Nieuwsbrief. Landschapsbeheer Oss. Jaargang 10, nr. 37 December 2008

Nieuwsbrief Landschapsbeheer Oss Jaargang 10, nr. 37 December 2008

In dit • • • • • • • • • •

nummer

Stilstaan bij 2008, vooruitkijken naar 2009 Zeer geslaagd vrijwilligersfeest Projecten Erfdijk officieel van start Herstel natuurwaarden poelen/wielen Lith Streekfair Maashorst weer groot succes Landschapswerf een feit! Natuurwerkdag kort, maar geslaagd! Molen Nieuw Leven Oss maalt ons graan Kort nieuws Werkgroep Landschapsbeheer Oss

0

10 jaar

Nieuwsbrief Landschapsbeheer Oss Colofon Jaargang 10, nr. 37, Oplage 350 exemplaren December 2008

Inhoudsopgave Stilstaan bij 2008 en vooruit kijken naar 2009 Zeer geslaagd vrijwilligersfeest! Project Erfdijk van start Herstel natuurwaarden poelen en wielen in Lith Landschapswerf een feit! Molen Nieuw Leven in Oss maalt ons graan Kort nieuws Werkgroep Landschapsbeheer Oss

2 3 4 7 8 10 11 13

Redactie: Dick Roza en Richard Ceelen De Stichting Landschapsbeheer Oss is gevestigd te Oss en ingeschreven bij KvK Oost-Brabant onder nummer 17105068 Rabobank Oss, banknummer 17.04.19.894

Adressen en telefoonnummers Landschapsbeheer Oss Hermelijnedreef 30 5343 XD Oss T 0412-632223 I www.landschapsbeheer-oss.nl E [email protected] Projectbureau Landschapsbeheer Oss H. Smouter (Projectcoördinator) Floraliastraat 75 5342 BH Oss T 06-54288252 E [email protected] Voorzitter Ronald Widdershoven T 0412-631362 E [email protected] Secretaris Nora Servaes T 0412-632223 E [email protected] Penningmeester Pim Rinses T 0412-624079 E [email protected] Coördinator Werkgroep Ton Velders T 0412-648196 E [email protected] Redactie, Werving & Vrijwilligerscontact Dick Roza T 0412-642368 E [email protected] Redactie & Webmaster Richard Ceelen T 06-54218521 E [email protected]

Home sweet home Met dit kerstnummer sluiten we ons jubileumjaar af! Voor de laatste keer treft u dus het cijfer 10 aan in de groene balk bovenaan de pagina’s die deze keer met vrolijk gekleurde kerstballen versierd zijn. En zoals de laatste twee jaar gebruikelijk, is dit decembernummer ook weer dikker dan normaal. En dat is ook wel nodig, want we hebben u weer veel te vertellen. Zoals over het project Erfdijk in Herpen, de poelen en wielen in Lith, het malen van onze rogge, ons jubileumfeest in de Stelt, de Natuurwerkdag, de opening van het vrijwilligersseizoen en nog véél meer. Maar het belangrijkste nieuws is natuurlijk dat we nu eindelijk zij het tijdelijk - een eigen onderkomen hebben, van waaruit al onze activiteiten gecentraliseerd kunnen worden. Waar we kunnen opslaan, werken, vergaderen en bijeenkomen. Dinsdag 9 december konden we officieel de huurovereenkomst tekenen en de sleutel in ontvangst nemen van het woonhuis met garage en een grote schuur aan de Tolstraat, aan de rand van het industrieterrein Vorstengrafdonk. En na een grondige opknapbeurt, waaraan door enkele van onze mensen hard gewerkt is, kunnen we deze behuizing trots aan al onze vrijwilligers, leden van de Vriendenclub en relaties laten zien tijdens een open huis op zaterdag 3 januari. Dus de spreuk “Home sweet home” mag dus, als bekroning van ons jubileumjaar best boven dit stukje staan. De redactie wenst u fijne feestdagen en een voorspoedig 2009!

Voorpagina Symbolische bestuurswijziging van Bart naar Ronald (Foto: RC) Rechtsboven: Afrastering zetten op Maasakker (Foto: DR) Linksmidden: Wilgen knotten in Lange Del (TV) Rechtsmidden: Opschonen poel in de Stelt (RC) Midden: Groepsfoto vrijwilligersfeest (RC) Rechtsonder: Bladruimen rolstoelpad Herperduin (Foto: TV) Linksboven:

Kopij De sluitingstermijn voor kopij voor de volgende nieuwsbrief is 28 februari 2009. Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door:

Juridisch Adviseur Maarten Furnée T 0412-454204 E [email protected] 1

10 jaar

Stilstaan bij 2008 en vooruit kijken naar 2009 Het bestuur van de Landschapsbeheer Oss wenst iedereen een fijn Kerstfeest en een voorspoedig 2009. Wat had Bart gelijk toen hij in zijn vooruitblik naar 2008 stelde dat 2008 een interessant jaar zou worden. 2008 is een jaar waar we met trots op kunnen terug kijken. Er is veel gerealiseerd door een grote groep vrijwilligers. Vooral een project als de Eendenkooi zal als herinnering aan dit vruchtbare jaar goed zichtbaar blijven. Het zeer geslaagde symposium en de daaropvolgende opening van de eendenkooi in mei heeft bij veel van onze gasten zichtbaar indruk gemaakt.

In december 2008 hebben we de beschikking gekregen over een eigen onderkomen, waar we onze werktuigen goed kunnen stallen en van waaruit we veel nieuwe activiteiten kunnen ondernemen. Plannen daarvoor zullen in de loop van 2009 worden ontwikkeld. Wij zijn de gemeente Oss zeer erkentelijk voor het beschikbaar stellen van dit onderkomen. We zullen er als een goed huisvader voor zorgen. Wat zal 2009 ons verder brengen? Het wandelpad langs de Maas van Cuijck tot Den Bosch zal worden geopend. We zullen een aanvang maken met het natuurwaardenherstel van de poelen en wielen bij Lith. Verder zal er weer veel geoogst gaan worden, er is genoeg ingezaaid, de cranberry’s geven een steeds grotere oogst, en ons merk VanTosse krijgt een steeds grotere naamsbekendheid. Producenten van biologische streekproducten wenden zich steeds vaker tot ons om die naam te mogen voeren. 2009 belooft een mooi en vruchtbaar jaar te worden.

In 2008 is er tijdens de vele werkdagen door onze vrijwilligers, begeleidt door onze werkgroep coördinator, erg veel werk verricht. De Erfdijk, de Stelt, het Vierwindenbos, de oeverzwaluwwand, de poelen in Dieden/Demen, de Lange Del, de Hamelspoel, de Groenendijk, het waren namen die me niets zeiden totdat ik me als vrijwilliger aanmeldde bij de Stichting Landschapsbeheer. Wat wonen wij in een prachtige omgeving met zo’n hoge natuurdichtheid en zoveel afwisseling.

Ronald Widdershoven

De vrijwilligersgroep waar ik me direct thuis voelde, een hechte groep mensen die elkaar waarderen om wat ze kunnen, kennen en weten. Wat heb ik veel geleerd in 2008 over vogels, paddenstoelen, planten, bomen, heesters, padden, kikkers en salamanders. 2008 was het jubileumjaar dat op grootse wijze door alle vrijwilligers, vrienden en partners werd gevierd met een doeen feestdag in september. De feestcommissie had niet alleen voor een dag vol activiteiten gezorgd, maar ook goed weer besteld. Prima werk en bedankt, het was geweldig! 2008 was óók het jaar waarin we afscheid namen van Bart Molenaar als voorzitter van onze Stichting. Hij heeft de afgelopen tien jaren van Landschapsbeheer Oss een hechte organisatie gemaakt die steunt op de vele vrijwilligers maar die professioneel de projecten uitvoert. Bart bedankt voor je geweldige inzet en we hopen je nog vaak te zien als vrijwilliger bij een van onze projecten op de werkdagen. In 2008 werden we opnieuw door weer een grotere vriendenclub gesteund. Met deze steun wordt het onder meer mogelijk gemaakt deze nieuwsbrief uit te geven. Onze dank voor uw steun. Het projectbureau/projectcoördinator heeft een zeer groot aandeel gehad in de totstandkoming van de vele mooie projecten die we in 2008 hebben gerealiseerd en die we in de komende jaren nog gaan realiseren. De goede samenwerking met het Provinciaal Bestuur, het Gemeentebestuur, Dorpsraden, Waterschap, Natuurmonumenten, Brabants Landschap, IVN-Oss, De Maasmeanders en GGZ Oost Brabant, stellen wij zeer op prijs. Wij waarderen hun coöperatieve houding zeer en continueren deze samenwerking graag in 2009.

