Jaaroverzicht 2009 Jaaroverzicht 2009

jaaroverzicht 2009 S tAB

Jaaroverzicht

2009

Bezuidenhoutseweg 62 2594 AW Den Haag Postbus 95928 2509 CX Den Haag T 070 3150150 F 070 3150195 [email protected] www.stab.nl

Over de StAB De StAB is een onafhankelijk deskundige die in opdracht van de rechter verslag uitbrengt over geschillen op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening, water, natuur, bouw en planschade; kortweg het omgevingsrecht. Niet de juridische, maar de inhoudelijke kant van een zaak staat centraal in de deskundigenberichten van de StAB. Doordat onze deskundigen een verscheidenheid aan kennis in huis hebben, zijn we in staat de diverse kanten van een zaak te belichten. De meeste opdrachten komen van de administratieve rechter. Steeds vaker schakelen echter ook de straf- en civiele rechter de StAB in. Meestal neemt de rechter het initiatief om de StAB in te schakelen. Ook partijen die betrokken zijn bij een zaak, kunnen de rechter verzoeken de StAB als deskundige in te schakelen.

Werkwijze van de StAB Om advies uit te kunnen brengen, doet de StAB altijd dossieronderzoek. Daarnaast bezoeken onze deskundigen de belanghebbenden en de locatie, tenzij de rechter anders aangeeft. Resultaat van ons onderzoek: een deskundigenbericht dat met de technische informatie en het beleidsmatige kader een ordenende en verdiepende functie voor het procesdossier biedt. Ons deskundigenbericht maakt het dossier verder toegankelijk via een overzicht van de feiten, ingediende beroepsgronden, stellingen van partijen en andere aspecten. Vaak wordt de situatie geïllustreerd met beeldmateriaal. Het deskundigenbericht is zo opgezet dat het dient als handvat voor de behandeling van de zaak ter zitting.

Inhoud 1 Voorwoord 2 Thema’s ‘StAB-adviezen zijn een meerwaarde voor rechtbanken’ De derde verruiming vaargeul Westerschelde Reststoffen Energie Centrale Omvangrijke zaken aangepakt met teams 3 StAB in ontwikkeling 4 Van de Raad van Toezicht 5 Van de Ondernemingsraad 6 Bedrijfsvoering 7 Accountantsverklaring Colofon

3 4 6 11 16 20 24 29 32 33 38 40

jaarverslag 2009 S tAB 1

2

jaarverslag 2009 S tAB

H1 Voorwoord De StAB heeft in 2009 een sterke schommeling in het werkaanbod gekend. De grafiek van de werklastontwikkeling in hoofdstuk 6 laat dat zien. Primair wekt die de indruk dat ook de StAB niet aan de gevolgen van de economische crisis is ontkomen. Toch is de werkelijkheid anders. Niet de crisis is de oorzaak, maar het beduidend geringer aantal zaken waarin de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (RvS) advies heeft gevraagd. En dat heeft te maken met een sterk gestegen aanbod van beroepen die de Raad binnen de termijn van één jaar wil afdoen. Het gevolg was dat de RvS terughoudender werd bij het inschakelen van de StAB. Eind 2009 was het werkaanbod weer in evenwicht met de adviescapaciteit. De dip in het werkaanbod is nuttig besteed door de kennisdossiers te actualiseren, werkprocessen te stroomlijnen en het

nieuwe functionerings- en beoordelings systeem toe te passen. Daarmee is de StAB als organisatie voorbereid in te spelen op verbrede opdrachten als gevolg van de komst van de nieuwe Waterwet eind 2009 en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in de loop van 2010. Deze wetten leiden ertoe dat geschillen in de sfeer van water- en omgevingsrecht (exclusief de ruimtelijke ordening) in eerste instantie door rechtbanken worden behandeld. De StAB speelt daarop actief in door te participeren in overleggen binnen de Raad voor de Rechtspraak en in opleidingen van het Studiecentrum Rechtspleging (SSR). In dit jaaroverzicht leest u meer over de nieuwe ontwikkelingen waar de StAB mee te maken krijgt en haar vermogen zich aan deze ontwikkelingen aan te passen.


H2 Thema’s

‘StAB-adviezen zijn een meerwaarde voor rechtbanken’

4


De derde verruiming vaargeul Westerschelde

RESTSTOFFEN ENERGIE CENTRALE

Omvangrijke zaken aangepakt met teams


‘StAB-adviezen zijn een meerwaarde voor rechtbanken’

6


‘Ik verwacht dat rechtbanken de StAB steeds vaker zullen inschakelen,’ zegt Bart Jan van Ettekoven, vicepresident van de rechtbank van Utrecht. ‘Zeker nu met de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) ook milieuberoepen eerst naar de rechtbank gaan en de rechtbank gaat fungeren als zeef voor het hoger beroep bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State.’ Hij vraagt regelmatig een deskundigenbericht van de StAB aan, want ‘geschillen over bouwbesluiten met milieuaspecten zijn vaak technisch, specialistisch en daardoor moeilijk.’

foto: Jeroen Oerlemans

Van Ettekoven kent de StAB al jaren. ‘In 1994 was ik rechter in Amsterdam. Dat was het jaar dat beroepen tegen bouw vergunningen niet meer direct naar de RvS gingen, maar eerst naar de rechtbank. Toen al moest ik regelmatig een beroep doen op de deskundigheid van de StAB. Later werkte ik bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Dat college doet in milieu- en bestemmings planzaken met regelmaat een beroep op de deskundigheid van de StAB.’ Ook nu hij weer als eerstelijns bestuurs rechter in Utrecht werkt, maakt hij nog steeds gebruik van de expertise van de StAB. ‘Het is op het gebied van het omgevingsrecht geregeld moeilijk om een uitspraak te doen zonder deskundige en begrijpelijke informatie over de tech nische aspecten van een zaak. Denk aan luchtkwaliteit en geluidshinder, maar ook bijvoorbeeld magnetische straling door hoogspanningsleidingen. Zonder voorlichting van deskundigen is dat voor juristen moeilijk te begrijpen. Goede voorlichting is extra aangewezen in zaken waarin meerdere partijen met een deskundigenrapport schermen en die rapporten elkaar tegenspreken. Voor een rechter is het dan lastig om te bepalen welk rapport de meeste waarde heeft. Soms kun je zo’n probleem bewijsrechtelijk oplossen, maar een meer inhoudelijke benadering heeft de voorkeur. Dat maakt ook dat partijen het oordeel van de rechter eerder zullen accepteren. Als ik voorstel een advies bij de StAB in te winnen, zijn partijen het daar doorgaans mee eens. Sterke punten in de werkwijze van de StAB vind ik dat de StAB de locatie


en de partijen bezoekt, zodat die een toelichting op hun standpunten kunnen geven. Zo krijg ik in woord en beeld de informatie die ik nodig heb voor een nauwkeurige en objectieve beeldvorming van een zaak.’

Technische kennis Toch ziet Van Ettekoven dat zijn collega’s lang niet allemaal de StAB inschakelen. ‘Het is deels een kwestie van traditie en persoonlijke voorkeur. Verder moet de zaak zich er voor lenen. Wat mij opvalt is dat sommige rechters de StAB wel inschakelen in planschadezaken, maar niet bij bouwvergunningzaken. Dat bevreemdt mij omdat het in planschadekwesties lang niet altijd noodzakelijk en wenselijk is om als rechtbank een deskundige te raadplegen. Het vergelijken van planologische regimes kan een rechter in beginsel ook. Verder heeft de StAB geen eigen taxateurs. Als het alleen om de waardering gaat, zou dus ook een andere taxateur kunnen worden ingeschakeld. Maar in het omgevingsrecht zouden de rechtbankrechters misschien wat meer gebruik moeten maken van de advisering door de StAB. Daar hebben ze veel ervaring en expertise op het gebied van ruimtelijke ordening, milieu en natuur. Daarom, maar ook omdat advisering doorgaans redelijk vlot gaat en de bestuursrechters niet voor de advisering hoeven te betalen, is het zaak dat rechtbanken zich bewust zijn van de meerwaarde van een StAB-advies. Het is dan wel belangrijk dat de StAB het hoge niveau van haar advisering op peil houdt. Als een rapport onder de maat is, maken advocaten er gehakt van en ben ik als rechter alleen maar verder van huis.’

