Landschapsbeheer Friesland
GROENLICHT
Zorg voor ons landschap
10 jaar Natuurwerkdag: win een natuuruitje De nationale Natuurwerkdag bestaat 10 jaar en dat mag iedereen weten. Niet alleen omdat de Natuurwerkdag - dit jaar gehouden op 6 november - dé leukste dag is om je uit te leven in het Nederlandse landschap. Maar ook omdat er dit jaar dikke prijzen te winnen zijn. Iedereen die naast zichzelf ook vrienden, familieleden, medescholieren of -studenten opgeeft en een slagzin afmaakt, maakt kans op een heerlijk weekend weg in Dieverbrug of op Schiermonnikoog. Dat is nog niet alles: Staatsbosbeheer biedt ook nog een prachtige landelijke prijs aan. Wie weet kun jij na het 'zwaarste zaterdaguitje van het jaar' genieten van een midweek in een prachtige vakantiewoning in de natuur.
1/3
Natuurwerkdag 10 jaar
3
Column Regina ter Steege
4
Project heideherstel Zuidoost Fryslân
5
Landschapsfonds Oranjewoud-Katlijk
6
NME Netwerk Fryslân
7
Modder aan je Broek
8/9
Een dag op pad met: de Friese landschapsveiling
10
Samenwerking met It Fryske Gea
11
Even voorstellen: Jamna Wooldrik
12
Boerenlandpaden
13
Dag van de Ruimtelijke Kwaliteit
Wat kun je allemaal doen op de Natuurwerkdag? Afhankelijk van de locatie zijn er diverse werkzaamheden. De meeste bestaan uit kleinschalig onderhoud, zoals: snoeien, zagen, hooien, schoonmaken van poelen en paden, het knotten van wilgen, snoeien van fruitbomen, maken van takkenrillen en verwijdering van opschot en riet. Gezinnen met kinderen zijn van harte welkom; op enkele locaties zijn er speciale kinderactiviteiten georganiseerd. Kijk op de website www.natuurwerkdag.nl voor de bijzonderheden en meld je aan. Toepasselijk genoeg valt het jubileumjaar samen met het internationale Jaar van de Biodiversiteit. Op de Natuurwerkdag 2010 wordt dan ook stevig bijgedragen aan de doelstellingen hiervan. Onder het motto 'Leef je uit in de Natuur’ vinden uiteenlopende activiteiten plaats op maar liefst 14 locaties in Fryslân.
INHOUD
14
betrokken bij Nije Pleats
15
Kort nieuws
16
Favoriete plek van Fokke en Mirjam Frieswijk
Lees verder op pagina 2
Landschapsbeheer Friesland
13
nieuwsbulletin Landschapsbeheer Friesland oktober 2010
Groen licht
1
Vervolg van pagina 1
Prijsvraag Speciaal voor dit 10-jarige jubileum heeft Landschapsbeheer Friesland een prijsvraag in het leven geroepen. Je hoeft slechts een slagzin af te maken met je eigen wens of ervaring. Vertel in 10 woorden wat de Natuurwerkdag voor jou betekent of waarom iedereen mee zou moeten doen. Stuur de slagzin per mail voor 3 november naar
[email protected]. En als je dan toch bezig bent, stuur deze dan door naar familie, buren, vrienden, kennissen, collega’s, club- en klasgenoten en nodig ze uit om 6 november mee te helpen. Maak de volgende slagzin af:
Kom naar de Natuurwerkdag op 6 november, want .......................……… …….............................................................. ...................................................................! De dubbele hoofdprijs bestaat uit een weekend weg op landgoed ’t Wildryck in Drenthe en vakantieboerderij De Kooiplaats op Schiermonnikoog. Ook geven we enkele boeken over Stinzenflora en het Friese landschap en dvd’s met de 9-delige televisieserie Sicht op Fryslân weg.
Friese gastvrijheid vergroten met 10 stekjes In Noordoost Fryslân werken Landschapsbeheer Friesland en Keunstwurk samen aan het project 10 stekjes, een initiatief uit het programma Fryske Fiersichten. Op tien plekken in de regio komen bijzondere ontmoetingsplekken, onder andere bij Nij It Skoar, onder de zeedijk boven Ternaard en aan de Mûntsegroppe/ Skeanpaad bij Harkema. Daarmee wordt de toegankelijkheid en beleving van het landelijk gebied versterkt, maar ook een fysieke koppeling gemaakt met de wandel- en fietsroutes in de omgeving, waaronder de Historische Wandelpaden en Waddenwandelen. Landschapsbeheer Friesland is het afgelopen voorjaar met de plaatselijke bevolking en de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Dongeradiel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. op zoek gegaan naar
2
Groen licht
tien geschikte locaties. Dit met het oogmerk de beleving van het landschap te verhogen en het landelijk gebied tevens een kwaliteitsimpuls te geven. Het zijn met name locaties geworden waar een verhaal bij hoort of die een bijzonder plek in het landschap markeren. Voor meer info en de locaties zie: www.keunstwurk.nl
Kunstenaars De stekjes worden ontworpen door kunstenaars en studenten. Er is een jury samengesteld waar, naast Landschapsbeheer Friesland en Keunstwurk, ook vertegenwoordigers van de provincie, de gemeenten en deskundigen zitting hebben. De jury heeft voor vijf locaties een eerste selectie gemaakt uit kunstenaars die meededen aan een door Keunstwurk uitgeschreven prijsvraag.
Hiervoor kwamen in totaal 144 aanmeldingen binnen. Voor drie andere stekjes hebben drie kunstenaars een ontwerpopdracht geaccepteerd: Jeroen Veenstra, Nynke-Rixt Jukema en René Knip. De overgebleven twee plekken mogen worden ingevuld door jong ontwerptalent uit Noord-Nederland. Dit zijn het Jaagpad (bij Ee) in Dongeradeel en het Houten Hemeltje (bij Fertwert) in Ferwerderadiel. Een groep onlangs afgestudeerde ontwerpers/kunstenaars heeft de locaties inmiddels geïnspecteerd en werkt aan het ontwerp. Het is de bedoeling dat de stekjes in het voorjaar van 2011 zijn geplaatst. Na oplevering worden ze in eigendom overgedragen aan de gemeenten. In de volgende Groen Licht wordt hier uitgebreid bij stilgestaan.
Column
Burgers verbinden aan landschap Te winnen prijzen Op recreatiepark Landgoed 't Wildrijck bij Dieverbrug verblijf je in een comfortabel bungalowpark. Je kunt er volop genieten van de natuur. Het landgoed ligt aan de rand van Nationaal Park het Drents Friese Wold. Zie voor meer info op: www.vakantierijck.nl Vakantieboerderij De Kooipaats op Schiermonnikoog is een perfect vertrekpunt voor heerlijke wandel- en fietstochten. Doordat de boerderij in bedrijf is, kunnen de gasten zelf ervaren wat het is om koeien te melken, schapen te scheren, gras in te kuilen en kippen en eenden te voeren. Voor kinderen een ervaring om niet te vergeten. www.kooiplaats.nl
Zo doe je mee! * * * * *
Vraag vrienden, familieleden en collega's om mee te doen aan de Natuurwerkdag. Zoek op natuurwerkdag.nl (samen) naar een locatie in de buurt. Meld jezelf en je vrienden, familieleden etc. aan op deze site. Maak de slagzin af en stuur deze in voor 3 november. En voor de extra landelijke prijs van Staatsbosbeheer: vul op zaterdag 6 november het formulier in op jouw locatie.
