. aangezien de AlgemeneVergadering op 26 april 1985 heeft De artszalop grond van de wet verplicht wordeninzagete besloten vanaf1 januari 1986 de bijdrage aan betOndersteu- verlenen, tenzij ditvooreenderdekennelijk ernstig nadeel zou ningsfonds verplicht testellen. opleveren (onderderdenvaltnietde patient zelf).
Informatie en inzage
Nieuwvoorstel inzagerecht
1. Een ieder wordt op diens verzoek binneneenmaand medegedeeld ofhem betreffende persoonsgegevens inde registratie zijnopgenomen. 2. Alsdat het gevalis, wordtde verzoeker desverlangd binnen een maand na ontvangst van bet verzoekschriftelijk een volledig overzicht daarvanmet inlichtingen overde herkomst 1. lnleiding terbeschikking gesteld. 3. Indieneen gewichtig belangvan de verzoeker diteist, Sindsde behandeling van hetagendapunt inzagerecht inoktoverzoek ineen anderedan.deschrifteber1985heeft zicheen nieuw element voorgedaan. Inmiddels wordtaan een zodanig vorm voldaan, aangepast aan datbelang. (In de toeliehisdoormededelingen zijdens WVC in de najaarsvergaderinglijke opgemerkt: Nietin alle van de Vereniging voorGezondheidsrecbt en door mededelin- tingwordtoverditpuntbetvolgende ishet gewenst datde verzoeker rechtstreeks schriftegen van de directeur-generaal voorde Volksgezondheid tij- gevallen lijk eenbericht ontvangt. Het kan inbetbelang van de geregidensde ledenvergadering vande N Z R op 20 november1985de zijndat een antwoord nietinschriftelijke vorm wordt voorgenomentekstvan bet ontwerpvan een toekomstige streerde gegeven. Zo kan hetongewenst zijn dateenwerkgever vaneen patiEntenwet op hetpuntvan informatie en inzageopenbaar sollicitant verlangt dat deze van zijnrechtgebruikmaakt geworden. schriftelijke informatie overhemzelfuitpersoonsregistraties Voor hethoofdbestuur isditaanleiding geweest zichopnieuw teineinde dezeaan hemvoorteleggen. overhet aan de AlgemeneVergadering tepresenteren voorstel voorderdentevragen, Indien daarvoor eengegronde redenaanwezig is, zalop andere inzakebetinzagerecht teberaden. Het hoofdbestuur achthet moetenwordenvoldaan. van grootbelangdatde K N M G nu een krachtig eensgezind wijzeaan betverzoek 4. Een verzoek alshierboven omschreven kan wordengeweigeluid laat horen. De politieke besluitvorming lijkt immersniet zoverditnoodzakelijk isinbetbelang van: eendoorde artsen gewenste kantuit te gaan.Kortsamengevat gerd voor zijner nu twee wettelijke regelingen in aantocht diebeide van de Staat; onvoldoende aandacht schenken aan de professionele verant- a. de veiligheid woordelijkheid van de arts. Ditbetreft enerzijds bet ontwerp b. de opsporing en vervolging van strafbare feiten;
(Wijziging vanpuntX vande Beschrijvingsbrief voorde 188ste AlgemeneVergadering van 25 oktober1985,zieeerderverschenen tekst inMedischContact nr.37/1985, blz.1145)
MC nr.11- 14maart1986- 41
345
OFFICIEEL c. economische en financi~le belangen van de Staat en andere openbare lichamen; d. inspectie, controle en toezicht doorofvanwegeoverheidsorganen ofandere organen met een publiekrechtelijke en e. gewichtige belangenvan anderendan de verzoeker, de houder(= de arts) daaronder begrepen.
