Landschapsbeheer Friesland
GROENLICHT
Zorg voor ons landschap
'Njirre yn Beweging'
Herstel oorspronkelijk heidelandschap Alpherveld In de Beetsterzwaagse bossen heeft Landschapsbeheer Friesland in maart zichtbaar een begin gemaakt met het herstellen van het oorspronkelijk heidelandschap van het Alpherveld. “We krijgen veel positieve reacties”, vertelt Gerrit Tuinstra van Landschapsbeheer Friesland. “Laatst sprak een oude dame van in de tachtig ons aan. Toen zij nog jong was, wandelde zij hier over de heide. Zij vond het heel bijzonder dat wij dat landschap nu in ere herstellen.” Met het heideherstelproject 'Njirre yn Beweging' brengt Landschapsbeheer Friesland het heidelandschap van het Alpherveld terug in de oorspronkelijke staat. Heide is het ideale leefgebied voor de adder, de njirre. Dankzij de herstelwerkzaamheden verbetert het leefgebied van de adder aanzienlijk en daarmee verbetert de situatie automatisch ook voor andere plant- en diersoorten die eenzelfde leefgebied nodig hebben. Omwonenden informeren Uiteraard informeerde Landschapsbeheer Friesland de omwonenden uitgebreid over het project. Het herstellen van het heidelandschap gaat gepaard met ingrijpende werkzaamheden, zoals het verwijderen van bomen en struiken, het plaggen van de bodem en het uitgraven van twee voormalige meanders - open, natte plekken - van het Koningsdiep.
Landschapsbeheer Friesland plaatste daarom vier informatiepanelen rond het Alpherveld met daarop een uitgebreide toelichting op de werkzaamheden. Iedereen kan op deze panelen precies lezen welke werkzaamheden Landschapsbeheer Friesland uitvoert en met welk doel. Daarnaast was er op Lees verder op pagina 2
INHOUD
1/2
Herstel oorspronkelijk heidelandschap Alpherveld
3
Column Regina ter Steege
4
Commissaris van de Koningin John Jorritsma
5
2011 Europees Jaar van Vrijwilligerswerk
6
Landschapsbeheer Friesland gaat voor kwaliteitsborging na invoering Nije Pleats
7
Energie uit hout
8/9
Een dag op pad met: basisschool De Stapstien
10
Agrarische natuurverenigingen op de bres voor natuur en landschap
11
Achlum op en top voor feest Achmea
12
Bijzondere stekjes verrijken het landschap
14
Groen Werkt voor dag-
besteding en re-integratie
14
16
Favoriete plek van
Elske DeWall
nieuwsbulletin Landschapsbeheer Friesland april 2011
Groen licht
1
Vervolg van pagina 1
10 maart een voorlichtingsavond voor de bewoners van het dorp. Ruim dertig belangstellenden bezochten de avond. “De aanwezigen reageerden positief op het project”, vertelt Gerrit Tuinstra. “Sommige mensen vroegen zich wel af of onze aanpak van het project wel goed is voor de dieren, maar we hebben hen kunnen geruststellen. Het lijkt in het begin rigoreus, maar we verwachten dat de heide na de plagwerkzaamheden in augustus snel terugkeert. De nu nog bestaande stukken heide en schraal grasland blijven simpelweg bestaan.”
H
erfvogels in beeld
Terugkeer bedreigde soorten Ook bedreigde diersoorten, zoals de hazelworm, levendbarende hagedis, heikikker en heideblauwtje zullen naar verwachting snel terugkeren in het landschap. En bijzondere plantsoorten als beenbreek, zonnedauw en klokjesgentiaan krijgen weer volop kans hun plek in het landschap te vinden. Met het oog op het broedseizoen zijn de werkzaamheden vanaf half maart vooralsnog gestaakt. Het plaggen en de zaagwerkzaamheden zullen vanaf juli weer worden opgepakt. Maar er is al aardig wat werk verzet, vertelt Tuinstra.
2011
oe richt je je erf zo aantrekkelijk mogelijk in voor erfvogels, zoals de boerenzwaluw, steenuil, kerkuil, kneu, witte kwikstaart of torenvalk? Steeds meer mensen zetten zich in voor meer vogels op en rond het erf. Dat is een mooie ontwikkeling, vinden ze bij de Vogelbescherming, want op die manier komen er op de erven steeds meer vogelsoorten voor. Vogelbescherming Nederland heeft daarom een speciale nieuwsbrief gemaakt: Erfvogels in Beeld 2011. Veel aandacht is er voor de Boerenzwaluw. Het is immers het jaar van dit sierlijke vogeltje. De fraaie uitgave van Vogelbescherming Nederland gunnen we iedereen. Daarom krijgen alle erfbezitters die hebben deelgenomen aan cursussen en erfinrichtingsplannen en ook de vrijwilligers van Landschapsbeheer Friesland de nieuwsbrief binnenkort thuisgestuurd. Heeft u 'm niet ontvangen? Neem dan even contact op met Landschapsbeheer Friesland. Dan sturen we de nieuwsbrief alsnog aan u toe.
2
Groen licht
“We hebben veel bomen verwijderd. Een deel van het gekapte hout hebben we aan belangstellenden verkocht. Zij konden het hout zaterdag 9 april ophalen uit het bos.” Leefgebiedenbenadering Het Alpherveld is particulier grondbezit. De eigenaresse van de grond is enthousiast over het project. Tuinstra: “Zij kwam laatst met haar rentmeester een kijkje nemen bij de werkzaamheden. Ze waren beiden erg tevreden.” Landschapsbeheer Friesland voert het heideherstelproject uit in overleg met de eigenaresse en met de provinsje Fryslân. Provinsje Fryslân is verantwoordelijk voor de soortenbescherming in Fryslân. Om de werkzaamheden zo goed mogelijk te laten aansluiten op het beleid en plannen in het landelijk gebied, is het heideherstelproject opgezet volgens de leefgebiedenbenadering. Dankzij deze integrale werkwijze wordt het leefgebied van zeldzame soorten beschermd en beheerd én worden landschappelijke en cultuurhistorische waarden hersteld. Ook op andere locaties in Zuidoost Fryslân zal Landschapsbeheer Friesland heideherstel uitvoeren.
L
vrijwilligers korting op Natuurcollectief zorgverzekeraar andschapsbeheer Friesland is een aantrekkelijke samenwerking aangegaan met De Friesland Zorgverzekeraar. Alle vrijwilligers die zich via Landschapsbeheer Friesland inzetten voor de natuur en het Friese landschap kunnen profiteren van het Natuurcollectief. Hiermee kunnen vrijwilligers maar liefst 8% korting krijgen op de basis- en aanvullende verzekering van De Friesland Zorgverzekeraar. Deze korting geldt ook voor thuiswonende gezinsleden. Daarmee bespaart men al snel 100 euro per persoon op jaarbasis. Ook krijgen deelnemers aan het Natuurcollectief 10% korting op de reis- en annuleringsverzekering. De Friesland Zorgverzekeraar stimuleert vanuit haar missie het 'bezig zijn in de natuur' en vindt het daarom belangrijk dat Friese burgers die actief participeren hiervoor ook beloond worden. Deelname is eenvoudig: als je vrijwilliger bent bij Landschapsbeheer Friesland, meld je dan bij Dirck Bankers, tel: 0512-383800. Na registratie kan hij je doorverwijzen naar een speciale websitepagina waar men zich kan aanmelden, waarna de korting automatisch wordt doorberekend.
