Jaaroverzicht Jaaroverzicht Winst voor ons landschap. Landschapsbeheer Friesland

Jaaroverzicht 2011

Jaaroverzicht 2011 Winst voor ons landschap

Landschapsbeheer Friesland

1

Jaaroverzicht 2011

Beetsterzwaag, juli 2012

Colofon tekst: Landschapsbeheer Friesland coördinatie en eindredactie: Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar ontwerp en opmaak: Ruitervorm

Disclaimer Bij de totstandkoming van deze uitgave is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. Desalniettemin kan de uitgever geen verantwoordelijkheid nemen of aansprakelijk worden gesteld voor mogelijk verkeerde informatie.

Landschapsbeheer Friesland

Commissieweg 15 9244 GB Beetsterzwaag telefoon (0512) – 38 38 00 fax (0512) – 38 14 57 [email protected] www.landschapsbeheerfriesland.nl

2

Jaaroverzicht 2011

Inhoudsopgave Landschapsbeheer Friesland in 2011 in vogelvlucht

4

1. Organisatie

10

1.1 Missie, doelstelling en taken 1.2 Bestuur en directie 1.3 Personeel 1.4 Samenwerkingsverbanden 1.5 CBF keurmerk 1.6 Financiën

10 11 13 15 16 17

2.

22

De Activiteiten

2.1 Het kader 2.2 Lijnen in Landschapsbeleid 2.2.1 Beleidslijn 2.2.2 Advieslijn 2.2.3 Monitoringslijn 2.2.4 Draagvlaklijn 2.2.5 Financierinslijn 2.2.6 Verbinden soort en landschap

22 23 23 29 35 37 44 46

3.

Beheer en organisatie uitvoeringsmogelijkheden

48

3.1 3.2 3.3

Integratie en samenwerking in uitvoering Uitvoering door eigenaar of grondgebruiker Vrijwilligers en scholen

48 49 49

4.

Prestatieoverzicht

52

4.1 4.2 4.3

Prestatieoverzicht 2011 Overzicht tijdsbesteding producttaken (naar lijnen in landschapsbeleid) Toelichting op tijdsbesteding producttaken t.o.v. begroting

53 63 63

5.

Projectenoverzicht 2011

65

6. Communicatie

67

6.1 Speerpunten 6.2 Taken PR & Communicatie 2011 6.3 Persbewerking en lobby in Fryslân

68 68 73

Bijlage 1a: Bestuurssamenstelling in 2011 Bijlage 1b: Nevenfuncties bestuursleden en directeur Bijlage 1c: Doelstelling CDF keur Bijlage 1d: Exploitatiebegroting 2012 Landschapsbeheer Friesland Bijlage 2: Directiestatuut Landschapsbeheer Friesland Bijlage 3: Overzicht personeel in dienst 2011 Bijlage 4: Samenstelling PVT Bijlage 5: Tabellen Bijlage 6: Lijst van afkortingen

74 75 76 78 79 81 82 83 89

3

Jaaroverzicht 2011

Landschapsbeheer Friesland in 2011 In vogelvlucht In deze samenvatting nemen we u in vogelvlucht mee langs de belangrijkste ontwikkelingen in 2011. Tevens staan we stil bij een aantal bijzondere activiteiten. Ook afgelopen jaar hebben we voor landschap en natuur mooie resultaten kunnen boeken. Die verdienen juist in deze tijd alle aandacht. Begin 2011 stelde Gedeputeerde Staten van Fryslân het Beleidskader Landschapsbeheer Friesland 2011-2013 vast. Dit beleidskader hebben wij in nauwe samenwerking met de beleidsambtenaren van de provincie opgesteld. Hierdoor lopen onze agenda en die van de provincie parallel. De samenwerking is illustratief voor de ontwikkeling binnen onze stichting. Naast uitvoering hebben we de laatste jaren extra aandacht besteed aan beleid en advies. Daar hebben we bewust op aangestuurd. Immers, hoe eerder in het traject wij kunnen meepraten over behoud, beheer en ontwikkeling van waardevolle landschappen, des te meer we op deze punten kunnen bereiken. Zo zetten we de expertise die we met ruim 25 jaar landschapsbeheer hebben bereikt optimaal in ten behoeve van het Friese landschap.

Draagvlak We merkten ook in 2011 dat onze visie en werkwijze een bijzondere en gewilde bijdrage betekenen voor andere partijen die zich sterk maken voor het landschap. Meer dan andere organisaties zijn wij gewend en daardoor ook in staat bewoners bij behoud en ontwikkeling van ‘hun‘ landschap te betrekken. Wij weten hoe we burgers, boeren, bedrijven en overheden kunnen betrekken bij goed landschapsbeleid (participatie) en hoe we ze kunnen bewegen daarin zelf vrijwillig of vanuit hun beroep een actieve rol te spelen. Draagvlak is – met financiering – een voorwaarde voor verantwoord landschapsbeleid. Dit draagvlak was in 2011 niet (meer) vanzelfsprekend. In Fryslân hebben we dat met een aantal groene organisaties onder de aandacht van beleidsmakers en politici gebracht. Het zette ons ook aan het denken. Wij willen niet vanuit het defensief opereren. Landschapsbeheer Friesland is per definitie proactief en toekomstgericht en kan niet anders dan gebaseerd zijn op vertrouwen in een positieve uitkomst.

Toekomstgericht Het is voor de toekomst van onze organisatie en van het Friese landschap nu strategische beslissingen te nemen. Ook daar zijn we in 2011 mee bezig geweest. We willen minder afhankelijk zijn van subsidies en we zijn voortdurend op zoek naar manieren om landschapsbeheer zichzelf te kunnen laten bekostigen. We hebben nieuwe samenwerkingspartners gezocht om ervoor te zorgen dat de middelen die beschikbaar zijn voor landschapsbeheer efficiënt en effectief worden ingezet. Dat proces is nog niet afgerond. We zijn in gesprek met partijen om te onderzoeken of verdergaande samenwerking mogelijk en zinvol is.

4

Jaaroverzicht 2011

Beleid: beheer in de knop De ontwikkeling van projecten, meepraten over behoud van ruimtelijke kwaliteit en de invulling van de nationale landschappen; ze vallen onder beleid. Voor ons was dit in 2011 een bijzonder druk onderdeel. Zo ontwikkelden we samen met de provincie het project Terpen- en wierdenlandschap in Ontwikkeling, waarvoor een aanvraag bij het Waddenfonds wordt voorbereid. Op initiatief van de Vereniging Opsterlandse Groene Parels en in samenwerking met de Bosgroep Noord-Nederland hebben we een ontwikkelingsvisie opgesteld voor het bosgebied van de landgoederen rond Beetsterzwaag en met Plattelânsprojekten Zuidoost Fryslân brachten we letterlijk de Friese Waterlinie in kaart. Dit project, gestart in 2010, kan op veel draagvlak in de regio rekenen. Nu er een ontwikkelingsvisie en een werkprogramma liggen, is het aan de regio zelf deze op te pakken.

Nije Pleats Op verzoek van de provincie hebben we ons met Nije Pleats gebogen over de vraag of XXL-bedrijven (meer dan 250 koeien) in Fryslân mogelijk en wenselijk zijn. De conclusie is duidelijk. Het kan, maar niet overal en niet tot elke omvang. Wij pleiten voor een zorgvuldige procedure, identiek aan Nije Pleats.

Streekagenda’s De streekagenda is de opvolger van gebiedsgericht werken. In verschillende plattelandsgebieden zijn in het najaar van 2011 brainstormbijeenkomsten gehouden om te kijken hoe we onze groene punten tijdig en prominent op de streekagenda kunnen krijgen. Wat daarbij vooral opviel was de betrokkenheid van bewoners bij concrete landschapsprojecten.

Bezuinigingen De forse bezuinigingen op natuur en landschap van het kabinet hielden ook in Fryslân de gemoederen bezig. De Provinciale Commissie Landelijk Gebied stelde het Grien Manifest op dat werd aangeboden aan Provinciale Staten. In 2011 is een begin gemaakt met het nadenken over een nieuwe Nota Natuur en Landelijk Gebied. Landschapsbeheer Friesland draagt hiervoor ideeën aan voor het landschapsbeleid, dat in het Akkoord van Bleker met het IPO onder de vervallen doelen valt. Juni 2012 behandelen de Staten de Nota.

Bereikt in beleid: • • • • • •

aanvraag Waddenfonds project Terpen- en Wierdenlandschap in ontwikkeling ontwikkelingsvisie Groene parels en Friese Waterlinie ontwikkeling projectplan Landschapsbiografie Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden onderzoek aanvraag Waddenfonds project Eendenkooien projectplan Moai Fryslân (samen met FMF) om burgers te betrekken bij Grutsk op è Romte (de uitwerking van het Streekplan door de Provincie) onderzoek en ontwikkeling project ‘Vergeten Tuinen‘ van Gerrit Vlaskamp.

5

Jaaroverzicht 2011

Advies: deskundigheid tot bloei Vanuit onze kennis van de specifieke Friese landschapstypen, hebben we ook in 2011 bij verschillende projecten advies gegeven over voorwaarden en gevolgen van projecten voor het landschap. Dit geldt bijvoorbeeld voor de hierboven genoemde werksessies Nije Pleats, waarin we adviseerden over landschappelijke inpassing bij bouwaanvragen. In Hallum en Dronrijp hebben we advies gegeven over de inpassing van bedrijventerreinen en in Sneek over de inpassing van de uitbreiding van Douma Staal.

Centrale As De belangrijkste adviesaanvraag kwam voort uit het ontwikkelingsplan voor de Centrale As door het nationale landschap van de Noardlike Fryske Wâlden. Wij spraken in de gebiedsontwikkelingscommissie mee over de integrale visie en schreven mee aan de landschapsvisie Het Landschap Centraal, die ervoor moet zorgen dat het landschap profiteert van de komst van de Centrale As. De ruilverkaveling die hiervoor nodig is, is lastig in een kleinschalig cultuurlandschap. Hiervoor zijn spelregels opgesteld, die bijvoorbeeld compensatie voor houtwallen regelen. In een pilot zijn de effecten van de spelregels getest en bruikbaar gebleken.

Loketfunctie Daarnaast heeft Landschapsbeheer Friesland bij tal van grotere en kleinere projecten advies gegeven. Zo stelden we voor De Grië op Terschelling een visie en herstel- en beheerplan op en voor Dorpsbelang De Tike in Smallingerland stelden we samen met de bewoners een plan op om hun dorp mooier en ‘smuker’ te maken. Ook kregen we verspreid over het jaar weer heel veel vragen over landschapselementen. Als loket voor het landschap worden we duidelijk goed gevonden.

Bereikt in advies: • • • • • • •

514 adviezen aan particulieren en agrariërs deelname aan 14 werksessies Nije Pleats kwaliteitsimpuls Centrale As: Landschapsvisie en spelregels voor inrichtingsplan visie + herstel- en beheerplan de Grië op Terschelling vervolg Steunpunt Landschap Zuidoost Friesland met 2 jaar Herstel- en versterkingsprojecten landschap in 3 gemeenten Zuidoost Friesland 35 Erven-projecten

6

Jaaroverzicht 2011

Monitoring: kijk op het landschap In 2011 zijn we gestart met de eerder opgezette nulmeting voor het landschap van de Noardlike Fryske Wâlden (NFW), afronding 2012. Daarvoor hebben we samen met de provincie, vijf gemeenten en de vereniging NFW een projectplan opgezet. De gemeenten gebruiken de nulmeting als landschapskaarten bij de bestemmingsplannen voor het buitengebied, de provincie als basis voor te ontwikkelen beleid.

Netwerk Ecologische Monitoring Naast de nulmeting onderzoeken we op dit moment ook de biodiversiteit in de Noardlike Fryske Wâlden. Voor de statistische relevantie en om veranderingen snel te signaleren, werken we met de nieuwste onderzoekssystematiek van het landelijk Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), opgezet door het Centraal Bureau voor de Statistiek. De gegevens kunnen ook worden gebruikt voor de onderbouwing van de biodiversiteit cultuurlandschap. Dat is van belang bij de concretisering van het gemeenschappelijke Europese landbouwbeleid waarvoor op dit moment een pilot draait in de NFW.

Bereikt in monitoring: • • •

ontwikkeling voorstel lokaliseren autochtoon plantmateriaal in de Noardlike Fryske Wâlden voor vermeerdering en toepassing. inventarisatie kleine landschapselementen in 2000 ha cultuurlandschap via Meetnet agrarisch cultuurlandschap inventarisatie landschapselementen NFW

Financiering: zorg voor het landschap Nu de overheid zich terugtrekt en nadrukkelijk stelt dat landschapsbeheer en -behoud ook uit private bronnen gefinancierd moeten worden, wordt de financieringslijn een steeds belangrijkere. Het vinden van middelen is wezenlijk onderdeel van de zorg voor het landschap. Belangrijk gegeven daarbij is dat de kosten voor onderhoud van het landschap niet altijd voor rekening komen van degenen die er ook het meeste baat bij hebben. In Fryslân wordt in Oranjewoud – Katlijk in een pilot ervaring opgedaan met het opzetten en beheren van een gebiedsfonds. De oprichting van dit fonds, inclusief private geldstromen, garandeert aanleg, herstel en beheer van het landschap voor 28 jaar. Zo kunnen boeren en andere landschapsbeheerders langjarige betrouwbare afspraken maken. Voor de financieringslijn zijn ook de veranderingen in het Waddenfonds van belang. Dit fonds is overgedragen aan de provincies. Landschapsbeheer Friesland heeft meegedacht en meegesproken over mogelijke ontwikkelingen en bestedingen uit het fonds. Daarnaast heeft Landschapsbeheer ook in 2011 gewerkt aan de sponsoring en het ontwikkelen van andere financieringsvormen voor landschapsonderhoud. Zo draaide in de Noardlike Fryske Wâlden de pilot Energie uit Hout om de haalbaarheid van onderhoud uit de vermarkting van snoeiafval te onderzoeken. En in 2011 hebben we ook weer diverse projecten gedaan met de inzet van mensen die een re-integratietraject volgen.

Bereikt in financiering: • • • • •

meepraten over nieuwe invulling en uitvoering Waddenfonds ontwikkelen nieuwe financieringsvormen voor landschapsonderhoud, zoals energie uit hout ontwikkeling beheer- en businessplan voor houtverbrandingsinstallatie Beetsterzwaag inzet bij operationaliseren Gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk inzet re-integratiegelden, 20 personen, 10.800 manuren

7

Jaaroverzicht 2011

Draagvlak: basis voor landschapsbeheer Met de draagvlaklijn richt Landschapsbeheer Friesland zich nadrukkelijk op drie doelgroepen: burgers, bedrijven en overheden. Bij draagvlak wordt vaak gedacht aan vrijwilligers en burgerparticipatie. Maar het landschap heeft ook de betrokkenheid van overheden en bedrijven nodig. Wij proberen daarom het landschapsinclusieve denken bij overheden en ondernemers te stimuleren. We creëren netwerken, organiseren participerende processen, geven voorlichting en advies.

Wandelpaden Samen met onze projecten, bieden we zo een samenhangend programma voor het bevorderen van draagvlak. Belangrijk daarvoor is de toegankelijkheid van het landelijke gebied. Daar werken we in verschillende projecten aan. Zo streven we ernaar in de hele provincie routenetwerken voor wandelaars te ontwikkelen op basis van historische- en boerenlandpaden. Samen met Groningen en Noord-Holland werken we daarnaast aan een Waddenwandelpadennetwerk van in totaal ruim 1200 kilometer wandelplezier aan weerszijde van de Werelderfgoed Waddenzee.

Vrijwilligers Het begeleiden van vrijwilligers met trainingen, cursussen, materiaal en ondersteuning, blijft een belangrijke activiteiten van Landschapsbeheer Friesland. Bijvoorbeeld in de vorm van de jaarlijkse Natuurwerkdag. Waaraan in 2011 meer dan 700 mensen deelnamen, aanzienlijk meer dan het record van 2010: 620. Bijzonder was dat Fryslân de Juichwilg in de wacht sleepte; de landelijke prijs van Landschapsbeheer Nederland die dit jaar in het teken stond van vrijwilligerswerk. De gemeente Franekeradeel kreeg de prijs uit handen van directeur Arno Willems omdat ze haar dorpen op alle fronten stimuleert om eigen initiatieven te ontplooien.

Educatie Belangrijk zijn ook de educatieve trajecten. Na de pilotfase, konden we het programma ‘Takomst foar in unyk Lânskip’ in 2011 uitbreiden naar een meerjarig programma voor de hele Noardlike Fryske Wâlden (NFW). In Zuidwest Fryslân konden we dankzij financiering van Agentschap.nl werken aan het NME-netwerk Groen Doen, dat ervoor moet zorgen dat alle jongeren in deze regio minimaal een keer tijdens hun schoolcarrière naar buiten gaan voor een NME-les.

Bereikt in draagvlak: • • • • •

1115 vrijwilligers verrichten 25.000 uren werk in het landschap ontwikkeling wandelnetwerken in zuidoost en zuidwest Fryslân (810 km’s). maatschappelijke stages in landschap: 320 leerlingen van 7 scholen 36 werkdagen (800 basisschoolleerlingen) voor elzensingelonderhoud in de NFW 10 + 2 stekjes (ontmoetingsplekken) in Noordoost Friesland

8

Jaaroverzicht 2011

Soorten: landschap voor soorten Bedreigde soorten worden beschermd door Europese en nationale wet- en regelgeving. Behoud en bescherming vindt in eerste instantie plaats via de aanleg van de Ecologische Hoofdstructuur en de Natuurbeschermingswet. Daarnaast is er actief soortenbeleid. Hiervoor is de provincie verantwoordelijk. De provincie heeft hiervoor een Werkplan soortenbeleid 2006 -2013. Hierin wordt steeds meer gekozen voor een leefgebiedenbenadering, die moet zorgen dat de leefomstandigheden voor beschermde soorten in Fryslân zo verbetert dat vitale populaties ontstaan. Wij hebben ook het afgelopen jaar samen met de provincie weer gewerkt aan een aantal projecten voor biotoopverbetering op particuliere terreinen. Zo zijn projecten voor de adder, ringslang, steenuil, vleermuis en marter gecontinueerd. In het Heideherstelproject in Zuidoost-Fryslân werken we aan een goede leefomgeving voor onder meer de adder en in de buurt van Wolvega is een projectontwikkeling gestart voor bescherming van de net ontdekte populatie kamsalamanders.

Bereikt in soortenbescherming: • Herstel 18 ha heide voor de Adder, in het Alpherveld bij Beetsterzwaag • Meldpunt Vleermuizen en marters 170 maal voorlichting en afhandeling klachten steenmarter • Bijdragen aan Zoogdieratlas online

Uitvoering: zichtbaar resultaat Hoewel we gelukkig steeds vaker aan het begin van trajecten, plannen en projecten aan tafel zitten om mee te denken, praten en beslissen, blijven we ook trots op wat we in het land zelf bereiken, met particulieren, agrariërs en vrijwilligers. In 2011 werkte Landschapsbeheer Friesland aan 79 projecten verdeeld over de provincie: • 24 landschapsbeheerprojecten bij particulieren en i.s.m. (semi-)overheden, zoals Herstel Koepelbos, Energie uit Hout, herstel en versterken landschap rond De Tike, Haulerwijk, herstel elzensingellandschap in Dantumadeel samen met agrarische natuurvereniging VALD, beheer en inpassing 30 erven • 22 projecten op het gebied van cultuurhistorie en aardkunde, zoals Terpen en Wierdenlandschap in ontwikkeling, Waddenwandelen, Friese Waterlinie, Groene begraafplaatsen, Vlaskamp inventarisatie, Grachtsluis te Munikkeburen, onderzoek gescheperde schaapskudden. • 9 projecten gericht op soortenbeheer: biotoopverbetering voor de steenuil, ringslang en adder, bijvoorbeeld, maar ook Stinzenflora bij Vijversburg, Meldpunt vleermuizen en Marters (170 meldingen) en heideherstel met Njirre yn beweging. • 19 projecten met vrijwilligers, van de Natuurwerkdag en de hoogstambrigade tot Modder aan je Broek (natuurlijke speelplaatsen) Doarpen yn ’t grien (12 dorpen/wijken) en het scholenproject Natuur in eigen omgeving. • 5 projecten vanuit het kenniscentrum, zoals de nieuwsbrief Groen Licht, website, instructiefilms en bedrijfsfilm en het scholingsproject Noardlike Fryske Wâlden.

Beetsterzwaag, 14 juni 2012.

9

Jaaroverzicht 2011

1 Organisatie 1.1 Missie, doelstelling en taken De stichting is een uitvoeringsgerichte organisatie die haar doelstelling op een actieve en veelzijdige wijze vorm geeft. Vooral in samenwerking met particuliere grondeigenaren en met tal van vrijwilligers in het natuur- en landschapsbeheer. Daarnaast wordt aan gemeentelijke en provinciale overheden, waterschappen, agrariërs, landgoedeigenaren etc. advies gegeven of de uitvoering georganiseerd van projecten. De aanpak van Landschapsbeheer Friesland is gebaseerd op haar visie op landschap en de betekenis daarvan voor mens, dier en samenleving. Het Friese (cultuur-) landschap is een landschap van mensen, door mensen gemaakt en moet door mensen onderhouden worden. Het vrijwillige (maar niet vrijblijvende) besluit van eigenaren, gebruikers, organisaties, instanties en overheden om verantwoordelijkheid te nemen voor beheer, ontwikkeling en behoud van landschap, is de cruciale factor naar de toekomst toe. Het kunnen beleven van de eigenschappen en kenmerken van het Friese landschap draagt bovendien bij aan gezondheid en welzijn van mensen. Op deze verbinding richt Landschapsbeheer Friesland zich. Zij werkt tegelijkertijd aan de doelstellingen van eigenaren, beheerders en gebruikers van landschap én aan haar eigen doelstellingen. Dit leidt tot de missie van Landschapsbeheer Friesland, waarin haar zorg voor landschap wordt doorvertaald naar “Winst voor landschap!”:

“Landschapsbeheer Friesland maakt zich sterk voor de zorg voor een visueel, ecologisch, cultuurhistorisch en aardkundig aantrekkelijk landschap. Landschapsbeheer besteedt hierbij nadrukkelijk aandacht aan de streek- en identiteitsgebonden eigenschappen van een gebied en de betrokkenheid van mensen bij dat gebied. Landschapsbeheer bevordert het maatschappelijk draagvlak voor landschapszorg en draagt bij aan de duurzame ontwikkeling van het landschap (in het bijzonder het kleinschalige, “gewone” landschap). Landschapsbeheer Friesland geeft uitvoering aan behoud, herstel en ontwikkeling van het cultuurlandschap.”

10

Jaaroverzicht 2011

Statutair zijn de volgende taken onderscheiden:

Kenniscentrum: • Toegankelijk maken van kennis op het gebied van Landschapsbeheer • Het geven van voorlichting, educatie en instructie

Ondersteuning en Advisering: • Samenbrengen van groeperingen die zich direct of indirect met beheer willen bezig houden • Hen faciliteren door begeleiding, advisering en bemiddeling • Vrijwilligerswerk faciliteren ( gereedschap, verzekering, werkpleklocaties) • Werven van subsidies of andere vormen van financiële ondersteuning, begeleiden subsidie aanvragen • Bijdrage leveren aan de ontwikkeling van overheidsbeleid

Uitvoering: • Coördineren van activiteiten op gebied van behoud, herstel, beheer en ontwikkeling van landschapselementen • Inventarisaties doen • Planvorming stimuleren en opstellen van plannen • Monitoring • Stimuleren en coördineren van vrijwilligerswerk • Bevorderen actieve inzet van diverse uitvoeringsmogelijkheden door inzet van eigen uitvoerings dienst als ook door derden ( aanbesteding, inzet grondeigenaren etc.)

1.2 Bestuur en Directie Begin 2011 stonden 2 vacatures open. Personen kunnen maximaal twee perioden van vier jaar bestuurslid zijn, de voorzitter maximaal 3 perioden. Het bestuur is zodanig samengesteld dat de bestuursleden gezamenlijk de benodigde expertise hebben om de bestuurstaak van de organisatie goed te kunnen invullen: • binding met maatschappelijke geledingen, zijnde natuur- en landschapsorganisaties, landbouw organisaties, vrijwilligerswerk, publieke en particuliere grondbezitters, cultuurhistorische organisaties; • kennis hebben van ecologie, landschap, landbouw en cultuurhistorie, alsmede van juridische, financiële en bestuurlijk/organisatorische zaken. Nieuwe bestuursleden worden gezocht via de eigen netwerken van zowel bestuursleden als medewerkers. Als dat niet tot gewenst resultaat leidt worden advertenties geplaatst met het verzoek te solliciteren. Na een sollicitatiegesprek met twee bestuursleden en de directeur wordt een nieuw bestuurslid voorgedragen en in een bestuursvergadering formeel benoemd. In de voorjaarsvergadering van maart 2011 konden 2 nieuwe bestuursleden voorgedragen worden, beide zijn vervolgens benoemd. De bestuursleden hebben conform CBF vereisten een verklaring omtrent hun nevenfuncties afgelegd. Zij hebben aangegeven geen relevante nevenfuncties te bekleden.

11

Jaaroverzicht 2011

In bijlage 1a staat de bestuurssamenstelling in 2011. In bijlage 1b staan nevenfuncties vermeld. Het bestuur kwam in 2011 vijf keer in vergadering bijeen en heeft gesproken over o.a. de volgende onderwerpen: • goedkeuring jaarrekening en jaarverslag 2010 • beleidskader Landschapsbeheer Friesland, vastgesteld door GS Provinsje Fryslân, maart 2011. • communicatieplan 2011 • Bezuinigingsvraagstukken als gevolg van Rijksbeleid • voortgang organisatie • goedkeuring jaarprogramma en begroting 2012 • verkenning strategische samenwerking Tevens heeft het bestuur haar jaarlijkse bestuurexcursie gehad naar diverse projecten. Dit jaar zijn projecten bezocht aan het landgoederenlandschap rond Beetsterzwaag en het heideherstel project Alpherveld, eveneens in de omgeving van Beetsterzwaag.

Dhr. J. Boelen vertegenwoordigt de stichting niet meer in het Algemeen Bestuur van het samenwerkingsverband Landschapsbeheer Nederland (LBN). De organisatie van LBN is aangepast en via regionale afvaardiging georganiseerd. Noord Nederland wordt nu vertegenwoordigd door Dhr. W. Koeneman, bestuurslid van onze Drentse zusterorganisatie. De directeur (Regina ter Steege) heeft zitting in het directeurenberaad van LBN. Dit beraad geeft gevraagd en ongevraagd advies aan het bestuur van LBN en is praktisch betrokken bij de voorbereiding en uitvoering van beleid. Jaarlijks voeren het bestuur en de directie van LBF een gesprek met de betrokken Gedeputeerde van de Provinsje Fryslân. Deze keer ( juni 2011) stond de bespreking in het teken van kennismaking met de nieuwe gedeputeerde J Kramer. Actueel onderwerp van bespreking was de ontstane situatie in het landelijke gebied ten gevolge van de ( ILG) bezuinigingen opgelegd door het Rijk aan de Provincie, afgekondigd door Staatsecretaris Bleker in oktober 2010. Dit heeft directe gevolgen voor de organisatie van Landschapsbeheer Friesland, aangezien door deze bezuiniging op de ILG een belangrijk deel ( 60%!) van de basissubsidie van de organisatie ter discussie staat. Verder is gesproken over het in maart 2011 door het College van GS vastgestelde beleidskader Landschapsbeheer Friesland en de beleidsagenda Landschap. Beide partijen waren zeer tevreden over de bereikte resultaten. We realiseren ons dat de concretisering ervan in deze tijd onder druk staat, maar het belang van het hebben van een dergelijk kader wordt door beide partijen onderstreept. Het maakt duidelijk wat beide partijen van elkaar verwachten en wat de ambities zijn. Op 27 juni heeft het Gedeputeerde J. Kramer tijdens de feestelijke afronding van het project “Herstel Landschapselementen Herinrichting Jistrum” dit beleidskader formeel overhandigd aan de voorzitter van Landschapsbeheer. Voorzitter L. Zwierstra heeft op zijn beurt aan de Gedeputeerde de brochure Landschapsbeheer Friesland “winst voor Landschap” uitgereikt. In deze brochure maakt de organisatie duidelijk hoe zij het beleidskader concretiseert in haar activiteiten en projecten.

12

Jaaroverzicht 2011

In het najaar hebben de voorzitter en de directeur een groot aantal Statenfracties bezocht. Hierbij is de werkwijze van de organisatie uitgelegd en verteld hoe door deze bezuinigingen het voortbestaan van Landschapsbeheer op het spel staat. Tevens is aangegeven welke toegevoegde waarde LBF heeft voor de Friese burger, het landschap, de ruimtelijke kwaliteit, de leefbaarheid en plattelandsontwikkeling. LBF heeft ervaren dat haar werkwijze dichtbij de aanpak staat zoals het provinciaal bestuur dat voorstaat in het plattelandsbeleid: streekagenda’s, coöperatief en met burgerinitiatief. Het dreigement van het wegvallen van 60% budgetsubsidie is voor 2011 afgewend. Voor de jaren erna heerst nog onduidelijkheid. De Provincie wil begin 2012 in een nieuwe beleidsnota natuur en landelijk gebied een visie ontwikkelen. Vervolgens moet worden bepaald hoe dat beleid vervolgens gestalte dient te krijgen en welke rol Landschapsbeheer Friesland daarin zal krijgen. Het bestuur voert haar taken onbezoldigd uit. De leden ontvangen een onkostenvergoeding. Dit jaarverslag geeft weer hoe alle activiteiten en projecten inhoudelijk vorm zijn gegeven, daarmee voldoen we tevens aan de CBF eis. De verantwoordingsverklaring van het bestuur is weergegeven in bijlage 1c.

Taken en werkwijze directeur De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de directeur van Landschapsbeheer Friesland in relatie tot het bestuur zijn vastgelegd in het directiestatuut, zie bijlage 2 (vastgesteld door het bestuur op 23 september 2008 en bijgesteld in maart 2012). De bezoldiging van de directeur is bepaald conform de CAO Bos en Natuur, Ondernemingsdeel De Landschappen. Per eind 2011 valt deze in schaal 11.10 hetgeen overeenkomt met € 6.126,38 bruto per maand (full-time). De directeur heeft een aanstelling van 80%, hetgeen dus een salaris van € 4.901, - bruto per maand betekent. In de jaarrekening is dit conform CBF vereisten weergegeven.

1.3 Personeel Personeelsomvang Aan het begin van 2011 waren er bij Landschapsbeheer Friesland 26 medewerkers in dienst, totaal 21,33 fte. Aan het eind van 2011 waren er 27 medewerkers in dienst, totaal 21,75 fte. Van deze 27 medewerkers hadden er 5 een tijdelijk dienstverband, totaal 3,7 fte. (zie ook bijlage 3 personeel in dienst). Daarnaast zijn nog 2 medewerkers op urenbasis ingehuurd, in totaal met een omvang van 1,6 fte.

Tussentijdse organisatie aanpassing Vanwege het vertrek van het hoofd bedrijfsvoering halverwege het jaar is intern overleg gevoerd over mogelijke aanpassingen van taakverdeling binnen de organisatie. Dit heeft ertoe geleid dat geworven is voor een nieuwe functie, te weten coördinator organisatie & personeel, waardoor nieuwe expertise in huis gehaald kon worden en tevens een besparing op de overhead gerealiseerd kon worden. Deze functie is per oktober 2011 ingevuld.

13

Jaaroverzicht 2011

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim geeft de laatste jaren een dalende trend te zien. Aanpassingen in de werkwijze van de uitvoeringsdienst sorteren nu effect; het hoge verzuim is een belangrijke reden geweest om de manier van werken aan te passen, zodanig dat de lichamelijke belasting veel minder is geworden. Binnen het verzuimpercentage van 6,84% over 2011 wordt een groot deel veroorzaakt door langdurig niet beïnvloedbaar verzuim. Jaar percentage ziekteverzuim 2008 11,77 % 2009 10,76 % 2010 7,38 % 2011 6,84 %

percentage ziekteverzuim excl. langdurige ziektegevallen 4,14 % 3,09 % 2,47 % 2,16 %

Uitvoeringsdienst In de loop van 2010 is de uitvoeringsdienst aangepast en is zich geheel gaan richten op de begeleiding van re-integratiedeelnemers en vrijwilligers. De veronderstelling dat het mogelijk was dat de uitvoeringsdienst hierdoor in 2011 financieel quitte zou kunnen spelen, bleek echter halverwege het jaar door de feiten achterhaald te worden: de uitvoeringsdienst bleek niet kostendekkend te kunnen werken. Belangrijkste reden was dat ten opzichte van wat begroot was, de feitelijke instroom van re-integratiekandidaten ver achterbleef. Dit werd vooral veroorzaakt door krimp in de budgetten voor re-integratie. In het najaar is er veel overleg en tijd besteed aan het onderzoeken van diverse samenwerkingsscenario’s en deze door te rekenen derhalve een oplossing te vinden om de verliesgevende situatie van de uitvoeringdienst om te buigen. In 2011 is de instroom van re-integranten sterk teruggelopen tot 20 personen. Hoewel er minder mensen bemiddeld zijn, is het totaal aantal additionele uren over 2011, te weten 10.080 uur, nauwelijks lager dan in 2010. Verklaring hiervoor is dat in 2011 het aantal uren per week is verhoogd tot 4 dagen per week. Ter vergelijking: in 2010 waren er 38 mensen in re-integratie/scholingstrajecten actief, met een omvang van 10.175 productieve uren. Het doel van de inzet van re-integranten was en is dat deelnemers weer een weekritme krijgen. In 2010 werd er de ene week 2 en de andere week 3 dagen gewerkt. Geconstateerd werd dat het effect op het weekritme niet naar wens was. Daarom zijn de weekuren in 2011 verhoogd tot 4 dagen per week.