III.Consequenties
protest aantetekenen tegende huidige voorstellen vanwet en hetvolgende standpunt aan de regering kenbaar temaken: taak; - De voorstellen inzake informatierecht het van depati6nt/ client kunnenwordenonderschreven;
- De voorstellen inzakehetinzagerecht wordenvan de hand gewezen, zowelwat betreft hetvoorstel van eenPati6ntenwet alshetWetsvoorstel Persoonsregistratie;
Er liggen nu twee voorstellen vooreenwettelijke regeling van - Het inzagerecht dientzodanigte worden geregeld dat in hetinformatieen inzagerecht dieelkaar niet volstrekt dekken. ieder geval: Beidewettelijke regelingen kunnenop hetzelfde medischdossiervan toepassing zijn,zekernu hetWetsvoorstel voor a. de persoonlijke werkaantekeningen (deaantekeningen die Persoonsregistratie zowel degeautomatiseerde alsde nietbuiten de communicatiesfeer zijn gebleven) vande arts niet geautomatiseerde bestanden vanpersoonsgegevens bestrijkt. onderhetrecht op inzage vallen; In tegenstelling totheteerdere voorstel van Wet op de Perb. de artsniettotinzage verplicht kan wordenindien inzage soonsregistratie (van 1981) is de uitzonderingsgrond voor kennelijk ernstig nadeelvoorde patient kan opleveren; inzagein diegegevens'waarvan de rechtstreekse kennisne- c. de uitzonderingsgronden inhetWetsvoorstel Persoonsregimingdoorde betrokken personen schadelijk kanzijn voorhun stratie eveneensin de Pati6ntenwet worden opgenomen geestelijke oflichamelijke gezondheid' vervallen. (hierdoor isinzagevan gegevensvan en/ofover derden Biedt de regeling van hetinformatierecht bijhetvoorstel voor immers geregeld alsmogelijke uitzonderingsgrond); een Pati~ntenwet hog een ontsnappingsclausule alsinformatie kennelijk ernstig nadeelvoorde pati6nt oplevert, voorhet - alseen wettelijke regeling zoalsnu voorgesteld in een of inzagerecht geldtditnoch bijde Pati~ntenwet, noch bijhet anderevorm doorgangzou vinden, dan iseen ruime overWetsvoorstel Persoonsregistratie. gangstermijn strikte noodzaak.De bestaande dossiers zijn De doorde KNMG verdedigde uitzonderingsgrond voordie immersniet op inzage ingericht en ook niet met diewetenschap gevallen datde pati6nt/cli~nt doorinzageernstig schadezou samengesteld. Ingeengevalmag eenwettelijke regeling terugkunnenondervinden, wordtingeenvanbeidewetsvoorstellenwerkendekracht hebben. gehonoreerd. De consequentie hiervan isdatalsde artstoch op diegrondinzage weigert, hij bij eenrechterlijke toetsing in een nadelige uitgangspositie verkeert. Punt VIIIvan de Beschrijvingsbrief voorde 189ste Algemene Op grondvan het Wetsvoorstel Persoonsregistratie en Vergadering het van 25 april 1986 voorstel Pati~ntenwet kan de pati~nt/cli6nt/verzoeker inzage afwingen viade burgerlijke rechter ofde intestellen Registra- Gedragsregel inzakewaarneming tiekamer. Daarnaast kan hijhog smartegeld vorderen voorde immateri~le schadediehijheeft geleden bijniet-naleving van Voorstel tottoevoeging aan het eind van paragraaf I van de de wet! Gedragsregels voorArtsen(blz. 18)van onderstaande bepaling: Toetsing doorde tuchtrechter iseveneens mogelijk. Het zal vooreen artsbijzonder moeilijk, zo nietonmogelijk zijnom 'Uitgangspunt voorde waarnemingsregeling isde normprakaannemelijk temaken dathijinzage terecht heeftgeweigerd. tijk. Indiende praktijk aanmerkelijk kleiner isdan de normHijmoetzichimmersop een uitzonderingsgrond beroepen die praktijk, zodanig datmen kan stellen datartsen voordeeltijd (metopzet) niet inde wetstaat genoemd.De arts kan natuurlijkhebbengekozen, dan ligt hetin de rededaarbijde waarnestellen dathijineen conflict van plichten isgeraakt (namelijk mingsregeling rekening mee tehouden.Hetzelfde geldt voor enerzijds zijnberoepsethiek, en met name zijn verantwoorde- praktijken dieverbovende normpraktijk uitgaan. In overleg lijkheid voor de patient, anderzijds naleving van de wet), binnende waarneemgroep zaldan een verdeelsleutel worden waardoorwetsovertreding onvermijdelijk was.De bewijslast gezocht, waarbij de waarneemlast zo eerlijk mogelijk wordt daartoe zalechterbijde artsliggen. Geziende 'politieke'verdeeld. Immerseen grotepraktijk zalvoorde waarnemer discussie overhetinzagerecht ishetnietaannemelijk dat de een grotere belasting vormen dan een kleinere praktijk. De rechter zich snel doorde arts laat overtuigen. Bovendien zalde verdeelsleutel zal dan zodanigmoeten zijndat artsendie artsdaartoe wellicht gegevens op tafel moetenleggen, diehij moeten waarnemenvoor praktijken die extreemboven de juist nietbekendwilmaken aan de inzagevragende partij. normpraktijk uitgaan, mindervaakwaarnemen.' Beidewetsvoorstetlen bevatten op ditpunt bovendien een dwingend-rechtelijke regeling, dat wil zeggend a t e r bij (nadere) overeenkomst nietvan kan wordenafgeweken.
