Nieuwsbrief. Landschapsbeheer Oss

Nieuwsbrief Landschapsbeheer Oss Jaargang 11, nr. 41 December 2009

In dit nummer • • • • • •

2009 een terugblik, 2010 wat zal het brengen VanTosse Volkorenbier geboren! Poelen Dieden en Demen decor van Natuurwerkdag Inrichting Ecologische verbindingszone Erfdijk Herstel Natuurwaarden Poelen en Wielen in Lith Werkgroep Landschapsbeheer Oss

0

Nieuwsbrief Landschapsbeheer Oss Colofon Jaargang 11, nr. 41, Oplage 350 exemplaren December 2009

Inhoudsopgave 2009 een terugblik, 2010 wat zal het brengen? 2 VanTosse Volkorenbier geboren! 3 Poelen in Dieden en Demen decor van Natuurwerkdag 4 Inrichting Ecologische verbindingszone Erfdijk van start 5 Herstel Natuurwaarden Poelen en Wielen in Lith 6 Opening Vrijwilligersseizoen in Schaapskooi 7 Maasland Brouwerij Oss presenteert zich! 8 Kort nieuws 11 Werkgroep Landschapsbeheer Oss 14

Redactie: Dick Roza en Richard Ceelen De Stichting Landschapsbeheer Oss is gevestigd te Oss en ingeschreven bij KvK Oost-Brabant onder nummer 17105068 Rabobank Oss, banknummer 17.04.19.894

Adressen en telefoonnummers Landschapsbeheer Oss Hermelijnedreef 30 5343 XD Oss T 0412-632223 I www.landschapsbeheer-oss.nl E [email protected] Projectbureau Landschapsbeheer Oss H. Smouter (Projectcoördinator) Floraliastraat 75 5342 BH Oss T 06-54288252 E [email protected] Voorzitter Ronald Widdershoven T 0412-631362 E [email protected] Secretaris Nora Servaes T 0412-632223 E [email protected] Penningmeester Pim Rinses T 0412-624079 E [email protected] Coördinator Werkgroep Ton Velders T 0412-648196 E [email protected] Redactie, Werving & Vrijwilligerscontact Dick Roza T 0412-642368 E [email protected] Redactie & Webmaster Richard Ceelen T 06-54218521 E [email protected]

Heimwee naar “ons” bos Voor u ligt weer, zoals u de laatste jaren van ons gewend bent, een extra dikke decembernieuwsbrief met o.a. talrijke artikelen over onze vrijwilligers en onze projecten. Van de projecten speelt het nieuws over het herstel van de natuurwaarde van de poelen en wielen in Lith en de inrichting van een ecologische verbindingszone bij de Erfdijk in Herpen de belangrijkste rol. Ons andere grote project,de poelen en wielen in Dieden en Demen figureert ditmaal als decor van de natuurwerkdag. Zo slaat Landschapsbeheer Oss steeds verder zijn vleugels uit in alle uithoeken van de gemeente Oss, die binnenkort wordt uitgebreid met Lith. Soms, als we nog eens door ons “Vierwinden- en Docfabos” wandelen bekruipt ons wel eens een gevoel van heimwee naar de tijd dat we daar soms wekelijks werkten. We brachten er vele honderden uren door, kennen er elke vierkante meter en kenden alle vaste bezoekers van het bos. Het werken daar in dat bos was knus en de groep vrijwilligers beperkt. Dit jaar konden we er helaas maar twee ochtenden werken, net genoeg voor het noodzakelijke onderhoud en het bos moet tenslotte ook wat rust krijgen! We zijn blij met steeds weer nieuwe, grotere en uitdagende projecten op vaak onbekende plekken in onze gemeente, maar toch… weemoed naar ons vertrouwde bos bij het Putje blijft! We wensen u prettige Kerstdagen en een goed 2010. De redactie.

Voorpagina Boven: Midden: Linksonder: Rechtsonder:

Impressie Natuurwerkdag 2009 (Foto: RC) Hout versnipperen bij de nieuwe poel aan de Erfdijk (Foto: DR) Zweten op een zaterdag (Foto: DR) Graanoogst in Oss-Zuid (Foto: HS)

Kopij De sluitingstermijn voor kopij voor de volgende nieuwsbrief is 28 februari 2010. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door:

Juridisch Adviseur Maarten Furnée T 0412-454204 E [email protected] 1

2009 een terugblik, 2010 wat zal het brengen? Zo’n eerste jaar als voorzitter valt nog niet mee. Bart had me geruststellend toevertrouwd dat het, ruim bemeten, één dag werk in de week zou zijn. Nou, ik weet intussen wel beter. Maar dit kan natuurlijk ook komen door mijn onervarenheid. Landschapsbeheer is tenslotte wat anders dan boekbinden. Het is wel met veel plezier dat ik dit doe, want met zo’n geweldig stel vrijwilligers en met de professionele ondersteuning van de andere bestuursleden en de project- en werkcoördinatoren is het met veel plezier dat ik naar werkdagen en vergaderingen ga. Veel dank voor de ondersteuning.

Markten In 2009 hebben we ook weer aan diverse markten deelgenomen. De oogstdag in Vinkel was zeer geslaagd. Daar kregen we van enkele oude rotten in het vak van boeren, veel goedgemeende adviezen. Zo zie je maar dat iedereen, ook buiten de gemeente grenzen met ons meeleeft en af en toe het hoofd schudt over onze goed bedoelde intenties. Ook daar zijn we blij mee. Hopelijk in 2010 een vervolg, met een Hoogmis in het veld. Verder hebben we twee keer meegedaan aan de streekproductenmarkt bij de Boerenbond in Heesch en hopelijk zal die in 2010 een vervolg vinden. De Maashorstfair was weer een topper in de verkoopstatistieken van de cranberryproducten. Het was naast een gezellige dag ook een goede dag voor onze kas.

Vrijwilligers

Natuurmonumenten

Zonder vrijwilligers kunnen we helemaal niks. Zij zijn de kurk waarop wij drijven. Iedere week staan onze vrijwilligers, bij zonneschijn of regen, bij storm en ontij, klaar om aan de diverse projecten te werken. Graag wil ik vooral al onze vrijwilligers complimenteren met hun inspanningen en met het plezier om Oss mooier en groener te maken. Hartelijk dank voor jullie tomeloze inzet waarmee jullie samen de klussen klaren.

Ook in 2009 hebben we weer goed samengewerkt met “De Vereniging Natuurmonumenten”. De poelen in Dieden en Demen liggen er weer knap bij. In 2010 zal er een begin worden gemaakt met het omvormen van de maasoevers bij Demen en Dieden. Daar zullen we door Natuurmonumenten ook bij worden ingeschakeld.

Projecten In 2009 hebben we het project Wandelen en struinen langs de Maas, beter bekend als het “Het Maasmeanders Project” afgerond en intussen hebben we de afsluitende projectteam vergadering gehad. Er moeten nog wat routeaanduidingen en banken worden geplaatst maar dan is het ook helemaal klaar. Intussen zijn we in het voorjaar van 2009 echt begonnen aan het project van natuurwaardenherstel van de Erfdijk en de Munse Wetering. Het werk vordert gestaag en zal ook in 2010 voor voldoende werk zorgen voor onze gewaardeerde vrijwilligers. Nog net in 2009 is het project voor het opnieuw inrichten van de poelen en wielen in Lith opgestart. Daar wordt allereerst veel zaag- en baggerwerk verricht waarna wij in de loop van het voorjaar van 2010 aan de herinrichting kunnen beginnen. In Oss-Zuid, beter bekend als “De Stelt” hebben we ook dit jaar weer gewerkt aan het kleinschalige Brabantse cultuurlandschap. Dat hebben we gedaan door diverse percelen in te zaaien met vele graansoorten, tarwe, spelt, rogge, haver, gerst en boekweit, wat weer een ouderwets Brabants landschap opleverde. De imkers van Oss hebben we ook blij gemaakt door langs de akkers brede bloemranden in te zaaien die uitstekend geschikt zijn voor de bijen. In het najaar van 2010 zullen we ook op enkele akkers een ruime rand graan laten staan. Die is dan bestemd voor de vogels als grauwgors, geelgors en leeuwerik. Door die graanranden zullen er ook veel muizen zijn wat weer spekkie voor het bekkie is van uilen, buizerds en hopelijk de bruine kiekendief. We hebben in de Stelt met de vrijwilligers ook onaangename karweitjes moeten doen zoals distels trekken. Door een uitgekiend ploeg- en zaaibeleid hopen we dat we daar het komende jaar minder last van zullen hebben. Het ophokken van de speltschoven zag er weer ouderwets goed uit waar we van voorbijgangers ook veel positieve opmerkingen over hebben gekregen. Samen met het bestuur van de gemeente Oss zijn we aan het kijken hoe we dit gebied verder kunnen ontwikkelen. Henk Smouter is gevraagd hiervoor een projectplan te schrijven Er zitten enkele heel positieve ontwikkelingen aan te komen waarover we in komende nieuwsbrieven meer zullen vertellen.

Huisvesting We voelen ons intussen erg thuis op onze stek aan de Tolstraat. De toegang is voor onbevoegden praktisch onmogelijk geworden dank zij de inspanningen van onze zeer technische vrijwilligers. Het kostte helaas wel een gebroken vinger. De buitenkant en de binnenkant hebben een verfje gehad, binnen hebben de dames voor een fraaie raamaankleding gezorgd. Bij de gemeente werden de, na de verhuizing, overtollige meubels aangeschaft en de keuken werd ook aangekleed met een tafel en bijbehorende bank geschonken door één van onze oud-vrijwilligers. Al met al kunnen we weer jaren vooruit.

