Landschapsbeheer Friesland
Zorg voor ons landschap
GROENLICHT LICHT Takomst foar in Unyk Lânskip
Scholieren opleiden tot ambassadeurs Noardlike Fryske Wâlden
INHOUD 1
Scholieren opleiden tot ambassadeurs Noardlike Fryske Wâlden
3
Column Regina ter Steege
4
Veldsymposium Natuur met (w)aarde
5
Woudenpakket voor NFW
5
Fotocolumn Meindert van Dijk
6/7
Een dag op pad met: Project Klimaatbosjes
8
Jeugdige delinquenten aan het werk in de natuur
9
Belvedèrescan
9
Column Jan J. de Boer
10
Steunpunt Landschap
11
Sicht op Fryslân
12
De favoriete plek van: Klaas Zwart
Wat tijdens een wandeling begon als een leuk idee van Landschapsbeheer Friesland en NME-Centrum De Klyster om eens wat vaker samen te werken, groeide in een jaar tijd uit tot een schoolbreed educatief project voor de basisscholen in de Noardlike Fryske Wâlden. Met ‘Takomst foar in Unyk Lânskip’ worden de bewoners van het gebied geattendeerd op het unieke karakter van hun woonomgeving. Lees verder op pagina 2
8
nieuwsbulletin Landschapsbeheer Friesland mei 2008
Groen licht
1
kennen. Ze worden hierbij geholpen door NLTO Projecten. Arjan Woertink is de projectleider. Namens de projectpartners laat hij leerlingen in Dantumadeel en Kollumerland vanaf september intensief kennismaken met de ontstaansgeschiedenis, de natuur en het landschap van de Noardlike Fryske Wâlden. “De voordeur van de school is immers de voordeur naar de maatschappij”, stelt Woertink.
Jonge ambassadeurs
‘Takomst foar in Unyk Lânskip’ is intussen uitgegroeid tot een gezamenlijk project van Landschapsbeheer Friesland, IVN Consulentschap Fryslân, de agrarische natuurvereniging Noardlike Fryske Wâlden, het NME-centrum De Klyster en NLTO Projecten. De organisaties vonden elkaar op hun sterke punten. Het IVN is goed in het opzetten van educatieve projecten en is daarom aangewezen als projectleider, terwijl De Klyster, het centrum voor Natuur - en Milieueducatie (NME) in Damwoude, nauwe contacten onderhoudt met de basisscholen in de Noord-Friese regio. Landschapsbeheer Friesland beschikt over veel ecologische – en beheerkennis, terwijl de agrariërs van de Vereniging Noardlike Fryske Wâlden het landschap op hun duimpje
V
“De betrokken organisaties zetten zich in voor behoud van dit unieke landschap. Daarvoor is structureel onderhoud en betrokkenheid nodig”, stelt Woertink. “We richten ons daarom op de toekomstige bewoners, de kinderen. Zij moeten ambassadeurs worden voor de Noardlike Fryske Wâlden.” Het IVN ontwikkelde hiervoor een lesprogramma over het gebied, voor kinderen van groep 7 en 8. Naast inhoudelijke lesstof zijn er veel praktische opdrachten en uitstapjes in het programma opgenomen.
Aantrekkelijk lesprogramma Marjolein Staal van het NME-centrum De Klyster brengt het lesprogramma de komende tijd onder de aandacht van zo’n 23 basisscholen in Kollumerland en Dantumadeel. Ze is ervan overtuigd dat ze zeker 15 scholen kan enthousiasmeren voor het natuurproject.
HANDREIKING VOOR SUCCESVOL OMMETJE oor dorpsbelangen, buurtverenigingen, wandelclubs en andere organisaties met een initiatief voor een ommetje rond het dorp of vanaf de stadsrand geeft Landschapsbeheer Friesland een handige huisstijlgids uit. De ‘handreikingen voor een succesvol Ommetje’ helpen initiatiefnemers op weg om in de eigen omgeving een ommetje te realiseren. De gids biedt een inhoudelijke onderbouwing en tevens een praktische manier om de bijbehorende communicatieproducten te maken tegen relatief geringe kosten. Landschapsbeheer Friesland hecht veel waarde aan een professionele uitvoering en uniforme uitstraling van de Ommetjes. Daarom is een heldere en gemakkelijk te gebruiken vormgeving ontworpen voor de bewegwijzering, welkom-bordje, informatiepaneel en folder. Wanneer in eigen gelederen geen ervaren DTP’ers, kaartmakers of schrijvers zijn, dan kan de productie – naar wens en budget - via Landschapsbeheer Friesland worden uitbesteed. De vormgeving, tevens op CD Rom leverbaar, is afgeleid van de succesvolle Ommetjes-prijsvraag van landschapsbeheer in 2007. Dit project telde landelijk maar liefst 461 ingestuurde voorstellen. Van de 52 inzendingen uit Friesland werd het Ommetje van Achlum winnaar. Dit Ommetje wordt zondag 25 mei officieel geopend tijdens de jaarlijkse Maaitiidskuier van het Noordwest-Friese dorp.
2
Groen licht
“Bij de Klyster weten we vrij goed wat scholen interessant vinden. Zo hechten scholen bijvoorbeeld veel belang aan het maken van excursies. “In de praktijk blijkt het echter vaak lastig dit te organiseren. “Bij dit project krijgen de scholen alles kant en klaar aangereikt, het lesmateriaal én de excursies. Ze kunnen er direct mee aan de slag en krijgen daarbij ook ondersteuning van deskundigen. Het gaat bovendien om de directe leefomgeving van de kinderen.” Dit alles maakt ‘Takomst foar in unyk lânskip’ een aantrekkelijk project voor veel scholen, weet Marjolein Staal.
Onuitwisbare indruk Het project is veelzijdig en bijzonder informatief, licht de NME-coördinator van De Klyster toe. “Het besteedt aandacht aan de specifieke flora en fauna in de elzensingels en houtwallen, maar de rol van agrariërs in het beheer en onderhoud van het karakteristieke coulisselandschap komt ook duidelijk naar voren. Daarnaast leren leerlingen hoe dit cultuurhistorisch landschap is ontstaan en waarom het landschap nu zo waardevol is. Er lopen bijvoorbeeld eeuwenoude kloosterpaden door dit gebied, die we zeker in het project zullen betrekken. Op andere plaatsen werken we met ecologische ontdekpaden. Het gaat erom dat je de verbeelding van kinderen aanspreekt.” Om mooie dichte singels te houden, snoeien boeren de elzensingels eens in de zoveel tijd tot de grond toe af. Volgens Marjolein Staal hebben vooral kinderen hiervoor weinig begrip. “Zij vinden het zonde dat de boer in die mooie bomen zaagt. Tijdens het project leren de leerlingen waarom dit noodzakelijk is. De kinderen uit groep 7 en 8 gaan ook zelf aan de slag met dit beheerwerk. Onder begeleiding van een boer, een educatief begeleider en een medewerker van Landschapsbeheer, gaan ze ‘hakken en zagen’ in de elzensingels en houtwallen.” Kinderen vinden dat geweldig, weet Staal uit ervaring. “Een dergelijke activiteit maakt een onuitwisbare indruk. Met de mouwen omhoog en de laarzen aan gaan de kinderen niet alleen op zoek naar beestjes en planten, maar dragen zij zelf bij aan het beheer van de elzensingels en houtwallen. Daar denken ze later zeker nog eens aan terug.”