Column
samen voor een mooi en duurzaam fryslân
Naast alle bestuurlijke drukte en politieke verschuivingen hebben provinciale verkiezingen als voordeel dat een aantal thema’s weer op scherp staan. Alle partijen willen de provincie zo goed mogelijk vertegenwoordigen en beloven zich in te zetten voor ‘hun’ burgers en de omgeving. Landschap en alles wat daarbij hoort aan natuur, cultuurhistorie en erfgoed, kreeg dit jaar ruim aandacht. Helemaal vreemd is dat niet. De huidige staatsecretaris Henk Bleker (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) schiet op alles wat te maken heeft met natuur en landschap. Alle heilige huisje moeten omver, lijkt het wel. Of de CDA-politicus met een nadrukkelijke sympathie voor boeren en particuliere inzet nu met scherp schiet of losse flodders moet nog blijken, feit is dat de heroverwegingen op zijn beleidsterrein ons dwingt er met andere ogen naar te kijken. Dat op zich is niet verkeerd, zelfs wel verfrissend. Net zoals zijn standpunt dat landschap een zaak voor de streek zelf is. En dat boeren hierin een belangrijke rol spelen, daar zijn we het van harte mee eens. Maar dan moet je het beheer en onderhoud van het landschap wel professioneel faciliteren en voorzien van een werkbare financiële onderbouwing. Het stopzetten van de geldkraan en het doorschuiven van alle verantwoordelijkheid richting Brussel (het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid, GBL) helpen natuurlijk niet echt. Dat neemt niet weg dat alle groene organisaties in Fryslân elkaar vonden in een gemeenschappelijk signaal naar de politiek met allerlei acties onder de noemer Hart voor Natuur. Dat onze eigen actie in Fryslân op 19 februari jl. liepen we met een schaapskudde door het centrum van Leeuwarden - zo’n beetje alle landelijk media haalde, was natuurlijk een boppeslach. Deze gebundelde kracht is nu ook ingezet om onze boodschap krachtig te verwoorden richting het nieuwe college van Gedeputeerde Staten en de overige statenleden. Ons advies “Bouwstenen voor een groen en duurzaam bestuursakkoord” worden alle statenleden herinnerd aan de verkiezing van Fryslân tot mooiste provincie van Nederland. Die eretitel hebben we o.a. te danken aan de kwaliteit van ons landschap, cultuurhistorie, natuur en biodiversiteit. Het is een belangrijke taak van de provincie Fryslân om deze positie ook waar te maken.
Landschapsbeheer Friesland zet daarom in op een integrale aanpak om de unieke kwaliteiten van het Friese landschap te benutten. Landschap en cultuurhistorie zijn erkende kernkwaliteiten van Friesland en mede bepalend voor de Friese identiteit. Daarmee heeft landschap grote waarde als basis voor de andere sectoren, zoals recreatie en toerisme, sociaaleconomische en duurzame ontwikkelingen. Landschap is dus niet sectoraal, maar dient integraal behandeld te worden. De provincie Fryslân zou in onze ogen dan ook de regie moeten nemen bij de uitwerking van het GLB. Onder meer door Maatschappelijke Diensten mogelijk te maken voor het agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Zonder goede coördinatie en afstemming komt dit anders niet van de grond. Koppel ook landschapsonderhoudprogramma’s aan nieuwe vormen van energieopwekking (bv. Energie uit Hout). Dat kan op regionale schaal heel lonend zijn voor dorpshuizen en andere instellingen. In dat integrale verhaal past ook de provinciale invoering van de succesvol gebleken werkwijze van Nije Pleats. Blijf de regie voeren, bijvoorbeeld via een provinciaal loket, enr houd vinger aan de pols. En zet landschap, cultuurhistorie en erfgoed in als bindmiddel voor het veelzijdige toeristisch-recreatieve product dat Fryslân te bieden heeft. Niet alleen in woord en beeld, maar ook als het gaat om beheer en onderhoud van paden en voorzieningen via een provinciaal Routebureau. Omdat je ook keuzes moet maken, zetten wij in op de twee Nationale Landschappen en de Zuidelijke Wouden. Stimuleer in Zuidwest-Friesland de uitvoering van de Kansenkaart met betrekking tot het landschap en bevorder de verbreding van de landschapsvisie voor de Noordelijke Friese Wouden. Tot slot: zorg voor de opwaardering van het Landschapsfonds OanjewoudKatlijk voor heel Zuidoost-Friesland, zodat ook hier landschapsbeheer betaalbaar blijft. Dat kunnen we in Fryslân alleen als we goed samenwerken. Een organisatiemodel als Kooperaasje Fryslân is hierbij een uitstekend middel. Want landschap is onlosmakelijk onderdeel van het coöperatieve denken. Vanuit die achtergrond moet landschap ook volwaardig meegenomen worden in toekomstige streekagenda’s. Zo kunnen we er gezamenlijk in slagen om de mooiste provincie van Nederland te blijven. Regina ter Steege, directeur Landschapsbeheer Friesland
Groen licht
3
Commissaris van de Koningin John Jorritsma
Met soberder beleid toch doelen halen beleden.” Illustratief daarvoor is volgens Jorritsma Atelier Fryslân, de denktank waarvan hij voorzitter is. Met het in het leven roepen en het financieren van een organisatie die bestuurlijk Fryslân gevraagd en ongevraagd adviseert over de landschappelijke kwaliteit, laat de provincie zien dat ze daar serieus werk van wil maken en dat ze openstaat voor iedereen die daaraan vanuit verschillende disciplines een bijdrage wil leveren. Evenwicht In Fryslân wordt het landschap in alle beleidsbeslissingen meegenomen, benadrukt de Commissaris van de Koningin. Want ook in Fryslân, zij het dan misschien in mindere mate dan in andere delen van het land, is het altijd zoeken naar een balans tussen economie en ecologie. Dat evenwicht wordt deels gevonden door bewust te kiezen voor het stimuleren van duurzame economische ontwikkelingen, zoals watertechnologie en toerisme. Maar vanuit economisch oogpunt moet de provincie ook investeren in ontwikkelingen die per definitie op gespannen voet staan met het landschap, zoals een versterking van de infrastructuur. “Soms ontkom je er niet aan dat je het landschap moet veranderen.”
Adel verplicht. Commissaris van de Koningin John Jorritsma vertelde de afgelopen maanden graag en enthousiast dat Fryslân door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap is aangewezen als mooiste provincie van Nederland. Omdat het een compliment is aan bestuurders en inwoners, maar ook omdat het een aansporing is om met zorg om te blijven gaan met de kwaliteit van de ruimte, zodat Fryslân zich daarmee kan blijven onderscheiden.
Natuurlijk is het voor Fryslân gemakkelijker dan voor de Randstad om het cultuurlandschap te beschermen. “Economisch liggen we niet in het epicentrum. Er is hier minder druk op de ruimte.” Maar dat alleen verklaart volgens de Commissaris van de Koningin niet waardoor Fryslân met afstand als mooiste provincie uit het onderzoek van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap naar voren kwam. Het is ook een gevolg van bewuste keuzes, gemaakt vanuit een eigen identiteit, stelt hij. “Het zit ons in de genen. Friezen zijn
4
Groen licht
trots op hun omgeving. We zetten hier niet zomaar een schop in de grond.” Open blik Ook politici en bestuurders in Fryslân hebben veel oog voor de kwaliteit van het landschap, aldus Jorritsma. Hij kent geen andere provincie waar Provinciale Staten zo fel zijn als cultuurlandschappelijke verworvenheden op de agenda staan. “Politici zijn zich ervan bewust dat ons landschap iets is waar wij ons mee kunnen onderscheiden. Ruimtelijke kwaliteit wordt hier niet alleen met de mond
Juist dan is het zaak te voorkomen dat belangen gaan botsen en te onderzoeken hoe je die ontwikkelingen op een goede manier in het landschap past, aldus Jorritsma. Fryslân laat volgens hem zien dat dit mogelijk is. Bijvoorbeeld met het knooppunt Joure. Dat is zo ontworpen dat het als een moderne terp meegaat in het Friese landschap. Of de Centrale As die onderdeel is van een gebiedsgerichte ontwikkeling en wordt gedragen door de kaders van het cultuurlandschap. Voorstellen en ontwerpen die duidelijk maken dat de Provincie investeert in het vinden van een balans. “We kiezen niet voor de goedkoopste optie. Dan zouden we eenvoudig een strook asfalt neer kunnen leggen. Een belangrijk deel van de kosten voor infrastructurele projecten zit in Fryslân in het zoeken naar en realiseren van ecologisch verantwoorde oplossingen.”