‘Burgers verbinden aan beleid’, rond verkiezingen is dit een veel gebezigde slogan van politieke partijen om het belang te onderstrepen van actieve burgers bij ontwikkelingen en beleid die de eigen leefomgeving aangaan. In verkiezingstijd is het logisch je op burgers te richten. Maar ook los van verkiezingen weten we inmiddels dat burgerparticipatie onmisbaar is. Want zonder draagvlak, bewustzijn en betrokkenheid beginnen we niet veel. Dat beaamde ook CdK John Jorritsma tijdens de onlangs gehouden Dag van de Kwaliteit. Burgerparticipatie richt zich op projecten en werkwijzen waar de provincie of gemeentelijke overheid initiatiefnemer is en burgers (inter)actief betrekt bij beleidsprocessen. Anderzijds gaat het hier ook om burgerinitiatieven waarbij de provincie of gemeente een faciliterende rol heeft. In een dergelijk model krijgt de burger een stem, die hij of zij kan gebruiken om te bepalen waar nieuwe wandelpaden komen, hoe het groen in het dorp eruit komt te zien, hoe de kinderen erbij te betrekken, wat maatschappelijk ondernemen als toegevoegde waarde kan hebben, waar een ‘stekje’ of ontmoetingsplek komt of wat de verhalen zijn rond streekeigen erfgoed. Als directeur van Landschapsbeheer Friesland vind ik dat goed en van groot belang. Maar burgerparticipatie is niet alleen een politiek middel om te luisteren (nemen), maar vraagt bovenal om dit proces te regisseren en te faciliteren (geven). Dat wil ik nader toelichten. Burgerparticipatie gaat over één ding, namelijk de burger betrekken bij overheidszaken. Dan zie je jezelf met twee punten geconfronteerd. 1. Kan en wil de overheid de burger echt betrekken bij overheidszaken? 2. Kan en wil de burger betrokken worden bij overheidszaken? Dat lijken gemakkelijke vragen, maar toch schuilt hierin de essentie voor het slagen van goede burgerparticipatie. Als we er vanuit durven gaan dat we deze vragen bij veel provinciale thema’s positief kunnen beantwoorden, dan is de volgende vraag hoe diezelfde overheden dat handen en voeten gaan geven. Want of we het nu hebben over sociaaleconomische revitalisering van het platteland of de kwaliteit (of verrommeling) van het landschap, zonder daadwerkelijke verbinding met de lokale of regionale bevolking is burgerparticipatie een leeg begrip, een democratisch doekje voor het bloeden. Je moet het serieus nemen en het betrekken van burgers meenemen in proces, planvorming, financiering en uitwerking. Daar wil de schoen nog wel eens wringen. Burgerparticipatie is geen ‘gratis wederdienst’ voor regionaal beleid, maar verdient een vaste plek in het proces, programma’s en bijhorende financiering c.q. subsidiëring. Burgerparticipatie mag je daarbij niet verwarren met vrijwilligerswerk. De universiteit van Wageningen heeft veel onderzoek gedaan naar participatie en draagvlak in relatie tot landschap. De onderzoekers onderscheiden participatie als actieve betrokkenheid en vrijwilligerswerk als actieve deelname. Beide zijn belangrijk. Maar werken aan participatie vraagt een eigen aanpak. Voor het creëren van draagvlak is het belangrijk dat het thema, of dit nu landschap of wat anders is, betekenis heeft.
De uitslag van de prijsvraag wordt op de Natuurwerkdag zelf bekend gemaakt via de website van Landschapsbeheer Friesland, de Natuurwerkdag en de Friese media; winnaars worden gebeld of gemaild.
Als intermediaire organisatie heeft Landschapsbeheer Friesland vanaf haar oprichting sterk het accent gelegd op (burger)participatie. Landschap is immers overal en van iedereen. Maar als iedereen dat voor lief neemt en niemand zich verantwoordelijk voelt, gebeurt er niets. Ik roep alle toekomstige gedeputeerden en statenleden op om ook na 2 maart 2011 de participatie van burgers te blijven omarmen, te regisseren en te faciliteren. Want een landschap zonder betrokkenheid en deelname van burgers is een landschap in de min. Regina ter Steege, directeur Landschapsbeheer Friesland
Groen licht
3
Bedreigde soorten profiteren van herstel heidegebieden
Landschapsbeheer Friesland heeft in overleg met Provincie Fryslân een plan opgesteld voor heideherstel in Zuidoost Fryslân. Fryslân heeft steeds minder heide. Langzaam maar zeker verdwijnen hierdoor ook dier- en plantsoorten die in deze gebieden leven. Het project Heideherstel 'Njirre yn Beweging' is erop gericht het heidelandschap te herstellen en daarmee het leefgebied van bedreigde soorten te verbeteren. “Het gaat niet alleen slechter met het heidelandschap in onze provincie, maar ook de daarin levende dieren zoals de adder of het heideblauwtje hebben het moeilijk. Hun leefgebied is steeds kleiner geworden.” Met dit voorbeeld maakt projectleider Foppe van der Meer direct duidelijk wat er aan de hand is. “Wij willen die kenmerkende plant- en diersoorten kansen bieden zich te handhaven en te herstellen. We hebben daarom een aantal maatregelen voorgesteld waar meerdere soorten van profiteren, de zogenoemde leefgebiedenbenadering.”
Leefgebiedenbenadering “De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft het pad van soortenbescherming geheel verlaten”, legt Van der Meer uit. “De leefgebiedenbenadering blijkt veel efficiënter. Met deze aanpak laten we maatregelen voor soortenbescherming ook zoveel mogelijk aansluiten op het beleid en plannen in het landelijk gebied. Het is een integrale werkwijze om het leefgebied van zeldzame soorten te beschermen en te
4
Groen licht
beheren. We kijken naar de samenhang in heel Fryslân en herstellen zowel de landschappelijke als ook de cultuurhistorische waarden.”
Kwaliteit en versnippering Herstel van de heidekwaliteit is een van de doelen van het project. Volgens Van der Meer verliezen vooral kleine terreinen kwaliteit en oppervlakte, met name door het nalaten van het juiste beheer. Dit leidt tot verbossing. Daarnaast zullen heideterreinen, door het creëren van corridors, onderling beter verbonden worden. “Heideterreinen zijn steeds meer versnipperd geraakt. Hierdoor bewegen diersoorten zich nauwelijks van het ene naar het andere terrein. Populaties raken dus geïsoleerd. Op termijn betekent dit dat de overlevingskansen van beschermde soorten afnemen.” De herstelactiviteiten zijn uiteraard zorgvuldig in kaart gebracht. Van der Meer: “We gebruiken de adder als
gidssoort. Het verbeteren van de leefomstandigheden voor deze slang, heeft ook een positief effect op soorten als de heikikker, beenbreek, zonnedauw, klokjesgentiaan, of heideblauwtje.”
Betrokken partijen De heideterreinen in Zuidoost Fryslân zijn in eigendom van verschillende partijen: diverse particuliere grondeigenaren en terreinbeheerorganisaties zoals Staatsbosbeheer en It Fryske Gea. Landschapsbeheer Friesland betrekt alle partijen, waaronder ook Wetterskip Fryslân, actief bij het heideherstelproject. Provincie Fryslân is verantwoordelijk voor de soortenbescherming in de provincie. Dat is vastgelegd in het provinciaal beleidsplan “Libje en Libje litte’. Van der Meer: “De provincie heeft inmiddels goedkeuring aan het project ‘Njirre yn beweging’ gegeven. We kunnen naar verwachting deze winter nog van start.”