Nieuwe vrijwilligers en vrienden In 2009 werden er bij diverse gelegenheden een aantal nieuwe vrijwilligers en een aantal nieuwe vrienden geworven. De Nationale Natuurwerkdag werd zeer goed bezocht en was een groot succes. Samen met Natuurmonumenten werden de wilgen bij de poelen in Demen geknot.

Samenwerking Ook in 2009 werd er voortreffelijk samengewerkt met provinciaal bestuur, het gemeentebestuur van Oss (en Lith), Dorpsraden, Waterschap, Natuurmonumenten, Brabants Landschap, IVN-Oss, Maasmeanders en GGZ Oost Brabant. Wij stellen deze voortreffelijke samenwerking zeer op prijs en vertrouwen op een goede continuering in 2010. Ik wens iedereen een gelukkig, voorspoedig, gezond en mooi groen 2010. Ronald Widdershoven Voorzitter Landschapsbeheer Oss 2

Onze vrijwilligersgroep in beeld

VanTosse Volkorenbier geboren!

Sinds enkele jaren schommelt het aantal vrijwilligers zo rond de 60. Maar wist u dat we er bij de oprichting van Landschapsbeheer Oss maar liefst 79 op de lijst hadden staan?

In onze vorige nieuwsbrief maakten we melding van het plan van Frans Schamp, brouwmeester van de Maasland brouwerij in Oss om, gebruik makend van de biologisch geteelde granen die Landschapsbeheer Oss in De Stelt, verbouwt, een speciaal VanTosse Volkorenbier te gaan brouwen.

Nog elf over van het eerste uur Dat was toen onze eerste projecten, het opnieuw omrasteren van het begrazingsgebied Herperduin en de aanleg van het rolstoelpad bij het Willibrodusputje gerealiseerd werden en vooral veel leden van de I.V.N. zich als vrijwilliger bij ons aanmeldden. Maar na twee jaar was het aantal vrijwilligers alweer geslonken tot veertien, omdat veel mensen van het eerste uur hun medewerking maar als eenmalig hadden gezien of door tijdgebrek moesten afhaken. Maar veertien vaste mensen bij een zo jonge club is natuurlijk toch al heel mooi! Van die veertien zijn er nu nog elf over t.w. Henk Smouter, Henk v. Grunsven, Ton Velders, Richard Ceelen, Maarten Furneé, Jan Ploegmakers, Johan Juurlink, Maria Michiels, Bart Molenaar, Diny Tebarts en Dick Roza. Buiten die groep zijn er nog een flink aantal mensen die al vele jaren bij ons zijn. We noemen: Gerard Smits (2001), Theo Ekstijn, Marjo Groenen en Bob Wouters (2002), Sjef Bardoel, Marcel v.d. Berg, Jan v. Bernebeek, Leo Broekhuizen, Frans v.d. Graaf, Rob Meijer en Emmy Simons (2003) en Nora Servaes (2004). Maar na die duikeling ging het weer snel crescendo omdat nieuwe projecten ook weer nieuwe vrijwilligers aantrokken. Zo stond de teller in 2004 alweer op 30, in december 2006 op 50 en einde 2008 zelfs op 63, waaronder twaalf vrouwen!

Weer acht vrijwilligers erbij Er haakten natuurlijk ook weer talloze mensen af; of ze hadden geen tijd meer, of verhuisden. In totaal waren dat zo’n 30 vrijwilligers in de “geturfde” jaren. Soms waren de mutaties erg grillig; in 2007 bijvoorbeeld kregen we er in een periode van drie maanden elf nieuwe mensen bij, maar daarvan zijn er op dit moment nog maar drie over. Er waren er die we maar één of twee keer zagen en er waren er ook die zich aanmeldden, maar die nooit kwamen. Als afsluiting van dit jaar kunnen we sinds de opgave in het septembernummer weer acht nieuwe vrijwilligers aan u voorstellen. Dat zijn: Wout v. Zuilichm (63) uit Oss en René van Dorst (62) uit Schaijk, die voor het eerst werkten op 9 oktober, Jan v.d. Hoogen (63) uit Heesch, Ineke Hilhorst (49) uit Schaijk, Merijn van Ravenstein (34) ( ja de zoon van!) uit Oss, Jan v. Eerd (53) uit Oss en Rino Waaijer (59) uit Boven Leeuwen die op de Natuurwerkdag op 7 november aanhaakten en last but not least Willy Brands (50) uit Oss, die we op 13 november verwelkomden op het werk in Dieden. We heten hen van harte welkom in onze gezellige groep.

Mooi dieprood bier Inmiddels heeft Frans dat Volkorenbier verder ontwikkeld en er is een proefbrouwsel van gemaakt van 300 liter, dat is afgebotteld in 400 fraaie flessen van 75 cl. Het is overigens de tweede keer dat Schamp een Volkorenbier brouwt. Hij deed dat al eerder , toen de brouwerij nog maar net bestond en hij voegde toen ook gember en sinaasappelsnippers toe. Het nieuwe Volkorenbier is uitsluitend gebrouwen uit water, gerstemout, spelt, rogge, haver, tarwe en hopbellen. Het is ongefilterd en zonder toevoegingen. Het is een mooi dieprood bier, met een volle moutige zachtzoete smaak en een stevige afdronk. Het heeft een alcoholpercentage van 7%. Brouwmeester Frans beveelt aan om het bier koel, maar niet te koud te drinken, dan komt de specifieke smaak het best tot zijn recht. Schenk het bier uit in een droog bokaalglas, onder de achterlating van het gistdepot. Inmiddels mocht Uw redacteur in het proeflokaal van de brouwerij, toepasselijk “De Ossestal” geheten, samen met brouwer Frans Schamp en een zevental leerjongeren van ROC’s en AOC’s uit verschillende plaatsen uit ons land, die stage lopen bij een brouwerij, het nieuwe bier proeven en het smaakte uitstekend! Op zondag 13 december mochten ook alle Ossenaren die van bier houden het komen proeven op een proeverij en daarvan werd goed gebruik gemaakt. Hoewel de brouwerij niet in werking was, werd men toch rond geleid. Voor de echter bier “diehards” was er ook een ruilmiddag van bierartikelen en er was voor iedereen lekkere erwtensoep. Het nieuwe VanTosse Volkorenbier zal voorlopig alleen in een grote 75 cl fles worden afgebotteld en is tijdens de proef- en introductieperiode alleen te koop bij Caves Hubert Wijnimport op het Titus Brandsmaplein 20 in Oss. Later zullen er ook kleinere 30 cl flessen op de markt komen. Van het eerste brouwsel van 400 flessen werden er direct al 120 afgenomen door Kadoshop ’t Venster in de Kruisstraat 32 in Oss waar ze worden opgenomen in cadeaupakketten. Dick Roza

Te Koop Haardhout, in handzame stukken, niet gekloofd: • •

Eiken: € 35,- per m3 Gemengd € 30,- per m3

Af te halen elke dinsdagmorgen (9.00-11.30 uur) op de Landschapswerf, Tolstraat 3, Oss

Dick Roza Rene van Dorst (Foto: Dick Roza) 3

Poelen in Dieden en Demen decor van Natuurwerkdag Voor het eerst sinds onze eerste deelname aan de jaarlijkse landelijke Natuurwerkdag in 2002, werd die dag dit jaar op zaterdag 7 november in het poelenproject in Dieden en Demen gehouden. Eerdere acties vonden altijd plaats in “De Stelt” en één keer had de Lange Del in Huisseling de eer!

Vele handen maken lopende banden De weergoden zaten er die dag flink naast; was een koude, grijze regenachtige ochtend beloofd, met misschien was zon in de middag, die zon straalde al volop toen voorzitter Ronald Widdershoven om 10 uur de 34 eigen vrijwilligers en acht gastvrijwilligers welkom heette. Dat gebeurde bij onze grote partytent en schaftwagen, die bovenaan de dijk stonden opgesteld. Daar stond óók een toiletcabine, die met zoveel mensen in “open” gebied wel nodig bleek. Geen plasjes in de bosjes dus! Nadat werkcoördinator Ton Velders uitleg had gegeven over het werk dat gedaan moest worden en de manier waarop, werden twee groepen samen gesteld. Eén groep, grotendeels bestaande uit gasten en nieuwelingen ging onder deskundige leiding van Henk van Grunsven naar de kleinste locatie in Demen om daar handmatig wilgen te knotten en snoeihout af te voeren; de andere en grootste groep ging naar het project in Dieden. Daar werden door boswachter Hugo v.d. Wal van Natuurmonumenten en zijn medewerkers Jan Quik en Wim Jacobs weer vele tientallen wilgen geknot in het kader van het knotschema dat startte met de revitalisering van de poelen in het najaar van 2004. Ook in november 2005,2006, 2007 en 2008 werden die knotwerkzaamheden uitgevoerd, steeds met medewerking van vele tientallen van onze vrijwilligers. Het afvoeren van het vaak dikke snoeihout dat door de groep werd gedaan, was derhalve voor de meesten als een routineklus geworden. Er werden “lopende banden” gemaakt door de vrijwilligers, zodat de zware stammen, die op de zeer smalle en oneffen ribben en óók vaak in het water lagen, zonder teveel “loopwerk” aan elkaar konden worden doorgegeven. Het aantal glij- en valpartijen in het natte gebied en op het hoge dijktalud bleef zodoende beperkt!