Creativiteit De mooiste provincie van Nederland word je niet voor niets, wil Jorritsma maar zeggen. En dat is in deze tijd een belangrijk punt van aandacht. Ook Fryslân ondervindt de consequenties van het kabinetsbeleid dat een bezuiniging van 18 miljard euro op moet leveren. Alleen al door het rijksbeleid loopt het budget voor het behoud en onderhoud van het landschap met 28 miljoen terug. Aan haar doelen wil de Provincie niet tornen, aldus Jorritsma, maar ze zullen wel op een andere manier moeten worden bereikt. “Op z’n minst met meer creativiteit”, stelt hij. “Maar misschien moeten we ook genoegen nemen met een iets soberder uitvoering. Niet meer voor een tien gaan, maar voor een ruim voldoende. Daar ga je ook mee over.”
Daarnaast vraagt deze tijd volgens Jorritsma om het Kooperaasje denken echt tot ontwikkeling te brengen. “We moeten het samen doen! Als Provincie willen we stimuleren, regisseren, partijen samen brengen en er bijvoorbeeld samen met Groningen en Noord-Holland voor zorgen dat de decentralisatie van het Waddenfonds ertoe leidt dat we majeure programma’s kunnen opzetten zodat middelen samenkomen in plaats van dat ze versnipperd worden ingezet. Maar wat we niet meer kunnen en willen zijn, is de pinautomaat voor alle andere organisaties.” Kernwaarden De grote betrokkenheid bij het landschap die Fryslân het predicaat mooiste opleverde, biedt volgens Jorritsma nu ook de mogelijkheid om de mooiste te blijven.
“We moeten er met z’n allen de schouders onder zetten. We hebben als provincie organisaties als Landschapsbeheer Friesland en het Fryske Gea nodig, maar ook al die vrijwilligers die zich inzetten voor het cultuurlandschap.” Want dat dat de moeite waard is, is niet alleen zijn politieke overtuiging, maar - blijkt uit de manier waarop hij er over praat – ook een diepgeworteld gevoel. “Het terpenland met z’n openheid, waar je nog 360 graden om je heen kunt kijken, de houtsingels van de wouden. Het zijn kernwaarden van Fryslân. Als je het niet alleen ziet, maar je er ook bewust naar kijkt, dan is het zo mooi. Als ik vanuit mijn achtertuin over het land kijk, dan zie ik ooievaars, nijlganzen, hazen en daarachter in de verte schapen grazen. Geweldig.”
2011: Europees Jaar van Vrijwilligerswerk activiteiten, zoals een digitale complimentencampagne en verzoekencampagne, lokale Meer dan Handen-awards (uitslag 7 december) en de Week van het Applaus (11 t/m 18 september). Zie voor meer op www.vrijwilligerswerk.nl 2011 is het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk (EJV). Naast gemeenten en centrales voor vrijwilligerswerk is ook Landschapsbeheer Friesland betrokken bij de organisatie van activiteiten. Onder meer in Opsterland en Kollumerland c.a. In Nederland zijn zo’n vijf miljoen vrijwilligers actief. Zij zijn van onschatbare waarde voor de samenleving. Het Europees Jaar van het Vrijwilligerswerk is bedoeld om te laten zien hóe belangrijk al deze mensen zijn in de samenleving. Tezamen zijn ze goed voor 560.000 voltijdbanen met een economische waarde van tussen de 5 en de 20 miljard euro. Maar voor de meeste vrijwilligers zelf telt vooral de voldoening, afwisseling en helpende hand die ze graag bieden. Het Nationaal Coördinatieorgaan van het EJV 2011 in Nederland heeft een landelijk activiteitenplan opgesteld met allerlei
Twee Friese gemeenten In Fryslân doen Opsterland en Kollumerland c.a. mee aan de landelijke promotiekaravaan. Met de organiserende partij Timpaan in Beetsterzwaag is afgesproken dat Landschapsbeheer Friesland helpt om meer bekendheid te geven aan het groene vrijwilligerswerk in Opsterland. Dat gebeurt door een artikel in de nieuwsbrief van Timpaan over een enthousiaste club vrijwilligers in de bossen van Beetsterzwaag. Ook wordt meegedaan aan de Vrijwilligersmarkt op de Gerdykster Merke begin mei en het organiseren van maatschappelijke stages samen met de Burgemeester Harmsmaschool. In Kollumerland c.a. wordt met de Rotary Lauwersland en maatschappelijke stagiairs een werktweedaagse georganiseerd aan de Trekwei in De Triemen. Dit gebeurt half juni. De lokale media zullen hier uitgebreid aandacht aan besteden, onder
meer via de nieuwe ontwikkelde website voor vrijwilligerswerk in Kollumerland. Ook hier is Landschapsbeheer Friesland betrokken bij de promotie van het vrijwilligers in landschap en natuur. En natuurlijk is er de jaarlijkse Natuurwerkdag op de eerste zaterdag van november, de dag bij uitstek om de handen uit de mouwen te steken en ergens in de eigen omgeving aan de slag te gaan. Zie: www.natuurwerkdag.nl Landelijk Landschapsbeheer Nederland zet haar landelijke symposium in oktober 2011 in het teken van vrijwilligerswerk. Verder gebruikt Landschapsbeheer Nederland (en ook Friesland) het logo van EYV2011 in haar uitingen, zoals in e-mails. Tevens geeft Landschapsbeheer Nederland een lezing op het vrijwilligerscongres van de Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) in 20 oktober 2011. Meer weten? Bel Jan Piet de Boer, tel: 0512-383800. Of kijk of www.vrijwilligerswerk.nl
Groen licht
5
Landschapsbeheer Friesland gaat voor kwaliteitsborging na invoering Nije Pleats Het project Nije Pleats, dat in 2008 door de provincie Fryslan is gestart, is in de derde en laatste fase beland. Het gaat nu om het gebruiken van de werkmethode Nije Pleats door de Friese gemeenten. Landschapsbeheer Friesland is hierbij betrokken. In de afgelopen twee jaar is eerst onderzoek gedaan naar de inpasbaarheid van de ruimtelijke schaalvergroting in de landbouw en de effecten daarvan op woon- en leefomgeving. Vervolgens is gewerkt aan verbetering van het proces (van bouwaanvraag tot vergunningverlening) met daarbij een integrale afweging en de ontwikkeling van een instrumentarium. Dit heeft geleid tot een praktische werkmethode. Per aanvraag wordt aan de keukentafel bij de boer(in) samen met een team van experts een ontwerp op maat gemaakt, waaraan een ieder zich conformeert. Positieve ervaring De ervaring met deze werkmethode is positief: er wordt winst geboekt voor ruimtelijke kwaliteit, met draagvlak van de verschillende betrokken partijen, zoals gemeente, agrariër, Hûs en Hiem, landschapsdeskundige, planoloog/stedenbouwkundige, provincie, milieudeskundige, Wetterskip Fryslân. De methode is doelmatig en effectief. Er zijn tientallen ‘keukentafelgesprekken’ geweest in verschillende gemeenten die dankzij de ontwikkelde methode succesvol zijn verlopen. Het kernteam Nije Pleats heeft het stokje voor de invoering ervan eind 2010 overgedragen aan de Vereniging Friese Gemeenten (VFG). Door een implementatieplatform wordt een verdere uitwerking gegeven aan organisatievorm, financiën en schaalniveau. Duurzame verankering Landschapsbeheer Friesland heeft zitting in het platform en draagt vanuit opgedane kennis bij aan de overheveling van het loket Nije Pleats (en werkmethodiek) aan de gemeenten. Landschapsbeheer Friesland pleit in het platform ook voor een duurzame verankering van de bereik-
6
Groen licht
te kwaliteit in het integraal ontwikkelde ontwerp. Nazorg in de vorm van begeleiding, advisering en ondersteuning van de agrariër. “We zouden graag zien dat het contact met de boer in het kader van Nije Pleats niet beperkt blijft tot de fase van planontwikkeling en vergunningaanvraag, maar ook daarna wordt bestendigd. Dat de relatie die is opgebouwd ook na de bouw en aanplant blijft gehandhaafd. Zo willen wij de ten doel gestelde kwaliteit voor de landschappelijke inpassing en de aanplant tot in lengte van jaren borgen. Dat kan bijvoorbeeld op basis van een onderhoudsovereenkomst, waarbij we jaarlijks een erfbezoek af te leggen bij de deelnemers. Door middel van kennisuitwisseling en concrete adviezen houden we zo vinger aan de pols bij de 40 tot 50 boeren die jaarlijks in het kader van nieuwbouw en schaalvergroting bij Nije Pleats aankloppen. Samen met de gemeenten kan ook aan voorlichting gewerkt worden, door bijv. cursussen te organiseren voor het onderhoud van de erfbeplanting. Tegelijk monitoren we zowel individueel als provinciaal de kwaliteit van het Friese landschap.