Project start Het project start na de zomervakantie van 2008, met een inhoudelijke scholing voor de onderwijsteam van de deelnemende basisscholen. Tijdens deze scholing is er onder andere aandacht voor de natuur- en cultuurhistorische waarden van het Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden. Rond september, oktober staat er voor de leerlingen van groep 7 en 8 een zogenoemde werkdag op het programma. Deze dag bestaat uit een educatief deel, met een natuurexcursie en de uitvoering van een ontdekpad, en een natuurbeheerdeel. Hierbij helpen kinderen daadwerkelijk mee bij het natuuronderhoud van de Noardlike Fryske Wâlden.
Deelnemen aan NFW-project? Bent u als school geïnteresseerd in deelname aan dit project, neem dan contact op met Marjolein Staal van NME-centrum De Klyster, tel. 0511-425555 of Arjan Woertink van IVN Consulentschap Fryslân, tel. 058-2890463.
O
NIEUWE WEBSITE SANL p de nieuwe website www.sanlfryslan.nl is informatie te vinden over agrarisch natuurbeheer in Fryslân. Er is onder andere een kaart te zien waarop voor heel Fryslân is aangegeven welke subsidiemogelijkheden er zijn. Verder kunnen bezoekers er terecht voor actuele informatie over projecten als de ‘Vliegende euro’s’ en ‘Sulveren Skries’. De website is een initiatief van het Samenwerkingsverband (Agrarisch) Natuur- en Landschapsbeheer Fryslân (SANL). Dit is een samenwerkingsverband tussen de provincie Fryslân, Landschapsbeheer Friesland, Dienst Landelijk Gebied, LTO Noord, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, It Fryske Gea, Bond van Friese Vogelbeschermers Wachten en Boerennatuur. Hier kan iedereen terecht met ideeën over (agrarisch) natuur- en landschapsbeheer en vragen over mogelijkheden en procedures voor subsidie voor agrarisch en particulier natuurbeheer. Ook voor innovatieve projecten die niet passen binnen bestaande subsidiemogelijkheden is het SANL aanspreekpunt.
COLUMN
VRIJWILLIGERSWERK VAN ONSCHATBARE WAARDE VOOR LANDSCHAP
Is de waarde van vrijwilligerswerk in geld uit te drukken? De economische waarde van dit werk blijkt nauwelijks onderzocht. Hoewel het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) verantwoordelijk is voor de coördinatie van vrijwilligerswerk, komt het departement op dit moment niet veel verder dan dat “het een enorm bedrag moet zijn.’’ Waar het in feite op neer komt is dat de prijs niet is te bepalen en niet te betalen. Wat we wel weten, is dat in Nederland in georganiseerd verband, onverplicht en onbetaald heel wat werk verzet wordt ten behoeve van anderen of de samenleving, want zo luidt de officiële definitie van vrijwilligerswerk. Hierbij is vooral dat georganiseerde verband belangrijk, want zonder deze beperking zou iedereen die wel eens iets voor een ander doet een vrijwilliger zijn. De Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV) gaat, evenals het ministerie van VWS, uit van cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Die komen neer op 3 miljoen vrijwilligers, dus ongeveer 20 procent van de Nederlandse bevolking. Zij besteden maandelijks gemiddeld vijftien uur aan vrijwilligerswerk. Dat betekent dat zij samen jaarlijks 540 miljoen uur werken. Ook hebben we bij Landschapsbeheer Friesland de afgelopen jaren de uren bijgehouden die vrijwilligers voor en via onze organisatie hebben gewerkt in het landschap. Zelfs voor een relatief kleine organisatie als de onze vind ik de getallen veelzeggend: in 2007 samen goed voor maar liefst 21.781 uren. Naast het ‘gewone’ vrijwilligerswerk – enthousiastelingen die in hun vrije tijd actief bijdragen aan de zorg van ons landschap – is er een opgaande lijn te constateren in de hoeveelheid productieve uren die verricht worden in de door ons begeleide groepen. Denk aan reïntegratieploegen, dak- en thuislozen, taakgestraften en langdurig werklozen. Dan hebben we het nog niet over de bijdrage van leerlingen en docenten door deelname aan projecten als onze Biologiedagen, internationale uitwisselingsprojecten en maatschappelijke stages. En tot slot de bijdrage van dorpsbewoners in projecten als Doarpen yn it Grien en Doarpsbosken. Alles bij elkaar opgeteld komen er dan nog eens bijna 14.000 uren bij. Dat komt samen neer op ruim twintig Fte op jaarbasis, alleen al voor Landschapsbeheer Friesland. Dus twintig banen extra op een totaal van dertig! Dit gegeven is een belangrijk uitgangspunt voor de inrichting van onze organisatie. Want al het vrijwilligerswerk wordt in belangrijke mate ondersteund door onze medewerkers. Vanuit de werkplaats wordt de uitleen van de gereedschappen georganiseerd, de activiteiten en deelnemers begeleid en het werk afgestemd met de terreinbeherende organisaties. We hebben afscheid genomen van de term buitendienst en het louter uitvoerende werk, en zijn opgeschoven naar een uitvoeringsdienst waarbij de medewerkers taken uitvoeren als praktijkbegeleider, opleider en voorman. Daarmee zijn we voorbereid op een groeiende betrokkenheid van de Friese burger in ons landschap. Want dat wil ik last but not least nog opmerken: onze organisatie heeft vooralsnog geen last van een dalend aantal vrijwilligers. Het vrijwilligerswerk in natuur en landschap is steeds meer ingebed in de Friese samenleving. En de tendens dat inwoners van Friesland meer betrokken willen zijn bij de inrichting en het beheer van hun eigen omgeving zet zich door. Landschapsbeheer Friesland speelt hierop in met aantrekkelijke projecten samen met Plattelânsprojekten, maatschappelijke stages met het voortgezet onderwijs, uitbreiding van de Natuurwerkdag en nog veel meer. Daarbij willen we vooral de leerlingen van de basisscholen bereiken. Met het IVN, de steunpunten NME en de natuurbeheerders willen we komen tot een provinciale afstemming en invulling van de natuureducatie voor basisscholen. Ieder vanuit de eigen expertise en identiteit, maar met één gemeenschappelijk doel: Als natuur- en landschapsorganisaties ervoor zorgen dat basisschoolleerlingen de kans krijgen om een waarachtige ervaring op te doen in landschap en/of natuur, waarbij zij in de praktijk leren door te doen.