Verzamelpunt Natuurwerkdag 2009 (Foto: Richard Ceelen)

Snoeihout verzamelen (Foto: Dick Roza)

Door regen vroege borrel! Nadat tussen de middag de door Tonnie Wittenberg gemaakte erwtensoep heerlijk had gesmaakt bij de meegebrachte boterhammen, werd het werk daarna voort gezet met dezelfde mensen op dezelfde locaties. De planning was om daarmee tot een uur of drie door te gaan, maar door een flinke en zeer langdurige regenbui “ dreef” iedereen veel eerder de tent in. Daar stonden fris, bier, wijn, kaas, worst en nootjes al klaar voor een gezellige “afterparty“ onder het door regen gegeselde tentdak. Deze voortijdige afsluiting van de dag was precies zoals vorig jaar in De Stelt, toen bier en wijn de erwtensoep op de hielen zaten. Het vele snoeihout dat door de werkafkorting nog bleef liggen in Dieden werd de week erop een groep van 21 van onze vrijwilligers afgevoerd, uiteraard zonder bier en wijn en soep, maar wel moet onze geprezen koffie met gevulde koek. We kunnen terug zien op weer een geslaagde deelname aan de Natuurwerkdag die in heel het land op 340 locaties 10.000 deelnemers trok. In onze provincie staken op 40 locaties 1,239 vrijwilligers de handen uit de mouwen! Dick Roza

Het resultaat (Foto: Richard Ceelen)

Pauze in de tent met een lekkere warme kop soep (Foto: RC) 4

Inrichting Ecologische verbindingszone Erfdijk van start Vegetatiebeheer Vanaf eind november 2009 tot 15 maart 2010 gaan onze vrijwilligers verder met de uitvoering van het vegetatiebeheeren inrichtingplan van de Erfdijk. Dit is een vervolg op de werkzaamheden die in 2007 zijn begonnen. De snoei- en dunningswerkzaamheden vinden voornamelijk plaats op het talud aan de zuidzijde van de Erfdijk en langs het Lindenwiel.

over een lengte van ca 700 m opgeschoond en voorzien van een ecologische oever aan de zuidzijde.

Herstel dijklichaam Op diverse plaatsen wordt de Erfdijk hersteld door aanvullen van het bestaande dijklichaam. Zo wordt de watergang, die de Erfdijk langs de Hamelspoelweg doorsnijdt, overbrugd met een dijklichaam, voorzien van een duiker. Wandelaars hoeven dan niet meer van de Erfdijk af om hun route te vervolgen. Ook wordt hiermee een veilige doorgang voor de das gerealiseerd. Het dijklichaam wordt met grond uit de uit te graven poelen aangelegd. Ook op enkele plaatsen waar het dijklichaam deels is afgegraven of teveel is uitgesleten zal grond worden aangebracht tot de oorspronkelijke hoogte.

Het Lindenwiel Dit jaar wordt tevens een begin gemaakt met het afzetten van de hoge bomen langs de zuidzijde van het Lindenwiel. Dit is noodzakelijk om de sterke overschaduwing te verminderen en om de grote bladinval in het wiel tot staan te brengen. Het ligt in de planning om in het najaar van 2010 het wiel uit te baggeren. Het overtollig (zandrijke) slib wordt in een depot naast het wiel gebracht waarna het, na uitwateren, wordt gebruikt om de Erfdijk ter plaatse aan te vullen Door deze maatregelen krijgt de inrichting van de Ecologische Verbindingszone steeds meer vorm. Met name door het herstel van het dijklichaam zal ook de cultuurhistorische waarde van de Erfdijk gaandeweg worden versterkt. Henk Smouter Dunningswerkzaamheden langs Erfdijk (Foto: Henk Smouter)

Aanleg poelen Eind november wordt tevens het weilandperceel aan de zuidzijde van de Erfdijk bij het Kouwiel (hoek Elsstraat/Hamelspoelweg) opnieuw ingericht. De inrichting wordt afgestemd op de maatregelen die voor de inrichting van de Ecologische verbindingszone Erfdijk Munsche Wetering zijn opgesteld. Hoofddoelsoort van de ecologische verbindingszone Erfdijk is de das. Het natuurdoeltype voor beide percelen is vochtig bloemrijk grasland met enkele stroken doornstruweel. Het grasland heeft een belangrijke functie als foerageergebied voor de das. Om een dergelijk waardevol bloemrijk grasland te ontwikkelen is een aangepast beheer nodig. Met name verschraling zorgt voor een toename van de biodiversiteit aan planten. Door het perceel als hooiland te beheren, dus twee keer per jaar te maaien en het maaisel af te voeren kan dit het beste bereikt worden. Zo nodig kan nabeweiding, bv door schapen, worden toegepast als het gras in het najaar te lang doorgroeit. Schapen zorgen er tevens voor dat de zode enigszins opengewerkt wordt, wat kieming van allerlei zaden beter mogelijk maakt. In de percelen worden twee poelen van elk ca 200 m2 gegraven, omringd door een natte laagte. Deze zijn met name geschikt als leefgebied voor amfibieën. Hopelijk kan de zeldzame kamsalamander, die in de omgeving is waargenomen (Keent!) in en om deze poelen zijn leefgebied vinden. Langs de flauwe oevers kan zich een rijke oevervegetatie ontwikkelen die van belang is voor libellen, vlinders, amfibieën en vogels. Op enkele plaatsen worden struikvegetaties van meidoorn en sleedoorn en enkele solitaire bomen (zwarte els) aangeplant. De Erfdijkse wetering wordt

Kijk ook eens op onze vernieuwde website www.landschapsbeheer-oss.nl 5

Herstel Natuurwaarden Poelen en Wielen in Lith Landschapsbeheer Oss is, in samenwerking met de gemeente Lith, Waterschap Aa en Maas en Natuurmonumenten begonnen met de herinrichting van poelen en wielen langs de Maasdijk in de gemeente Lith. De provincie Noord-Brabant draagt middels subsidie in het kader van de reconstructie Maas en Meierij bij aan de kosten van dit herstelproject.

Deelprojecten De locaties, waar de maatregelen worden uitgevoerd, zijn de gebieden “Hardarts”, gelegen binnendijks aan de Kesselsedijk bij de Buitenkil, “Velmer” aan de Kesselse weg, het westelijke deel van het Soldatenwiel, “De Legt” aan de Oijense Benedendijk/ Sassenstraat en de kasteelgracht van Kasteel Oijen/Sterretje.

bij omgewaaide bomen vergevorderde rotting in de onderstam voorkwam. De bomen vormen aldus een verhoogd risico voor de omgeving. In verband met de slechte conditie is het noodzakelijk deze te vellen. Ook voor het herstel van de (vroeger zeer hoge) natuurwaarden is verwijderen van de hoogopgaande bomen noodzakelijk. In de herfst verliezen de bomen grote hoeveelheden bladeren, die voor een groot deel in het water terecht komen. Deze bladeren hebben in de loop der tijd bijgedragen aan verrijking van het water, de vorming van een dikke sliblaag en uiteindelijk verlanding van de waterpartijen. Door deze bomen te verwijderen wordt de grootse bron van inval van organisch materiaal en dus de oorzaak van verlanding weggenomen.

Inrichting Na de kap worden de gebieden opnieuw ingericht. Hierbij worden de waterpartijen uitgebaggerd en waar mogelijk verbreed. Door dit vergroten van het aandeel open water wordt het leefgebied van vissen en amfibieën hersteld.

Huidige natuurwaarden

Door verbeterde lichtinval zal de aanwezige ondergroei van diverse waardevolle inheemse struiken en bomen zich vervolgens beter kunnen ontwikkelen. Daar waar weinig ondergroei voorkomt zal gebiedseigen bosplantsoen worden teruggeplant. Ook oeveren onderwatervegetaties (waterviolier, zwanenbloem, dotterbloem) ontwikkelen zich beter bij verbeterde lichtinval. Deze zijn van groot belang als leef- en paaigebied voor allerlei vogels, amfibieën en vissen. Door de maatregelen wordt het vroegere open karakter van de gebieden teruggebracht. Dit zal worden gehandhaafd door de gebieden als griend te beheren. Dat wil zeggen dat periodiek wordt gesnoeid om te voorkomen dat de aanwezige beplanting zich weer tot opgaand bos gaat ontwikkelen.

De poelen en wielen hebben een belangrijke natuurfunctie te midden van de aangrenzende gebieden, die vooral in agrarisch gebruik zijn. In en rond de poelen en wielen komen diverse soorten voor. Het betreft watervogels als ijsvogel, fuut, wilde eend, meerkoet en waterhoen en vele soorten wintergasten. In de beplantingen rondom de poelen en wielen komen soorten als buizerd, torenvalk, grote bonte specht, groene specht, ransuil en steenuil voor. In de oeverzone zijn soorten als gele lis, dotterbloem, grote lisdodde, moerasspirea, pijlkruid, zwanenbloem en grote egelskop waargenomen. De watervegetatie bestaat uit gele plomp, watergentiaan, vlottende waterranonkel, drijvend fonteinkruid en gekroesd fonteinkruid. In de poelen zijn daarnaast soorten als grote modderkruiper, bermpje, kleine watersalamander, kamsalamander, groene en bruine kikker aanwezig of te verwachten. Daarnaast komen verschillende soorten libellen en vlinders voor. Door verlanding van de poelen en wielen is het aandeel open water verminderd, waardoor vooral het biotoop voor vissen en amfibieën sterk is achteruitgegaan.

Vervolg

Boombeplantingen In enkele gebieden zijn hoogopgaande beplantingen van met name populier aanwezig. Deze bomen zijn zwaar uitgegroeid, ruim 40 jaar oud en in de aftakelingsfase met veel dood zwaar hout. Na de storm van 18 januari 2007 bleek dat

Van boven naar beneden: de Legt, Hardarts (volledig dichtgegroeid) en de Velmer (Foto’s: Henk Smouter)

Het is de bedoeling dat ook dit project een vervolg krijgt. Er liggen nog zeker acht van dergelijke locaties in de gemeente Lith die in aanmerking komen voor een opknapbeurt. Dus achter de schermen zijn we nu al bezig met de voorbereiding hiervan. Een ding is zeker: de gemeente Lith wil deze stap nog graag mogelijk maken en heeft alle medewerking al toegezegd. Henk Smouter

6

Opening Vrijwilligersseizoen in Schaapskooi

Impressie opening Vrijwilligersseizoen bij de schaapskooi (Foto: Dick Roza)

Een tiental vrijwilligers van Landschapsbeheer Oss was op zaterdag 17 oktober jl. aanwezig op de jaarlijkse openingsdag van het vrijwilligersseizoen. Die was - voor de 23e keer- weer georganiseerd door het Coördinatiepunt Vrijwilligerswerk van het Brabants Landschap.