ARBO/VCA In een jaarlijkse PVT vergadering in november zijn de uitkomsten van de RI&E en de VCA audit besproken. De jaarlijks VCA audit is positief verlopen en het certificaat is verlengd. Een aantal medewerkers heeft de cursus bedrijfshulpverlening (BHV) gevolgd.

Personeelsvertegenwoordiging (PVT) In 2011 is de samenstelling van de PVT niet veranderd. De PVT heeft 6 keer vergaderd, waarvan 2 keer besteed is aan overleg met de directie. Naast de bespreking van het jaarverslag en het activiteitenprogramma zijn de ontwikkelingen binnen de organisatie met de PVT doorgesproken. Ook is er één keer overleg geweest met de Arbo-coördinator over het Arbo-beleid binnen onze organisatie.

14

Jaaroverzicht 2011

1.4 Samenwerkingsverbanden Landschapsbeheer Nederland Landschapsbeheer Friesland maakt deel uit van het samenwerkingsverband Landschapsbeheer Nederland. Gezamenlijk leveren de twaalf provinciale stichtingen een bijdrage aan behoud, beheer en ontwikkeling van het Nederlandse cultuurlandschap. Ter optimalisatie van de herkenbaarheid van de werkzaamheden van Landschapsbeheer worden de communicatie-uitingen van Landschapsbeheer Friesland afgestemd op die van Landschapsbeheer Nederland. We hanteren dezelfde huisstijl voor uitgaven en drukwerk. Er wordt een viertal sleutelmerken gehanteerd die als beeldmerken bij de activiteiten worden toegepast: 1. Dat doen we samen 2. Maak je erf goed 3. Ruimte voor plant en dier 4. Bakens in de tijd In 2010 is in landelijk verband gewerkt aan een nieuwe samenwerkingsvorm. Dit heeft eind 2010 zijn beslag gekregen. Vanaf 2011 wordt gewerkt met een nieuw bestuursmodel. Verder is het takenpakket en daarmee de organisatie van het Landelijk bureau ingrijpend gewijzigd. Het directeurenberaad is net als voorheen nog steeds adviserend aan het bestuur van LBN. Landschapsbeheer Friesland neemt deel aan het directeurenberaad (1x per 2 maanden) en diverse overleg- en kennisgroepen. Gedurende het jaar zijn diverse gezamenlijke activiteiten uitgevoerd. De meest bekende is de natuurwerkdag waarvan de 11e editie op 5 november weer vele mensen heeft laten kennismaken met het werken in het landschap. Een andere in het oog springende activiteit was de “loop voor Landschap”, geïnitieerd door de directeur A. Willems van LBN. In elke provincie werd in oktober in krap 2 weken door hem een halve marathon gelopen, waarmee hij aandacht vroeg voor het “in de benen houden van het Cultuurlandschap”.Dit als reactie op de vele bezuinigingen die het cultuurlandschap treffen. Hij werd daarin vergezeld door medewerkers, bestuur en vrijwilligers van de provinciale organisaties. In Friesland werd hij op het provinciehuis ontvangen door 2 gedeputeerden, H. Konst en J Kramer. Beide heren hebben de petitie ondertekend waarin steun werd gevraagd voor het in de benen houden van het cultuurlandschap. Ook andere Friese organisaties betrokken bij het landelijk gebied steunden de actie met hun aanwezigheid. De organisatie van de loop in Friesland lag in handen van Landschapsbeheer Friesland.

Natuurbeschermingsoverleg Binnen de provinciegrenzen van Friesland werkt Landschapsbeheer Friesland samen met de andere natuur- en landschapsorganisaties binnen het zgn. Natuurbeschermingsoverleg dat staat onder voorzitterschap van de Friese Milieufederatie. Het overleg biedt een platform voor overleg, afstemming en gezamenlijke activiteiten van deze organisaties in de provincie (Friese Milieufederatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, IVN, Waddenvereniging en Landschapsbeheer Friesland). In februari 2011 hebben we samen de actie “Hart voor Natuur” georganiseerd. Met een kudde schapen zijn we door de Leeuwarder binnenstad getrokken om ons protest op de aangekondigde bezuinigingen van het Rijk onder de aandacht te brengen van het winkelend publiek. De actie trok veel media-aandacht, maar heeft helaas geen ander besluitvorming tot gevolg gehad. In diezelfde periode is vervolgens in het kader van de provinciale statenverkiezingen een groen verkiezingsdebat georganiseerd. Ook hieraan heeft LBF een inhoudelijke bijdrage geleverd.

15

Jaaroverzicht 2011

Verkenning strategische samenwerking Samenwerking met anderen doen we al sinds jaar en dag. Maar deze tijd vraagt om daar meer dan ooit inhoud aan te geven. Nu in deze crisistijd met veel minder middelen de doelen die we nastreven gehaald moeten worden, staat de vraag centraal of we door anders te gaan werken, samen met partners, eventueel overlap vermijdend, efficiënter waar mogelijk, minder afhankelijk van subsidies etc. onze doelen kunnen bereiken. Het provinciaal bestuur geeft aan een visie te gaan ontwikkelen omtrent de doelen en taken in het Landelijk Gebied om vervolgens te beoordelen hoe en met welke middelen dat tot stand gebracht moet worden. Voor het bestuur van Landschapsbeheer Friesland zijn deze ontwikkelingen aanleiding om het onderwerp van samenwerking in het Landelijk Gebied hoog op de agenda te plaatsen. We zullen een antwoord moeten ontwikkelen op deze nieuw ontstane situatie. In november is een extra bestuursvergadering aan dit onderwerp gewijd. Analyse van de belangrijkste partners van Landschapsbeheer Friesland in het landelijk Gebied zijn door ons gedaan. Hierbij is gekeken naar: • de missie / doelstelling van de organisaties • werkwijze van de organisaties: sluit dat aan bij de onze, aanvullend? • samenwerking: welke vorm, waaruit bestaat samenwerking, welke rol heeft ieder, welke kansen voor verder samenwerking. Een eerste conclusie is geweest besprekingen over dit onderwerp aan te gaan met een aantal van onze samenwerkingspartners, w.o. It Fryske Gea. Begin 2012 zullen deze besprekingen starten.

1.5

CBF keurmerk

Ook in 2011 was Landschapsbeheer Friesland in het bezit van dit keurmerk. De herkeuring in de zomer 2010 is positief verlopen. Wij krijgen ons keurmerk als kansspelbegunstigde organisatie. Dit hangt samen met de bijdrage die we van de Nationale Postcode Loterij ontvangen. Het zelf werven van fondsen speelt bij onze stichting niet. Voor de fiscus zijn wij ANBI (algemeen nut beogende instelling) erkend. In bijlage 2 is de doelstelling van het CBF-keur opgenomen. Hierin is tevens de volgens de richtlijnen van het CBF geformuleerde verantwoordingsverklaring weergegeven. De directeur en de bestuursleden hebben allen een verklaring ondertekend waarin zij aangeven het principe van het CBF te onderschrijven, dat de functie van toezicht houden gescheiden is van uitvoering van beleid. Bovendien geeft men aan dat er steeds wordt gestreefd naar een effectieve en doelmatige besteding van de beschikbare middelen. Tevens wordt gestreefd naar een optimale communicatie en informatie verstrekking naar belanghebbenden. Aanpassingen hebben plaatsgevonden met betrekking tot het directiereglement. In dit jaarverslag is de beloning van de directeur opgenomen. Onze bestuursleden hebben bij het CBF aangegeven geen relevante nevenfuncties te bekleden. Tot slot is ook vermeld dat het volledige jaarverslag bij onze organisatie kan worden aangevraagd.

16

Jaaroverzicht 2011

1.6 Financiën Landschapsbeheer Friesland kan haar activiteiten uitvoeren dankzij de financiële steun van velen. Landschapsbeheer Friesland verantwoordt het financiële beleid in de jaarrekening 2011. In dit bestuursverslag is een verkorte weergave van de jaarrekening opgenomen. De jaarrekening 2011 is opgesteld conform de eisen van het CBF-keur en is op 8 juni 2012 door Van der Veen en Kromhout Registeraccountants van een goedkeurende controleverklaring voorzien. De jaarrekening 2011 is tevens op 13 juni 2012 door het bestuur van de stichting vastgesteld.

Bijdragen LNV/Provinsje Fryslân LBF ontvangt jaarlijks een bijdrage van de Provinsje Fryslân voor het uitvoeren van de kern- en producttaken. Conform de subsidieafspraak legt LBF de provincie jaarlijks haar voornemens voor het komende jaar voor. Dit in de vorm van een offerte. In 2011 ontving Landschapsbeheer Friesland van de Provincie een bedrag van € 634.516. Het gaat hierbij om een beschikking, waarvan de afrekening nog moet plaatsvinden. Dit budget is onderdeel van het Provinciaal Meerjaren Plan (PMPJ) en bestaat voor € 385.942 uit ILG-gelden en voor € 248.574 uit reguliere provinciale middelen.

Bijdragen projecten Alle projecten, uit te voeren binnen de projectenorganisatie, hebben een zodanige financieringsopzet dat ze financieel quitte draaien. Dit betekent dat per project een financieringsopzet wordt gemaakt, dat er subsidies en fondsen en andere bijdragen worden aangevraagd en dat plannen conform het vastgestelde dekkingsplan worden uitgewerkt. Vervolgens worden deze zowel inhoudelijk als financieel verantwoord.

17

Jaaroverzicht 2011

Verkorte weergave van de balans en van de staat van baten en lasten over 2011 (in €) Een volledige jaarrekening kan op de website van onze stichting worden gedownload via http:// www.landschapsbeheerfriesland.nl/contact/formulier Activa

balans

Vaste activa Materiele vaste activa Vlottende activa Voorraden Debiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Totaal activa

2010

€

50.014

€

44.394

€ € € €

12.384 575.357 112.453 750.208

€ € € €

24.209 262.211 261.111 591.926

Passiva

2011

2010

Eigen vermogen Vrij besteedbaar vermogen Continuiteitsreserve Bestemmingsfondsen

€ €

34.115 74.663

€ €

39.015 64.173

Vastgelegd vermogen Fonds activa bedrijfsvoering Totaal eigen vermogen Schulden op korte termijn Totaal passiva

€ € € €

50.014 158.792 591.416 750.208

€ € € €

44.394 147.582 444.343 591.926

Exploitatie 2011 2.500 133.460 1.432.741 1.051.003 2.619.704

€ € € € €

Exploitatie 2011 1.576.082 530.820 347.439 2.454.341 154.152 2.608.493 11.211 2.619.704

€ € € € € € € €

Baten Baten uit eigen fondsenwerving Baten uit acties van derden Subsidies en bijdragen van overheden Overige baten Totaal beschikbaar voor de doelstelling staat van baten en lasten

2011

Besteed aan doelstelling Projecten Kern- en producttaken Uitvoeringsdienst Beheer & administratie Totaal besteed aan de doelstelling Saldo

Saldo toegevoegd (onttrokken) aan

Eigen vermogen (vastgelegd vermogen) Mutatie bestemmingsfondsen organisatie Eigen vermogen (vrij besteedbaar vermogen) Mutatie continuiteitsreserve Mutatie fonds activa bedrijfsvoering



€ € € € €

€ € € € € € € €

Exploitatie 2011

Exploitatie 2010 2.500 208.674 1.072.278 975.221 2.258.673 Exploitatie 2010 1.049.594 616.099 461.973 2.127.665 172.835 2.300.500 -41.827 2.258.673 Exploitatie 2010

€

10.491

€

-23.803

€ € €

-4.900 5.620 11.211

€ € €

-20.984 2.959 -41.827

18

Jaaroverzicht 2011

CONTROLEVERKLARING ACCOUNTANT De in dit verslag opgenomen verkorte jaarrekening 2011, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2011 en de samengevatte staat van baten en lasten over 2011 zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening 2011 van Stichting Landschapsbeheer Friesland te Beetsterzwaag. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 25 juni 2012. Desbetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 25 juni 2012. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Richtlijn 650 Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen, zoals opgesteld door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Landschapsbeheer Friesland.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op de jaarrekening.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”.

Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Landschapsbeheer Friesland voor het jaar geëindigd op 31 december 2011 en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op de jaarrekening. Drachten, 25 juni 2012 VAN DER VEEN & KROMHOUT w.g. R.A. Noordhuis RA

19

Jaaroverzicht 2011

Bestemming resultaat en beleid t.a.v. reserves Het bestuur streeft naar een continuïteitsreserve van maximaal van € 200.000,--. Deze reserve dient ter dekking van risico’s in de bedrijfsvoering, continuïteit van projecten en het opvangen van tegenvallers in projecten, alsmede ter dekking van de kosten van personeel bij vervanging in geval van langdurig ziekteverzuim. Het saldo bedraagt per 31 december 2011 € 84.130 en bestaat uit: fonds activa bedrijfsvoering € 50.014 vervanging tijdens langdurig verzuim € 41.999 algemeen € -7.883 --------------- € 84.130 Het beleid is om in de post algemeen maximaal € 100.000 te hebben, helaas is daarvan tot nu toe niets gerealiseerd. Uitgangspunt daarbij is dat deze post dient voor het opvangen van financiële tekorten in projecten en het wegvallen van projecten waardoor dekking nodig is voor loondoorbetaling van projectmedewerkers. Voor dit onderdeel van de continuïteitsreserve wordt uitgegaan van 25% van de orderportefeuille (loon- en bijkomende kosten), zijnde € 400.000,--; 25% hiervan is € 100.000,--. Hiermee moeten dekkingsproblemen kunnen worden opvangen in een of meer projecten, of een kwartaal overbruggen in loon- en bijkomende kosten in projecten. Hierbij mag opgemerkt worden dat in slechts enkele gevallen sprake zal zijn van problemen met de financiering, in verhouding tot de vele projecten die jaarlijks uitgevoerd worden. Bestemming resultaat 2011: Het positief saldo van € 695,-- is toegevoegd aan de continuïteitsreserve van de stichting. De reserve kan indien nodig besteed worden aan een sociaal plan in het kader van organisatieontwikkeling. De stichting voert geen risicovolle beleggingen uit. De reserves worden beheerd op een spaarrekening. Het percentage van het totaal van de bestedingen aan de doelstelling ten opzichte van het totaal van de baten voor het jaar 2011 is 92,5 % (2010: 92,3 %). Ten opzichte van het totaal aan lasten is dit voor 2011 95,7% (2010: 96,3%).

Vaststelling jaarbegroting 2012 Op 28 september 2011 heeft het bestuur van de stichting de jaarbegroting voor 2012 vastgesteld. Daarmee zijn de financiële en beleidsmatige richtlijnen voor het boekjaar 2012 voor de organisatie bepaald. Deze begroting staat in bijlage 1d.

Vooruitzicht 2012 en verder De vooruitzichten voor 2012 zijn ten opzichte van 2011 stabiel met uitzondering van de Uitvoeringsdienst. Dit organisatieonderdeel wordt geconfronteerd met grote veranderingen in de markt. In 2010 was dit reeds voorzien en dat heeft toen geleid tot reorganisatie met ontslagen als gevolg. In 2011 meenden we de zaak weer financieel gezond te hebben, maar in het najaar van 2011 tekende zich opnieuw een ontwikkeling af waardoor dit organisatieonderdeel opnieuw in financieel zwaar weer belandde. De re-integratiemarkt waar deze dienst veel mee werkt veranderde in rap tempo, waardoor ook voor LBF de instroom van deze doelgroep sterk fluctueerde en daarmee de financiële basis onder dit dienstonderdeel. Het najaar is gestart met het verkennen van mogelijkheden tot nieuwe samenwerkingsverbanden om de problematiek het hoofd te bieden.

20

Jaaroverzicht 2011

Voor de overige organisatiedelen kan het jaar 2012 met vertrouwen tegemoet gezien worden: de projectenorganisatie heeft een volle orderportefeuille ( bij aanvang van het jaar was deze voor 90% gedekt) en ook de (basis)taken uit te voeren in opdracht van de Provincie o.b.v. offerte zijn voldoende. Naar het zich laat aanzien is het na 2012 gezien de ontwikkelingen in de politiek zeer onzeker geworden. Een belangrijk deel van onze activiteiten wordt door de provincie gefinancierd uit de door het Rijk beschikbaar gestelde ILG-middelen (Investeringsbudget Landelijk Gebied). Door kortingen op dat budget van 60% wordt een ernstige trendbreuk voorzien. In de beschikkingen voor 2011 staat vermeld dat voor dit jaar er eenmalig gecompenseerd wordt door de provincie. De jaren erna zijn nog onzeker. Er moet eerst duidelijkheid komen over de in te zetten beleidslijn. Daarin moet vervolgens bepaald worden welke rol Landschapsbeheer zal hebben bij de uitvoering van dat beleid. Anderzijds rekenen wij erop dat het belang van het (vrijwilligers)werk dat wij ondersteunen, blijvend herkend en erkend wordt.

21

Jaaroverzicht 2011

2 De Activiteiten 2.1 Het kader Begin 2011 is het Beleidskader Landschapsbeheer Friesland 2011-2013 vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Friesland. Deze Nota is in nauwe samenwerking tussen provinciale beleidsambtenaren en Landschapsbeheer Friesland opgesteld in 2010. De basis hiervoor is de Agenda Landschap en de Agenda Soorten van de Provinsje Fryslân 2010-2013, die in dezelfde tijd vorm werd gegeven. In het Beleidskader wordt het landschapsbeleid in lijnen vertaald. Achtergrond hiervan is als volgt verwoord in het Beleidskader: “Het strategisch beleid voor landschap staat in het Streekplan. Het werk voor landschap in Fryslân kent een cyclisch proces. We onderscheiden: • de beleidslijn: kernkwaliteiten van het landschap uitgewerkt; • de advieslijn: over landschappelijke aspecten bij planvorming; • de monitoringslijn: bijhouden van de stand van het landschap. Voorwaardelijk voor het kunnen voeren van landschapsbeleid is draagvlak en financiering. Draagvlak komt tot stand door het gebruik van het landschap door mensen. Landschap lijkt gratis maar het op peil houden van een fraai landschap kost geld. Daarom worden aan het inhoudelijke werk voor landschap nog toegevoegd: • de participatie/draagvlaklijn: zorgen voor een goede wisselwerking tussen landschap en mensen, draagvlak onder de bevolking voor landschap. Het gaat om landschap voor mensen, toegankelijk heid van het landschap, participatie van mensen in landschap (vrijwilligerswerk), de meerwaarde die landschap heeft voor het menselijk leven, mee als basis voor economische activiteiten; • de financieringslijn: zoeken naar (alternatieve) financieringsbronnen voor behoud en ontwikkeling van landschap samen met partners (fondsvorming). Tenslotte gaat het bij landschap niet alleen om mooie woorden, maar om daadwerkelijke zorg voor het landschap. De laatste lijn is daarmee: • de subsidielijn/projectenlijn: daadwerkelijk uitvoering geven aan behoud en ontwikkeling van het landschap door projecten te subsidiëren en uit te voeren (schop in de grond).” Voor Soorten is een separaat onderdeel (par.) toegevoegd onder het motto:

Verbinden soort en landschap Op basis van dit Beleidskader 2011-2013, heeft Landschapsbeheer Friesland haar activiteitenprogramma 2011 opgesteld. Deze kende dus een andere vorm en opzet dan voorgaande jaren. Allereerst zijn hierin de productafspraken met de provincie uitgewerkt volgens de indeling in lijnen. Daarnaast werkt Landschapsbeheer Friesland als projectenorganisatie. Producttaken en projecten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: voor een belangrijk deel vloeien projecten voort uit producttaken.

22

Jaaroverzicht 2011

Voor een goed en volledig beeld van de activiteiten (producttaken en projecten) die Landschapsbeheer Friesland in 2011 uitvoerde is voor iedere lijn in het landschapsbeleid verslag gedaan. Diverse onderwerpen en projecten die binnen een bepaalde lijn aan de orde zijn, zijn beschreven in paragraaf 2.2.2 t/m 2.2.6. De prestaties, die onderdeel zijn van de contractsafspraken met de Provinsje Fryslân, zijn opgenomen in het Prestatie Overzicht 2011 (H 4.). De taken die direct aan een project zijn verbonden, zijn ondergebracht in diverse projecten. Zie het Overzicht Projecten 2011 (H 5.). De communicatieactiviteiten (H 6.) zijn deels projectgebonden en komen deels voor rekening van de organisatie en het werkterrein van Landschapsbeheer Friesland. Enkele zelfstandige communicatieprojecten zijn gelieerd aan het kenniscentrum en zijn als project in het Projectenoverzicht terug te vinden.

2.2 Lijnen in Landschapsbeleid 2.2.1 Beleidslijn Kader De Provinsje Fryslân werkt aan de totstandkoming van het Werkboek Landschap, Cultuurhistorie en Stedenbouw, ”Grutsk op ‘e Romte” (Grutsk). Dit werkboek zal in 2012 verschijnen. In de beleidslijn wordt gewerkt aan de uitwerking van het Streekplan. In Grutsk staat voor alle landschaptypen in Fryslân aangegeven wat de kernkwaliteiten zijn. Ook worden op basis van te verwachten ontwikkelingen, gewenste ontwikkelingsrichtingen voor behoud en ontwikkeling van het landschap aangegeven. Dit gebeurt in nauwe samenwerking met de makers van de Cultuurhistorische Kaart van Fryslân. Grutsk moet aan iedereen die aan planvorming in Fryslân doet, nadere gegevens over de eigen omgeving leveren en inspiratie hoe om te gaan met de kwaliteit van de Romte, met ruimtelijke kwaliteit conform het uitgangspunt van het Streekplan. De kaart landschapstypen van het werkboek wordt al gebruikt, o.a. ook door het Atelier Fryslân, bij haar adviezen over ruimtelijke kwaliteit. In de beleidslijn zit ook de nadere uitwerking van kernkwaliteiten in de landschapsvisies voor de twee Nationale Landschappen, Noardlike Fryske Wâlden en Zuidwest-Fryslân. De Kansenkaart Landschap Zuidwest Fryslân is opgesteld in opdracht van het Platform Plattelânsprojekten Zuidwest Fryslân. Dit document beschrijft het landschap en geeft landschappelijke kansen bij ontwikkelingen aan. Voor de Noordelijke Friese Wouden is een landschapsvisie opgesteld “Boer en Landschap” waarin met name de relatie landbouw-landschap centraal staat. Dit document is vooral voor het stroomlijnen van de bestemmingsplannen van de gemeenten opgesteld. Verdere uitbouw van deze landschapsvisie voor andere thema’s als natuur, water, recreatie, wonen en bedrijvigheid is wenselijk om te laten zien hoe de landschappelijke kernkwaliteiten geborgd kunnen worden en de identiteit van het gebied nauwkeuriger kan worden bepaald.

Cultuurhistorie Binnen de activiteiten van Landschapsbeheer Friesland in het kader van cultuurhistorie wordt onderscheid gemaakt tussen cultuurlandschappen en objecten met een bijzondere cultuurhistorische waarde. Voor wat betreft de cultuurhistorische landschappen heeft Landschapsbeheer Friesland zich specifiek ingezet voor het terpen- en wierdenlandschap, het cultuurlandschap op Terschelling en het Parklandschap rond Beetsterzwaag. Bijzondere cultuurhistorische objecten die specifiek aandacht hebben gekregen zijn de tuinen van Vlaskamp, de eendenkooien en het Koepelbos. Tenslotte is gewerkt aan de Friese Waterlinie. Deze linie ligt in Zuidoost Fryslân. Dit is een historisch gegeven dat terug te vinden is in het landschap en zodanig ontwikkeld kan worden dat een impuls aan de streek gegeven kan worden.

23

Jaaroverzicht 2011

Terpen- en Wierdenlandschap in ontwikkeling Op verzoek van de provincie Fryslân (archeologie) is gewerkt aan de ontwikkeling van een project ‘Terpen- en wierdenlandschap in ontwikkeling’. Dit is een interprovinciaal initiatief voor het gehele vaste land in de Waddenregio, grenzend aan het Werelderfgoed Wadden. In Fryslân loopt al een project met als doel het behoud van de agrarische (onbebouwde) terpen. In Groningen zijn enkele bewoonde wierden hersteld. Deze ervaringen en opgebouwde expertise zijn uitgangspunt. Mede door de aanstelling van een hoogleraar Terpen&wierden (G. de Langen van prov. Fryslân) dringt het besef op dat we hier te maken hebben met een eeuwenoud, bijzonder landschap dat door de eeuwen heen veranderd is en aan slijtage onderhevig is. Aanleiding om een interprovinciaal meerjarenproject op te zetten. Belangrijkste onderdelen van het project zijn: visievorming (hoe om te gaan met individuele terpen en wierden, betekenis en dragers van het landschap); samen met de bewoners herstellen van terpen en wierden; archeologisch onderzoek, promotie, recreatie en toerisme.bVoor dit project wordt een Waddenfondsaanvraag voorbereid.

Ontwikkelingsvisie Parklandschap Beetsterzwaag&Olterterp Op initiatief van de Vereniging Opsterlandse Groene parels en in samenwerking met de Bosgroep Noord Nederland is een project ontwikkeld voor een ontwikkelingsvisie op het bosgebied van de landgoederen rond Beetsterzwaag. Dit project is gehonoreerd voor een Belvedere-subsidie. De Bosgroep Noord Nederland is trekker. Landschapsbeheer Friesland heeft de procesbegeleiding. Er is een historisch onderzoek uitgevoerd en opgeleverd. Vervolgens is gestart met het opstellen van de ontwikkelingsvisie en de verkenning van de mogelijke economische dragers. Het historische onderzoek is in een algemene informatieavond aan de bevolking gepresenteerd. De resultaten en mogelijke ontwikkelingen zijn tevens met een klankbordgroep besproken.

Landschapsbiografie Terschelling Landschapsbeheer Friesland heeft in samenwerking met het Kenniscentrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen en de Cultuurhistorische vereniging Skylge myn Lântse het initiatief genomen om voor heel Terschelling een landschapsbiografie op te stellen. Landschapsbeheer Friesland heeft gesprekken gevoerd met DLG, Staatsbosbeheer, de gemeente, Plattelânsprojekten, de provincie en Vitens. Alle partijen hebben positief op het initiatief gereageerd. Dit heeft ertoe geleid dat in december 2011 een bijeenkomst werd georganiseerd waarin met elkaar van gedachten is gewisseld over dit initiatief en waarin de mogelijkheden om te komen tot een landschapsbiografie zijn verkend. Het Kenniscentrum ziet de landschapsbiografie voor Terschelling als een eerste stap om alle eilanden op te pakken. Zij wil hiervoor een meerjarenprogramma opzetten. Landschapsbeheer Friesland neemt in dit complexe gremium de rol van procesbegeleider op zich en slaat de brug tussen overheden, burgers en wetenschappers om zo tot een gedragen toekomstontwikkeling op de eilanden te komen.

Ontwikkeling Koepelbos Op initiatief van de dorpsbewoners van Oldeberkoop en Staatsbosbeheer heeft LBF een project ontwikkeld met als doel om uitvoering te geven aan een herstelplan voor het Koepelbos en het hertenkamp in Oldeberkoop. Noordpeil is gevraagd om een historische analyse en een inrichtingsplan te maken van het park. Het is nog onzeker of Lucas Roodbaard een ontwerp heeft gemaakt voor het park, maar er lijken wel een aantal aanwijzingen voor te zijn. De uitvoering zal plaatsvinden in fasen. Voor de eerste fase van de uitvoering is een aanvraag ingediend bij Plattelandsprojecten. Andere mogelijke financiers zijn de gemeente, Staatsbosbeheer, de Stichting het Hertenkamp en fondsen uit het dorp.

24

Jaaroverzicht 2011

Eendenkooien Landschapsbeheer Friesland is momenteel samen met Landschapsbeheer Groningen en Landschap Noord-Holland en terreinbeherende organisaties (SBB, NM) de mogelijkheden aan het onderzoeken om een herstelproject eendenkooien in te dienen voor het Waddenfonds. In welke vorm is nog onduidelijk, omdat de nieuwe opzet van het Waddenfonds nog onduidelijk is.

Vlaskamp Iedere tuinliefhebber heeft wel eens gehoord van de beroemde tuinarchitect Lucas Roodbaard. Bijna niemand kent zijn opvolger Gerrit Vlaskamp (1834-1906). De “Vergeten Tuinen” van Gerrit Vlaskamp zijn onlangs herontdekt door Aly van der Mark. Tijdens de research voor haar boek over de hoveniersfamilie Vlaskamp / Westra werd Aly gewezen op het archief van boomkwekerij Bosgra (d.d. 1860). In fraai gebonden boeken vond Aly tot haar verbijstering 320 plantlijsten van de vroeger vermaarde tuinarchitect Vlaskamp. Met deze ontdekking in de Bosgra-archieven start dan ook een omvangrijke inventarisatie en zoektocht naar de vergeten tuinen; waar zijn ze gelegen, zijn ze nog intact? Landschapsbeheer Friesland voert een inventarisatieproject uit als onderdeel van een nog op te zetten groter project rond Vlaskamp met de naam “Vergeten tuinen van Vlaskamp”. Er zal bijvoorbeeld een boek verschijnen, er zal een documentaire worden gemaakt en in 2014 zal het Fries Museum een tentoonstelling wijden aan Vlaskamp en zijn tijd. Het projectonderdeel waar LBF uitvoering aan zal geven behelst naast de veldinventarisatie (80 tuinen!) een historisch onderzoek en op basis hiervan een tuinhistorische analyse. De onderzoeksgegevens worden onder andere via internet openbaar toegankelijk gemaakt.

Friese Waterlinie Het project ‘Planontwikkeling De Friese Waterlinie is in 2010 gestart. Voormalig gedeputeerd Dhr. B. Mulder is bereid gevonden om als voorzitter van de stuurgroep op te treden. De gemeenten zijn vertegenwoordigd via de wethouders en ook de RUG en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zijn vertegenwoordigd. Hiermee hopen we een goede inbedding van de resultaten die uit dit project gaan komen, te waarborgen. Er is een ontwikkelingsvisie opgesteld. Momenteel wordt gewerkt aan het werkprogramma, wordt archiefonderzoek uitgevoerd en wordt gewerkt aan een educatief programma. In het kader van dit project zijn vele bijeenkomsten in de streek gehouden: 3 algemene informatieavonden, 1 avond voor de R&T ondernemers, 1 avond voor de eigenaren, 1 avond met de breed samengestelde klankbordgroep, 1 middag met vertegenwoordigers van de andere linies in Noord-Nederland en 3 avonden met kenners van de waterlinie uit de streek. Deze bijeenkomsten zijn allemaal goed bezocht en er is zeker draagvlak voor dit fenomeen in de streek. Al deze activiteiten hebben vele ideeën voor de ontwikkeling van de Friese Waterlinie opgeleverd. Landschapsbeheer Friesland heeft de stand van zaken gepresenteerd in het gebiedsplatform.

Ruimtelijke kwaliteit Implementatietraject Nije Pleats Vanaf 1 december is Nije Pleats als zelfstandig loket bij Hûs en Hiem ondergebracht. Tijdens het implementatietraject dat de VFG samen met een platform (LBF nam hieraan deel) afgelopen jaar heeft gelopen, zijn diverse mogelijkheden onderzocht hoe Nije Pleats (zowel inhoudelijk als de werkmethode) vervolgd en verankerd kon worden in Friesland. Uiteindelijk is het advies van het platform binnen het portefeuillehoudersoverleg in juni overgenomen. Onder voorwaarden dat het als een zelfstandige eenheid herkenbaar bleef en een evaluatie na 2 jaar.

25

Jaaroverzicht 2011

Landschapsbeheer Friesland blijft deelnemen aan de werksessies, maar wil met name de zorg voor kwaliteitsbehoud in gezamenlijk overleg verankeren in het toekomstig concept van werken. Hiertoe heeft Landschapsbeheer Friesland een notitie opgesteld, waarin samen met gemeente en agrariër de kwaliteit van het ontwerp behouden kan worden. Beheer en onderhoud maken deel uit van de afspraken en communicatie.

XXL-bedrijven De provincie heeft na de zomer aan het kernteam Nije Pleats de vraag voorgelegd om te onderzoeken in hoeverre in Friesland mogelijkheden zijn voor de ontwikkeling van XXL-bedrijven (groter dan 250 stuks melkkoeien / 300 nge ) Wederom is een breed team van experts betrokken bij het onderzoek. Landschapsbeheer Friesland draaide gedurende een drietal middagen mee in de discussies en pilots. Op basis van alle verschillende landschapstypen in de provincie is gekeken of en hoe deze grootschalige bedrijven een plaats konden krijgen met behoud van ruimtelijke kwaliteit en andere ruimtelijke, milieutechnische voorwaarden. Er zijn diverse modellen en oefeningen uitgevoerd, met diverse maten. De conclusies die getrokken zijn, zijn helder: Het kan in Friesland, maar niet overal en niet tot elke omvang; regelmatig lopen we aan tegen de ongeschiktheid van de betreffende plek en tegen de gewenste maat. Ten behoeve van de behandeling in de Staten heeft Landschapsbeheer Friesland regelmatig contact gehad met staten- en commissieleden en vragen beantwoord. Wij hechten aan zorgvuldige procedure, identiek aan Nije Pleats, en aan zorg tijdens en na proces Nije Pleats. Tevens hebben we gezamenlijk met FMF een Notitie opgesteld en aan de provincie aangeboden.