Regina ter Steege,
Directeur Landschapsbeheer Friesland
Groen licht
3
Veldsymposium Natuur met (w)aarde
"Aardkundig beheer essentieel voor behoud unieke landschap" Op vrijdag 18 april vond in Oldeberkoop het veldsymposium Natuur met (w)aarde plaats. Een initiatief van Landschapsbeheer Friesland. In Gasterij ’t Wapen deelden verschillende deskundigen hun mening en visie over het behoud van aardkundige waarden in Nederland.
Onder aardkundige waarden verstaan we de toplaag van de aarde. Deze toplaag zorgt voor reliëf in het landschap en heeft directe invloed op wat er groeit bovengronds. Wij als mensen zijn sterk afhankelijk van de aardkundige waarden in het gebied waarin wij wonen. Vooral als het gaat om infrastructuur en stedenbouw. In feite bepaalt de, niet direct zichtbare, bodemsamenstelling van ons leefgebied de identiteit van het, wel zichtbare, landschap.
Achterstand Nederland heeft een bijzondere aardkundige ligging en is ook geologisch excentriek. Aardkundig beheer van vandaag de dag is echter niet genoeg om het erfgoed in stand te houden. “Het Nederlandse aardkundig erfgoed is aan het verdwijnen”, aldus Hanneke van den Ancker van Geoheritage Nederland. “Nederland loopt achter qua aardkundig beheer. Ook Oost-Europese landen zijn verder op dit moment.” Voorloper is Australië. Hier blijven grote gebieden in takt of krijgen hun oorspronkelijke functie terug. Volgens Van den Ancker speelt het bewustzijn bij bestuurders, maar ook bij burgers een grote rol voor de huidige positie van Nederland. Veel gemeenten
4
Groen licht
voeren een passief beleid met betrekking tot geologie. “Er zijn wel gemeentes actief op aardkundig gebied, het initiatief ligt hier echter bij de inwoners, niet bij de gemeente.” Ook Kees van Stralen, beleidsmedewerker Ruimtelijke Plannen van de Provincie Fryslân onderschrijft het belang van de samenwerking tussen bestuur en burgers. “De Provincie stimuleert bestuurders, beheerders én burgers om aandacht te schenken aan aardkundige waarden. Mede hiervoor is de Cultuurhistorische Kaart (CHK) ontwikkeld.” De CHK geeft de samenhang tussen cultuurhistorie en aardkunde overzichtelijk weer. “Op dit moment zijn gemeenten niet verplicht om rekening te houden met aardkundige waarden, in de toekomst mogelijk wel.” Behoud en beheer van aardkundig erfgoed blijkt voor zowel gemeentes als burgers dus nog grijs gebied. “In het kader hiervan is het Handboek Aardkundig Landschapsbeheer opgesteld. Het handboek bespreekt onder meer de vier basisstrategieën voor aardkundig beheer”, aldus Gerrit-Jan van Herwaarden, hoofd projecten Landschapsbeheer Nederland.
Inspirerend Aanvullend op de inspirerende woorden van de drie sprekers ging het symposium verder in de buitenlucht. Per bus verkenden de circa 30 genodigden de aardkundige omgeving van Oldeberkoop. Zowel bij weinig aangetast landschap, zoals boswallen en keileemruggen, als bij ‘ontwikkelde natuur’ werd stilgestaan. De rit ging onder meer langs de veenpolder bij Gorredijk en de unieke landschapsstructuur bij Langezwaag. Een tussenstop was er bij de Tsjongertoer. Uitkijkend over de Tsjonger werd er gediscussieerd en gefilosofeerd over de (on)mogelijkheden voor beheer en herstel van een dergelijk gebied. De vruchtbare gedachtewisseling op zo’n 10 meter hoogte mondde uit in een heldere conclusie: samenwerking tussen bestuur, bevolking en beheerders is essentieel om de aardkundige waarden van ons land te behouden. Voor Nederland, inclusief Friesland, valt er nog veel te doen; een uitdaging voor iedereen.
Woudenpakket voor NFW Voor de overkoepelende agrarische natuurvereniging de Noardlike Fryske Wâlden (NFW) in het gelijknamige nationaal landschap zijn de controles van het Programma Beheer een belangrijk gespreksonderwerp. De controles op het naleven van beheervoorschriften en de juistheid van de aanvragen leiden tot flink wat geharrewar. Om meer duidelijkheid te scheppen heeft de themagroep Landschap van de NFW een uniforme methodiek uitgewerkt voor zowel de circa vierhonderd NFW-leden met een bedrijfsplan als de controlererende instanties DLG en AID. Dit zogenaamde Woudenpakket, een op de streek toegesneden beheerpakket voor landschapselementen, is ontwikkeld door de themagroep Landschap van de NFW, een groep boeren waaraan toegevoegd een ambtelijke secretaris van LTO Projecten en Landschapsbeheer Friesland. De rol van Landschapsbeheer Friesland hierbij is de inbreng van haar kennis van landschap, beheer en onderhoud, ervaring met de beheerregelingen en het vasthouden aan de gewenste beheerdoelen voor de regio zoals deze in de Veldgids zijn beschreven (in het intentieprogramma en werkdocument van de NFW is vastgelegd dat de veldgids hierbij richtinggevend is). De veldgids is in de regio een handboek met een
praktische leidraad voor kwalitatief hoogstaand agrarisch landschapsbeheer. Op basis van de Veldgids is voor een vijftiental landschapselementen een beheerregeling uitgewerkt, tezamen het Woudenpakket. Te denken valt aan beheerdoelen en onderhoudsmaatregelen voor dobben, poelen, houtwallen, dykswâlen, singels en pingo’s, waarbij rekening is gehouden met de unieke eigenschappen en identiteit van de streekgebonden landschapselementen. Het Woudenpakket is ontwikkeld vanuit de catalogus Groen-Blauwe Diensten.
Deze catalogus is goedgekeurd door de EU waarmee aan de zogenaamde staatssteunttoets wordt voldaan. De Beheerregelingen zijn dus gebaseerd op Europese normen die bepalen wat en waarom er wordt betaald voor werk bovenop de ‘goede landbouwpraktijk’ (GLP). Ook bij het toetsen aan de praktijk is Landschapsbeheer Friesland betrokken. De themagroep heeft het pakket via de vereniging NFW voorgelegd aan de provincie Fryslân. Samen met de provincie moet de implementatie van het pakket in in 2009 worden vormgegeven.
