JAAROVERZICHT 2015 REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW & VOEREN

JAAROVERZICHT 2015

REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW & VOEREN

VOORWOORD

INHOUD LANDSCHAPSZORG EN STREEKEIGEN KARAKTER

4-5

NATUURBEHOUD EN BIODIVERSITEIT

6-7

NATUURRECREATIE

8-9

VALLEIGEBONDEN NATUUR

10-11

PARKRANGERS

12-13

DANKWOORD

15

HISTORISCHE VIJVERS DURAS

BESTE LANDSCHAPSPARTNER Mensen, natuur en landschap met mekaar verbinden, dat is de rode draad die door alle acties van het Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren loopt. Dankzij een goede samenwerking met inwoners, gemeenten en tal van partnerorganisaties zijn we er ook dit jaar in geslaagd om met concrete verwezenlijkingen het verschil te maken voor natuur en landschap. In navolging van het Europese beleid voor herstel en behoud van biodiversiteit engageerde Vlaanderen zich om tegen 2020 waardevolle planten en dieren te beschermen en waar nodig hun leefgebieden te ontwikkelen en te verbeteren. Zuid-Limburg herbergt veel van die bijzondere natuur. In de 17 Zuid-Limburgse gemeenten leven een veertigtal Europees beschermde dieren plantensoorten. Meer dan 75% van de Europees beschermde natuur van Haspengouw en Voeren is gelegen bij particuliere landeigenaren (kasteeldomeinen) en landbouwers. Het Regionaal Landschap initieerde en coördineerde meerdere projecten op zowel private als publieke terreinen en wil in de toekomst nog meer inzetten op het realiseren en verbeteren van deze Europese topnatuur. Op vlak van recreatie hadden we in 2015 een primeur. Samen met de vzw Grote Routepaden werd de eerste Limburgse streek-GR uitgewerkt en officieel ingewandeld tijdens een driedaags evenement. Deze lusvormige langeafstandswandeling brengt je langs pittoreske boerderijen en monumentale kastelen en biedt weidse uitzichten op de prachtige beekvalleien en glooiende akkers van Haspengouw. Een extra troef voor het toerisme in de streek.

Samenwerking met de gemeenten Om beleid te vertalen naar het terrein zijn goede samenwerkingsverbanden essentieel. Met de steun van de gemeenten en de provincie kan een duurzame streekontwikkeling voortgezet worden. Daarbij is onder andere een belangrijke rol weggelegd voor de Parkrangers. Deze ploegen uit de sociale economie planten bomen, snoeien hagen, ruimen zwerfvuil op, onderhouden wandelpaden en doen zoveel meer opdat ons landschap er elke dag opnieuw stralend uitziet. Zij zijn een onmisbare schakel in de zorg voor de omgevingskwaliteit en streekidentiteit van Haspengouw en Voeren. Onder het motto Samen sterk voor natuur en landschap zullen we ook in 2016 ons uiterste best doen om deze unieke landschappen in onze provincie te bewaren en te versterken.

LUDWIG VANDENHOVE

AN DIGNEFFE

Voorzitter Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren Gedeputeerde voor Leefmilieu en Natuur

Directeur Regionaal Landschap Haspengouw & Voeren

J A A R OV E R Z I C H T 201 5

1

R E G I O N A A L L A N D S C H AP H A S PE N GO U W & VO E R E N

3

ENKELE REALISATIES In het kader van Biodivers Bilzen werken we in nauwe samenwerking met de Stad Bilzen aan de uitvoer van een aantal landschapsgerichte maatregelen met maximale kansen voor de Bilzerse biodiversiteit. In de lente werd het BIESONDER APPELSAP gelanceerd, een Bilzers hoogstamsap dat de natuur bovendien een s(t)apje vooruit helpt en daardoor fier het label van KORTWEG NATUUR draagt. KLEINE LANDSCHAPSELEMENTEN

LANDSCHAPSZORG EN STREEKEIGEN KARAKTER KLUIS VAN VRIJHERN

Het karakteristieke landschap van Haspengouw en Voeren laat zich bij uitstek gelden in charmante hoogstamboomgaarden, hagen, houtkanten en holle wegen. Dit landschap opwaarderen, is dan ook een van de kerntaken van het Regionaal Landschap. Ook klein erfgoed is daarbij belangrijk. Het afgelopen jaar gaf het landschapsloket weer heel wat adviezen aan zowel gemeenten als haar inwoners.