Moai Fryslân De Provinsje Fryslân is bezig om het werkboek ‘Grutsk op è Romte’ te ontwikkelen. Dit is een nadere uitwerking van het Streekplan, waarin m.n. aandacht wordt besteed aan de ruimtelijke kwaliteit. Het zal richting geven aan diverse ontwikkelingen waarbij op basis van de kwaliteiten van de verschillende landschapstypen adviezen t.a.v. de ruimtelijke kwaliteit worden gegeven. In het productplan van LBF zijn taken opgenomen om het werkboek Grutsk zo goed mogelijk geïmplementeerd te krijgen, zowel bij gemeenten, het maatschappelijk veld als ook bij de bewoners en in de dorpen in Friesland. Met het oog op het betrekken van de bewoners en burgers heeft LBF samen met de FMF afgelopen jaar een projectplan ontwikkeld, Moai Fryslân. Samen met diverse partners (Keunstwurk, Omrop Fryslân, Noorderbreedte, Atelier Fryslân, Doarpswurk) hebben LBF en FMF er voor gekozen om een programma op te zetten waarin bewustwording en vergroten van de betrokkenheid voor de ‘Mooiste provincie van Nederland’ centraal stond. Doel is versterking van de ruimtelijke kwaliteit waaraan een ieder zijn/haar steentje kan bijdragen. Onderdelen zijn o.a. een enquête, een televisieserie, speciale uitgave Noorderbreedte, Brûsbijeenkomsten in de dorpen o.b.v. de tv-serie en mogelijk inbreng in streekagenda’s. In de loop van 2011 bleek, na overleg met het team ruimtelijke kwaliteit van de provincie, handhaving van het totale programma niet haalbaar, de onderdelen enquête en tv-serie binnen het projectvoorstel worden verder uitgewerkt.

26

Jaaroverzicht 2011

Nationaal landschap Zuidwest Fryslân Lânskippers Plattelânsprojekten Zuidwest Fryslân heeft een werkgroep in het leven geroepen om invulling en/of uitwerking te geven aan de kansenkaart Zuidwest Fryslân. Landschapsbeheer Friesland participeert in deze werkgroep. De bedoeling is om te komen tot concrete uitvoeringsprojecten. Zover is het op dit moment nog niet.

Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden Stuurgroep NFW, Ambtelijk vooroverleg Viermaal per jaar komt de Stuurgroep van Nationaal Landschap NFW bijeen. De agenda en de te behandelen stukken worden vooraf besproken in het Coördinerend Ambtelijk Overleg (CAO), waarin Landschapsbeheer Friesland en FMF zijn vertegenwoordigd. Voorafgaande aan de stuurgroepvergaderingen NFW, wordt een achterbanoverleg georganiseerd voor de natuur en landschapsleden van de stuurgroep, Jan Boelen en Hans van der Werf van de Friese Milieufederatie. In dit overleg worden relevante punten op de agenda doorgesproken, meningen gedeeld en zorgpunten aangegeven. Ook zaken die aan de orde zijn binnen de themagroepen kunnen onderwerp zijn om op de agenda te krijgen van de Stuurgroep. Deelnemers aan het achterbanoverleg zijn in ieder geval ook de leden voor natuur en landschap binnen de themagroepen van het NationaaI Landschap. Belangrijke onderwerpen in het afgelopen jaar die op de agenda stonden van de Stuurgroep, waren o.a.: • ontwikkelingen en voortgang van het Sociaal Economisch Masterplan (SEM) Noordoost Friesland (hiervan maakt het Nationaal landschap NFW onderdeel uit), de te ontwikkelen organisatiestructuur en ANNO (Agenda Netwerk Noordoost) waarin een prioriteitenlijst van projecten. • Pilot GLB, waarbij de Vereniging één van de 4 pilots is van het Min. EL&I. De stand van zaken en de voortgang worden mondeling toegelicht. • Effecten decentralisatie en bezuinigingen op natuur en landschap, de status Nationaal Landschap door het Rijk opgeheven. • Uniformering regelgeving landschap: in het kader gemeentelijke bestemmingsplannen buiten gebied; daaraan gekoppeld is het project inventarisatie landschapselementen voor de 5 gemeen ten door Landschapsbeheer Friesland • Projectvoorstel voor een Landschapsbiografie, als 1e stap naar een verbrede Landschapsvisie • Financiële consequenties, uitputting projectfinanciering vanuit PP Noordoost

Themagroep Archeologie en Cultuurhistorie Op basis van de startnotitie is door de themagroep gewerkt aan het formuleren van een projectvoorstel voor een landschapsbiografie. Doel is de landschapsvisie in de Noardlike Wâlden te verbreden met het onderdeel landschapsgeschiedenis. Landschapsbeheer Friesland is als trekker opgetreden. Het voorstel werd inhoudelijk mee vorm gegeven door de RUG. (landschapsgeschiedenis) en de Fryske Akademy. Ook de vereniging NFW participeerde en heeft zich flink ingezet voor de realisatie van het voorstel. Het project is niet gehonoreerd maar staat wel hoog op de agenda van de stuurgroep NFW. In 2012 krijgt de biografie verder vorm, waarbij ook de gemeenten zullen worden betrokken.

27

Jaaroverzicht 2011

Themagroep Natuur en Landschap In 2011 zijn door de themagroep een aantal thema’s opgepakt. Landschapsbeheer Friesland heeft zich sterk gemaakt voor het betrekken van bewoners bij het nationaal landschap. Doel is in 2012 een project te ontwikkelen voor een dorp en omliggend gebied waarbij een kwaliteitsimpuls voor landschap en bewustwording van burgers bij landschap hand in hand gaan. Een belangrijk gesprekspunt was ook de afstemming van de regels in de nieuw te ontwikkelen bestemmingsplannen buitengebied van de 5 gemeenten in de NFW. Daarvoor is een pilot gestart die in 2012 wordt doorontwikkeld. De themagroepsleden worden steeds geïnformeerd over de voortgang van de pilot GLB binnen de NFW.

Natuur en landschap in Streekagenda’s De streekagenda is de beoogde opvolger van het huidige gebiedsgerichte beleid in Plattelandsprojecten. En zal daarom richtinggevend gaan zijn voor de thematische focus en de besteding van de middelen in het gebiedsgerichte beleid de komende jaren. De NB-organisaties, waaronder Landschapsbeheer Friesland hebben zich laten informeren door de provinciale projectleiders van het nieuwe beleid. Tevens is gesproken over de wijze waarop we onze thema’s onderdeel kunnen laten zijn binnen de streekagenda’s. Welke thema’s (en concreter activiteiten en projecten), wat past in de streekagenda en hoe kunnen we deelnemen in het proces. Samen met de groene organisaties zijn in het najaar 2011 diverse brainstormbijeenkomsten gehouden in de verschillende plattelandsprojectengebieden. Hierbij zijn de afgevaardigden in Landinrichting, gebiedsontwikkeling, gebiedsgroepen Natura2000, leden natuur- en milieuwerkgroepen etc. betrokken. Doel is om op tijd in te kunnen spelen op de ontwikkeling van de streekagenda in het gebied, en om dan natuur, milieu en landschap goed op de agenda te krijgen. De ‘groene’ thema’s natuur, landschap en duurzaamheid zijn vaak nog onderbelicht. In de diverse regio’s heeft landschapsbeheer Friesland deelgenomen aan brainstormbijeenkomsten die vanuit de gebiedsplatforms werden georganiseerd om input te verzamelen voor de agenda’s. Hierbij viel op dat, zodra de beleidsthema’s een concretere invulling kregen, bijv. door het benoemen van projecten, landschapsprojecten samen met de bewoners van de streek, deze zeer aanspraken.

Provinciale beleidsontwikkelingen: landschapsbeleid a.g.v. bezuinigingen 2011 was een jaar waarin onduidelijkheid m.b.t. de toekomst van het natuur- en landschapsbeleid de gemoederen bezig hield. De partijen in de PCLG stelden het Grien Manifest op, dat aangeboden werd aan Provinciale Staten. Dit manifest zal een belangrijke basis zijn voor het nieuw te vormen beleid. Eind 2011 werd een start gemaakt met nadenken over een nieuw beleid: gezamenlijke brainstorms werden door de provincie georganiseerd voor een nieuwe Nota Natuur en Landelijk Gebied. Landschapsbeheer Friesland nam hieraan deel, met name gericht op het landschapsbeleid (genoemd als een van de vervallen doelen in het Akkoord van Bleker met het IPO). Begin 2012 krijgt de vorming van de Nota verder vorm, in mei 2012 zal het nieuwe beleid worden behandeld in de Staten.

28

Jaaroverzicht 2011

2.2.2 Advieslijn Kader In het Streekplan is aangegeven dat de provincie ruimtelijke kwaliteit hoog in het vaandel heeft staan. Vroegtijdig advies geven bij provinciale projecten en gemeentelijke projecten is de opgave voor landschap in dit verband. Landschapsbeheer Friesland neemt, in afstemming met de provincie, hierin een plaats in. Zij onderschrijft het belang om in een vroegtijdig stadium betrokken te zijn bij processen en projecten om de ruimtelijke kwaliteit te behoeden en te verbeteren. Belangrijke onderwerpen en thema’s, die in 2011 aan de orde waren, en waaraan Landschapsbeheer Friesland heeft gewerkt: a advisering bij provinciale projecten, bijvoorbeeld: - provinciale wegenprojecten (zoals de inpassing van de Centrale As, de N381, Rotonde Joure etc. waarvoor in eerste instantie het thema document “Fryske diken in ’t grien” het koersdocument is). - streekplanprojecten (zoals landgoederen, Bedrijventerreinen in het landschap, herziening Windstreek). - pMJP-projecten (zoals de gebiedsontwikkeling Dongeradeel, Harlingen-Franeker, Terschelling, Ferwerderadeel, Drachten) b advisering bij gemeentelijke projecten, bestemmingsplannen, beeldkwaliteitkaders, hiervan afgeleide groenplannen in dorpen, stadsranden. Advisering projectontwikkelaars en eigenaren (inpassing boerderijen o.a. Nije Pleats, verblijfsrecreatie-initiatieven, boseigenaren).Hierbij ook projectontwikkeling en zorg voor uitvoering van onderhoud- en versterkingsprojecten voor specifieke landschapselementen. c (onafhankelijke) adviezen die aan het Atelier Fryslân worden gevraagd. Landschapsbeheer Friesland wordt hierbij regelmatig betrokken. d Herstel en versterking van kernkwaliteiten van landschap, o.b.v. richtlijnen Werkboek ‘Grutsk’. Projectontwikkeling en coördinatie van uitvoering door Landschapsbeheer Friesland. e Advisering en ondersteuning particuliere grondgebruikers en –eigenaren, agrariërs en agrarische natuurverenigingen: Landschapsbeheer Friesland vervult een loketfunctie vanuit haar kennis centrum landschap. Specifiek voor de regio Zuidoost Friesland ondersteunen en faciliteren van het Steunpunt Landschap behoort tot de projecttaken van Landschapsbeheer Friesland. f Advisering m.b.t. landschap binnen programma’s en subsidiestelsels (SNL) Voor deze advieslijn is in de provinciale organisatie het Team Ruimtelijke Kwaliteit gevormd. Dit team werkt binnen de provinciale beleidskaders en binnen het Programma Ruimtelijke Kwaliteit. Regelmatig organiseert zij rondom thema’s en onderwerpen bijeenkomsten met de betrokkenen. Landschapsbeheer Friesland participeert en ondersteunt hierbij.

Advisering ruimtelijke kwaliteit Nije Pleats In 2011 zijn, in afwachting van het implementatie-advies (eind 2011), vele aanvragen in werksessies behandeld. De provincie bleef Nije Pleats faciliteren. De schaalvergroting, waarbij veelal vergroting van het bouwblok aan de orde is, vraagt om toepassing van het succesvolle concept van werken. Niet alleen geeft het een kwalitatief beter resultaat voor het landschap, maar ook wordt tijdwinst behaald. Bij de werksessies zitten de partijen direct bij elkaar aan tafel en wordt een gezamenlijke oplossing bedacht, waarmee vergunningverleners allen uit de voeten kunnen.

29

Jaaroverzicht 2011

Bij de werksessies zit Landschapsbeheer Friesland ook aan tafel. Wij hebben zorg voor de landschappelijke inpassing tijdens het proces, maar zeker ook proberen we tot een afspraak te komen met de agrariër en gemeente om een goede uitwerking van het plan en duurzaam beheer en onderhoud te regelen. In 2011 heeft Landschapsbeheer Friesland aan 14 werksessies deelgenomen.

Bedrijventerreinen In 2012 heeft LBF in het kader van de Provinciale pilot ‘bedrijventerreinen in het landschap’ in werksessies meegewerkt aan projecten in Dronrijp en Hallum. In Dronrijp waren de sessies veelbelovend, maar de voorkeursvarianten leken in dit geval financieel niet haalbaar. De methodiek van werken was echter veelbelovend, maar een vergelijkbare opzet slaagde in Hallum nauwelijks, omdat de gemeente bij de ontwikkeling van het bedrijventerrein in een impasse was geraakt met een aantal ondernemers. Landschapsbeheer is verder nog betrokken geweest bij de uitbreiding van Douma-Staal in Sneek, een bedrijf dat wil uitbreiden met een aantal bedrijfshallen richting Oppenhuizen wat volgens de dorpsbewoners ten koste zou gaan van de bestaande bufferzone/annex natuurgebied. Door Landschapsbeheer is in opdracht van het de gemeente en de directie van Doumastaal een inpassingsplan gemaakt dat tevens recht doet aan de behoefte van het dorp om de randzone recreatief te gebruiken.

Minicampings Sinds 1 januari 2008 kunnen minicampinghouders hun camping uitbreiden van 15 naar 25 standplaatsen. Dit project speelt in op de landschappelijke inpassing van deze ontwikkeling. In samenwerking met LTO Noord-projecten is een project opgezet met als doel de bestaande en nieuwe minicampings landschappelijk in te passen. Dit project trekt echter niet voldoende deelnemers omdat men de subsidie op de aanplant te mager vindt en/of omdat de betreffende campinghouder nog geen vergunning heeft van de gemeente. Daar is het laatste jaar ook nog de problematiek van de Natura 2000 gebieden bijgekomen. Landschapsbeheer Friesland heeft een evaluatie van dit project gemaakt. De conclusie is dat dit project in de kern goed in elkaar zit, maar dat het ondanks alle inspanningen niet loopt. In overleg met Plattelânsprojekten Zuidwest en de provincie is besloten dit project te stoppen.

Projecten herstel en versterken landschap Zuidoost Friesland. Weststellingwerf Het project Herstel en versterken landschap fase 5 is door gemeente Weststellingwerf en Landschapsbeheer Friesland opgezet. Het project bestaat uit een onderdeel herstel en versterken landschap en drie Doarpen yn ’t Grien projecten. Voor het onderdeel herstel en versterken heeft Landschapsbeheer Friesland de inventarisatie uitgevoerd en 65 contracten opgesteld. De werkzaamheden in het veld worden door gemeente Weststellingwerf gecoördineerd en uitgevoerd in 2012.

Ooststellingwerf In samenwerking met de gemeente en het Steunpunt Landschap is voor het gebied Haulerwijk een project ‘Herstel en versterken landschap’ opgesteld. Landschapsbeheer Friesland is in opdracht van de gemeente trekker en eindverantwoordelijke van het project. Na de informatieavond hebben vele belangstellenden zich gemeld voor het project. De inventarisaties zijn in de winter uitgevoerd waarna er 42 contracten zijn opgesteld. De werkzaamheden omvatten het opknappen van houtwallen, elzensingels en bosjes, het aanplanten van bomen, hagen en fruitbomen en het aanleggen van een aantal poelen. In opdracht van Landschapsbeheer Friesland heeft Oranjewoud B.V. de werkzaamheden in een bestek opgenomen en de aanbesteding aan een groenaannemer verzorgd. De werkzaamheden in het veld starten in januari 2012.

30

Jaaroverzicht 2011

Smallingerland Dorpsbelang De Tike en de gemeente Smallingerland namen het initiatief om een project op te zetten voor een mooier en ‘smûker’ dorp De Tike. Aanleiding was de zorg van de inwoners over het verdwijnen van groen in en rond het dorp, waardoor het eigen karakter verloren dreigt te gaan. De opgave is om in het buitengebied structuren van elzensingels te herstellen, gaten in bestaande singels opnieuw in te planten en mogelijkheden tot het aanplanten van nieuwe singels te benutten. Binnen de bebouwde kom liggen er kansen om de leefomgeving meer streekeigen en groener in te richten. Bij de aanpak is gekozen voor Doarpen yn ‘t Grien. De inwoners van De Tike gaan zelf aan de slag met de planvorming en de uitvoering. Na de inventarisaties zijn 10 contracten opgesteld. In totaal wordt 6.228 meter elzen- en houtsingel opgeknapt, dat is ruim een kilometer meer dan was voorzien. De werkzaamheden worden in het voorjaar van 2012 uitgevoerd. Voor het onderdeel Doarpen yn ’t Grien is een Griencommissie samengesteld. De commissie heeft onder begeleiding van Landschapsbeheer Friesland een groenplan gemaakt. Een aantal erven worden door het planten van bomen, hagen en fruitbomen landschappelijk ingepast, er wordt een ommetje door boerenland gerealiseerd en er worden een aantal bankjes geplaatst.

Gebiedsontwikkelingen Gebiedsontwikkeling Centrale As De aanleg van een vierbaansweg door het nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden betekent een grote ingreep in het gebied. De inpassing van de weg vergt een bijzondere aanpak in de gebiedsontwikkeling die is gestart rondom de weg voor het onderdeel landschap. Voor die aanpak heeft de gebiedsontwikkelingscommissie (waarin Landschapsbeheer Friesland bestuurlijk is vertegenwoordigd) een integrale visie ontwikkeld waarvan landschap een essentieel onderdeel vormt. De commissie wil in opdracht van het provinciaal bestuur het hele gebied en daarmee ook het landschap met een plus achterlaten aan de bewoners en gebruikers. De gebiedsontwikkelingscommissie Centrale As heeft op een zorgvuldige wijze uitgangspunten en een werkwijze voor een kwaliteitsimpuls van het landschap ontwikkeld. Allereerst door een landschapsvisie te formuleren en vast te stellen en daarna door instrumenten te ontwikkelen waardoor de in de visie geformuleerde doelen binnen een integraal proces gerealiseerd kunnen worden. • Landschapsvisie ”Het Landschap Centraal” Voor het ontwikkelen van een visie is het essentieel helder te krijgen in welke uitgangssituatie het landschap zich bevindt. Via een vlakdekkende inventarisatie, uitgevoerd door Landschapsbeheer Friesland werd een belangrijke basis voor de visie verworven en is de vraag ’wat hebben we?’ beantwoord. Een door de GOC ingestelde werkgroep heeft een landschapsvisie geschreven met als opdracht ‘Hoe kunnen we het landschap binnen de Gebiedsontwikkeling Centrale As met een plus achterlaten’. Deze Landschapsimpuls ‘het Landschap Centraal’ is vastgesteld door de GOC en opgenomen in de integrale visie voor het gebied. Daarmee is invulling gegeven op de vraag ’Wat willen we?’

31

Jaaroverzicht 2011

• Instrumenten realisatie plus op Landschap Voor het realiseren van (onder meer) de landschapsopgave is vanuit de integrale visie een concept Ontwerp inrichtingsplan ontwikkeld. Daarin zijn de doelstellingen voor landschap helder weergegeven en zijn een aantal instrumenten benoemd om deze doelstellingen in samenhang met andere te kunnen behalen. Met andere woorden, hoe bereiken we wat we willen? In 2011 werden in drie delen van het gebied vrijwillige kavelruilen opgestart die als gevolg van onduidelijkheid over de financiering veel vertraging hebben opgelopen. Door het gebrek aan middelen dreigde de gehele landschapopgave binnen de gebiedsontwikkeling flinke averij op te lopen. Landschapsbeheer Friesland heeft zich daar samen met Staatsbosbeheer met succes krachtig tegen verzet. De opgave staat nog voor 100% overeind en het kavelruilproces is eind 2011 opnieuw in gang gezet. Ruilen in gebieden met houtwallen en singels Landinrichting in een kleinschalig cultuurlandschap vergt een bijzondere aanpak. Om de effecten van de spelregels uit de landschapsvisie te testen is via een pilot duidelijk gemaakt dat bij verplaatsing en ruiling van grond een bijzonder instrument ingezet dient te worden, dat er voor zorgt dat eigenaren/gebruikers die bij toedeling meer houtsingels krijgen dan ze hebben ingebracht, in grond of geld worden gecompenseerd. Voor de Centrale As is dat instrument ontwikkeld en vastgesteld door de commissie. Binnen de gebiedsontwikkeling is de afspraak gemaakt dat er alleen goedkeuring wordt gegeven aan ruiling of aan- en verkoop wanneer er overeenstemming is met de gebruikers over een bedrijfslandschapsplan. Daarin worden alle zaken met betrekking tot landschap geregeld; zowel herstel, nieuwe aanleg en compensatie. Ruiling en landschap vormen 1 afspraak! Landschapsbeheer Friesland verzorgt hierin in opdracht van de provincie het onderdeel landschap.

Herinrichting Achtkarspelen In de Landinrichtingcommissie is een presentatie gegeven over het belang van de landschapsopgave binnen bijvoorbeeld kavelruil. De landschapsinventarisatie binnen het nationale landschap Noardlike Fryske Wâlden biedt goede handvatten om de opgave goed vorm te geven en uit te voeren.

Drachten Deze landinrichting is gestopt in 2011. Op de vraag of het gebied verder wilde met een wettelijke in plaats van een vrijwillige verkaveling kwam een negatief antwoord uit de streek. Landschapsbeheer Friesland voerde eerder voor de commissie een inventarisatie landschap uit. De gegevens daaruit willen we nu gebruiken om binnen de gemeente Smallingerland een aantal herstelprojecten op te zetten. Samen met dorpen, gemeente en de landschapsconsulent Zuidoost Friesland.

Terschelling: Visie, herstel- en beheerpan De Grië In 2009 heeft Landschapsbeheer Friesland een inventarisatie van het cultuurlandschap op Terschelling, inclusief De Grië, uitgevoerd. De Grië is het meest oostelijke cultuurlandschap op het eiland. Het bijzondere is dat dit gebied voor het Wad ligt en af en toe met zout water overstroomt. De eigenaren van de Grië hebben een vereniging van eigenaren opgericht. Landschapsbeheer Friesland heeft een visie en een herstel- en beheerplan voor de Grië opgesteld. DLG gaat dit document gebruiken als onderlegger voor het beheerplan Natura2000 dat zij voor grote delen van het eiland moet maken.

32

Jaaroverzicht 2011

De visie, maar ook het herstel- en beheerplan wordt in nauw overleg met de vereniging van eigenaren, de cultuurhistorische vereniging en de Stichting Ons Schelligerlân opgesteld. Hiertoe is een begeleidingsgroep ingesteld onder voorzitterschap van wethouder Spanjer. Naast genoemde partijen is ook Staatsbosbeheer in deze begeleidingsgroep vertegenwoordigd. De visie is inmiddels gereed, momenteel wordt gewerkt aan het herstel- en beheerplan.

SNL/beheerdersoverleg Voor het natuurbeheerplan van de provincie zijn door LBF een tweetal acties op touw gezet. 1 mogelijkheid voor het opnemen van het landschapspakket heggen en hagen; vanuit gebiedskennis is gekeken wat dat zou betekenen (kwantiteit) voor het plan. 2 implementatie van het pakket elzensingel in overgangsgebieden. Samen met provincie (beleid) op grond van beschikbare informatie (bodem, water, hoogte, geomorfologie, gebiedskennis etc.) geanalyseerd Het beheerdersoverleg is eenmaal bijeen geweest, met als belangrijkste onderwerpen: • de reacties op het Natuurbeheerplan 2012 • het openstellingsbesluit. Een bezuinigingsvoorstel besproken om de financiële risico’s te beperken, gezien de onduidelijkheid rondom de decentralisatie rijkstaken. • Weidevogelbeheer. Het Natuurbeheerplan 2012 is door de Provinsje Fryslân a.g.v. de onduidelijkheid en de komende bezuinigingen met een sober karakter ingezet.

Steunpunt Landschap ZO Het Steunpunt Landschap ZO Friesland, de landschapsconsulent, kent een looptijd van 6 jaar: 2007-2013, conform de looptijd van het pMJP (Prov. Meerjarenplan). Het project, waarvan Landschapsbeheer Friesland de trekker is, was echter in eerste instantie voor 4 jaar financieel verplicht. Het Steunpunt is een samenwerkingsvorm van de 5 gemeenten in ZO Frl., de provincie en Landschapsbeheer Friesland. Deze partijen dragen allen financieel bij in het project. Eind 2010 is, zoals afgesproken in het projectplan, een evaluatie uitgevoerd na 3 jaar Steunpunt. De algehele conclusie was dat het Steunpunt een meerwaarde heeft voor landschap in Zuidoost Friesland, voor de gemeenten en voor allerlei initiatieven en projecten. De evaluatie is eind januari 2011 aangeboden aan het platform, vergezeld met een toelichtende presentatie. Unaniem advies aan het gebiedsplatform Plattelandsprojecten ZO Friesland is om een vervolg van de laatste 2 jaar te geven aan het Steunpunt. Dit is gehonoreerd, zodat het Steunpunt vanaf 1 december 2011 tot 1 december 2013 worden vervolgd. Landschapsbeheer Friesland is bijzonder positief over de aanwezigheid van het Steunpunt, zij ziet hierin een extra inzet voor ZO Friesland mogelijk, een verlengstuk van haar eigen taken. Het Steunpunt heeft zich in 2011 vooral beziggehouden met: • Projectontwikkeling: uitvoering herstel- en versterkingsprojecten landschap in de verschillende gemeenten in Zuidoost Friesland • ondersteuning van lokale initiatieven en projecten doarpen yn ’t grien, • kennisloket, zowel voor burgers, instanties en gemeenten, • duurzaam landschapsbeheer: Gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk, beheerplan t.b.v. houtkachel Beetsterzwaag, gebiedsplan ELAN, de gezamenlijke agrarische natuurverenigingen in ZO Frl.

33

Jaaroverzicht 2011

Loketfunctie Landschapsbeheer Friesland vervult met haar kennis en expertise voor landschap en landschapsonderhoud een belangrijke functie als loket voor het landschap. Door voorlichting middels diverse gerichte voorlichtingsavonden en –activiteiten (op eigen initiatief en op uitnodiging) aan verschillende groepen, zoals agrariërs, agrarische natuurverenigingen, gemeenten, dorpsbelangen, particulieren en deelnemers aan projecten, worden direct grote groepen bereikt. Een verdiepingsslag kan vervolgens gemaakt worden door gerichte cursussen. Maar tevens worden enkele honderden vragen vaak telefonisch behandeld; deze vragen zijn zeer divers: over onderhoud aan elementen, soortenkeuze voor aanplant, vragen m.b.t. biotoopverbetering soorten, aanleg van landschapselementen, boerenerven, wandelpaden en ommetjes etc. Daarnaast zijn vragen om ondersteuning van initiatieven en subsidiemogelijkheden aan de orde. Landschapsbeheer Friesland tracht hierbij zoveel mogelijk een koppeling te leggen met de beleidsprioriteiten, en/of mogelijk bestaande projecten. Voor Zuidoost Friesland vindt uitwisseling en behandeling voornamelijk plaats door de landschapsconsulent (Steunpunt Landschap Zuidoost Friesland). In tabel 1 zijn de diverse binnenkomende vragen m.b.t. landschapselementen, in aantallen weergegeven (in 2011 betrof dit 484 adviezen).

Gebiedsvisie ELAN De gezamenlijke Agrarische natuurverenigingen in zuidoost Fryslân hebben een gebiedsvisie ontwikkeld. Zelf verwoorden zij dit als volgt; “ ZO Fryslân mag van de provincie het experiment aangaan met een flexibelere subsidieverstrekking voor een verscheidenheid aan betaalde maatschappelijke diensten. Dit experiment kan alleen worden uitgevoerd door boeren uit de regio - ELAN neemt voor hen het voortouw. Zij kennen het (werken in het) landschap, de regio en de boeren als geen ander en kunnen daardoor maatwerk leveren. ZO Fryslân heeft een bijzondere positie binnen de Fryske landbouw. Er zijn meer landschappelijke handicaps voor boeren dan in de rest van Fryslân, zoals houtwallen, singels en beschermde natuurgebieden. Boeren onderhouden al eeuwenlang het landschap, gratis en voor niets. Nu burgers dat landschap op waarde schatten en willen bewaren/ beschermen, moeten de bijbehorende (extra) werkzaamheden ook op waarde worden geschat - en dus betaald.” Landschapsbeheer Friesland heeft in diverse overlegbijeenkomsten (klankbordgroep en regiobijeenkomsten van de deelnemende agrarische natuurverenigingen) meegepraat en geadviseerd. De visie is gepresenteerd aan het gebied en de provincie. Voor ELAN gaat een consulent aan de slag als motor en vliegwiel voor de verenigingsactiviteiten. Samen met ELAN en de landschapsconsulent Zuidoost Friesland werd in 2011 een ervenproject ontwikkeld.

Ervenprojecten Het project landschappelijke inpassing erven in Fryslân werd in 2011 vervolgd. Voor 15 erven is een ontwerp gemaakt voor landschappelijke inpassing. In 2011 zijn zes erven landschappelijk ingepast, de andere erven volgen in het voorjaar van 2012. Voor nog eens 15 erven is advies gegeven en een ontwerp voor landschappelijke inpassing gemaakt. De uitvoering van de werkzaamheden wordt door de eigenaren zelf verzorgd.

34

Jaaroverzicht 2011

In samenwerking met Agrarische Natuurvereniging ELAN heeft Steunpunt Landschap het project Erf in het Groen in Zuidoost Friesland opgezet. Het doel van het project is het landschappelijk inpassen van (nieuwe) elementen op agrarische erven en het versterken van de bestaande groenstructuren. Hiermee wordt een structurele impuls gegeven aan de ruimtelijke kwaliteit. In het najaar is de eerste informatieavond georganiseerd bij ANV Weststellingwerf, dit heeft vijf aanmeldingen voor het project opgeleverd. In 2012 volgen nog drie informatieavonden, in totaal kunnen 20 actieve agrarische bedrijven deelnemen aan het project.

Groene begraafplaatsen Het project Groene begraafplaatsen in Fryslân draaide in 2011 goed. In dit project kan de beplanting op begraafplaatsen rekenen op groot onderhoud. Dit onderhoud bestaat vaak uit het snoeien van bomen, het opknappen van beplanting en het herstellen van verhardingen. In samenwerking met Stichting Behoud Kerkelijke Gebouwen in Friesland wordt gezocht naar de mogelijkheden voor het oprichten van een Tsjerkhovenwacht die een adviserende en uitvoerende rol kan vervullen bij toekomstig onderhoud.

2.2.3 Monitoringslijn Kader De provincie heeft afspraken met het rijk over de Nulmeting voor Nationale Landschappen. Voor de Noardlike Fryske Wâlden is integrale kartering van de houtwallen en singels in gang gezet. Voor Zuidwest-Fryslân zijn hiervoor ook de eerste stappen gezet. Op grond hiervan kunnen de uitvoeringsprogramma’s beter geprioriteerd worden. Daarnaast is het belangrijk om een beeld te hebben en te houden van de kwaliteit van de kernkwaliteiten van het landschap over de gehele provincie en de verschillende landschaptypen in het bijzonder. Op grond hiervan kan nauwkeuriger gestuurd worden op herstel en versterking of zelfs aanpassing. Met het volgen van de investeringen wordt een beeld verkregen of de investeringen in voldoende mate bijdragen aan de gewenste verbeteringen. Er moet een afzonderlijke boekhouding bijgehouden worden om de gestelde doelen in het kader van het pMJP in prestatie te kunnen volgen, uitgedrukt in ha., km. ed. Een specifiek punt van zorg is de toestand van de beplanting bij de 550 km lengte aan provinciale wegen. Door allerlei oorzaken is de kwaliteit matig en is er behoefte aan een vrij nauwkeurig beeld hiervan om de uitvoering van “Fryske diken yn ’t grien” gestalte te kunnen geven en een basis te creëren voor een beheerplan voor de bomen langs de provinciale wegen.

NFW: inventarisatieprojecten, databank Inventarisatie nationaal landschap Noardlike Fryske Wâlden De uitwerking van de opdracht van Provinsje Fryslân en gemeenten om te komen tot de inventarisatie van nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden (nul-meting) kreeg na een tijdelijke temporisatie een vervolg in 2011. Samen met de Provinsje, vijf gemeenten en de vereniging NFW is gewerkt aan de definitieve opzet van een projectplan dat vorm is gegeven door Landschapsbeheer Friesland. Het voorstel werd in 2011 ingediend bij de Provinsje en gemeenten voor financiering en werd toegekend. Door de gemeenten wordt de inventarisatie gebruikt als landschapskaarten bij de bestemmingsplannen buitengebied. Daarnaast zal de inventarisatie ook een grote rol spelen bij de beheer-

35

Jaaroverzicht 2011

planning voor het winnen van biomassa uit landschap. De inventarisatie is eind 2011 van start gegaan en loopt door tot juli 2012.