IV. Voorstel aan de AlgemeneVergadering Gezien het voorafgaande stelt hethoofdbestuur u voor,met inachtneming van het huidigeKNMG-standpuntzoalsvermeldinhet'Groene boekje' bladzijde 19 en zoals aanvaard in de AlgemeneVergadering van 14 mei 1982,met kracht een 346
MC hr.11- 14maart1986-41
OFFICIEEL Voorstel totwijziging van de artikelen 1011t/m 1014 gegevenop vertegenwoordiging prijs te stellen. Bijtwijfel over Vanafcirca 1973participeert de Geneeskundige Vereniging tot bevordering van hetziekenhuiswezen via een adviserend lidde vraag welke vereniging alsrepresentatief vooreen erkend maatschap inde SRC. In 1976 iseveneens een adviserend lid specialisme moet wordenbeschouwd, beslist hetCC. aan de Commissievan Uitvoering (CvU) namens de groep 4. Indieneen landelijke wetenschappelijke specialistenvereniging geen vertegenwoordiger aanwijst, wordtdoorhetCC opleidingsziekenhuizen van de Geneeskundige Vereniging tot bevordering van het ziekenhuiswezen toegevoegd. Op dit een vertegenwoordiger van hetdesbetreffende erkende specimoment participeren 3 adviserende ledenen 3 plaatsvervan- alisme aangewezen. vertegenwoordiger wordtdoorde desbetrefgend adviserende ledeninde SRC namensde geneeskundige 5. Voor iedere vereniging alsmede1 adviserend liden 1 plaatsvervangend lid fendelandelijke wetenschappelijke specialistenvereniging een inde CvU. plaatsvervanger aangewezen, waarbij lid4 van ditartikel van Het overleg met de adviserende ledenin de SRC en de CvU overeenkomstige toepassing is. zou nietmeer kunnenwordengemist. Aan hun oordeel ten 6. De vertegenwoordigers en de plaatsvervangende vertegenaanzienvan de organisatie en het klimaat in de opleidings- woordigers moetenlidzijnvan de Maatschappij. ziekenhuizen wordtveelwaarde toegekend. Nietontkend kan wordendatde medischdirecteuren van opleidingsziekenhuiart.1011(nieuw) zen in toenemendemate een belangrijker positie zijngaan innementen aanzienvan het verschaffen van materi~le en lid1. De Specialisten Registratie Commissiewordtgevormd immateriEle faciliteiten voorde kwaliteit van de opleidingen, door de vertegenwoordigers van de erkendespecialismen. alsmedeten aanzien van hetbevorderen en in standhouden Drie vertegenwoordigers de namens medischdirecteuren van van een goedopleidingsklimaat. opleidingsziekenhuizen van de Geneeskundige Vereniging tot Lag ten tijde van de meester-gezelverhouding hetaccent voor bevordering van hetziekenhuiswezen wordenaangewezen als een goedeopleiding bijnauitsluitend bijde opleiders, thans buitengewoon lid.De driebuitengewone ledennoch hun steunt de opleiding niet alleen op de specialistenstaf van de plaatsvervangers kunnentevensopleider zijn. Buitengewone betreffende opleidingsinrichting, maarnietminderop de orgaledenen hun plaatsvervangers hebbenslechts stemrecht ten nisatie van her geheleziekenhuis. Men kan stellen dat de aanzien vande artikelen 1013, 1014, alsmede1026t/m1030van kwaliteit van beideelementen bepalend isvoorhetniveauvan hetHuishoudelijk Reglement. de opleiding. lid2 t/m4. Ongewijzigd. Met het oog op deveranderingen diede laatste tienh vijftien lid5. Voor iedere vertegenwoordiger wordtdoorde desbetrefjaarhebbenplaatsgehad, isteoverwegeninde samenstelling fendelandelijke wetenschappelijke specialistenvereniging een