Nazorg ”Dat gebeurt natuurlijk op vrijwillige basis, maar niet vrijblijvend”, zegt Els van Loon. Zij was de afgelopen twee jaar, samen met collega Carolien Reynders, nauw betrokken bij de ontwikkeling en uitrol van Nije Pleats. “We streven gezamenlijk wel een doel na: de inpassing van een groot boerenbedrijf in het landschapstype van die regio. Daarover zijn bilateraal afspraken gemaakt. Bovendien is die kwaliteit vastgelegd in de vergunningen die de gemeenten afgeven. Wat wij toevoegen is een werkmodel om samen met de boer de afgesproken kwaliteit na te streven en waar mogelijk bij te sturen of nazorg te plegen”, aldus Van Loon. Zij wijst erop dat de gemeenten verantwoordelijk zijn voor Nije Pleats, daar ligt het bevoegd gezag als het gaat om vergunningen, middelen en handhaving. In de komende maanden buigt de Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) zich over de verdere implementatie van Nije Pleats en wordt duidelijk voor welk model wordt gekozen en waar of bij wie het loket wordt ondergebracht.
Energie uit hout: pilot in de Noardlike Fryske Wâlden
Proef naar rendabel landschapsonderhoud Goed onderhouden singels en houtwallen bepalen de kwaliteit van het landschap. Maar onderhoud is kostbaar. In de Noardlike Fryske Wâlden zoeken de boeren, verenigd in de agrarische natuurvereniging NFW, daarom al een tijd naar een manier om het snoeihout te verzilveren, zodat ze (een deel van) de kosten van het onderhoud kunnen terugverdienen. Een consortium onder aanvoering van Projecten LTO Noord doet onderzoek. Zomer 2013 moet dit resulteren in een businessplan. Of hout uit landschapsonderhoud rendabel kan worden ‘gewonnen’, hangt van twee vragen af, vertelt projectleider Gerard van Drooge van Projecten LTO Noord. Kan er een efficiënte oogstmethode worden ontwikkeld zodat het voor voldoende boeren en grondeigenaren aantrekkelijk wordt om mee te doen in een organisatie voor onderhoud, verwerking en transport? En kan dit hout voldoende tot waarde worden gemaakt, bijvoorbeeld door het te verwerken tot pellets (geperste brokjes) die aan de eisen van de markt voldoen? Deze vragen kunnen alleen proefondervindelijk
Voor de oogstmethode werden meerdere machines getest.
worden beantwoord. Daarom zette het consortium een aantal pilots op. Efficiënter oogsten Afgelopen winter werd op zeven bedrijven getest of het hout uit de singels machinaal geoogst en getransporteerd kan worden zonder onoverkomelijke schade aan te richten aan het land. “Dankzij enkele vorstperioden waarin de grond lang bevroren was, waren de boeren tevreden over het werk van de aannemers”, vertelt Van Drooge. “Maar de vraag is of ze net zo tevreden zijn in een nattere winter, als de zware machines
Een energiek consortium Voor dit project sloeg een aantal partijen de handen ineen geslagen. Naast de vereniging NFW en LTO Noord zijn ook de vijf gemeenten in het gebied belangrijke spelers. Zij willen af van het milieuvervuilende verbranden van afval op het land en zetten stevig in op de kwaliteit van het landschap. Landschapsbeheer Friesland speelt in het consortium een uitvoerende rol (organiseren praktijkproeven , opstellen van bestekken), maar ook een adviserende. Zij zorgt ervoor dat het landschapsonderhoud met kennis van zaken gebeurt. Ook Omrin en Ufkes Greentech maken deel uit van het consortium.
L
'Oars ite' draagt bij aan duurzamer Fryslân
andschapsbeheer Friesland doet mee aan Oars Ite, een initiatief van de Friese Milieu Federatie waarmee zij willen bijdragen aan een duurzamer Fryslân. Het project stimuleert mensen het eigen eetgedrag te veranderen, zodat milieu en de maatschappij minder belast worden. Oars Ite startte begin 2011 en loopt tot het einde van het jaar. Oars Ite kan bijvoorbeeld door meer biologische producten en minder vlees te eten. Maar boodschappen doen op de fiets helpt ook, net als producten kopen bij de boer of op verpakkingsmaterialen letten. Het effect van Oars Ite wordt zichtbaar gemaakt met behulp van de Voedsel Voetafdruk. Deze voetafdruk geeft aan hoeveel energie en ruimte jouw voedingspatroon van onze aarde vergt. Wereldwijd is voor iedereen 0,9 hectare beschikbaar voor voeding. Deelnemers van het project kunnen hun persoonlijke Voedsel Voetafdruk aan de hand van handige tips en adviezen naar beneden bijstellen. Ook meedoen met Oars Ite? Of uw eigen Voedsel Voetafdruk bepalen? Iedereen kan mee doen, kijk op www.oars-ite.nl
verder wegzakken in het land. Dat hopen we dit najaar uit te zoeken.” Om de efficiëntie te verhogen en de kosten te verlagen ontwikkelt Ufkes Greentech uit Drachten een machine die de singels mechanisch kan onderhouden en het hout, inclusief dunne takjes, direct versnippert. Van Drooge verwacht dat die machine de komende winter in de praktijk kan worden getest. Dan kan een machine de hele oogst uitvoeren. Dat verhoogt de snelheid van werken en de kwaliteit van de pellets. Schoon hout De oogst van afgelopen jaar werd verwerkt in de grasdrogerij in Opeinde. Deze proef leerde dat de calorische waarde van het hout hoog genoeg is, maar dat het asgehalte nog net te hoog is voor een marktconform product. Eén van de verklaringen hiervoor is dat het hout nu nog eerst op het land worden gelegd, voordat het wordt versnipperd. Hierdoor komt er altijd iets modder en gras mee en dat verbrandt niet. Bij oogst en verwerking door één machine treedt deze vervuiling niet op en daalt het asgehalte. Van Drooge hoopt dat de pilots komende winter zullen leren dat het mogelijk is energie uit hout te winnen. Hoe meer boeren - en wellicht ook gemeenten - willen meedoen, des te aantrekkelijker het bestek dat Landschapsbeheer Friesland kan opstellen, stelt hij. Daarbij is het goed voor de kwaliteit van het landschap. “Landschapselementen die meegaan in het project, worden onderhouden volgens een verantwoord beheerplan van Landschapsbeheer Friesland, dat ook toezicht houdt op de kwaliteit van het werk.”
Groen licht
7
Een dag op pad met: de leerlingen van De Stapstien in Nijemirdum
"Dit is veel leuker dan binnen zitten!" Het was een vrolijk gezicht, al die gele T-shirts in de grijze ochtendmist. Op de Nationale Boomfeestdag, woensdag 23 maart, staken de leerlingen van basisschool De Stapstien uit Nijemirdum de handen flink uit de mouwen. Voor de ‘Nijemirdumer Toer’ aan de Lyklemawei plantten ze negen jonge beuken. “Dit is veel leuker dan binnen zitten”, vonden de leerlingen.
Al vroeg moesten burgemeester Willem Hoornstra en wethouder Bram Bonnema woensdagochtend uit hun bed. Om negen uur werden ze verwacht op het schoolplein om de Boomfeestdag in Nijemirdum officieel te openen. De burgemeester had zijn laarzen alvast aan-
Want als de bomen het niet pikken, nou dan laten ze ons stikken.