Arthur Scheper: "Momenteel in gesprek met grote speler."
Landschapsfonds Oranjewoud-Katlijk van start te kunnen zetten, zijn we kleinschalig gestart met een fonds Groene Diensten voor Oranjewoud-Katlijk.” De ondertekening in juli markeerde de daadwerkelijke start van dit Landschapsfonds. Behalve Landschapsbeheer Friesland spraken ook de provincie Fryslân, gemeente Heerenveen, de agrarische natuurvereniging Grien Brongergea en de stichting Landschapsfonds de intentie uit de komende jaren (financieel) bij te dragen aan het onderhoud van het landschap in Oranjewoud-Katlijk.
Aan het werk
Landschapsbeheer Friesland ondertekende begin juli, als één van de vijf partijen, de intentieverklaring voor het Landschapsfonds Oranjewoud-Katlijk. Het fonds is het eerste publiek-private initiatief voor het beheer van landschap in Fryslân. “Dankzij de financiële middelen uit dit fonds kunnen we het unieke landschap in Oranjewoud-Katlijk de komende jaren onderhouden en behouden”, aldus Arthur Scheper, consulent bij het Steunpunt Landschap Zuidoost Friesland. Het landschap in Zuidoost Fryslân is bijzonder; grote delen hebben nog hun oorspronkelijke karakter. Steunpunt Landschap Zuidoost Friesland, een samenwerkingsverband van vijf gemeenten, de provincie en Landschapsbeheer Friesland, maakt zich sterk voor behoud van de ruimtelijke kwaliteit. Het Steunpunt Landschap organiseert en ondersteunt de
Column
uitvoering, onder meer met middelen uit het Landschapsfonds Oranjewoud-Katlijk.
Structurele financiering “Hiervoor is veel geld nodig”, weet Scheper. “Vanuit dit oogpunt heeft het Steunpunt Landschap de inrichting van een publiek-privaat landschapsfonds voorgesteld. Om het succesvol neer
Hoewel de provincie en gemeente Heerenveen reeds forse bedragen hebben toegezegd, kan de schop nog niet daadwerkelijk in de grond. “We kunnen pas echt aan de slag wanneer ook private partijen, ondernemers uit de regio (bijvoorbeeld een bank) geld storten in het fonds. Dat is een voorwaarde die de provincie en gemeente Heerenveen hebben gesteld bij het toezeggen van hun financiële bijdrage.” Scheper maakt zich hierover overigens geen zorgen. “We zijn momenteel in gesprek met een grote speler. Ronden we dit met succes af, dan kunnen we meteen aan de slag. Landschapsbeheer Friesland zal zich dan toeleggen op de uitvoeringsorganisatie in samenwerking met Grien Brongergea.”
Oog voor details
Natuurgebieden, weilanden, akkerlanden, industriegebieden, dorpen en steden. Met elkaar geven ze vorm aan de Nederlandse landschappen. Vooral de natuurlijke landschappen bieden ons rust en ontspanning. Paddenstoelen vormen nu kortstondige details in parken en bossen met verrassende herfstkleuren en -geuren. Tekst en foto: Meindert van Dijk www.meindertvandijkfotografie.nl
Groen licht
5
Kinderen al spelend en lerend de natuur in krijgen
Vraag en aanbod NME afstemmen in nieuw netwerk
Als er iets duidelijk is geworden in de afgelopen anderhalf jaar, dan is het wel dat de doelstelling van NME Netwerk Fryslân breed gedeeld wordt. Want wie is er op tegen dat kinderen van de basisscholen in Fryslân ten minste één topervaring in de natuur hebben tijdens hun schoolperiode? Maar om vervolgens vraag en aanbod van de natuur-, milieu- en duurzaamheidseducatie in de provincie af te stemmen en dit effectief aan te bieden bij alle Friese scholen, is een ander verhaal. Daarvoor is veel overleg nodig met provincie, gemeenten, terreinbeheerders, NME-centra en aanverwante organisaties. Dat is gebeurd tijdens de startbijeenkomst op 18 september 2009 (Akkoard fan Earnewâld) en op 1 juli
(expertmeeting). Helaas kon de geplande bestuurlijke bijeenkomst op 13 oktober wegens familieomstandigheden niet doorgaan. Deze voorlopig laatste bijeenkomst zou gehouden worden op het provinciehuis met gedeputeerde Hans Konst als gastheer. Het is de bedoeling hier later dit jaar op terug te komen. Wie A zegt… De initiatiefgroep, bestaande uit Consulentschap IVN Fryslân, Landschapsbeheer Friesland, It Fryske Gea, NME centrum De Klyster, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten komt hiermee dicht bij de eindstreep: het indienen van een kansrijk projectplan bij Agentschap.NL. Want bij voldoende steun en bestuurlijk draagvlak volgt eind 2010 het uiteindelijke zgn. Arrangement Groen
6
Groen licht
dat voor 50% cofinanciering wordt ingediend bij het ministerie van LNV (rijksnota NME). Veel mensen, scholen, overheden en organisaties hebben A gezegd. Nu wordt het tijd om gezamenlijk B te zeggen om zo te komen tot een efficiënt netwerk dat zich slagvaardig richt op één gezamenlijk doel: kinderen op basisscholen al lerend en spelend weer de natuur in te krijgen. Daarvoor is het groene licht nodig van de provincie en gemeenten in Fryslân. Het sein om door te gaan en met gezamenlijke inbreng van mensen en middelen de geoormerkte rijksgelden binnen te halen. De laatste stap is om met de scholen en zich bij de initiatiefgroep aangesloten partijen als BFVW, Waddenvereniging, Hengelsportfederatie Fryslân en De Friesland Zorgverzekeraar een succesvol NME Netwerk op te zetten.
Groene speelplaats daagt kinderen uit om buiten te spelen
'Modder aan je broek' in Leeuwarden
Zaterdag 11 september ging het project 'Modder aan je broek' van start in de Leeuwarder wijk de Wielenpôlle. Dit project van Landschapsbeheer Nederland brengt in zes provincies natuurlijke speelplaatsen terug in de wijk. Lodewijk Zwierstra (voorzitter Landschapsbeheer Friesland), Thea Koster (wethouder gemeente Leeuwarden) en Boris Zoon (kinderburgemeester van Leeuwarden) gaven het officiële startsein in onze provincie. 'Groene' speelplaatsen zijn schaars in stedelijk gebied. Steeds meer veldjes en bosjes maken plaats voor woningbouw. Veel kinderen komen daardoor nauwelijks in aanraking met natuur en landschap. Met 'Modder aan je broek' wil Landschapsbeheer dat contact stimuleren en vervreemding met de natuur voorkomen. Een uitdagende groene speelplaats motiveert kinderen om te leren en te bewegen.
Groene hart van de Wielenpôlle Bewoners van de wijk de Wielenpôlle gingen zaterdag 11 september praktisch aan de slag met Landschapsbeheer Friesland. “Het doel van deze dag was buurtbewoners te informeren over dit project en met elkaar ideeën te krijgen voor het ontwerp van een groene speelplaats”, vertelt projectleider Teatske van Dalen van Landschapsbeheer Friesland. Het grasveld achter buurthuis 'De Kobbekooi' wordt omgetoverd tot een nieuwe groene speelruimte, waar kinderen uit de wijk kunnen spelen, elkaar ontmoeten en leren van hun omgeving. Ter inspiratie organiseerden Landschapsbeheer Friesland en de gemeente Leeuwarden kinderspelen, workshops en knutselactiviteiten als aftrap van het project. Tientallen kinderen en belangstellende ouders deden met veel plezier mee. En niet zonder resultaat. Samen met de
Heemtuinenploeg van de gemeente Leeuwarden vlochten kinderen twee voetbaldoelen van wilgentenen. De goals werden ’s middags meteen in gebruik genomen. Met twee spelers van Cambuur speelden de kinderen een fanatiek partijtje voetbal. De activiteiten waren de eerste stappen in het ontwerpproces van de natuurlijke speelplek.