Onderzoek biodiversiteit Nationaal Landschap Noardlike Fryske Walden Meten is weten, dat is de eenvoudige gedachte achter het projectvoorstel “Inventarisatie landschapselementen Nationaal Landschap de Noardlike Fryske Wâlden”. Voor de verscheidenheid aan soorten heeft dit nationaal landschap waarschijnlijk evenveel waarde als een nationaal park of besloten natuurterrein. Bewust wordt hier ‘waarschijnlijk’ gebruikt, omdat van zowel de kwantiteit als de kwaliteit van de landschapselementen en biodiversiteit geen ‘harde’ cijfers bekend zijn. Dat is een taak waarvoor Landschapsbeheer Friesland nadrukkelijk aan de lat staat en waar ze zelf ook in investeert. Voor de statistische relevantie en het heel snel kunnen signaleren van veranderingen wordt gewerkt met een nieuwe onderzoekssystematiek van het landelijke Netwerk Ecologische Monitoring (NEM), waarin ook de provincie participeert. Een andere partner is het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat de data verzamelt en verwerkt. Hierbij wordt afgeweken van de bekende BMP-methode (Broedvogel Monitoring Project), die uitgaat van een dekkende (vlak)inventarisatie vijf keer per jaar in een groot gebied. Dat zou te duur worden. Volgens de nieuwe basissystematiek kan worden volstaan met honderd telpunten in het gebied die tot drie keer per jaar worden nagelopen. Zo hoef je bijvoorbeeld niet alle elzensingels of dykswâlen te controleren, maar kun je verspreid over het gebied telkens een strook van circa driehonderd meter inventariseren. Zo kun je met beperkte inzet van mensen en budget toch een representatief resultaat krijgen. De 0-meting is in maart gedaan en tot oktober gaan we nog een aantal keren het veld in. We richten ons in eerste instantie op broedvogels en vleermuizen. Dit project is ook nadrukkelijk bedoeld voor de aansluiting bij het Europees of Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) waarin biodiversiteitsbehoud of zelf toename een belangrijke factor is.

Biodiversiteit als onderdeel van levende cultuurhistorie Je staat er niet snel bij stil, maar een uit Italië geïmporteerde Zwarte Els of een Franse Sleedoorn kan bij aanplant in een kwetsbaar nationaal landschap als de Noardlike Fryske Wâlden negatieve gevolgen hebben voor de biodiversiteit. Beter is het om gebruik te maken van oorspronkelijk plantmateriaal. Maar dan moet dat wel voor handen zijn. Daarom heeft Landschapsbeheer Friesland een voorstel ontwikkeld om het ‘autochtoon plantmateriaal’ in het gebied te lokaliseren en zicht te ontwikkelen op vermeerdering en toepassing van dit plantenmateriaal Naar schatting bestaat nog minder dan 5% van de plantengroei in Nederland uit de oorspronkelijke vegetatie. Het voorstel werd ingediend bij de provincie en gehonoreerd. Landschapsbeheer Friesland draagt zelf ook bij in de kosten uit eigen middelen vanwege het belang dat zij hecht aan dit onderzoek.

Meetnet Agrarisch Cultuurlandschap Het Meetnet is een vervolg op de Monitor Kleine Landschapselementen (MKLE), die Landschapsbeheer Nederland vijf jaar geleden samen met Alterra opzette. Het idee kleine landschapselementen door vrijwilligers te laten monitoren, bleek onvoldoende eenduidige gegevens op te leveren om harde conclusies uit te trekken. Het Meetnet dat door professionals wordt gevoed, levert die gegevens wel. Landschapsbeheer Friesland is deelnemer aan het project. In onze provincie is en wordt 5000 hectare volgens de methode van het meetnet geïnventariseerd. De conclusies uit de eerste gegevens die beschikbaar komen bevestigen de vermoedens; een kwart van de kleine landschapselementen wordt nationaal gezien bedreigd – denk aan houtsingels, solitaire struiken, knotbomen, maar ook aan poelen en oude wandelpaden en dijken. Dat is zorgelijk.

36

Jaaroverzicht 2011

2.2.4 Draagvlaklijn Kader Het doel van de draagvlaklijn is gericht op het in brede zin komen tot participatie in landschap en daarmee het creëren van draagvlak voor landschap. Onderscheidend daarin zijn overheden, bedrijven en burgers. Bij de overheden gaat het dan met name over het landschapsinclusief denken bij ruimtelijke ontwikkelingen en het daarbij inschakelen van lokale kennis (landschap als inspiratiebron), bij de (agrarische) bedrijven gaat het om landschapsinclusieve productie (agrarisch landschapsbeheer, biodiversiteit en maatschappelijk betrokken ondernemen) en bij burgers gaat het met name om welzijn/leefbaarheid, dat zich uitdrukt in beleving en toegankelijkheid, kennis en inzicht in landschap, vrijwilligerswerk en landschap en tevens gezondheidsaspecten en landschap. Landschapsbeheer Friesland geeft uitwerking aan een samenhangend programma door middel van het geven van voorlichting, cursussen, adviezen, excursies, participerende processen, creëren netwerken etc., gericht op bedrijven en burgers. Daarnaast uitvoering in projecten.

Toegankelijkheid landelijk gebied De interesse van bewoners voor hun leefomgeving en de geschiedenis daarvan leidt tevens tot de behoefte om zich meer in het landelijk gebied te kunnen bewegen. Vanuit het project Oude paden Nieuwe wegen is een behoefte ontstaan naar het wandelen over oude paden. Er is een vraag ontstaan naar het weer bewandelbaar maken van historische en verdwenen paden. Landschapsbeheer Friesland wordt gevraagd om het proces te begeleiden bij de realisatie van wandelpaden en wandelnetwerken. Voor Landschapsbeheer Friesland is deze ontwikkeling van groot belang omdat hiermee de beleefbaarheid van het landelijk gebied wordt vergroot. En vergroting van de beleefbaarheid leidt tot meer betrokkenheid bij het landschap en draagvlak voor beheer en onderhoud. Landschapsbeheer Friesland streeft ernaar om in de hele provincie routenetwerken voor wandelaars te ontwikkelen op basis van historische- en boerenlandpaden. Dit streven krijgt gestalte in het project Waddenwandelen, en de uitwerkingen van Oude paden, Nieuwe wegen in Zuidwest- en in Zuidoost- Fryslân. Ook uit Midden-Fryslân bestaat de wens om in aansluiting op de omringende gemeenten wandelroutes te realiseren. Door middel van het realiseren van routenetwerken wordt het voor zowel streekbewoners als recreanten en toeristen mogelijk om het landschap van binnenuit te beleven. De historische verhalen bij de oude paden en het landschap vertellen het verhaal van de regio en het landschap.

Oude paden Nieuwe wegen In het vervolgproject Historische Wandelpaden in Zuidwest-Fryslân zijn drie paden gerealiseerd. De ambitie van de regio is het realiseren van een gebiedsdekkend wandelnetwerk. Er is een aanzet gemaakt tot een uitvoeringsplan met begroting voor het realiseren van een netwerk.

37

Jaaroverzicht 2011

In Zuidoost-Fryslân is een uitvoeringsplan samengesteld met een beschrijving en een begroting voor de realisatie van 10 regionale trajecten. De trajecten worden aan elkaar gekoppeld tot een regionale wandelroute van 410 kilometer lengte. In Midden-Fryslân is een inventarisatie gemaakt van de reeds bestaande wandelroutes. De gemeenten en Landschapsbeheer Friesland onderzoeken de mogelijkheid om de bestaande routes aan elkaar te koppelen tot een wandelnetwerk.

Ommetjes Het project Maak eens een Ommetje is met de feestelijke oplevering van het Van Boelensommetje in Beetsterzwaag afgerond. Na een succesvolle samenwerking tussen de vrijwilligers uit Beetsterzwaag en Landschapsbeheer Friesland is het plan ontstaan om het Kerkepad Oost tussen Beetsterzwaag en Olterterp op te knappen. Hiervoor wordt samenwerking gezocht met de grondeigenaren en gemeente Opsterland.

Waddenwandelen In samenwerking met Landschapsbeheer Groningen en Landschap Noord-Holland wordt het project ‘Waddenwandelpaden, wandelen in de Waddenregio’ uitgevoerd. Het project is opgezet in een samenwerkingsverband van de drie Landschapsbeheer stichtingen, de provincies, ANWB en Wandelnet. Met dit project willen we de toegankelijkheid en de beleving van het authentieke waddenlandschap met haar bijzondere kwaliteiten vergroten voor een breder publiek. Het projectplan bestaat uit verschillende onderdelen: 1 Het ontwikkelen en realiseren van een netwerk van wandelpaden en routes (totaal 1200 km) 2 Het voorbereiden van wandelevenement. 3 De communicatie en marketing van de producten.

Op verzoek van de Provinsje Fryslân participeert Landschapsbeheer Friesland in het Interreg-project Coast Alive. Dit is een samenwerkingsverband met Duitsland, Noorwegen en Schotland. Het gaat hierbij om kennisuitwisseling. Landschapsbeheer Friesland participeert vanwege de aanwezige kennis en ervaring met het ontsluiten van het platteland voor wandelaars, samen met de bewoners.

Beheer wandelnetwerken Om de kwaliteit van de wandelnetwerken te waarborgen moeten er goede afspraken gemaakt worden voor het beheer en onderhoud. Met De Marrekrite wordt gezocht naar de mogelijkheden om het beheer en onderhoud van de wandelnetwerken op te nemen in de verbreding van de taken van het recreatieschap. De Marrekrite is nauw betrokken bij de ontwikkeling van de markering binnen Waddenwandelen en bij de koppeling tussen het bestaande wandelnetwerk Historische Wandelpaden Noordoost Friesland en Waddenwandelen. Door De Marrekrite in een vroeg stadium te betrekken bij de ontwikkeling van markering wordt zorg gedragen voor een goede afstemming en eenheid binnen de regio’s voor zowel de markering als het beheer en onderhoud. De regeling Boerenlandpaden voorziet in een vergoeding aan particuliere grondeigenaren die hun grond openstellen voor wandelaars. Deze vergoeding bedraagt € 0,45 per strekkende meter per jaar bij een contract van 7 jaar. Het Rijk en de provincie dragen elk 50% bij aan de vergoeding. De regeling Boerenlandpaden is in de onderhandelingen met Bleker niet opgenomen in het akkoord met de provincies. Daarmee is het Rijksdeel van 50% komen te vervallen en ontstond onduidelijkheid over het voortbestaan van de regeling. Dit had direct gevolg voor de ontwikkeling van boerenlandpaden in de projecten Waddenwandelen, Oude paden Nieuwe wegen Zuidoost en Zuidwest Fryslân. De voorlichtingsavonden voor particulieren zijn geannuleerd omdat Landschaps-

38

Jaaroverzicht 2011

beheer Friesland geen regeling kon toelichten die wellicht zou verdwijnen. Vooralsnog zijn alle boerenlandpaden wel in de wandelnetwerken opgenomen. Landschapsbeheer Friesland heeft bij de provincie aangegeven dat de boerenlandpaden van groot belang zijn voor de beleving van het landschap en dat deze paden de kwaliteit van de wandelnetwerken bepalen. De provincie beraadt zich op de verdere financiering van de boerenlandpaden. De regio’s Zuidoost en Zuidwest sorteren voor op het vervallen van de regeling boerenlandpaden en nemen de vergoeding voor de particulieren op in de begroting voor aanleg van de wandelroutes. Op basis van deze begroting wordt subsidie aangevraagd voor de realisatie bij gemeenten en provincie. Voor de boerenlandpaden binnen Waddenwandelen wordt gezocht naar een oplossing. Indien er geen oplossing komt dan zullen de boerenlandpaden die nu in het netwerk zijn opgenomen vervallen.

Tien Stekjes in Noordoost-Fryslân Het project tien Stekjes in Noordoost-Fryslân is samen met Keunstwurk ontwikkeld. Met dit project zijn twaalf stekjes (bankjes) langs de Historische Wandelpaden en het fietsknooppuntensysteem in de zes NOF-gemeenten gerealiseerd. Gemeente Tytsjerksteradiel heeft zich gaande het proces aangesloten bij het project zodat er geen 10 maar 12 stekjes zijn gerealiseerd. Stichting Keunstwurk heeft middels een prijsvraag, masterclasses en via directe uitnodiging kunstenaars aan het project en de plekken weten te verbinden. De kunstenaars hebben een ontwerp gemaakt wat past bij de locatie. Dit heeft geresulteerd in twaalf totaal verschillende stekjes. De stekjes laten de bezoeker het landschap op kunstzinnige wijze beleven.

Vrijwilligerswerk Cursus Landschapsbeheer In samenwerking met It Fryske Gea is er een cursus beheer landschapselementen aangeboden aan de vrijwilligers van beide organisaties. De cursus in het najaar van 2010 was een groot succes (ca. 25 deelnemers) en vanwege deze grote belangstelling is de cursus opnieuw georganiseerd voor ca. 25 deelnemers in het voorjaar van 2011. De cursus richtte zich op de achtergronden van beheerwerkzaamheden, maar ging tevens in op technische vaardigheden, zoals vellen van bomen, het maaien met de zeis en ‘veilig werken’.

Kapavond / sluitingsavond vrijwilligersseizoen Als blijk van waardering naar alle vrijwilligers en om het netwerk van vrijwilligers in stand te houden wordt de jaarlijkse Kapavond georganiseerd, de afsluiting van het vrijwilligersseizoen. De avond heeft plaatsgevonden op 26 mei jl. in restaurant de Wâldwei te Hempens. De opkomst was wederom groot. De bijna 100 mensen hebben genoten van een lopend buffet en zijn vervolgens getrakteerd op een lezing van Aly van der Mark, initiatiefneemster van het project “Vergeten tuinen van Vlaskamp”. De lezing was vooral bedoeld om de vrijwilligers op de hoogte te brengen van dit project en om tegelijkertijd hun inzet te vragen bij het speuren naar wetenswaardigheden rond de tuinen. Zo heeft Landschapsbeheer bijvoorbeeld nog (historische) informatie nodig om de tuinen te lokaliseren die vervolgens geïnventariseerd kunnen worden.

39

Jaaroverzicht 2011

Educatieprojecten Nationale Landschappen Het pilotproject ‘Takomst foar in unyk Lânskip’ heeft een vervolg gekregen in een meerjarig programma met als doel om het succesvolle educatieprogramma op te schalen naar het gehele Nationaal Landschap Noardlike Fryske Wâlden. Helaas heeft Smallingerland geen extra geld hiervoor uitgetrokken, maar Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen wel. Naast Kollumerland en Dantumadiel zijn er nu dus vier gemeenten die participeren. Dit najaar zal er een record aantal scholen in het gebied deelnemen aan de educatieve werkdagen. Op 17 november heeft de afsluiting van het werkseizoen plaatsgevonden met de uitreiking van de “Wâldpykbokaal”. Eenzelfde project wordt momenteel ontwikkeld voor het andere Nationaal Landschap in Fryslân, te weten ZuidwestFryslân. Hierbij zijn de agrarische natuurverenigingen uit het gebied betrokken, het IVN en NME-centrum Mar en Klif. Het projectplan is in mei reeds voor PMJP-subsidie ingediend geweest, maar op aanraden van het projectenbureau weer ingetrokken. Men vond de behoeftepeiling onder scholen aan de magere kant. Het plan is opnieuw ingediend voor de tender met sluitingsdatum 1 oktober.

Maatschappelijke stages / Betrokken bij Buiten Eerder hebben vijf gerenommeerde natuurorganisaties gezamenlijk het stageconcept Betrokken bij Buiten ontwikkeld op basis van ervaringen met scholen en lokale organisaties. Dit deden zij als ‘de groene coalitie’, die bestond uit: Natuurmonumenten, Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen, IVN, Landschapsbeheer Nederland en Staatsbosbeheer. Uit de inventarisaties die naar aanleiding van deze pilot is gehouden is naar voren gekomen dat de verschillende provincies een vervolg willen geven aan dit project. In de provincie Fryslân is Landschapsbeheer Friesland trekker van het vervolgproject. Samenwerking vindt hierbij plaats met het IVN-Consulentschap Friesland, maar ook met de natuurbeherende instanties Staatsbosbeheer, It Fryske Gea en Natuurmonumenten zal samengewerkt worden om de Groene Maatschappelijke stage voor de eerstvolgende jaren goed in de provincie vorm te geven. Opzet van de Friese Pilot was als volgt: Gedurende een 4 tal brainstormbijeenkomsten met 6 vrijwilligers (de mentoren) wordt het mentoren- en circuitsysteem nader uitgewerkt. De opzet van het circuitsysteem dat geschikt is voor een klassikale stage is als volgt: • Verdeling van de groep in kleine groepjes, • De groepjes leerlingen gaan via een roulatie bij verschillende uitgezette activiteiten aan de slag. Bij iedere activiteit heeft een vrijwilliger de begeleiding in handen. Bij de activiteiten wordt gestreefd naar een combinatie van onderhoudswerkzaamheden en voorlichtingsactiviteiten. (bijv. vogels observeren, en een excursie in het gebied). • Evaluatie met de leerlingen. • De mentor bewaakt het circuit. Dit systeem zal in 2012 verder worden opgeschaald naar een grotere groep mentoren die plaatselijke vrijwilligersgroepen kunnen ondersteunen bij de organisatie en begeleiding van maatschappelijke stages. Bij deze opschaling worden ook de terreinbeherende instanties en het IVN consulentschap nauw betrokken en ingeschakeld om het mentorensysteem een zo breed mogelijk draagvlak in de provincie te geven.

NME-netwerk De ontwikkeling die gaande is op het gebied van samenwerking rond educatie gaat onverminderd voort. Na ondertekening van het Akkoart fan Earnewâld in 2009 is er veel gebeurd. De financiering van het NME-arrangement voor de regio Zuidwest-Fryslân is bijna rond. De nieuwe gemeente Súdwest Fryslân en de gemeenten die zullen opgaan in de Friese Meren zullen daarom straks een sterke NME-structuur kennen met een grote mate van betrokkenheid van de gemeenten. Eenzelfde ontwikkeling is in Noordoost Friesland eveneens gaande. Met de ophanden zijnde gemeentelijke fusies lijkt door de voorbeeldfunctie in Zuidwest een olievlekwerking op te treden.

40

Jaaroverzicht 2011

Voor Landschapsbeheer Friesland betekent dit concreet dat er een ideale voedingsbodem ontstaat om jeugd actief te betrekken bij natuur en landschap. Zo wordt er op dit moment al hard gewerkt aan de ontwikkeling van een educatieproject t.b.v. het Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de agrarische natuurverenigingen in het gebied. Zonder de sterke NME-structuur zou een dergelijk project waarschijnlijk tot mislukken gedoemd zijn geweest. De samenwerking op het gebied van maatschappelijke stages in natuur en landschap verloopt eveneens zeer voortvarend. Het zijn nu niet meer de medewerkers van Landschapsbeheer Friesland zelf die de stages gaan ontwikkelen, maar de vrijwilligers van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, It Fryske Gea, Landschapsbeheer Friesland en IVN samen, werken aan een zogenaamd mentorensysteem. Landschapsbeheer Friesland heeft deze beweging in gang gezet en de vrijwilligers pakken dit zeer goed op, waardoor er sprake is an een zogenaamd ‘hefboomeffect’. De capaciteit voor begeleiding kan sterk uitgebreid worden door inzet van vrijwilligers, waardoor veel meer jongeren in contact gebracht kunnen worden met natuur en landschap. Landschapsbeheer Friesland coördineert op hoofdlijnen.

Natuurwerkdag Op zaterdag 5 november vond de 11e editie van de Natuurwerkdag plaats. De Natuurwerkdag was dit jaar een enorm succes. Inzet was om de recorddeelname van 2010 van ca. 620 deelnemers te evenaren. En dat is meer dan gelukt, het mooie weer heeft hieraan bijgedragen. Dit heeft geleid tot meer dan 700 deelnemers, verspreid over 16 locaties. Er is dit jaar meer ingezet op maatschappelijke stages en de kwaliteit van de locaties.

Europees jaar van de vrijwilliger Het jaar 2011 staat in het teken van de vrijwilligers, zo ook bij Landschapsbeheer. Zo is er in Friesland aangehaakt bij activiteiten die welzijnsorganisatie Timpaan organiseert in de gemeenten Opsterland en Kollumerland. In de vrijwilligerskrant van Opsterland is bijvoorbeeld een uitgebreid artikel verschenen over de vrijwilligersgroep die voor Landschapsbeheer actief is in de bossen van Beetsterzwaag. In deze gemeente is tevens op 26 oktober de Competentie Award uitgereikt, in de Skans te Gorredijk. De award is uitgereikt aan Jan de Beer uit Beetsterzwaag. LBF had Jan de Beer (vrijwilliger groep donderdag) aan Timpaan voorgedragen. Jan is al jarenlang vrijwilliger bij Landschapsbeheer Friesland en is vooral de laatste jaren actief in en rond zijn woonplaats, in natuur en landschap. Prijs de Juichwilg Ook het jaarlijkse LBN-symposium (12 oktober) ‘Het Landschap ben jezelf ’ stond dit jaar in het teken van de vrijwilligers. Van iedere provincie werden vrijwilligersprojecten gepresenteerd en de uitreiking van de ‘Juichwilg’ stond dit jaar in het teken van het vrijwilligersbeleid. Iedere provincie heeft een gemeente genomineerd die in aanmerking komt voor deze prijs. Het gaat om gemeenten

41

Jaaroverzicht 2011

die zich buitengewoon inzetten om vrijwilligerswerk in brede zin en vrijwilligerswerk in natuur en landschap mogelijk te maken. LBF had de gemeente Franekeradeel genomineerd; zij hebben op het landelijke symposium de Landschapsprijs in ontvangst mogen nemen. De gemeente Franekeradeel is namelijk hét voorbeeld van een gemeente die op alle fronten de dorpsgemeenschappen in de eigen gemeente stimuleert om eigen initiatieven te ontplooien. De gemeente is daarin duidelijk een voorloper. Belangrijke basis voor dit beleid vormen de dorpsvisies die door de Verenigingen Plaatselijk Belang in samenspraak met de gemeente en dorpsbewoners worden ontwikkeld. Voor de uitvoering van projecten uit de dorpsvisies heeft de gemeente het Dorpsvisiefonds ingesteld. In de vorige en huidige raadsperiode heeft de gemeenteraad hiervoor tot op heden 1,7 miljoen beschikbaar gesteld.

Projecten DYG Doarpen yn’t Grien Zuidwest-Fryslân Inmiddels is het laatste van de vier dorpen opgestart die deelnemen aan dit project, te weten het dorp Bakhuizen in Gaasterland. Voor zowel Nijhuizum, Nijemirdum als Gaastmeer zijn groenplannen gemaakt en plantdagen georganiseerd. In Gaastmeer heeft de plantdag plaastgevonden in het najaar van 2010, in de beide andere dorpen in het voorjaar van 2011. De plantdag in Nijemirdum is gecombineerd met de jaarlijkse boomfeestdag waarbij het dorp is geselecteerd als provinciale accentlocatie. Als extra is er voor de plantende kinderen een kookworkshop met Reitse Spanninga georganiseerd. Het thema van de Boomfeestdag was namelijk ‘Bomen smaken naar meer’. Het voorjaar was erg droog, maar het plantsoen is door het goed opvolgen van de instructies wonderwel bijna allemaal aangeslagen.

Wyk- en Doarpsgrien Noordwest Fryslân Voor Herbayum is ingezet op plannen m.b.t. herinrichting van het dorpsbos. De gemeente heeft toestemming verkregen om een deel van het bos te kappen en te dunnen. Samen met de dorpsbewoners is een herinrichtingsplan gemaakt wat in de winter is uitgevoerd. Een aannemer heeft het grondwerk uitgevoerd zoals het graven van een poel, het opwerpen van een klimheuvel en het aanleggen van schelpenpaden. De bewoners hebben hierbij geassisteerd en hebben geholpen bij het verwijderen van het gezaagde hout. In de gemeente Bolsward hebben de wijken Noord II en de Hollandiabuurt in een combinatieproject een groenplan gemaakt. Op gemeentegrond zijn bloembollen, bomen en hagen geplant. Binnen het inrichtingsbudget zijn een aantal bankjes geplaatst en is de jeu de boulebaan opgeknapt. De tweede wijk die meedoet binnen het project is de Binnenstad. Vanwege het combinatieproject was er nog ruimte voor één wijk. De gemeente heeft gekozen voor het Centrum van Bolsward, wat een aantal grote opgaven met zich meebrengt. De kansrijke plekken in het centrum van de stad hebben namelijk veelal een eeuwenoude historie die gekoesterd moet worden. In het geval van een groenproject zal de cultuurhistorie als basis moeten dienen voor de invulling hiervan. Niet alleen de bewonersgroep uit het centrum is belanghebbend, maar ook de ondernemers hebben er alle belang bij dat het centrum als prettige verblijfplek aangekleed wordt. Er is een Griencommissie gevormd en er zijn groenplannen gemaakt. Deze plannen zijn aan de wijkbewoners gepresenteerd. De plantdag is in het voorjaar van 2012.

Project Achlum oan’e Slach(te) In het verlengde van welbekende Doarpen yn’t Grien-projecten is er een dorpsproject Achlum opgestart dat met name gericht is op het opwaarderen van de omgeving van de Slachtedyk die door het dorp loopt. Onderdelen van het plan zijn o.a. de landschappelijke inpassing van het nieuwe bedrijventerreintje, herinrichting van het dorpsbos met aanleg van een dorpsboomgaard en deelname van particuliere erven langs de Slachtedyk. De werkzaamheden zijn na de diverse benodigde vergunningen (i.v.m. beschermd dorpsgezicht) in het voorjaar voortvarend van start gegaan.

42

Jaaroverzicht 2011

Het dorpsbos is gedeeltelijk gekapt (populieren) t.b.v. inrichting van de dorpsboomgaard en het overige deel van het bos is gedeeltelijk afgezet teneinde de nodige variatie aan te brengen. De herinrichting van de omgeving van de kerk is eveneens van start gegaan en mede vanwege de feestelijkheden rond Achmea op 28 mei jl. zijn alvorens de Lykfeart werd gegraven, het Tsjerketiltsje aangelegd en de terp aangevuld met de vrijgekomen aarde. De vele gasten, Bill Clinton incluis, hebben dan ook de verrichte werkzaamheden kunnen bewonderen. In november zijn alle werkzaamheden afgerond middels twee feestelijke werkdagen. Met de plaatselijke basisschool is een dorpsboomgaard aangelegd ter plaatse van het gekapte populierenbos en op 26 november hebben zo’n 40 dorpsbewoners zich ingespannen om de leilindes in het dorp te planten, wat wonderwel op één dag gelukt is; een prachtige afsluiting van het project.

Landschap in Zicht Munnekeburen N.a.v. het LBN-project ‘Thuis in Groen’ is een methode ontwikkeld met de naam Landschap in Zicht. Het project is eerder opgezet om Landschapsbeheerstichtingen en Verenigingen Kleine Kernen (in Friesland Doarpswurk) handvaten te geven voor dorpsvisie-ontwikkeling. Het is meerdere malen gebleken dat de methode zeer bruikbaar is. Onlangs (juni 2011) is er door Doarpswurk en LBF een sessie georganiseerd voor het Plaatselijk Belang van de dorpen Munnekeburen, Scherpenzeel en Spanga. In één middag hebben ca. 20 mensen uit deze dorpen een fietstocht gemaakt. Tijdens de fietstocht zijn alle kenmerken genoteerd die vervolgens over zogenaamde ‘landschapslagen’ zijn verdeeld. Per landschapslaag is vervolgens de essentie bepaald van wat er waargenomen is. In oktober zijn de resultaten aan het dorpsbelang gepresenteerd.

Projecten Herstel en versterken fase 5 Weststellingwerf en De Tike Binnen de projecten in fase 5 Weststellingwerf en De Tike is een combinatie gemaakt tussen het herstel en versterken van het landschap en Doarpen yn’t Grien in de dorpen. In OldetrijneSonnega, Nije- en Oldelamer en De Tike zijn in het najaar groenplannen samengesteld. De plantdagen worden in het voorjaar van 2012 georganiseerd.

Modder aan je broek Kinderen hebben een plek nodig waar ze op speelse wijze leren en ontdekken en waar ze zich kunnen ontplooien. Een uitdagende omgeving met aantrekkelijke spelaanleidingen daagt kinderen uit om hun grenzen te verleggen. De achterliggende gedachte is dat daadoor hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen toeneemt. Door het realiseren van een natuurlijke speelplek wil Landschapsbeheer Friesland het landschap bij de kinderen brengen. Modder aan je broek is een landelijk project van Landschapsbeheer Nederland. In het project zijn zes nieuwe natuurlijke speelplekken gerealiseerd waarvan één in de wijk Wielenpôlle te Leeuwarden. Samen met een groep bewoners (ouders en kinderen) en Buitenkans is een ontwerp voor de natuurlijke speelplek gemaakt. Op basis van dit ontwerp heeft de gemeente een bestek gemaakt en de werkzaamheden uitbesteed aan een aannemer. De werkzaamheden worden in 2012 afgerond waarna het project wordt overgedragen aan gemeente Leeuwarden.

43

Jaaroverzicht 2011

2.2.5 Financieringslijn Kader Centraal in het rijksbeleid staat naast overheidfinanciering ook financiering vanuit private bronnen. Het ministerie van LNV zei daarover: “Onderdeel van de landelijke zorg voor het landschap is het komen tot een adequate financieringslijn voor beheer en onderhoud en ontwikkelen van het Nederlands landschap. Iedereen geniet van een mooi landschap. Het kabinet wil de financiering van het landschap verduurzamen en meer private middelen aantrekken. De kosten voor het ontwikkelen en onderhouden van het landschap komen niet altijd terecht bij degenen die daar baat bij hebben. Veel agrariërs onderhouden het unieke landschap met liefde, maar door schaalvergroting dreigen kenmerkende en waardevolle landschapselementen, zoals heggen, kerkenpaden en houtwallen onrendabel te worden. Er wordt onderzocht of door landschapsfondsen het landschap duurzaam kan worden ondersteund. Provincies (IPO) hebben in 2010 samen met het rijk de kosten van landschapsbeheer door KPMG laten berekenen. Voor de meest bijzondere landschappen (ca 50% van heel Nederland) is de eerste decennia ca 400 miljoen per jaar nodig om herstel en onderhoud te kunnen garanderen. Geconcludeerd wordt dat naast de overheid ook private partijen nodig zijn om hieraan bij te dragen. In het kader van Moai Fryslân is in de provincie een begin gemaakt met het oprichten van gebiedsfondsen. Voor het (kansrijke) gebied Oranjewoud - Katlijk wordt via een pilot ervaring opgedaan in het opzetten van een dergelijk fonds, inclusief de werving van private geldstromen. De Stichting die dit op gaat pakken is eind 2010 opgericht. Hiermee wordt voor 28 jaar aanleg, herstel en beheer van het landschap geborgd, waardoor boeren en andere landschapsbeheerders langjarige betrouwbare afspraken kunnen maken. Na deze ervaring zal voor Zuidoost-Fryslân een verkenning plaatsvinden waarna het plaatje voor heel de provincie gemaakt kan worden.

Gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk Voor het oprichten van een landschapsfonds in Oranjewoud-Katlijk heeft de gemeente Heerenveen een pilot-project opgestart. De definitieve besluitvorming over het beschikbaar stellen van de publieke middelen voor het vullen van 75% van het fonds (totale omvang van het fonds is 2,4 miljoen waarvan 75 % publieke middelen) heeft in december 2010 plaats gevonden bij provincie en gemeente Heerenveen. Het fonds heeft een bestuur bestaande uit Bertus Mulder (voorzitter), Meine Scheweer (oud wethouder gemeente Heerenveen), Jacob Drost, Jan Claus en Jeen Nijboer (Rabobank). Behalve de voorzitter woont iedereen in het gebied. ANV Grien Brongergea wordt het gezicht van het fonds naar de streek middels een gebiedsmakelaar. Landschapsbeheer Friesland draagt zorg voor inhoudelijke ondersteuning, maakt beheerplannen groene diensten en verzorgt de administratie. Bovendien heeft het stichtingsbestuur Landschapsbeheer Friesland gevraagd de financiële administratie te behartigen. In 2011 is door het fondsbestuur gewerkt aan het werven van private middelen en de organisatie van het werk. Het werven van private middelen blijkt niet eenvoudig. Zelfs in een kansrijk gebied als Heerenveen. Het fonds mag alleen publiek geld aanwenden wanneer er ook private middelen in het fonds worden gestort ( verhouding 1 euro privaat op 6 euro publiek) De Rabobank heeft in oktober 20.000 euro bijgedragen in het fonds zodat er gestart kan worden met de werving en het afsluiten van beheer en onderhoudscontracten. Landschapsbeheer Friesland heeft in 2011 het fondsbestuur ondersteund en samen met de ANV Grien Brongergea gewerkt aan het opzetten van de uitvoeringsorganisatie en het opleiden van de gebiedsmakelaar.