8
Groen licht
gedaan. “Als je zelf een boom plant, dan pas je er goed op”, zei hij. “Onthoud dus goed welke boom jij vandaag plant, dan kun je hem later nog eens opzoeken.” Ook wethouder Bram Bonnema had er zin in. “Toen ik zo oud was als jullie, bestond er nog geen Boomfeestdag”, vertelde hij. “Helaas, want ik vind het een erg goed plan. Ik ben blij dat ik jullie vandaag mag helpen.” In optocht liepen de leerlingen samen met de burgemeester en wethouder naar de Nijemirdumer Toer. Daar stonden negen beuken al klaar om met hun voeten in de modder te worden gezet. Doarpen yn ‘t Grien Nijemirdum was dit jaar door de Provinciale Boomfeestcommissie geselecteerd als provinciale accentlocatie. Aanleiding daarvoor was dat Nijemirdum deelneemt aan het project Doarpen yn ’t Grien, een project van Landschapsbeheer Friesland, dat wordt uitgevoerd in het kader van het Nationaal Landschap Súdwest Fryslân. “Met een oproep in de dorpskrant hebben we bewoners gevraagd
Bomen planten is nog een hele klus.
naar hun ideeën om het dorp nog groener te maken”, vertelt Gerrie van der Veen. Zij is lid van de Groencommissie, die speciaal voor dit project in het leven werd geroepen. “Er kwamen veel reacties binnen. Al gauw meldden zich zo’n dertig mensen aan die een goed idee hadden voor het dorp of hun eigen erf.”
De kleuters hadden heerlijke fruitzwaantjes gemaakt.
Eén van die ideeën was een groenstrook voor de Nijemirdumer Toer. “Hier liep eerst een trottoir”, legt Gerrie uit. “Maar aan de andere kant van de weg is ook een stoep. ‘Wat moeten we met twee?’ vroegen veel bewoners zich af. Het leek ons een veel beter idee om hier een mooie groenstrook te maken.” Samen met Landschapsbeheer Friesland maakte de Groencommissie een plan. “Toen kwamen we op het idee om negen nieuwe beuken door de kinderen te laten planten op Boomfeestdag. Een feestelijke aftrap van het project”, vertelt Gerrie trots. Spierballen “En hup!” Fanatiek stak de burgemeester de schep in de grond. Bomen planten is nog een heel karwei, merkte hij al snel. Gelukkig kreeg hij hulp van twee leerlingen en een beresterke wethouder. “Kom op burgemeester, nog even doorzetten.
Zoekkaart en opdrachtenboekje voor het natuurpad.
Hier krijg je spierballen van.” In het lentezonnetje werd de eerste beuk geplant. Daarna was het de beurt aan de leerlingen om de andere acht bomen te plaatsen. Groep 7 en 8 draaiden hun hand er niet voor om. “Ach juh, makkie ommers.” Het landelijke thema van de boomfeestdag was: ‘Bomen smaken naar meer’. Vandaar dat de organisatie top-kok Reitse Spanninga had uitgenodigd. Onder toeziend oog van de leerlingen maakte hij op het schoolplein ijskoude smoothies. Banaan, ananas en jus d’orange gingen samen met ijsblokjes de blender in. “En?” vroeg Reitse hoopvol toen de eerste bekers leeg waren. “Lekker Reitse!” klonk het enthousiast. Natuurpad Na de pauze was het tijd voor een wandeltocht door natuurgebied
Vrolijke gele T-shirts in de ochtendmist.
De Reidpollen. Samen met Staatsbosbeheer, IVN en Informatiecentrum Mar en Klif maakte Landschapsbeheer Friesland een natuurpad door dit bos. Langs de route waren leuke opdrachten verstopt, die de leerlingen aan de hand van een opdrachtenboekje en een zoekkaart konden uitvoeren. Het heerlijke lenteweer zorgde voor een uitbundige stemming onder de jonge spoorzoekers. De organisatie was na afloop dan ook dik tevreden. Gerrie: “Het was een feestelijke dag. Ook de reacties van de kinderen waren heel positief.” Gerrie kijkt hoopvol uit naar het weekend. Dan zullen de overige bomen van het project Doarpen yn ’t Grien geplant worden. “Ik zag vandaag al mensen enthousiast in hun tuin spitten om alles klaar te maken voor zaterdag. Het begint echt te leven in het dorp. Ik heb er zin in!”
Toren Nijemirdum, het resultaat mag er zijn!
Groen licht
9
Agrarische natuurverenigingen op de bres voor natuur en landschap Landschapsbeheer Friesland was een van de partijen die betrokken was bij het opstellen van de gebiedsvisie. Om draagvlak te creëren voor de gebiedsvisie, formeerde ELAN een zogenoemde klankbordgroep. Behalve Landschapsbeheer Friesland was hierin de provincie vertegenwoordigd, evenals de betrokken gemeenten, Steunpunt Landschap Zuidoost Friesland, en een aantal maatschappelijke organisaties.”
Wat kunnen en willen de agrarische natuurverenigingen (ANV's) in Zuidoost Friesland betekenen voor natuur, landschap, water, recreatie, duurzaamheid en energie? Dat staat beschreven in de gebiedsvisie van ELAN, het samenwerkingsverband van zes ANV's in Zuidoost Fryslân. ELAN overhandigde de visie 14 februari jl. aan gedeputeerde Hans Konst.
Landbouwpolitiek ELAN beschreef in de gebiedsvisie een aantal maatschappelijke diensten die agrariërs in de toekomst mogelijk kunnen verlenen. Hiermee loopt ELAN vooruit op de ontwikkelingen in het kader van het Europees gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB). Een voornemen van de rijksoverheid en Europa om boeren te belonen voor maatschappelijke prestaties die niet direct voortvloeien uit de agrarische bedrijfsvoering.
Initiatief ondersteunen Els van Loon van Landschapsbeheer Friesland juicht de plannen van ELAN toe. “De agrarische natuurverenigingen bundelen de krachten en staan samen op voor natuur en landschapsbeheer. Ze beschrijven in hun visie twaalf concrete diensten, zoals het beheer van akkerranden, natuurvriendelijk slootbeheer, erfbeplanting en het aanleggen van boerenlandpaden. Landschapsbeheer wil hen daarbij graag ondersteunen, in de vorm van kennisoverdracht en het begeleiden van projecten.” Herstel van erven De samenwerking met ELAN wordt zelfs al concreet ingevuld met een project gericht op het herstel van erven. “We willen dit snel oppakken”, vertelt Van Loon. “We onderzoeken of we projectsubsidie kunnen krijgen en zullen voorlichtingsavonden organiseren voor agrariërs.”
Friese Waterlinie spreekt tot de verbeelding Het verhaal van de Friese Waterlinie spreekt tot de verbeelding. Hoewel het ‘verdedigingswerk’ slechts één keer in stelling is gebracht – om in 1672/1673 Bommen Berend (de bisschop van Münster) te verjagen – en alleen een geoefend oog de sporen ervan nog kan onderscheiden, leeft de Friese Waterlinie in Zuidoost Fryslân enorm. Plattelânsprojekten en Landschapsbeheer Friesland werken samen aan een project dat ervoor moet zorgen dat de linie ook steeds meer beleefd kan worden. Projectorganisatoren Nicolette Hartong (Plattelânsprojekten Zuidoost Fryslân) en Karin Sjoukes (Landschapsbeheer Friesland) zijn aangestoken door het enthousiasme in de regio. Op drukbezochte voorlichtingsavonden, 150 bezoekers op drie bijeenkomsten, borrelen de ideeën op: locatietheater, routes, speciale
10
Groen licht
Friese Waterlinie waterliniewatertjes en excursies begeleid met de geluiden uit het verleden. Streekbewoners, horecaondernemers, culturele instellingen en grondeigenaren zien de mogelijkheden en de winst van een beleefbare waterlinie. Ook is men zeer te spreken over de analyse en visie van het bureau Feddes-Olthoff, dat door de provincie gevraagd is te kijken naar de linie en met name de locaties van de schansen. Deze studie en de avonden waren bedoeld om zoveel mogelijk ideeën en suggesties te verzamelen om daarna met een projectplan te komen (van onderop, (aan)gedragen door de regio zelf).