8


‘Er is nog een andere reden voor recht banken om de StAB in te schakelen’, zegt van Ettekoven. ‘De RvS vindt dat het aanvragen van een onafhankelijk deskundigen rapport tot de taken van de rechtbank behoort. De zoektocht naar de relevante feiten dient in eerste aanleg te worden afgerond. Je ziet zelden dat de Afdeling bestuursrechtspraak in hoger beroep alsnog een StAB-advies vraagt. Met de komst van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) wordt de StAB voor de rechtbanken nog belangrijker. Beroepen tegen een omgevings vergunning kunnen bouw-, milieu- en ruimtelijke ordeningsaspecten kennen. Vooral met de milieuaspecten hebben rechtbanken nog maar weinig ervaring. Als de Wabo van kracht wordt, lijkt het me zaak voor rechtbanken niet te bescheiden te zijn met het vragen van advies aan de StAB. Zeker in het begin is het beter te veel te vragen dan te weinig. Verder is aan te raden de vraagstelling algemeen en breed te houden. Dat voorkomt onnodig

‘Als de Wabo van kracht wordt, lijkt het me zaak voor rechtbanken niet te bescheiden te zijn met het vragen van advies aan de StAB.’

Na enige tijd als professioneel pianist te hebben gewerkt, onder andere als begeleider van Henk Elsink en in de rock-opera ‘Ik Jan Cremer’, was Bart Jan van Ettekoven werkzaam bij het GAK in Zwolle en rechterlijk ambtenaar in opleiding (raio). Hij was tien jaar als rechter werkzaam bij de rechtbank Amsterdam. Daarna werkte hij ruim vijf jaar als staatsraad i.b.d. bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Tegenwoordig is hij vice-president en inhoudelijk adviseur bij de rechtbank Utrecht en hoogleraar staats- en bestuursrecht, in het bijzonder bestuursprocesrecht en overheids aansprakelijkheidsrecht, aan de Universiteit van Amsterdam.

debat met partijen. StAB-advies kan ook noodzakelijk zijn in verband met de wisselwerking tussen technisch inge wikkelde normen en voortdurend wisselende weten regelgeving. De regelgeving over luchtkwaliteit is in korte tijd meerdere keren aangepast. Ook de meet- en rekenmethoden zijn aangepast. De vraag of op de juiste wijze is gemeten en gerekend, wordt met regelmaat aan de bestuursrechter voorgelegd. De StAB is dan vaak nodig om een zinnig oordeel te kunnen vellen.’

Kennisinstituut Van Ettekoven vindt het heel positief dat de StAB zich steeds meer profileert als kennisinstituut. ‘Laatst was er bijvoorbeeld een geschil over de vergunning voor woningbouw geprojecteerd onder hoogspanningskabels. Volgens sommigen zouden de kabels te veel straling afgeven om er onder te kunnen wonen. Dat is typisch een onderwerp waarover de emoties hoog kunnen oplopen, maar waarover weinig feitelijke kennis is. De

StAB heeft de beschikbare wetenschappelijke informatie geordend en daarvan een compleet kennisdossier gemaakt. Dat kennisdossier is beschikbaar voor de rechtbanken. Ik ben daar blij mee, omdat de verwachting is dat er nog meer geschillen zullen volgen over de effecten van straling op de woon- en leefomgeving. Ook de website van de StAB vind ik sterk, met veel actuele en relevante informatie. Het tijdschrift dat ze uitgeven, stel ik zeer op prijs. Ik weet niet of het binnen de rechtbanken voldoende aandacht krijgt. De workshops en cursussen over onderwerpen zoals luchtverontreiniging en geurcontouren, die op verzoek ook bij de rechtbanken in huis worden verzorgd, tonen ook de meerwaarde van de StAB aan. Groot voordeel van advisering door de StAB is tot slot dat het voor de rechtbanken gratis is. Hopelijk blijft dat ook zo. Het inschakelen van andere deskundigen dan de StAB snijdt behoorlijk in het budget van de rechtbank en is één van de redenen waarom daar niet of nauwelijks toe wordt overgegaan.’


10 jaarverslag 2009 S tAB

De derde verruiming vaargeul Westerschelde De Westerschelde stond in de zomer van 2009 in het brandpunt van de belangstelling. De reden? Een uitspraak van de RvS om een natuurbeschermingswetvergunning te schorsen. Die vergunning was nodig voor de uitvoering van het tracébesluit om de vaargeul naar de Antwerpse havens te verruimen. De StAB heeft een deskundigenbericht uitgebracht over dit tracébesluit. De schorsing was voor onze zuiderburen aanleiding om de relatie met Nederland op scherp te zetten. De verruiming moet een getijonafhankelijke vaart naar Antwerpen mogelijk maken voor schepen met een diepgang tot 13,10 meter en is onderdeel van de Lange termijnvisie Schelde-estuarium. Deze visie is door Nederland en België gezamenlijk vastgesteld en richt zich op veiligheid (tegen overstromen), toegankelijkheid (van de Scheldehavens) en natuurbehoud. Deze visie is uitgewerkt in de Ontwikkelingsschets 2010. Om de Ontwikkelingsschets uit te voeren hebben Nederland en België een verdrag gesloten. Onderdeel van dat verdrag is de verruiming van de vaargeul. Daartoe is het tracébesluit “verruiming vaargeul Westerschelde” genomen. Voor de uitvoering van het tracébesluit zijn inmiddels ook uitvoeringsbesluiten genomen en is een natuurbeschermings wetvergunning verleend.

In het verdrag is ook bepaald dat van start wordt gegaan met een aantal grensoverschrijdende projecten voor natuurbehoud. De ontpoldering van de Hertogin Hedwige polder is hier een voorbeeld van. Deze polder ligt ten zuidoosten van het Verdronken Land van Saeftinghe en beslaat 306 hectare, waarvan 11 hectare op Vlaams grondgebied ligt.

Het Schelde–estuarium De Westerschelde is één van de twee estuaria in Nederland. Een estuarium is een riviermonding met getijverschil, waar brak water ontstaat door de vermenging van zoet rivierwater en zout zeewater. Het Schelde-estuarium beslaat een oppervlakte van 310 km2 en heeft een lengte van ongeveer 160 kilometer. Kenmerkend voor het Schelde-estuarium is de aan wezigheid van een meergeulenstelsel. Dat wil zeggen dat er ten minste twee geulen – een vloedgeul en een ebgeul – zijn, die van elkaar gescheiden worden door platen en/of ondiepwatergebieden en kortsluitgeulen. Het meergeulensysteem van de Westerschelde kent een regelmatig patroon van geulen en platen. Dit patroon bestaat uit zes zogenoemde bochtgroepen. De bochtgroepen zijn morfologische eenheden die bestaan uit een gekromde ebgeul, een rechte vloedgeul en plaatcomplexen die daartussen liggen. Bij hoogwater worden de platen overspoeld en bij laagwater vallen ze droog. De platen worden ingedeeld in ecotoopklassen, die worden bepaald door de duur dat een plaat


droogvalt. Naast de hoogteligging van de platen kan onderscheid gemaakt worden in laag- en hoogdynamische platen. Op de laagdynamische platen stroomt het water op en af zonder grote stroomsnelheden te bereiken. Door de lage snelheid kan fijn sediment afgezet worden. De laag dynamische delen bieden goede leefomstandigheden voor allerlei bodemleven en zijn in ecologisch opzicht erg waardevol. Vooral deze laagdynamische delen van platen vallen volgens de onderzoeksrapporten steeds langer droog omdat de platen steeds hoger komen te liggen.

De Westerschelde is een Natura 2000gebied en verkeert volgens het ministerie van LNV in ‘een ongunstige staat van instandhouding’. Behoud van het meergeulenstelsel en uitbreiding van de oppervlakte van laagdynamische delen zijn volgens het ministerie noodzakelijk voor het duurzaam voortbestaan van het estuarium. In het ontwerp-aanwijzings besluit Natura 2000 voor de Wester schelde is de herstelopgave ook opgenomen.

De werkzaamheden Om de vaargeul te verruimen zullen negen drempels en drie plaatranden van de vaargeul weggebaggerd worden. De weggebaggerde specie wordt vervolgens weer teruggestort in daarvoor aangewezen stortvakken. De stortvakken omvatten ook vier randen van plaatcomplexen. Naar de gevolgen van de verruiming is een effectenstudie verricht die bestaat uit een ketenstudie van morfologische, hydrolo gische en ecologische gevolgen. De resultaten van deze ketenstudie zijn opgenomen in zes basisrapporten en in verschillende achtergronddocumenten. Aan de hand van deze rapporten is het milieueffectrapport (MER) opgesteld en is een passende beoordeling uitgevoerd. Het zogeheten plaatrandalternatief met de mogelijkheid om flexibel te storten is volgens het MER het meest milieu vriendelijk en verdient daarom de voorkeur. Het plaatrandalternatief houdt in dat ongeveer 20% van de weggebaggerde specie teruggestort wordt op de vier aangewezen plaatranden. Het verspreiden van baggerspecie kan daarbij worden bijgestuurd op basis van voortschrijdend inzicht en monitoring van de effecten van


de plaatrandstortingen. Daarom wordt deze methode flexibel storten genoemd. Volgens de Commissie voor de milieueffectrapportage kunnen negatieve ontwikkelingen voor de natuur met flexibel storten enigszins gecorrigeerd worden. De StAB-adviseurs concludeerden dat deze stortmethode niet als een “hand

1)

aan de kraan-”1 instrument kan worden beschouwd. Het flexibel storten is bedoeld om tijdens het uitvoeringstraject adequaat in te spelen op veranderde omstandig heden en eventueel herstelmaatregelen te nemen. Bij het principe van hand aan de kraan was op voorhand een grenswaarde als toetsingscriterium vastgesteld.