Fraaie boerengebouwen Plaats van handeling was deze keer de fraai gerestaureerde schaapskooi van het Natuur- en milieucentrum Schijndel en Schaapskooi Schijndel. Het Brabants Landschap had deze locatie uitgekozen omdat de beide vrijwilligersorganisaties zich gedurende vele jaren hebben ingespannen om midden in het Wijbosbroek en de Smaldonk aan de Martemanshurk een aantal fraaie boerengebouwen neer te zetten die als educatief en recreatief centrum hun dienst al ruim hebben bewezen. We noemen een Vlaamse schuur van zo’n 300 jaar oud, die nu dienst doet als schaapskooi en ontvangstruimte, een “Schob” (middendwarsdeelschuur) ingericht voor horeca en een bakhuisje, omgevormd tot een toiletvoorziening. Een hooiberg type “ Schuurberg” met ruimte voor educatie en tentoonstellingen, een veldschuur voor opslag van werktuigen en een hoenderbedrijf zullen nog dit jaar gereed komen. Onze vrijwilligers (Ton, Dick, Frans, Ad, Gerard, Leo, Marcel, Rob en Riet) bevonden zich in gezelschap van maar liefst ruim 140 collega’s die de ruime schaapskooi (23x 10 m) tot de nok vulden. Na ontvangst met koffie en thee luisterden ze geboeid naar Maarten Pijnenburg en Rien Rijken voorzitters van resp. NMC Schijndel en de Stichting Oude Inheemse Rassen die, met beamerbeelden alles over het werk van hun organisaties vertelden. Ter info: men beheert zo’n 350 schapen (ooien) zoals het Kempische heideschaap, de Mergellander, Schoonebeeker, Drents heideschaap en Veluws heideschaap, die dit jaar 200 lammeren wierpen. Ook heeft men Lakenvelders- en brandrode runderen. Als verrassing bood Jan Baan, directeur van het Brabants Landschap de beide voorzitters als waardering voor het vele werk van hun organisaties een cheque van €1.000,00 en een fraaie oorkonde aan.

Ommetjes flora en fauna Vervolgens belichtte Marco Renes, gebiedsmedewerker van Brabants Landschap aan de hand van mooie voorbeelden alles over de zogenaamde “ommetjes”, kleine wandelroutes rondom dorpen en gehuchten, die vaak door weilanden en langs akkerranden lopen. Ze bieden vaak meer mogelijkheden dan alleen een wandelroute. De flora en fauna van de door Brabants Landschap beheerde natuurgebieden vormde vóór de lunch door Jochem Sloothaak, medewerker soortenbeheer van Brabants Landschap het onderwerp voor een interessant en boeiend gebracht betoog, eveneens voorzien van fraaie lichtbeelden. En na die lunch, bestaande uit soep en broodjes, die in “De Schob” en op het terras werd genuttigd, was het tijd voor een wandeling door het Wijboschbroek en de Smaldonk. Tijdens die wandeling, die door een mooie najaarszon werd begeleid, zorgden gidsen- vrijwilligers van Staatsbosbeheer (die de gebieden beheert) voor de nodige uitleg. Na afloop van die interessante wandeling door een gebied dat voor velen nieuw was, werd nog een tijd nagepraat met een drankje en een hapje.

Kopij Wij nodigen graag iedereen uit om bijvoorbeeld een verslag(je) van een excursie, een lezing, een expositie of een interessante waarneming te schrijven. U kunt uw bijdrage (evt. met foto’s) mailen naar [email protected].

Klussenbedrijf Wilja Berghemseweg 94 5348 CL Oss 0412-623477 06-53460406

Voor alle aanpassingen en werkzaamheden in en om uw woning of bedrijf Glas, schilderwerk, behang, metsel- en stucwerk Renovatie bad- en tegelwerk Elektra en tuinwerk

Dick Roza

7

Op de banken voor meer natuur! Door uitbreidingen van steden en dorpen, bedrijfsterreinen en landbouwgronden en de aanleg van wegen is onze natuur versnipperd geraakt in kleine natuurgebieden. Deze zijn vaak zó klein, dat dieren en planten elkaar niet meer kunnen bereiken, waardoor sommige soorten zelfs met uitsterven worden bedreigd.

Zand weer in beweging brengen Zo gaat de natuur steeds verder achteruit! Om het tij te keren en de natuur te redden wil Natuurmonumenten de natuurgebieden in ons land vergroten en met elkaar verbinden. Dit reddingsplan heeft zich in de praktijk al lang en breed bewezen in talloze andere landen! Om dit reddingsplan in Brabant in praktijk te brengen, is Natuurmonumenten samen met het Brabants Dagblad een actie gestart met als thema “ Op de banken voor meer natuur!” en met name voor meer aaneengesloten natuur in het bij iedereen wel bekende Nationale park de Loonse en Drunense Duinen. Van dat bijzondere natuurgebied, het nog enige levende stuifzand in Europa, is door oprukkende begroeiing van de in totaal ca 2500 hectare nog maar 270 hectare stuifzand actief in beweging. De rest groeit in sneltreinvaart dicht met bos. Om de oprukkende begroeiing tegen te gaan en het zand weer in beweging te brengen is, Natuurmonumenten dit jaar met een groot herstelplan van de Drunense Duinen begonnen, waarbij vele hectaren bos werden gekapt. Omdat dit project natuurlijk heel veel geld kost, hoopt Natuurmonumenten op wat extra financiële steun van de natuurminnende bevolking. U kunt derhalve de natuur in de Loonse en Drunense Duinen een handje helpen door voor €5,00 een vierkante meter of met een veelvoud van dat bedrag meerdere meters te sponsoren. Aan die steunactie, die tot het eind van het jaar loopt, is ook nog een prijsvraag verbonden bestaande uit een gratis ballonvaart voor twee personen! Kijk voor meer informatie over de actie op www.natuurmonumenten.nl of bel 0800-1314. (DR)

Evenals dit jaar zal Landschapsbeheer Oss t.g.v. de jaarwisseling weer een Nieuwjaarsinloop in de Tolstraat organiseren.

Reserveer dus alvast de datum:

Zaterdag 9 januari 2010 Van 15:00 tot 17:00 uur bent u van harte welkom op onze Landschapwerf om collega vrijwilligers en al wie er verder binnen loopt, een gelukkig Nieuwjaar toe te wensen onder het genot van een glas en een hapje! Vorig jaar konden we ruim vijftig handen schudden en we hopen dat het aantal volgend jaar zeker weer gehaald, maar wellicht nog overtroffen zal worden!

8

Grote en kleine “stinkers” Bij de eendenkooi in Macharen liggen rond de plas op veel plekken behoorlijk wat houtsnippers. Dit is een ideale plaats voor een heleboel paddenstoelen die van opruimen houden, de z.g. saprofyten. Zij zijn in staat om met behulp van enzymen houtstof (lignine) en cellulose af te breken en om te zetten in stoffen die bruikbaar zijn voor zichzelf en andere organismen. 90% wordt in de natuur door schimmels afgebroken. Zonder hen zou een bos omkomen in zijn eigen afval. Toen we half september bij de eendenkooi aan het werk waren heb ik enkele mensen een paar prachtige soorten paddenstoelen laten zien. Ik kon het niet laten om alleen te genieten van al het moois dat we tegen kwamen. Achter de plas vonden we de grote en de roze stinkzwam. Een flink aantal hertenzwammen, aardappelbovisten, geweizwammetjes en kleine meniezwammetjes, allemaal op of tussen de houtsnippers. Tussen de populierenbomen stonden massaal de populiermelkzwam.

Grote stinkzwam Phallus impudicus is de wetenschappelijke naam, dat letterlijk “onbeschaamde penis” betekent. Het schijnt dat in vroeger tijden Victoriaanse dames deze aanstootgevende paddenstoelen uit hun tuin lieten verwijderen. Kenmerkend voor de familie is dat de vruchtlichamen losbreken uit een zogenoemd "heksenei". Dit is een eivormige structuur met een geleiachtig omhulsel. Bij de grote stinkzwam heeft het heksenei de grootte van een kippenei (drie tot zes centimeter lang) en een witte tot lichtgele kleur. Na verloop van tijd breekt het vruchtlichaam hier met behulp van een soort eitand uit. Na het oprijzen zijn de vruchtlichamen penisvormig met bovenop een klokvormig kapje met een honingraatstructuur. Hierop is de olijfgroene sporenmassa te vinden. De gestrekte vruchtlichamen kunnen een hoogte van tien tot twintig centimeter bereiken. De steel is hol en poreus. En van verre kun je deze paddenstoel ruiken. Eenmaal deze aasgeur geroken vergeet je hem nooit meer. Vliegen konen op de sporenmassa af en verspreiden op die manier de sporen.

