Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Jaarverslag 2014 Planning 2015

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Jaarverslag 2014 – Planning 2015

Werkingsverslag 2014 – Jaarplanning 2015 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Auteurs: Bas Van der Veken, Suzy Volckaerts, Joris Matthé, Els Oostvogels, Steve Meuris, Hanne Govaers, Moïra Heyn (VIA), Lieven Lavrijsen (VLM). Coverfoto: Biodiversiteitstoren in Dessel 2



Voorwoord Aan te vullen. Veel leesplezier! Rik Röttger Voorzitter Gedeputeerde voor Leefmilieu

3



Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw Werkingsverslag 2014 – Planning 2015 Inhoud

1 Organisatie en structuur 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.3 1.3.1 1.4 1.4.1 1.4.2 1.4.3 1.5

Werkingsgebied Bestuursorganen Algemene vergadering Raad van bestuur Dagelijks bestuur Personeel Personeelsbestand RLKGN Professionalisering van de organisatie Personeelsbeleid Administratief beleid Financieel beheer Huisvesting

6 6 7 7 9 10 10 10 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

2 Werking 2014 in het kort 3 Planning 2015 in het kort 4 Jaarverslag en planning 4.1 4.2 4.3 4.4

Natuurbehoud en landschapszorg Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Natuureducatie en draagvlakvorming Projecten ANB

5 Financiel overzicht 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5

Balans en resultatenrekening 2014 Begroting 2015 Toelichting door de penningmeester Provinciale basissubsidie voor uitvoering acties ikv landschapszorg Projectsubsidies DMN

6 Bijlagen

14 19 20 20 78 89 108

113 113 113 113 114 115

116

4



Lijst van tabellen Tabel 1-1 Huidige samenstelling van de Algemene Vergadering (sinds 18 februari 2014). 7 Tabel 1-2 Huidige samenstelling van de Raad van Bestuur (opnieuw samengesteld op AV van 18/02/2014) 9 Tabel 1-3 Vergaderingen van de Raad van Bestuur in 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 1-4 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 18 februari 2013) 10 Tabel 1-5 Personeel RLKGN 2013 11 Tabel 1-6 Personeelsverwachting RLKGN 2014 12 Tabel 1-7 Taakomschrijving huidige teamleden 12 Tabel 1-8 Overzicht studiedagen en vormingen 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 1-9 Overzicht persartikels 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 2-1 Overzicht actiefiches RLKGN 2013-2014 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 3-1 Vormingsactiviteiten 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 3-2 Publieksactiviteiten 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 4-1 Acties RLKGN 2013-2014 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. NAKIJKEN

Lijst van figuren Fig. 1-1 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 17 gemeenten 6 Fig. 1-2 Logo Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig. 1-3 Voorstellingsposter RLKGN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig. 1-4 Een blik op de website Plant van Hier Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig. 1-5 Een blik op de website Plant van Hier Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig. 1-6 Een blik op de website rond de Staaltjes Natuur Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig. 1-7 Screenshot facebookpagina Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig 1-8 voorbeeld Nieuwsbrief Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig 1-9 Landschapskrant voorjaar 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig 1-10 Landschapskrant najaar 2013 Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig. 1-11 Promotiemateriaal RLKGN Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Fig 1-12 Vleermuizentoren op RTV Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.

NAKIJKEN

5



1 Organisatie en structuur 1.1 Werkingsgebied Het werkingsgebied van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete ligt in het oosten van de provincie Antwerpen, en strekt zich uit over het grondgebied van 17 gemeenten: Balen, Beerse, Dessel, Geel, Grobbendonk, Herentals, Herenthout, Kasterlee, Lille, Meerhout, Mol, Olen, Oud-Turnhout, Retie, Turnhout, Vorselaar en Vosselaar. Vanaf 2015 heeft de gemeente Arendonk zich ook aangesloten (Fig. 11). NIEUWE FIGUUR INVOEGEN

Fig. 1-1 Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is gelegen in het oosten van de provincie Antwerpen en omvat 18 gemeenten

6



1.2 Bestuursorganen 1.2.1 Algemene vergadering De Algemene vergadering van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle 19 aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw, recreatie en wildbeheer, en uit een aantal adviserende instanties.

GROEP B - Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A - Provincie- en gemeentebesturen

Tabel 1-1 Wijziginggen samenstelling van de Algemene Vergadering (sinds 24 februari 2015 aangeduid in het vet). Organisatie VASTE LEDEN (stemgerechtigd) Provincie Antwerpen Gemeente Arendonk Gemeente Balen Gemeente Beerse Gemeente Dessel Stad Geel Gemeente Grobbendonk Stad Herentals Gemeente Herenthout Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Gemeente Meerhout Stad Mol Gemeente Olen Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Ravels Gemeente Retie Stad Turnhout Gemeente Vorselaar Gemeente Vosselaar Natuurpunt vzw Natuurpunt beheer vzw Natuurpunt De Kievit Natuurpunt De Wulp Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Natuurpunt Kasterlee Natuurpunt Lille Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Natuurpunt Nete en Aa kern Grobbendonk-Herenthout Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen Natuurpunt Netebronnen kern Balen Natuurpunt Netebronnen kern Mol Natuurpunt De Turnhoutse Kempen Natuurpunt Wamp en Neten Koninklijke Vereniging voor

effectief vertegenwoordiger plaatsvervanger Rik Röttger

Peter Bellens

Wim Wouters August Adriaensen Kris Van Dijck Benny Eyckmans Vincent Van Genechten Mien Van Olmen Ingrid Verheyen Guy Van de Perre Michel Leys Jan Melis Christophe Verdonck Seppe Bouquillon Marleen Gabiëls