Hand aan de kraan is een begrip dat geïntroduceerd werd bij het rijksprojectbesluit gaswinning onder de Waddenzee. Het betekent dat vooraf wordt bepaald hoeveel gas gewonnen kan worden zonder de grenzen van het natuurlijke systeem te overschrijden.


Het onderzoek van de StAB De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State vroeg de StAB om de gevolgen van het tracébesluit te beschrijven, nadat verschillende natuur-organisaties (de Vereniging Natuurmonumenten, Vogelbescherming Nederland, de Zeeuwse Milieufederatie en de stichting het Zeeuwse Landschap) en andere belanghebbenden daartegen beroep hadden ingesteld.

gesprekken met alle partijen die beroep hadden ingesteld. Na deze ronde is weer een gesprek gevoerd met verschillende leden van de projectorganisatie en hun Vlaamse ambtgenoten. De vragen die onbeantwoord bleven, zijn doorgespeeld naar de verschillende deskundigen van het consortium dat het onderzoek naar de gevolgen van de verruiming heeft uitgevoerd. Nadat deze vragen beantwoord waren, hebben de StAB-adviseurs het verslag in juni 2009 afgerond.

De StAB zette twee adviseurs in die zijn gespecialiseerd in natuurbeschermingsrecht. Zij hebben eerst een oriënterend gesprek gevoerd met de Nederlandse en Vlaamse projectleiders van de verruiming. Vervolgens hebben zij zich verdiept in alle onderzoeksrapporten over de verruiming en in de bestuurlijke ontwikkelingen rondom de verruiming. Tegelijkertijd voerden zij

Het StAB-verslag heeft de onzekerheden beschreven die in de verschillende onderzoeksrapporten zijn vermeld. Vooral natuurorganisaties vreesden dat deze onzekerheden de beschermde waarden in het Natura 2000-gebied kunnen aan tasten.


Een belangrijke onzekerheidsfactor is het voorspellen van de autonome ontwikkeling van het gebied. In de ketenstudie is uitsluitend op de effecten ten opzichte van de verwachte autonome ontwikkeling – de relatieve effecten – ingegaan. Omdat morfologische ontwikkelingen beperkt voorspelbaar zijn, is gebruikgemaakt van een bandbreedte om het relatieve effect te bepalen. Door deze bandbreedte kunnen de voorspellingen van de toe- of afname van plaatareaal bij plaatrandstortingen met meer dan 50% overschat worden. Ook kunnen de deskundigen de lange termijneffecten niet met zekerheid voorspellen. Door de onzekerheden zijn de berekende areaalontwikkelingen uitsluitend indicatief. De Commissie m.e.r. gaf in haar toetsingsadvies aan dat de onzekerheden in de morfologische voorspellingen een knelpunt kunnen zijn voor de passende beoordeling in het kader van de Natuurbeschermingswet. Daarom vindt zij het belangrijk dat met de nieuwe plaatrandstortingen een voldoende groot nieuw natuurgebied zal ontstaan. Rijkswaterstaat heeft vervolgens aanvullend onderzoek laten verrichten. Uit dat onderzoek bleek dat de stortvakken voor de plaatrandstortingen vergroot zouden moeten worden. Daarom zijn de stortvakken in de verschillende uitvoeringsbesluiten vergroot. Uit het aanvullende onderzoek bleek ook dat het laagdynamische gebied met 118 hectare zou toenemen. De StAB-adviseurs constateerden dat deze toename onder de ondergrens lag van de bandbreedte uit het oorspronkelijke onderzoek. Daarnaast

zou volgens het aanvullende onderzoek een tijdelijk negatief effect voor een aantal vogelsoorten omslaan in een positief effect. De afwijkende onderzoeksresultaten zijn volgens het StAB-verslag een duidelijke illustratie van de onzekerheden en tonen de voortschrijdende inzichten over het Schelde-estuarium.

De ontpoldering In de onderzoeksrapporten voor de verruiming is de ontpoldering van de Hertogin Hedwigepolder als ontwikkeling meegenomen. De adviseurs van de StAB constateerden dat het tracébesluit alleen betrekking heeft op de verruiming van de vaargeul en niet op de gronden van de Hertogin Hedwigepolder. Toen er politieke opschudding ontstond over het uitstellen van de verruiming, besloot het kabinet haar eerdere standpunt te wijzigen en de Hertogin Hedwigepolder toch te ontpolderen. Dat was voor de natuurorganisaties aanleiding om hun beroepen in te trekken. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft op 13 januari 2010 uitspraak gedaan over het tracébesluit. Door de intrekkingen van de beroepen van de natuurorganisaties was een groot aantal bezwaren tegen de natuurbeschermingswetvergunning niet langer aan de orde. De Afdeling bestuursrechtspraak heeft in de uitspraak de bezwaren tegen het tracébesluit en drie uitvoeringsvergunningen ongegrond verklaard. Dit betekent dat de verruiming en verdieping van de vaargeul mag doorgaan.


RESTSTOFFEN ENERGIE CENTRALE De bouw van de Reststoffen Energie Centrale (REC) in Harlingen heeft behoorlijk veel aandacht getrokken. Zelfs Zembla bracht nut en nood zaak van deze centrale in de actualiteit. De StAB adviseerde de RvS over de milieuvergunning en de lozingsvergunning die de provincie Fryslân en het Wetterskip Fryslân hadden verleend. Vooral tegen de milieuvergunning werden door omwonenden en milieugroeperingen gedetailleerde, technische bezwaren ingediend. De REC was een initiatief van Omrin, het samenwerkingsverband van nagenoeg alle gemeenten in Friesland voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk en bedrijfsafval. Omrin is het Friese woord voor recycling. In 2005 besloten de Friese gemeenten om de brandbare reststoffen zelf te gaan verbranden, waar deze voorheen werden afgevoerd naar verbrandingsinstallaties buiten de provincie. Harlingen was als voorkeurslocatie naar voren gekomen omdat de restwarmte zou kunnen worden afgevoerd naar het nabij gelegen bedrijf van Frisia Zout. Onder de lokale bevolking bestond echter veel weerstand tegen de REC. Men vreesde schadelijke stoffen en de negatieve gevolgen daarvan voor mens en natuur, in het bijzonder de Waddenzee.


Een ander argument tegen de REC was de landelijke verbrandingscapaciteit voor huishoudelijk afval, die groter was dan het aanbod van afval. Die discussie werd achterhaald toen de Minister van VROM besloot de acceptatiecriteria voor buitenlands afval te versoepelen.

Werkwijze Zoals steeds vaker het geval is, koos de StAB voor samenwerking van meerdere deskundigen. Dat was niet alleen efficiënt, maar ook nodig; het omvangrijke advies moest in maximaal drie maanden tot stand komen. Drie deskundigen uit twee teams met expertise op het gebied van onder meer afvalverwerking en lucht droegen bij aan het verslag over de milieuvergunning. Daarbij trad één van de deskundigen op als projectleider. De opstellers verdeelden de bezwaren onderling, rekening houdend met ieders deskundigheid en beschikbare tijd. Het verslag over de lozingsvergunning was minder bewerkelijk omdat er maar één beroepschrift was. Het werd opgesteld door een StAB-deskundige op het gebied van water, die de andere deskundigen als sparringpartners gebruikte.