Ruggengraat Bijzonder is dat de ruggengraat van de Friese Waterlinie nog bestaat. In veel gebieden die in het verleden waren aangewezen om in oorlogstijd onder water te worden gezet om de vijand te stoppen, is de bron van het water afgesloten of verdwenen. Maar door Zuidoost Friesland lopen De Lende en De Kuunder nog altijd door het landschap. Dat biedt perspectief voor het beleefbaar maken van de linie, aldus de projectorganisatoren. Dit jaar gebuiken Hartong en Sjoukes om ideeën te inventariseren en dan samen met het bestuur onder voorzitterschap van Bertus Mulder een goed projectplan op te stellen.
Oud-president Bill Clinton in Achlum
Achlum op en top voor feest Achmea
Column
SKROEDTSJE
Een heel jaar wroeten in het zweet uws aanschijns om het concurrerende groen een stapje voor te blijven. Dan het resultaat zachtjes toegedekt door een dekentje van sneeuw. Hè, hè, eindelijk klaar. Ja, ja, dat had je gedroomd. Zodra de winter zijn hielen heeft gelicht blijkt uw gecultiveerde veldje alweer gekoloniseerd te zijn door een horde ongevraagde gasten. Begint het hele circus opnieuw; het lijkt de tachtigjarige oorlog wel. Die had overigens nog een twaalfjarig bestand en dat wordt u in uw tuintje niet gegund. Maar wacht, voor het wapengekletter begint bid ik u om door de knieën te gaan, niet om religieuze redenen maar om nader kennis te maken met uw vermeende vijanden. Met een beetje, of juist heel veel, geluk zit u dan misschien wel oog in oog met het Skroedtsje. En met uw ogen dicht zal uw neus u moeiteloos kunnen wijsmaken dat u hem zojuist in een pot met honing hebt gestoken.
Het dorpje Achlum bruist van de activiteiten. Dorpsbelang Achlum schakelde de hulp in van Landschapsbeheer Friesland om de omgeving rond het dorp flink op te waarderen. “Het dorp moet er eind mei weer keurig bij liggen”, vertelt projectleider Jan Piet de Boer. Dan viert verzekeraar Achmea hier haar 200-jarig bestaan. De verzekeraar verwacht maar liefst 2000 gasten, waaronder de Amerikaanse oud-president Bill Clinton.
Friesland om deze ideeën door te spreken bleek al snel dat de Slachtedyk de landschappelijke drager zou kunnen worden voor een dorpsproject. Eind 2010 lukte het het dorp om groen licht te krijgen voor het project 'Achlum oan 'e Slach(te)'. Naast het benodigde projectengeld waren er veel vergunningen nodig, omdat het hier een beschermd dorpsgezicht betreft. Het beschermde dorpsgezicht zal in het kader van het project worden opgewaardeerd.
Boeren en notabelen uit Achlum sloegen in 1811 de handen ineen om zich te verzekeren tegen de financiële risico's van brand en legden daarmee de basis voor de huidige verzekeringsmaatschappij Achmea. Met de 'Conventie van Achlum' keert Achmea zaterdag 28 mei met veel prominente gasten terug naar het dorp. Een mooie aanleiding om de omgeving op te knappen. Te meer daar een aantal prominenten als Clinton, maar ook Femke Halsema, Doekle Terpstra en Bas Heijne naar Fryslân afreizen.
Dorpsbos en de Lykfaert Vrijwilligers knapten het dorpsbos inmiddels flink op. “Deze klus moesten we afronden voor de start van het broedseizoen in maart. Dus daar zijn we aardig ver mee.” De omgeving rond de kerk is de volgende stap. Hier wordt het water rond de terp teruggebracht. “Ooit werden overleden dorpsbewoners op een praam over dit water naar het kerkhof gevaren. Deze waterpartij, de zogenaamde Lykfeart, grenzend aan het kerkhof wordt nu hersteld.”
Achlum oan 'e Slach(te) “In het dorp leven ontzettend veel ideeën over het opwaarderen van de woonomgeving”, vertelt De Boer. Toen Achlum voor advies aanklopte bij Landschapsbeheer
Tenslotte komt nog de Jister aan bod, het bedrijventerreintje aan de rand van het dorp. “Dat bedrijventerrein toont kaal en past niet in het landschap. Daar realiseren we dus nog een mooi groenplan.”
Dit kaboutertje dat de Nederlandse naam Vroegeling draagt is een reus in het overleven van en aanpassen aan onze eeuwige gewasbeschermingactiviteiten. Het zal u geen enkele moeite kosten om met dit juweeltje een klein bestand te sluiten. Twaalf jaren zijn niet nodig want zo tegen half april is het Skroedtsje al weer klaar met het produceren van embryootjes van kabouterkindertjes. Die hun kopje boven de grond steken als u in de herfst opnieuw amechtig achterover gaat leunen. Helaas is het niet altijd zo gezellig en aangenaam verpozen in de natuur. De Peruaanse schrijver Mario Vargas Llosa verwoordt het als volgt: ---De Natuur die niet door kunst of literatuur is vormgegeven, de Natuur in haar natuurlijke staat, vol vliegen, muggen, modder, ratten en kakkerlakken, is onverenigbaar met verfijnde genoegens als lichaamshygiëne en elegante kleding.--- (Mario Vargas Llosa: ‘Geheime notities van don Rigoberto’.) Gelukkig weten wij nu dat in ons overgecultiveerde landje nog een stukje wildernis kan bestaan dat alleen positieve gevoelens oproept. Op de knieën dus en petje af voor het Skroedtsje! Voor deze gelegenheid staat deze schrijfkabouter daarom de plaats van zijn eigen beeltenis af aan een foto van deze overlevingskunstenaar.
Jan J. de Boer
Groen licht
11
Bijzondere stekjes verrijken het landschap
Riisdaam bij Kollumerpomp
Deze zomer realiseren Keunstwurk en Landschapsbeheer Friesland in NoordoostFriesland twaalf ‘stekjes’. Een bijzonder project. De ontwerpers zijn er stuk voor stuk op speelse, verrassende en soms ontroerende wijze in geslaagd een bankje of zitje te maken dat het landschap verrijkt. Een stekje is een plek om even te rusten tijdens het wandelen, maar ook een plaats voor ontmoetingen. Tussen mensen onderling en tussen mens en landschap. Keunstwurk en Landschapsbeheer Friesland kozen twaalf locaties met een rijke geschiedenis om deze ontmoetingen mogelijk te maken. Vijf ontwerpers zijn gevraagd voor een bepaalde locatie, voor vijf stekjes is een prijsvraag uitgeschreven en voor twee locaties zijn masterclasses gegeven. Zo krijgen ook jonge ontwerpers een kans hun kijk op het landschap en de plek met de bezoekers te delen.
het zonlicht door het open bladerdak valt. Ze maakte er het winnende ontwerp mee tijdens de masterclass voor deze locatie. Leesbaar verleden Ook de ontwerpen van Martin Borchert en Nynke Rixt Jukema verwijzen naar het verleden van de locatie. Borchert maakte voor bij de Valomstervaart in Zwaagwesteinde een bijzonder omklapbankje. Hierin is het rad terug te zien van het oude waterwerk dat hier ooit de bootjes over de schans trok. Jukema’s stekje uit aarden plaggen herinnert aan de bittere armoede in de spitketen in het vroegere veenlandschap. Dit landschapstype wordt bij Veenwouden in ere hersteld. Het organische stekje volgt de transformatie van het landschap. Deborah Tienstra en Kristien Pilat maakten met hun ‘Riisdaam, de altyd blinkende batsen’ bij Kollumerpomp een eerbetoon aan de slikwerkers die dit landschap
ontgonnen. In de zes-en-een-halve meter lange bank lieten zij een gedicht frezen, dat hun verhaal vertelt. Ook Stefan Damman liet zich voor zijn stekje langs de Mûntsegroppe bij Harkema inspireren door een verhaal. De sage van Ruerd van der Veen, die door de duivel over de bomen werd gegooid. Maar of dat historisch onderbouwd is? Wandelaars kunnen het de bomen – als enige getuigen van het verhaal – vragen. Damman maakte zitjes aan hun stammen, zodat passanten hun oor te luisteren kunnen leggen. Oerkrachten De ontwerpen van Jeroen Molenaar en Sibe Jan Kramer roepen beelden op van de oerkrachten van het Friese landschap. Molenaars stormhuisje weert zich dapper tegen de altijd waaiende Friese zeewind. Het lijkt in het landschap getekend, waarmee het de weidsheid daarvan nog eens onderstreept. Kramer liet de vormen en materialen uit de monumenten van Wânswert terugkomen in zijn ontwerp: de kerk en de molen. Het stekje voelt daardoor verankerd en opgenomen door de omgeving. Een prettige plek om romdom van het landschap genietend een boterhammetje te eten.