Duidelijkheid en enthousiasme “Bewoners willen graag precies weten wat er in de wijk komt. Dat geldt voor ouders, maar natuurlijk ook voor de kinderen. Duidelijkheid schept vertrouwen en is de basis om mensen enthousiast te maken”, weet Teatske van Dalen. Om
die reden ontvingen alle bewoners van de Wielenpôlle na de projectstart een uitnodiging voor een ontwerpavond op 28 september. Tijdens deze avond dachten de aanwezige ouders en kinderen mee over hoe het speelveld er straks uit moet komen te zien. Marleen van Tilburg (bureau Buitenkans) vertaalt alle wensen en ideeën naar een ontwerp op papier. Wanneer buurtbewoners en gemeente zich kunnen vinden in dit ontwerp, zullen de eerste werkzaamheden in het voorjaar van 2011 worden uitgevoerd. Landschapsbeheer Friesland realiseert de natuurlijke speelplek samen met de buurtbewoners.
Groen licht
7
Een dag op pad met: de eerste Friese landschapsveiling
Ondernemer gaat voor trotse blik aan de keukentafel “Verkocht!” De bulderende stem van veilingmeester Klaas Jansma doet de aanwezige ondernemers trillen in hun stoel. De eerste Friese landschapsveiling op 8 september in Aldtsjerk trekt veel animo. Tientallen leden van de Commerciële Club Fryslân bieden deze avond lustig op een drietal Friese eendenkooien. Geld waarmee het onderhoud van deze landschapselementen de komende jaren kan worden gefinancierd. Talrijke eendenkooien sierden vroeger het Friese cultuurlandschap, vandaag de dag zijn er nog maar weinig van deze pareltjes over. De kooien bij Aldtsjerk, Rinsumageest en Engwierum smachten naar een grondige opknapbeurt. “De eendenkooi verliest aan bekendheid”, geeft Jan Piet de Boer van Landschapsbeheer Winsemius: “Een investering uit het hart levert u een trotse blik aan de keukentafel op.”
Friesland toe. Daar komt bij dat er te weinig geld is voor beheer, bescherming en ontwikkeling. Samen met kenniscentrum Triple E organiseert Landschapsbeheer Friesland daarom de eerste Friese landschapsveiling om de drie kooien te kunnen behouden.
“Samen kunnen we het cultuurhistorisch erfgoed ook voor de toekomst behouden” Parels in landschap Het is druk in de grote zaal van landgoed De Klinze als Regina ter Steege, directeur van Landschapsbeheer Friesland, het woord neemt. “Vandaag doen wij een beroep op u om samen het cultuurhistorisch erfgoed ook voor de toekomst te behouden.” De eendenkooi is een typerend element voor het Friese cultuurlandschap, legt Ter Steege uit. Van de oorspronkelijke 150 zijn er nog 27 over. “Deze pareltjes moeten bewaard blijven. En daar kunt u vandaag uw steentje aan bijdragen.” Het doel van de dag is duidelijk; samen zorgen voor de toekomst van de eendenkooi.
8
Groen licht
Maar voordat de veilingbordjes omhoog mogen, begint de middag met een rondleiding door de kooi van Aldtsjerk. “Veel mensen hebben geen idee wat een eendenkooi is en hoe het vangen van eenden in de praktijk werkt. Het is toch wel fijn om te weten waar je vanavond je geld aan geeft”, glimlacht De Boer. De laarzen kunnen aan, want vanaf landgoed De Klinze wacht de groep een mooie wandeling door de omliggende landerijen.
“Friesland is de provincie met de meeste eendenkooien, maar als het zo doorgaat blijft daar niets van over” Nieuw leven in blazen Op de grens van Aldtsjerk en Readtsjerk ligt de eendenkooi, al decennia lang een plek van rust. Vandaag is er echter volop leven rond de kooi. Vijf kooikerhondjes wachten gespannen op de instructies van hun baas. Vereniging Het Nederlandse Kooikerhondje demonstreert dat het dier zijn naam niet voor niets heeft gekregen. Dit kleine, behendige hondenras wordt al jaren ingezet in de eendenkooi. Niet
om de wilde eenden te vangen of op te jagen, maar juist om ze te lokken. Eenden zijn van nature erg nieuwsgierige dieren. Dat deze eigenschap ze uiteindelijk duur komt te staan, blijkt wanneer de groep onder leiding van kooiker Herman ten Klooster, de arena betreedt. En hoewel hier in Aldtsjerk al jaren niet meer gevangen wordt, weet Ten Klooster de kooi voor heel even nieuw leven in te blazen. Met levendige anekdotes neemt hij de groep mee terug naar de tijd dat hier nog volop bedrijvigheid was. Zijn verhaal maakt indruk. “Fryslân is de provincie met de meeste kooien, maar als het zo doorgaat blijft daar niets van over”, benadrukt Ten Klooster. “Het tij moet worden gekeerd.”
Kooikerhondjes zijn al jaren de rechterhand van de kooiker
“Het enige dat u er voor terug krijgt is een trotse blik aan de keukentafel” Trotse blik Na de rondleiding klinken er enthousiaste reacties. Het idee om te investeren in een eendenkooi, zonder daadwerkelijk eigenaar te worden, slaat aan. Een schoolvoorbeeld van Maatschappelijk Betrokken Ondernemen, vindt gastspreker Pieter Winsemius, voormalig minister van VROM. In de veilingzaal wijst hij zijn toehoorders op de voordelen van zo’n investering uit het hart. “Laten we eerlijk zijn, u investeert in een landschapselement, maar krijgt er niets voor terug. Het enige dat u wellicht toekomt is een trotse blik wanneer u thuis aan de keukentafel vertelt dat u meehelpt aan De veiling onder leiding van Klaas Jansma mocht op flink wat media aandacht rekenen.
Kooiker Herman ten Klooster wist de eendenkooi voor heel even nieuw leven in te blazen.
het onderhoud van zo’n prachtige kooi. En daar gaat het om. Dat het u een goed gevoel geeft.” Tom Bade, directeur van Triple E en bedenker van de landschapsveiling, is het volledig met Winsemius eens, maar kijkt verder dan de keukentafel. Hij voorspelt dat er de komende jaren steeds meer van dit soort veilingen zullen worden gehouden. “Ik zie hier de contouren van een nieuwe manier van landschapsonderhoud en -ontwikkeling. Samen kunnen we het cultuurlandschap behouden, zonder bureaucratische bemoeienis. Je weet als investeerder exact waar je geld naar toe gaat.” Uur van de waarheid Half negen, het moment van de waarheid. De zaal zit vol als veilingmeester Klaas Jansma het woord neemt. “We maken er een fantastische happening
van”, belooft hij het publiek. En daarmee heeft hij geen woord te veel gezegd. Als geboren entertainer weet Jansma de zaal meteen voor zich te winnen. Vol vuur introduceert hij de verkoopobjecten. “Zit hier toevallig een makelaar, zorgverzekeraar of exploitant van een crematorium? Dan is de vangpijp net wat voor u. Kijk eens wat dat op uw briefpapier doet, dat alles bij u de pijp uitgaat.” Aan het eind van de avond neemt Ter Steege opnieuw het woord. “Dit is pas het begin om het landschap direct aan ons te binden”, drukt ze de aanwezig op het hart. “Zonder dat je direct de credits krijgt, kun je heel veel moois realiseren. De moeite meer dan waard om dit initiatief vast te houden.” Met een eindbedrag van vijfduizend euro kijkt Landschapsbeheer Friesland tevreden terug op de eerste veiling.