van de SRC een wijziging aan te brengenin die zin dat plaatsvervanger aangewezen, waarbij lid4 van dit artikel van vertegenwoordigers van de organisatie medisch voor directeu- overeenkomstige toepassing is.Voor de driebuitengewone ren van opleidingsziekenhuizen worden aangewezen alsbuiledennamens de medischdirecteuren van opleidingsziekentengewone ledeninde SRC met stemrecht ten aanzien van de huizenvan de Geneeskundige Vereniging totbevordering van artikelen 1013, 1014 alsmede1026t/m1030vanhetHuishoude- hetziekenhuiswezen worden drieplaatsvervangende buitenlijk Reglement(HR). Ten aanzien van de overige artikelen gewoneledenaangewezen. betreffende de SRC isde betrokkenheid van de directeuren te lid6. Alleledenen buitengewone ledenmoetenlidzijn van de verwaarlozen. In deCvU kan66n vertegenwoordiger worden Maatschappij. aangewezenalsbuitengewoon lidmet stemrecht ten aanzien van de artikelen 1013, 1014, alsmede1026 t/m 1030 HR. art. 1012 (oud) Hiervooris wijziging van het H R van art.1011 t/m 1014 noodzakelijk. De ledenvan de SRC en hun plaatsvervangers kunnenniet Daarnaast achtde SRC het gewenst datde benoemingsproce- tevens lidzijn van hetCC, de CvB, de Raad van Beroepen de duresplaatsvinden conform gestelde het in art. 6 van hetH R GC. (art. 1013en 1014), hetgeen vanzelfsprekend van toepassing is op colleges registratiecommissies en en hun organen, tenzij het art. 1012 (nieuw) tegendeel zou worden bepaald.Commisie De voorde Reglementen merkt hierbij op dat het invoeren van hetprincipe van De leden en buitengewone ledenvande SRC en hun plaatsverpartieel stemrecht gevaren inzichhoudt. vangerskunnenniettevenslidzijnvan het CC, de CvB, de Raad van Beroepen de GC. art. I011 (oud) art. 1013 (oud) 1. De Specialisten Registratie Commissiewordt gevormd lidI.De ledenvande SRCkiezen uit hun middeneenvoorzitdoorde vertegenwoordigers van de erkende specialismen. tervooreenperiode vanvijf jaar. Dezeistweejaar nadathij als 2. Elk erkendspecialisme wordtvertegenwoordigd door66n voorzitter isafgetreden alszodanig herkiesbaar. persoon. lid2. Door hercentraal bestuur van de LSV wordteen lidvan 3. De vertegenwoordigers van de erkendespecialismen worde LSV aande SRC toegevoegd alssecretaris met adviserende den aangewezendoor de desbetreffende landelijke wetenschappelijke specialistenverenigingen, diete kennenhebben stem. MC nr.11- 14maa~ 1986-41
347
OFFICIEEL art.1013(nieuw)
4. De secretaris van deSRC issecretaris van deCvU met adviserende stem.
lid1.De gewoneleden van de SRC kiezen uithun middeneen voorzitter vooreen periode van vijf jaar. lid2.Ongewijzigd.
art. 1014 (oud) 1. De SRC wijst uithaar midden een CvU aan. 2. De CvU bestaat uiteen voorzitter en 2 leden, behoudens hetbepaalde inartikel 1016lid4.Daarnaast worden2 plaatsvervangende ledenaangewezen. 3. De voorzitter van de SRC isvoorzitter van de CvU.
art. 1014 (nieuw) lid1.De SRC wijst uit haarmiddeneen CvU aan. lid2.De CvU bestaat uiteenvoorzitter, 2 ledenen i buitengewoon lid, behoudens hetbepaalde inart. 1016lid 4. Daarnaast worden2 plaatsvervangende leden en 1 buitengewoon plaatsvervangend lidaangewezen. Het buitengewone liden zijn plaatsvervanger hebbenslechts stemrecht tenaanzien van de artikelen 1013, 1014, alsmede1026t/m1030. lid3 en 4.Ongewijzigd.