Roze stinkzwam In de buurt van de grote stinkzwam stond massaal nog een andere soort. Aanvankelijk dacht ik dat het de kleine stinkzwam was, “hondenpikkie” genaamd. Bij nadere bestudering ontdekte ik dat het de roze stinkzwam was (Mutinus ravenelii). De kleine stinkzwam heeft een lichtgekleurde steel en een oranjerood hoedje waar de sporen op zitten, maar de roze heeft duidelijk een frambozenroze steel en donkerroze hoed (Duitse naam: Himbeerrote Hundsrute). Wat grootte betreft is er niet zo veel verschil. Wel komt de kleine stinkzwam vaker voor dan de roze. Het was voor mij dan ook de eerste keer dat ik de roze stinkzwam tegen kwam. Je moet er bijna met je neus op zitten om ook die smerige kattenpoeplucht te ruiken. Ook deze roze en kleine stinkzwammen komen uit een kleiner heksenei. De roze stinkzwam is waarschijnlijk aan het eind van de 19e eeuw vanuit Noord-Amerika in Zuid-Europa terecht gekomen. Pas in 1950 werd hij voor het eerst in Nederland gemeld. En wat schetst mijn verbazing: In onze volkstuin ontdekte ik een week geleden de roze stinkzam tussen een pol asters. Een leuke verrassing. Maria Michiels Van boven naar beneden: “duivelseieren” van de grote stinkzwam, de grote stinkzwam, de roze stinkzwam (Foto’s: Maria Michiels) 9

Kort nieuws Hoe staat het met... De Haverlandse Vonder??? Sommige projecten lopen niet helemaal zoals het zou moeten. Niet dat je het dan direct tot een zgn “hoofdpijnproject” moet gaan bestempelen, maar het vereist wel wat van je geduld. Langdurige procedures Het project “reconstructie Haverlandse Vonder”, oftewel de aanleg van een (wandel-)brug over de Hertogswetering in Herpen (achter de sportvelden nabij camping De Brug) is er zo een. De brug is een onmisbare schakel in de wandelroute “Rondje Herpen” en wordt aangelegd op de plaats waar vroeger een brugverbinding bestond tussen Herpen en Huisseling (nou ja, brug, het was dus een “vonder”, oftewel een platte, uit planken bestaande oversteek over het water). Het is haast onvermijdelijk dat een bouwwerk (want dat is een brug nu eenmaal) in het buitengebied in strijd is met het bestemmingsplan. Een probleem waar vrijwel iedereen, die in een buitengebied iets wil, mee te maken krijgt, wij niet uitgezonderd. Dus rest niets anders dan de procedures te volgen, ontheffing of vrijstelling aan te vragen, kortom het hele vergunningscircus op volle toeren. En als dat dan tot het gewenste resultaat leidt dan is er veel vergeten als het binnen redelijke termijn lukt. Alleen: als je gaandeweg te maken krijgt met allerlei beperkingen die weer om aanpassingen vragen (oppervlakte oorspronkelijk ontwerp was 55 m2, mocht maximaal 50 m2 zijn, dus: nieuwe bouwtekeningen(!), nieuwe aanvraag (!), nieuwe beoordeling enz.), dan kan het allemaal wel wat lang gaan duren. En dan blijkt een projectduur van twee jaar (subsidieverordening van de provincie) toch te kort, zoals in dit geval. Gelukkig is de provincie tot nu toe zeer coulant geweest door het toekennen van verlenging, maar daar komt een eind aan. De laatste verlenging is toegekend tot mei 2010, maar dan moet die brug er wel liggen! Het wachten is nog steeds op de bouwvergunning, hopelijk komt die nog dit jaar zodat we echt in het voorjaar met de aanleg kunnen beginnen. (HS)

IVN-blad in nieuw jasje Het vijf keer per jaar verschijnende informatieblad van de IVN Oss e.o., dat aan zijn 35ste jaargang bezig is, heeft met ingang van het laatste nummer van dit jaar een totale metamorfose ondergaan. Kleur doet wonderen Was het blad al die jaren op A5 formaat in zwart-wit verschenen, op grof papier en met een saaie, groene kaft, nu is het herrezen in full colour, op kunstdrukpapier, op A4 formaat en in een overzichtelijke lay-out. Het aantal pagina’s,dat schommelde tussen 24 en 40 is in de nieuwe uitgave terug gebracht tot twaalf pagina’s. Direct al in het eerste nummer,met op de voorzijde een grote kleurenfoto van een besdragende heester zien we legio toepassingen van het gebruik van kleur in foto’s van o.a. paddenstoelen en insecten. Het is nu een plezier om te lezen. Eigenlijk lijkt het IVN blad wel een beetje op onze nieuwsbrief en daar zijn we best wel trots op! (DR)

Goed graanjaar!

Bijna 200 Vrienden

Het afgelopen seizoen kende prima weersomstandigheden voor de graanakkers. Een bui regen op zijn tijd, veel mooi en zonnig weer tijdens het afrijpen en dus een mooie oogst qua hoeveelheid en kwaliteit.

Onze vriendenclub, waarvoor de leden per jaar minimaal €8,00 bijdragen, sloot in oktober zijn zesjarig bestaan af. Begonnen met enkele tientallen leden in 2003, tellen we nu 190 ondersteuners.

Onkruidgroei blijft probleem Per ha hadden we ca 4-5 ton aan opbrengst en dat is op de zandgrond geen slechte prestatie. Helaas heb je dan ook te maken met de markt. Niet alleen in Oss-Zuid was het weer gunstig, maar kennelijk in heel Europa, dus de prijzen waren laag. De bulk van ons graan (gerst en tarwe)is geleverd aan de groothandel. Het overige ligt nog in zakken opgeslagen en wordt op de molens van Oss op aanvraag gemalen en verkocht (onder de naam VanTosse!) aan voornamelijk veehouders. Met name de spelt was dit jaar van prima kwaliteit. We zijn alleen nog bezig om dit zodanig te bewerken (pellen en schonen) dat dit de vereiste kwaliteit krijgt om bv via de molen van Ravenstein als broodmeel te kunnen verkopen. De samenwerking met de dorsclub “De stofvreters” was uitstekend. Zij hebben veel energie en deskundigheid gestoken in het begeleiden van de teelt en dat heeft in ieder geval geresulteerd in diverse mooi onderhouden graanvelden. Echter zijn er wel enkele “plakken” die nog wat meer aandacht moeten krijgen. Onkruidgroei blijft een probleem als je milieuvriendelijk wilt telen en voor een paar percelen hebben we inmiddels een plan van aanpak opgesteld om de onkruidgroei verder te beteugelen. Het enige dat nog niet goed wil lukken, is de boekweit. Nu is dat een lastig gewas omdat het erg bewerkelijk is om te oogsten. Dit jaar hebben we het gemaaid en op ruiters opgezet om te laten drogen. Helaas begon het daarna te regenen en heeft het niet de kans gehad om zo droog te worden dat we het zaad konden winnen. Er is nog een kleine kans dat het alsnog lukt, maar dan moet er wel een weekje droog weer aan komen. Op zich gaat het zaad niet verloren zoals het er nu bij staat, maar het moet wel voor de vorst worden geoogst. Mocht het niet lukken, dan kunnen de vogels er hun voordeel mee doen, dan offeren we het wel op aan de natuur. Inmiddels zijn de meeste akkers al weer klaargemaakt en ingezaaid voor het nieuwe seizoen. Momenteel ziet het er, mede door het zachte najaarsweer, prachtig groen uit, een beeld dat we de hele winter zullen houden. (HS)

Hechte club! De groei is de laatste jaren maar gering, maar we doen ook nauwelijks een actie om het aantal vrienden te verhogen. Wel valt op dat steeds meer nieuwe vrijwilligers, gelijk óók lid van de vriendenclub worden als ze zich aanmelden. Van het totaal aantal van 63 vrijwilligers zijn er nu 23 óók lid van de vriendenclub. Opvallend is ook dat het grootste deel van de vrijwilligers dat met het werken bij ons stopt, daarna tóch lid van de vriendenclub wordt. Ze willen door het ontvangen van de nieuwsbrief elk kwartaal dus tóch graag op de hoogte blijven van onze activiteiten! De vriendenclub is ook zeer hecht; in de zes jaar van haar bestaan hebben zich maar 29 personen weer afgemeld, waarvan een viertal wegens verhuizing. Ondanks de geringe actie van onze kant, zouden we het tóch wel erg prettig vinden als we het magische getal van 200 spoedig zouden bereiken! (DR)

IVN Wandelingen IVN Oss heeft voor de komende maanden weer een drietal wandelingen op het programma staan. Kijkt u maar of er iets voor u bij is! Zondag 10 januari Wandeling in en rondom bomenpark “Hooge Vorssel” in Heesch met als thema “Winter in het Bomenpark”. Lengte ca. 3,5 km, duur ca. 2 uur. Vertrek om 10:30 vanaf de parkeerplaats bij het bomenpark aan de Vorsselseweg in Heesch. Zondag 7 februari Op drie verschillende locaties aan de Maasdijk gaat men op zoek naar gevleugelde wintergasten. Duur ca. 2 uur. Verzamelen om 10:30 uur op de Oijense Benedendijk, ter hoogte van de rioolwaterzuivering in Oijen. Zondag 7 maart Met als thema “Verscholen Lente” wandelt men in de bossen rond de Docfalaan in Oss. Lengte van de wandeling 4 km, duur ca 2 uur. Vertrekken om 10:30 uur vanaf de parkeerplaats bij de Naaldhof. Info over deze wandelingen: Frank van Dorst 0486-462889 of [email protected] Tevens zijn er nog twee wandelingen en één fietstocht georganiseerd door het Bezoekerscentrum Slabroek in Nistelrode, waarin ook voor kinderen leuke aspecten zitten. Noteert u zondag 17 januari, zondag 28 februari en zondag 21 maart. Start om 10:30 uur. Info: www.slabroek.nl, [email protected] , 0412611945. (DR)