Groen licht
9
Vrijwilligers krijgen les over Friese landschap
Opnieuw gezamenlijke cursus LBF en It Fryske Gea stages en de BHV-cursus 'Eerste hulp in het veld'. Op 6 oktober ging de cursus 'Beheer Landschapselementen' van start.
Theorie en praktijk
Landschapsbeheer Friesland en It Fryske Gea bundelen opnieuw hun krachten bij het organiseren van cursussen. De Friese natuur- en landschapbehartigers werkten voor dit doeleinde al eerder met elkaar. Die samenwerking bevalt goed. Resultaat is een nieuwe cursus voor beheer van landschapselementen voor vrijwilligers en een training voor begeleiders van maatschappelijke stages. Vrijwilligers zijn van essentieel belang voor actief behoud en beheer van het Friese landschap. Voor zowel Landschapsbeheer Friesland als It Fryske Gea zetten een groot aantal zich zeer
regelmatig in. Beide organisaties kunnen de groep nog beter informeren en faciliteren door samen te werken bij cursussen en trainingen. Zo organiseerden LBF en IFG al gezamenlijk maatschappelijke
De cursus 'Beheer Landschapselementen' bestaat uit drie theorieavonden en twee praktijkdagen voor vrijwilligers van LBF en IFG uit Noord- en Midden-Fryslân. Iedere bijeenkomst heeft een eigen invalshoek en spreker. Sietske Rintjema, medewerkster Planning en Onderzoek bij It Fryske Gea, verzorgt één van de avonden. “LBF informeert de vrijwilligers over het ontstaan van het Friese landschap en besteedt aandacht aan natuurdoeltypen, leefgebiedenbenadering, beheer en omvorming. Die informatie koppel ik aan de terreinen die It Fryske Gea beheert. Ik zal toelichten met welk doel we bepaalde dingen doen, zodat vrijwilligers beter begrijpen waarom bepaalde werkzaamheden nodig zijn. Hierdoor kunnen ze hun werk in de toekomst nog gerichter uitvoeren.”
Grote belangstelling Onder de vrijwilligers is veel belangstelling voor de cursus 'Beheer Landschapselementen'. Het maximum van 25 inschrijvingen was snel bereikt. In het voorjaar is er echter een nieuwe kans. Dan start dezelfde cursus voor vrijwilligers uit het zuiden van Fryslân.
Maatschappelijke stages begeleiden In aansluiting op de cursus 'Beheer Landschapselementen' is er zaterdag 20 november een training voor vrijwilligers die belangstelling hebben voor het begeleiden van leerlingen die zich in het kader van een maatschappelijke stage willen inzetten voor natuur en landschap. Wie daar nog aan wil deelnemen kan zich opgeven bij Jan Piet de Boer, tel: 0512-383800.
10
Groen licht
Even voorstellen: Jamna Wooldrik
“Door de wandelpaden leer ik Fryslân kennen” Ter versterking van het projectteam dat de Ommetjes en wandelnetwerken in Fryslân ontwikkelt, is sinds 1 maart Jamna Wooldrik aangetrokken. Een leuke en veelzijdige baan, vindt ze. “Er komen veel maatschappelijke aspecten bij elkaar: natuur, landschap, plattelandsvernieuwing, recreatie en toerisme, marketing en zelfs een evenement. Ik vind het bijzonder om te zien dat veel mensen zo actief zijn in hun omgeving. Dat motiveert enorm bij het uitwerken van dit soort projecten waarbij je niet kunt zonder draagvlak en betrokkenheid.” “Eigenlijk best gek”, bedenkt Jamna zich, ”maar tijdens mijn studie Diermanagement aan het Van Hall Instituut ben ik nauwelijks buiten Leeuwarden geweest. Ik ben ook altijd in Groningen blijven wonen. Door mijn werk voor de ommetjes en wandelpaden leer ik Fryslân nu pas kennen. Dankzij het reizen door de provincie, de bijeenkomsten om wandelroutes op kaarten in te tekenen en de oprechte interesse van veel bewoners, heb ik een ander beeld van deze provincie. Het valt me op dat vooral langs de Waddenkust mensen actief bezig zijn met hun directe leefomgeving en er ook veel vanaf weten. Ik hoor de mooiste verhalen waarvan ik denk, 'goh, die moeten ze ook buiten de provincie leren kennen'. Hopelijk dragen onze ommetjes en wandelnetwerken bij aan de ontsluiting daarvan.”
Wandelnetwerk De 33-jarige Jamna Wooldrik is sinds 1 maart aan de slag als projectmedewerker bij Landschapsbeheer Friesland. Voor het Waddenfondsproject Waddenwandelen onderhoudt ze contacten met de regionale werkgroepen in het Friese kustgebied en op de Waddeneilanden. Alle gegevens worden opgeslagen in het Geografisch Informatiesysteem (GIS) waarmee straks het routenetwerk wordt samengesteld.
Column
Meer ruïne in Fryslân
In het jaar 1974 vierden wij vakantie in het toen nog arme, maar verrukkelijke Ierland. We kwamen in dorpjes als Ballineen en Enniskean, die doen denken aan Fryske tweelingdorpen als Peins en Sweins. Geen dykswâlen in Ierland, maar prachtig begroeide stenen muurtjes tussen de percelen en in plaats van elzensingels hagen van reusachtige Fuchsia’s. Eenmaal in Zuid-Ierland moet je ook beslist naar het dorpje Blarney in de buurt van Cork. Hier trekt de Blarney Stone, een blok blauwsteen ingemetseld in de borstwering van Blarney Castle, mensen vanuit de hele wereld. De steen is al in 1446 in de toren van het kasteel gezet. Volgens de legende krijgt iemand die de steen kust ‘the gift of gab’, de gave van grote welsprekendheid of kunst van het vleien.
Ook is Jamna betrokken bij de ontwikkeling van wandelpaden in het zuiden van Friesland. In Zuidoost worden met data uit het project Oude Paden - Nieuwe Wegen en informatie van de streekbewoners wandelroutes uitgedacht; in Zuidwest is men een flinke stap verder en wordt gewerkt aan een uitvoeringsplan voor wandelroutes gekoppeld aan opstapplaatsen voor waterrecreanten. Ook het realiseren van losse Ommetjes, zoals dat bij Sneek (Pasveer), heeft aandacht.
Ringslang Jamna belandde na haar studie vrij snel in het bedrijfsleven. Zo was ze assistent bedrijfsleider voor een groot tankstation bij Groningen en werkte ze bij een bureau dat online tickets verkoopt voor sport- en muziekevenementen. Een leuke tijd waar ze met veel mensen in verschillende functies te maken kreeg en veel leerde over inkoop en internetmarketing. Maar na vijf jaar begon de groene sector toch weer te trekken. Door een tip van een kennis werd ze op de baan bij Landschapsbeheer Friesland gewezen en die kreeg ze. Nu was Landschapsbeheer Friesland voor Jamna geen onbekende organisatie. Voor haar afstuderen had ze in het kader van een project over de ringslang meerdere malen contact en was ze met medewerkers op pad geweest langs vindplaatsen en broeihopen.