Spitplaats bij Feanwâlden
Neem Sylvia Dijkstra, die een paviljoen uit wilgentenen ontwierp voor het perceel waarop ooit een woonhuis met schuur stond bij Ferwert. Het ontwerp refereert aan dit huisje, dat ’t Houten Hemeltje heette. Hiervan is geen enkele afbeelding bewaard gebleven. Dijkstra vulde de plek in met haar eigen ‘Hemeltje’, dat de bezoekers een beschut gevoel geeft, het zicht vrij laat en uitnodigt om naar boven te kijken hoe mooi
12
Groen licht
Stormhuis bij Ternaard
Eveneens opgenomen door het landschap zijn de boomkrukjes die René Knip ontwierp voor het kwetsbare hart van Veenklooster. Hij plaatste ze tussen de bestaande bomen op de brink, als een bescheiden en subtiele toevoeging aan het landschap. De materialen die hij koos versterken het natuurlijke karakter: het roestbruin van het cortenstaal en grijs van het Belgisch hardsteen. Een groter contrast met de huiskamer van Martin Westphal is bijna niet denkbaar. Zijn stekje aan het Jaagpad is opvallend en expliciet. De Huiskamer is een uitnodiging tot ontmoeting aan wandelaars en fietsers aan de ene kant en binnenschippers en waterrecreanten aan de andere. Een stoere knipoog in het landschap.
Wânswerter Acht' bij Wânswert
Lânskipsfûns Oranjewâld-Ketlik Wanneer het fonds van start gaat, zullen Landschapsbeheer Friesland en Agrarische natuurvereniging nauw samenwerken in de uitvoering. De Agrarische Natuurvereniging is het gezicht van het fonds in het veld. Landschapsbeheer Friesland biedt inhoudelijke ondersteuning en voert de financiële administratie. Het doel van het fonds is om met grondeigenaren contracten voor 30 jaar af te sluiten voor beheer, herstel en de aanleg van landschapselementen in het unieke cultuurlandschap rondom Oranjewoud en Katlijk.
Steunpunt gaat door
Eind 2010 heeft provincie Fryslân bijna een half miljoen euro gestort in het Landschapsfonds Oranjewoud-Katlijk, het eerste publiek-private fonds voor het beheer van landschap in Fryslân. De totale bijdrage van de Provincie Fryslân is 1,25 miljoen. De gemeenteraad van Heerenveen besloot begin februari 0,6 miljoen euro bij te dragen. Om het fonds te beheren en ook private partijen hiervoor te interesseren werd eind 2010 een stichting opgericht: stichting Lânskipsfûns Oranjewâld-Ketlik. Het bestuur wordt gevormd door oud-
gedeputeerde Bertus Mulder (voorzitter), Jacob Drost, Jan Claus en Meine Scheweer. Alle bestuursleden hebben nauwe banden met de regio. Voorwaarde voor het besteden van de publieke gelden is dat ook private partijen investeren in het fonds. Het aantrekken van privaat kapitaal is dan ook het belangrijkste speerpunt van het stichtingsbestuur. Pas wanneer private partijen een substantieel bedrag in het fonds geïnvesteerd hebben, zal het fonds daadwerkelijk gelanceerd worden.
Het Steunpunt Landschap ZuidoostFryslân van Landschapsbeheer Friesland wordt voortgezet. Het project waarbij met de gemeenten Oost- en Weststellingwerf, Heerenveen, Smallingerland en Opsterland wordt samengewerkt om onder meer dorpsprojecten te financieren en landschapsbeheer aan bijvoorbeeld houtwallen en elzensingels te onderhouden, is de afgelopen drie jaar een succes geweest. Dat vindt ook de provincie Fryslân die voor de komende jaren opnieuw garant staat voor de helft van het benodigde budget. Drijvende kracht van het steunpunt is en blijft Arthur Scheper, tel: 0512-383800.
Groen licht
13
Jan Meijer: "Slimme combinatie van arbeid, zorg èn landschap."
Groen Werkt voor dagbesteding en re-integratie Landschapsbeheer Friesland heeft de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met re-integratietrajecten gekoppeld aan groenonderhoud in het buitengebied. Deze arbeid is gedeeltelijk verricht door deelnemers aan het project Groen Werkt, een combinatie van arbeid en zorg. In dit project is er hard door de deelnemers gewerkt en zijn er verschillende (groen)certificaten behaald. Deze erkende diploma’s en de opgedane ervaring dragen positief bij aan hun positie op de arbeidsmarkt. Daarnaast is er zorg en aandacht besteed aan de leefomstandigheden van de deelnemers.
Werken naar vermogen Voor deze deelnemers met aan afstand tot de arbeidsmarkt biedt Landschapsbeheer Friesland de mogelijkheid om te werken naar vermogen. Dat houdt in dat talent centraal staat en er tegelijk gewerkt wordt aan het opheffen van persoonlijke belemmeringen. Gezien de krapte op de arbeidsmarkt is een reguliere baan op dit moment veelal niet aan de orde voor de meeste deelnemers. Dankzij de flexibele arbeidspool van Landschapsbeheer Friesland is een tussenoplossing mogelijk gemaakt.
Landschapsbeheer Friesland genereert zoveel mogelijk betaalde opdrachten voor deze deelnemers. Dat kan bij alle mogelijke opdrachtgevers zijn in de provincie: particulier, overheden en bedrijfsleven. Vervolgens wordt met de deelnemende gemeenten gekeken naar aanvullend nuttig onderhoudswerk dat door gebrek aan middelen blijft liggen. Doel is dat beide stromen werk op zijn minst kostendekkend zijn. Het neveneffect kan zijn dat deelnemers aan de arbeidspool uit de kaartenbakken van Het Werkplein kunnen en de werkloosheidscijfers naar beneden worden bijgesteld.
Passend werk Volgens Jan Meijer, projectontwikkelaar bij Landschapsbeheer Friesland heeft passend werk in deze constructie een dubbele betekenis. “Het betekent niet alleen passend werk bij de vaardigheden en competenties van de deelnemers, ook wordt er gezocht naar werkzaamheden die passen bij de doelstelling van Landschapsbeheer Friesland. Daarbij gaat het veelal om groenonderhoud en landschapsbeheer, werk met een maatschappelijk en ecologisch nut.” Meer informatie, bel Jan Meijer, tel: 0512-383800.
L
landschapsbeheer en de nationale postcode loterij
andschapsbeheer Friesland is één van de beneficiënten van de Nationale Postcode Loterij; de grootste goede doelenloterij van Nederland. Jaarlijks ontvangen de provinciale stichtingen landschapsbeheer een financiële bijdrage van 2,25 miljoen euro. Een enorm bedrag waarmee ook Landschapsbeheer Friesland een verschil kan maken voor het behoud en ontwikkeling van het waardevolle Friese cultuurlandschap. Vijftig procent van de bruto-opbrengst van de Nationale Postcode Loterij is bestemd voor projecten in de samenleving. Dankzij 2,5 miljoen deelnemers aan de Nationale Postcode Loterij in 2010 wordt een recordbedrag van 270 miljoen euro verdeeld over 83 goede doelen organisaties. Het totaalbedrag dat de Nationale Postcode Loterij in haar 21-jarig bestaan heeft uitgekeerd, doorbreekt daarmee de grens van 3 miljard euro. Op woensdag 9 februari 2011 vond het jaarlijkse Goed Geld Gala plaats in museum Singer Laren. Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima der Nederlanden was als speciale gast aanwezig en sprak de aanwezige goede doelen toe over het belang van hun werk.