Wisseling van het voorzitterschap: Bart Molenaar overhandigt het touw aan Ronald Widdershoven (Foto: Richard Ceelen)

Bedankt!! Graag wil ik bestuur en vrijwilligers bedanken voor de aandacht aan mijn afscheid als voorzitter van Landschapsbeheer, culminerend in het planten van de bijzondere herinneringsboom. Dat deze boom zowel het tienjarig bestaan als mijn naam in herinnering mag houden is een bijzondere beleving. Een betere gelegenheid dan deze manifestatie in het kader van ons jubileumjaar kon ik mij niet wensen voor het beëindigen van een periode waarin Landschapsbeheer een leuke en productieve organisatie geworden is. Nogmaals wil ik allen die daaraan meewerkten van harte danken en een voorspoedige verdere ontwikkeling toewensen. Bart Molenaar

2

10 jaar

Zeer geslaagd vrijwilligersfeest! Als afsluiting van de activiteiten t.g.v. ons 10-jarig bestaan vierden ruim 40 vrijwilligers met hun partners op zondag 21 september een buitenfeest in “De Stelt”. Daar waren een viertal grote tenten opgebouwd, compleet met tafels en stoelen. Het zeer fraaie weer en het gevarieerde programma zorgden voor een heerlijke dag.

Dorsen en fietsen Na een welkomstwoord van scheidend voorzitter Bart Molenaar ontstond er - met koffie en gebak - al direct een ontspannen sfeer tussen vrijwilligers en partners. Intussen hadden de mensen van de dorsgroep uit Nistelrode hun dorscircus bestaande uit twee oude dorskasten, die aangedreven werden door even oude tractoren opgebouwd en kon begonnen worden met het dorsen van de roggemijt, die al vanaf juli op onze ponyweide stond. Dat zorgde wel voor het nodige lawaai en stof, vooral in de buurt van de oude strobalenpers, maar dat werd voor lief genomen. Men genoot van een nostalgisch landbouwspektakel! In afwachting van de start van de fietspuzzeltocht waarvoor 36 deelnemers waren ingeschreven was er gelegenheid voor een spelletje darts of crocket. In zes groepjes werden de fietsers daarna uitgezwaaid voor een tocht van ca 20 kilometer door Oss, Bernheze en Schaijk. Onderweg moest een tiental vragen beantwoord worden en werd materiaal verzameld voor een te maken herfststukje dat meespeelde in de prijsbeoordeling. Het duurde flink lang voordat de laatste groep weer terug was en ook de jurering had natuurlijk tijd nodig, maar tenslotte kon tóch de winnende groep van organisator Nora Servaes een fraaie rugzak van Natuurmonumenten in ontvangst nemen.

Herdenkingsboom

Foto boven: De dorsers eten een gezonde snee brood (DR)

Foto rechts: De “Bart MolenaarLinde” wordt geplant (RC)

Foto onder: Nora deelt uitslag puzzeltocht uit (RC)

Foto onder onder: Lekker met zijn allen barbecueën (RC)

Rond half vier was het tijd voor het tweede grote evenement van de dag n.l. het planten van een herdenkingsboom t.g.v. ons 10-jarig bestaan. Die boom, een Hollandse linde kreeg een plaatsje op de grote weide in De Stelt en werd opgedragen aan Bart Molenaar d.m.v. een toespraak en een herdenkingsbordje. Wijkraad de Ruwaard had met een cheque van 500 Euro een fikse bijdrage gedaan in de aanschaf en de plantkosten van de boom. Bart kreeg bij de plantactie een sweatshirt bedrukt met onze naam en logo, dat hij onmiddellijk aantrok. Het is de bedoeling dat de boom t.z.t. gezelschap krijgt van meerdere exemplaren als het plan van Landschapsbeheer en de gemeente Oss voor een herdenkingsbos gestalte krijgt. Na terugkomst op het feestterrein nam Bart Molenaar met een kort woordje nu écht afscheid als voorzitter en introduceerde hij zijn opvolger Ronald Widdershoven. Die beloofde een goede voorzitter te zijn en zijn best te zullen doen Bart te evenaren. Tijd daarna voor een glas en een hapje als voorbereiding van het grote barbecuefeest dat werd klaargezet. Daarbij schoven ook de leden van de dorsclub, die de hele roggemijt inmiddels hadden gedorst en enkele leden van Wijkraad de Ruwaard aan. De zeer rijk gesorteerde barbecue smaakte iedereen voortreffelijk en met een goed glas erbij bleef het nog lang heel gezellig op de ponywei. Zonder allen die zich voor dit grote feest hebben ingezet te willen passeren, past toch wel een extra woord van dank voor onze doordouwer Tonnie Wittenberg en zijn even hard werkende vrouw Rieky. Dick Roza

3

10 jaar

Project Erfdijk en Munsche Wetering officieel van start Vrijdagmiddag 28 november werd op de kruising ErfdijkElsstraat het officiële startsein gegeven voor de eerste uitvoeringsfase van de ecologische verbindingszone Erfdijk en Munsche Wetering.

Na wijntje wandeling Dat gebeurde door wethouder Hendrik Hoeksema van de gemeente Oss in aanwezigheid van zo’n 35 genodigden waaronder vertegenwoordigers van DLG (Dienst Landelijk Gebied) de Provincie Noord Brabant, de Reconstructie Maas en Meierij, Waterschap Aa en Maas, de Gemeenten Oss en Landerd, Staats Bosbeheer, IVN en Landschapsbeheer. Nadat de aanwezigen welkom waren geheten door ceremoniemeester Anja van Esch van de Gemeente Oss, sprak wethouder Hendrik Hoeksema het openingswoord uit. Hij memoreerde met genoegen dat hij met grote regelmaat acte de présence mag geven bij acties waarbij Landschapsbeheer Oss betrokken is. In zijn kielzog speechte Dick Sonneveld, voorzitter van de reconstructie Maas en Meierij op de hem bekende vlotte wijze. Hij merkte wat “pruilend” op dat Hoeksema in zijn toespraak hem al veel gras voor de voeten had weggemaaid, maar kon tóch nog voldoende items aandragen om zijn betoog interessant te maken. Namens Landschapsbeheer Oss voerde vervolgens Ronald Widdershoven het woord, waarbij hij zich als nieuwe voorzitter stevig profileerde, en als aanvulling op het officiële toesprakenpakket dankte Frank Kunneman - eigenaar van het te reconstrueren Lindenwiel - mede namens buren voor de start van de reconstructie. Henk Buijks, streekhistoricus, mocht op de valreep nog wat vertellen over de historische betekenis van de Erfdijk en omgeving, die zeer interessant is. Toen mochten Hendrik Hoeksema en Dick Sonneveld een fraai infopaneel onthullen, dat op twee plaatsen bij het project informatie zal geven over het reconstructieproject. Deze handeling werd natuurlijk vergezeld door een glas wijn en wat snacks verzorgd door cateringbedrijf BMP en opgediend in de door Landschapsbeheer opgezette partytenten. Als afsluiting werd - om de uit te voeren werkzaamheden aan Erfdijk en Lindenwiel visueel te onderstrepen - door het gezelschap een korte wandeling gemaakt, waarbij Henk Smouter een uitstekende gids was. Dick Roza

Erfdijk belangrijk nieuw werkgebied Met de openingshandeling van het project “Inrichting Ecologische verbindingszone Erfdijk en Munsche Wetering” krijgt Landschapsbeheer er weer een belangrijk werkgebied bij. Op diverse projecten kunnen onze vrijwilligers aan de slag. Belangrijkste en meest arbeidsintensieve deelproject is het herinrichten van de vegetatie. Oorspronkelijk was de dijk onbegroeid maar hij is omstreeks 1940 beplant met hakhout (vnl inlandse eik). Met het wegvallen van het hakhoutbeheer zijn de bomen inmiddels uitgegroeid tot zeer grote, hier en daar monumentale, exemplaren. Door de sterke verdichting van spontane opslag is de kruidengroei door lichtgebrek nagenoeg verdwenen.

Munsche Wetering en Erfdijk (Foto: DLG)

Een dunning en selectieve kap van tenminste 30 tot maximaal 50% van de beplanting bovenop de dijk is noodzakelijk. Het streefbeeld is een laanvormig beplantingspatroon van hogere bomen (zomereik, (haag-)beuk) met voldoende struweel als dekking voor de das aan weerszijden van het bovenop de dijk gelegen wandelpad. Monumentale en beeldbepalende bomen en duurzame inheemse soorten worden hierbij uiteraard gespaard. Daar waar nodig is wordt eenzijdig ontwikkeld struweel vervangen door een variatie aan inlandse (besdragende) struiken (vogelkers, hazelaar, kornoelje, egelantier, lijsterbes, kardinaalsmuts, gelderse roos, els, braam, liguster). Het dunnen en kappen van de bomen is gebonden aan de richtlijnen van de flora en faunawet en kan alleen in de herfst, winter en vroege voorjaar worden uitgevoerd. Er is bovendien maatwerk nodig om het gewenste eindbeeld te ontwikkelen. Het dunnen en verwijderen van de bomen bovenop op de dijk en het noordelijk talud wordt gefaseerd over een periode van 3 jaar waarbij telkens een dijkvak wordt aangepakt. Het zuidelijk talud wordt over een periode van twee jaar volledig vrijgemaakt zodat hier de belangrijkste omvorming in vegetatie op korte termijn kan worden ingezet. Met deze werkzaamheden wordt in december 2008 gestart. Gedurende de winter (tot begin maart) zullen hier enige werkdagen worden gepland. Ook op andere projecten zullen we een rol gaan spelen. Zo moeten de oevers van het Lindenwiel worden vrijgemaakt van overtollige beplanting, waaronder nogal wat bomen. Ook hiermee wordt in de winter van 2009 begonnen. Dit werk wordt ook gefaseerd uitgevoerd, dus over meerdere jaren verspreid. Voor ons wordt dit weer een mooi werkgebied met veel mogelijkheden. Oss is nog lang niet af!