We hebben de steen uiteraard gekust en wellicht profiteren wij nog altijd van de zegenrijke uitwerking van deze intieme daad. Wat de steen voor ons echt bijzonder maakte is het gebouw waarin hij zetelt. Dit is namelijk een ruïne! Een ruïne: alle daken ingestort en de muren deels overwoekerd met klimop. Kieren en spleten begroeid met varens en andere evenwichtskunstenaars. Veel vogels, vooral de gezellige Kraaiachtigen zoals kauwen en roeken, maar ook veel andere soorten die hun enthousiasme over de ruïne luidkeels kenbaar maken. In de nacht zullen uilen en vleermuizen ongetwijfeld het hunne aan de feestvreugde bijdragen. Wat een sfeer, wat een rijkdom in dit door mensenhanden gemaakte en weer vrijgelaten rotslandschap. Het zou heel mooi zijn als wij ook wat meer ruïnes in onze provinsje hadden. Nu in Fryslân veel kerken hun functie verliezen en het onderhoud door de leden vrijwel niet meer is op te brengen ligt hier een unieke kans. Om te beginnen zou ik zeggen 10 % van de lege kerken en op termijn, als het aanslaat, heeft natuurlijk ieder dorp recht op een ruïne. Hier heersen rust en eeuwigheid, en de natuurlijke loop van de dingen. Zo’n ruïne wordt vanzelf een oord van contemplatie, respect en zelfkennis. Kun je nog dichter bij de oorspronkelijke functie komen? Jan J. de Boer
Groen licht
11
Vergoeding als tegenprestatie voor grondeigenaren
Boerenlandpaden belangrijk deel Waddenwandelen Toegankelijkheid Vanuit het project Waddenwandelen is er tevens geld beschikbaar om de toegankelijkheid van het boerenlandpad met kleine voorzieningen te verbeteren. Hieronder vallen kleine bruggetjes, een batting, klaphek of picknickbank. “Stel dat ik het bruggetje over mijn sloot niet zie zitten of simpelweg lelijk vind”, vroeg één van de gasten zich hardop af. Teatske vertelde dat pachters altijd inspraak hebben. “Sowieso doen wij niks zonder toestemming van de eigenaar. We komen langs om samen naar de alternatieven te kijken of een andere oplossing te zoeken. Maar tot nu toe zijn we er met iedereen nog uitgekomen”, verzekerde Teatske haar toehoorders.
Lopen door het boerenland. Met uitzicht op akkers en weilanden en af en toe een kijkje op het boerenerf. Dat is leuk! Daarvoor worden boerenlandpaden ontwikkeld. In Fryslân gebeurt dat onder meer voor het project Waddenwandelen van Landschapsbeheer Friesland. Met boeren wordt afgesproken dat wandelaars over hun land mogen lopen, als tegenprestatie ontvangen zij hiervoor een subsidiebijdrage. Over de regeling Boerenlandpaden werd op 29 september jl. een informatiebijeenkomst gehouden in dorpshuis De Bijekoer in Wijnaldum. Het was al weer de vierde informatiebijeenkomst die over de subsidieregeling werd georganiseerd in het kader van Waddenwandelen. De vergadering werd bijgewoond door dorpsbelangen, particuliere grondeigenaren en deelnemers van de werkgroep Waddenwandelen Harlingen/Franekeradeel.
Wandelnetwerk Jamna Wooldrik, projectmedewerker bij Landschapsbeheer Friesland lichtte het project Waddenwandelen nader toe. “We werken aan een uitgebreid netwerk van wandelpaden in de Waddenregio, in Noord-Holland, Friesland en Groningen. Boerenlandpaden zijn hierbij een belangrijke toegevoegde waarde. Van ervaringen in onze provincie, maar ook elders weten we dat wandelen over het boerenland een extra dimensie geeft aan het wandelen. Wandelaars beleven
12
Groen licht
het landelijk gebied op de meest directe manier en de openheid van deelnemende agrariërs wordt zeer gewaardeerd.” Vervolgens werden er gedetailleerde regiokaarten rondgedeeld. Groene lijnen geven bestaande wandelpaden aan, rode stippellijnen de gewenste wandelpaden. “Wie van u ziet rode stippellijnen over zijn eigen land lopen”, vroeg projectleider Teatske van Dalen aan de aanwezigen. Teatske lichtte de regeling Boerenlandpaden verder toe. Ze wees op de voordelen zoals imagoverbetering en de financiële vergoeding. Die is vastgesteld op € 0,45 per strekkende meter wandelpad per jaar. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft samen met de provincies geld beschikbaar gesteld voor 1000 km boerenlandpad voor tenminste tot 2013.
De avond werd afgesloten door Nico Bakker, grondeigenaar uit Makkum. Hij was uitgenodigd om zijn ervaringen te delen, want hij woont naast een wandelpad dat door de stichting Wandelplatform-LAW wordt beheerd. “Ik heb nog nooit last gehad van de wandelaars en ben nog nooit lege blikjes of ander afval tegengekomen. Wat mij verder is opgevallen? 85% van de wandelaars is vrouw en dan het liefst met korte broek en rugzak”, grapte Nico. Hij vind het prachtig dat mensen van soms ver weg van zijn land genieten."Als ze me vertellen dat ze het hier mooi vinden, dan ben ik daar best trots op.” Meer informatie of weten waar u kunt wandelen, kijk op www.boerenlandpad.nl
Anita Andriesenprijs voor gemeente Ferwerderadiel
Succesvolle Dag van de Ruimtelijke Kwaliteit
De door Atelier Fryslân georganiseerde Dag van de Ruimtelijke Kwaliteit op 15 september is volgens de organisatie een groot succes geworden. In Jorwert werd duidelijk dat men in Fryslân samen wil werken aan Ruimtelijke Kwaliteit. In het ochtendprogramma luisterden ongeveer 150 bezoekers naar lezingen over de toekomst van Fryslân. Rijksadviseur Yttje Feddes presenteerde het Nationale Windplan met daarin voor Fryslân als windprovincie een belangrijke opgave. Publicist en historicus Maarten van Rossem toonde zich een hartgrondig voorstander van een Fries Verkade-landschap met daarin elke vorm van hoogbouw uitgebannen. In de middag stond het voelen, zien en beleven van het Friese landschap centraal in tal van workshops. Een uitspraak uit één van de workshops: "We gaan getraumatiseerd om met ons 'landschapsverlies' uit het verleden, nu is het tijd om met een frisse blik naar de toekomst te kijken." Aan het eind van de middag werd de Anita Andriesenprijs voor ruimtelijke kwaliteit uitgereikt aan Ferwerderadiel. De gemeente kreeg de prijs voor goed opdrachtgeverschap en consistent hoogwaardig ruimtelijk beleid.
Inspiratieboek Ook Landschapsbeheer Friesland had een aandeel in het programma. Zo werkt de stichting met de Friese Milieu Federatie, It Fryske Gea en de Friese Pers Boekerij aan een uitgave over de ruimtelijke kwaliteit in Fryslân met als werktitel Mooi Fryslân. Tijdens een workshop onder leiding van Pieter de Haan, voorzitter van de FMF, werd dit voor een breed publiek toegankelijke inspiratieboek aangekondigd. De Haan vroeg deelnemers hun oordeel te geven over een serie geprojec-
teerde foto’s. Werkt het getoonde beeld versterkend, verrommelend of neutraal in het landschap? Met een rode, groene of oranje kaart gaf het publiek zijn mening. De uitkomst van de sessie wordt gebruikt ten behoeve van het boek. Dat heeft ten doel mensen bewuster te maken van het belang van ruimtelijke kwaliteit en de mogelijkheden die er zijn om hieraan bij te dragen, zowel door burgers als door overheid, maatschappelijke organisaties en ondernemers.