44

Jaaroverzicht 2011

Waddenfonds Het Waddenfonds is overgedragen aan de drie Wadden-provincies. De bedoeling is om tot een programmering te komen. Er worden vier lijnen onderscheiden. Een van deze lijnen is ‘Erfgoed, cultuurhistorie, landschap en recreatie en toerisme’. Landschapsbeheer Friesland heeft met name in deze lijn bijgedragen aan de discussie en mogelijke ontwikkelingen.

Ontwikkeling andere financieringsvormen, fondsen voor specifieke landschapselementen, sponsoring Maatschappelijk betrokken ondernemen O.a. in het kader van het landelijke project ‘Natuur in bedrijf ’ is er een opzet gemaakt om de samenwerking te onderzoeken met organisatie-/bedrijfsadviseurs en –trainers. De verwachting is namelijk dat Landschapsbeheer aanvullend kan zijn op bestaande producten die deze bedrijfstak levert aan bedrijven en organisaties. Zo kan Landschapsbeheer bijvoorbeeld teambuilding in het landschap verzorgen, maar men kan ook denken aan trainingen op bijzondere locaties in het landschap waar men van het landschap of de natuur kan leren. De verdere ontwikkeling zal plaatsvinden in samenspraak met een aantal ‘trainers’ en zal in 2012 verder zijn beslag krijgen. In eerste instantie wordt er gedacht aan een eenvoudig verdienmodel, maar tegelijkertijd wordt ook nagedacht of er volgens deze aanpak een mogelijkheid bestaat om een bedrijvennetwerk op te bouwen.

NFW: Pilot Energie uit hout Het onderhoud van de vele kilometers elzensingels en houtwallen in de NFW resulteert in een grote hoeveelheid tak en stamhout. Inzet is dit hout tot waarde te brengen om zo en bijdrage te leveren aan de kosten van landschapsonderhoud. Binnen een pilotproject zijn de handen ineengeslagen door een aantal partijen om de vermarkting van deze biomassa te onderzoeken. Projecten LTO Noord, de vereniging Noardlike Fryske Wâlden, Ufkes Greentec en Landschapsbeheer Friesland vormden een consortium en werken nauw samen binnen de pilot waarbij een praktijkproef wordt uitgevoerd en de haalbaarheid van vermarkting in een businessplan wordt neergelegd. De praktijkproef moet inzicht bieden in de technische aspecten en kosten die verbonden zijn van de “oogst” tot en met de afzet van producten (stamhout, houtpellets etc.) Met het businessplan wordt een plan ontwikkeld m.b.t een aanpak voor het vermarkten van biomassa ten behoeve van het gehele gebied van de NFW met de daaraan verbonden organisatorische aspecten.

Houtverbrandingsinstallatie Beetsterzwaag De agrarische natuurvereniging ‘Alde Delte’ in de gemeente Opsterland heeft voor het organiseren en op gang brengen van een houtstroom (natte snippers) naar de houtverbrandingsinstallatie in Beetsterzwaag de stichting BOOM opgericht. De statutaire doelen van deze stichting BOOM zijn: • het opwaarderen, in- en verkopen van organisch materiaal • het ontwikkelen van kap- en snoeiplannen • overleg en bemiddeling met overheden, particulieren en grondeigenaren • de coördinatie van loonwerk voor landschapsonderhoud. De landschapsconsulent ZO Fryslân (Arthur Scheper) heeft in samenwerking met de gemeente Opsterland het initiatief genomen tot het ontwikkelen van een projectvoorstel om te komen tot een beheer- en businessplan voor de stichting BOOM. Aequator Groen en Ruimte neemt het onderdeel

45

Jaaroverzicht 2011

businessplan voor zijn rekening en Landschapsbeheer Friesland gaat het beheerplan ontwikkelen. Het geheel wordt begeleid door een werkgroep waarin de provincie, gemeente Opsterland, 2 bestuurleden van stichting BOOM, de landschapsconsulent ZO Fryslân, Aequator en LBF zitting hebben. De werkzaamheden om te komen tot een beheer- en businessplan en het bijbehorende overleg vorderen gestaag. Naar verwachting wordt het beheer- en businessplan in het voorjaar van 2012 afgerond.

Inzet reintegratie, langdurig werklozen, delinquenten In 2011 had LBF met diverse gemeenten contact mbt het opzetten van projecten met re-integratiegelden, volgens het model ‘Groen werkt’. Met 3 gemeenten (Opsterland, Smallingerland en Dongeradeel) zijn vaste afspraken gemaakt. Daarnaast zijn diverse projecten uitgevoerd met taakgestraften (via Raad kinderbescherming en Justitie). Met een gemiddelde bezetting van 13-14 personen per week (4 dagen) is veel werk verzet in natuur en landschap. Diverse uitvoeringsprojecten, waar LBF de projectleiding had, projecten bij particulieren (bijv. op erven), veel additionele werken in bos en natuurterrein en/of in samenwerking met gemeenten, Wetterskip etc. Belangrijke ondersteunende taken zijn m.n. uitgevoerd bij het vrijwilligerswerk, educatieprojecten en bij projecten Doarpen yn ’t Grien (voorwerk, begeleiding plantdagen en afrondende werkzaamheden). Gezien de veranderingen op de sociale markt is getracht hierop in te spelen, gezocht werd en wordt naar andere financieringsvormen om de de re-integranten te begeleiden. Zie verder par. 1.6.

2.2.6 Verbinden soort en landschap Kader Soortenbeleid neemt een eigen plaats in binnen behoud, beheer en ontwikkeling van de natuur in Nederland. Bedreigde dier- en plantensoorten en hun leefgebied worden beschermd door Europese en nationale wetten, regelgeving en procedures. Actieve soortenbescherming is een aanvulling op het hoofdspoor van behoud en ontwikkeling van biodiversiteit op grond van de gebiedsbescherming via de Ecologische Hoofdstructuur en de Natuurbeschermingswet (Natura2000 gebieden). Provincies zijn verantwoordelijk voor het actieve soortenbeleid. Doel van het actieve soortenbeleid is de leefgebieden van in Fryslân bedreigde planten- en diersoorten te verbeteren. Dit beleid is uitgewerkt in het provinciale Werkplan Soortenbeleid 2006-2013 dat is vastgesteld op 29 november 2005. Dit plan vormt de basis voor projectsubsidies voor maatregelen ter bescherming en uitbreiding van bedreigde soorten. In een later stadium is het soortenbeleid verbreed tot de zogenaamde leefgebieden benadering. Dat wil zeggen maatregelen ter verbetering van de leefomstandigheden van bedreigde soorten, rekening houdend met de verschillende eisen die de diverse soorten stellen aan hun omgeving. De maatregelen moeten er toe leiden dat de populaties zo vitaal worden dat bescherming van individuen van een soort van minder belang wordt. De samenwerking van Landschapsbeheer Friesland met de Provinsje Fryslân heeft de afgelopen jaren meer vorm gekregen door het ontwikkelen van specifieke projecten voor leefgebieden en biotoopverbetering op particuliere terreinen, zowel binnen als buiten de EHS. Soms ook in combinatie met ecologische verbindingzones. Er zijn meerdere projecten opgezet die de gehele ILG-periode doorlopen.

46

Jaaroverzicht 2011

Adder, Ringslang en Steenuil Doorlopende projecten voor biotoopverbetering van de provinciale aandachtsoorten adder, ringslang en steenuil werden in 2011 gecontinueerd. Daarbij werden verschillende vrijwilligersgroepen betrokken en ondersteund.

Leefgebiedenbenadering Adder/Heideherstel Versnippering en verbossing bedreigt de “levensgemeenschap heide”. Landschapsbeheer Friesland is, in samenspraak met de provincie, de ontwikkeling gestart van een heideherstelproject in het kader van de leefgebiedenbenadering. In samenwerking met particulieren en terreinbeherende organisaties is voor een aantal terreinen in Zuidoost Fryslân een plan van aanpak ontwikkeld waarbij de Adder als gidssoort is genomen. In totaal voorziet het plan in het herstel van 18 hectare heide. De provincie heeft het plan goedgekeurd en alle gevraagde financiën beschikbaar gesteld. In 2011 is gestart met de uitvoering van het Alpherveld (particulier eigendom) onder Beetsterzwaag.

Leefgebiedenbenadering Kamsalamader In de omgeving van Wolvega is dit voorjaar een nieuwe populatie Kamsalamanders gevonden. De ontdekking van enkele verkeersslachtoffers was als eerste aanleiding om een aantal provisorische maatregelen te nemen. Daarna is overleg opgestart met Provincie, gemeente en SBB om te bepalen hoe hier verder mee om te gaan. Besloten is initiatief te nemen om voor het gebied, dat deels in eigendom is van SBB en daarnaast ook van veel particulieren, een leefgebiedherstelbenadering uit te werken, waarbij zowel particulieren als ook gemeente en SBB nauw betrokken zijn. Landschapsbeheer Friesland neemt daarbij het voortouw en heeft in 2011 een voorstel uitgewerkt.

Meldpunt vleermuizen en marters Samen met de Provinsje Fryslân is ingezet op een bij Landschapsbeheer Friesland onder te brengen meldpunt Vleermuizen en Marters. Veel particulieren hebben te maken met vleermuizen, omdat een aantal soorten hun kolonies in huizen vestigt en daardoor overlast kan veroorzaken. Ook Steenmarters vestigen zich steeds meer in huizen. Deze verblijfplaatsen en/of kolonies kunnen niet zomaar worden verwijderd, want de dieren zijn beschermd. Het is daarom belangrijk, zeker waar het gaat om overlast bij particulieren, om deskundigen in te schakelen bij het afhandelen van de klachten, en waar mogelijk, het oplossen van de problemen. Het meldpunt Vleermuizen en marters is in 2009 succesvol gelanceerd en in 2010 en 2011 voortgezet. Jaarlijks komen er ongeveer 150 klachten bij het meldpunt binnen waaronder een groot percentage Steenmarters (frysk; Stienmurd). We zijn in staat mensen goed te adviseren en daarmee te helpen. Steenmarters veroorzaken erg veel overlast voortkomend uit hun voorliefde voor een warm plekje dicht bij mensen. Het meldpunt blijkt goed te vinden door o.a. een informatieve website en goede publiciteit. Ook van buiten de provincie wordt regelmatig gebeld, hoewel dat niet direct de bedoeling is.

Heikikker In 2011 is een projectvoorstel voorbereid dat voorziet in biotoopverbetering van de Heikikker op een aantal locaties in ZO Fryslân.

Zoogdieratlas De Zoogdiervereniging vervaardigt in de periode 2009-2011 Zoogdieratlas.nl. Dit is een via internet toegankelijke verspreidingsatlas, waarbij online waarnemingen ingevoerd worden en vervolgens direct op kaart zichtbaar zijn. Voor de inhoudelijke begeleiding is een projectgroep actief bestaande uit (zoogdier)deskundigen uit de verschillende partnerorganisaties (IFG, provincie en LBF). Eind 2011 werd dit project afgerond. De resultaten zijn online in te zien en begin 2012 wordt het resultaat gerapporteerd en gepresenteerd.

47

Jaaroverzicht 2011

3. Beheer en organisatie uitvoerings mogelijkheden Afhankelijk van de vraagstelling, behoeften en wensen van betrokkenen, de doelstellingen, de haalbaarheid en mogelijkheden wordt bij de uitvoering van een project de meest geschikte oplossingsrichting gezocht. Tevens wordt bekeken wat de meest geschikte uitvoeringsmogelijkheid is. Uitgangspunt bij de uitvoering is om op basis van de beoogde projectdoelstelling een kwalitatief zo goed mogelijk resultaat te behalen. De gekozen werkvorm is dus ondergeschikt aan het resultaat. Bij de uitvoering van projecten heeft Landschapsbeheer Friesland in 2011 voor verschillende werkvormen gekozen. We noemen: • • • • • • • • • •

uitbesteding aan loonwerkers en bedrijven. inzet met behulp van re-integratie van werkzoekenden, samen met gemeenten en re-integratiebedrijven in leerwerktrajecten. uitvoering door vrijwilligers. inzet van mensen binnen stageprogramma’s en werkervaringsplaatsen. samenwerking met justitie ten behoeve van de inzet van taakgestrafte delinquenten. kwaliteitszorg bij uitvoering natuur- en landschapsbeheer door agrariërs. inzet van de eigen uitvoeringsdienst. ondersteunen initiatieven van particulieren, waarbij particulieren zelf uitvoeren. samenwerking met dorpsbelangen. samenwerking en afstemming vrijwilligerswerk met natuurorganisaties.

3.1 Integratie en samenwerking in uitvoering De verschillende werkvormen staan niet los van elkaar. Vaak is sprake van onderlinge samenwerking, het in aanvulling op elkaar werken, of juist door afwisseling en samenwerking de doelstellingen binnen een project en tussen groepen naar een hoger niveau tillen. Zogenaamde integratie van uitvoeringsmogelijkheden. Intern wordt vooral gekeken naar afstemming en ondersteuning van vrijwilligerswerk door de uitvoeringsdienst, integratie van re-integranten en mensen in loondienst. Extern wordt vooral naar mogelijkheden gezocht van uitbesteding aan en samenwerking met bedrijven, werkvoorzieningschappen en aannemers. Landschapsbeheer blijft bij uitbesteding de kwaliteit van het project bewaken of neemt de directievoering op zich. Inhuren van derden behoort tot de mogelijkheden. Kwaliteitsbewaking en overdracht van kennis en vaardigheden zijn belangrijke taken van onze uitvoeringsdienst. Een integratie heeft alleen maar succes als deze twee belangrijke punten goed worden overgedragen.

48

Jaaroverzicht 2011

De eigen uitvoeringsdienst (verdeeld over 2 a 3 ploegen met re-integranten en andere regelingen) draaide in 2011 10.080 manuren. De dienst was sinds 2010 volledig omgebouwd naar het begeleiden, sturen en ondersteunen van andere werkvormen. Met 7 gemeenten zijn vergaande contacten opgebouwd om met re-integratiegelden projecten ‘Groen werkt’ op te zetten, hetgeen in 2011 geleid heeft tot vaste afspraken met 3 gemeenten (Opsterland, Smallingerland en Dongeradeel) en 1 in ontwikkeling. Met de Raad van de kinderbescherming en Justitie zijn projecten met taakgestraften uitgevoerd. Als gevolg van veranderingen op de sociale markt en de nieuwe Wet ‘werken naar vermogen’ is in 2011 tijd gestoken in het inspelen hierop, het zoeken naar andere financieringsvormen. De landschapsverzorgers van de uitvoeringsdienst zijn ingezet op projecten waarin specialistische kennis en een voorbeeldfunctie verlangd worden. Een nadere vertaling naar landschapselementen binnen de diverse activiteiten van de uitvoeringsdienst en de scholingsprojecten in het kader van re-integratie, deels geïntegreerd met andere werkvormen, is weergegeven in tabel 1 (kwantitatieve verdeling landschapselementen).

3.2 Uitvoering door eigenaar of grondgebruiker De ontwikkelingen van de laatste jaren geven aan dat landschapsonderhoud steeds meer opgepakt wordt door de eigenaar/gebruiker van landschapselementen. Dit zien we vooral bij thema’s als agrarisch natuur- en landschapsbeheer en plattelandsvernieuwing (zie ook tabel 1: advisering particulieren). Landschapsbeheer Friesland heeft in 2011 het nodige gedaan aan: • • • • • • •

advisering en voorlichting. ondersteuning bij planvoorbereiding en subsidieaanvragen. ondersteuning op financieel gebied, bijvoorbeeld hulp bij aanvragen Programma Beheersovereenkomsten en projectsubsidies op basis van provinciale en rijksregelingen. kwaliteitsbewaking en –verbetering bij de uitvoering. technische ondersteuning en begeleiding van de uitvoering. het beschikbaar stellen van gereedschap. het organiseren van cursussen (zie ook tabel 4).

3.3 Vrijwilligers en scholen Tendensen De tendens in Fryslân is dat inwoners meer betrokken willen worden bij de inrichting en het beheer van de eigen omgeving. Landschapsbeheer Friesland speelt hierop in met projecten die deze tendens ondersteunen. De wens van overheden om burgers meer te laten participeren in lokale planvorming vertaalt zich in Fryslân in een sterk gebiedsgerichte aanpak. In vijf plattelandsregio’s worden door burgers projecten ontwikkeld om de kwaliteit van de eigen leefomgeving te verhogen. Door een goede samenwerking met de projectenbureaus in deze regio’s zet Landschapsbeheer Friesland veel wensen en initiatieven uit de bevolking om in concrete projecten.

49

Jaaroverzicht 2011

Naast het ontwikkelen en uitvoeren van projecten raakt het structurele vrijwilligerswerk in natuur en landschap hoe langer hoe meer ingebed in de Friese samenleving. De landelijke natuurwerkdag trekt veel vrijwilligers en publiciteit. En ook de hoogstambrigade is inmiddels een bekend fenomeen. Dat veel eendenkooien en heideterreintjes door vrijwilligers worden onderhouden, wordt inmiddels als vanzelfsprekend gezien. Kortom, het vrijwilligerswerk heeft een onmisbare plaats in de Friese samenleving en het Friese landschap. De politiek onderkent dat de maatschappij niet zonder vrijwilligerswerk kan functioneren en ziet het als haar taak om de vrijwillige inzet ook in de toekomst te bestendigen. Dit zien we terug in de invoering van maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs die in 2011 verplicht zijn geworden. Het is de bedoeling dat er binnen enkele jaren een structureel aanbod van jaarlijks 500 groene maatschappelijke stageplekken wordt gerealiseerd. Door de bijna overal toenemende werkdruk, zoeken mensen naar een vrijetijdsbesteding die de stress wegneemt. Dat verklaart waarschijnlijk waarom Landschapsbeheer Friesland geen hinder ondervindt van een teruglopend aantal vrijwilligers waar andere sectoren over klagen. Wel signaleren we een verschuiving van het structurele vaste vrijwilligerswerk naar het meer flexibele, eenmalige en/of projectgebonden vrijwilligerswerk.

Stabilisatie Ook in 2011 besteedden vele vrijwilligers en scholieren hun vrije tijd in en aan het landschap. De uitgevoerde werkzaamheden droegen in belangrijke mate bij aan het onderhoud van natuur- en landschapselementen. Bovendien zorgde de vrijwillige inzet voor (meer) betrokkenheid en draagvlak. In 2011 besteedden scholieren en vrijwilligers, onder coördinatie van Landschapsbeheer Friesland, 24.251 uur aan het werken in en aan het landschap. Na een even gestage als sterke groei in de afgelopen tien jaar, lijkt er nu sprake van enige stabilisatie. Tabel 4 geeft een overzicht van alle vrijwilligersactiviteiten. De tabellen 2a, 2b, 2c en tabel 3 laten de kwantitatieve gegevens van werkdagen, vrijwilligers en scholieren zien alsmede het totaal aantal uren dat gewerkt is. De mensen die structureel vrijwilligerswerk doen blijven enthousiast door plezier in het werk en de gezelligheid in de groep. Landschapsbeheer Friesland probeert de voorwaarden zo gunstig mogelijk te maken. Het vrijwilligerswerk is echter wel aan verandering onderhevig. Vrijwilligers willen zich tegenwoordig niet meer voor een lange tijd binden aan één en dezelfde organisatie. Landschapsbeheer Friesland zet daarom steeds meer in op korte, gerichte acties.

Methodiek Door rekening te houden met het maatschappelijke krachtenveld kan Landschapsbeheer Friesland inspelen op de kansen die zich voordoen. De afgelopen jaren is er een duidelijke methodiek ontstaan, bestaande uit een themagerichte, een groepsgerichte en een projectgerichte aanpak. • Themagericht Het formeren van vrijwilligersgroepen rondom thema’s die geïnteresseerden bindt, zoals eendenkooien, fruitbomen, dorpsbossen en stinzenflora. • Groepsgericht Korte, gerichte acties waarbij groepen het uitgangspunt zijn, zoals het organiseren van cursussen of werkdagen voor scholen, bedrijven en dorpsbelangen. • Projectgericht Werkwijze waarbij Landschapsbeheer Friesland werkt als katalysator voor bottom-up-ideëen uit de samenleving.

50

Jaaroverzicht 2011

Soorten vrijwilligers Landschapsbeheer Friesland trekt verschillende vrijwilligers. Variërend van vaste en gelegenheidsvrijwilligers tot scholieren en mensen die uit gezondheidsoverwegingen aan de slag gaan in de natuur. • Weekendvrijwilligers We onderscheiden vaste weekendvrijwilligers en gelegenheidsvrijwilligers. De vaste weekendvrijwilligers bestaan meestal uit groepen mensen, verenigd in een organisatie of vereniging, die tijdens het werkseizoen een of meerdere zaterdagen landschapsonderhoud uitvoeren. Denk aan IVN-afdelingen, Landschaps- en/of soortbeschermingsclubs, groencommissies dorpsbosjes en hoogstambrigades. De gelegenheidsvrijwilligers bestaan meestal uit groepen die één keer per werkseizoen een werkdag of kamp organiseren. We noemen enkele voorbeelden uit eigen praktijk: • • • •

Verenigingen Plaatselijk Belang die in het kader van het project Doarpen yn ’t Grien enkele werkdagen met vrijwilligers uit het dorp het dorp letterlijk in het groen zetten. Praktijkdagen voor (oud)cursisten die via Landschapsbeheer Friesland de cursus erfbeplanting of de cursus hoogstamvruchtbomen volgen of hebben gevolgd. Bedrijven die de personeelsdagen invullen met een dagdeel werken in de natuur. De ANWB-vrijbuiten (voorheen ANWB-landgoedkamp).

• Doordeweekse vrijwilligers Deze groepen bestaan uit mensen die graag in de natuur aan het werk zijn en daar op doordeweekse dagen tijd voor hebben. Zij zijn het gehele seizoen gemiddeld een dag per week actief in het landschapsbeheer. We noemen enkele voorbeelden uit eigen praktijk. • • • • •

groep Leeuwarden (8 personen) maandag groep Heerenveen (6 personen) woensdag groep Stellingwerven (7 personen) dinsdag groep Anjum (4 personen) donderdag groep Opsterland/Smallingerland (9 personen) donderdag

eendenkooi Gytsjerk, Lytse Geast, Kobbekooi. natuurterreintjes gemeente Heerenveen. natuurterreintjes Stellingwerven eendenkooien Anjum en omgeving natuurterreintjes Zuidoost-Fryslân

Zorginstellingen Vergelijkbaar van opzet, maar met een iets andere doelstelling, wordt er samengewerkt met de zorgboerderij Gaegelpolle. In beide gevallen gaat het om een nuttige dagbesteding van cliënten die op geestelijke zorgverlening zijn aangewezen. Deze groep van vijf mensen werkt op de natuurterreintjes in Zuidoost Fryslân, hun werkdagen variëren per week. Scholen Het belang van natuur- en landschapsbeheer wordt op een leerzame wijze onder de aandacht gebracht van de hoogste groepen van de basisscholen. In het kader van het project Natuur in de eigen omgeving waren 75 basisscholen (bijna 1859 leerlingen) actief in de natuur. De NME-steunpunten die aan het project meewerkten zijn:

• • • • •

De Naturij (Smallingerland / Opsterland) De Oanset (Skarsterlân) Mar en Klif (Lemsterland, Gaasterland-Sleat, Nijefurd) NME Achtkarspelen (Achtkarspelen) De Klyster (Dongeradeel, Dantumadeel, Kollumerland)

51

Jaaroverzicht 2011

4. Prestatieoverzicht Ter verantwoording van de producttaken is in bijgevoegde tabel een overzicht van de resultaten van 2011 geleverd. De beschrijving van de prestaties is ingedeeld in 6 lijnen in het landschapsbeleid en sluit aan bij de nieuwe werkwijze van Landschapsbeheer Friesland. Dit op basis van het in 2011 verschenen Beleidskader Landschapsbeheer Friesland, dat in nauwe samenwerking met de Provinsje Fryslân is opgesteld (zie par. 2.1) Vanuit de 6 lijnen in landschapsbeleid (hoofdstuk 2.2.) zijn de producttaken geanalyseerd en de activiteiten beschreven. De prestaties, zoals aangegeven in het activiteitenprogramma 2011, zijn nagelopen. Hiervan is in het schema de status aangegeven (kolom gerealiseerd: ja, nee, deels). Tevens zijn in de kolom Tijdsbesteding de benodigde uren aangegeven (begroot/besteed). In de kolom Toelichting is waar nodig een toelichting of verklaring genoteerd. Het Activiteitenprogramma 2011 is samengesteld in september-oktober 2010. Dit betekent dat zich in de loop van het najaar 2010 en gedurende 2011 velerlei ontwikkelingen hebben voorgedaan, die niet voorzien waren. Zowel ontwikkelingen t.a.v. geformuleerde taken als ook nieuwe ontwikkelingen. Dit verklaart ook enige extra taken, aangegeven als Extra. In paragraaf 4.2 is een overzicht van de totale tijdsbesteding van de producttaken opgenomen. Hierin zijn de begrote en bestede uren naast elkaar gezet. Paragraaf 4.3 geeft een korte toelichting op de verschuivingen, wijzigingen en ontwikkelingen binnen de diverse lijnen in het landschapsbeleid t.o.v. de beoogde activiteiten (Activiteitenprogramma 2011).

52

organiseren van lezingen over cultuurhistorische waarden in de provincie, bijv. erven, dorpsontwikkeling, ontwikkeling landschapstypen

begrip kweken voor cultuurhistorische en landschappelijke waarden In 4 dorpen 'Grutsk' toepassen op dorpsvisieontwikkeling voor zgn modeldorpen (bijv. 1 per landschapstype)

1x/6 maanden een lezing (totaal 2)

inzicht in betekenis, beheer en onderhoud van een bepaald cultuurhistorisch elementen en projectontwikkeling. Post 240u + PM

O.b.v. Agenda Landschap uitwerking geven aan Beleidskader, en uitvoeren

A.g.v. bezuinigingen Gezamenlijk met partners PCLG bijdragen meedenken in nieuw te leveren vanuit Landschap aan opstellen vormen beleid Natuur & Grien Manifest Landschap

Grien Manifest

Extra

Diverse bijeenkomsten, formuleren landschapsdoelen, berekenen gevolgen bezuinigingen en adviseren vanuit landschap

In overleg met provincie nadere uitwerking Nader concretiseren producttaken in geven aan producttaken in het Beleidskader. Productplan. Presentatie Beleidskader en Ontwikkeling brochure. Agenda Landschap in Friesland, m.b.v. brochure. I.s.m. provincie

Uitdragen inhoud 'Grutsk' aan brede publiek Ontwikkeling 2 pilotprojecten in dorpen en gebruikers o.b.v. uitgangspunten 'Grutsk'

Werkboek 'Grutsk' Uitdragen inhoud 'Grutsk' naar bewoners hoofduitgangspunt van Fryslân middels koppeling aan ontwikkeling alle handelen dorpsvisies

in overleg met de provincie inventarisaties uitvoeren van cultuurhistorische landschappelijke elementen (CHK) en het op basis daarvan ontwikkelen van projecten

Beleidskader LBF o.b.v. Agenda Landschap

Ad.1b. Bijdragen aan uitdragen product bij breder publiek en gebruikers

Kennis van en inzicht in de mogelijkheden van 'Grutsk op 'e Romte' bij betrokken provinciale, gemeentelijke ambtenaren en overige betrokkenen (bijv. Wetterskip, DLG). In eerte instantie accent op de nationale landschappen

Output c.q. beoogd doel

onderzoek voor het in beeld brengen van de onderzoeksopzet (gereed in 2010), landschappelijke betekenis van rapportage kwaliteit ruilverkavelingsbosjes ruilverkavelingsbosjes mbt ontwerp, beheer, in Friesland gebruik en natuurwaarden

inzicht verkrijgen in de betekenis, het onderhoud en het beheer van cultuurhistorische elementen die bepalend zijn in het Friese landschap

Werkboek 'Grutsk op 'e Romte' uitgangspunt van handelen

Ad. 1a. Grutsk op romte gebruiken als vertrekpunt voor advisering en uitvoering plannen.

Activiteiten

Extra

Beleidslijn

Beleidslijn

Doel(stelling)

Onderdeel

4.1. Prestatieoverzicht 2011

X

X

X

X

Ja

Nee

X

X

X

X

50

20

240

240

160

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

97 Bijdrage landschap in notitie vormgegeven, aangeleverd voor Manifest. Grien manifest gepresenteerd in Staten.

161 Productplan nader gedefinieerd en uitgewerkt in producttaken. Samenstelling brochure Landschapsbeheer Friesland: Winst voor Landschap; presentatie i.s.m. Provincie tijdens oplevering project Herstel landschapselementen Herinrichting Jistrum. Communicatie met diverse partners adhv samengestelde brochure.

Projectontwikkeling Doarp yn't Grien Nes-Akkrum-oost en omgevingsproject Oldeberkoop.

114 Grutsk nog niet verschenen, in plaats daarvan wel gedachtegoed getracht toe te passen in diverse dorpen.

31 Deelname aan projectgroep 'Jaar Historische Buitenplaats' Lid werkgroep Historische buitenplaatsen LBN Lezing Th. Spek RUG landschap Terschelling

549 opzet project 'Terpen- en wierdenlandschap in ontwikkeling' ism prov Fr, prov. Gr, RCE, RUG, LBG, Plattelânsprojekten, enz. Voorbereiding Waddenfondsaanvraag. Breed draagvlakontwikkeld mbv maatpakbijeenkomst opzet project 'Landschapsbiografie Terschelling' ism Schylge mym Lantse en RUG' Opzet project "Erfgoed WOII, fase 2 het vaste land' Ontwikkelen draagvlak. Op verzoek van Plattelânsprojekten NoordWest. Opzet project eendenkooien Waddenfonds , (w.o. inventarisatie onderhoudstoestand) Overleg over eigendom inventarisatiegegevens Vlaskampproject (mogelijkheden voor Cultuurhistorische Kaart)

82 Verkenning gedaan naar beschikbaarheid gegevens. Onderzoeksopzet op basis van verkenning bijgesteld.

127 werkboek is in 2011 niet uitgekomen. Gedachtegoed reeds toegepast bij diverse provinciale en gemeentelijke ontwikkelingen. Ontwikkeldag 8 juni: koppeling 'Grutsk op 'e Romte' aan ruimtelijke kwaliteit en gebiedsontwikkeling.

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

4.1 Prestatieoverzicht 2011 Jaaroverzicht 2011

53

brede landschapsinclusieve inbreng in NL NFW

2. Deelname aan Themagroepen: Landschap, Cultuurhistorie & Archeologie, Coordinerend Ambtelijk overleg en Product Markt Combinaties

Culturele Reis 2018. Identiteit van de Provinsje Fryslân voor voetlicht brengen, met Landschap als drager

Culturele Hoofdstad 2018

Beleidslijn, extra

Subtotaal beleidslijn

Deelname aan coordinatiegroep

raadpleegbare basisinventarisatie NFW waarin kernkwaliteiten zijn vastgelegd evenals nulmeting tbv monitoring

ad 6. database inventarisatie landschapselementen NFW (organisatiemodel: zie Ad 3. Monitoring)

Beleidslijn

1370

Meedenken, adviseren en bijdragen aan Bijdragen leveren, adviseren, meedenken inbreng van landschaosprojecten in de Reis en ontwikkeling van 3 projecten 2018 bij projectbureau provincie

in beeld gebrachte opgave mbt opbouw database

deelname aan en inbreng leveren aan een te Bijdragen aan gewaarborgde ruimtelijke kwaliteit door een funtionerende vormen houtwallencommissie houtwallencommissie

borging ontwikkelingsruimte landbouw binnen kleinschalig landschap

1. In samenwerking met provincie, gemeenten en ver. NFW verder uitwerken (van deel van) andere ruimtelijke thema's (natuur water recreatie wonen en bedrijvigheid) in relatie tot landschap NFW.

ad 5. II: betrokkenheid bij uitvoering borging kernkwaliteiten in bestemmingsplannen

Beleidslijn

Op basis van de Kansenkaart en in overleg met Plattelânsprojekten een keuze maken voor en het daadwerkelijk uitwerken van twee projecten landschapsontwilkkeling c.q. herstel. Verdere visie op (een deel van) andere ruimtelijke thema's

Het signaleren van initiatieven uit de streek, deze toetsen aan de kansenkaart en het leveren van een bijdrage aan de ontwikkeling van projecten

Ontwikkelen van de kansen die de Kansenkaart van Nationaal Landschap Zuidwest Friesland biedt uitbouwen ad 5. I :inhoudelijke inbreng en participatie landschapsvisie NFW landschapsvisie NFW

Beleidslijn

ad. 4 Gebruiken Kansenkaart ZWFryslân bij initiëren en ontwikkelen projecten

Werkboek vanaan en inzicht in de mogelijkheden Actualisatie'Grutsk Fryskeop 'e In samenwerking met o.a. Provincie Fryslân Kennis Deelname ca. 4 bijeenkomsten en Diken yn't Grien uitvoering geven aan actualisatie Fryske adviseren t.a.v. landschap en ruimtelijke Diken yn't Grien door middel van deelname kwaliteit bij inrichting wegtracés aan overleggroepbijeenkomsten

Ad. 2. 1a.Betrokkenheid Grutsk op ad. totstandkoming actualisatie Fryske Diken yn it Grien

Output c.q. beoogd doel

Beleidslijn

Activiteiten

Doel(stelling)

Onderdeel

X

X

X

Ja

Nee

X

X

X

1370

0

120

100

220

80

1763 begroot 1130 + PM, na correctie optelfout 1370 uur.