Milieuvergunning De bezwaren tegen de milieuvergunning richtten zich voornamelijk op de uitvoering van de verbrandingsinstallatie. Vooral de hoogte van de schoorsteen, de keuze voor één verbrandingslijn, de rookgasreinigings installatie en de daarmee samenhangende uitstoot van luchtverontreinigende stoffen


waren hete hangijzers. Daarnaast was de REC volgens sommigen strijdig met het bestemmingsplan en vroeg men zich af wat het effect zou zijn van storingen. Ook rezen er vragen over de procedure van de milieu-effectrapportage en de afhanke lijkheid van de zoutwinning in relatie tot de energie-efficiëntie. In het verslag hebben de deskundigen alleen die bezwaren behandeld die binnen het kader van de milieuvergunning vielen. Het was gecompliceerd om tot een goede technische beoordeling van de uiteindelijke configuratie te komen. De reden daarvoor was dat het MER van september 2007 in korte tijd meerdere keren was aangevuld en gewijzigd. Bij de locatiekeuze van de REC was rekening gehouden met de energie-efficiëntie door de afvalverbrandingsinstallatie te plaatsen naast een inrichting van Frisia Zout, die gebruik zou kunnen maken van de afvalwarmte. Uit milieuhygiënisch oogpunt bestond er geen reden om een vergunning te weigeren voor een afvalverbran-


dingsinstallatie met één oven en dus maar één verbrandingslijn. De StAB-deskundigen konden echter door een gebrek aan informatievoorziening niet bepalen of de getroffen maatregelen en voorzieningen in de rookgasreinigingsinstallatie toereikend waren voor de bescherming van het milieu. Evenmin was duidelijk wat de gevolgen zouden zijn van storingen. De wettelijke milieukwaliteitseisen gaven geen aanleiding om te kiezen voor een zo hoog mogelijke schoorsteen. Dat bleek uit verspreidingsberekeningen van de luchtverontreiniging die in opdracht van de REC waren gemaakt. De achtergrondconcentraties zouden onder de niveaus van de milieukwaliteitseisen komen te liggen. De verontreiniging zou hoe dan ook niet erg groot zijn, onafhankelijk van de schoorsteenhoogte. Een hoge schoorsteen zou wel een fractie beter voor het milieu zijn omdat de emissies dan beter zouden worden verspreid. De berekeningen van de REC gaven overigens niet de worstcase-situatie weer. Er was verder niet onderzocht wat het effect zou zijn van de

aanwezigheid van een windturbine binnen de invloedssfeer van de schoorsteen. De aanwezigheid van een turbine zou invloed hebben kunnen gehad op de wijze van verspreiding. Hierdoor kon niet met zekerheid worden gesteld dat de immissies juist waren berekend. De daggemiddelde emissieniveaus in de milieuvergunning vielen binnen de reikwijdte van het emissieniveau voor afval verbrandingsinstallaties die gebruikmaken van de beste beschikbare technieken. Met de jaargemiddelde emissieniveaus stelde de vergunning een verdere beperking aan de daggemiddelde waarden. Voor het eerste jaar waren met het oog op het opstarten en afregelen van de installatie ruimere emissies vergund. Deze periode was erg ruim.

Lozingsvergunning De bezwaren tegen de lozingsvergunning werden ingediend door een bewoner die hemelsbreed op een afstand van ongeveer tien kilometer van de toekomstige installatie woonde. Het waren hoofdzakelijk procedurele en juridische bezwaren tegen gehanteerde omschrijvingen en formuleringen. Zoals gebruikelijk is in de technische adviezen van de StAB, beperkte het verslag zich voor deze aspecten tot een weergave van de feiten en omstandigheden. Technisch-inhoudelijk richtten de bezwaren zich hoofdzakelijk op de lozing van zwartelijststoffen en zware metalen. De deskundige ging in op de vraag in hoeverre de normstelling invulling gaf aan de toepassing van de beste beschikbare technieken.

De uitspraak Op 15 oktober 2009 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State de milieuvergunning en de lozingsvergunning in een ongeveer vier uur durende zitting behandeld. Vertegenwoordigers van beide StAB-teams – overigens niet de opstellers van het rapport – woonden de zitting bij en maakten hiervan een intern verslag. De teams hebben dit interne verslag voor verdere kwaliteitsborging gebruikt. Daarbij hebben ze bezien in hoeverre de discussies en onduidelijkheden die tijdens de zitting naar voren kwamen aanleiding gaven tot verbeter punten in de deskundigenberichten. De Afdeling Bestuursrechtspraak heeft op 13 januari 2010 de meeste appellanten tegen de milieuvergunning gedeeltelijk in het gelijk gesteld, voor zover hun beroepen ontvankelijk werden gevonden. Dat betekent dat het besluit tot ver gunningverlening vernietigd is. Voor wat betreft de luchtemissies, de naleefbaarheid van de geurnormen en het risico op bodemverontreiniging had de provincie te weinig onderzoek gedaan. Daarnaast had de provincie onvoldoende gemotiveerd waarom geen voorschriften ter voorkoming van lichthinder nodig waren. Verder is door de Afdeling geoordeeld dat de vergunning een ontoereikende bescherming bood tegen het ontstaan van brand door buiten opslag van brandbaar afval. De appellant tegen de lozingsvergunning werd niet als belanghebbende aangemerkt. Hij woonde te ver van de locatie van de REC en het lozingspunt.


Omvangrijke zaken aangepakt met teams Veel deskundigenberichten worden bij de StAB door één adviseur geschreven. Nadat een zaak is binnengekomen, maakt de organisatie een inschatting van het aantal uren dat nodig is om de zaak af te ronden. Vervolgens wordt een adviseur gezocht die de taak op zich kan nemen. Daarbij geldt doorgaans een termijn van drie maanden. Sommige zaken zijn echter zo omvangrijk dat meer dan één adviseur nodig is om de deadline te halen. Voor dat soort zaken stelt de StAB dan een projectteam samen. Het tracébesluit Zuid-Willems vaart en het tracébesluit A50 zijn hier voorbeelden van. Tracébesluit Zuid-Willemsvaart De hoofdvaarweg Zuid-Willemsvaart voert vanuit het zuiden via Den Dungen en via de binnenstad van Den Bosch naar de Maas. Omdat volgens Rijkswaterstaat nu sprake is van onvoldoende bereikbaarheid en onvoldoende doorstroming van de scheepsvaart, is besloten om de ZuidWillemsvaart om te leggen. Het geplande tracé loopt via Den Dungen langs Berlicum, Rosmalen en Empel naar de Maas en kruist een gebied met landbouw, natuur, bedrijven en woningen. In totaal tekenden 26 partijen beroep aan tegen dit tracébesluit bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de RvS. De appellanten dienden bezwaar in tegen de


overlast en hinder tijdens de bouw en de aantasting van het uitzicht, het landschap en de natuur. Ook vreesde men een negatief effect op de bedrijvigheid en tekende men beroep aan tegen het verplaatsen van bedrijven en woningen. De Afdeling bestuursrechtspraak vroeg de StAB de beroepen te bestuderen en de gevolgen van het tracébesluit te beschrijven.

De aanpak Voor het opstellen van een deskundigen bericht over de Zuid-Willemsvaart begrootte de StAB 1600 uren. Om de termijn van drie maanden te halen, werd een team van acht adviseurs ingezet. Sinds 2008 wordt bij de StAB in teams gewerkt die bestaan uit acht tot tien adviseurs. Elk team heeft een samenhangend pakket van kennisvelden. Het werken als team aan deze zaak vormde ook een kans om de samenwerking binnen het team te verstevigen. De omlegging van de Zuid-Willemsvaart beslaat een tracé van circa 9 kilometer. De bezwaren van de appellanten hadden betrekking op delen van het tracé. Het project is zo aangepakt dat verschillende adviseurs elk een onderdeel voor hun rekening namen. Daarbij werd een aparte plek ingedeeld voor bezwaren die op het gehele tracé betrekking hadden, zoals vragen over nut en noodzaak, de aanleg van een ecologische verbindingszone, en de aanleg van een nieuwe beek: de Rosmalense Aa.

De StAB-adviseurs verdeelden het onderzoek over Berlicum, Rosmalen en Empel. Binnen deze plaatsen maakten zij onderscheid tussen bewoners en bedrijven die bezwaar hadden ingediend. Op die manier kon elke adviseur een samenhangend onderdeel onderzoeken en beschrijven. Omdat elke adviseur een eigen onderzoeksgebied had, konden de locatiebezoeken makkelijk onafhankelijk van elkaar plaatsvinden. Wel bezochten de adviseurs Rijkswaterstaat gezamenlijk. Zo kregen ze efficiënt zicht op het totale projectgebied en de samenhang tussen de verschillende deelprojecten.

Het deskundigenbericht Voor het onderzoek hadden de adviseurs afspraken gemaakt over de structuur en de schrijfwijze van het deskundigenbericht. Toen de einddatum in zicht kwam bleken deze afspraken voor verbetering vatbaar. Daarom stroomlijnden twee adviseurs alle bijdragen om ze uiteindelijk samen te voegen in één document van 182 pagina’s.