Observatiepost Fryslân Een tweede activiteit waaraan Landschapsbeheer Friesland zich had verbonden, was de op 15 september gepresenteerde Observatiepost Fryslân. Observatiepost Fryslân, een initiatief van Atelier Fryslân, Keunstwurk en Landschapsbeheer Friesland, is ontworpen door Nynke Rixt Jukema, Wiepkje Kooistra en Mariska van Cronenberg. Deze drie ontwerpers kregen de opdracht om de verscheidenheid van het Friese landschap tastbaar te maken voor bezoekers. In drie op elkaar volgende ruimtes
creëerden ze plekken waarin men verleden, heden en toekomst van het Friese landschap terug kan vinden.
Na de presentatie in Jorwert trok de observatiepost zes weken lang door Fryslân. Als één van de gastheren en begeleiders reisde Landschapsbeheer Friesland met de mobiele post mee van Jorwert, Franeker en Terherne naar Appelscha, Dokkum en Tytsjerk om te eindigen in Oudemirdum. Op deze locaties konden bezoekers door het Wetter, Lân en Loft van Fryslân lopen en klimmen. Hun eigen wens of boodschap is op de website van Atelier Fryslân geplaatst met als doel in kaart te brengen wat men van het Friese land vindt en waarom. Atelier Fryslân wil door middel van deze activiteit bewoners van Fryslân op een andere manier naar het Friese Landschap laten kijken. Kijk op www.observatiepost. atelierfryslan.nl voor het resultaat.
Groen licht
13
Els van Loon: "Concrete vertaalslag naar landschappelijke inpassing."
Landschapsbeheer Friesland betrokken bij Nije Pleats Het Friese platteland verandert. Veel boeren vergroten hun stallen of breiden hun bedrijfsactiviteiten uit. Om deze schaalvergroting efficiënt en verantwoord te laten verlopen, schuiven deskundigen aan tafel bij het kernteam 'Nije Pleats'. Omdat de ontwikkelingen impact hebben op het Friese landschap, is ook Landschapsbeheer Friesland hierbij betrokken. In het kader van de ruimtelijke kwaliteit heeft de provincie Fryslân in 2008 opdracht gegeven om te zoeken naar een goede landschappelijke inpassing van nieuwe, grote agrarische bebouwing. Dit gebeurt binnen het project Nije Pleats. Een kernteam aangevuld met deskundigen behandelde afgelopen twee jaar tientallen aanvragen tot uitbreiding. De aanpak bleek succesvol. Dat geldt ook voor de werkwijze om te komen tot kwalitatief goede voorstellen. “Eén goed tafelgesprek met de betreffende agrariër, landschapdeskundige, stallenbouwer, architect, welstandscommissie, gemeente en vergunningverlener versnelt het proces en maakt goede afstemming mogelijk”, aldus Els van Loon van Landschapsbeheer Friesland.
Kwaliteit landschap Van Loon nam regelmatig aan de gesprekken deel. “We bekeken per aanvraag hoe we de kwaliteit van het
landschap konden behouden. Belangrijk daarbij waren zaken als landschapstype en -lijnen, het historische basispatroon, de erfinrichting, beplanting, water en de openheid van het landschap.” “Onze inbreng bleek vooral van belang bij de concrete vertaalslag naar landschappelijke inpassing, het type beplanting en de aankleding van de gebouwen met bomen, houtsingels, een laan of struweelzone, maar ook het streekeigen karakter." Vanwege haar expertise op dit gebied was Landschapsbeheer Friesland een waardevolle speler bij nieuwbouw- en uitbreidingsaanvragen.
Toekomst Nije Pleats Op 14 oktober werd het eindverslag Nije Pleats tijdens een minisymposium aangeboden aan GS. Op 15 december behandelt Provinciale Staten het advies van het kernteam Nije Pleats. De invoering van de werkwijze zal vooral een taak worden van de gemeenten in Fryslân. Tot die tijd blijft het kernteam actief om de gemeenten behulpzaam te zijn. “Wij hopen dat de ontwikkelde werkwijze naar waarde wordt geschat. Immers, hiermee behalen we zowel kwalitatief als qua draagvlak en efficiëntie veel winst”, aldus Van Loon.
B
Landschap in Zicht
urgers betrekken bij landschap, hoe doe je dat? Het pas verschenen boekje 'Landschap in Zicht' van Landschapsbeheer Nederland biedt hiervoor handvatten. Speciaal voor verenigingen voor dorpsbelangen, maar ook voor andere lokale organisaties, is een methodiek opgesteld om met de meest uiteenlopende mensen (van huisvrouw tot huisarts) de eigen omgeving in kaart te brengen. Immers, je hoeft geen deskundige te zijn om waarde(n) toe te kennen aan de eigen omgeving. Het resultaat kan daarna dienen als hulpmiddel bij het opstellen van een landschapsparagraaf in de eigen dorpsvisie. In het boekje staan ervaringen en bevindingen van het project Thuis in Groen beschreven, een landelijk project waarbij dorpsbewoners via een systematiek (Ecovast) de landschappelijke waarden van hun woonomgeving inventariseerden. Aan de hand van aansprekende praktijkvoorbeelden en met behulp van een stappenplan kan een dorpsbelangenvereniging zelf aan de slag. Jan Piet de Boer van Landschapsbeheer Friesland: “Het is een nieuwe manier van werken die past in deze tijd. Laat een grote groep bewoners eerst zelf ontdekken wat de meerwaarde van hun omgeving is. En dat het belangrijk is die in stand te houden of te ontwikkelen.” Het boekje is gratis te downloaden op www.landschapsbeheer.nl.
14
Groen licht
D
4000 scholieren opleiden tot ambassadeur NFW
e komende vier jaar steken ongeveer 4000 basisschoolleerlingen uit de Noardlike Fryske Wâlden de handen uit de mouwen bij boeren in de eigen omgeving. Aan de hand van het project 'Takomst foar in Unyk Lânskip' maken kinderen in de groep 7 en 8 intensief kennis met de geschiedenis, de natuur en het landschapsbeheer van het fraaie Nationaal Landschap. Elzen staan hierin centraal; kinderen helpen bij 18 boeren mee aan het onderhoud van de beeldbepalende elzensingels. In 2008 ontwikkelde Landschapsbeheer Friesland en NME-Centrum De Klyster samen met de Agrarische Natuurvereniging en IVN Consulentschap Fryslân een project om leerlingen meer te betrekken bij hun geboortestreek: Noardlike Fryske Wâlden. Dit project was zo succesvol, dat het de Súlveren Skries van de Provinsje Fryslân won. Dit schooljaar wordt het project voor de tweede keer gedraaid. Dit maal op grotere schaal. Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel sluiten aan, maar ook de scholen uit Dantumadiel en Kollumerland c.a. zijn weer van de partij. “De topervaring krijgen ze door buiten te leren en een dagje te helpen bij de boer op het land; een belevenis die ze nooit weer vergeten”, aldus Kees Terwisscha van Scheltinga van Landschapsbeheer Friesland. “Voor behoud van dit unieke landschap is structureel onderhoud en betrokkenheid nodig. Dus richten we ons ook op de toekomstige bewoners, de kinderen. Zij zijn de perfecte ambassadeurs voor dit bijzondere gebied.” Op dit moment wordt samen met agrarische natuurvereniging Bosk en Greide bekeken of een soortgelijk NME-project in nationaal landschap Zuidwest Fryslân kan worden opgezet.