Aanplant nieuwe hoogstamfruitbomen

492 stuks

Herstel oude hoogstamfruitbomen

27 ha

Aanplant en herstel hagen

14,5 km

Aanplant en herstel houtkanten

0,8 ha

Bomen knotten

160 stuks

Aanplant en herstel poelen en vijvers

37 stuks

Onderhoud en herstel trage en holle wegen

5,2 km

Het landschapsloket beantwoordde meer dan 280 vragen in 2015. KLEINE ERFGOEDELEMENTEN is een thema waar steeds meer vragen over komen. In totaal werden bij 5 historische erfgoedelementen afgelopen jaar herstellingswerken uitgevoerd. Bij een veertigtal kleine erfgoedelementen werden ook bordjes geplaatst met een QR-code waarmee geïnteresseerden meer info krijgen over het onderwerp.

De omgeving van de KLUIS VAN VRIJHERN werd in 2015 grondig aangepakt en historisch hersteld. De toegankelijkheid werd verbeterd, hagen en boomgaarden werden aangeplant en bezoekers krijgen nu op de site duiding over het leven van de kluizenaars. Het opstarten van een samentuinproject op de plek waar zich de historische moestuin bevond, is het sluitstuk van dit project.

COMMUNICATIE / EDUCATIE

PUBLIEKE BOOMGAARDEN ALS VERBINDING TUSSEN MENS EN LANDSCHAP

Om het cultuurhistorische, toeristische en ecologische belang van de hoogstamboomgaarden in de kijker te zetten, werden er publieke boomgaarden aangelegd in Voeren, Tongeren, Riemst, Hoeselt en Sint-Truiden. Deze kunnen dienst doen als plukboomgaard, picknickplaats, speelweide, om snoeilessen in te geven of voor het organiseren van educatieve activiteiten. Zo namen er in 2015 onder meer 460 schoolkinderen deel aan de actie Bilzen, de boom in, deden er 453 kinderen mee aan de Fruitdoedag in Sint-Truiden en volgden 25 leerlingen van de PXL snoeilessen in de belevingsboomgaard in Voeren.


1


5

ENKELE REALISATIES In de GROTE BEEMD in Wellen werden er acht nieuwe POELEN aangelegd. Met deze actie wordt getracht om de populatie van de KAMSALAMANDER, een Europees beschermde soort, op een duurzame manier verder uit te breiden.

De GRASLANDEN van het domein TER HERKEN in Diepenbeek werden aangepakt. De ondiepe greppels in de graslanden werden minutieus geruimd, zodat het delicate evenwicht in de waterhuishouding van het terrein zich kan herstellen. Op die manier wordt het behoud en de terugkeer van een aantal zeldzame graslandsoorten zoals de blauwe zegge, bleke zegge en gevlekte orchis gegarandeerd.

NATUURBEHOUD EN BIODIVERSITEIT

BOMENRIJEN zijn van essentieel belang voor tal van dieren als verbindend element tussen hun verschillende leefgebieden. In de gemeente Heers werden in 2015 meer dan 5 km bomenrijen aangeplant, vooral linde. Voor de zeldzame VLEERMUISSOORTEN die overwinteren in de kuilen van Vechmaal zullen deze bomenrijen op termijn een meerwaarde betekenen.

KAMSALAMANDER

In het kenmerkende agrarische Haspengouwse landschap zijn kleine landschapselementen zoals poelen, hagen, wegbermen en (knot)bomen erg belangrijk. Voor heel wat diersoorten, van vlinders over vogels tot zoogdieren, vormen zij de onmisbare stapstenen tussen leefgebieden. In 2015 werd intens samengewerkt met gemeenten en landeigenaren om de kwetsbare biodiversiteit te ontwikkelen.


INSPIRATIEMOMENT NATUURDOELEN OP PRIVATE EIGENDOM

Op 15 september vond een inspiratiemoment plaats om de mogelijkheden voor de realisatie van Europese natuurdoelen op private eigendom in Haspengouw te tonen. Een veertigtal private landeigenaren werd ontvangen op het kasteeldomein van Duras waar de bronvijvers hersteld werden en zeldzame waterplanten en vleermuizen weer alle kansen krijgen. Deelnemers ontvingen de brochure Natura 2000 in Haspengouw en Voeren met mooie praktijkvoorbeelden, die hopelijk inspireren om zelf aan de slag te gaan.