In het deskundigenbericht werden de gevolgen van het tracébesluit in beeld gebracht. Tijdens het onderzoek bleek dat het tracé op drie plaatsen de ecologische hoofdstructuur doorsneed. In het tracé besluit is wel vastgelegd dat er compensatie moet komen voor deze plaatsen, maar het is nog niet duidelijk waar precies. Voor veel appellanten leidt deze situatie tot onzekerheid, ook omdat naast de ZuidWillemsvaart nog een beek moet worden aangelegd, de Rosmalense Aa. Dat is een project dat buiten het tracébesluit is gelaten, maar wel invloed heeft op de belangen van partijen. Ook over de aantasting van percelen en archeologische vindplaatsen was nog niet alle informatie voor handen. Naar aspecten als geluidhinder en externe veiligheid was wel voldoende onderzoek uitgevoerd. Het verslag werd binnen de afgesproken termijn aan de opdrachtgever gestuurd.


De uitspraak De Afdeling bestuursrechtspraak heeft nog geen uitspraak gedaan over deze kwestie. Wel is er een tussenuitspraak: Rijks waterstaat moet in beeld brengen of een alternatieve route door Den Bosch ook kan voorzien in een toename van het scheepvaartverkeer en het vervoervolume.

Tracébesluit A50 Valburg-Grijsoord Tijdens de zomerperiode van 2009 ontving de StAB het dossier “Tracébesluit A50 Valburg – Grijsoord”. Met het besluit wordt de verbreding met een rijstrook van de


Rijksweg A50 tussen de knooppunten Valburg en Grijsoord beoogd. Tegen dit besluit hadden 23 partijen beroep ingesteld. Veel bezwaren gingen over de geluidsbelasting op woningen langs het tracé en de manier waarop die geluidsbelasting was berekend. Daarnaast werd bezwaar gemaakt tegen het onderzoek naar de gevolgen voor de luchtkwaliteit, de berekening van de verkeersintensiteiten die aan het plan ten grondslag lagen en de effecten op natuurgebieden zoals de Doorwerthse Heide en

de Wolfhezerheide. De Afdeling bestuursrechtspraak vroeg de StAB om de beroepen te bestuderen en de gevolgen van het tracébesluit te beschrijven.

De aanpak Om de gevolgen van de verbreding te onderzoeken en te beschrijven begrootte de StAB 800 uren. Half juli heeft een van de vaste teams van de StAB de zaak als project aangenomen. In de eerste week van oktober moest het verslag aan de opdrachtgever worden toegezonden. Naast de omvang van het dossier, was de zomervakantieperiode voor het projectteam een probleem. Daarom deden drie adviseurs het voorbereidende werk. Zij beschreven de geschillen en deelden die in naar thema’s zoals verkeer, geluid, lucht en natuur. Die thema’s werden vervolgens aan twee of drie adviseurs toebedeeld. Ook planden de drie adviseurs bezoeken aan appellanten en aan de verschillende locaties langs het tracé. Half augustus begon het gehele projectteam met het dossier en werden de eerste gesprekken gevoerd met appellanten. Die vonden plaats in de trouwzaal van de gemeente Renkum waar de StAB-adviseurs de appellanten bij tourbeurt ontvingen. Om een goed lopend verslag te produceren, overlegden het team als geheel en de themagroepen apart over de indeling van het verslag, de indeling per hoofdstuk en over het voorkomen van onnodige doublures.

Het deskundigenbericht De projectsamenwerking resulteerde in een verslag van circa 125 pagina’s. Het grootste gedeelte werd besteed aan de behandeling van beroepen over geluid en het verlenen van hogere grenswaarden voor woningen in de omgeving van de rijksweg A50. Het deskundigenbericht richtte zich bijvoorbeeld op de invoergegevens bij het akoestisch rekenmodel. Te denken valt aan de wijze van modelleren van de geaccidenteerde omgeving van de rijksweg en aan het aantal rekenpunten op woningen. In deze zaak is nog geen uitspraak gedaan door de RvS.

Projectteams werken goed Bij omvangrijke zaken werken StABadviseurs samen in een team. Dat maakt het mogelijk om binnen een beperkte tijd de locatie(s) en alle partijen te bezoeken en de informatie op een zorgvuldige manier te ordenen en te doorgronden. Zo kan de StAB voor zowel rechtbanken als voor de Afdeling bestuursrechtspraak van de RvS gedegen deskundigenberichten tijdig opstellen.


H3 StAB in ontwikkeling De regelgeving verandert en ‘de gerechtelijke deskundigen’ professiona liseren. Voor de StAB zijn dat uit dagingen om de erkende positie als adviseur op het terrein van het omgevingsrecht te behouden en te versterken. In de jaarverslagen 2007 en 2008 heeft u kunnen lezen hoe de StAB aan de interne structuur werkt. Dat proces is in uitvoering en is over twee jaar afgerond. Maar hoe bereidt de StAB zich voor om de toenemende vraag naar adviezen van rechtbanken en mogelijk vanuit de overzeese gebiedsdelen tegemoet te komen? De StAB is ontstaan uit een speling van een historische ontwikkeling die nauw samenhangt met de overgang van het Kroonberoep naar de onafhankelijke rechtspraak. Zonder het Kroonberoep zou de StAB waarschijnlijk nooit zijn ontstaan. De twee voorgangers van de StAB waren advieseenheden binnen het ministerie van VROM. Zij deden als adviseur van de Kroon het voorbereidende werk voor de Afdeling voor de geschillen van bestuur van de RvS. Daarmee had ‘het beleid’ een stevige vinger in de pap bij de ontwikkeling van de jurisprudentie. Ook werd de consistentie van de ruimtelijke ordening en milieunormering bevorderd. Deze ‘vinger in de pap’ was de angel in het Kroonberoep als vorm van administratieve rechtsbescherming. Die is er met de introductie van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State uitgehaald.


De twee eenheden bij VROM zijn in de StAB als onafhankelijke rechtspersoon met een wettelijke taak verenigd. Doordat de RvS de StAB als adviseur is blijven vragen zijn twee goede elementen uit het ‘oude systeem’ behouden gebleven: degelijkheid en consistentie.

Het werkveld van de StAB De StAB wordt ingeschakeld door de administratieve rechter en brengt deskundigenberichten uit over beroepen op grond van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en de Wet milieubeheer (Wm). Ook brengt de StAB deskundigenberichten uit over beroepen op grond van andere wetten, als die samenhangen met ruimtelijke ordening en milieubeheer. In 2009 zijn daar de beroepen op grond van de Waterwet bij gekomen. Dit jaar volgen waarschijnlijk de beroepen op grond van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). Zo heeft het bereik van de StAB zich tot het ruime gebied van het omgevingsrecht uitgebreid.

De rechtbanken als komende grote opdrachtgevers Uit de cijfers in dit jaarverslag blijkt dat de verbreding van het wettelijk werkterrein van de StAB in 2009 niet tot een grotere werklast heeft geleid. De Waterwet is daarvoor nog te recent en de Wabo is nog niet in werking getreden. Zodra deze wetten beroepen gaan genereren kan dit snel veranderen. Kán, omdat met de nieuwe regelgeving het beroep in twee instanties – eerst beroep bij de recht banken, daarna hoger beroep bij de

Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State – is geïntroduceerd. De Waterwet en Wabo betekenen het einde van het natuurlijk opdrachtgeverschap van de RvS op het gebied van het milieu. Deze wijziging in de rechtsbescherming is daardoor van grote invloed op de verdere ontwikkeling van de StAB. Zullen de rechbanken de StAB gaan inschakelen? De StAB is ervan overtuigd dat ook de rechtbanken gebruik zullen maken van haar - in de relatie met de RvS bewezen - kwaliteiten. De StAB is voor hen nu al geen onbekende.

Aanpassing van werkwijze Tot nu toe is de RvS de belangrijkste klant van de StAB. In de langdurige relatie is een werkwijze ontstaan waarin de StAB de dossiers ordent, de beroepsgronden in kaart brengt en deze in het bijpassend juridisch kader plaatst. Juridische interpretaties en het aanbieden van oplossingen, zoals in de adviezen van de voor gangers van de StAB gebruikelijk waren, zijn uitdrukkelijk tot het domein van de RvS gaan behoren. Dat is ook passend bij de positie van de RvS als hoogste admini stratieve rechter. Als de rechtbanken de StAB om advies vragen, beperkt de vraagstelling zich niet altijd tot het in kaart brengen van de feitelijke situatie. Regelmatig wordt gevraagd oplossingsrichtingen aan te geven. Uiteraard geldt ook hier dat het juridisch oordeel de rechter toekomt. De bestuursrechter kent echter beperktere ondersteuning en heeft een grote veelheid en verscheidenheid aan geschillen te behandelen. De ervaring leert dat de bestuursrechter daarom meer interpretatie en oplossingsgerichtheid verwacht dan de RvS. Dit zal nog worden versterkt door de tendens dat de rechter meer zelf in de zaak gaat voorzien. Gezien haar verleden is de StAB in staat zich bij de advisering te richten naar wat de rechter verlangt.