T
Ontwakend Landschap krijgt vervolg
ijdens de viering van het 20-jarige Noordpeil op 1 september daagde directeur Els van der Laan haar gasten uit om het initiatief onder de titel Ontwakend Landschap over te nemen. Landschapsbeheer Friesland nam letterlijk en figuurlijk het stokje over van het jubilerende Noordpeil. Daarmee toont de stichting zich bereid om volgend jaar een activiteit te organiseren om de ochtendstond in het Friese landschap op een bijzondere wijze te vieren. “Wie weet is het een begin van een nieuwe traditie”, zegt Els van Loon, die de uitdaging aanging. “Begin september genoten we om zes uur ‘s ochtends met elkaar van een prachtige wandeling door het ontwakende landschap van Abbega naar het kerkje van Westhem. Daar hebben we heerlijk met zijn allen buiten ontbeten." Tijdens de jubileumtoespraak door van der Laan werden alle aanwezigen gevraagd om het stokje (een grote lat met tekst 'Ontwakend Landschap') over te nemen en volgend jaar opnieuw een evenement met dit thema te organiseren. "Omdat wij ons al 25 jaar bezighouden met het landschap, was ik hierover meteen enthousiast. Volgend jaar staat Landschapsbeheer Friesland dus aan de lat”, aldus Els van Loon.
I
Inwoners gebied Waskemeer-Haulerwijk versterken hun landschap
n september is het project 'Versterking landschap Waskemeer-Haulerwijk' van start gegaan. Initiatiefnemers zijn gemeente Ooststellingwerf en Landschapsbeheer Friesland. Het doel van het project is duidelijk: versterken van het landschap rondom de twee dorpen. Onder de noemer 'samen aan de slag' krijgen inwoners van het gebied een unieke kans om het landschap te verrijken. Beginnend bij eigen grond. Waskemeer en Haulerwijk zijn veenkoloniedorpen in het gevariëreerde landschap van Zuid-Oost Fryslân. Om dit bijzondere landschap te behouden, kunnen inwoners hun grondgebied laten opknappen. Hierbij gaat het om herstel van houtwallen, elzensingels, bosjes en solitaire bomen. Het is ook mogelijk om nieuwe elementen aan te laten leggen. Dit kan een poel, houtsingel, haag of fruitboomgaard zijn. Alle werkzaamheden worden uitgevoerd door experts in samenspraak met de grondeigenaar.
Groen licht
15
DE FAVORIETE PLEK VAN: Fokke en Mirjam Frieswijk
Wegdromen aan oevers van De Leijen De knusse Mâlewei aan de rand van Eastermar is door af en aan rijdende tractoren veranderd in een onbegaanbare modderpoel. Maar Fokke en Mirjam Frieswijk laten zich door een beetje modder niet tegenhouden. Daar, aan het eind van de zandweg, ligt hun mooiste stukje Fryslân: het zuidelijke uitzichtpunt bij het meer De Leijen. “Hier kun je heerlijk wegdromen.” De beste manier om Fryslân te leren kennen? Simpel, de wandelschoenen aan, het landschap in en niet bang zijn om vies te worden. Fokke en Mirjam Frieswijk zijn al meer dan twintig jaar lid van het IVN. Als natuurgids laten zij jaarlijks tientallen mensen kennismaken met de pracht van het Friese landschap. “Toen ik in 1984 vanuit Eindhoven naar Eastermar verhuisde, kende ik Fryslân niet”, vertelt Mirjam. “Maar ik merk dat ook geboren en getogen Friezen weinig weten over de unieke omgeving waarin zij wonen."
In één oogopslag De laatste zonnestralen glijden over het water van De Leijen. Wie vanaf het uitzichtpunt bij de Mâlewei over het ondergelopen oevergebied kijkt, begrijpt meteen de liefde van Fokke en Mirjam voor deze plek. “Hier zie je in één oogopslag alle landschapselementen die zo typerend zijn voor het nationaal landschap Noardlike Fryske Wâlden”, zegt Fokke. “De meeste mensen kennen alleen de dykswâlen, maar er is veel meer. Elzensingels, open gebied zoals hier langs De Leijen, heideontginningsgebieden, esdorpen, overblijfselen uit de ijstijd. Al die variatie maakt de Noardlike Fryske Wâlden juist zo mooi.” De IJstijd, veenarbeiders, boeren maar ook Mirjam en Fokke zelf hebben in de loop der jaren hun stempel gedrukt op de inrichting van dit landschap. “Met de landinrichting Eastermar in de jaren ‘90 is honderd hectare vrijgemaakt als buffer tussen de ecologische hoofdstructuur en het agrarisch gebied. Vrijwilligers van natuurorganisaties hebben destijds een schetsplan gemaakt voor de nieuwe inrichting. Dit uitzichtpunt was één van onze ideeën”, vertelt Fokke trots.
Enthousiaste natuurgidsen Omstreeks 1996 werd de dijk aan de oostkant van De Leijen doorgebroken en liep het gebied onder water. Inmiddels is er een dichtbegroeid plasdras gebied ontstaan. Een paradijs voor de roerdomp, visarend, lepelaar en zilverreiger. Mirjam neemt haar excursiegroepen dan ook altijd mee naar deze plek. “Laatst zagen we hier twee koekoeksparen. Eén koekoek zie je al bijna nooit, laat staan twee bij elkaar. Dat was echt onvergetelijk.” Een ervaring die het echtpaar iedereen gunt. Maar daarvoor zijn meer gidsen nodig. Stichting Elzegea startte dit jaar met een tweejarige opleidingscursus voor enthousiaste nieuwe natuurgidsen. Met 25 aanmeldingen mag er absoluut niet geklaagd worden over animo. Fokke: “Zeg nou zelf, wanneer je in zo’n prachtige omgeving woont, wil je dat toch graag met anderen delen.”
16
Groen licht
COLOFON Uitgave Landschapsbeheer Friesland Commissieweg 15 9244 GB Beetsterzwaag tel: 0512-383800 fax: 0512-381457 e-mail:
[email protected] site: www.landschapsbeheerfriesland.nl Hoofdredactie Kees Terwisscha van Scheltinga Redactie Medewerkers Landschapsbeheer Friesland Jan J. de Boer (column) Meindert van Dijk (fotocolumn) Tekstbijdragen Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar, Leeuwarden Eindredactie Regina ter Steege Els van Loon Foto’s en afbeeldingen Landschapsbeheer Friesland, Gerrit Tuinstra Nynke van der Zee Betty Kooistra (Educatieproject NFW) Ontwerp en opmaak Ruitervorm BNO, Joure Drukwerk Drukkerij van der Eems, Heerenveen Papiersoort: FSC goedgekeurd Verpakt in biologisch afbreekbaar maïsfolie Oplage 2100 exemplaren GROEN LICHT is het nieuwsbulletin van Landschapsbeheer Friesland en verschijnt twee keer per jaar. Landschapsbeheer Friesland maakt deel uit van een samenwerkingsverband van twaalf provinciale organisaties: Landschapsbeheer Nederland. Gezamenlijk staan we voor het stimuleren van de actieve zorg voor het Nederlandse landschap. Het werk van de partners in Landschapsbeheer Nederland wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de provincies en de Nationale Postcode Loterij.
Landschapsbeheer Friesland
Het volgende nummer verschijnt in voorjaar 2011.