36 Overleg met projectgroep Cult.Hoofdstad over mogelijkheden en mogelijke inzet LBF i..k.v. Culturele Reis 2018 3 projecten die hiervoor zijn geselecteerd: Friese Waterlinie, Stekjes en Ommetje. T.b.v. ommetje: i.s.m. ontwikkeld met Haskerdijken-Nieuwebrug

295 projectplan ontwikkeld, ingediend (en gehonoreerd)

0 proces gestart., koppeling met themagroep N&Ls.. Regie bij gemeenten, beoogd: een testopgestelde regels in een pilot

114 deelname groepen, 3 x CAO, 2 x achterbanoverleg, Themagroepen N&Ls, Cultuurhistorie & Archeologie

67 projectplan landschapsbiografie uitgewerkt samen met ver. NFW en hist.verenigingen voorstel ingediend bij Provincie, overleg gevoerd met provinci en vertegenwoordigers stuurgroep NFW.

90 1x breed overleg PP-ZW; wel goede ontwikkelingen educatieprojecten ZW. Ontwikkeling van educatieproject Nationaal landschap Zuidwsest Fryslân

140

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak 127 werkboek is in Pilotproject 2011 niet uitgekomen. gepland 2012. bomen langs N928 compenseren op erven in omgeving Ypecolsgea

160

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

54

stellen kennis landschap / groen en mee bepalen belang als factor voor ruimtelijke kwaliteit

participatie in de werkgroep Ecologische Verbindingszones en bijdrage leveren aan de uitwerking van de zones

bijdrage aan de visie op de landschappelijke en natuurkwaliteiten van de oevers in het Merengebied en uitgevoerde taken die voortkomen uit de visievorming

deelname, kennisinbreng bij 4 bijeenkomsten (2010 of 2011?)

Werknotitie waarin type input en rol LBF bepaald en vastgelegd is; daarnaast voorkomende bijdragen en adviezen geleverd

Geven van 80 adviezen voor bestaande erven

Advisering en participatie in diverse (beleids- Adviezen over landschappelijke inpassing, )processen en advisering op aanvraag groene inrichting en landschappelijke uitvoeringsmogelijkheden, basisadvisering inpassing en ruimtelijke kwaliteit op bedrijfsterreinen

realisatie van de ecologische verbindingszones

Advies-lijn ad.7. Ter beschikking Bewerkstelligen

verbindingszones Friesland

Advies-lijn Ecologsiche

en natuurkwaliteiten van de oevers in het Merengebied

Deelname aan externe klankbordgroep: Inbreng, kennis vanuit landschap

deelname aan en inbreng leveren in een inhoudelijke discussie klankbordgroep en het voeren van regie tijdens uitvoering van taken op basis van de ten behoeve van de visievorming visievorming als onderdeel van de Natura 2000 aanpak rond de beheerplannen

Landschap en ruimtelijke kwaliteit spelen belangrijke rol bij keuze en inrichting wegtracés Visie vanuit ruimtelijke kwaliteit als input voor herziening Windstreek

2. Voorlichting, advisering landschappelijke inrichting boerenerven, zowel t.b.v. agrarisch gebruik als andere gebruiksfuncties I.s.m. de provincie opstellen werknotitie met daarin beschreven type input en rol LBF

Ondersteuning, advisering, kennisinbreng t.a.v. landschappelijke inrichting en inpassing boerenerven volgens beleid "Nije Pleats. Zowel adviezen aan gemeenten, agrariërs, terugkoppeling naar provincie/team ruimtelijke kwaliteit.

Kwalitatieve 1. Kennisinbreng en advisering, bijdragen landschappelijken aan implementatie nieuw prov. Beleid "Nije inpassing boerderijen Pleats" met ruimtelijke kwaliteit

Output c.q. beoogd doel Kennis van en inzicht inover de mogelijkheden Adviezen vanuit kennis landschap en bevordering ruimtelijke kwaliteit, in samenspraak met ruimtelijk kwaliteitsteam

Activiteiten

Werkboek 'Grutsk op 'e Bijdragen leveren, adviseren over groene Totstandbrengen kwaliteit in ROinrichting in overlegteams en processen klankbordgroepen

Doel(stelling)

Advies-lijn ad 3. landschappelijke het voeren van een

externe klankbordgroep t.b.v. ontwikkeling Windstreek II

Advies-lijn ad.2 Deelname

rol LBF bepalen t.a.v. verschillende fasen van wegtracés

Advies-lijn ad.1b.Type input en

aanvraagbasis adviezen groene inrichting n.a.v. adviesrol kwaliteitsteam ad 1a

1a. Grutsk op Ad. 1a.Op BeleidsAdvies-lijn

Onderdeel

X

X

X

X

X

Ja

X

X

Nee

X

100

120

60

20

50

200

150

160 60

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

0 ihkv ROM-afspraken: restopgave, maar ivm beleid ministeri ELI is de ontwikkeling van de EVZ in de provincie stopgezet. Er wordt nu bekeken of hier ism ANV ZO nog mogelijkheden liggen voor realisatie. Het GLB is hierin een sturende factor. 51 Inbreng en daarmee oriëntatie op oekomstige rol in Proviciale pilot bedrijventerreinen Dronrijp en Hallum. Advisering uitbreiding DoumaStaal i.s.m. gemeente en dorp Oppenhuizen.

nog geen ontwikkeling, geen klankbordgroep samengesteld. FMP is organisatorisch trekker, ook daar nog in ontwikkeling.

terugkoppelingsoverleg prov. inzake nieuw concept windstreek 2011

127 Werknotitie nog niet opgestart. Betrokken bij Knooppunt Joure, N381, ad 1b, 2 en Centrale As 3 totaal

162 Advisering ong. 13 erven, planuitwerking en deels uitvoering (in projectvorm)

200 deelname en inbreng implementatieplatform-overleg, notitie kwaliteitsborging opgesteld +overleg Hus en Hiem. Bijdrage aan Nije Pleats 14 st.

127 is in 2011inniet uitgekomen. o.a. meegedraaid voorlichting gemeenten inzake ruimtelijke kwaliteit 76 werkboek bestaande agr. Bedrijven en paardenhouderijen. Mb.t. best.plannen buitengebied

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

55

Activiteiten

idem

idem

idem

idem

In overleg met de provincie projecten danwel ontwikkelingen kiezen waarbij landschapsinclusief denken een meerwaarde heeft mbt ruimtelijke kwaliteit. Vervolgens met betrokkenen een programma opzetten.

Ferwerderadiel, Franekeradeel-Harlingen, N381: Ondersteuning vertegenwoordigers N, Ls & CH. In Gebiedscommissie Ferwerderadeel, deelname in amtelijke projectteams en bijdragen projectontwikkeling o.b.v. inrichtingsplannen

2. opstellen van een landschapsvisie

Landschapsinclusief Dongeradeel: werken in landinrichting 1. Bijdragen in werkgroep project Súd Ie-De en gebiedsontwikkeling Kolken t.b.v Waddenfondaanvraag en uitwerken pilotproject opgaande beplantingen. 2. Voorbereiden projectvoorstel Landschapsplan opgaande beplantingen, pilotproject uitwerken Landschapsinclusief Terschelling: werken in landinrichting 1. instandhouding cultuurlandschap en gebiedsontwikkeling Terschelling

idem

idem

idem

idem

Gebiedsontwikkeling Centrale As: Deelname in ambtelijke projectteams landschap, ondersteuning vertegenwoordigers natuur en landschap in gebiedscommissie en deelname projectteam kavelruil Landinrichting Drachten : vervolg geven aan landschapsinventarisatie

Werkboek 'Grutsk op 'e Samen met provincie bepalen rol en opstellen protocol landschapsinclusief omvang werkzaamheden binnen werken voor landinrichting en gebiedsontwikkeling gebiedsgericht werken

Doel(stelling)

ad.8. Rol en inbreng in landschapsinclusief werken in landinrichting processen en gebiedsontwikkeling landinrichting en gebiedsontwikkelingsprocessen

inbreng LBF in processen landinrichting en gebiedsontwikkelingen en de omvang van deze werkzaamheden

Ad.8.1a. ad rolGrutsk en typeop BeleidsAdvies-lijn

Onderdeel

landschapsinclusief denken implementeren bij minstens drie lopende gemeentelijke en/of provinciale en/of Wetterskip projecten en/of op te starten ontwikkelingen en projecten waarbij het begrip ruimtelijke kwaliteit ook in landschappelijke zin invulling krijgt.

een landschapsvisie inclusief een beheeren onderhoudsplan voor De Grië Landschap en cultuurhistorie integraal meegenomen in gebiedsproces. Achterbanoverleg: 4 x p.jaar

projectvoorstel landschapsplan opgaande beplantingen in Dongeradeel, incl. communicatievoorstel advisering beheer en onderhoud

kennisinbreng landschap en cultuurhistorie in aanvraag waddenfonds, 3 x deelname aan werkgroep/overleg en uitvoeringsplan opgaande beplantingen

Inbreng kennis bij: -uitwerken visie aan de hand van pilots, integraal opnemen landschap in planvorming en uitwerking -gebiedsontwikkelingsproces -planvorming/proces kavelruil bijdragen aan opzetten herstelplan

Kennis inzicht in de mogelijkheden bijdragevan aanenuitgewerkt protocol/rolverdelingen bij het landschapsinclusief werken

Output c.q. beoogd doel

X

X

X

Ja

X

X

X

Nee

X

X

X

p.m.

80

180

60

60

55

300

160 80

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

43 overleg en inbreng knooppunt Joure, inbreng op ontwikkeldag inzake integrale gebiedsontwikkelingen, input t.b.v. streekagenda's

36 Franekeradeel-Harlingen; ontwerp reactienota gereed. Ferwerderadeel: LBF deelname in werkgroep Natuur&Landschap (1/7). N381: gegevens OPNW opgenomen in plan, geen inbreng 2011, behoudens inzage Gebiedsvisie. Projecten deels opgeschort vanwege Rijksbezuinigingen.

projecttaak

82 Voorbereiden nadere uitwerking en draagvlakontwikkeling Visie,herstelen beheerplan De Grie. gestart met ontwikkelen project voor opstellen landschapsvisie

0 door gemeente op lage prioriteit gesteld, wordt komende jaren niet gestart

0 inbreng grotendeels in 2010 geleverd

3 Landinrichting krijgt geen vervolg/gecanceld

423 inbreng in pilot en proces kavelruil, werkwijze landschap in kavelruil ontwikkeld, landschap goed op de agenda gebiedsontwikkeling

127 in 2011 niet uitgekomen. 7 werkboek initiatief bj is provincie

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

56

Doel(stelling)

Subtotaal Advieslijn

Uit: Monitoringslijn deels ad 7. boscompensatie

SNL pakketten

Advies-lijn ad 11. openstelling

bij projecten en activiteiten Atelier Fryslân

functionerende boekhouding boscompensatiedie wordt bijgehouden

ontwikkeling gebiedsplan agrarische natuurverenigingen ZO Fryslan (ELAN)

hoog op agenda, middels adviezen, activiteiten Atelier Fryslân verantwoord ter visie leggen en open stellen SNL pakketten

Advies-lijn ad. 10. Betrokkenheid Ruimtelijke kwaliteit

Ad. 9. 1a.Rol Grutsk ad. als op BeleidsAdvies-lijn

Werkboek 'Grutsk Loketfunctie LBF, op 'e Consulent Ls. In ZO Frl. projectenaanjager, loketfunctie landschap; en coördinator N,M&Ls. bij FMF als steunpunten faciliteren en t.b.v. beleidsadvisering ondersteunen consulenten landschap initiëring uitvoeringsprojecten Zuidoost Frl. En coördinator N, M & Ls. Van FMF

Onderdeel Kennis van en inzicht in de mogelijkheden goed functionerend loket voor alle vragen op het brede gebied van landschap: 300 adviezen. Goed functionerend steunpunt landschap ZO Friesland en coordinator natuur en landschap FMF

Output c.q. beoogd doel

Het inzetten van het door de provincie ontwikkelde systeem voor boscompensatie bij de uitvoering van projecten waarbij sprake is van nieuw aan te leggen landschappelijke elementen of bos 2115

aangelegde landschapselementen en bos i.h.k.v. uitvoering boscompensatie in overleg met provincie

vroegtijdig signaleren problemen en afgewogen adviezen SNL pakketten algemeen adviseren bij openstelling. Inbreng expertise en deelname provinciaal beheerdersoverleg en deelname pilot(s) deelname werkgroep inbreng landschap in gebiedsplan ZO Frl.

Kennisinbreng, meedenken, Deelname aan 6 bijeenkomsten t.b.v. ondersteuning/bijdragen leveren bij adviezen adviezen en samenwerking bij 1 activiteit en activiteiten Atelier Frl.

Advisering, begeleiding, ondersteuning diverse vragen, initiatieven uit het veld. Begeleiding steunpunt Landschap ZO Friesland en begeleiden coordinator natuur en landschap FMF

Activiteiten

X

X

X

Ja

X

Nee

X

2115

80

60

50

60

160 290

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

1726

46 Gs is niet akkoord zijn met ambtelijk voorstel inzet boscompensatie voor verbetering landschapskwaliteit. Deze ontwikkeling is stopgezet.

Inbreng gehad, Gebiedsplan door ELAN gepresenteerd, Uitwerking ideeen voor project erven en voorlichting erfbeplanting.

46 adviezen heggen en hagen-pakketten, lijnvormige elementen in overgangsgebieden samen met provincie bepaald. Deelname aan beheerdersoverleg.

26 evaluatie Observatiepost. Deelname Atelierpodium Industrieel Erfgoed, deelname pilot bedrijventerreinen

127 Steunpunt: werkboek isondersteuning in 2011 niet uitgekomen. 397 /projectleiderschap. Presentatie evaluatie Gebiedsplatform, 2x beg. commissie, subsidieaanvraag voor vervolg. Coord. N&Ls: beg. commissie 2x, overleg div. projectontwikkelingen. Loket: Diverse vragen rondom initiatieven beantwoord en ondersteund, adviezen mbt informatie en beheer landschapselementen: 484 stuks (zie tabel 1, kolom adviezen)

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

57

Subtotaal Monitoringslijn

P.M.

Rapportage van de kwaliteit van via pMJP gesubsidieerde groene projecten 80

P.M.

Steekproef van projecten

Format t.b.v. kwaliteitscontrole Beeld van de kwaliteit 1. In overleg met prov. Format opstellen o.b.v. kwaliteitscontrole wordt uitgevoerd. . van door prov. Gesubsidieerde groene projecten in pMJPperiode, middels een steekproef

ad. 6. Volgens format rapporteren kwaliteit gesubsidieerde projecten, middels geselecteerde projecten (steekproef)

2. selectie maken van de te controleren groene projecten 3. Uitvoeren van steekproef, rapporteren m.b.t. kwaliteit van gesubsidieerde groene projecten, pMJP

80

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

gepland 2012

127 in 2011 niet uitgekomen. 0 werkboek relatie metisWaldwizer NFW, inventarisaties etc. Geen concrete ontwikkelingen

0

nog niet gestart, overleg prov.

nog niet gestart, overleg prov.

0 nog niet gestart, overleg prov.

gepland 2013

P.M.

160 80

Bijhouden en verzamelen gegevens m.b.t. output in projecten, gesubsidieerd door pMJP. Rapportage aan provincie t.b.v. verslag en verantwoording subsidies

Monitoringslijn

Monitoringslijn

X

Nee

gepland 2012

Ja

meewerken aan operationale digitale databank

ontwikkelen plan van aanpak werkwijze en inschatting omvang. Uitvoeren inventarisatie en bepalen taken binnen organisatie samen met provincie. LBF levert de kennis mbt inhoud. Vastleggen gegevens O.b.v. prov. bijhoudsysteem aanleveren van afgeleid van prestaties gegevens (opp., lengtes bos/beplanting etc.) a.g.v. prov. Subsidies van prestaties in gesubsidieerde projecten uit pMJP-gelden pMJP, uitgevoerd door LBF

Digitale databank houtwallen en singels NFW

Kennis van en inzicht in de en mogelijkheden beschikbaar stellen kennis mee vorm geven monitoringsopgave

Output c.q. beoogd doel

in samenwerking met de provincie bijdrage aan het opstellen van een plan ontwikkelen van een afgewogen werkwijze van aanpak en uitvoering en het in beeld brengen van de omvang van de opgave

deelname aan werkgroep die de opgave in beeld brengt

Activiteiten

ad 3. Ontwikkelen organisatiemodel databank NFW, in afstemming met Ad 6, Beleidslijn ad. 4. Aanleveren data prestaties LBF o.b.v. pMJP-gelden

Ad.1.1a. Grutsk op ad monitoringsopgave kernkwaliteiten NL

Werkboek nulmeting 'Grutsk op 'e kernkwaliteiten nationale landschappen en de monitoring daarvan ad 2. plan van aanpak verantwoord beeld van de kernkwaliteiten en in beeld brengen het bijhouden hiervan kernkwaliteiten landschappen in Fryslan en inschatting omvang werkzaamheden

Doel(stelling)

Monitoringslijn

Monitoringslijn

BeleidsMonitoringslijn

Onderdeel

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

58

Doel(stelling)

Mensen gevoelig maken voor landschap en creëren draagvlak voor landschapsbeleid

jaarlijks structureel tenminste 2500 leerlingen een dagactiviteit in natuur en landschap

3. i.s.m. Nb-organsaties en IVN opzet netwerk gericht op educatie scholieren (basis- en voortgezet onderwijs)

2. Activiteiten in NL's gericht op actieve deelname van bewoners aan landschap Activiteiten die mensen de mogelijkheid bieden om actief deel te nemen aan het vergroten van de beleefbaarheid van de eigen omgeving.

Projectvoorstel met het oog op betrekken van bewoners bij het Nationaal landschap

1. Mensen bewust maken van de natuur- en In totaal tenminste 1000 vrijwilligers bij landschapswaarden en hen actief laten eenmalige beheersactiviteiten participeren in landschap middels beheersactiviteiten

structureel 100-200 participanten in diverse kennisnetwerken / beheergroepen

voorlichtingsactiviteiten en cursussen

Vijf regionale bijeenkomsten waaruit boeren die belangstelling hebben voor de Regeling BLP gekoppeld worden aan bestaande projecten.

Kennis van en inzicht in de mogelijkheden

Output c.q. beoogd doel

2. I.s.m. Nb-werkveld ontwikkelen en in stand houden kennisnetwerken en beheergroepen

Mensen gevoelig 1. Bijdragen aan mogelijkheden om actieve ad. 1e. Vergroten betrokkenheid bij eigen maken voor landschap participatie te bewerkstelligen via methodieken als Landschap in Zicht omgeving landschap en creëren draagvlak voor landschapsbeleid en dorp

ad. 1d. Vergroten betrokkenheid bij natuur- en landschap (incl. Nationale landschappen)

Mensen gevoelig 1. Kennisoverdracht natuur en landschap maken voor landschap aan bewoners (diverse doelgroepen) o.b.v. en creëren draagvlak kernkwaliteiten landschap voor landschapsbeleid

ad.1c. Vergroten van kennis op gebied van natuur- en landschapsbeheer

In samenwerking met Agrarische Natuurverenigingen bijeenkomsten organiseren voor in de Regeling Boerenlandpaden geïnteresseerde boeren.

Beleefbaar maken en toegankelijkheid vergroten van het landelijk gebied.

zie 1d.

Activiteiten

ad. 1a. Actieve deelname aan landschapsbeheer incl. Agrarisch landschapsbeheer ad. 1b Vergroten toegankelijkheid landelijk gebied bij grondgebruikers

excursies,participeren en creeren draagvlak de processen, creeren landschapsbeleid netwerken etc. bij bedrijven en burgers

Werkboek 'Grutsk op 'e Ad. 1a. Grutsk op mensen gevoelig ad.1 BeleidsDraagvlakvoorlichting,adviezen, maken voor landschap lijn

Onderdeel

X

X

X

X

Ja

X

Nee

X

X

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

200

80

Voorlichting aan dorpscoördinatoren nieuwe Zuidwest-gemeente, ontwikkeling project Koepelbos Oldeberkoop, Culturele reis 2018 Haskerdyken (ommetje, Dorpsbos) , aanzet herstelproject Wilhelminapark (deelname werkgroep), oriëntatie Het Bildt op invulling 'Krimpplekken'.

Voorlichting burgerparticipatieprojecten NFW (model De Tike) ; moet nog verder uitgewerkt worden

Organisatie diverse eenmalige activiteiten zoals plantdagen en boomfeestdagen, deelname aan Provinciale Boomfeestdagcommissie en activiteiten in het kader van NL.doet o.a. Lions H'veen), activiteiten i.h.k.v. Europees jaar vrijwilligers (uitreiking Juichwilg, Achlum, Rotary Lauwersland). Zie ook tabel 3, 4, 5.

Opzet NME-netwerk met als Pilot Zuidwest-structuur en aanvraag agentschap.nl Opzet mentorensysteem gericht op begeleiding maatschappelijke stagiairs in Natuur en Landschap door vrijwilligers . Ontwikkeling project i.k.v. Proef NME in Heerenveen. UItvoering kunst/natuur-project Heerenveen (Kunst neemt de wijk).

200

80

Aansturing bestaande groepen (doordeweeks, soortengroepen, hoogstambrigade, zaterdagsgroepen etc.) en overleg met terreineigenaren over bijdragen.

dagen (Dag van het park, Waldendei) en , voorlichtingsavond dorpen Boarnsterhim. Excursie 'ambassadeurs v.h. landschap' Zuidwest Fryslân i.s.m. IVN.

Na bevriezing van financiering Regeling Boerenlandpaden (vanuit Rijk) bijeenkomsten opgeschort tot er duidelijkheid is over de voortgang van de regeling. In 2011 is er geen duidelijkheid omtrent de regeling (en eventuele financiering vanuit de provincie) gekomen waardoor de organisatie van bijeenkomsten niet door is gegaan. Uitvoering cursus beheer (en veiilgheid) voor vrijwilligers i.s.m. Fryske Gea. 1x basiscursus vruchtbomen. Voorlichtingsbijeenkomsten: 2 open

127 werkboek is in 2011 niet uitgekomen. 1677 ad 1a t/m e totaal

160

160

200

160

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

59

Activiteiten

2. uit laten voeren van een onderzoek naar het draagvlak voor landschap onder de Friese bevolking en het opzetten van een monitoring voor het draagvlak voor landschap onder de Friesche bevolking

Werkboek 'Grutskvan op 'e 1. opzetten brainstorm met provincie en in beeld brengen het draagvlak voor overig betrokken organisaties/partijen om landschap onder de richting aan de nulmeting te kunnen geven bevolking van Friesland

Doel(stelling)

in beeld hebben van het draagvlak voor het landschap onder de Friese bevolking en de beschikking hebben over een monitoringsprogramma

Kennis vanvoor en inzicht in de mogelijkheden een opzet de nulmeting op hoofdlijnen

Output c.q. beoogd doel

Subtotaal Draagvlaklijn

met de landelijke campagne draaggolf landschap

campagne

en samen met provincie invulling geven aan jaarlijkse campagne en Mede-uitvoering Friese bijdrage aan nationale campagne geven aan Fries onderdeel van landelijke campagne 1360

Creëren draagvlak In samenspraak opstellen van Bijdrage aan totstandkoming Draagvlakl ad.3. Uitdrukking geven aan verbinding landschap via landelijke communicatieplan t.a.v. jaarlijkse campagne communnicatieplan t.b.v. Friese uitwerking ijn

landschap in de provincie

Ad.2.1a. Grutsk op ad Nulmeting BeleidsDraagvlakdraagvlak voor lijn

Onderdeel

Ja

X

X

Nee

X

1360

80

160

160 40

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

1704

0 Niet meer actueel.

Mogelijke koppeling met ruimtelijke kwaliteitsproject (in ontwikkeling). Idee: in combinatie met project stadsregio L'warden

127 in 2011 niet Verkenningisgemaakt vanuitgekomen. onderzoeken naar draagvlak landschap, 28 werkboek methodieken ed geinventariseerd. Uitwerking in 2012

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

60

Doel(stelling)

Activiteiten

uitzoeken welke acties ondernomen kunnen worden om geld voor landschap binnen te halen Projecten ontwikkelen en organiseren waarin reïntegranten en delinquenten gedurende 12 maanden worden ingezet bij landschapsonderhoud. Volgen en zonodig bijstellen van de reïntegratieprojecten.

mogelijkheden onderzoeken financiering voor landschap

2. In samenwerking met gemeenten en justitie reïntegratietrajecten voor langdurig werkelozen, verslaafden en delinquenten met een taakstraf enz. voortzetten

3. Ontwikkelen fondsen voor specifieke elementen in het landschap

2. Deelname en kennisinbreng overleg houtverbrandingsinstallatie Beetsterzwaag.

930

Bijdragen aan proef Energie uit Hout: reeele bijdrage biomassa aan financiering landschap in beeld gebracht

Bedrijfsleven verbinden aan landschap door middel van twee jaarlijkse activiteiten

in beeld gebracht welke acties ondernomen kunnen worden om geld voor landschap te genereren.

bijdrage aan gedragen notitie

1.In samenwerking met de provincie Friesland uitzoeken welke financieringsmogelijkheden voor landchap kansen bieden voor Friesland;

4.Organiseren activiteiten op gebied van sponsoring, landschapsveilingen of bijdragen in natura ad 7. vermarkting van nader in beeld brengen 1. Deelname en kennisinbreng in PMC biomassa ten behoeve bijdrage biomassa aan energie uit hout NFW. financiering landschap van financiering landschap

ad 6. financiering projecten landschap

4. notitie gebiedsfonds 4. Deelname overleg voor hele provincie

3. Inbreng kennis meedenken en bijdrage aan mogelijkheden fondsvorming praktijkontwikkelaar dmv deelname overleg ZO verkenning

3. Verkennen gebiedsfonds ZO Fryslan

werkdocument gespecificeerde kosten tbv financiering in beeld

2. Verfijning aanbrengen van de kosten

Kennis van en in de mogelijkheden slagvaardig eninzicht goed uitgeruste organisatie fonds Oranjewoud/Katlijk

Output c.q. beoogd doel

2. inzicht verwerven in financieringsbehoefte landschap

Werkboek 'Grutsk op 'e 1. Ondersteunen uitvoeringsorganisatie en Ad.11a. op 1. gebiedsfonds Orad t/mGrutsk 4. Katl. opgericht fondsbestuur samen met provincie, meeontwikkelen, gemeente en steunpunt landschap meedenken en praktijkontwikkelaar implementeren van pliot gebiedsfonds tot gebiedsfondsnotitie provinciaal en creatief inzetten middelen voor landschap

Subtotaal Financieringslijn

Financieringslijn

Financieringslijn

BeleidsFinancieringslijn

Onderdeel

X

X

X

Ja

X

X

X

Nee

X

X

X

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

zie ad 6.3 en 4.

geen uren begroot

nog geen actie ondernomen

afhankelijk gesteld van operationeel landschapsfonds OranjewoudKatlijk. I.s.m. Steunpunt herijking van projectplan, start in 2012.

In het kader van de ontwikkelingen rond het Waddenfonds is op verzoek van de provincie inbreng geleverd voor de programmalijn Cultureel erfgoed, landschap, cultuurhistorie i.h.k.v. manifest bestuursakkoord zijn globale cijfers voor landschapsparagraaf voor coalitie-periode aangegeven.

127 is in 2011 niet uitgekomen. Ondersteuning fondsbestuur implementatie fonds en operationeel maken 19 werkboek ad 1 t/m 4 uitvoeringsorganisatie.

930

40

160

100

646

input opzet/indiening beheer en businessplan BOOM

Ontwikkelen opzet voor aanbieden arrangementen i.s.m. bedrijfstrainers/organisatieadviseurs en landgoedeigenaren, terreinbeheerders. 108 Energie uit Hout; Additioneel op pratijkproef NFW

385 Vaste afspraken met 3 gemeenten, ontwikkeling bij 1 andere gem.; gemiddeld 16 personen. Contacten met 7 gemeenten t.b.v opzet projecten, Taakgestraften via Raad van de Kinderbescherming: gemiddeld 2 personen per week, via justitie 1 dag per week. Getracht in te spelen op veranderende omstandigheden op sociale markt (nw. Wet werken naar vermogen, UWV), nieuwe financieringsvormen etc. 100 134 divers overleg ad 6.1,3 en 4 totaal

280

40

120

60

160 30

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

61

Kennisvergroting ter onderbouwing beleidskeuzen NL

Vergroting/ ontsluiten kennis verspreiding soorten

7.

8.

9.

Projectgroep zoogdieratlas

Herstel karakteristieke Ontwikkelen project herstel stinzenflora stinzentuinen

6.

Deelname aan projectgroep en klankbordgroep Zoogdieratlas van Zoogdiervereniging

Ontwikkelen van projecten in met name nationale landschappen om meer kennis van soorten (kwaliteitsindicatoren) en de mogelijke effecten van duurzame landbouw te verwerven Ontsluiten beschikbare verspreidingsinformatie uit projecten

Ontwikkelen project in samenwerking met een soortbeheersorganisatie Duurzame realisatie en Evaluatie ontwikkelingen meldpunt en uitbreiding meldpunt samen met provincie mogelijkheden verkennen voor een duurzame realisatie van het meldpunt en verkenning uitbreiden meldpunt

4.

5.

Ontwikkelen soortbeschermingsprojecten Biotoopverbetering gebieden specifiek tbv soorten/ actief Inzetten Kamsalamander, ringslang, levendbarende vrijwilligers bij uitvoeren hagedis, steenuil, heikikker soortbeheersmaatregelen.

3.

Op basis van integrale leefgebiedenbenadering het ontwikkelen van een project met als leidende soort Purperreiger. In samenwerking met ANV’s in agrarisch leefgebied

Integrale biotoop benadering soorten

Subtotaal Soorten Totaal alle lijnen

Extra

Activiteiten

Werkboekbiotoop 'Grutsk op 'e Op basis van integrale Integrale benadering soorten leefgebiedenbenadering het ontwikkelen van een heideherstelproject (fase 2) met als leidende soort de Adder. In samenwerking met SBB, IFG en particuliere grondgebruikers en Bosgroep)

Doel(stelling)

2.

Onderdeel op Beleids1. Verbin-den Ad. 1a. Grutsk van soort en landschap

40

50

40

740

X

X

300

100

120

160 90

6595

X

X

X

Nee

740

X

X

X

X

Ja

6595

Deelname, advisering, bijdragen leveren vanuit soortenprojecten in landschap

In overleg met bureau natuurmonitoring provincie

Uitgewerkt voorstel voor een inventarisatieproject NFW

Uitbreiden meldpunt voor andere aandachtsoorten Een uitgewerkt herstelproject voor de stinzenflora op een historische locatie

Continueren meldpunt vleermuizen en marters.

Vleemuizen; zomer- en winterverblijven Steenuil: herstel 4 a 5 locaties Heikikker; herstel 2 natuurterreintjes

Uitgewerkte projectvoorstellen biotoopverbetering: Kamsalamander; herstel/aanleg poelen en begeleidende beplanting

Uitgewerkt projectvoorstel voor het waar mogelijk creëren van foerageer mogelijkheden voor aan moeras en agrarisch leefgebied gebonden vogels

Kennis van projectvoorstel en inzicht in de voor mogelijkheden Uitgewerkt het waar mogelijk verbinden en het herstel van heideterreinen en andere natuurterreintjes in ZO Fryslân

Output c.q. beoogd doel

Toelichting inhoudelijke stand van zaken per producttaak

6379 offerte-afspraak 6350 uur, na begrotingswijziging 6355 uur.

539

3 Zoogdieratlas ontwikkeld, uitgave 2012.

76 voorstel landschapsinventarisatieproject en voorstel biodiversiteit als onderdeel van levende cultuurhistorie in NL NFW (oorspronkelijk inheems plantmateriaal) zijn per 1 mei ingediend, veel overleg geweest over mogelijke koppeling met Waldwizer (incl. onderdeel onderzoek biodiversiteit NFW), nu losgekoppeld. 10 Monitoringsbehoefte naar effecten van vleermuisverblijfplaatsen en oeverzwaluwwanden;

14 gestart met Bonifatiuspark Dokkum. Geen doorgang gevonden ivm niet beschikbare financiering.

afhandeling klachten ringslangen

382 afhandelen klachten doorlopend. Groeiend aantal klachten ivm steenmarters (113 klachten steenmarter, 57 meldingen/klachten vleermuizen). Inzet professionals noodzakelijk.

in ontwikkeling

in ontwikkeling

36 projectvoorstel ontwikkeld hekikker.

7 nog niet gestart.

127 10 werkboek niet gestartis in 2011 niet uitgekomen.