10

Tapas eten in Oijen Bood Speciaalbierbrouwerij Oijen vorige winter voor groepen vanaf 10 personen in de sfeer van warme truien, houtkachels en heerlijke bieren een “Winterse Jagers Tafel” met o.a. hazenpeper aan, dit jaar gaat men op de Spaanse toer! “Prominent” van de tap! Groepen vanaf twaalf tot minstens 80 personen kunnen nu voor een heerlijke en sfeervolle Tapasavond aanschuiven in de gezellige oudste ontvangstruimte van de brouwerij, die zoals bekend in een voormalige boerderij is gevestigd. Die tapas worden verzorgd door grillkamer “De Bodega” in Oss. Daar heeft men geen ruimte voor grote groepen mensen; de Speciaalbierbrouwerij heeft die ruimte wel! Daarom besloten beide bedrijven te gaan samenwerken! Het tapasdiner bestaat uit verschillende warme en koude specialiteiten, die door de koks van de Bodega bereid worden. Zo’n tapasavond kost €22,75 per persoon. Reserveren is beslist noodzakelijk onder tel: 0412-492217 of [email protected] . Kijk ook eens op de website van www.speciaalbierbrouwerij.nl Een ander nieuwtje van de brouwerij uit Oijen is dat men door de Alliantie van Biertapperijen in Nederland is uitverkoren om de hele maand februari in de tientallen aangesloten cafés het nieuwe bovengistende Prominentbier (8,2%) van de tap te verkopen. Een hele eer voor PietKees en Carlette Roeland! (DR)

Ron Lodewijks wint duurzaamheidsprijs De bekende journalist Ron Lodewijks van het Brabants Dagblad heeft op 22 oktober jl. de “Frank Houden Duurzaamheidprijs” gewonnen. Zijn twee medekandidaten waren beeldend kunstenaar Marc Mulders en Alexandra van Huffelen van Essent. In de 7koppige jury zaten o.a. Jan Baan, directeur van het Brabants Landschap en Lambert Verheijen dijkgraaf van Waterschap Aa en Maas.

Polderkerk in Nuland weer zichtbaar (Deel 2) Hieronder leest u het vervolg op het artikel in onze vorige nieuwsbrief, pagina 5. Twee keer prijs gemist Het project kerkterrein Polderkerk werd in november 2007 door Heemkundekring “Nuwelant” genomineerd voor de Ym van der Werffprijs, een prestigieuze prijs die eenmaal in de twee jaar wordt uitgereikt aan een project dat een belangrijke bijdrage levert op het gebied van de archeologische monumentenzorg. Die prijs werd in 2005 gewonnen door de Stichting Vorstengraf in Oss voor het gereconstrueerde grafmonument nabij Industrieterrein Vorstengrafdonk. Helaas kwam de Polderkerk niet verder dan een eervolle vermelding. Ook vorig jaar probeerde “Nuwelant” een prijs in de wacht te slepen en wel bij Brabantse monumentenprijs 2008. In dat jaar van het religieuze erfgoed was het thema “Restanten van verdwenen religieuze gebouwen”. Sinds de start van de Brabantse Monumentenprijs in 1983 werd al drie keer eerder een religieus thema centraal geplaatst, nl. in 1994 (voormalige religieuze gebouwen met een nieuwe functie) 2002 (veldkapellen en andere religieuze monumentjes) en in 2005 (muurschilderingen in religieuze gebouwen) . Voor de verkiezing van de Brabantse Monumentenprijs 2008, die op 17 oktober werd uitgereikt, waren 28 objecten genomineerd waaronder uit onze regio het Heilig huisje van Sint Anna uit Herpen, de restanten van het jezuïetenklooster uit Ravenstein en de restauratie van een muur van de abdij “Maria Refugie” uit Uden. Maar helaas ging nu ook weer de prijs nipt aan “Nuwelant” voorbij. Men behaalde de tweede prijs en kreeg nog een eervolle vermelding. Inmiddels is de Heemkundewerkgroep “Nuwelant” druk bezig met de voorbereidingen voor de vervolgfase van het Polderkerkproject n.l. het zichtbaar maken van meerdere structuren in het gebied, zoals het herstel van een gedeelte van de Koppeldijk en de verbindingsweg met laanbeplanting naar het voormalige kasteel “Vladeracken”. Voor die tweede fase zal t.z.t. een aanvraag worden

ingediend bij de reconstructiecommissie “Maas en Meierij” en de gemeente Maasdonk. En wie weet zit een echte hoofdprijs er wel in als die afrondende fase voltooid is! De werkgroep die alle activiteiten rondom de Polderkerk coördineert bestaat uit: de gemeente Maasdonk, Heemkundewerkgroep “Nuwelant”, Parochie Sint Joannes Onthoofding, Landschapsbelang Maasdonk en het Brabants Landschap. De uitvoerende aannemers waren G. Clement & Zn (schanskorven) en Kwekerij ’t Heeseind, W. van Lokven (bomen) uit Nuland en de begeleiding bij de uitvoering was in handen van de gemeente Maasdonk. Info: www.nuwelant.nl, [email protected] (DR)

Natuurwerk en Kwisvragen Onze vrijwilliger René van Dorst (zie foto op pagina 3) uit Schaijk is niet alleen een groot natuurliefhebber en enthousiaste werker in ons vrijwilligersteam, hij heeft in zijn woonplaats ook nog een andere hobby n.l. het verzamelen van kwisvragen. Grote en kleine kwis In het Brabants Dagblad van 9 december lezen we dat René één van de vier samenstellers is van de Schaijkse Oudejaars Kwis, beter bekend als de “SOK” die dit jaar aan zijn derde editie toe is. De SOK bestaat uit twee delen t.w. de complete versie van 150 vragen en een kortere versie van 75 vragen. Ook is er dit keer voor de eerste keer,in samenwerking met de bibliotheek, een jeugdkwis opgezet. De kwisvragen bestaan uit de categorieën: Schaijk, Brabant, Nederland, wereld en cryptische omschrijvingen en raadsels. De deelnemers (vorig jaar 75) kunnen de kwisvragen op 24 december ophalen; een week later moet de ingevulde versie weer ingeleverd worden. De vragen zijn zó samengeteld dat z niet met hulp van Google op te zoeken zijn. Er wordt gestreden om geldprijzen en de winnaar van de grote SOK krijgt bovendien de Manders keukenbokaal. De verwachtingen van René en zijn medeorganisatoren zijn hoog gespannen. Men hoopt nu zelfs op100 deelnemers! (DR)

Ruilverkaveling grote boosdoener Lodewijks was genomineerd vanwege zijn jarenlange rol als auteur van onafhankelijke, kritische en invloedrijke publicaties voortvloeiend uit zijn grote bezorgdheid over de ontwikkeling van natuur, landschap en milieu. Hij was hiermede de vierde winnaar van de prijs, die in 2003 voor het eerst werd uitgereikt aan de toenmalige commissaris van de Koningin in Brabant Frank Houben. In het jaar 2005 won Ger van den Oetelaar en in 2007 Rob de Vrind. Natuur en landschap blijven bedreigd door onachtzaamheid van de overheid. De ruilverkavelingen richten nog steeds grote schade aan en kleine landschapselementen worden door de provincie vogelvrij verklaard. Allemaal onderwerpen die Ron Lodewijks met zijn scherpe pen uitvoerig aan de kaak stelt in zijn lange artikelen in het Brabants Dagblad. “ Gelukkig is er nog wel veel mooie natuur en mooi landschap in Brabant, maar als we niet oppassen is er over vijf jaar niets meer van over”, zo zegt Ron. (DR) 11

-

“Blikvangers” vangen op! Een blikvanger is een object dat de aandacht op eist. Soms is dat een gebouw, een kerk, een beeld of een mooie vrouw of man. Wedstrijd in mikken! Maar de blikvangers waarover wij het nu hebben, zijn klein en vaak onopvallend en staan meestal langs fietsroutes waarlangs elke dag jongeren uit het voortgezet onderwijs naar en van school fietsen. Soms staan ze op een gazon, soms tussen de struiken of bij een overweg. De plaats van de blikvangers is strategisch bepaald; de gemeente weet: Daar ligt altijd het meeste aan blikjes, flesjes, milkshakebekers en frietbakjes. Want als de schooljeugd eet en drinkt op de fiets en heeft, als de consumptie op is, natuurlijk beide handen nodig aan het stuur!! En om al dat afval niet op het gras of in de struiken te laten belanden, daar zijn de “blikvangers” voor ontworpen, smalle langwerpige, taps toelopende stevige netten, opgehangen in een ijzeren frame. Een soort visfuik op pootjes dus! De bedoeling is dat de jeugd, al fietsend probeert de blikjes en flesjes in het net te gooien. En omdat die jeugd op straat ook veel basketballt, zit het er dik in, dat er kleine wedstrijdjes ontstaan, wie er het meeste in gooit. En wat niet in het net valt, maar daar buiten (en dat is best wel veel) is door het klussenteam van de gemeente die een dagelijkse ronde langs de vangers maakt, makkelijk op te ruimen. Alles ligt al lekker dicht bij elkaar. Voorlopig zijn er zes blikvangers geplaatst in Oss Zuid langs de schoolroutes, omdat daar bijna alle scholen voor voortgezet onderwijs zijn. Volgens de gebiedsbeheerders worden de blikvangers goed gebruikt en dat is te zien als je er langs fietst! Mocht U een plek weten in Uw buurt, waar zo’n blikvanger ook hard nodig zou zijn, bel dan met Beheer Openbare Ruimte 0412-629030. (DR)