1


7

ENKELE REALISATIES Dit jaar werden twee nieuwe Verborgen Moois wandelingen geopend. In Hoelbeek leidt de wandeling je langs de ruïne van het fort van JONCKHOLT en het 17de-eeuwse kasteel Groenendaal. In Riemst kan je dan weer het karakteristieke landbouwdorp MILLEN ontdekken met zijn prachtige vierkanthoeves, omringd door oude hoogstamfruitbomen en uitgestrekte akkers.

OP STAP MET BAS DAS is een kinderdoeboekje dat jonge natuurontdekkers op een andere manier naar het landschap wil laten kijken. Aan de hand van speelse en leerrijke opdrachten komen kinderen meer te weten over het landschap en de dieren en planten die in Haspengouw voorkomen.

NATUURRECREATIE

Voor KINDEREN is er heel wat te beleven in de VOERSTREEK. Er werden vier speelbossen en een belevingsboomgaard toegankelijk gemaakt en een leuke ontdekkingskaart voor kinderen ontwikkeld. De verborgen speelplekken nodigen uit om dingen te doen die ze ergens anders misschien niet mogen, zoals fruit plukken, hutten bouwen of met blote voeten in het water spelen.

OFFICIËLE OPENING STREEK-GR

Met de Greenspots en de Verborgen Moois wandelingen timmert het Regionaal Landschap al meer dan tien jaar aan de weg om de recreanten te laten meegenieten van de prachtige landschappen van Haspengouw en Voeren. De Parkrangers en Greenspotters (onze vrijwilligers) zorgen ervoor dat deze routes steeds in optimale conditie verkeren. Nieuw is de lange afstandswandeling, de eerste streek-GR in Limburg die in 2015 feestelijk geopend werd.


EERSTE LIMBURGSE STREEK-GR

De streek-GR van Haspengouw werd op 1-2-3 mei officieel ingelopen tijdens een driedaags wandelevenement. De lusvormige langeafstandswandeling van 185 km werd in nauwe samenwerking met de vzw Grote Routepaden gerealiseerd en brengt je langs de mooiste plekjes van Haspengouw. De wandeldriedaagse doorkruiste Haspengouw van west naar oost en passeerde langs Sint-Truiden, Borgloon, Heers, Tongeren, Riemst en eindigde in Bilzen. Wandelaars kregen halverwege een overheerlijke streekpicknick op een unieke locatie. Aan het einde van de dag wachtte er steeds een feestelijk onthaal met muziek, animatie en een gezellig terras.


1


9

ENKELE REALISATIES In de HERKVALLEI in Herk-de-Stad ter hoogte van de Doelen werd een visvijver omgevormd naar een geschikt voortplantingsgebied voor amfibieën. De vijver werd afgevist, de struikopslag verwijderd en het slib geruimd.

Op het domein MERLEMONT gelegen in de Mombeekvallei in Diepenbeek werden enkele waardevolle graslanden uitgebreid en geoptimaliseerd. In het kader van de vooropgestelde natuurdoelen werd de afwatering van de graslanden hersteld. Deze zeldzame BLAUWGRASLANDEN, met bijzondere soorten zoals de karwijselie en de blauwe knoop, zien er betoverend uit in de maand juni.

VALLEIGEBONDEN NATUUR

In het STINUSBROEK, gelegen lands de Demer aan de noordrand van natuurreservaat Schulensbroek, werd een aantal voormalige recreatievijvers omgevormd tot poelen. De dijken en het exotisch naaldhout werden verwijderd, zodat het grasland zich kan herstellen. Bovendien maakt deze omvorming het gebied tot een geschikte biotoop voor de grauwe klauwier, een Europees beschermde vogelsoort, die in de omgeving reeds broedt.

POEL IN WEILAND

Talloze beken en hun bronnen lopen als een blauwe levensader door het landschap van Haspengouw en Voeren. Deze waterlopen brengen een waardevolle natuur tot stand waar specifieke, vaak zeldzame soorten zich goed weten te handhaven. Ook het afgelopen jaar werden weer heel wat waterwerken uitgevoerd om tot een natuurlijk valleisysteem te komen en dit ook te behouden. Via beekherstelwerken, het herstellen van meanders in waterlopen en het aanleggen en onderhouden van poelensnoeren worden functies als natuur, water, recreatie, educatie en landbouw met elkaar verweven.