S
RINGSLANG LOKKEN MET BROEIHOOP amen met Landschapsbeheer Friesland hebben leerlingen van het Gomaruscollege uit Drachten hun maatschappelijke stage benut om broeihopen te maken voor de ringslang. Op het natuurterrein naast woonwijk De Sanding tussen De Wilgen en Drachten zijn vijf broeihopen aangelegd van paardenmest, takken en houtsnippers. Nu de ringslang langzaam terrein wint in Zuidoost-Friesland, wil Landschapsbeheer Friesland en de Provinsje Fryslân het bedreigde dier een handje te helpen. Volgens landschapsbeheer-medewerker Jan van der Meer is de tijd daarvoor nu rijp. “Met de speciale broeiplekken hopen we de dieren hier naar toe te lokken. Ze leggen hun eieren in juni en juli. Na de leg van acht tot soms wel veertig eieren verlaten ze het nest, waarna de warmte in de broeihoop de rest doet en de populatie zich hopelijk kan uitbreiden.” En moeten buurtbewoners van De Sanding zich dan zorgen maken? “Welnee,” lacht Van der Meer. “De dieren zijn niet giftig en bovendien behoorlijk schuw. Daar heeft geen mens last van.”
COLUMN WOLKEN IN VERANDERING
Wolken, ongrijpbaar. Steeds veranderend van kleur en vorm. Soms dreigend zwart of maagdelijk wit. Vaak grauw en grijs, maar ook wel bruisend, stralend, vurig zelfs! De ene dag statisch, de volgende dag jagend langs het zwerk. Wolken, onlosmakelijk verbonden met het landschap, een eenheid. Spiegelend in sloten, plassen en meren. Altijd anders, altijd boeiend.
Tekst en foto: Meindert van Dijk
Groen licht
5
Een dag mee op pad:
Project Klimaatbosjes feestelijk beëindigd in Heerenveen Een prachtige middag, een voorjaarszonnetje, wandelen onder begeleiding van de Martino’s en een performance vol muzikale (wal)noten van de getalenteerde eenmanstheateract Reinier Sijpkens. Dat was donderdag 24 april het decor van de officiële afsluiting van het Klimaatbosjes-project. Namens de provincie Fryslân was gedeputeerde Anita Andriesen aanwezig bij het planten van het laatste klimaatbosje langs de Oranje Nassaulaan in Heerenveen. Zij deed dat samen met Regina ter Steege, directeur Landschapsbeheer Friesland en Meine Scheweer, wethouder van de gemeente Heerenveen. Onder publieke belangstelling werden zes flinke walnootbomen aangeplant en de bekende paal met HIER-embleem onthuld. Daarmee is het project in Fryslân officieel en succesvol afgesloten. In Friesland zijn 50 klimaatbosjes geplant, zegt Andries van der Veer, projectmanager van Landschapsbeheer Friesland en projectleider van Plant een Klimaatbosje voor de toekomst. “In heel Nederland is de verwachting overtroffen, en ook in Fryslân hebben we er uiteindelijk extra aangeplant. Het doel van de landelijke campagne was 600 bosjes te planten, dat zijn er uiteindelijk 700 geworden. Je mag daaruit concluderen dat het een aansprekend project was waarmee veel mensen zich verbonden voelden.” Het project Klimaatbosjes voor de toekomst werd in 2006 geïnitieerd in het
6
Groen licht
kader van de nationale HIER-campagne, dat volledig is gefinancierd door de Nationale Postcode Loterij. Doel van het project was het vergroten van de bewustwording en actiebereidheid rond het klimaatprobleem. Het klimaatbosje staat symbool voor deze tijd waarin het klimaatvraagstuk hoog op de politieke en maatschappelijk agenda staat. Het bosje bestaat uit minimaal drie walnotenbomen die in een driehoeksvorm zijn geplant; daarmee symboliseren ze een waarschuwingsteken. Kinderen die nu bewust ervaren dat het klimaat verandert, zullen in de toekomst deze landschapselementen herkennen en de boodschap ervan doorgeven aan hun kinderen.
In Leeuwarden werd het allereerste officiële klimaatbosje aangeplant bij het NS-station in het centrum, en nog eens 30 door verschillende gemeenten in de hele provincie. Verder hebben onder meer It Fryske Gea, verscheidene dorpsbelangen en diverse organisaties ervoor gezorgd dat in Friesland gezamenlijk 210 walnotenbomen staan. Andries van der Veer, die van meet af aan betrokken was en alles organiseerde, vindt het een prachtig resultaat. “Ik hoop dat we in de toekomst voor de HIER-campagne weer zoiets aansprekends kunnen bedenken.”
Overzicht alle locaties: Particulier It Fryske Gea Landschapsbeheer Friesland Gem. Bolsward (1) Gem. Bolsward (2) De Kruidhof Gem. Dantumadeel Gem. Dongeradeel It Fryske Gea (1) It Fryske Gea (2) It Fryske Gea It Fryske Gea It Fryske Gea Gemeente Opsterland Gem. Ferwerderadiel De Spitkeet (1) De Spitkeet (2) Gem. Achtkarspelen Haje Restaurents (2) Plaatselijk Belang Houtigehage Haje Restaurents (1) It Fryske Gea It Fryske Gea Gem. Wunseradeel Gem. Kollumerland Aqua Zoo Friesland Gem. Leeuwarden (1) Gem. Leeuwarden (2) Gem. Leeuwarden (4) Gem. Leeuwarden (5) Gem. Leeuwarden (6) Gem. Leeuwarden (3) Gem. Wunseradeel Gem. Ferwerderadiel Gemeente Terschelling Gem. Weststellingwerf Scoutinggroep de Twirre Plaatselijk Belang Oldeholtpad It Fryske Gea Gem. Oosterwolde Gem. Franekeradeel It Fryske Gea It Fryske Gea Kinderboerderij Doniastate Gemeente Opsterland Gem. Weststellingwerf It Fryske Gea It Fryske Gea Gem. Dantumadeel Gemeente Heerenveen Gemeente Heerenveen
Aekingaweg 12 Jarig van der Wielenwei (Mandefjild) Commissieweg Floridus Campuslaan 1 (Verzorgingshuis Bloemkamp) Japicxlaan 23 (Marne College) schoolstraat 29b Badhuisweg (Hertenkamp) Parklaan 1 O.S.G. Piter Jelles Walddyk (Alde Feanen) Walddyk (Alde Feanen) Waldwei (Fluezen) Kloosterweg (Schaepedobbe) Kloosterweg (Schaopedobbe) Badweg/Hegedijk Jouwsmastraat/Rondweg De Dunen 3 De Duinen 3 Fugelkamp Schans 65 Wytze Peetswei 7 Klokmakkerij 1 Tjongervallei (Ketliker Skar) W.A. Nijenhuisweg (Ketliker Heide) Sudterp Tollingasingel Wilhelminapark De Groene Ster 2 Lange Marktstraat Achter de Hoven Wijkpark Caminghaburen Julianalaan (Julianapark) Leewarder Bos/Faceplein Schapenweitje Grote Zijlroede Langebuorren/Ringweg Hoek Hoofdweg/Noord Midslandweg Kerkweg Multifunctioneel Centrum Dokter Ypeylaan Stellingenweg Van Harinxmaweg 17 Weidemaad/Prandinga Peinserweg Murnserdyk (Rysterbosk) Schoterweg (Easterskar) kruising De Gilden/Weibuorren Stationsweg (bij NS-station) Atalanta (Lendevallei) Slinkewei (Warkumerwaard) Voorstraat Oranje Naussaulaan Groenstrook Uitvindersbuurt/A32
Appelscha Bakkeveen Beetsterzwaag Bolsward Bolsward Buitenpost Damwoude Dokkum Eernewoude Eernewoude Elahuizen Elsloo Elsloo Gorredijk Hallum Harkema Harkema Harkema Heerenveen Houtigehage Joure Katlijk Katlijk Kimswerd Kollum Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Makkum Marrum Midsland Nijeholtpade Noardburgum Oldeholtpade Olterterp Oosterwolde Ried Rijs Rotstergaast Stiens Ureterp Wolvega Wolvega Workum Zwaagwesteinde-Oost Heerenveen Heerenveen
9 6 3 3 3 6 3 3 3 3 3 3 3 9 3 6 3 6 3 3 3 6 3 3 3 3 6 3 3 3 9 3 6 3 9 3 3 3 3 3 3 6 6 9 3 3 3 3 3 6 6
Groen licht
7
Jeugdige delinquenten aan het werk in de natuur Jongeren tussen de 12 en 18 jaar die over de schreef zijn gegaan en daarvoor een werkstraf hebben gekregen, kunnen bij Landschapsbeheer Friesland aan het werk. “De samenwerking met Landschapsbeheer is uniek. Doordat een werkmeester de jongeren op de werkplek in de natuur begeleidt, kunnen er op één dag acht jongeren tegelijkertijd aan de slag.”