Tijdsbesteding Begrote Bestede Deels uren uren

Gerealiseerd

Jaaroverzicht 2011

62

Jaaroverzicht 2011

4.2

Overzicht tijdsbesteding producttaken (naar lijnen in landschapsbeleid) Verdeling naar lijnen in landschapsbeleid

Producttaken

Totaal

Tijdsbesteding in %

Uren

Begroot

Besteed

Begroot

Besteed

Beleidslijn

18

28

1130

1763

Advieslijn

33

27

2115

1726

Monitoringslijn

1

0

80

0

Draagvlaklijn

21

27

1360

1705

Financieringslijn

15

10

930

646

Soorten

12

8

740

539

100

100

6355

6379

Lijnen

4.3 Toelichting op tijdsbesteding producttaken t.o.v. begroting Algemeen Uit het overzicht van par. 4.2. blijkt dat in 2011 t.o.v. de begroting enkele uren meer zijn geïnvesteerd in de producttaken. T.o.v. de offerte (Productplan 2011, september 2010), waarin afspraken met de Provinsje Fryslân zijn gemaakt voor 6350 uur, betreft dit 29 uur. De producttaken zijn verdeeld over 6 lijnen. In 2011 is 80% van de beschikbare tijd voor de producttaken besteed aan taken in de Beleidslijn, de Advieslijn en de Draagvlaklijn. In het Productplan 2011 was begroot 72%. Aan Monitoring is geen tijd besteed. De Financieringslijn en de Soortenlijn hebben ong. 20% van de tijd genomen (begroot 27%). Deze verschuivingen kennen diverse oorzaken. Belangrijk te benoemen is toch de zeer onduidelijke situatie gedurende het jaar rondom de bezuinigingen. Dit bracht extra taken en benodigde tijd met zich mee, maar tevens werden diverse zaken tijdelijk stopgezet, in afwachting van meer duidelijkheid of het schrappen van processen. Daarnaast speelde de financiële krapte en uitputting van de ILG-middelen een belangrijke rol. Binnen de lijnen zijn de producttaken benoemd, deze zijn dus onderhevig aan de actualiteit en mogelijke ontwikkelingen. In par. 4.1. is bij elke specifieke taak een toelichting gegeven op het resultaat en de afwijking t.o.v. het Activiteitenplan 2011. De voorbereidingen en de totstandkoming van dit Activiteitenprogramma waren gestart medio 2010, hetgeen inhoudt dat diverse ontwikkelingen niet voorzien waren. Gedurende 1,5 jaar verandert er veel, wordt duidelijk of bepaalde zaken of projecten kansrijk zoniet kansloos zijn om op in te spelen.

63

Jaaroverzicht 2011

Enkele ontwikkelingen, die van invloed zijn geweest op de verschuivingen, kunnen worden aangegeven zonder op details in te gaan: Beleidslijn: • A.g.v.de komende bezuinigingen is, samen met de partners in de PCLG, gewerkt aan het Grien Manifest, m.n. de invulling van de landschapsparagraaf was voor LBF belangrijk • Het wurkboek Grutsk op e romte heeft bij de provincie vertraging opgelopen. Hiervan afgeleide taken konden niet zoals in het productplan was omschreven, worden uitgevoerd • Het proces rond de implementatie van de Kansenkaart ZWF verloopt moeizaam Advieslijn: • Diverse gebiedsontwikkelingsprocessen zijn stopgezet • Geen energie kon worden gestoken in ecologische verbindingszones a.g.v. bezuinigingen • Extra energie en uitwerking van landschapsvisies en -plannen in gebiedsontwikkeling Centrale As Draagvlaklijn: • Verschuiving en doorvertaling van advisering naar concretere situaties, waarbij de nadruk meer ligt op draagvlak dan op advies: voorlichting t.b.v. projectontwikkeling, opzetten netwerken (bijv. t.b.v. educatie), voorlichting aan nieuwe netwerkstructuren (o.a. dorpscoördinatoren nieuwe gemeente Sudwest Fryslân, Zuidoost projecten, Culturele Reis) Financieringslijn: • Stagnerende projecten, zoals gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk, stagnatie van de voortgang bij de houtverbrandingsinstallatie Beetsterzwaag • Diverse veranderingen op de sociale markt; de re-integratiegelden bleken sterk onderhevig aan nieuwe regels en Wet werken naar vermogen. Dit vroeg veel energie. Soortenlijn: • Minder mogelijkheden voor nieuwe projectontwikkeling • Groeiende vraag naar advies en klachtenafhandeling Meldpunt vleermuizen en steenmarters.

Voor de wijzigingen en de detailverantwoording van de producttaken wordt verwezen naar de toelichting in het schema par. 4.1. Prestatieoverzicht (laatste kolom).

64

Jaaroverzicht 2011

5. Projectenoverzicht 2011 B Landschapsbeheer Particulieren en (semi-) overheden 1 Boeren planten bomen 2 Beheer De Sanding 2007-2011 3 Steunpunt Landschap 4 Minicampings NL ZW Friesland 5 Elzensingelherstel Kollumerland 6 Groen Werkt 7 Erven in het Fryske landschap 8 Elzensingelherstel Dantumadeel 9 Energie uit Hout (2) 10 Ondersteuning gebiedsfonds Oranjewoud-Katlijk 11 Verdrogingsbestrijding Boschhoeve 12 Versterking Haulerwijk 13 CA kavelruil deelgebied Noord 14 Beheerplan stichting BOOM 15 Erfplannen 16 Weststellingwerf fase 5 17 Herstel en versterken De Tike 18 LS inventarisatie NL NFW 19 Steunpunt Landschap 2011-13 20 LS inventarisatie Smallingerland 21 Energie uit hout fase 3 22 Biodiversiteit NFW 23 Gebiedsfonds O-K administratie 24 CA ondersteuning planvorming

C Cultuurhistorisch en aardkundig landschapsbeheer 1 Landschapsonderhoud herinrichting Jistrum 2 Websitebeheer Historische Wandelpaden 3 Waddenwandelen 4 Communicatieplan Waddenwandelen 5 Waddenwandel4daagse 6 Groene begraafplaatsen in Fryslân 7 Faunapassage De Drait 8 Oude paden, nieuwe wegen ZOF 9 Coast Alive 10 10 stekjes Noordoost-Fryslân 11 Maak eens een ommetje 12 Echtener Veenpolder 13 Friese Waterlinie uitwerking 14 Historische wandelpaden Zuidwest-Fryslân

65

Jaaroverzicht 2011

15 Ontwikkelingsvisie Parklandschap Beetsterzwaag/Olterterp 16 Vlaskamp inventarisatie 17 Wandelnetwerk Stadsregio 18 Grachtsluis Munnikeburen 19 Schapenbegrazing 20 Effecten schapenbegrazing ZO 21 Visie en beheerplan De Grie 22 WW4daagse haalbaarheidsonderzoek

D Soortenbeheer 1 Boschhoeve 2 Biotoopverbetering Steenuil provinciaal 3 Ringslang Oldelamerpolder/Zandhuizerveld fase 2 4 Biotoopverbetering Ringslang 2008-2013 5 Biotoopverbetering Adder 2008-2011 6 Biotoopverbetering Kamsalamander 2008 7 Oeverzwaluwwand en vleermuiskelder 8 Stinzeflora Groot Vijversburg 9 Njirre yn beweging (heideherstel)

E Vrijwilligerswerk 1 Scholenproject Natuur in eigen omgeving 2 Hoogstambrigade 3 Wyk- en doarpsgrien Noardwest 4 Doarpsbosken yn Dongeradiel 5 Maatschappelijke stage 6 Betrokken bij buiten 7 Natuurwerkdag 8 Natuur in bedrijf 9 Oranjehoeve 2e fase 10 Modder aan je broek 11 Doarpen yn ‘t grien Zuidwest-Fryslân 12 Noardlike Fryske Wâlden educatie vervolg 13 Achlum 14 Natuur dichterbij 15 Cursuswerk 16 Amvest vrijwilligerswerk 17 Educatieproject NL ZWF 18 Koepelbos Oldeberkoop 19 Groene en rode draden

F Kenniscentrum 1 Nieuwsbrief Groen Licht 2 Campagne HIER: Klimaatbosjes 3 Scholingsproject Noardlike Fryske Wâlden 4 Meldpunt Vleermuizen/marters 2 (2010) 5 MKLE

66

Jaaroverzicht 2011

6 Communicatie Het jaar 2011 is qua communicatie wat rustiger dan voorgaande jaren. Toch is er nog genoeg om op terug te kijken. Landschapsbeheer Friesland was veelvuldig in het nieuws en wordt als organisatie steeds beter bereikt. Tegelijk zien we dat het PR- en lobbybeleid zijn vruchten afwerpt. Zowel bij de Provincie Fryslân als bij relevante maatschappelijke (NB-)organisaties zijn we nadrukkelijker in beeld. Dat vertaalt zich in iets meer betrokkenheid bij beleid en ontwikkelingen, grotere naamsbekendheid en een actievere rol in tal van processen. Naast natuur en landschap houden we ons ook actief bezig met gebiedsprocessen, ruimtelijke kwaliteit, recreatie en toerisme, gezondheid en educatie. Terugkijkend melden we voor 2011 de volgende hoogtepunten: • Europese Jaar van de Vrijwilliger • Van Boelens Ommetje, te Olterterp • Heide herstelproject Njirre yn Beweging, het Alpherveld bij Beetsterzwaag • Oplevering Herstel landschapselementen in de herinrichting Jistrum • Loop voor het Landschap en ontvangst provinciehuis te Leeuwarden • Schapenprotest Hart voor Natuur in Leeuwarden • Startbijeenkomst in Groningen rond terpen- en wierdenproject Maar 2011 had meer te bieden. Bijzonder is de betrokkenheid van Landschapsbeheer Friesland bij een aantal provinciale projecten als Nije Pleats, Kulturele Haadstêd 2018, het interregionale project Wadden in Oorlog en de regio-ontwikkeling in Noordwest-Fryslân (Terpelân) en de stekjes in Noordoost-Fryslân, een samenwerkingsproject met Keunstwurk dat voorvloeit uit Fryske Fiersichten. Zonder de overige projecten en persmomenten tekort te willen doen, waren dit communicatief gezien de highlights van 2011. Momenten waarop een groot publiek en/of een selectieve doelgroep van bestuurders, politici en beslissers door uitnodigingen en via de media werd bereikt. Natuurlijk gebeurde er meer in 2011. We noemen de publiciteit rond de Friese Waterlinie, Modder aan je Broek, het winnen van de jaarlijkse landschapsprijs de Juichwilg door de gemeente Franekeradeel, en projecten in het kader van onze wandelroutenetwerken. Ook werd de communicatieadviseur ingezet voor het bedenken en uitwerken van landelijke beleidsstukken voor Landschapsbeheer Nederland, de aanvraag van een droomproject met inzet van geld van de Nationale Postcode Loterij en uitwerking van voorstelen in het Europese Jaar van de Vrijwilliger 2011. Kortom, ook 2011 was weer een levendig jaar voor de promotie, lobby en acquisitie van en voor Landschapsbeheer Friesland.

67

Jaaroverzicht 2011

6.1 Speerpunten Het werkplan Communicatie 2011 was leidraad voor de communicatiekoers. Speerpunten waren: • Het onder de aandacht brengen van onze missie en taken: naast onderhoud, herstel en beheer van landschap ook een duidelijke ontwikkel- en adviesfunctie. • Het belang van eenduidige profilering en grotere naamsbekendheid in de provincie. • Het creëren van maatschappelijk draagvlak voor de actieve zorg van het landschap. • Het verkrijgen van erkenning bij maatschappelijke en politieke organisaties (lobby). • Het produceren van hierbij aansluitende interne en externe communicatiemiddelen. • Het verwerven van nieuwe projecten met een sterk communicatief karakter.

6.2 Taken PR & Communicatie 2011 De vastgestelde taken op het gebied van PR & Communicatie zijn onderverdeeld in basistaken, kern- en producttaken en projecttaken.

Basistaken / Producttaken Hieronder vielen de reguliere taken in het kader van de interne en externe communicatie. In de praktijk ging het om het opzetten, coördineren en uitvoeren van alle voorkomende PR- en communicatieopdrachten onder supervisie van directeur Regina ter Steege. Hierbij ging het om: overleg en ondersteuning van directie en projectleiders, het bewaken en verder ontwikkelen van de huisstijl en corporate identity, onderhoud van de website, het uitbrengen van de nieuwsbrief Groen Licht (2 x p.j.) en het jaaroverzicht. Ook contacten met media en relaties horen hierbij, evenals taken binnen het samenwerkingsverband Landschapsbeheer Nederland, zoals het namens Landschapsbeheer Friesland aanwezig zijn in het Communicatieoverleg te Utrecht, tegenwoordig als voorzitter.

68

Jaaroverzicht 2011

Projecttaken Belangrijke voorwaarde voor de verankering van de communicatie in projecten was het plannen en begroten bij het maken van projectvoorstellen. Zo werd het per project inzichtelijk wat de beoogde doelstellingen waren, terwijl er tevens rekening kon worden gehouden met de stelselmatige onderbouwing van de communicatievisie. Nieuwe projecten die zich aandienden waren: Njirre yn Beweging, de oplevering in Jistrum en het schapenonderzoeksproject, maar ook actieve deelname aan maatschappelijke projecten als Fryslân 2018 en de Digitale Agenda Fryslân. In willekeurige volgorde is aan de volgende zaken medewerking en advies verleend: • 2011 stond in het teken van het Europese Jaar van de Vrijwilliger. Ook Landschapsbeheer Friesland heeft hier de nodige aandacht aan besteed. Allereerst was de communicatieadviseur van LBF het jaar ervoor al betrokken bij de landelijke voorbereidingen (LBN), die o.a. resulteerde in een Kennisdag rond vrijwilligerswerk. Ook op de website, in de Nieuwsbrief Groen Licht en onder de mails van alle LBF-medewerkers (banner + pay-off) kreeg EYV2011 de nodige aandacht. Via LBF werden twee gemeentelijke projecten ondersteund. Tot slot werd mee geschreven met een speciaal boekje voor Movisie, de organiserende landelijke partij. •

Van Boelens Ommetje: samen met de projectleider van LBF en de plaatselijke initiatiefgroep uit Beetsterzwaag is gewerkt aan het adellijke ommetje op het voormalige landgoed van de Van Boelens. Meegedacht is over de publiciteit en de officiële start op 17 september met o.a. Tweede kamerlid Lutz Jacobi en nazaten van de Van Boelens-familie. Geproduceerd werden een uitnodiging, persbericht en informatiepaneel en achtergrondartikel. Het ommetje is intussen ook door Marketing Fryslân opgenomen in haar programma voor landelijke journalisten.

•

Ter gelegenheid van de pensionering van de nestor van het Friese cultuurtoerisme, Rienk Terpstra (sr. beleidsadviseur Provincie Fryslân) is met een aantal prominenten in één dag een (afscheids)boek geschreven. Uit naam van Landschapsbeheer Friesland heeft de communicatieadviseur een bijdrage geleverd: een pleidooi voor minder versnippering in de sector ER&T. Het boekje is te zien en te lezen op: http://www.boekin1dag.nl/index. php?option=com_content&view=article&id=70:een-caleidoscopische-kijk-op-het-verhaalvan-fryslan&catid=36:boeken&Itemid=80

• Voor de Friese Waterlinie zijn tal van adviezen verstrekt en uitingen gemaakt. Een beknopt communicatieplan voorzag o.a. in een huisstijl, logo, nieuwsbrief en dergelijke. Ook werden er persberichten verspreid en zijn achtergrondartikelen voor de regionale weekbladen verzorgd. •

Met het heideherstelproject ‘Njirre yn Beweging’ brengt Landschapsbeheer Friesland het heidelandschap van het Alpherveld terug in de oorspronkelijke staat. Hiervoor zijn persberichten en achtergrondartikelen verzorgd. Ook werd mee gedacht over het tijdig voorlichten van Beetsterzwaag rond dit gevoelige thema. Dat is gebeurd met fraaie informatiepanelen op de plek zelf en met een voorpagina-artikel in De Woudklank. Dit is goed gevallen en het projecten heeft geen ‘verontruste burgers’ op de been gebracht.

•

Op 27 juni is het project ‘Herstel landschapselementen in de herinrichting Jistrum’ feestelijk opgeleverd. Dat gebeurde op het erf van Ruurd Brinkman, een van de agrariërs die betrokken was hij het landschapsherstel. In aanwezigheid van onder meer gedeputeerde Johannes Kramer werd teruggekeken op het landinrichtingsproject. Dat ging in 1986 van start en omvat ruim 850 hectare binnen de grenzen van nationaal landschap de Noardlike Fryske Wâlden. Uitnodiging, persbericht, artikel en organisatie zijn door de communicatieadviseur verzorgd.

69

Jaaroverzicht 2011

•

Met het tekenen van een intentieverklaring in 2009 maakten Friese natuurorganisaties, scholen, gemeenten en tal van andere maatschappelijke organisaties duidelijk dat zij zich willen inzetten om de schooljeugd weer naar buiten te krijgen; de natuur en het landschap in. Dit resulteerde in het Akkoart fan Earnewâld. Op 17 november vond in het bezoekerscentrum Nationaal Park De Alde Feanen de derde en laatste bijeenkomst plaats. Dat gebeurde tegelijkertijd met de afsluiting van het succesvolle NME-scholenproject Noardlike Fryske Wâlden. Communicatie en organisatie was in handen van LBF. In 2012 wordt gewerkt aan de verdere opschaling in de provincie.

•

Groen Doen kon in Súdwest-Fryslân van start, mede dankzij een subsidie van de rijksoverheid, via Agentschap.nl. Het hele proces er naar toe en het mee opstellen van de gehonoreerde aanvraag gebeurde onder auspiciën van LBF (die van IVN was door ziekte afgehaakt). Groen Doen is het eerste concrete resultaat van het Akkoart fan Earnewâld en geldt als voorbeeld voor de hele provincie. Zie www.groendoen.nl

•

Voor de Waddenfondsprojecten Waddenwandelen en Waddenwandel4daagse zijn bergen werk verzet. Onderzoek, offerteaanvragen, netwerken, nieuwsbrieven maken, strategisch overleg met provincies, Wandelnet, VVV Fryslân, Marrekrite (onderbrengen beheer en onderhoud), Marketing Fryslân en betrokken partijen, betrekken van Sport Fryslân bij 4daagse, projectgroepvergaderingen, bezoek aan de Fiets- en RAI-beurs A’dam en allerhande hand- en spandiensten voor de projectgroep.

• Ook voor andere Waddenfondsprojecten zijn voorbereidingen getroffen en/of lobbywerk gedaan bij provincie, Waddenfonds, RCW en Plattelandsprojecten, o.a. Waddengebied in de Oorlog (2e fase betrokkenheid van LBF), Eendenkooien, Terpen en Wierden e.a. • Begin dit verslagjaar is er een strategisch overleg geweest met Landschapsbeheer Groningen om te kijken naar samenwerking op het gebied van het Waddenfonds. Dit overleg heeft (nog) geen vervolg gekregen. •

Via het Samenwerkingsverband Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (SANL) wordt door de provincie Fryslân een stimuleringsprijs uitgereikt voor het beste initiatief op het gebied van (agrarisch) natuur- en landschapsbeheer. In 2009 hebben wij die gewonnen (NME in NFW); dit jaar zat de communicatieadviseur van LBF in de jury. De jury bestond uit gedeputeerde Hans Konst, Henk de Vries (It Fryske Gea), Gerardus Togtema (BoerenNatuur) en Kees Terwisscha van Scheltinga (Landschapsbeheer Friesland). In 2011 ging de prijs naar Stichting Skalsumer Natuurbeheer voor haar voorbeeldfunctie in het weidevogelbeheer.

•

Opzetten en inhoud geven van het projectplan Moai Fryslân, een project over Ruimtelijke Kwaliteit in de provincie i.s.m. Friese Milieu Federatie en het team Ruimtelijke Kwaliteit van de provincie. De inhoud bestaat uit enquêtes, een tv-serie i.s.m. Omrop Fryslân en een speciale uitgave van Noorderbreedte. Partners zijn ook Atelier Fryslân, Keunstwurk en Doarpswurk.

•

Opzetten en inhoud geven van een nieuw Terpenen Wierdenproject in het kader van het Waddenfonds i.s.m. Landschapsbeheer Groningen, beide provincies, de RCW, RUG en de noordelijke archeologische instituten. Groots project rond onderzoek, herstel (in de dorpen), toerisme en communicatie. O.a. mede opgesteld door professor

70

Jaaroverzicht 2011

en provinciaal archeoloog Gilles de Langen. Op 2 december is er op het provinciehuis in Groningen een goed bezochte bijeenkomst geweest; organisatie was in handen van RCW en LBF. •

Ruim 200 bestuurders, ondernemers, vertegenwoordigers van culturele en onderwijsinstellingen, kunstenaars en andere betrokkenen hebben in themagroepen de mogelijkheden en kansen voor Fryslân als culturele hoofdstad in 2018 besproken. Namens LBF zat de communicatieadviseur aan tafel. Ook bij het schrijven van de visie is LBF rond het thema ‘landschap’ als enige groene organisaties naar binnengeloodst. Inmiddels stond LBF in de provinciaal verspreide krant, zijn er drie deelprojecten besproken, waarvan er nu één, een nieuw Ommetje samen met de bewoners en o.a. BOG wordt gerealiseerd in de dorpen Haskerdijken en Nieuwebrug.

•

Het idee om een toegankelijke bedrijfsvideo te laten maken over de werkzaamheden van Landschapsbeheer Friesland is dit jaar gehonoreerd. Hiervoor is Anne van Slageren uit Groningen in de hand genomen (na offerteaanvragen) die een korte en langere versie bedrijfsfilm heeft gemaakt. Opzet en rode draad zijn bedacht door Regina ter Steege, Els van Loon en de communicatieadviseur, die ook de opdrachtnemer van de nodige informatie heeft voorzien. De rest van het contact is verlopen via de strategisch beleidsmedewerker. De film is gepresenteerd tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst 2012 aan de voltallige ploeg medewerkers en bestuur.

•

Groen Licht is in 2011 wederom twee maal verschenen (april en oktober) en in de bekende huisstijl voortgezet. Het Jaaroverzicht heeft wel een flinke redactieslag gehad en is wederom opgemaakt door Ruitervorm, maar niet gedrukt. Het is via de website te downloaden. Voor de projectleiders zijn opnieuw presentatiepanelen gemaakt die ook buiten (windbestendig) gebruikt kunnen worden. Verder hebben de nieuwe medewerkers kennis kunnen maken met de huisstijl, zijn er visitekaartjes gemaakt en is de website bijgewerkt.

•

Ruim 250 kilometer hardlopen in 12 dagen voor behoud van het Nederlandse cultuurlandschap. Dat deed Arno Willems, directeur Landschapsbeheer Nederland, tijdens de ‘Loop voor Landschap’. Op 25 oktober deed Willems Fryslân aan. Samen met Regina ter Steege werd hij na 21 kilometer ontvangen op het provinciehuis in Leeuwarden door gedeputeerden Johannes Kramer en Hans Konst. Organisatie, de uitstekende media-aandacht, persberichten, route en ondersteuning van Arno Willens waren in handen van de communicatieadviseur.

• Als protest tegen de bezuinigingsvoorstellen van dit kabinet (Henk Bleker) is er op zaterdag middag 19 februari een betoging gehouden door zeven natuur- en landschapsorganisaties: Landschapsbeheer Friesland, Friese Milieu Federatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, It Fryske Gea, Waddenvereniging en Natuurmuseum Fryslân. De coördinatie evenals de vormgeving hiervan lag in handen van LBF. Tijdens de betoging liepen de organisaties met een grote schaapskudde dwars door het stadscentrum van Leeuwarden. Dit leverde erg veel publiciteit op zelfs op het NOS Journaal en RTL Nieuws, prime time. Voor sfeerimpressie kijk op: http://www.landschapsbeheerfriesland.nl/Nieuws/Hart-voor-natuur-schaapskudde-door Leeuwarden.html • In het kader van diezelfde lobby is er ook een lobbydocument voor alle overheden in Fryslân gemaakt. Dit fraaie boekje Winst voor het Landschap is overal uitgedeeld en toegezonden aan besturen van gemeenten en provincie. Het boekje is vooral bedoeld ter ondersteuning van lobbyactiviteiten.

71

Jaaroverzicht 2011

•

Met Sport Fryslân samen is door de communicatieadviseur een plan opgesteld voor een provinciaal Wandelnetwerk, bedoeld voor overleg en afstemming van alle wandelactiviteiten in Fryslân. Een soortgelijk initiatief heeft het wel gehaald in Groningen, maar werd tijdens de eerste startbijeenkomst in het voorjaar afgeschoten door de provincie Fryslân. In het kader van de bezuinigingen wilde ze geen nieuwe clubs meer subsidiëren.

•

Het project 12 stekjes in Noordoost Fryslân is een succesvolle samenwerking tussen Keunstwurk en LBF met veel media-aandacht. Vanuit de communicaties is gewerkt aan een brochure, informatiepanelen en een officiële startbijeenkomst met o.m. gedeputeerde Hans Konst in mei. Ook via de website en Groen Licht is er de nodige aandacht aanbesteed (zie filmpje op http://www.landschapsbeheerfriesland.nl/Nieuws/Stekjes-op-Youtube.html)

• Op verzoek van de communicatiemedewerker van LBN (J.Bolt) is mee gedacht en geschreven aan het landelijke communicatie- en lobbyplan. Dit ook vanuit het voorzitterschap van de communicatieadviseur van het landelijke communicatieoverleg. Daarnaast is gevraagd mee te denken met het opzetten en inhoud geven van een nieuwe kinderprogramma voor RTL8 Green Kids waarin LBN participant is. Daarvoor waren meerdere praatsessies gepland, is meegeschreven aan het plan en nagedacht over een evenwichtige verdeling van onderwerpen/regio’s, etc. Voor het Noorden is de communicatieadviseur van LBF de contactpersoon tussen LBN en RTL8. Tot slot is gewerkt aan het nieuwe Droomproject Nederland Kikkerland, dat het helaas niet heeft gehaald. Behalve inhoudelijke inbreng is ook de redactie, vormgeving en drukwerk via LBF verzorgd. •

Met de Regio Commissie Waddengebied (RCW) in Leeuwarden (o.a. E. Klinkhamer en L. Meijer) is er vrij intensief contact geweest. Met name over onze projecten voor het Waddenfonds die ook goed passen bij het LanceWad-verhaal. Met L. Meijer is een maatpakbijeenkomst georganiseerd voor terpen en wierden (Groningen) en voor het culturele erfgoed in het algemeen (Franeker).

•

Voor het jubileumboekje van Steunpunt Monumentenzorg Fryslân (bestaat 10 jaar) is een hoofdstuk geschreven (interview K. Sjoukes) vanuit Landschapsbeheer Friesland. Ook draait LBF mee in de activiteiten die ontwikkeld worden in het kader het Jaar van de Historische Buitenplaats (2012). Vooral de stinzeflora staat daarin centraal.

• Schrijven van het werkplan communicatie en de productie van het jaaroverzicht 2010. • Ondersteuning bij projecten als Meldpunt Vleermuizen en Steenmarters, Schapenproject en diverse werkzaamheden. •

Op zaterdag 11 september ging in de Leeuwarder wijk de Wielenpôlle het project ‘Modder aan je broek’ van start. Het project, een initiatief van Landschapsbeheer Nederland, brengt natuurlijke speelplaatsen terug in de wijk. L. Zwierstra (voorzitter Landschapsbeheer Friesland), Th. Koster (wethouder Gemeente Leeuwarden) en B. Zoon (Kinderburgemeester van Leeuwarden) gaven het officiële startsein. De communicatieadviseur heeft diverse bijeenkomsten met gemeente en wijk bijgewoond (ook om mensen te verbinden), panelen laten maken voor in de wijk en het persbericht en artikel.

• Voor het landelijk vakblad Monumenten is een artikel over de cultuurhistorisch interessante Pingo geschreven en gepubliceerd i.s.m. F. van der Meer. • Voor de Natuurwerkdag in november zijn, zoals elk jaar, diverse activiteiten opgezet, commercials voor Omrop Fryslân, persberichten, meedenken over nieuwe locaties en andere zaken.

72

Jaaroverzicht 2011

•

Voor het Interreg project Netzwerk Toekomst is een Duits-Nederlands samenwerkingsproject dat de Eems Dollard Regio (EDR) versterkt tot een dynamisch toeristisch gebied en de bekendheid van de EDR buiten de regio doet groeien. Het project brengt een ICT-ondersteund, grensoverschrijdend en toekomstgericht netwerk van deskundigen tot stand, ter ontwikkeling en promotie van de toeristische kwaliteiten van de regio. Denk aan de Wadden, het vele water en de diverse toeristische routes. Ook LBF is hier in beeld, o.a. met Waddenwandelen. Twee door de commu- nicatieadviseur ingediende projecten zijn gehonoreerd en uitgevoerd: 1. een haalbaarheidsonderzoek naar de Waddenwandel4daagse (gedaan door BMC uit Amersfoort) en het betrekken van het Duitse eiland Borkum bij Waddenwandelen (gedaan door Wandelnet).

•

Voor het Steunpunt Landschap, een samenwerkingsproject van de provincie Fryslân, Landschapsbeheer Friesland en de vijf gemeenten in de plattelandsregio Zuidoost Fryslân: Heerenveen, Ooststellingwerf, Weststellingwerf, Opsterland en Smallingerland is het nodige advieswerk gedaan. Onder meer in opdracht van A. Scheper en de voorzitter B. Mulder is er gewerkt aan de communicatie rond het Lânskipsfûns Oranjewâld-Ketlik. Dit gebiedsfonds heeft als doel de kwaliteit van het agrarische cultuurlandschap rondom Oranjewoud-Katlijk te versterken en daarna (duurzaam) te onderhouden.

•

Eurocommissaris Neelie Kroes lanceerde in mei van dit jaar de Digitale Agenda Europa. Dat is een programma om de mogelijkheden van digitale toepassingen optimaal te gebruiken. Dat programma heeft de provincie vertaald naar een Digitale Agenda Fryslân. Fryslân loopt daarmee voorop in Europa. Landschapsbeheer Friesland is bij het thema Landschap aanwezig geweest. Samen met architect Nynke Rixt Jukema is het voorstel “Onbereikbaar Fryslân” bedacht, het bleek één van de pilots uitgekozen voor verdere uitwerking; hetgeen in 2012 gebeurt.

6.3 Persbewerking en lobby in Fryslân Landschapsbeheer Friesland tracht nadrukkelijker in beeld te komen bij onze partners, stakeholders en aanverwante organisaties. Voor ogen stonden onder meer de Provinsje Fryslân (bestuurders en politici), gemeenten (idem.), Plattelandsprojecten, DLG, Wetterskip, NLTO en BoerenNatuur. In het werkplan communicatie is hieraan een hoofdstuk gewijd onder het kopje lobby & public affairs. In nauwe samenwerking met de directie is een speciale lobbybrochure gemaakt, bedoeld ter ondersteuning van directie, strategische medewerker en projectleiders. Ook is een bedrijfsvideofilm gemaakt bedoeld om onze complexe boodschap beknopt en helder te visualiseren. Verder is ingezet op acties rond de aangekondigde bezuinigingen op Natuur en Landschap van dit kabinet Rutte en staatssecretaris Henk Bleker. Persberichten zijn geschreven, en acties uitgewerkt en georganiseerd, zoals Hart voor Natuur en de Loop voor het Landschap. Voor het benaderen van de pers en media werden diverse stappen genomen: met Noorderbreedte, Friesch Dagblad en Friesland Post werd contact opgenomen met de hoofdredacteuren. Dat resulteerde bij Friesland Post opnieuw in enkele artikelen over ons streekeigen erfgoed.