Stichting “Maasmeanders” groeit nog steeds! De stichting “Maasmeanders”, die in 2006 werd opgericht om het gebied langs de Maas tussen den Bosch en Cuijk zowel recreatief, cultureel als zakelijk op de kaart te zetten, groeit nog steeds. Startte men in 2006 met 35 leden, bij de laatste telling in oktober jl. was dat aantal gegroeid naar 89 leden en twee ondersteunende leden. Grootste wapenfeit van de Stichting tot dusver was de aanleg en beschrijving van een wandelen fietsroute “Anders langs de Maas” (samen met landschapsbeheer Oss), die op 3 april 2009 geopend werd. Verder organiseerde men open dagen gelardeerd met attracties, spelletjes voor de kinderen en wedstrijdjes bij talloze van de aangesloten bedrijven. De opbouw van het ledenbestand is als volgt: - Horeca, 38 leden - Verbrede landbouw, 22 leden - Cultuur, 20 leden - Watersport, 5 leden - Stichtingen/verenigingen, 4 leden (DR)

Maasland Brouwerij Oss presenteert zich! De afgelopen jaren informeerden we u regelmatig over de biernieuwtjes van de Speciaalbierbrouwerij uit Oijen en de Muifelbrouwerij uit Berghem. Maar er is óók in Oss nog een brouwerij n.l. de Maasland Brouwerij en over deze oudste van de drie kunt u hieronder meer lezen. Veel brouwen voor derden Ooit bezat de stad Oss wel vijf brouwerijen. De laatste twee waren “De Pijl” van de fam. V.d. Elzen in de Kruisstraat en “De Arend” van de fam. Smolders aan de Arendsvlucht. De laatste fungeerde na de sluiting nog een tijd als depot van Heineken. Na deze sluiting duurde het nog tot 1989 voor in een loods aan de Kantsingel de Maasland Brouwerij van start ging. De huidige eigenaar is Frans Schamp, die de brouwerij in 1995 overnam. Frans werd in 1973 in Nijmegen geboren, leerde het brouwersvak bij de Gulpener brouwerij in Limburg en deed zijn studie drankentechnologie bij de HAS (Hogere Agrarische School) in den Bosch. Hij heeft ook lesbevoegdheid en zijn brouwerij fungeert als leerbedrijf voor leerlingen van ROC en AOC’s die uit allerlei plaatsen in ons land stage bij hem lopen. Vanaf het begin aan heeft de Brouwerij zich voor het grootste deel toegelegd op het brouwen voor derden. Er zijn op dit moment, naast de grote brouwerijen zo’n 70 kleine, meest eenmansbrouwerijtjes (verenigd in het Klein Brouwerij Collectief), die zelf niet over voldoende brouwcapaciteit beschikken en voor veel van hen brouwt Maasland de bulk! Maasland brouwt jaarlijks zo’n 1.500 hectoliter, dat zijn 300.000 flesjes, en staat daarmee van alle brouwers in ons land, dus ook Heineken, Bavaria en Grolsch, op de 10e plaats! Een in 1999 Aangeschafte etiketteermachine voorziet 3.000 flesjes per uur van een etiket. Ook voor zelfbrouwers Maar Maasland heeft toch ook wel een aantal eigen biertjes, zoals “ D’n Schele Os” (dubbel,tripel, amber en blond) en het “Witte Wieven witbier. Daarnaast brouwt men een groot aantal gelegenheidsbieren voor verjaardagen, bruiloften, geboortes, jubilea en relatiegeschenken en heeft men seizoenbieren zoals Paasbier, Zomerbock, Ossebock en Winterbier. En, omdat brouwer Frans zich ook meer op streekbiertjes wil gaan richten is er dan

nu een Volkorenbier, waarvoor Landschapsbeheer de granen aanleverde. De meeste bieren, behalve het Volkoren, zijn bij de Osse slijters te koop en worden in verschillende horecabedrijven geschonken. Alle bieren van Maasland worden duurzaam gebrouwen! Naast het brouwen van bier is de Maasland brouwerij óók een centrale plaats voor zelfbrouwers, die er alle benodigdheden voor het brouwen van hun eigen biertjes kunnen kopen. Maar óók verzamelaars van allerlei bierparafernalia weten de brouwerij aan de Kantsingel te vinden want brouwer Frans bezit een grote schat aan bierweetjes zowel uit ons land als daarbuiten. Wilt u eens een kijkje nemen in de brouwerij als die in werking is, dan is daar elke laatste zaterdag van de maand van 8.00 tot 15.00 uur alle gelegenheid voor! Voor groepen tot 25 personen kunt u beter van tevoren even opbellen 0412-638473 of 06-22512435. U vindt de brouwerij aan de Kantsingel 14H aan de oostelijke kant van weg, tussen Tegelhandel Rob v.d. Boer en v.d. Goor Accountancy in het laatste gedeelte van de doodlopende straat. Kijk voor meer informatie op www.maaslandbrouwerij.nl. (DR)

Een druk seizoen voor onze vrijwilligers Onze vrijwilligers hebben weer een zeer druk en gevarieerd kwartaal achter de rug. Ze werkten op tal van locaties in de regio en voerden daar een scala van werkzaamheden uit. Bank bij kooiplas Zo kreeg de eendenkooi in Macharen op 16 september een grote opknapbeurt,waaraan 22 vrijwilligers meewerkten,Er werd ook een fraaie zitbank geplaatst aan de kooiplas. In de Hamelspoel in Herpen voerden op 25 september en op 9 oktober respectievelijk achttien en negentien vrijwilligers dunningswerkzaamheden uit in de oeverbegroeiing van de plas. In de “Stelt” werd op 3 oktober met vijftien man de boekweit op ruiters te drogen gelegd en op 23 oktober plukten vijftien vrijwilligers er kisten met cranberry’s. En dan de “Erfdijk “ in Herpen,op dit moment ons belangrijkste project,waar we begin 2007 de eerste werkzaamheden startten: Begonnen op 14 oktober met veertien man, werkten we er op 27 november, op 5 december en op 11 december met respectievelijk 16, 21 en 22 vrijwilligers aan het verwijderen van de vogelkers en het afvoeren en versnipperen van het vele kap- en snoeihout i.v.m. het uitgraven van de dichtgeslibde “Erfdijkse Wetering“. Ook de poelen in Dieden en Demen mochten zich weer in een grote belangstelling verheugen,omdat er weer vele tientallen wilgen moesten geknot. Met 34 eigen mensen, aangevuld met acht gastvrijwilligers werkten we er op de Natuurwerkdag op 7 november vooral aan het afvoeren van het snoeihout, terwijl op 13 en 18 november respectievelijk eenentwintig en tien vrijwilligers het karwei afmaakten. En last but not least werd het nieuwe weiland in De Lange Del in Huisseling, met houtopstanden, sloten en een paddenpoel dat in september 2006 werd aangelegd door eenentwintig enthousiaste vrijwilligers weer keurig opgeknapt. (DR)

12

Laat niet als dank voor ’t aangenaam verpozen

Vierde kettingzaag aangeschaft

Met die slogan, die vervolgt met: “Voor de eigenaar van het bos de schillen en de dozen!” werd al vóór de tweede wereldoorlog actie gevoerd tegen het toen al aanwezige zwerfafval in de bossen. En vooral door het moderne consumptiepatroon is de stroom afval alleen nog maar groter geworden en staat terecht op nummer één van volksergernissen.

Vrijdag 11 december 2009 hadden we tijdens het werk aan het Erfdijkproject in Herpen maar liefst vier kettingzaagmachines tegelijk in gebruik.

Zwerfafvalmobiel Niet alleen natuurliefhebbers ergeren zich groen en geel aan alle rommel die ze in het buitengebied tegenkomen, óók de eigenaren van de natuur- en recreatieterreinen ondervinden zwerfafval als een groot probleem. In een recent onderzoek is bekeken welke effectieve maatregelen de beheerders genomen hebben. Resultaat was de uitgave van een boekje “Zwerfafval? Niet in mijn gebied!” Daarin staat dat een goede combinatie van opruimen, voorlichting en handhaving (boetes) het meeste effect heeft. Maar niet alleen in het buitengebied is zwerfafval een probleem; óók in steden en dorpen ligt steeds meer consumptief afval op straat of in parken en plantsoenen. De Stichting “Nederland Schoon” is samen met vrijwel alle gemeenten (óók Oss) zeer actief, vooral met de jaarlijkse “Opschoondag” in het voorjaar. De gemeente Enschede beschikt zelfs over een “Zwerfafvalmobiel”, een aanhanger met alles erin wat nodig is om een grote opruimactie op touw te zetten, zoals vuilgrijpers, bezems, vuilniszakken, handschoenen, veiligheidshesjes, water, zeep en handdoeken. Scholen maken volop gebruik van die vrolijk gekleurde zwerfafvalmobiel. Drie pioniers Naast gemeenten zijn er ook talrijke particulieren, die alleen of in groepsverband de rommel in hun straat of buurt regelmatig opruimen en ook verenigingen staan hun mannetje. Zie onze jaarlijkse opruimactie in bosgebied “De Stelt”, waaraan altijd zo’n 30 van onze vrijwilligers mee doen! En zijn zelfs drie mensen in Lelystad t.w. vader en zoon Willem en Jan Vos en Olaf van Dijk, die met 10.000 Euro eigen geld de Stichting Vrijwillig Zwerfafval Opruimen (SVZO) oprichtten. Ze kochten een bestelbus, bouwden een website en door het grote wonder van internet en persoonlijk aanspreken van mensen op markten, bouwden ze een netwerk op van 930 vrijwilligers in het hele land. Van Helmond tot den Helder zijn er nu distributiepunten waar vrijwilligers gratis een afvalpakket met grijpertje, hesje en een informatiepakket kunnen halen. Die stichting SVZO vormt een interessante partij voor de Stichting “Nederland Schoon”. Die heeft een enorm communicatienetwerk en is een goede schakel met de overheid. Mocht U interesse hebben in het werk van SVZO kijk dan eens op www.svzo.nl, daar kunt u zich aanmelden als vrijwilliger(s). U ontvangt dan bericht waar u uw afvalpakket kunt afhalen. Er is ook nog een andere website die info geeft over zwerfafval opruimen n.l. www.ikprikmee.nl. En tenslotte zal Landschapsbeheer Oss zo rond 20 maart volgend jaar zeker weer een grote opruimactie houden. Houdt u dus vast een dag vrij als u mee wilt helpen. (DR)