Ronald’s eerste officiële speech (Foto: Dick Roza)

Henk Smouter 4

10 jaar

Ouderwetse graslandjes nabij Den Bosch Het natuurgebied De Rijskampen is een graslandcomplex van zo’n 100 ha dat ligt onder de rook van ’s-Hertogenbosch. De graslanden liggen als groene buffers rondom de twee daar aanwezige eendenkooien. Het gebied wordt geflankeerd door aan het de noordzijde gelegen natuurgebied De Moerputten (Staatsbosbeheer) en aan de andere zijden door een uitgebreid landbouwgebied bestaande uit grasland en bouwland. Deze afwisseling van gebruik van gronden komt ten goed aan de biodiversiteit. Bij ons de rust, bij de buurman het voedsel.

Grote diversiteit flora en fauna Van de 95 ha grasland wordt circa 60 ha geïnundeerd, plasdras gezet door middel van een aantal windmolentjes. Inundatie was enkele decennia terug nodig voor het voortbestaan van het kooibedrijf vanwege polderpeilverlagingen, nu echter is het hoofddoel de nachtopvang van een forse groep kleine zwanen: meestal ligt de piek net boven de 500 exemplaren, maar soms kunnen er meer dan 1000 gezien worden. Naast de zwanen wordt hier ’s winters een groeiend aantal ganzen gezien: vooral kolganzen en rietganzen (enkele duizenden), maar ook grauwe ganzen en Canadese ganzen en af en toe wat brandganzen, kleine rietganzen en een enkele roodhalsgans. De slaapplaats wordt ook jaarlijks benut door vele honderden kieviten en in het voorjaar door diverse soorten steltlopers. Blauwe reigers en grote zilverreigers gebruiken de ondergelopen weilanden om van het najaar tot het voorjaar hun kostje op te scharrelen en gebruiken het kooibos als slaapplaats. In het voorjaar wordt de diversiteit aan planten duidelijk: veel gras- en een toenemend areaal aan zeggesoorten, moerasplanten en een rijke slootvegetatie geven een beeld van een omgeving zoals die 100 jaar geleden gewoon was in Nederland. Geen bijzondere soorten, maar alles is er wel zo’n beetje, en vaak nog in forse aantallen: roodborsttapuit, blauwborst, kleine karekiet, rietgors, veldleeuwerik, graspieper, gele kwikstaart, kievit, grutto, ze zijn er nog allemaal als broedvogel en zelfs patrijs, kwartel en grauwe gors worden met een enkel broedpaar aangetroffen. In de trektijd zij er de jaarlijks verrassingen: naast de gebruikelijke bezoekjes van paapje en tapuit dit jaar ook een mooi bezoek van velduil, kraanvogel en griel. Samen met gemeente Vught, waterschap Aa en Maas, LTO/duinboeren, Brabants landschap en de weidevogelgroep hebben wij in 2006 een weidevogelconvenant afgesloten. Natuurmonumenten zorgt voor goede foerageermogelijkheden, sloten met flauwe oevers en poelen. We zijn trots dat we nog twee van de vijf in de omgeving aanwezige grutto’s een veilig onderdak kunnen bieden (door laat te maaien en door het opbrengen van ruige stalmest op een aantal percelen zijn het meestal alleen onze paartjes die nog vliegvlugge jongen kunnen grootbrengen). De graslanden worden beweid door rundvee van boeren uit de omgeving, met wie we al een jarenlange, goede samenwerking hebben.

Het bruin zandoogje en de moerassprinkhaan

Veel vlinders en sprinkhanen De ontwikkeling van de graslanden werkt positief uit op vlinders en sprinkhanen: in de zomer krioelt het werkelijk van de bruine zandoogjes en naast de gewone soorten is ook de kleine populatie moerassprinkhaan aan het toenemen. De ruigere hoeken met pitrus geven een geweldige dekking aan de reeënpopulatie. De afgelopen jaren zijn we druk bezig geweest met het verbreden van slootjes en het aanbrengen van flauwe taluds. De resultaten zijn hoopgevend: naast uitbreiding van een mooie slootvegetatie is het resultaat mooi af te lezen aan de grote aantallen libellen. Opvallend zijn de waarnemingen van weidebeekjuffers, glassnijders en vroege glazenmakers. In het water komen alle gewone soorten amfibieën voor: de verwachting is dat binnen enkele jaren de heikikker en de kamsalamander, die beide in de omgeving voorkomen, het gebied zullen bereiken. In de slootjes is ook een redelijke populatie bittervoorn en grote modderkruiper aangetroffen. Tenslotte geven de eendenkooien nog een plus aan het natuurgebied. De kooibossen liggen als twee groene oases in het open landschap; waarschijnlijk is dit beeld al eeuwen oud. Het kooibedrijf wordt naast onze eigen inspanningen overeind gehouden door twee kooikers (een van hen houdt zich bezig met het ringen van eenden). Op deze wijze kunnen wij het eeuwenoude kooibedrijf in stand houden met het bijkomende voordeel dat hier absolute rust heerst, een zeldzaam goed in Nederland. Een terreintje dat de nostalgie prikkelt bij iedereen die hier door de weilanden wandelt, is eigenlijk maar heel gewoon, maar daarom misschien juist zo ongewoon bijzonder. U kunt er in de zomer van genieten; er zijn wandelroutes in het gebied. Het makkelijkst komt u er als u parkeert op het parkeerterreintje bij de Moerputtenbrug van Staatsbosbeheer. De Rijskampen zijn een onderdeel van de “Gement”, dat bijv. op de Groene kaart van ’s-Hertogenbosch e.o. duidelijk te herkennen is. Natuurmonumenten, Beheerseenheid N.O. Brabant en Mook

ANBI Deze wat raadselachtige en op het oog willekeurige combinatie van letters staat voor de door de Belastingdienst gebruikte afkorting Algemeen Nut Beogende Instelling, en waarachtig dat zijn we – Landschapsbeheer Oss – sinds 01 januari 2008. Op www.belastingdienst.nl staat daarover het volgende. Een ANBI is een kerkelijke, levensbeschouwelijke, charitatieve, culturele, wetenschappelijke of algemeen nut beogende instelling die als zodanig door de Belastingdienst is aangewezen. Dat we een ANBI zijn heeft een aantal fiscale voordelen onder meer bij schenkingen of erfdelen die aan ons uitgekeerd worden: daarover is geen belasting/successie verschuldigd. Evenzeer zijn schenkingen die wij doen in het algemeen belang vrijgesteld van belastingen. Giften aan een ANBI kunnen door de donateur afgetrokken worden - binnen de daarvoor geldende regels - van de inkomsten- en vennootschapsbelasting (zie daarvoor www.belastingdienst.nl onder “giften”). Wellicht een goed idee voor een cadeautje aan Landschapbeheer Oss……..? Pim Rinses 5

10 jaar

Opening vrijwilligersseizoen Zaterdag 4 oktober vond in Natuur- en Educatief Centrum “De Luitert” in Zundert de officiële opening plaats van het vrijwilligersseizoen 2008-2009. Gastheer was deze keer het Vogel Revalidatiecentrum Zundert.