Johan Bakema, coördinator taakstraffen bij de Raad voor de Kinderbescherming vervolgt: “Groepsprojecten zijn moeilijk te vinden, terwijl het voor veel jongeren juist heel belangrijk is dat ze in een groep aan het werk zijn. Bijvoorbeeld wanneer ze moeten leren om ook eens nee te zeggen tegen leeftijdsgenoten.”
Nieuw project Nog voor het eind van het jaar hoopt de Raad voor de Kinderbescherming in de gemeenten, Heerenveen, Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland en Weststellingwerf een nieuw project te starten. “De werkmeesters van Landschapsbeheer zullen op zaterdagen en in de vakanties jongeren begeleiden die hun werkstraf in de natuur uitvoeren. De jongeren zullen niet alleen aan het landschap werken, maar ook aan zichzelf. Daarvoor worden speciale trainers ingeschakeld”, vertelt Diana de Bruin, eveneens coördinator taakstraffen bij de Raad voor
8
Groen licht
de Kinderbescherming. Bijzonder is dat de werkmeesters van Landschapsbeheer Friesland voor de start van het project een speciale training zullen volgen. “Ze krijgen handvatten om de jongeren nog beter te begeleiden. Bij veel jongeren gaat het erom dat ze zichzelf wat meer gaan waarderen”, constateert de Bruin. “Maar heeft een jongere tijdens zijn leerstraf bijvoorbeeld beter leren omgaan met afspraken, dan kan de werkmeester daar ook aandacht aanbesteden.” Ook krijgen de werkmeesters in de training handvatten om jongeren met een persoonlijkheidsstoornis op de juiste manier te begeleiden.
Win-winsituatie De Raad voor de Kinderbescherming werkt nu circa twee jaar samen met Landschapsbeheer Friesland. “Het is echt een win-winsituatie. De jongeren verzetten veel werk, terwijl ze er ook veel van kunnen leren. Hoe ga je met de natuur om? Waarom gooi je een brandende peuk niet weg?”, zegt Diana de Bruin. Projecten die taakgestraften bij Landschapsbeheer hebben uitgevoerd variëren van het graven van sloten tot het omzagen van bomen en van het cre-
eren van een goede leefomgeving voor bosuilen tot het onderhouden van een heideveld.“Het is beslist niet vrijblijvend. Jongeren die zich niet aan de gemaakte afspraken houden, worden onmiddellijk verwijderd”, zegt Bakema. Mogelijk gevolg is dat ze hun straf moeten uitzitten in een jeugdgevangenis. Dit laatste blijkt echter veel minder effectief te zijn dan een taakstraf in de vrije natuur.
Opgepakt en dan? Jeugdige delinquenten die opgepakt zijn door de politie, voor bijvoorbeeld vernieling of diefstal, kunnen een taakstraf krijgen. Dit kan een leerstraf en/of werkstraf zijn. Bij een leerstraf krijgen de jongeren een training waarin ze leren omgaan met dingen waar ze moeite mee hebben, bijvoorbeeld ‘hoe kan ik beter omgaan met afspraken?’ en ‘hoe kan ik beter omgaan met alcohol?’ Een werkstraf (met maatschappelijke relevantie) kan zijn: schoonmaken in een ziekenhuis, afwassen in de keuken van een verzorgingshuis of het verwijderen van graffiti voor de gemeente. De Raad voor de kinderbescherming regelt de uitvoering van taakstraffen die door de kinderrechter of officier van justitie zijn opgelegd.
Belvedèrescan
Ruimtelijke ontwikkelingen krijgen uniek karakter Nieuwbouwwijken, verkavelingen en stadsvernieuwingen lijken steeds meer op elkaar. Spijtig vinden Landschapsbeheer Friesland en Steunpunt Monumentenzorg Fryslân. Door je te verdiepen in de historie van het betreffende gebied, kunnen ruimtelijke ontwikkelingen iets eigens, iets heel unieks krijgen. Daarom werken beide organisaties samen in het Belvèdere-team waar overheden en plannenmakers terecht kunnen voor advies en kennis over de cultuurhistorie in een bepaalde streek. Het ontbreekt gemeenten, architecten, projectontwikkelaars en andere plannenmakers vaak aan kennis, tijd en middelen om de waardevolle sporen uit het verleden, de cultuurhistorische waarden, in kaart te brengen. Juist die waarden geven de stad, dat dorp, het landschap of de streek dat eigen karakter.
ling. Dit wordt gepresenteerd in een helder rapport”, vertelt Karin Sjoukes, seniorprojectleider bij Landschapsbeheer Friesland “De kracht van het team is dat Landschapsbeheer Friesland en Monumentenzorg elkaar versterken. Het is een tandemeffect. Wij zijn gespecialiseerd in het groen, zij in de stenen.”