BUURTCOMITE WINTERSHOVEN

In Wintershoven wordt al vele jaren gewerkt aan het graslandherstel van de gemeentelijke beemd, de poelen en de voormalige visvijver. Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren hecht veel belang aan het betrekken van de buurt, zowel voor, tijdens als na de werkzaamheden. Zo werd er voor de buurtbewoners een terreinexcursie georganiseerd om de ecologische herstelwerken aan de voormalige visvijver te bekijken.


1


11

ENKELE REALISATIES

De Parkrangers droegen ook dit jaar zorg voor de landschapswandelingen. Naast heel wat maai- en snoeiwerken pakten ze ook omgevallen bomen, omvergereden wandelpalen, verzakte plankenpaden en zwerfvuil aan. In totaal werd er maar liefst 236 km WANDELPAD ONDERHOUDEN. In het natuurgebied en recreatiedomein Katteberg in Bilzen zorgen de Parkrangers voor het GRASLANDBEHEER. Door een gefaseerd maaibeheer toe te passen en het maaisel af te voeren, wordt het grasland verschraald zodat de bloeiende kruiden de bovenhand krijgen.

PARKRANGERS

Niet enkel de wandelpaden maar ook het omringende landschap werd door de Parkrangers onderhouden. Zo werden meer dan 160 KNOTBOMEN onder handen genomen. Daarnaast werden ook tien verlande POELEN opengemaakt en meerdere HOLLE WEGEN en bermen onderhouden. In het WISSENBOSJE in Alken kunnen de kinderen weer volop ravotten en kampen bouwen. De Parkrangers maaiden er de bramen en de brandnetels. Gevaarlijke bomen werden geveld en dienen nu als bouwmateriaal voor zitmeubels en kampen.

NIETELBROEKEN KORTESSEM

In samenwerking met de provincie en de gemeenten, zetten arbeiders uit de sociale economie zich wekelijks in voor het onderhoud van de Zuid-Limburgse landschappen en wandelroutes en het versterken van de streekidentiteit. In 2015 hebben de Parkrangers in totaal meer dan 2.000 mandagen voor ons gepresteerd. Ze hebben zich daarbij volop gefocust op het onderhoud van onze wandelgebieden, de aanplant van inheemse hagen, het onderhoud van bloemrijke graslanden, bermen en holle wegen. Zo werken ze aan de verbetering van de kwaliteit van natuur en landschap in Haspengouw en Voeren.


1


13

DANKWOORD Het effectief realiseren van al deze projecten op het terrein is niet altijd evident, zeker in gebieden waar bevoegdheden verdeeld zijn over verschillende overheden, eigendommen versnipperd zijn en het landgebruik heel divers is. Het REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW & VOEREN wil hierbij dan ook haar projectpartners bedanken. Zij maken het mogelijk om samen met ons de meest uiteenlopende kleine en grotere uitdagingen het hoofd te bieden. Een speciaal woord van dank aan de gemeenten van Zuid-Limburg, de vele vrijwilligers, de private landeigenaars en de landbouwers die ons met hun inzet en enthousiasme blijven inspireren om verder te werken aan een mooi landschap waar iedereen blijven van kan genieten.

FINANCIERING Ook op financieel vlak werkt REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW & VOEREN met heel wat partners samen.

TOTALE OMZET RLHV: 1 684 709 EURO

FOTO’S Frederik Santermans, RLH, François Van Bauwel, Vildaphoto COVERFOTO Belevingsboomgaard Grootloon REDACTIE Liesbeth Van Gysegem, Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren VORMGEVING Luc Schreurs

LANDSCHAP GROOTLOON


1


15

REGIONALE LAND SCHAPPEN IN VLAAN DEREN


Daaleindestraat 2 • 3720 Kortessem [email protected] • www.rlh.be

PROVINCIE

AANTAL GEMEENTEN

Limburg

17

Alken, Bilzen, Borgloon, Diepenbeek, Gingelom, Hasselt, Heers, Herk-de-Stad, Herstappe, Hoeselt, Kortessem, Nieuwerkerken, Riemst, Sint-Truiden, Tongeren, Voeren, Wellen


is 1 van de 17 Regionale Landschappen in Vlaanderen. Meer info vind je op WWW.REGIONALELANDSCHAPPEN.BE

Deze publicatie kwam tot stand met financiële steun van de provincie Limburg.

JAAROVERZICHT 2015 REGIONAAL LANDSCHAP HASPENGOUW & VOEREN

Recommend Documents