Wandeling in Pannenhoef Ruim 120 vrijwilligers van Brabantse natuurwerkgroepen verzamelden zich om 10.00 uur in de Maas Jacobszaal van “De Luitert”. Onder hen óók een vijftal afgevaardigden van Landschapsbeheer Oss. Eerst was er natuurlijk koffie met cake en vervolgens gaf Carlo Braat, medewerker van het coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap het woord aan Bert van Dijk, voorzitter van het Brabants Landschap, die aandacht vroeg voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat óók van toepassing kan zijn op natuurwerkgroepen. Vooral de vergrijzing van natuurwerkgroepen baarde hem zorgen: “jongeren hebben meer “thuishobby’s”, zoals de computer,” zo stelde hij. Van het Vogelrevalidatiecentrum gaven vervolgens voorzitter Charles Brosens en vrijwilliger Pierre Adriaensen een fraaie diapresentatie over hun werk. En Dré Mutsters, voorzitter van de Natuur- en Vogelwerkgroep Zundert vertelde over de 35 jaar dat deze groep actief is. Carlo Braat gaf een presentatie over het Groen Blauw Stimuleringskader, een nieuwe subsidieregeling voor agrarisch landschapsbeheer en Emiel Rijken, eveneens van het coördinatiepunt Landschapsbeheer van Brabants Landschap besloot de ochtendsessie met het gebruikelijke overzicht van de activiteiten landschapsbeheer 2008-2009. Tijdens de lunchpauze met soep en broodjes was er gelegenheid om het complex van het Vogel revalidatiecentrum te bekijken. De bezoekers waren geïmponeerd door de grote buitenkooien en de quarantaine- en behandelruimten. Na de lunch werd met auto’s koers gezet naar het nabijgelegen natuurgebied “Pannenhoef”, een schitterend moeras- en bosgebied van 706 ha in de gemeenten Zundert, Etten-Leur en Rucphen voor een lange wandeling van ruim 1,5 uur. Als u in het bezit bent van de natuurgids “Brabant in de ban van buiten” van het Brabants Landschap vindt u er meer over op de pagina’s 74 t/m 85. Na terugkomst in “De Luitert” werd nog nagepraat met een drankje en een hapje. Dick Roza Wandelen door “Pannenhoef” (Foto: DR)

In blijvende herinnering Marcel Snoek Op 7 november bereikte ons het bericht dat Marcel Snoek, bedrijfsleider bij de Koornbeemd, was overleden. Voor Landschapsbeheer Oss heeft Marcel altijd een bijzondere betekenis gehad. Door zijn prettige, persoonlijke benadering en deskundige inbreng heeft Marcel er in belangrijke mate aan bijgedragen dat we vele projecten op een professionele manier konden realiseren. Want lang niet altijd waren wij er van bewust wat de uitvoeringsaspecten van een project waren en waar de moeilijke punten lagen. Daarin heeft Marcel ons altijd fantastisch bijgestaan en in goed overleg hebben we altijd de beste oplossing kunnen vinden. Wij wensen niet alleen zijn echtgenote Cockie, zijn kinderen Mirthe, Josselin en Rozemarijn en familie veel sterkte toe met dit verlies, maar ook alle medewerkers van de Koornbeemd/Loonbedrijf Van Erp. Het bestuur en vrijwilligers van Landschapsbeheer Oss

VanTosse “Eend met cranberry’s” 2 (wilde) eenden 5 cl cranberry-azijn (basisrecept) 5 cl cranberrylikeur 50 gram cranberry’s (basisrecept) 50 gram boter Voor de eendenbouillon: gehakte eendenkarkassen wat wortel, prei en selderij (soepgroenten) 3 tomaten tomatenpuree olijfolie een kruidnagel peperkorrels een laurierblaadje versgemalen peper zout Snijdt het borstvlees en de poten van de eend en leg het apart. Hak de karkassen in vieren. De karkassen gaan samen met de grofgesneden groenten en de tomaten in een ruime pan. Voeg twee lepels olijfolie toe en bak het mengsel even aan. Dan wordt er 3 liter water aan toegevoegd dat langzaam aan de kook wordt gebracht. Voeg nu ook de tomatenpuree, het laurierblad, de kruidnagel en de peperkorrels toe. De bouillon tegen de kook aan houden tot er nog ¾ liter over is. Daarna zeven en bewaren. Het borstvlees en de poten worden met versgemalen peper ingewreven en rosé gebakken (het vlees is dan binnenin nog zacht rose van kleur en niet helemaal gaar). Het vlees warm houden. De braadboter wordt geblust met wat cranberrylikeur en de cranberry-azijn. Daarna 2 dl van eerder gemaakte bouillon toevoegen en de 50 gram cranberry’s. Het mengsel laten inkoken tot het stroperig wordt en er dan 50 gram boter in klontjes doorroeren. De borstjes worden in plakjes gesneden en op een voorverwarmd bord geschikt samen met het pootje. De saus wordt er omheen gegoten.

Onze afvaardiging in Zundert (Foto: DR)

Serveertips: De saus wordt er omheen gegoten. Lekker met aardappelpuree. 6

10 jaar

Herstel natuurwaarden poelen en wielen in Lith Ons succesvolle poelen-herstelproject langs de Maasdijk in Oss krijgt een vervolg in de gemeente Lith. Ook op het grondgebied van de gemeente Lith liggen langs of achter de Maasdijk een aantal natte groene plekken, van oorsprong wielen of poelen. Van deze plekken komen er (in eerste instantie) zes in aanmerking voor herstel. De locaties (zie overzichtskaart) worden allen gekenmerkt door de aanwezigheid van moeras en water. Voor de natuur hebben ze een belangrijke refugiumfunctie te midden van de aangrenzende gebieden, die vooral in agrarisch gebruik zijn of particulier of openbaar terrein zijn (tuin, wegberm, dijk). Door de verlanding is het aandeel open water in hoog tempo verminderd, waardoor vooral het biotoop voor vissen en amfibieën is achteruitgegaan. Door de overheersende aanwezigheid van hoogopgaand wilgen- of populierenbos en struweel en de daarmee samenhangende sterke bladval en schaduwwerking is ook de waterkwaliteit sterk achteruitgegaan. De bijzondere en beschermde soorten die er nu nog voorkomen (o.a. grote en kleine modderkruiper, dotterbloem, waterviolier, vele amfibieën waaronder mogelijk kamsalamander) worden in hun voortbestaan bedreigd. De uit te voeren maatregelen (kappen beplanting, verbreden en uitbaggeren waterpartijen) zijn erop gericht het aandeel open water te vergroten en de waterkwaliteit te verbeteren. Daarbij worden oevers op een natuurvriendelijke wijze heringericht met een geleidelijke overgang van land/moeraszone/ water, waardoor de beschermde oeverplanten zich kunnen handhaven en uitbreiden (waterviolier, zwanenbloem, dotterbloem).

Bekend is dat tenminste twee locaties een belangrijk leefgebied zijn van de Grote Modderkruiper en drie locaties een (potentieel) leefgebied voor de Kamsalamander. Als herstelmaatregelen uitblijven, zullen deze soorten verdwijnen als gevolg van verdwijnen van het geschikt biotoop. Gelet op de status (Habitatrichtlijn) en zeldzaamheid van deze soorten is uitvoering van de voorgenomen maatregelen dus noodzakelijk. Behalve voor de natuur hebben de poelen en wielen een belangrijke cultuurhistorische waarde en recreatieve functie. Mede door de aanwezigheid van deze plekken is langs de Maasdijk een zeer divers landschap aanwezig dat zeer hoog gewaardeerd wordt door omwonenden en recreanten. Voor de uitvoering van het project is een subsidie van 75% van de projectkosten (€140.000) toegezegd door de provincie Noord-Brabant in het kader van de reconstructie Maas en Meierij en het programma Soortenbeleid. De overige kosten worden gedragen door de gemeente Lith, Waterschap Aa en Maas en Natuurmonumenten. Met de resultaten van de poelen langs de Maasdijk in Oss voor ogen zijn we ervan overtuigd dat we ook in Lith een mooi project kunnen neerzetten! Henk Smouter

Projectlocaties: Locatie 1: Kesselse ribben (Kesselse dijk) Locatie 2: Poelen Kesselse weg Locatie 3: Westelijke deel Soldatenwiel (Lithsedijk) Locatie 4: Wiel Oijense Benedendijk/Sassenstraat Locatie 5: Kasteelgracht Kasteel Oijen (Oijense Bovendijk) Locatie 6: Het Sterretje (Oijense Bovendijk/Kasteellaan)

7

10 jaar

Streekfair Maashorst weer groot succes Voor de derde keer in successie werd op 14 september de Maashorstfair gehouden, ter promotie van natuur, milieu en recreatie in het Maashorstgebied.

Dorsen en proeven Plaats van handeling voor deze door Stuurgroep de Maashorst georganiseerde fair was ditmaal de Bosdreef in Uden, vlak langs de rondweg naar Zeeland. Meer dan 17.500 bezoekers genoten bij uitstekend weer van alles wat de ca 90 kramen te bieden hadden. Dat waren er 2500 meer dan vorig jaar, toen de tweede editie van de fair al zo’n succes was. Naast de veelsoortigheid van de aangeboden diensten en producten waren er tal van demonstraties met paarden en schapen, was er straattheater, een ballenbak en themapleinen. Ook de grote dorsmanifestatie van speltgraan door de dorsclub van de Klassieke Landbouwwerktuigen vereniging (KLW) uit Nistelrode had de hele dag veel aandacht. Maar óók bij de proeverijen van tal van streekhapjes liep het storm. Óók Landschapsbeheer Oss was weer op de fair aanwezig met twee kramen, één voor de promotie van ons werk en de andere voor de verkoop van cranberryplantjes en cranberryproducten. Dick Roza

Drukte bij onze stands (Foto: Dick Roza)

Vacature (semi)professionele webdesigner Onze bestaande website is uit z’n jasje gegroeid, daardoor moeilijk te onderhouden en niet klantvriendelijk. Een nieuwe website staat hoog op ons verlanglijstje! Maar het inschakelen van een professioneel bureau wordt ons, als vrijwilligersorganisatie, te duur.