“Het gaat erom dat je de cultuurhistorische waarden meeneemt naar de toekomst door ze in te passen in ruimtelijke ontwikkelingsplannen. Behoud door ontwikkeling.” Dat is heel in het kort de Belvedèregedachte uit de beleidsnota Belvedère (1999) van de rijksoverheid. Je kunt het vergelijken met het schrijven van een geschiedenisboek over Leeuwarden. Bij iedere nieuwe periode start je een volgend hoofdstuk en niet een nieuw boek. Dat geldt ook voor het hoofdstuk over het heden. Het heden is een logisch vervolg op het verleden”, aldus Dick Bloemhof van het Steunpunt Monumentenzorg Frysân.
Ei van Columbus
Belvedère team Sinds kort kunnen plannenmakers in Friesland het Belvedère-team inschakelen. “Het team kan in een paar dagen tijd de cultuurhistorie in kaart brengen, zoals de bebouwing, het landschapstype, de natuur en de loop van het water, wegen en paden. Vervolgens wordt gekeken hoe de elementen uit het verleden ingepast kunnen worden in de planontwikke-
Voor meer informatie over de Belvedèrescan, kunt u een brochure aanvragen bij Landschapsbeheer Friesland.
De gemeente Weststellingwerf heeft voor twee projecten een Belvedèrescan laten uitvoeren. De revitalisering van het Van der Sandeplein in Wolvega en het project Turven in het Oosten, een veenontginningsgebied bij Noordwolde. De overeenkomst tussen beide projecten is dat de sporen uit het verleden niet meer zichtbaar zijn. “De scans waren voor ons het ei van Columbus”, aldus wethouder Van der Berg. “Bij het Van der Sandeplein gaan we iets van de oude situatie en lijnenspel herstellen door enkele gaten te laten vallen in de nieuwe bebouwing aan het plein. Hierdoor kun je straks tussen de huizen door het restant van de vroegere groene long door Wolvega zien. Een bestaande tuin met stinzenflora wordt weer zichtbaar.” Het is dus niet de bedoeling de oude situatie te herstellen. Om de rijke geschiedenis van het veenontginningsgebied weer zichtbaar en beleefbaar te maken, is geadviseerd de verdwenen elementen in het landschap te markeren, wandelroutes uit te zetten en de geschiedenis digitaal te presenteren.
COLUMN
TEMPO DOELOE
Op de lagere school kregen we geschiedenisles die voornamelijk bestond uit gegevens waar een kind weinig samenhang in kon ontdekken. Laat staan een relatie met de eigen leefomgeving. Verbazend weinig mensen weten zonder googelen waar Nieuwpoort ligt. Daarom zou geschiedenis misschien voortaan wel verbazenis mogen heten. In de Gouden Eeuw was de economie in ons lage landje goed op stoom, zonder dat daar al stoommachines aan te pas kwamen. De vraag naar energie nam hand over hand toe en het bos was dan ook al rap in rook, vaartuigen en heide omgezet. Turf was de letterlijk voor de hand liggende vervanger. Uitgestrekte hoogveengebieden werden ontwaterd en de resultaten van millennia van natuurontwikkeling werden gestoken, gedroogd en afgevoerd om aan de brandstofhonger te voldoen. Het hoogveenlandschap verdween, samen met Goudplevier en Kraanvogel en werd vervangen door het hoogveenontginningslandschap. Van CO2 en broeikaseffect had men in die tijd nog geen idee. Het Groene Hart, een Nationaal Landschap, werd ook door middel van ontwatering en turfwinning tot wat het nu is. Een hart is eigenlijk een pomp, maar het Groene Hart is geen pomp. Dit Hart wordt gepompt, ligt eigenlijk op de intensive care. Als er dan ook sprake is van een pompend hart dan pompt dit hart alleen maar CO2 in de lucht door de voortdurende oxidatie van het resterende veen. Wordt de hartbewaking stopgezet dan zal het Groene Hart binnen de kortste keren een Blauw Hart worden. Men kan natuurlijk ook gewoon doorpompen en kijken wat er dan gebeurt. Neem bijvoorbeeld De Lege Midden van Fryslân. Dit is een gebied dat uitstekende kansen biedt voor het scheppen van een nieuw landschap. Nog even doorzetten en we krijgen hier de grootste zandverstuiving van Noordwest-Europa. We zijn er achter gekomen dat al die kooldioxide ons klimaat wel eens kan beïnvloeden. Maar geen nood, we gaan in het voormalig Nederlandsch Indië gewoon hoogveengebieden ontwateren om er Oliepalmen voor onze autobrandstof te kweken. En maken ook daar en passant een nieuw landschap. ‘Gelukkig is het land, waar het volk zijn moer verbrandt’ zal vast ook voor het land van ‘Tempo Doeloe’ gelden.
Jan J. de Boer
Groen licht
9
Landschapsconsulent Arthur Scheper
"Steunpunt Landschap aan de slag met concrete projecten" schapsconsulent. Verenigingen, organisaties en burgers uit de regio konden hun vragen en ideeën over het landschap voortaan rechtstreeks aan hem voorleggen.
Platform “Eind 2007 hebben we de eerste projectfase afgerond”, vertelt Scheper. “De start van deze tweede fase is, ook voor mij persoonlijk, een mooi resultaat. Blijkbaar heb ik mijn werk goed gedaan. Alle partijen willen graag verder en inmiddels is ook de gemeente Smallingerland aangehaakt.”
Arthur (r) samen met Johannes Dijkstra uit Friesche Palen bij Grenspaal 14, op de plek waar het wandelpad begint.
Vanaf 1 december 2007 heeft het Steunpunt Landschap ZuidoostFriesland een vervolg gekregen. Een resultaat waaraan Landschapsbeheer Friesland heel hard heeft gewerkt. “Steunpunt Landschap ZuidoostFriesland richt zich de komende jaren met concrete projecten op duurzaam beheer van het landschap en de uitvoering van het Landschapsbeleidsplan Zuidoost-Friesland. Fraaie voorbeelden voor ruimtelijke kwaliteit en het betrekken van bewoners uit de regio bij hun woonomgeving”, aldus een enthousiaste Arthur Scheper, landschapsconsulent en drijvende kracht achter het Steunpunt Landschap. Steunpunt Landschap Zuidoost-Friesland kwam in 2004 voort uit het ROMproject Zuidoost Friesland. De vier ROMgemeentes Opsterland, Heerenveen, Weststellingwerf en Ooststellingwerf richtten het Steunpunt op in samenwerking met provincie Fryslân en Landschapsbeheer Friesland, waar Arthur Scheper een dienstbetrekking heeft. De betrokken partijen wilden samen de zorg voor het landschap oppakken. Arthur Scheper werd hierbij aangesteld als land-
10
Groen licht
Arthur Scheper heeft een centrale rol in het Steunpunt. Hij werkt echter nauw samen met de betrokken partijen en wil hen in de toekomst nog actiever betrekken. “Tot nu toe waren de betrokken partijen vertegenwoordigd in een begeleidingsgroep. Maar we moeten samen aan de slag. Om die reden is de begeleidingsgroep omgevormd tot een overleggroep, die functioneert als platform.” In het platform kunnen partijen ervaringen en kennis uitwisselen. Scheper vindt het inpassen van lokale bedrijventerreinen een mooi voorbeeld. “Dit thema speelt in iedere gemeente. Door ervaringen uit te wisselen en informatie te delen, wordt het interessant te participeren in dit platform.”