Rechtbanken diffusere opdrachtgevers De Waterwet en de Wabo betekenen een veel intensievere relatie van de StAB met de rechtbanken. De organisatie van de rechtbanken is minder homogeen dan die van de RvS. Rechtbanken zijn zelfstandige organisaties met eigen tradities en werkwijzen. Waar het gaat om het inschakelen


van deskundigen, speelt de individuele rechter een belangrijke rol. De RvS kent een administratieve intakeprocedure waarin de vraag wordt gesteld of een StABadvies wenselijk is. Bij de rechtbanken is het inschakelen van een deskundige veel meer een kwestie die gaandeweg de procedure aan de orde komt. De StAB zal het initiatief nemen om met de recht banken tot afspraken te komen over de te volgen werkwijze.

De StAB helpt als kennisinstituut De StAB heeft veel kennis van de technische aspecten van het omgevingsrecht in huis. Al enige jaren deelt zij die met de rechtbanken door het geven van cursussen over onderwerpen op het gebied van de ruimtelijke ordening (zoals het lezen van bestemmingsplankaarten) en het milieubeheer (bijvoorbeeld luchtkwaliteit en geluid). StAB-adviseurs zijn inmiddels ook co-docenten in de Wabo-cursussen van het Studiecentrum Rechtspleging, het opleidingsinstituut van de gerechtelijke organisatie (SSR). Voor de SSR stelt de StAB studiemateriaal en informatie beschikbaar die de rechter een goede oriëntatie op de verschillende onderwerpen bieden. Tot slot is er het StAB-jurisprudentietijdschrift dat voor professionals op het gebied van het omgevingsrecht een belangrijke kennisbron is. In overleg met de uitgever werkt de StAB aan een website met up-to-date informatie en waardeverhogend beeld- en kaartmateriaal. Daarnaast zal de site kunnen dienen als platform voor kennisontwikkeling en kennisuitwisseling. Op deze manier wil de StAB een hulpmiddel voor de rechter creëren.


Ontwikkelen van competenties Het structureel meer werken voor rechtbanken gaat de StAB-adviseurs voor nieuwe uitdagingen stellen. De rechtbanken laten adviezen van deskundigen vaak voorzien van commentaar en leggen dat vervolgens weer aan de adviseur voor. Ook is het gebruikelijk de adviseur ter zitting te laten verschijnen om toelichting te geven en te reageren op standpunten. De StABadviseurs krijgen een vaardigheidstraining om daarmee om te gaan. Daarnaast heeft de StAB ervoor gekozen alle adviseurs in de loop van de komende jaren te laten deelnemen aan de Specialisatie Opleiding Gerechtelijk Deskundige te Leiden. Dit moet waarborgen dat de StAB én haar medewerkers erkend gerechtelijk deskundigen zijn en blijven.

Differentiatie in de advisering De sterke kant van het StAB-advieswerk is het grondige onderzoek. De adviseurs kijken ter plekke en spreken met alle belanghebbenden. De technische aspecten van een zaak beschrijven de adviseurs vervolgens op begrijpelijke wijze zonder de wetenschappelijke invalshoek uit het oog te verliezen. In een doorsnee RvSzaak neemt het adviestraject ongeveer drie maanden in beslag. Dat komt ook door de vaak open vraagstelling van de RvS. De StAB heeft daardoor de traditie zaken altijd tot op de bodem uit te zoeken en daarvoor in de regel een termijn van drie maanden nodig te hebben. Het kan echter ook korter. Bij gerichte vragen en in spoedgevallen is de StAB juist vanwege de ervaring met veelomvattende zaken goed in staat op veel kortere termijn te adviseren. De diepgang van die adviezen is misschien iets minder, maar dankzij de

ervaring en kennis groter dan wanneer de zaak als geheel ‘nieuw’ zou moeten worden onderzocht.

Andere ontwikkelmogelijkheden De geschillen in het administratieve omgevingsrecht die de RvS en de rechtbanken behandelen zullen de hoofdmoot van het werk van de StAB blijven uitmaken. Maar ook daarbuiten verandert de omgeving en liggen er mogelijkheden voor de inzet van de expertise van de StABadviseurs.

Straf- en civielrecht In de afgelopen jaren heeft de StAB in straf- en civielrechtelijke zaken verschillende malen geadviseerd over daarin spelende aspecten van omgevingsrecht. De vraag kan gesteld worden of dit binnen de wettelijke opdracht van de StAB valt. Door het naar elkaar toegroeien van de rechtsgebieden en in het belang van een eenduidige rechtsbescherming op het

terrein van het omgevingsrecht verdient die vraag positief beantwoord te worden. Het schrappen van het woord ‘administratieve’ voor het woord ‘rechter’ in de wettelijke taak van de StAB kan de twijfel daarover wegnemen.

Nederlandse Antillen Door de vernieuwing van de staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk zijn een aantal nieuwe gemeenten op de Nederlandse Antillen ontstaan. Dat roept de vraag op naar de betrokkenheid van de StAB bij beroepen tegen besluiten op het gebied van het omgevingsrecht van die nieuwe Nederlandse gemeenten. Het doel is om uiteindelijk het Nederlandse omgevingsrecht voor die gemeenten van toepassing te laten zijn. De rechts bescherming wordt geboden door het Hof van Justitie van de Nederlandse Antillen. Wil dat Hof op het gebied van het omgevingsrecht op gelijke voet komen te staan als de Nederlandse rechter, dan ligt


het in de rede het Hof dezelfde mogelijkheden als de Nederlandse rechter te bieden om de StAB om advies te vragen. De StAB heeft dit vraagstuk bij de ministeries van VROM en BZK aangekaart. Dat advisering aan het Antilliaanse Hof doenbaar en nuttig is, hebben de civiele en administratieve procedures tegen de Isla-raffinaderij op Curaçao uitgewezen.

Arbitrage Steeds meer worden geschillen buiten de wettelijk geregelde rechtsbescherming beslecht. Arbitrage is een al lang bestaande praktijk. Het gaat daarbij vaak om civielrechtelijke vraagstukken of de harde kant van het omgevingsrecht, zoals de bouw. In de praktijk is niet gebleken dat in dat soort procedures behoefte is aan StAB-advisering. Dat kan overigens ook te maken hebben met de onbekendheid met de StAB in de wereld van de arbitrage.

Geschillencommissies en mediation Als alternatieven voor gerechtelijke procedures hebben geschillencommissies en mediation de afgelopen jaren een stormachtige ontwikkeling doorgemaakt. De overheid stimuleert deze alternatieve vormen van geschilbeslechting. Rechtbanken gaan tegenwoordig eerst bij partijen na of hun geschil via mediation tot oplossing kan worden gebracht. Mediation doet zich ook veel op het terrein van het omgevingsrecht voor. Mediators proberen partijen tot inzicht in hun conflict te brengen en een oplossing aan te laten dragen. Dat lukt niet altijd en partijen zien ook niet altijd perspectief in mediation. Misschien komt dat door gebrek aan of afwezigheid van onderling vertrouwen. Daarbij kan het ontbreken van een objectief beeld van de casus een belangrijke rol spelen. De StAB zou dat objectieve beeld kunnen geven en zo de kansen op een geslaagde mediation kunnen vergroten. De rechter zou dit partijen en de mediator kunnen meegeven. StAB-advisering in een mediationtraject kan ook behulpzaam zijn in een eventuele vervolgprocedure wanneer de mediation niet is gelukt.

Prioriteit Dat er voor de StAB voldoende perspectieven zijn om zich verder te ontwikkelen, is duidelijk. De komende jaren zal de advisering aan de rechtbanken prioriteit hebben. Voor de ondersteuning van het Antilliaanse Hof van Justitie zal de StAB haar positie markeren bij de ministeries van VROM en BZK. De mogelijkheden in de sfeer van mediation hangen af van verwijzing door de rechtbanken.


H4 Van de Raad van Toezicht De Raad van Toezicht (RvT) ziet toe op het beleid van de directie en op de algemene gang van zaken bij de StAB. De RvT staat de directie met raad en daad terzijde en heeft een belangrijke klankbordfunctie.

omgeving inspireerde zij tot het niet langs de gebaande paden denken over zaken die in de RvT aan de orde kwamen. Mede door haar visie heeft de StAB een eigen profiel gekregen.