Landschapswerf een feit! Een groeiende organisatie als Landschapsbeheer Oss komt al gauw voor het probleem te staan van huisvesting van materialen en gereedschappen. Aanvankelijk ging alles nog vanuit eigen schuurtje en de kofferbak van de eigen auto, maar dat veranderde al snel. Een aanhanger was onze eerste noodzakelijke aanschaf, daarna een eigen bus, maar een fatsoenlijke bergplaats voor gereedschap ontbrak. Dat werd, als noodoplossing, gevonden in het medegebruik van een schuurtje aan de Tolstraat, waar de archeologen destijds waren gehuisvest. Bij de aanleg van het industrieterrein Vorstengrafdonk moest dit gebouw worden afgebroken, de archeologen kregen van de gemeente een onderkomen aangeboden in een vrijkomende woning met schuur en garage aan de overkant en wij verhuisden (tijdelijk) mee. De garage konden wij gebruiken om onze spullen op te slaan. Deze situatie heeft een aantal jaren bestaan, maar in ons achterhoofd wisten we natuurlijk dat er een probleem zou ontstaan als de archeologen zouden vertrekken. Er werd ondertussen uiteraard wel rondgekeken naar andere locaties, maar dat schoot niet erg op. Geleidelijk werd de Tolstraat een begrip en, hoe beperkt de ruimte in de garage ook was, door verstandig indelen konden we ons er redelijk redden. Het was bovendien een centrale plek, van waaruit alle delen van Oss goed te bereiken waren. Was het dus niet logisch dat de gedachte steeds vaker opkwam: wat zou het mooi zijn als we hier konden blijven wanneer de archeologen zouden vertrekken en wij de grote schuur zouden kunnen inrichten als werkplaats en het huis als ontmoetingsruimte? Toen de archeologen aangaven dat ze eind 2008 het gebruik wilden beëindigen begon het voor ons ernst te worden. Want we dreigden toch dakloos te worden! Aanvankelijk werd niet erg enthousiast gereageerd op ons verzoek om de locatie daarna in gebruik te mogen nemen. Nadat we echter duidelijk onze behoefte aan opslag- werkruimte hadden toegelicht en er enig water door de Maas was gevloeid was de gemeente toch bereid ons verzoek in te willigen. Met de kanttekening overigens dat ook dit geen blijvende situatie zal kunnen zijn. Het huis ligt immers in de uitbreidingszone van het industrieterrein. Wanneer het terrein bij het industriegebied wordt gevoegd zal het huis worden afgebroken. Voorlopig kunnen we echter even vooruit, we kunnen plannen maken om de ruimtes in te delen, we hebben goede opslagmogelijkheden voor materialen en ruimte om overdekt alle noodzakelijke werkzaamheden uit te voeren. We zien wel hoe lang dit kan. Kortom, voorlopig zijn we hier erg gelukkig mee en we bedanken iedereen die zich hiervoor heeft ingezet. Een betere afsluiting van ons 10-jarig jubileumjaar hadden we ons niet kunnen wensen! Henk Smouter P.S.: noteren jullie alvast: 30 mei 2018: receptie ter gelegenheid van ons 20-jarig jubileum. Locatie: Tolstraat 3.

Vrienden en vrijwilligers, is er iemand onder jullie die ons kan helpen? Of kennen jullie iemand in jullie familie- of vriendenkring die daartoe bereid zou zijn? Ons idee is dat het ontwikkelen en het bouwen van de website door ons wordt uitbesteed en dat wij zelf het onderhoud op ons nemen. Laat het weten als je ons kunt helpen! Landschapsbeheer Oss Secretariaat, Nora Servaes Telefoon: 0412-632223/06-30716969 E-mail: [email protected] Onze behuizing aan de Tolstraat (Foto: Dick Roza) 8

10 jaar

Natuurwerkdag kort, maar geslaagd! Zaterdag 1 november presenteerde Landschapsbeheer zich weer zoals gebruikelijk in de Stelt tijdens de achtste editie van de Nationale Natuurwerkdag. Die dag werd er in totaal door 40 mensen gewerkt.

Borrel direct na soep Daarvan waren 30 vaste vrijwilligers, waarvan er twee hun partner een keer meegenomen hadden. Tevens waren er vier gastmedewerkers, met in totaal vier kinderen, die hun krachten beproefden op het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers. Naast het verwijderen van vogelkers, kreeg ook de paddenpoel op de ponyweide een grote opknapbeurt. Riet werd afgeknipt en de oevers werden geschoond en van vreemde opslag ontdaan. Ook het bodemrestant van het roggemijt dat na het dorsen op 21 september was overgebleven, werd opgeruimd. Onze partytent, die bij vorige zonnige werkdagen nauwelijks nodig was, bewees nu zijn diensten, want na een grijze miezerige ochtend begon het tijdens de middagpauze met de gebruikelijke erwtensoep zodanig te regenen dat alle vrijwilligers maar net, hutje bij mutje, die soep droog konden opeten. Het was ook daarom dat besloten werd om het middagprogramma maar af te gelasten. En om de dag niet té abrupt te laten eindigen, werd besloten om de gebruikelijke afsluitborrel dan maar direct te nemen. Terwijl de soeppan maar net leeg was! Het snoeiwerk dat nog gedaan had moeten worden, bleef bewaard tot de week erop. In heel Nederland werd die dag op 300 plekken gewerkt door in totaal 11.000 vrijwilligers, Onze provincie nam daar met 1016 vrijwilligers, die op 37 plekken werkten, een goede plaats van in.

Soep in de tent (Foto: Richard Ceelen) Foto onder: deelnemers Natuurwerkdag (Foto: Richard Ceelen)

Landschapsbeheer Oss wenst u prettige feestdagen en een goed en gezond 2009!

Dick Roza.

9

10 jaar

Molen Nieuw Leven in Oss maalt ons graan Nadat we al een deel van ons graan, dat we in de Stelt verbouwen, hebben laten maaien met ouderwetse zelfbinders, een mooie korenmijt van de rogge hebben opgezet die vervolgens met de oude dorsmachines van dorsclub “De Stofvreters” uit Nistelrode is gedorst en in zakken gedaan, was de logische vraag: wat nu te doen met de opbrengst. Vroeger werd het graan afgeleverd aan de molens die in elk dorp of stad te vinden waren, die het vervolgens maalden en verkochten. Maar nu? De vraag stellen is natuurlijk gelijk voor de oplossing gaan, dus contact gezocht met de vrijwillige molenaars die de molens in de gemeente Oss “bemannen”. Of ze idee hadden om ons graan te malen om zo weer verzekerd te zijn van een jaarlijks aanvoer van graan, zodat de molens behalve uit nostalgisch oogpunt ook weer functioneel konden draaien. Want je weet, zaterdag is de nationale molendag, en kun je overal in Nederland de molens zien draaien, maar vaak draaien ze louter om te draaien, want iets om te malen is er nauwelijks. Het idee werd enthousiast ontvangen en afspraken werden snel gemaakt. Eerst is een deel van onze tarweoogst afgeleverd, gevolgd door de rogge. Bij elkaar toch zo'n 7 ton. De bedoeling is om dat te malen tot meel dat vervolgens wordt verkocht. Het meeste zal als veevoer zijn weg vinden, maar toen begin november een partijtje rogge werd gemalen kon ik het niet nalaten om een paar kilo mee te nemen om te proberen of ik daar een mooi roggebrood van kon bakken. Maar wat is nu een bruikbaar recept. Ik besloot het te houden bij het Fries roggebrood, het donkere, enigszins zoete roggebrood dat voor mij ook het meest bekende was. Bovendien leek de bereidingswijze in ieder geval het eenvoudigste (recept staat hieronder). Om een lang verhaal kort te maken: ik koop nooit meer roggebrood in de winkel, iedereen kan het maken, heerlijk. Hoezo veevoer, hoezo armeluiseten? Henk Smouter P.S.: bakkers! Hier ligt een kans voor het echte VanTosse Roggebrood!! Met cranberry's erdoor! Foto rechtsboven: De molenaars Mari van Breda en Kees vd Wiel (molenaar Megen) in Molen Nieuw Leven te Oss. Helaas was de vaste molenaar Piet Jansen niet aanwezig, maar die komt vast nog wel eens op de foto. (Foto: Henk Smouter) Foto rechtsmidden: Onze zakken met rogge bij de molen afgeleverd (Foto: Henk Smouter)