Kandidaat-afgevaardigde Alskandidaat voorde functie van afgevaardigde ter ledenver-oordwerkzaamzijn, uitgezonderd de subXIIgenoemden: gadering vande L A D wordtdoorhetcentraal bestuur voorgeMw. C, T.Langerhorst, Muiden dragen: Tegenkandidaten kunnenv66r14 april 1986schriftelijk aande Bundeling VII secretaris vande vereniging wordenmeegedeeld (conform art. Artsendiealsspecialist ineen ziekeninrichting ofbejaarden- 8,lid van 4 het Huishoudelijk Reglement derLAD).
]
Commissie Rechtspraak Vestigingsbeleid
Samenvatting vaneenuitspraak, gedaanop 30 november1984
Samenvatting vaneenuitspraak gedaanop 17 september 1984
Praktische overwegingen kunnendoorslaggevend zijnom bijVraagof eisers er voldoende belangbijhebbenom van de voorbeeld uithetoogpuntvan spreiding een onderverdeling voorzitter van de Rechtspraak voorhetVestigingsbeleid een van het gebied vangedaagde insubregio's aantebrengen. Niet oordeel tevernemenomtrent de vraagofgedaagdes vestiging alleen isdan van belangdat het aantal vestigingsplaatsen niet instrijd ismet de Nota Vestigingsregelingen voorde periode afneemt; tevens isvan belang dat een dergelijke indeling geen dat gedaagdenog lidis van deLHV. Gedaagdeheeftbij wijziging kan hebbenin de omvang of samenstelling van de aangetekende brief van 16 maart1984 zijnlidmaatschap der artsenpraktijken ineendergelijke subregio. LHV opgezegd, zodatvoornoemdlidmaatschap met ingang De taakvan een vestigingscommissie istoetsing aan de norvan 17 september 1984 eindigt. De voorzitter achtzichniet men, alsvastgesteld in de Nota Vestigingsregelingen. Deze bevoegdeen oordeel tegevenoverde vraagofhier van een toetsing dientpergevalplaats tevinden. Het stellen van een nawerkingvan lidmaatschapverplichtingen (na be~indiging algemene richtlijn (namelijk indien norm de 2.500pati~nten per lidmaatschap d.d.17 september 1984)sprakeisnu slechts de huisarts in de subregio bereikt en er geensurplus van 2.500 Burgerlijke Rechterbevoegdis daaromtrent te oordelen. pati~nten aanwezig is,iseen nieuwevestiging nimmermogeEisers hebbenrechten belangbijeen beoordeling van hun lijk) ten gevolge waarvaneen toetsing pergevaluitblijft, isin vordering door de daartoeingestelde Commissievoor de strijd met deaarden strekking van de nora. Rechtspraak voor het Vestingingsbeleid c.q.in casu haar Inhergevaldatop vrijwillige een basis nieuwevestigingsplaatsvoorzitter, voorde periode datgedaagdeaan de statuten en wordtgecre~erd doormiddelvanassociatie, waarbij hetaantal reglementen en vorenbedoelde Nota Vestigingsregelingen pati~nten vande tevormenmaatschap nietmeerbedraagt dan gebondenis. het gezamenlijk aantal pati~nten van de associ6s iederafzonTen tijde van de vestiging doorgedaagde isniet voldaan aan de derlijk, ishetvasthouden aanvoornoemde richtlijn niet wensenorm d a t e rnaastzijngemiddelde praktijkgrootte van 2.500 lijk. Gedaagdedient dan immersteonderzoeken ofhetscheppati~nten een surplus dient tezijnvan 2.500pati~nten. pen van een zodanigenieuwevestigingsplaats geen conseGedaagdeheeft instrijd gehandeld met hetinde NotaVestiquenties heeftvoorde omliggende praktijken. Voortsdient gingsregelingen bepaalde doorzichtevestigen zonderdatzijn een dergelijke nieuwevestigingsplaats geleidelijke de ontwikvestiging door de PHV-Vestigingscommissie is getoetst en keling van vestigingsplaatsen middelsde methodevan maxiaanvaard. male praktijkomvang en het sluiten van praktijken nietinde weg staan.Niet-groei-overeenkomsten als middelom dit laatstbedoelde te voorkomenzijnnaarhet oordeel van de commissie acceptabel. 348
MC nr.11- 14maart1986-41