14
Groen licht
fotograaf Fred Ernst
2011: jaar van boerenzwaluw en vleermuis Zie je de boerenzwaluw vliegen? Dan weet je dat het lente is. Helaas zien we het sierlijke vogeltje steeds minder vaak. Het aantal boerenzwaluwen in ons land nam de afgelopen veertig jaar af met zo'n 50 tot 75 procent. Niemand weet precies hoe dat komt. Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek willen daar meer van weten en hebben 2011 daarom uitgeroepen tot jaar van de boerenzwaluw. Zij willen onderzoeken hoe de boerenzwaluw beter beschermd kan worden en wat hiervoor nodig is. Meer weten? Lees dan verder op www. jaarvandeboerenzwaluw.nl
2011 is overigens ook het jaar van de vleermuis. Dit diertje vertoont wel wat overeenkomsten met de boerenzwaluw. Zo verblijft de vleermuis net als de boerenzwaluw graag in de buurt van mensen. En ook met de vleermuis gaat het niet goed. Hier geldt vooral: onbekend maakt onbemind.
Met het Europees jaar van de Vleermuis hoopt de Zoogdiervereniging daar het komend jaar verandering in aan te brengen, o.a. met een zoektocht naar kolonies in het voorjaar en de 'Nacht van de Vleermuis' aan het einde van de zomer. U leest er alles over op www.zoogdiervereniging.nl
I
stinzenaanplant in groot vijversburg en beetsterzwaag
n het kader van het meerjarige stinzenflora-project in Fryslân plantte Landschapsbeheer Friesland afgelopen najaar een groot aantal stinzenplanten in het park van Groot Vijversburg bij Tytsjerk, ook wel bekend als het Bos van Ypeij. Wat hier nog groeide aan stinzenplanten, was minimaal. Veel stinzenplanten zijn in de loop van de tijd overwoekerd door bijvoorbeeld klimop. Verdwenen soorten werden daarom opnieuw aangeplant: vingerhelmbloem, bosanemoon, wilde narcis, lenteklokje, Italiaanse aronskelk en het sneeuwklokje. Landschapsbeheer adviseerde ook over het beheer, om te voorkomen dat de stinzenplanten in de toekomst opnieuw overwoekerd worden. Een eerste aanzet voor deze beheerswerkzaamheden werden uitgevoerd met hulp van maatschappelijke stagiaires van OSG Piter Jelles Ynsicht. Een soortgelijke klus werd in het najaar van 2010 uitgevoerd in Beetsterzwaag. Het initiatief hiervoor was afkomstig van een aantal dorpelingen, die de traditionele stinzenflora van o.a. daslook, sneeuwklokje, vogelmelk, bosanemoon en dichtersnarcis in ere wilden herstellen. In nauw overleg met de gemeente heeft Landschapsbeheer Friesland een plan gemaakt en uitgevoerd met een reïntegratieploeg. Er zijn bijna 6000 bolletjes de grond in gegaan. Het komend jaar zal in Beetsterzwaag de nodige aandacht geschonken worden aan het beheer van deze stinzenplanten.
Groen licht
15
DE FAVORIETE PLEK VAN: ELSKE DEWALL
In Zwarte Haan is het nog echt stil Inspiratie opdoen Het is één van haar favoriete bestemmingen voor een ontspannen wandeling om de nodige inspiratie op te doen. “Een betere plek om uit te waaien is er niet. Het is hier zo stil en verlaten dat je al je gedachten rustig op een rijtje kunt zetten. Lopend over de dijk kan ik mijn hoofd helemaal leeg maken. Even los van alle opsmuk.” Opsmuk heeft Elske het afgelopen jaar genoeg gezien. Na de release van haar eerste album, lonkte heel Nederland naar de nuchtere Friese zangeres. “Hoe vaak me wel niet is gevraagd waarom ik niet in Amsterdam ging wonen. Maar dat trekt me gewoon niet. Ik heb rust en ruimte nodig. Misschien juist wel omdat ik een hectisch leven heb. Ik spring van de hak op de tak. Als ik dan thuis kom, moet het stil zijn.”
Het is stil in Zwarte Haan als zangeres Elske DeWall aan komt lopen. Groene laarzen komen eigenwijs onder haar zwarte spijkerbroek vandaan. Hier, in het bovenste puntje van Friesland, ontsnapt ze aan alle glitter en glamour van de muziekwereld. “Luister”, ze is even stil. “Je hoort hier helemaal niets. Heerlijk toch?” Op de vraag wat haar mooiste plek in Fryslân is, hoefde Elske niet lang na te denken. “Bij mijn ouders in de tuin. Daar is het echt prachtig.” Toch koos ze voor Zwarte Haan, een piepklein plaatsje aan de rand van de Waddenzee. Vanaf de winderige Zeedijk kun je in de verte net de eilanden zien liggen. Het lijkt het einde van de wereld. “Dat vind ik juist zo mooi”, knikt Elske. “Hier houdt Friesland op, dit is het dan. Dat trekt me zo aan deze plek, die rust en stilte. Het is hier helemaal uitgestorven, maar juist in die eenzaamheid zit voor mij de schoonheid.”
16
Groen licht
Chasing the impossible De wintermaanden vormden de ideale periode om bij te komen en te werken aan haar tweede cd. “Er wordt van me verwacht dat ik met een even sterk tweede album kom. Dat is best eng. Maar ik ben heel erg tevreden met wat er ligt.” Ook in Hilversum bleef haar nieuwste single Chasing the impossible niet onopgemerkt. Het nummer werd zelfs uitgekozen als titelsong voor de film Alle Tijd, die 14 april in première gaat. “Dat is echt een cadeautje”, lacht Elske trots. Op het autoruit van haar rode jeep staan de afdrukken van hondenpootjes. “Die zijn van Bouke, mijn hond. Die gaat overal met me mee. Ook als we on tour zijn, dan slaapt ‘ie heerlijk in de kleedkamer. Maar het liefst zijn we samen buiten. Machtig mooi vindt hij het om hier rond te rennen. Bouke is het zeker met me eens, dit is de mooiste plek van Fryslân”, knipoogt ze.
COLOFON Uitgave Landschapsbeheer Friesland Commissieweg 15 9244 GB Beetsterzwaag tel: 0512-383800 fax: 0512-381457 e-mail:
[email protected] site: www.landschapsbeheerfriesland.nl Hoofdredactie Kees Terwisscha van Scheltinga Redactie Medewerkers Landschapsbeheer Friesland Jan J. de Boer (column) Tekstbijdragen Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar, Leeuwarden Eindredactie Regina ter Steege Els van Loon Foto’s en afbeeldingen Landschapsbeheer Friesland, Gerrit Tuinstra Nynke van der Zee Ontwerp en opmaak Ruitervorm BNO, Joure Drukwerk Drukkerij van der Eems, Heerenveen Papiersoort: FSC goedgekeurd Verpakt in biologisch afbreekbaar maïsfolie Oplage 2100 exemplaren GROEN LICHT is het nieuwsbulletin van Landschapsbeheer Friesland en verschijnt twee keer per jaar. Landschapsbeheer Friesland maakt deel uit van een samenwerkingsverband van twaalf provinciale organisaties: Landschapsbeheer Nederland. Gezamenlijk staan we voor het stimuleren van de actieve zorg voor het Nederlandse landschap. Het werk van de partners in Landschapsbeheer Nederland wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de provincies en de Nationale Postcode Loterij.
Landschapsbeheer Friesland
Het volgende nummer verschijnt in najaar 2011.