Overlijden oud-lid van de RvT

Mutaties in RvT

Medio januari 2010 is het oud-lid van de Raad mevrouw mr. N. Salomons overleden. Zij was per 1 september 2008 vanwege het aflopen van de statutair bepaalde maximale termijn van het lidmaatschap afgetreden. Wij herinneren ons mevrouw Salomons als een vanaf het eerste uur sterk bij de StAB betrokken lid. Vanuit haar expertise op het gebied van in het bijzonder de volkshuisvesting en als ombudsman van de gemeente Amsterdam had zij een grote affiniteit met het werkveld en de organisatie. Met haar eigen kijk op haar

De voorzitter van de RvT, mevrouw. J.AM. Kroese – Duijsters, heeft in mei 2009 om gezondheidsredenen haar voorzitterschap en lidmaatschap beëindigd. Mevrouw drs. F.Ch. Giskes heeft het voorzitterschap waargenomen tot de benoeming per 1 oktober van de heer drs. R. Bemer tot lid en voorzitter. Per 1 november 2009 is het lidmaatschap van mevrouw drs. F.Ch. Giskes vanwege het aflopen van haar benoemingstermijn geëindigd. Mevrouw Giskes heeft vanwege haar benoeming tot burgemeester van


Texel afgezien van herbenoeming. De procedure tot benoeming van een nieuw lid is gestart en zal begin 2010 worden afgerond. De raad kent daardoor nu als leden de heer drs. R. Bemer en de heer Prof. dr. C. Backes.

Nevenwerkzaamheden leden RvT De nevenwerkzaamheden van de leden van de RvT zijn te vinden op de website van de StAB.

Vergaderingen en overleg met de ondernemingsraad De RvT heeft vier keer vergaderd. Twee keer hebben leden van de RvT de overlegvergadering tussen de Ondernemingsraad (OR) en de bestuurder bijgewoond. De RvT bespreekt de concepten van de begroting en het jaarverslag met de bestuurder. Bij die gelegenheden wordt niet alleen gesproken over het financiële beheer van de stichting maar ook de doelmatigheid van de organisatie en de borging van de kwaliteit van de producten.

Bestuurlijk overleg met VROM De voorzitter van de RvT heeft deelgenomen aan het bestuurlijk overleg met de plaatsvervangend Secretaris Generaal van het ministerie van VROM.

Organisatieontwikkeling De RvT heeft zich geïnformeerd over de voortgang van de implementatie van de in 2007 ingevoerde structuur van het werken in teams. Gebleken is dat de structuur zich gevestigd heeft. In 2009 is voor het eerst ten volle uitvoering gegeven aan het op de structuur gebaseerde nieuwe systeem van functionerings- en beoordelingsgesprekken binnen de teams en daarop


volgende besluitvorming door het MT. De ervaringen zijn positief geweest. Verbeterpunten zullen blijken uit de begin 2010 uit te voeren evaluatie. De RvT heeft tegen de achtergrond van het StAB-plan 2008 – 2012 met de bestuurder gesproken over de uitvoering van het plan van het management team 2009 en de voor nemens in het plan van het management team 2010. De in 2009 afgeronde pilot huisvesting van het servicecenter biedt een goed uitgangspunt voor een in 2010 en latere jaren te verbeteren huisvesting voor de rest van de organisatie.

Code Goed bestuur uitvoerings organisaties De directeur van de StAB en de RvT weten zich verantwoordelijk voor een goede public governance-structuur binnen de organisatie. Dat doen zij door in dit jaarverslag verantwoording af te leggen op basis van de code Goed bestuur uitvoeringsorganisaties. De RvT heeft geconstateerd dat de StAB in 2009 voldaan heeft aan deze code. Gelet op de omvang van de organisatie wordt de code aangepast uitgevoerd. Op de website van de StAB kunt u daar meer over lezen. De RvT onderschrijft het belang om deze code te volgen.

Integriteit binnen de organisatie In het huishoudelijk reglement is de procedure opgenomen die wordt door lopen als medewerkers willen rapporteren over vermeende onrechtmatigheden van algemene, operationele en financiële aard binnen de stichting. Dat kunnen ze doen zonder gevaar voor hun rechtspositie. De medewerkers van de StAB, inclusief de bestuurder, hebben geen nevenfuncties die ongewenst zijn voor een goede functie vervulling. Uiteraard is het voorkomen van zelfs maar de schijn van belangen verstrengeling en partijdigheid daarbij een leidraad.

Risicobeheersing

Bezoldiging

De interne risicobeheersing- en controle systemen zijn adequaat en effectief. Maandelijks bespreekt het MT de relevante gegevens aan de hand van een rapportage. Dan wordt bezien of er bijstellingen in beleid of anderszins nodig zijn. Zo bleek al vroeg in 2009 dat de werklast volgend uit de zaken van Kamer 1 van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State aanzienlijk lager zou zijn dan in de begroting was voorzien, terwijl ook de werklast veroorzaakt door Kamer 2 van de Afdeling licht afnam. De ruimte die daardoor ontstond is gebruikt om de kennisdossiers te actualiseren, de werkprocessen in kaart te brengen en te stroomlijnen en het nieuwe HRM-systeem toe te passen. Hierdoor is de StAB in staat adequaat in te spelen op de ontwikkelingen die elders in dit jaarverslag aan de orde komen.

De bezoldiging van bestuurder en medewerkers van de StAB is gebaseerd op de salarisschalen van de rijksoverheid en de maatstaven die daar gelden.

Goedkeuring verslaglegging en verklaring van decharge De RvT heeft het verslag van de directie en de externe accountant besproken. De RvT heeft zich ervan vergewist dat de interne risicobeheersing- en controlesystemen aanwezig zijn en gehanteerd worden. De RvT heeft geverifieerd dat de operationele activiteiten juist en volledig geregistreerd zijn. Op basis hiervan verleent de RvT decharge aan de directie van de StAB.


H5 van de ondernemingsraad Overleg met de bestuurder

Onderzoek naar werkprocessen

De Ondernemingsraad van de StAB (OR) heeft in 2009 tien keer overlegd met het bestuur. Onderwerpen waren onder andere het nieuwe HRM-systeem, de huisvesting, het onderzoek naar werkprocessen en het kennissysteem.

In 2009 zijn de werkprocessen binnen de StAB onderzocht. Het rapport daarover is in 2010 gepland. Een vervolg hierop is een onderzoek naar de behoefte van de adviseurs aan ondersteuning door het bedrijfsbureau. Nu er in teams wordt gewerkt, zou die ondersteuning er anders uit kunnen zien.

HRM-systeem Het jaar stond in het teken van het HRMsysteem. De OR heeft in juni ingestemd met een uitwerking van het beoordelingsen beloningssysteem. Met deze uitwerking is in de tweede helft van het jaar eerst geoefend. Het systeem is vervolgens aan het eind van het jaar gebruikt om de adviseurs te beoordelen.

Kennissysteem In 2009 is het herziene kennissysteem op intranet ingevuld. Deze werkzaamheden hebben plaatsgevonden omdat kennis beheer voor de StAB belangrijk is. Na overleg met de OR was daarvoor extra tijd ingepland.

Huisvesting

Samenstelling Ondernemingraad

In 2009 is het bedrijfsbureau verhuisd naar één locatie in het gebouw en omgevormd tot een servicecenter. De aanpak van de huisvesting van de adviseurs staat voor eind 2010 gepland. De OR heeft het bestuur aangegeven dat een breed draagvlak onder de medewerkers heel belangrijk is voor een nieuw huisvestingsconcept. Daarop is afgesproken dat het huisvestingstraject zal worden begeleid door een projectgroep waarin alle teams zijn vertegenwoordigd.

De De De De De


OR bestaat uit de volgende leden: heer mr. J.H.F. Zigenhorn (voorzitter) heer drs. J.F. Schuurman (secretaris) heer ing. E.P. Feringa heer ing. J.H. Grit

H6 Bedrijfsvoering De volgende paragrafen gaan over adviesaanvragen, personeel, financiën en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een gedetailleerde cijfermatige onderbouwing is te vinden op onze website www.stab.nl.

2007

2008

Rechtbanken bestuursrecht

43

2009 149 430

1556

90

2689

kamer 3, ABRvS

79

kamer 2, ABRvS

11236

kamer 1, ABRvS

De stijging van aanvragen van rechtbanken die in 2008 is gesignaleerd heeft zich in 2009 niet voortgezet. Wellicht kan dat worden toegeschreven aan de onduidelijkheid over de komst van de Wabo waardoor de aandacht van de rechtbanken voor de StAB wat is verminderd.