VanTosse “Cranberry-roggebrood” 500 gram grof gemalen roggemeel (van de molen) 350 ml (heet!) water 250 gram gedroogde cranberry's 150 gram walnoten wat zout eventueel enige sneden oud, verkruimeld en geweekt roggebrood Meng alle ingrediënten door elkaar tot een stijve homogene massa in een ovenschaal. Laat dit ca 2 uur afgedekt rusten in de oven bij maximaal 50 graden. Hierdoor zwellen de korrels op en wordt het deeg stijver. Breng daarna het deeg over in een bakblik bekleed met bakpapier, bedek het met aluminiumfolie en plaats het in een oven bij maximaal 110 graden. De baktijd ligt tussen de 8 en 24 uur. Hoe langer je bakt, hoe donkerder en hoe zoeter het brood. Ik heb de gulden middenweg genomen en 12 uur gebakken. Tijden het bakken heb ik een pan water in de oven gezet, om te voorkomen dat de korst te hard werd door uitdroging (de vochtige lucht voorkomt dit, een echte bakker zal nog wel een andere truc weten). Na afkoelen kun je het brood makkelijk uit de vorm halen. Omdat roggebrood makkelijk schimmelt (door zijn hoge vochtgehalte) en er geen conserveermiddel is toegevoegd moet je het wel in de koelkast bewaren, maar dan blijft het zeker een week goed (als het niet eerder op is). Proberen!!! Natuurlijk hoeven er geen cranberry's en noten in. In dat geval kun je wat stroop toevoegen om het brood zoeter te maken of wat langer bakken. (HS) 10

10 jaar

Kort nieuws Vogel- en Natuurwerkgroep Zundert

Het Vogelrevalidatiecentrum in Zundert

Reconstructie van het platteland

Als medegebruiker van het natuureducatieve centrum “De Luitert” in Zundert, staat de vogel- en natuurwerkgroep Zundert aan de basis van het Vogelrevalidatiecentrum Zundert.

Voortgekomen uit Vogel- en Natuurwerkgroep Zundert bestaat de Stichting Vogelrevalidatiecentrum Zundert nu 28 jaar. De stichting is in die tijd uitgegroeid tot een bijna professionele organisatie.

Ook IVN functie De groep ontstond in 1973 uit een actiegroep die destijds een luidklinkend protest liet horen toen de “Matjes” een moerasgebied op de grens tussen Achtmaal en de Nieuwmoer dreigde te worden drooggelegd door de Belgische Waterleiding Maatschappij. Die actie had succes en inmiddels is men al 35 jaar maar dan rustiger en zonder protestacties bezig met het beschermen van de natuur en het milieu in Zundert e.o. waarbij het welzijn van flora en fauna een hoge prioriteit heeft. De vogel- en natuurwerkgroep Zundert is eigenlijk een natuurwerkgroep zoals Landschapsbeheer Oss, maar dan aangevuld met een IVN functie. Want in Zundert, dat met de kernen Achtmaal, Klein-Zundert Rijsbergen en Wernhout één gemeente vormt met 20.000 inwoners, is géén IVN-afdeling zoals in Oss. En daarom besteedt men naast natuurbeheerwerk óók veel aandacht aan educatie, cursussen, excursies, wandel- en fietstochten en inventarisatie en soortenbescherming van flora en fauna. Óók heeft men een padden- en amfibieënwerkgroep, doet men aan weidevogelbescherming, voorlichting en jeugdbegeleiding en organiseert men natuurreizen. De groep telt momenteel zo’n 60 leden. (DR)

Schitterende accommodatie Men beschikt over een gloednieuwe geweldige accommodatie, bestaand uit een groot eigen gebouw, met daarin twee zalen met alle mogelijke voorzieningen voor 50 en 120 personen, waar ook Brabants Landschap, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer hun informatie over hun natuurgebieden in de regio kunnen presenteren. In dat gebouw bevinden zich nog een winkeltje met verrekijkers, boeken, vogelvoeders etc., een keukenvoorziening met alles er op en er aan en nog vergader-, kantooren onderzoekruimten. Er worden lezingen, tentoonstellingen en vergaderingen gehouden, óók van de in hetzelfde gebouw gehuisveste vogel- en natuurwerkgroep Zundert. Rondom dit gebouwencomplex ligt het eigenlijke vogelopvangcentrum in een prachtige parkachtige omgeving met daarin grote kooiencomplexen, isoleer-, opvang- en behandelruimtes. In het buitengebied vinden we ook een poel, een oeverzwaluwenwand, een vlindertuin, insectenmuur, vleermuizenkelder, bijenstal, ganzenweide, eendenvijver en een vogelbosje.

Het platteland mag zich de laatste tijd verheugen in een grote belangstelling; talloze media informeren ons over nieuwe impulsen om het buitengebied leefbaarder te maken en talloze stedelingen ruilen hun huis in de stad voor een woning in een rustige omgeving.

Henk en Henk mogen zagen! Naast Tonnie Wittenberg en Jan van Bernebeek zijn nu ook Henk van Grunsven en Henk Smouter gecertificeerd motorzager. In drie intensieve cursusdagen, georganiseerd door Natuurmonumenten, werd dit belangrijke certificaat gehaald. Voor een organisatie als de onze is dit van het grootste belang omdat het werken met motorkettingzagen een risicovolle aangelegenheid is waar terecht hoge eisen op het gebied van veiligheid en deskundigheid aan worden gesteld. Een certificaat om met dit materiaal te mogen werken is daarom voor alle professioneel werkend organisaties (wij niet uitgezonderd) verplicht. (HS)

Te Koop Rogge- en tarwemeel. Gemengd ideaal als paardenvoer. Wordt op bestelling gemalen. Rogge van zeer goede kwaliteit en geschikt als bakmeel. Informatie: Molen Nieuw Leven, Nieuwe Brouwerstraat, Oss (alleen zaterdag) of bij Henk Smouter, telefoon 06-54288252 (Landschapsbeheer Oss)

Eén van de ruime buitenkooien (Foto: DR) Groot hulp- en steunaanbod Het revalidatiecentrum vangt jaarlijks zo’n 3000 vogels op die zorg en genezing nodig hebben, variërend van grote roofvogels en uilen tot bosen weidevogels. De dieren worden gebracht door dierenambulances, politie, particulieren en door instanties (o.a. douane en A.I.D.) uit geheel West-Brabant. Voor de verzorging, onderhoud en genezing zorgen zo’n 60 vrijwilligers, enkele dierenartsen en een tweetal vaste krachten die administratie en organisatie leiden. De groep vrijwilligers is verdeeld over een dierenverzorgingsploeg, een tuinploeg, een technische ploeg en een administratieve ploeg. Het centrum is door de overheid erkend als dierentuin en daar lijkt het ook wel enigszins op, want naast vogels zorgt met er óók voor de opvang van andere dieren zoals reeën, egels, vissen en zelfs reptielen! Maar huisdieren worden beslist niet opgenomen! Naast de vrijwilligersgroep heeft het centrum óók nog zo’n 1000 donateurs en een groot aantal sponsorende bedrijven. Daaronder een dertigtal “kooisponsors”. Meer info: www.vrczundert.nl of [email protected] (DR)

Polderkerk en eendenkooi In Noord-Brabant zijn, onder de vleugels van de reconstructie Maas en Meierij van de Provincie negen commissies sinds 2005 actief met plannen voor het landelijke gebied: de reconstructie van het buitengebied. In deze plannen speelt ook de heemkunde een rol. Heemkunde en reconstructie zijn voor de meesten onder ons misschien een onbekende combinatie. Tóch heeft het veel met elkaar te maken. Heemkunde is belangrijk voor de leefbaarheid in dorpen en kernen op het platteland. Reconstructie van het platteland draait om het verbeteren van kwaliteit van natuur, landschap en milieu in samenhang met verbetering op sociaal-economisch vlak. Reconstructie raakt op veel fronten aan heemkunde. In het buitengebied zijn historische landschappen soms nog herkenbaar. Op andere plaatsen is er de wens om deze weer zichtbaar te maken. Natuur- en heemkundewerkgroepen kunnen daarin met hun projecten prima samenwerken. In onze directe omgeving zijn enkele goede voorbeelden van dat weer zichtbaar maken, zoals de reconstructie van het polderkerkgebied in Nuland, dat in 2007 gereed kwam en door heemkundewerkgroep “Nuwelant” werd gerealiseerd samen met Lanschapsbelang Maasdonk en de eendenkooi in Macharen, die door Landschapsbeheer Oss dit jaar werd gereconstrueerd o.a. samen met de Heemkundekring Megen, Haren en Macharen. Óók de in 2002 aangelegde Groenendijk wandelroute in Haren is een goed voorbeeld van het weer zichtbaar maken van een historisch element door een natuurwerkgroep samen met een heemkundegroep. En als over enige tijd de historische Erfdijk in Herpen weer zal zijn hersteld o.l.v. Landschapsbeheer Oss zal dat de derde parel zijn aan de ketting in onze regio. (DR)