We hadden al drie van die machines, maar gezien de grote hoeveelheid bomen die in het kader van de revitalisering van de Erfdijk gekapt en in stukken gezaagd moesten worden, was de aanschaf van een vierde machine nodig. Want we hebben ook vier vrijwilligers die in het bezit zijn van een zaagcertificaat. De nieuwe aanschaf was weer van het merk Stihl, type 200 en weer geleverd door de Kling & Van Dinther, Toniesplein 1, Nistelrode, 0412-611004 Toen de machine in gebruik werd genomen, moesten we even terug denken aan die dag in De Stelt, in de zomer van 2003, toen we vol trots onze eerste machine in gebruik namen! Aan dit kleine feit merk je de professionele toename van onze werkzaamheden pas echt goed. (DR)

Taal en nagels Onze Oekraïense vrijwilliger Sergei Antonenko is in “De Krim” in zijn land ijverig bezig om - onder begeleiding van de Nederlandse ambassade - de Nederlandse taal onder de knie te krijgen. Brood op de plank Als hij slaagt voor zijn inburgeringexamen zullen we hem zeker weer terug zien op onze werkochtenden, want hij houdt erg van de natuur en is zeer gemotiveerd in het werk als vrijwilliger. Hij hoopt ook - bij terugkomst - snel werk te vinden, zodat hij ook naast vrijwilligerswerk brood op de plank krijgt. Landschapsbeheer heeft daaraan een steentje bijgedragen door een aanbevelingsbrief te schrijven die zijn Osse vriendin Jaroslavna Cheremisina (roepnaam Lada) heeft toegevoegd aan de papieren voor de verblijfsvergunning van Sergei. Lada heeft inmiddels aan de Hooghuisstraat 33 in Oss onder de naam “Anastasia” een nagelstudio (pedicure, manicure, kunstnagels) geopend. Hebt u last met het zelf verzorgen van uw nagels of wilt u alleen maar hele mooie nagels, bel dan: 0412-752972 of 06-24100484. (DR)

Boerenwoordenboek Zoekend naar een onderwerp voor een luchtig artikeltje voor onze nieuwsbrief bedacht ik vorig najaar dat het wel leuk zou zijn een verhaaltje te maken over alle woorden, spreekwoorden en gezegdes waarin het woord boer of boerin voor komt. Eerbetoon aan boer en boerin Dagenlang schreef ik steeds als me iets te binnen schoot, dat keurig op. Toen in zo’n 100 woorden had, dacht ik dat ik nu wel compleet was en overwoog in welke vorm ik mijn verhaaltje zou gieten. Door een teveel aan kopij voor het decembernummer bleef mijn concept een tijdje liggen, maar wie schetst mijn verbazing, toen ik het weer ter hand nam: in het blad “Nieuwe Oogst” van ZLTO. (Boerentijdschrift) viel mijn oog op een advertentie van “Agripers” waarin het “Boerenwoordenboek” werd aangekondigd!!! Daarin alle woorden, namen en uitdrukkingen waarin het woord boer of boerin voor komt. Er was dus al iemand op het idee gekomen om de boerenstand eens uit te pluizen! Alles bij elkaar bevat het boek maar liefst 1.000 woorden, variërend van boerenbont tot melkboerenhondenhaar en de bonte boer rijden. En alle woorden voorzien van een informatieve en onderhoudende toelichting. En ik maar denken dat ik volledig was met mijn 100 gevonden items! “Het boerenwoordenboek” maakt duidelijk hoe groot de bijdrage van de boerenstand aan de Nederlandse taal is geweest. Het boek kan dan ook gezien worden als een eerbetoon aan de “boer en boerin” zo stelde de advertentie. Dus u snapt wel dat u mijn verhaal niet meer te lezen krijgt! Koopt u het boekje maar als u geïnteresseerd bent. De prijs bedraagt €9,90 en de verzendkosten zijn €2,50. Bestellen kan via www.agripers.nl/boekenshop. (DR)

Carlette in beeld Oss kent sinds begin 2008 de megaposters, die in het kader van de actie “Dat is Oss” op tientallen plaatsen langs de doorgaande wegen in onze hele gemeente staan. Was onze projectleider Henk Smouter vorig voorjaar al enkele maanden lang op de billboards te zien (en óók zelfs op de Oss vuilniswagens) deze zomer prijkt de foto van Carlette Roeland brouwersvrouw uit Oijen op enkele grote posters, waarop ze in gedachte op een strohalm kauwt. Was Henk vorig jaar gefotografeerd met op de achtergrond enkele Schotse Hooglanders met als kopregel “ACTIEF”, Carlette mocht poseren voor een achtergrond van een in groen uitgevoerde uiterwaard. “UNIEK” staat er boven de foto en ze beveelt het struinen, wandelen en fietsen langs de Maas van harte aan als vicevoorzitter van “De Maasmeanders”. (DR)

13

Werkgroep Landschapsbeheer Oss Mededelingen & Werkdagen Collega vrijwillig(st)ers, n Schema vaste werkdagen 2010 Als deze Nieuwsbrief verschijnt hebben we de laatste vaste werkdag van dit jaar er al weer op zitten en gaan we thuis genieten van de gezellige tijd die komt van kerst en Nieuwjaar. Na deze rustperiode gaan we weer met plezier en veel werklust in het nieuwe jaar aan de slag. Jullie hebben ondertussen het schema voor de vaste werkdagen 2010 ontvangen en als je telt dan staan er precies vijftig op maar zoals gewoonlijk komen daar nog wel de nodige extra dagen bij. Ondanks wat mutaties blijft ons vrijwilligersbestand rond de 60, door omstandigheden moesten enkele vrijwilligers afhaken maar deze zijn gelukkig snel weer aangevuld door nieuwe aanmeldingen en deze nieuwelingen hebben zich ondertussen al bewezen. Diegenen die ons verlaten hebben nog bedankt voor jullie inzet de afgelopen jaren. We hebben een druk jaar achter de rug met een grote verscheidenheid aan werk dat ons in alle hoeken van de gemeente Oss gebracht heeft en die verscheidenheid wordt nog groter doordat de gemeente Lith er bijkomt waar ondertussen al projecten door ons zijn opgestart. Waar we het afgelopen jaar allemaal geweest zijn zullen we hier maar niet opsommen want dat zal Dick wel gedaan hebben in een artikel elders in de Nieuwsbrief. We hebben nu een jaar ons nieuwe onderkomen in gebruik en vragen ons nu af hoe we in het verleden alles voor elkaar kregen met de toen te krappe behuizing. Ruime schuur voor onze gereedschappen, machines en aanhangwagen en ook nog ruimte voor wisselende opslag en voor onze techneuten een ruime goed ingerichte werkplaats waar ze reparaties en onderhoud aan ons materiaal kunnen verrichten. Het huis wordt ook goed benut met een kantoor voor ons projectbureau, met ruimte voor opslag en een ruime kamer voor vergaderingen e.d. De wekelijkse inloop op de dinsdagen is een groot succes en dat is niet alleen maar koffie leuten maar deze ochtend wordt goed gebruikt voor onderhoud van materiaal en andere zaken die zich voordoen, zo is o.a. het gebouw geschilderd, de opslag inbraakwerend gemaakt, een nieuwe poort gemaakt en de tuin en het buitenterrein opgeknapt en nog vele andere klussen. We wensen jullie voor het nieuwe jaar veel goeds en gezondheid toe en verder fijne en gezellige Feestdagen. De werkgroep coördinatoren, Ton, Henk en Tonnie.

Januari Februari Maart

Vrijdag 8 Woensdag 13 Vrijdag 22 Zaterdag 30 Zaterdag 6 Vrijdag 12 Woensdag 17 Vrijdag 26 Zaterdag 6 Vrijdag 12 Woensdag 17 Vrijdag 26

Werktijd 09.00-13.00 uur. Waar we werken en de verzamelplaats wordt per email of post bericht. Ook als langer gewerkt wordt of bij extra dagen krijg je op deze wijze bericht. Iedere dinsdag, vanaf 09.30 uur, inloopochtend in de Tolstraat (Landschapswerf).

Inlichtingen en/of aan- en afmeldingen E-mailadres Werkgroep Landschapsbeheer Oss [email protected] Telefoonnummers coördinatoren Ton Velders 0412-648196 / 06-20894923 Henk van Grunsven 0412-402157 Tonnie Wittenberg 0412-634930 / 06-21582447 Vrijwilligerscontact Dick Roza

0412-642368

Magazijn/materiaalbeheerder Jan van Bernebeek 0412-630598 / 06/26302016 Op de werkdagen zijn wij bereikbaar op de hierboven genoemde mobiele nummers. Vanaf heden is Dick Roza bereikbaar via email: [email protected]

Als het om ontlakken gaat! Ontlakwerk uitbesteden, chemisch en thermisch ontlakken van ophanggereedschap, foutief gelakte producten en renovatiewerk. Zowel staal als aluminium!!

C&T technics b.v. Frontstraat 12a 5405 AK Uden T 0413-331083 Fax 0413-331195 I www.ct-technics.nl E [email protected]

14

www.duurendseind.nl op afspraak

Beregeningsinstallaties www.regenopafroep.nl RUIJS Tuintechniek M 06-51286021

Houtversnipperservice www.houtversnipperservice.nl

15