73

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 1a: Bestuurssamenstelling in 2011 De heer L.J. Zwierstra voorzitter Aronskelk 4 8935 RJ Leeuwarden De heer J. Boelen vice-voorzitter Reidlânswei 26 9254 JH Hurdegaryp De heer R Boersma penningmeester Van Osingaweg 84 8744 EX Schettens Mevr. H. Feenstra secretaris Zuiderveldstraat 5 8501 JZ Joure De heer H. Bijma Kolonelsdiep 1 9284 XE Augustinusga De heer P.M. Vellinga Feansterdyk 14 8491 BW Akkrum De heer M. Ruys Boerestreek 13 8408 JD Lippenhuizen

74

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 1b: Nevenfuncties bestuursleden en directeur L. Zwierstra (voorzitter): • Bestuurslid Stichting Parkeergarages Leeuwarden • Vice voorzitter Stichting Iepenwacht Friesland • Voorzitter Stichting De Fryske Mole • Voorzitter Gymnastiekvereniging O.B.Q. Leeuwarden • Lid ledenraad Rabobank Leeuwarden Noordwest Friesland J. Boelen (vice-voorzitter): • Lid Gebiedsontwikkelingscommissie De Centrale As (Namens Landschap en Natuur) • Lid Stuurgroep Nationaal Landschap “Noardlike Fryske Wâlden (namens SBB en LBF) • Deelnemer/promotor project ”Fietsen voor Onderwijs”. • Schaatstrainer van STG De Pinguïns • Docent schoolschaatsen in Leeuwarden • Voorzitter STG De Pinguïns • Sinds december 2004 met FPU • Vice voorzitter Landschapsbeheer Friesland (LBF) R. Boersma (penningmeester): • Wethouder gemeente Wûnseradiel • Lid PCLG Fryslân H. Feenstra (secretaris): • Lid van de raad van Toezicht van de Fries Milieufederatie, namens de Bomenstichting • Lid van de klankbordgroep van het Netwerk Duurzame Dorpen • Lid van de initiatiefgroep van Transition Town Joure H. Bijma (lid): • Voorzitter gebiedsgroep Grote Wielen, betreft aanwijzing Natura 2000 gebieden. • Voorzitter stuurgroep integrale gebiedscommissie Noord-West Friesland. P. Vellinga (lid): • Voorzitter bestuur Boerderijenstichting Fryslân • DB bestuurslid Stichting Alde Fryske Tsjerken • Voorzitter Doopsgezind Broederschapshuizen Overleg (DBO) • Voorzitter bestuur stichting Leeftocht voor Onderweg • Adviseur recreatiebedrijf De Seedykstertoer te Marrum M. Ruys (lid ): • Voorzitter Vereniging boseigenaren Beetsterzwaag R. ter Steege (directeur): • Regent van Teyensfundatie, Beetsterzwaag • Lid klankbordgroep CSG Liudger, Drachten • Voorzitter Vocaal Ensemble Leeuwarden

75

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 1c: Doelstelling CBF keur Doelstelling CBF keur Het CBF houdt toezicht op goede doelen in Nederland. Op verzoek van de fondsenwervende instelling of kansspelbegunstigde beoordeelt het CBF het bestuur en beleid van de instelling, hoe ze geld binnenkrijgt, hoe ze het besteedt en hoe ze daar verslag over uitbrengt. Als het goede doel aan de criteria van het CBF voldoet krijgt ze een stempel van goedkeuring: het CBF-Keur (voor grote goede doelen) of het CBFCertificaat (voor kleine goede doelen). Klachten over goede doelen worden, zover het CBF daartoe over de middelen beschikt, in behandeling genomen. Het CBF streeft naar het in stand houden en versterken van het vertrouwen van het publiek in goededoelenorganisaties. Dat is belangrijk omdat die een cruciale rol vervullen in de maatschappij. Goededoelenorganisaties financieren ontelbare zaken die niet altijd direct in geld zijn uit te drukken, maar die onmisbaar zijn voor het gezond functioneren van onze samenleving. Het CBF vraagt alle gecertificeerde organisaties om een verantwoordingsverklaring af te leggen. Deze treft u hierbij aan: VERANTWOORDINGSVERKLARING Algemeen De directeur en de bestuursleden van Stichting Landschapsbeheer Friesland hebben allen een verklaring ondertekend waarin zij aangeven dat zij het principe van het CBF onderschrijven dat de functie van toezicht houden gescheiden is (en dient te zijn) van de uitvoering van het beleid. Met deze verklaring hebben zij ook onderschreven dat LBF steeds streeft naar de meest effectieve en doelmatige wijze waarop de beschikbare middelen worden besteed. Tevens staat in deze verklaring dat er gestreefd wordt naar optimale informatieverschaffing aan en communicatie met belanghebbenden. En tenslotte hebben alle bovengenoemde personen hun relevante nevenfuncties vermeld en aangegeven dat zij onderling geen van allen familie- en/of vergelijkbare relaties onderhouden en ook geen bestuur- of toezichtfunctie vervullen of in dienst zijn bij een organisatie die statutair of financieel aan LBF verbonden is. 1 Toezicht houden Binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. • • •

Hoe intern toezicht op bestuurlijke en/of uitvoerende taken is georganiseerd, en hoe daaraan uitvoering wordt gegeven; Hoe er gewerkt wordt aan een optimale samenstelling van het bestuur en een eventueel toezichthoudend orgaan; Hoe het functioneren van directie, bestuurders en eventueel toezichthouders wordt geëvalueerd.

Het Bestuur van Landschapsbeheer Friesland is een onbezoldigd bestuur en bestaat uit leden die vanuit persoonlijke affiniteit, dikwijls in relatie met hun maatschappelijke positie, een bijdrage willen leveren aan de doelstelling van de stichting. De stichting heeft als doel zich actief in te stellen voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap in Friesland. Uit de leden is een voorzitter, penningmeester en secretaris benoemd. Stichting Landschapsbeheer Friesland heeft gekozen voor een bestuursmodel waarbij sprake is van toezichthoudend bestuur. Het bestuur heeft zijn directeur volmacht gegeven en gedelegeerd voor een groot aantal taken. Het bestuur is verantwoordelijk voor het beleid en de beleidsontwikkeling. Dit betekent dat het bestuur de hoofdlijnen van het beleid bepaalt en het meerjaren(beleids)plan, de begroting, jaarrekening en het jaarverslag vaststelt. Het bestuur ziet erop toe dat de afgesproken inhoudelijke doelen worden gerealiseerd binnen de vastgestelde financiële kaders. Het vastgestelde beleid wordt op hoofdlijnen

76

Jaaroverzicht 2011

Voorbereid door de directeur gezamenlijk met het bestuur. In de rol van werkgever zorgt het bestuur ervoor, samen met de directeur van Landschapsbeheer Friesland, dat Landschapsbeheer Friesland op correcte wijze haar werk doet. In overeenstemming met het directiestatuut is de directeur belast met de dagelijkse leiding van de organisatie. Zij is belast met de voorbereiding van de vergaderingen van het bestuur en met de inhoudelijke voorbereiding van de op de agenda voorkomende onderwerpen. Daarnaast is de directeur verantwoordelijk voor het uitvoeren van bestuursbesluiten en geformuleerd beleid. Bovengenoemde werkwijze is vastgesteld in het Directiestatuut zoals vastgelegd in de vergadering van het Bestuur van 23 september 2008. 2 Optimale besteding van middelen De instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling • Het benoemen van richtinggevende doelstellingen op relevante gebieden en niveaus; • Het monitoren en evalueren van de uitvoering van activiteiten en interne processen; • Het in werking stellen van aanpassingen naar aanleiding van de evaluaties. Landschapsbeheer Friesland stelt, op basis van het meerjarenplan, jaarlijks een jaarplan en een activiteitenplan op. In dit plan zijn de projecten voor het komende jaar opgenomen. Binnen de projecten wordt voortdurend gezocht naar mogelijkheden met minder middelen meer resultaat te behalen (effectiviteit en efficiency). Landschapsbeheer Friesland is een zgn. projectenorganisatie. Voor de basistaken zijn afspraken gemaakt met de provincie. Nagenoeg voor alle overige projecten wordt subsidie aangevraagd. De monitoring en evaluaties vinden voor alle projecten conform de subsidievoorwaarden plaats. Waar zich mogelijkheden voordoen om projectactiviteiten te combineren, worden deze kansen benut. 3 Omgang met belanghebbenden De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbende, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten • Wie de belanghebbenden van de organisatie zijn; • De inhoud en kwaliteit van de aan belanghebbenden te verstrekken informatie; • De wijze waarop de informatie wordt verstrekt; • De inrichting van de communicatie, zodat de informatie relevant, eenduidig en toegankelijk is voor belanghebbenden; • De manier waarop de instelling omgaat met de ideeën, opmerkingen wensen en klachten van belanghebbenden. Belanghebbenden (vrijwilligers, bedrijven en agrariërs), subsidieverleners en opdrachtgevers krijgen tussentijdse en eind-projectrapportages m.b.t. voortgang en resultaten (inhoudelijk en financieel). Waar zich kansen voordoen wordt de media actief ingezet bij de promotie van doelstellingen en/of specifieke projecten. Bij sommige projecten wordt middels bebording informatie gegeven over het project en de financiers. Tevens worden speciale projectgerichte informatie-bijeenkomsten gehouden. Tijdens de projectperiode worden de ideeën, opmerkingen van belanghebbenden verzameld en voor zover toepasbaar meegenomen in de uitvoering van het lopende c.q. toekomstige project. LBF heeft een klachtenprocedure, waarvan in 2011 geen gebruik is gemaakt.

77

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 1d: Exploitatiebegroting 2012 Landschapsbeheer Friesland Inkomsten

Exploitatie 2010

Begroting 2011

Begroting 2012

Produkttaken Provinsje Fryslan €

634.516

€

634.516

€

622.087

Begeleid werken - reintegratieproject Projectbijdragen

€ €

174.358 302.153

€ €

301.024 155.597

€ €

204.560 154.793

A Agrarisch natuur- en landschapsbeheer B Landschapsbeheer particulieren en (semi-)overheden C Cultuurhistorisch en aardkundig landschapsbeheer D Soortenbeheer E Vrijwilligerswerk F Kenniscentrum

€ € € € € €

17.606 464.446 336.395 34.121 189.186 93.048

€ € € € € €

10.094 319.081 200.720 127.269 334.547 43.480

€ € € € €

441.507 233.421 32.608 302.229 31.595

€ €

960 4.330

€

4.500

€

4.500

Bijdrage in huisvesting, buro- en organisatiekosten Coordinator Natuur & Landschap Provincie Friesland

€

10.688

€

9.310

Saldo

€ €

38.694 2.300.501

€

2.140.138

Bijdrage tbv producttaken

Projecten Uitvoeringsdienst

Overige projectbijdragen Samenwerkingsactiviteiten LBN Overige projectbijdragen

Overig

Totaal Uitgaven Basis

Exploitatie 2010

-

€

Begroting 2011

2.027.300 Begroting 2012

531.403 25.963 66.368 3.623 109.009 3.303

€ € € € € € €

155.387 19.666 52.758 73.798 4.005 132.535 3.000

€ € € € € € €

97.812 17.973 51.454 74.035 3.471 118.458 3.300

€ 3.513 € 19.694 € - 1.197 subtotaal € 761.679 Organisatiekosten rubrieken 1b t/m 8 ten laste van - 120.633 € Projecten subtotaal € 641.046 8 Basisactiviteiten vrijwilligerswerk € 21.387 9 Buro- en organisatiekosten Coördinator Natuur & Landschap Provincie Friesland € 3.788

€ € € € €

25.000 70.000 536.148 - 147.797

€ € € € €

25.000 71.750 720 463.974 - 167.412

€ €

388.352 10.200

€ €

296.561 10.200

1a Salarissen inclusief sociale lasten Dotatie continuiteitsreserve 1b Overige personeelskosten 2 Huisvesting 3 Verzekeringen 4 Apparaatskosten 5 Bestuurskosten 6 Communicatie/PR/Marketing Uitvoering communicatieplan Investering samenwerkingsactiviteiten LBN 7 Rentelast

€ € € € € € €

5.204

-

Basis Uitvoerinsdienst (activiteiten in alle categorieën)

€

499.478

€

456.621

€

413.119

A Agrarisch natuur- en landschapsbeheer B Landschapsbeheer particulieren en (semi-)overheden C Cultuurhistorisch en aardkundig landschapsbeheer D Soortenbeheer E Vrijwilligerswerk F Kenniscentrum Piofa/management/communicatie deel projectorganisatie

€ € € € € €

17.606 464.446 336.395 34.121 189.186 93.048

€ € € € € €

10.094 319.081 200.720 127.269 334.547 43.480

€ € € € € €

441.507 233.421 32.608 302.229 31.595

2.300.501

€ €

244.570 2.140.138

€ €

266.059 2.027.300

€

78

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 2: Directiestatuut Landschapsbeheer Friesland Het doel van het directiestatuut is het vastleggen van de taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de directeur van Landschapsbeheer Friesland in relatie tot het bestuur.

Taak / rollen 1 De directeur is belast met de dagelijkse leiding van de organisatie. 2 De directeur is belast met de voorbereiding van vergaderingen van het bestuur en met de inhoudelijke voorbereiding van de op de agenda voorkomende onderwerpen. 3 De directeur is verantwoordelijk voor het uitvoeren van bestuursbesluiten en geformuleerd beleid. 4 De directeur neemt deel aan bestuursvergaderingen om het bestuur te informeren en te adviseren, behoudens in situaties die betrekking hebben op de persoonlijke situatie van de directeur zelf. 5 Het Bestuur stelt beleidsbepalende documenten vast ( beleidsplan en jaarplannen, financieel (jaarbegroting en jaarrekening), positionering Landschapsbeheer Friesland in de Provincie, strategische samenwerking, externe communicatie, PR en Marketing, personeelsbeleid) en toetst de uitvoering op hoofdlijnen, tenzij anders is aangegeven of wordt afgesproken. 6 Het Bestuur geeft de uitvoering van het vastgestelde beleid in handen van de directeur. 7 Het bestuur delegeert zaken uitsluitend aan de directeur en namens de werkorganisatie rapporteert de directeur aan het bestuur, tenzij nadrukkelijk anders overeengekomen. 8 Overige verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de directeur zijn omschreven in het functie- en competentieprofiel “Directeur Landschapsbeheer Friesland”. De directeur is bevoegd om taken door te mandateren aan medewerkers van de werkorganisatie.

Benoeming, schorsing en ontslag van de directeur 1 Het Bestuur is bevoegd tot het benoemen, schorsen en ontslaan van de directeur. 2 De voorzitter van het Bestuur voert eenmaal per jaar een functioneringsgesprek met de directeur.

Bezoldiging De bezoldiging van de directeur is bepaald conform de CAO Bos en Natuur, Ondernemingsdeel De Landschappen. Schaal 11 is van toepassing op de directeursfunctie.

Nevenfuncties De aanvaarding van nevenfuncties door de directeur behoeft goedkeuring door het bestuur.

Personeel 1 Bij mandaat van het Bestuur geeft de directeur invulling aan het werkgeverschap van de organisatie, passend binnen de CAO Bos en Natuur / Ondernemingsdeel Landschappen, het vastgestelde personeelsbeleid en het vastgestelde formatieplan. 2 Bij mandaat van het Bestuur benoemt de directeur alle overige personeelsleden en verleent hen ontslag op verzoek. 3 Het verlenen van gedwongen ontslag is voorbehouden aan het Bestuur, op aandragen van de directeur. 4 Wijzigingen in organisatiestructuur, personeelsbeleid en arbeidsvoorwaarden, worden vastgesteld door het Bestuur, op advies van de directeur.

Rapportages en jaarstukken 1 De directeur is verantwoordelijk voor het opstellen van de meerjarige beleidsvisie en het jaarlijkse werkplan. 2 De meerjarige beleidsvisie en het jaarlijkse werkplan worden door de directeur ter vaststelling aangeboden aan het Bestuur.

79

Jaaroverzicht 2011

3 De directeur informeert het Bestuur over de voortgang van bestuursbesluiten, relevante inhoudelijke ontwikkelingen en de financiële stand van zaken, opdat het Bestuur haar taak kan vervullen. 4 De directeur is verantwoordelijk voor het opstellen van de jaarrekening, jaarverslag. 5 Jaarrekening, jaarverslag worden door de directeur voorgelegd aan Bestuur ter vaststelling.

Externe vertegenwoordiging 1 In beginsel vertegenwoordigt de directeur Landschapsbeheer Friesland in externe relevante netwerken. 2 Bij extern overleg op bestuurlijk niveau en met een politiek-strategisch karakter vindt vertegenwoordiging plaats in nauw overleg tussen de directeur en de voorzitter van het Bestuur. De directeur en de voorzitter rapporteren aan het Bestuur over de uitkomsten van extern overleg op bestuurlijk niveau en met een politiek-strategisch karakter. 3 Het algemene woordvoerderschap berust bij de directeur; bij bestuurlijke aangelegenheden berust het woordvoerderschap bij de voorzitter van het Dagelijks Bestuur.

Tekeningsbevoegdheid 1 Uitgaande correspondentie die past binnen de vastgestelde beleidsvisie en/of het werkplan / projectenplan wordt ondertekend door de directeur. 2 Overige correspondentie en die correspondentie waarbij het Bestuur uitdrukkelijk daartoe besluit, wordt ondertekend door de voorzitter van het Bestuur.

Financiën 1 De directeur is bevoegd tot het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen voor zover deze vallen binnen de vastgestelde begroting en/of het vastgestelde werkplan / projecten plan. 2 Bij het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen die tot tien procent uitstijgen boven de bedragen genoemd in de vastgestelde begroting en/of het vastgestelde werkplan / projectenplan, informeert de directeur achteraf de penningmeester. 3 Bij het aangaan van verplichtingen en het doen van betalingen die meer dan tien procent uit stijgen boven de bedragen genoemd in de vastgestelde begroting en/of het vastgestelde werkplan / projectenplan, pleegt de directeur vooraf overleg met de penningmeester. 4 De directeur is bevoegd tot het doen van investeringen binnen het vastgestelde investerings programma.

Juridische procedures 1 Het vertegenwoordigen van Landschapsbeheer Nederland in juridische procedures is primair een verantwoordelijkheid van het Bestuur. 2 Het Bestuur kan de directeur mandateren tot het vertegenwoordigen van Landschapsbeheer Friesland in juridische procedures.

Vaststelling en wijzigingen 1 Het directiestatuut is vastgesteld in de vergadering van het Bestuur van Landschapsbeheer Friesland 25 maart 2008, en herzien op 28 maart 2012. 2 Wijzigingen in het directiestatuut vinden slechts plaats nadat hierover overleg is tussen Bestuur en de directeur.

80

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 3: Overzicht personeel in dienst 2011 Overzicht personeel in dienst 2011

aantal fte

aantal fte

waarvan tijdelijk

1.1.2011

31.12.2011

op 31.12.2011 0,60

directie en staffuncties

3,36

3,16

secretariaat / administratie

1,60

1,60

projectleiders

4,00

5,00

1,00

projectmedewerkers

4,45

4,27

1,30

uitvoerinsdienst

5,80

5,60

0,80

werkplaatsbeheer

1,32

1,32

landschapsconsulent

0,80

0,80

totaal

21,33

21,75

extern ingehuurd

1,6

1,6

eindtotaal

22,93

23,35

3,7

81

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 4: Samenstelling PVT

Deze medewerkers hebben zitting in de PVT Naam

functie

J.P de Boer

Voorzitter

Mw. R. Ansingh

Secretariaat

J. v.d. Meer

Lid

O. Hiddema

Lid

82

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 5: Tabellen Tabel 1: Kwantitatieve gegevens per element van directe uitvoeringsmogelijkheden Landschapsbeheer Friesland en advisering particulieren Tabel 2a: Overzicht werkdagen zaterdag- en vakantievrijwilligers Tabel 2b: Overzicht werkdagen vaste vrijwilligers op doordeweekse dagen Tabel 2c: Overzicht werkdagen vaste vrijwilligers op doordeweekse dagen Tabel 3: Totaal van gewerkte uren vrijwilligers en scholieren Tabel 4 : Overzicht activiteiten en werkzaamheden vrijwilligers en scholen Tabel 5: Diverse werkgroepen Tabel 6: Natuurwerkdag 2011 Tabel 7: De Hoogstambrigade Tabel 8: Schoolwerkdagen

83

Jaaroverzicht 2011

Tabel 1: Kwantitatieve gegevens per element van directe uitvoeringsmogelijkheden Landschapsbeheer Friesland en advisering particulieren. Type projecten/ Landschapselementen

uitvoeringsdienst incl. werkgelegenheids regelingen en scholingsproject

agrarisch landschapsbeheer

uitbesteed werk

vrijwilligers

Totaal

advisering particulieren

1.750 m1

1.750 m1

7

3 km1

29,3 km1

34

135 m1

34

totaal

hout- en dykswallen elzensingels

22 km1

4,3 km1

houtsingels

135 m1

natuurterreintjes

106 ha, 20 terreinen

43,3 ha heideherstel

150 ha. (30 stuks)

299,3 ha (50 terreinen)

2

bosjes

16,5 ha, 11 stuks

5 ha

90 ha. (18 stuks)

111,5 ha (29 stuks)

50

erfbeplantingen

9 stuks

9 stuks

121

dorpsbeplantingen

13 stuks

16 stuks

1

3 dorpen

landschappelijke beplantingen

3

klimaatbosjes

5 stuks

Lanen/ bomenrijen

12 bomen

hagen

450 m1

5 stuks 350 bomen 75 bomen (3 proj.)

437 bomen

6

450 m1

28

solitaire bomen

14

buitenplaatsen

1 stuks

4 stuks

5 stuks

hoogstamboomgaarden

22 bomen (3 proj.)

312 bomen (66 st.)

334 bomen

kerk en kerkhofbeplantingen

6 stuks

eendenkooien

6 stuks

6 stuks

6 stuks

pingoruines/dobben

2 8

kleine wateren/ drinkpoelen

10 stuks

soortbeheer & bescherming

3 projecten

recreatief medegebruik

1 project

Totaal aantal adviezen:

20

2 projecten 5 projecten

10 stuks

4

10 projecten

174

1 project

6 514

84

Jaaroverzicht 2011

Tabel 2a: Overzicht werkdagen zaterdag en vakantievrijwilligers

Tabel 2b: Totaal aantal werkdagen door vaste vrijwilligers op doordeweekse dagen

Jaar

Totaal aantal werkdagen

Totaal aantal vrijwilligers

Jaar

Totaal aantal werkdagen

Totaal aantal vrijwilligers

2008

102

972

2008

176

46

2009

103

1054

2009

145

42

2010

105

1109

2010

136

37

2011

98

1115

2011

138

39

Tabel 2c: Overzicht werkdagen scholieren (basis- en voortgezet onderwijs ) op doordeweekse dagen

Tabel 3: Totaal van gewerkte uren vrijwilligers en scholieren Gewerkte uren door vrijwilligers en scholieren

Jaar

Totaal aantal werkdagen

Totaal aantal scholieren

2008

56

1699

2009

92

2026

2010

103

1722

2011

99

2180

Jaar

Aantal

2005

16253

2006

18616

2007

21781

2008

23824

2009

23577

2010

23755

2011

24251

Tabel 4: Overzicht activiteiten en werkzaamheden vrijwilligers en scholen Doordeweekse werkdagen groep werkterrein

werkzaamheden

aantal werkdagen

aantal betrokkenen

Vrijwilligersgroep De Stellingwerven

Diverse natuurterreintjes Stellingwerven

Divers werk w.o. onderh. bos, heide, projecten adder, ringslang

25

7

Vrijwilligersgroep LBF/ SBB Heerenveen e.o.**

Diverse terreinen in Heerenveen

Divers werk w.o. onderhoud heide en hakhoutbos

22

6

Vrijwilligersgroep Smallingerland en Opsterland

Diverse natuurterreintjes Smallingerland en Opsterland

Divers werk w.o. onderh. bos, heide, projecten adder, ringslang

23

9

Vrijwilligersgroep LBF/ IFG, Leeuwarden e.o.*

Buismans eendenkooi, Gytsjerk

Onderhoud kooibos vlechten rietschermen

25

8

Vrijwilligersgroep LBF/ IFG, Anjum e.o.*

Eendenkooien Anjumer Kolken

Onderhoud kooibos vlechten rietschermen

25

4

Talant, zorgboerderij Oosterwolde

Heide Puntersbosje

Onderhoud heide

16

5

Totaal

136

39

* Werkgroep Landschapsbeheer Friesland i.s.m. It Fryske Gea ** Werkgroep Landschapsbeheer Friesland i.s.m. Staatsbosbeheer

85

Jaaroverzicht 2011

Tabel 5: Diverse werkgroepen Diverse werkgroepen groep

werkterrein

werkzaamheden

aantal werkdagen

aantal betrokkenen

WNL Leeuwarden e.o.

terreinen SBB, Schier

Onderhoud kwekerij, verwijderen opslag kwetsbaar terrein

6

8

IVN-afd. Heerenveen samen met WARF

Bos en heide zuidoost

Bosonderhoud en heidebeheer

6

7

Lions Heerenveen

Bos en heide zuidoost

Bosonderhoud en heidebeheer i.s.m. IVNwerkdagen

1

15

Kiwani’s Leeuwarden

Bos en heide zuidoost

Bosonderhoud en heidebeheer i.s.m. IVNwerkdagen

1

15

Rotary Lauwersland

Natuurgebied De Triemen, eigenaar Walen

Hooien hooilandje

1

15

Werkgroep Opeinde

Natuurontwikkelingsterrein Leidyk Opeinde

Divers onderhoud, w.o. zwaluwenwand en vruchtbomen

2

7

Groencommissies Dongeradeel

Tiental dorpen in de gemeente

Bosonderhoud, w.o. afzetten randen, dunnen, planten.

10

119

Groencommissie Metslawier

Bossen rondom Metslawier

Bosonderhoud

4

22

Groencommissie Achlum

Bos Achlum

Bosonderhoud

3

10

Groencommissie Achlum

Dorp Achlum

Aanplant groen i.k.v. DYG-project

1

35

Groencommissie Nijhuizum

Dorp Nijhuizum

Aanplant groen i.k.v. DYG-project

1

22

Groencommissie Nijemirdum

Dorp Nijemirdum

Aanplant groen i.k.v. DYG-project

1

35

Sumar

Basiscursus vruchtbomen

1

15

Dronrijp Schatzenburg

Bijscholing / start Hoogstambrigade

1

45

Totaal

39

370

Weekendwerkgroepen

Groencommissies

Cursuspraktijkdagen Cursus snoeien vruchtbomen

86

Jaaroverzicht 2011

Tabel 6: Natuurwerkdag 2011 Natuurwerkdag 2011 locatie

werkzaamheden

aantal betrokkenen

Heempark Heeg

Onderhoud heempark, singels

50

Butendyken, De Veenhoop

Divers beheerswerk, w.o. opslag

20

Blauwe Bos, Haulerwijk

Onderhoud heide

6

Wielzicht, Ryptsjerk

Divers beheerswerk, w.o. opslag

25

Houtwiel, Broeksterwoude

Verwijderen opslag moerasgebied

100

Landweer, Elsloo

Beheer cultuurhistorisch element

20

Vlindertuin, Lemmer

Afzetten struikvormers, schonen poel

15

Rijsterbos, Rijs

Bosonderhoud, onderhoud paden

20

Duinen, Vlieland

Vrijzagen en opschonen poel

30

Kooibosjes Hee, Terschelling

Onderhoud elzensingels

50

Donglust, Oranjewoud

Vrijstellen lanen

95

Bossen Poostweg, Beetsterzwaag

Verwijderen jonge opslag heide

40

Sneekermeer, Terherne

Wilgenopslag steken en zagen

30

Kraaiheidepollen

Onderhoud heide, verwijderen opslag

100

Dorpsbos, Houtigehage

Onderhoud dorpsbos, paden

40

Kiekenberg, Oudehorne

Verwijderen opslag heide

55

Totaal

696

Tabel 7: De Hoogstambrigade De Hoogstambrigade regio

werkzaamheden

aantal werkdagen

aantal betrokkenen

Noordwest

Snoeien vruchtbomen bij particulieren

8

7

Midden

Snoeien vruchtbomen bij particulieren

5

8

Noordoost

Snoeien vruchtbomen bij particulieren

8

8

Zuidoost

Snoeien vruchtbomen bij particulieren

5

5

Zuidwest

Snoeien vruchtbomen bij particulieren

10

14

Zuid

Snoeien vruchtbomen bij particulieren

8

7

Totaal 44

49

87

Jaaroverzicht 2011

Tabel 8: Schoolwerkdagen Schoolwerkdagen organisatie

werkterrein

werkzaamheden

aantal werkdagen

aantal leerlingen

NME Mar en Klif Gaasterlân-Sleat

Bos Elfbergen, Gaasterland

Prunusbestrijding

6

150

NME Mar en Klif Súdwest-Fryslân

Vlietster Bos Witmarsum, Dunnen dorpsbos, Makkumerwaard onderhoud rietveld

6

119

De Naturij, Opsterland en Smallingerland

Bossen Beetsterzwaag en Bakkeveen

Bos- en heideonderhoud

12

331

NME-De Oanset Skarsterlân

Douwe Pôle, De Twigen

Bosonderhoud, onder7 houd gagelveld, hooiwerk

202

Heerenveen i.s.m. Atelier Majeur

Oranjewoud

Afzetten hakhout

2

80

Biologiedagen

Noordelijke Friese Wouden Educatieproject NME Achtkarspelen

Elzensingels leden agr. ver. NFW

Onderhoud elzensingels

11

239

NMW Tytsjerksteradiel

Elzensingels leden agr. ver. NFW

Onderhoud elzensingels

8

165

NME De Klyster (Dantumadeel, Kollumerland)

Elzensingels leden agr. ver. NFW

Onderhoud elzensingels

17

388

Boomfeestdag

Achlum

Planten boomgaard

1

35

Boomfeestdag

Nijemirdum

Planten bomen in dorp

1

30

Ulbe van Houten, Sint Annaparochie

Buitendijks gebied en bossen gemeente

Zwerfvuil opruimen, bosonderhoud

6

100

Piter Jelles, Leeuwarden

Bos v. Epey, Wielzicht en Dekemastate

Bos- en moerasonderhoud

4

76

Lindecollege, Wolvega

Rottige Meente

Verwijderen opslag moerasgebied

2

24

Drachtster Lyceum

Oude Venen

Divers, w.o. opslag en paden

1

28

Marnecollege, Bolsward

Omgeving Bolsward

Divers, w.o. knotten wilgen

1

27

Lauwerscollege

Natuurgebied De Triemen, Walen

Hooien hooilandje

1

20

AOC Heerenveen

Oranjewoud

Kunstproject ‘Natuur neemt de Wijk’

8

12

Natuurwerkdag

Divers

Divers

1

34

Totaal

99

2180

Boomfeestdagen

Maatschappelijke stages

88

Jaaroverzicht 2011

Bijlage 6: Lijst van afkortingen ANV - Agrarische Natuurvereniging AMvB - Algemene Maatregel van Bestuur AOC - Agrarisch Onderwijs Centrum BenN - BoerenNatuur BFVW - Bond van Friese Vogelbeschermings Wachten BNO - Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers CA - Centrale As CLM - Centrum voor Landbouw en Milieu CVL - Coördinatiepunt Vrijwillig Landschapsbeheer DLG - Dienst Landelijk Gebied DLV - De Landbouw Voorlichting DYG - Doarpen yn ‘t Grien EHS - Ecologische Hoofd Structuur EVZ - Ecologische Verbindingszones Zuidoost Friesland FMF - Friese Milieu Federatie FTE - Full Time Equivalent FYLG - Frysk Investearingsbutzjet Lânlik Gebiet GGZ - Geestelijke Gezondheidszorg (Beschermde Woonvorm Drachten) GIS - Geografisch Informatie Systeem IAHL - Internationale Agrarische Hogeschool Larenstein ICES - Interdepartementale Commissie Economische Structuur versterking IFG - It Fryske Gea ILG - Investeringsbudget Landelijk Gebied IPO - Inter Provinciaal Overleg ISLBN - Informatie Systeem Landschapsbeheer Nederland IVN - Instituut voor Natuurbeschermingseducatie JWG - Jeugdwerkgarantieplan KNNV - Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging KRS - Kaderregeling Scholing LBP - Landschaps Beleids Plan LNV - Landbouw, Natuurbeheer en Visserij LOP - Landschap Ontwikkelings Plan LSBC - Landelijk Orgaan Leerlingwezen St. Praktijkonder wijs en Leerlingwezen voor Bosbouw, Cultuur techniek en Groene sector NCM - Nationaal Contact Monumenten NHL - Noordelijke Hogeschool Leeuwarden NFW - Noordelijke Friese Wouden NJM - Jeugdbond voor Natuur- en Milieustudie MKLE - Monitoring Kleine Landschaps Elementen LTO - Land- en Tuinbouw Organisatie NM - Natuur Monumenten NME - Natuur en Milieu Educatie NPL - Nationale Postcode Loterij NTDH - Noordelijk Team Drentse Heideschapen MAP - Markt Actie Plan MCO - Motor Club Ooststellingwerf

OL - Onderhoudsovereenkomsten Landschapselementen PAGO - Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek PIOFA - Personele Informatie Organisatie Financiën en Administratie pMJP - Provinciaal Meerjaren Programma POP - Plattelands Ontwikkelings Programma POT - Project Ontwikkel Team PVT - Personeelsvertegenwoordiging RAVON - Reptielen Amfibieën en Vissen Onderzoek Nederland RBON - Regeling Beheersovereenkomsten en Natuurontwikkeling RI&E - Risico-inventarisatie en evaluatie ROC - Regionaal Onderwijs Centrum ROL/RAL- Regeling Onderhoudsovereenkomsten Landschapselementen/ Regeling Aanwijzing Landschapselementen (vh BOL/BAL) ROM - Ruimtelijke Ordening en Milieu REA - Wet Reïntegratie Arbeidsgehandicapten SAN - Subsidieregeling Agrarisch Natuurbeheer SANL - Samenwerkingsverband Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer SAT - Strategisch Acquisitie Team SBB - Staatsbosbeheer SGB - Subsidieregeling Gebiedsgericht Beleid SGM - Stimuleringsregeling Gebiedsgericht Milieubeleid SBNL - Stichting Beheer Natuur en Landelijk Gebied STAM - Steunpunt Arbeidsmarkt moeilijk lerenden Friesland TSV - Tijdelijke Stimulering Vrijwilligers VALD - Vereniging Agrarisch Landschapsbeheer Dantumadeel VANLA - Vereniging Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer Achtkarspelen VCA - Veiligheids Checklist Aannemers VEL - Vereniging Eastermar’s Lânsdouwe Vobula - Stichting Vrijwillig Onderhoud Buitenplaatsen en Landschappen VROM - Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu WARD - Werkgroep Amfibieën en Reptielen Drente WARF - Werk- en studiegroep Amfibieën en Reptielen Friesland WBE - Wildbeheerseenheid WCL - Waardevol Cultuur Landschap WIW - Wet inschakeling werklozen WKF - Werkgroep Kerkuilen Friesland WNL - Wereld Natuurfonds Leeuwarden WSW - Wet Sociale Werkvoorziening

89