Kloosters ontdekken eendenkooi Dat de gereconstrueerde eendenkooi in Macharen langzamerhand steeds meer in de belangstelling komt, merkten we ook in een tweetal kloosters in onze regio. Want zowel in het klooster van de Minderbroeders Franciscanen in Megen als in dat van de Minderbroeders Kapucijnen in Velp (bij Grave) waar regelmatig gasten uit het hele land een tijdje verblijven, verwijzen de broeders hun gasten naar de eendenkooi als interessante attractie voor een bezoekje. En de meeste gasten komen daarna enthousiast terug, want velen hadden nog nooit van een eendenkooi gehoord, laat staan dat ze er één bezochten. (DR)

11

10 jaar

Natuurmonumenten won nieuwe voorlader Dinsdag 11 november nam de beheerseenheid N.O. Brabant en Mook van Natuurmonumenten, waarmee we regelmatig samenwerken, een splinternieuwe Deutz-Fahr voorlader in gebruik. Dat gebeurde in de Maasuiterwaard op de Groenendijk-wandelroute, waar met 12 van onze vrijwilligers een weideafrastering met ruim 170 palen enkele meters werd verplaatst. Machine was hoofdprijs De machine kwam in het bescheiden machinepark van het team terecht op een heel speciale manier. De beheerseenheid wist n.l. een prijsvraag te winnen van hun eigen werkgever Natuurmonumenten. Die prijsvraag was afgelopen zomer uitgeschreven om meer aandacht te geven aan de, een halve eeuw geleden nog zó gewone grasvelden, rijk aan kruidensoorten, die nu in een heel rap tempo verdwijnen uit het agrarische land. Graslandjes waar het Bruin Zandoogje, de Oranjetip en de Pinksterbloem nog heel gewoon zijn. Het ging hier dus niet om graslanden in te brengen met heel hoge waarden (met orchideeën e.d.) maar graslanden die eigenlijk heel gewoon hadden moeten zijn in ons land. Het project waarmee men de prijsvraag won, is het 95 ha grote Natuurgebied de “Rijskampen” gelegen in de gemeente Vught tegen den Bosch aan dat ook bekend staat als “De Gement” nabij de Moerputtenbrug. In dat gebied, dat eigendom is van Natuurmonumenten, liggen óók twee eendenkooien. En omdat de prijs (10.000 Euro) besteed moest worden aan de aanschaf van materieel werd de multifunctionele voorlader aangeschaft. De machine bewees al direct de eerste dag zijn grote waarde, want met veldmedewerker Jan Quik in de cabine, werden in vlot tempo de 171 grote weidepalen uit de grond getrokken, nadat onze vrijwilligers eerst prikkeldraad en krammen hadden verwijderd. Voor het enkele meters verder weer in de grond zetten zorgde Paul Hofmans van “De Koornbeemd” met zijn Volvo-minigraver met trilblok. Daarbij assisteerden weer onze mensen bij het opnieuw aanbrengen van de drie strengen prikkeldraad. En zó werd een mooi stuk van de Groenendijk wandelroute van zo’n 700 meter weer beter toegankelijk voor de wandelaars, waarbij ook de natuurbeleving sterk toenam! De voorlader krijgt veldmedewerker Jan Quik als vaste machinist en dat is hem, met zijn agrarische achtergrond, zeker wel toevertrouwd. En als u weet dat de machine op de boerderij van Jan’s vader in Hedel gestald wordt, zal de verzorging optimaal zijn! (DR)

Mutaties vrijwilligers Sinds de vorige inventarisatie van ons vrijwilligersbestand in het juninummer zijn er weer de nodige wijzigingen. U vindt ze hieronder. Op 22 juli verwelkomden we Cees de Graaf (61) en op 12 september Ben de Kadt (57). Gerrit Laurenssen (61) was er op de natuurwerkdag voor het eerst en een week later, op 7 november, gaven Tino v.d. Pas (48) en Jos de Klerk (58) voor het eerst acte de présence als vrijwilliger. Atie Muurmans (62) tenslotte deed op 6 december met ons mee. Cees, Ben, Gerrit, Jos en Atie wonen in Oss, Tino komt uit Lith. Er werden echter ook een aantal vrijwilligers, of hen die het wilden worden, van de lijst afgevoerd. Dat zijn Oscar Bakhuizen ( 50), Marlies de Beer (48), Henny Dekker (57), Wouter de Gans (23), Frank v.d. Hout (37), Mart en Wilhelmina Mutsaerts (beide 55), Peter Stokman (49) en Gerdie Willemsen (60). Het totaal aantal actieve vrijwilligers bedraagt per eind november 59. (DR)

IVN wandelingen De komende maanden kunt u rond Oss enkele interessante wandelingen maken. IVN Oss wandelt met u op zondag 25 januari in de Hoge Vorssel in Heesch. Verzamelen om 10:30 uur op de parkeerplaats van het bomenpark. Zondag 1 maart is De Rijsvennen aan de beurt; men verzamelt om 10:30 uur op de parkeerplaats bij de Naaldhof en tenslotte is er zondag 29 maart een lentewandeling door de dorpen Demen en Dieden en op de Maasdijk. Ook die wandeling begint om 10:30 uur, maar het vertrekpunt is nog niet bekend terwijl we dit schrijven. U kunt over deze wandelingen informatie krijgen bij Frank van Dorst, 0486-462889. Vanuit Natuurcentrum Slabroek aan de Erenakkerstraat in Nistelrode is er op zondag 18 januari een wandeling van 4 kilometer (2 uur) met als thema “Beheer van bos- en heidegebieden” en op zondag 15 februari is er een stiltewandeling van 15 kilometer (4,5 uur). Op zondag 15 maart tenslotte heeft de wandeling van 4 kilometer (2 uur) het thema “Ontstaan en beheer van stuifzanden”. Alle wandelingen vanuit Slabroek starten om 10:30 uur bij het Natuurcentrum. Info: 0412-611945; e-mail: [email protected] of website www.slabroek.nl (DR)

Succesvolle Fancyfair Maasmeanders Zaterdag 25 oktober hield de ondernemersvereniging “De Maasmeanders” een geslaagde fancyfair rondom Spierings landwinkel aan de Oijense weg. Dit als afsluiting van de open dag op 25 mei jl. met als titel “Mè anderen langs de Maas, lekker samen bezig zijn!” Kaasmakerij in gebruik genomen De circa 300 bezoekers, waaronder tal van kinderen, vermaakten zich met allerlei spelletjes, zoals geiten melken, servies gooien, (pannen)koeken happen, bed opmaken en het gewicht van een pompoen raden. Ook was er voor de kinderen een groot luchtkussen en kon er een ritje met een huifkar gemaakt worden. Op het buitenterrein stond een busje van “Streekimpuls” voor Maas tot Meierij, waarin gebiedsontwikkelaar Monique Heger mensen ontving die projecten inbrachten die mogelijk voor subsidie in aanmerking zouden kunnen komen in het kader van de plattelandsontwikkeling. Ze kreeg die middag zeven voorstellen voor zo’n projectontwikkeling voorgelegd. Streekimpuls heeft tot doel om het platteland nieuwe impulsen te geven om leefbaar te blijven. Ze gebruikt daarvoor overheidssubsidie o.a. uit het Europese LEADER programma, dat vorig jaar oktober gepresenteerd werd tijdens de streekdag van de reconstructie “Maas en Meijerij” in Schijndel. Om drie uur kwam wethouder Jan van Loon om binnen in de drukbezochte landwinkel van Spierings de prijzen uit te reiken aan de kinderen die op 25 mei tijdens de open dag werkstukken hadden gemaakt. Tijdens de fancyfair kon óók de in oktober in gebruik genomen kaasmakerij van Spierings bezichtigd worden. De productie bestaat voorlopig nog uit Goudse- en kruidenkaas, maar in de toekomst wil men een “eigen” kaas gaan ontwikkelen. De kaas wordt in de eigen winkel verkocht. (DR)

De kaasmakerij, nog maar net in gebruik (Foto: DR)

Waar werkten we?