Duurzaam landschapsbeheer Het Steunpunt richt zich de komende jaren met concrete projecten op een aantal speerpunten. In het kader van duurzaam beheer van het landschap noemt Scheper het gebiedsfonds Groene Diensten Oranjewoud-Katlijk. “Wens is om het beheer van landschap als groene diensten structureel te financieren vanuit een regionaal fonds, dat enerzijds gevoed wordt door betrokken overheden, anderzijds vanuit private partijen, zoals bedrijven en ondernemingen. Om een dergelijk fonds succesvol neer te kunnen zetten, zijn we op kleine schaal van start gegaan met een fonds voor Oranjewoud-Katlijk. Provincie en gemeente zijn enthousiast. Naar verwachting richten we het gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk begin 2009 definitief op.”
Projecten voor dorp en landschap Uiteraard is er ook de komende jaren aandacht voor de uitvoering van het Landschapsbeleidsplan van de vier ROMgemeentes. “Met de ervaringen uit de reeks projecten in de afgelopen jaren tuigen we in Weststellingwerf momenteel een nieuw project op”, vertelt Scheper. “Door de combinatie met de aanpak van Doarpen Yn ‘t Grien (project van Landschapsbeheer – red.) en de samenwerking met Staatsbosbeheer investeren we in de volle breedte in groene dorpen en een aantrekkelijk landschap. In Heerenveen zullen we een soortgelijk project opzetten. Door mijn centrale functie schakel ik voortdurend tussen de verschillende gemeentes.
Ruimtelijke Kwaliteit Aandacht voor Ruimtelijke Kwaliteit staat bij Arthur Scheper hoog op de agenda. Hij is zich er echter van bewust dat hij voor dit onderwerp eerst draagvlak zal moeten creëren. “Ook de gemeenten zoeken naar invulling van het begrip ruimtelijke kwaliteit. Ik ben daarom op zoek naar goede, concrete voorbeelden, bijvoorbeeld de lokale invulling van bedrijventerreinen”, zegt Scheper.
Bewustwording Tenslotte wil Steunpunt Landschap de bewoners van de regio bewust maken van de schoonheid van het landschap. Om dit doel te bereiken zal vanaf 2009 in de lokale kranten een column over dit onderwerp verschijnen. De leden uit de overleggroep leveren hiervoor input aan. Verder zal het Steunpunt zich blijven inzetten voor initiatieven uit de dorpen. Scheper bracht de afgelopen tijd al een aantal ideeën verder tot lokale projecten. “Mooi voorbeeld is het wandelpad langs de grenspalen tussen Fryslân en Groningen. Het doel was om de kennis over deze grenspalen meer bekendheid te geven. Dit is goed gelukt, het project kreeg veel publiciteit. Het was dan ook een heel leuk en concreet project. Het ging niet alleen over cultuurhistorie en recreatie, maar had ook alles te maken met de beleving van het landschap.”
Kennis tv-serie omgezet in boek, DVD en natuureducatie
Sicht op Fryslân op herhaling in september Vanaf september 2008 zendt Omrop Fryslân de 9-delige serie Sicht op Fryslân opnieuw uit. De hoge waardering en prima kijkcijfers (ca. 60.000 kijkers per aflevering) hebben de omroep doen besluiten de succesvolle tv-serie weer in het reguliere najaarsprogramma op te nemen. Daar is Landschapsbeheer Friesland als initiatiefnemer bijzonder blij mee. Sowieso heeft de investering in onderzoek, overleg en maanden van opnames een bijzondere bron opgeleverd voor diverse nieuwe (bij)producten van Sicht op Fryslân. Dit najaar verschijnt een fraai geïllustreerd naslagwerk bij Utjouwerij Fryslân van de Afûk. Met onderwijsbegeleidingsdienst Cedin en PS Produkties wordt gewerkt aan een innovatieve vertaling voor het voortgezet onderwijs in Fryslân. Tevens is er van de tv-serie een DVD uitgebracht die te koop is bij de Omropsjop en Landschapsbeheer Friesland. Ook is de tv-serie niet onopgemerkt gebleven bij andere organisaties in de provincie. Zo heeft Fryslân Marketing enkele afleveringen opgenomen op haar toeristische promotiesite Beleef Friesland, nam de Provinsje Fryslân de DVD op in haar pakket relatiegeschenken, toont de
Wereldomroep belangstelling en wordt onderzocht of de serie ook via YouTube wereldwijd kan worden bekeken. Dit multiplier-effect en de spin-off die de televisieserie oplevert, heeft Landschapsbeheer Friesland ertoe gebracht alvast na te denken over een mogelijk vervolg: een tv-serie over de relatie tussen landschap en cultuurhistorie belicht vanuit de Belvedère-gedachte: behoud door ontwikkeling.
DVD Op de DVD zijn de negen afleveringen over het ontstaan van de verschillende landschapstypen in Fryslân in een overzichtelijk menu geplaatst. Met een eenvoudige klik op de aflevering naar keuze, geniet de kijker van de fraaie beelden en interessante doorkijkjes in de ontstaansgeschiedenis van het Friese landschap. De afleveringen nemen de kijker mee op
reis door het landschap. Niet enkel langs de bekende paden en plaatsen, maar juist ook door het sterk afwisselende Friese landschap dat door haar karakteristieke en vaak unieke eigenschappen een geheel eigen verhaal vertelt. Een ontdekkingsreis in woord, beeld en animatie. Voor € 9,95 (incl. verzendkosten) is de DVD te bestellen via de webwinkel op landschapsbeheerfriesland.nl. Bellen kan ook, tel: 0512-383800.