168

Overigen Rechtbanken civielen strafrecht

Herkomst adviesaanvragen

12789

2215 119

13137 17618

12991 16657

Figuur 1: Beslag in punten op capaciteit door opdrachtgevers.


Door het naijleffect van de grotere werklast dan de capaciteit in 2008 is de doel stelling om zaken gemiddeld binnen drie maanden af te doen, niet gehaald. Het gemiddelde was 3,11 maanden. Ook is in 3% van de gevallen de termijn die met de opdrachtgever is afgesproken niet gehaald.

Na een stijging van de adviesaanvragen is de werklast in 2009 lager uitgekomen dan verwacht (zie ook het voorwoord op bladzijde 3).

Leverbetrouwbaarheid De StAB is ook dit jaar weer geconfron teerd met een in de tijd wisselende instroom. Doordat de organisatie met een werkvoorraad van drie maanden werkt en de behandeling van onderhanden zaken zich niet gemakkelijk laat versnellen, leidt overcapaciteit gedurende wat langere tijd zoals in 2009 niet tot een dienovereenkomstige verkorting van de gemiddelde behandeltermijn van een zaak.

Kwaliteit Tot de middelen om de kwaliteit van de adviezen te evalueren behoren onder andere de evaluatieformulieren die door opdrachtgevers worden teruggezonden. De scores op de formulieren worden bijgehouden. In 2009 zijn in totaal 123 formulieren terug ontvangen. Afgezet tegen de verstuurde adviezen betekent dit een respons van 35%. Een specificatie van de cijfers is te zien op de website.

Punten 13.000 12.000 11.000 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 0 jan

feb

mrt

apr

mei

jun

jul

aug

sep

Werklast Capaciteit Figuur 2: Werklast en beschikbare capaciteit in punten per maand.


okt

nov

dec

Personeel In- en uitstroom van personeel Het aantal fte is ten opzichte van 2008 uitgebreid met 5,5 fte van 46,1 naar 51,6. In 2009 zijn 6 nieuwe medewerkers in dienst getreden. Niemand heeft de StAB verlaten. Daarnaast maakt de StAB gebruik van 1,7 fte externen die voor langere tijd verbonden zijn aan de StAB.

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim bij de StAB is al jaren achtereen laag te noemen. In 2009 was het ziekteverzuim 2,78%. Ter vergelijking: in 2008 bedroeg het ziekteverzuim in het openbaar bestuur 5,6% (bron CBS).

45.000 41.800

40.000 35.000 34.121 30.000

32.221

25.624

25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2007

2008

2009

begroting 2009

Figuur 3: Totale werklast adviesaanvragen in punten.


Financiën

Winst- en verliesrekening Uitkomst 2009 Subsidie VROM Overige inkomsten

€ 5.358.000 € 75.613

Som der bedrijfsopbrengsten Personeelskosten Sociale lasten Kosten Wachtgeldvoorziening Kosten Ouderenbeleid

€ 3.647.525 € 666.235 € 50.000

€ 1.012.432

Materiële kosten

Afschrijvingen

€

€ 5.433.613

116.643

Som der bedrijfslasten

€ 5.475.493

€

- 41.880

Rentebaten

€

20.378

Resultaat voor bestemming

€

- 21.502

Dotatie onverdeeld resultaat Ontrekking risicoreserve Dotatie tijdelijke verhoging risicoreserve

€ € €

- 21.502 -

Resultaat na bestemming

€

-

Bedrijfsresultaat


Balans

Balans

Activa

Materiële vaste activa

31-12-2009

31-12-2008

€

476.766

€

252.693

Vorderingen

€

114.734

€

87.460

Liquide middelen

€ 1.994.239

€ 2.486.279

€ 2.585.739

€ 2.826.432

Eigen vermogen

€ 1.283.890

€ 1.305.392

Voorzieningen

€

767.237

€

964.562

Kortlopende schulden

€

534.612

€

556.478

Totaal passiva

€ 2.585.739

Totaal activa

Passiva

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen Duurzaam inkopen De StAB heeft zich geconformeerd aan de rijksbrede ambitie van het kabinet om in 2010 voor 100% duurzaam in te kopen. De StAB heeft zich daartoe aangesloten bij het Programma Duurzaam Inkopen en heeft de deelnameverklaring als één van de eerste uitvoeringsorganisaties van het Ministerie van VROM ondertekend. Bij alle aanschaffingen zal worden getoetst aan de criteria die in dit kader zijn opgesteld.

€ 2.826.432

CO2-compensatie Dit jaar zijn de 85.399 zakelijke kilo meters (in totaal 17.25 ton CO2) gecompenseerd bij de organisatie Trees for Travel.

Milieubarometer Uit de jaarlijks meting via de milieu barometer voor overheidskantoren blijkt nog altijd dat de StAB goed scoort ten opzichte van de overige overheidskantoren. Ten opzichte van vorig jaar zijn er geen significante wijzigingen opgetreden


H7 Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de “Financiën” (balans per 31 december 2009 en winsten verliesrekening over 2009) van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening te Den Haag over 2009 op de juiste wijze zijn ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2009 van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening. Bij die jaarrekening hebben wij op 8 maart 2010 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. De Directie van de stichting is verantwoordelijk voor het opstellen van de “Financiën” (balans per 31 december 2009 en winsten verliesrekening over 2009) in overeenstemming met de grondsiagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2009 van de Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor Milieu en Ruimtelijke Ordening. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de “Financiën” (balans per 31 december 2009 en winsten verliesrekening over 2009) te verstrekken.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Oordeel Naar ons oordeel zijn de “Financiën” (balans per 31 december 2009 en winsten verliesrekening over 2009) in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening.

Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verant woorde oordeels vorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de stichting en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle de “Financiën” (balans per 31 december 2009 en winst en verliesrekening over 2009) dienen te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 8 maart 2010 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel.

Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de “Financiën” (balans per 31 december 2009 en winsten verlies rekening over 2009) op de juiste wijze zijn ontleend aan de jaarrekening.


Voorburg, 8 maart 2010 Deloitte Accountants B .V. Was getekend, M.F. Witte AA MBA


colofon Dit is een uitgave van StAB

Drukwerk DeltaHage

Ontwerp en opmaak Tappan Communicatie

Oplage 500

Redactie Den Haag, 2010 StAB en rechtbanken: Alex Geradts Westerschelde: Koert Ottens en Nelleke Petri-van Dongen REC : Carla Weemaes, Tjeerd van der Meulen en Willem Veth Werken in teams: Bram ter Keurs en Igor van der Wal Tappan Communicatie Alex Geradts

Eindredactie: Peter van der Hoogt

Fotografie Jeroen Oerlemans Medewerkers StAB Igor van der Wal en Berber Koopmans

Projectteam: Berber Koopmans Igor van der Wal Sacha Kuijs Peter van der Hoogt Tappan Communicatie


Over de StAB De StAB is een onafhankelijk deskundige die in opdracht van de rechter verslag uitbrengt over geschillen op het gebied van milieu, ruimtelijke ordening, water, natuur, bouw en planschade; kortweg het omgevingsrecht. Niet de juridische, maar de inhoudelijke kant van een zaak staat centraal in de deskundigenberichten van de StAB. Doordat onze deskundigen een verscheidenheid aan kennis in huis hebben, zijn we in staat de diverse kanten van een zaak te belichten. De meeste opdrachten komen van de administratieve rechter. Steeds vaker schakelen echter ook de straf- en civiele rechter de StAB in. Meestal neemt de rechter het initiatief om de StAB in te schakelen. Ook partijen die betrokken zijn bij een zaak, kunnen de rechter verzoeken de StAB als deskundige in te schakelen.

Werkwijze van de StAB Om advies uit te kunnen brengen, doet de StAB altijd dossieronderzoek. Daarnaast bezoeken onze deskundigen de belanghebbenden en de locatie, tenzij de rechter anders aangeeft. Resultaat van ons onderzoek: een deskundigenbericht dat met de technische informatie en het beleidsmatige kader een ordenende en verdiepende functie voor het procesdossier biedt. Ons deskundigenbericht maakt het dossier verder toegankelijk via een overzicht van de feiten, ingediende beroepsgronden, stellingen van partijen en andere aspecten. Vaak wordt de situatie geïllustreerd met beeldmateriaal. Het deskundigenbericht is zo opgezet dat het dient als handvat voor de behandeling van de zaak ter zitting.

jaaroverzicht 2009 S tAB

Jaaroverzicht

2009

Bezuidenhoutseweg 62 2594 AW Den Haag Postbus 95928 2509 CX Den Haag T 070 3150150 F 070 3150195 [email protected] www.stab.nl

Jaaroverzicht 2009 Jaaroverzicht 2009

Recommend Documents