Jan Quik poseert trots bij de nieuwe machine (Foto: DR)

Ons werk in de afgelopen maanden stond voornamelijk in het teken van het uitdunnen van het Vierwindenbos. Daar waren we, zowel in september, oktober als november talloze keren bezig met het verwijderen van Amerikaanse eik en Amerikaanse vogelkers. Die laatste woekeraar is in dat bos gelukkig grotendeels onder controle. Volgend voorjaar zullen in de uitgedunde bosgebieden in het Vierwindenbos vele honderden inheemse soorten struiken en bomen worden geplant. Ook werkten we in De Stelt en in “De Lange Del” in Huisseling, waar talloze wilgen geknot werden. En eind november werden ook in het poelenproject in Dieden, samen met Natuurmonumenten nog vele wilgen weer van hun hoed ontdaan. Tussen de reguliere werkochtenden door werden er, door kleine groepen vrijwilligers, nog verschillende extra klussen gedaan, zoals werk in de vleermuisbunker in Demen en het verzetten van een prikkeldraadafrastering op de maasoever bij Haren. Half december tenslotte startte het werk aan de reconstructie van de Erfdijk. (DR) 12

10 jaar

Werkgroep Landschapsbeheer Oss Mededelingen & Werkdagen Collega vrijwillig(st)ers, Schema vaste werkdagen 2009 n We laten spoedig 2008 achter ons en dan kunnen we weer terugzien op een werkzaam en succesvol jaar. Door de nog altijd goede en zelfs stijgende opkomst van jullie vrijwilligers is er weer veel tot stand gekomen op het gebied van natuurverbetering en herstel. Er zijn wat mutaties geweest in ons vrijwilligersbestand maar we blijven een club van ruim 60 vrijwilligers. We hebben steeds meer leden die er meerdere jaren bij betrokken zijn en dat betekent dat we een zeer hechte groep vormen. Er is het afgelopen jaar, vooral vanwege ons tienjarig bestaan, nogal wat te doen geweest met feestjes en bijeenkomsten maar gezelligheid en ontspanning horen er nu eenmaal bij. In onze vorige Nieuwsbrief hebben we al opgesomd wat er dit jaar onderhanden is genomen maar ik wil toch nog even vermelden het kroonjuweel, de totstandkoming van de Eendenkooi Macharen. We hadden nog een record op de laatste werkdag van het seizoen (ons seizoen is van 1 december tot 1 december), we hebben toen wilgen geknot in Dieden in samenwerking met Natuurmonumenten en toen waren er liefs 31 vrijwilligers aanwezig. Ons zaagteam is uitgebreid want naast Tonnie Wittenberg en Jan van Bernebeek zijn nu ook Henk van Grunsven en Henk Smouter gecertificeerd en er is nog genoeg te zagen zodat ook zij de nodige ervaring op kunnen doen. Uiteraard hebben zij ook een volledige zaaguitrusting gekregen zodat ook zij, net als Tonnie en Jan, veilig en volgens Arbovoorschrift kunnen werken. Wat Arbo betreft, ruim 85% van onze vrijwilligers hebben nu veiligheidsschoenen en/of laarzen. De overige 15% zijn vrijwilligers die niet in het veld werken of pas recent bij onze club zijn en als blijkt dat de nieuwelingen ook “blijvertjes” zijn krijgen ze ook veiligheidsschoeisel. Verder is het aantal veiligheidshelmen uitgebreid zodat niemand mis kan grijpen. Onze opslag begon een beetje krap te worden en we zijn dan ook zeer content dat we nu over het gehele terrein kunnen beschikken waarop een nog grotere schuur en woonhuis staat zodat we de komende jaren vooruit kunnen, in een ander artikel komen we hier nog op terug..

Januari Februari Maart

Zaterdag 3 Vrijdag 9 Woensdag 14 Vrijdag 23 Zaterdag 7 Vrijdag 13 Woensdag 18 Vrijdag 27 Zaterdag 7 Vrijdag 13 Woensdag 18 Vrijdag 27

Werktijd 09.00-13.00 uur. Waar we werken en de verzamelplaats wordt per email of post bericht. Ook als langer gewerkt wordt of bij extra dagen krijg je op deze wijze bericht.

Inlichtingen en/of aan- en afmeldingen E-mailadres Werkgroep Landschapsbeheer Oss [email protected] Telefoonnummers coördinatoren Ton Velders 0412-648196 / 06-20894923 Henk van Grunsven 0412-402157 Tonnie Wittenberg 0412-634930 / 06-21582447 Vrijwilligerscontact Dick Roza

0412-642368

Magazijn/materiaalbeheerder Jan van Bernebeek 0412-630598 / 06/26302016 Op de werkdagen zijn wij bereikbaar onder het mobiele nummer 06-20894923 & 06-21582447.

Kopij Wij nodigen graag iedereen uit om bijvoorbeeld een verslag(je) van een excursie, een lezing, een expositie of een interessante waarneming te schrijven. U kunt uw bijdrage (evt. met foto’s) mailen naar [email protected].

Jullie allen fijne en gezellige Feestdagen toegewenst en alle vrijwilligers en hun familie een goed en gezond 2009. De werkgroep coördinatoren, Ton, Henk en Tonnie.

Als het om ontlakken gaat! Ontlakwerk uitbesteden, chemisch en thermisch ontlakken van ophanggereedschap, foutief gelakte producten en renovatiewerk. Zowel staal als aluminium!!

C&T technics b.v. Frontstraat 12a 5405 AK Uden T 0413-331083 Fax 0413-331195 I www.ct-technics.nl E [email protected]

13

10 jaar

Jan Quik… Man van de Maas Door ons werk met Natuurmonumenten kennen we inmiddels een aantal van de medewerkers van de beheerseenheid N.O. Brabant en Mook, zoals gebiedsbeheerder Fons Mandigers en “boswachter” Hugo v.d. Wal. De groep is sinds 1 juli vorig jaar uitgebreid met Jan Quik. In de interne nieuwsbrief van Natuurmonumenten “Zuid bruist vooruit” (20 pag. f.c.) van augustus lazen we een lang interview met Jan. We maakten daaruit onderstaand uittreksel.

Echte praktijkman Jan is een echte boerenzoon. Hij kreeg het werk van Natuurmonumenten via zijn opa en vader met de paplepel ingegoten. Zijn vader, die een boerderij heeft met zo’n 45 koeien, is al 25 jaar verbonden aan Natuurmonumenten als “inschaarder”. Jan is 28 jaar, is getrouwd en heeft twee zoons, Bowaz van ca. 1 jaar oud en Jesse van ca. 3,5 jaar en woont in Hedel. Hij mag zich dus net geen Brabander noemen! Hij kreeg zijn opleiding aan de middelbare landbouwschool met als extra vak natuurbeheer. Na zijn schoolopleiding werkte Jan een tijdje als kraanmachinist en in een kas in de tuinbouw. Hij is een praktijkman in hart en nieren en vindt het koppelen van agrarische - met Natuurmonumentenzaken - het mooiste aspect van zijn nieuwe baan. Wat betreft de technische kennis van het veldwerk bij Natuurmonumenten hoeft Jan niets meer te leren, maar van Fons Mandigers leert hij nog veel van de hoofdlijnen van het werk bij Natuurmonumenten en Hugo v.d. Wal brengt hem de kennis bij over planten, vogels en vlinders. Jan is tevreden over zijn baan bij Natuurmonumenten. “Je mag als medewerker meedenken en je mening wordt gerespecteerd” zo zegt hij. “Je stem wordt gehoord.” En Jan’s stem wordt óók gehoord in een koor in Hedel. Hij zingt daar de tenorpartij, maar als het nodig is wil hij óók de bassen nog wel eens helpen! In het koor vervult hij óók nog een bestuursfunctie en tevens begeleidt hij vanuit de kerk nog een jeugdclub. Met de jongens van rond de 15 jaar doet hij tal van activiteiten, zoals sport, films kijken en klimmen. Maar door zijn liefde voor de natuur zal hij zijn jonge discipelen zeker daar ook veel bijbrengen.

Jan in de Hedelse Bovenwaard (Foto: Theo van den Berkmortel)

Het is daaraan dat Jan van zijn collega’s de bijnaam “Het Maasmannetje” te danken heeft! Al is Jan gelukkig met zijn plek in Hedel aan de Maas en werkt hij met veel plezier bij Natuurmonumenten, tóch zou hij nóg gelukkiger zijn als zijn droom nog eens in vervulling zal gaan, n.l. het opzetten van een zorgboerderij in samenwerking met Natuurmonumenten en samen met zijn vrouw Yvonne, die in de gehandicaptenzorg werkt. Wie weet, gaat die droom nog eens in vervulling, maar tot het zover is, zullen wij van Landschapsbeheer Oss met veel plezier met Jan blijven samenwerken bij het knotten van wilgen of ander werk langs de Maas die hem zijn bijnaam gaf. Dick Roza

Ooit een zorgboerderij? Jan is sinds enige tijd ook BOA (Buitengewoon opsporingsambtenaar) en heeft nu een bevoegde toezichtfunctie. Wat een ander soort toezicht betreft: vorig jaar november tijdens MADD-dag (Make a day different) mocht Jan een club van 10 vrijwilligers van de Rabobank uit de Bommelerwaard coachen bij het verwijderen van woekerende bomen en struiken. Die actie vond plaats in de Hedelse Bovenwaard, Jan’s favoriete natuurplek, waar kleiwinning, natuur en landschap hand in hand gaan. De kenmerkende hagenstructuur en de openheid van dat landschap maken hem gelukkig! Vooral met een lekker zonnetje erbij, en wat vee in de wei, gaat Jan’s hart sneller stromen. 14

www.duurendseind.nl op afspraak

10 jaar

RUIJS Tuintechniek Heihoekstraat 4 5345 HC Oss T 0412-632310 F 0412-652770 M 06-51286021

Beregeningsinstallaties www.regenopafroep.nl Houtversnipperservice www.houtversnipperservice.nl

15