D
KIDS FOR ANIMALS LEEUWARDEN STEUNT 'BOMEN VOOR KOEIEN' oor enthousiaste inzet van kinderen uit Leeuwarden en omgeving zijn bij de Johanna Hoeve in Ryptsjerk nieuwe bomen aangeplant. De jeugdafdeling van Dierenbescherming zamelde geld in voor het project Bomen voor Koeien met als doel els, eik, linde en beuk te planten langs het land waar onder meer koeien grazen. Zo wordt niet alleen het landschap in de Noordelijke Friese Wouden mooier, maar krijgt het vee ook kans bescherming te vinden tegen zon, weer en wind. Het planten van de bomen vond op 29 maart jl. plaats door de kinderen onder begeleiding van Landschapsbeheer Friesland, dat het project in Fryslân verzorgt. De al in 1864 opgerichte Dierenbescherming is de grootste organisatie in ons land die opkomt voor de belangen van alle dieren. Van dieren die mensen thuis houden, zoals honden, katten en konijnen tot dieren die op de boerderij voorkomen, zoals koeien, varkens en schapen. Kinderen in de leeftijd van 7 tot 13 jaar hebben met het ophalen van lege flessen in de wijk Huizum te Leeuwarden ruim € 50,- opgehaald. Met de vrijwilligers van Kids for Animals is een goed doel geselecteerd, waarbij de keuze viel op Bomen voor Koeien. Na het officieel aanplanten van de bomen werden de kinderen verwend op de Johanna Hoeve, waar ze de kaasmakerij bezochten, een film kregen te zien en in de speeltuin konden spelen. Het project Bomen voor Koeien komt uit de koker van de stichting wAarde, die zich richt op culturele en sociale aspecten van natuur en natuurbeleving. Zij vinden dat door woningbouw, infrastructuur en landbouw het Nederlandse landschap behoorlijk is verarmd. Veel groen moest wijken voor rechte lijnen en zware machines. Tal van prachtige en oorspronkelijke bomen zijn hierdoor bijna uit het Nederlandse landschap verdwenen. Ook dieren hebben daar van te lijden. Veel koeien zijn hun beschutting kwijtgeraakt tegen zon en striemende regen. Voor € 10,- per stuk kan iedereen als individu of namens een vereniging, stichting of bedrijf certificaten kopen. Voor ieder gekocht certificaat plant Landschapsbeheer een boompje van inheemse herkomst in of langs een weiland waar koeien grazen. Er zijn inmiddels meer dan 72.000 certificaten verkocht en ruim 64.000 boompjes geplant, waarvan verreweg de meeste (19.320 bomen) in Friesland. Dit najaar worden meer dan 8.000 nieuwe boompjes aangeplant. Zie ook: www.bomenvoorkoeien.nl
Groen licht
11
DE FAVORIETE PLEK VAN: KLAAS ZWART
'Voorliefde voor contrasten' COLOFON Uitgave Landschapsbeheer Friesland Commissieweg 15 9244 GB Beetsterzwaag tel: 0512-383800 fax: 0512-381457 e-mail:
[email protected] site: www.landschapsbeheerfriesland.nl Hoofdredactie Kees Terwisscha van Scheltinga
“Eigenlijk moeten we voor mijn favoriete plek naar Terschelling,” vertelt Klaas Zwart, hoofd plattelânsprojekten bij de Provincie Fryslân. De overgang van land naar zee zoals die in het Waddengebied veel voorkomt, fascineert hem. Toch neemt hij ons mee naar de Bouwepet, een stroomdal ten zuiden van Gytsjerk. Gaande weg wordt duidelijk dat landschappelijke contrasten en zijn liefde daarvoor niet alleen zijn voorbehouden aan Terschelling. Klaas Zwart is sinds 2002 hoofd plattelânsprojekten bij de provincie Fryslân. Wat zijn afdeling doet? Mensen, middelen en mogelijkheden bij elkaar brengen. De zes over de provincie verdeelde projectbureaus helpen lokale initiatiefnemers om de juiste subsidies voor hun ideeën te vinden en aan te vragen. De aanvragen hebben heel diverse karakters, maar één ding staat centraal: het dorpsbelang. “Aanleg van fietspaden, een speeltuin nieuw leven in blazen of het renoveren van een ouwe opvaart. Dat komt allemaal bij ons langs. Wel merken we dat de aanvragen steeds vaker betrekking hebben op de leefbaarheid en op het maatschappelijk vlak. Denk aan faciliteiten voor de vergrijzende dorpsbewoners,” vertelt Klaas.
Enorm contrast Voordat we naar de Bouwepet rijden, bekent Klaas dat zijn favoriete plek het Terschellinger Grieën is. Ver van de bewoonde wereld gelegen graslanden die in bezit zijn van diverse mensen en orga-
12
Groen licht
nisaties. Staatsbosbeheer heeft een stuk, net als een aantal eilander boeren. Maar ook in de Verenigde Staten wonen oude emigranten die daar nog een stukje land hebben. “Het mooie aan het Grieën vind ik de wisselingen van de verschillende landschappen. Zo’n hoge kwelder, op de grens van land naar zee. Dat enorme contrast, dat is toch schitterend.”
De Bouwepet Maar de Bouwepet doet daar niet voor onder. Dit stroomdal ten zuiden van Gytsjerk maakt onderdeel uit van natuurgebied het Bûtenfjild. Het stamt uit de laatste ijstijd waar stille getuigen in de vorm van zwerfkkeien aan herinneren. Ze markeren nu een wandelroute. De Bouwepet ligt vlak bij zijn woonplaats Snakkerburen. Klaas komt er dan ook regelmatig met zijn kinderen, maar het landschap interesseert hem ook beroepsmatig. “Gedurende mijn loopbaan heb ik veel te maken gehad met het spanningsveld tussen natuur en de agrarische sector. Als je ziet hoe mooi de Bouwepet hier in het boerenland is ingepast, dan is het een goed voorbeeld van een combinatie tussen twee uitersten.”
Redactie Medewerkers Landschapsbeheer Friesland Jan J. de Boer (column) Meindert van Dijk (fotocolumn) Tekstbijdragen Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar, Leeuwarden Eindredactie Regina ter Steege Els van Loon Foto’s en afbeeldingen Landschapsbeheer Friesland (archief) Ontwerp en opmaak Ruitervorm BNO, Joure Drukwerk Drukkerij van der Eems, Heerenveen Oplage 2000 exemplaren GROEN LICHT is het nieuwsbulletin van Landschapsbeheer Friesland en verschijnt twee keer per jaar. Landschapsbeheer Friesland maakt deel uit van een samenwerkingsverband van twaalf provinciale organisaties: Landschapsbeheer Nederland. Gezamenlijk staan we voor het stimuleren van de actieve zorg voor het Nederlandse landschap. Het werk van de partners in Landschapsbeheer Nederland wordt mede mogelijk gemaakt door bijdragen van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de provincies en de Nationale Postcode Loterij.
Vol verrassingen Het zijn vooral de contrasten in landschap waar Klaas een voorliefde voor heeft. De Bouwepet met het oud riviertje, een kudde rustig grazende pony’s en dan in de verte de ‘skyline’ van Leeuwarden. “Je weet nooit wat je kunt verwachten, het landschap zit vol met verrassingen.”
Landschapsbeheer Friesland
Het volgende nummer verschijnt in najaar 2008.