Mien Vanden Broek Dirk Proost Ellen Broeckx Staf Kauwenberghs Hilde Leens Ludo Van den Broeck Leo Van Herck Griet Noyens Jef Meeuws Jos Tondoor Paul Rotthier Jan Verbist Jé Peeters

Karolien Adriaensen Hannes Anaf Filip Van den Broek Marc Soontjens Hendrik Hendrix Jan Van den Berghe Luc Van der Eycken Dirk Geysels

Lut Hermans Luc Hermans Lieven Janssens Chris Schoenmakers Gerd Zonnenberg Stefan Versweyveld Paul Prinsen Wouter Vanreusel

Marc Verachtert

Koen Thibau

Dirk De Schutter Paul Dekker Chris Van Den Bosch

Luc Van den Bergh Juul Appels

Marleen Jansen

Dirk Willems

Julien Bouwen

Eddy Vercammen

Willy Vanberghen

Herman Puls

Jan Mallants

Herman Bijnens

Jan De Schepper

Jef Sas

Gerd Zonnenberg Kris Van der Steen Rutger Steenmeijer

Frank Van Gorp Tom Snoeckx Frank Hye

7

Toegetreden leden

GROEP C - Erkende verenigingen voor landbouw - toerisme - wildbeheer


Natuur- en Stedenschoon vzw VMPA vzw Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw JNM Neteland Landelijke Beweging Boerenbond Bedrijfsgilden Bedrijfskringen Landelijke Gilden KVLV KVLV/AGRA Agrakring Groene Kring vzw / KLJ Regioraden Algemeen Boerensyndicaat Vlaams Agrarisch Centrum vzw WBE De Vart vzw WBE Retie vzw WBE Postel-Noord vzw WEB Geel-Olen 1 vzw WBE Het Netebroek Balen WBE 4B vzw WBE Bos&Duin Kasterlee vzw WBE Groot-Lille vzw WBE Nete&Wimp vzw TPA vzw Pasar vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw Vallei van de Grote Nete vzw Het Groene Neteland vzw Kempense Meren vzw vvv Balen vzw vvv Retie vzw vvv Vorselaar vzw vvv Dessel vzw vvv Mol vzw VormingPlus Kempen Provinciale Landbouwkamer Cultuurraad voor de Kempen vzw KEMP Den Bunt vzw Nationale Boomgaardenstichting vzw landschapszorg Bosgroep Noorderkempen Bosgroep Kempense Heuvelrug Bosgroep Zuiderkempen Rurant vzw Evenetueel nog toevoegen Erfgoedcellen ,Ar-Tur


Geert Bekaert Oscar Vanderborght Rik Puls Ludo Pluym Marcel Heylen Alfons Gios Eddy de Hoon Rita Geerts Hilda Van den Broeck Rosa Helsen Ellen Vos Sarah Seyen Luc Huybrechts Carine Ceusters Jozef Schryvers Roger Ooms bestaat niet meer Jan Lavrijsen Marc Geuens Rudi Van Decraen Paul Hermans Carlo Carpentier Geert Van den Bosch Bie De Busser Hilsande Sels Philippe De Backer Jan Aerts Cris Rutten Ingrid Ryken Vincent Kolen Marcel Belmans Marcel Moons Luc Van Hoof Annie Michielsen Guido Van Hoof Christa Truyen Gert Van de Moortel Willy De Ceulaer Maarten D'Hondt Roger Damen Marc Boermans Chris Caerts Jan Seynaeve Noor De Laat Wim Boonen Johny Geerinckx

Jean Quetin

Tessa Boeykens

Ludo Vansant Kathleen Janssen Liliane Aerts Geert Haepers Luc Van Dommelen Danny Meeusen Gerard Lammers Willy Van der Veken Paul Verluyten Jozef Marien Marc Ooms Karel Dierckx Eric Van Echelpoel Dries Daems Ann Kersemans Rob Huyskens Annemie Nagels Nik Tuytelaers Kris Alen Lisette Boeckx Herman Sannen Walter Van de Poel Jules Mermans Guy Peeters Roger Damen Staf Heurckmans Martine Coppieters Wim Van Hout Guide Van Hoof Brigitte Van Dongen Ludo Royen Guy Tilkin Jan Millis Willy Van De Velde André Van Rooy Wim Poelmans

8



1.2.2 Raad van bestuur De Raad van Bestuur van Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is samengesteld uit de provincie Antwerpen, alle aangesloten gemeenten en de erkende verenigingen voor natuur, landbouw en recreatie en de wildbeheereenheden.

GROEP C - Erkende verenigingen voor GROEP B landbouw - toerisme - wildbeheer Erkende milieu- en natuurverenigingen

GROEP A Provincie- en gemeentebesturen

Tabel 1-2 Wijzigingen samenstelling van de Raad van Bestuur (sinds 24 februari 2015) aangeduid in het vet vertegenwoordiger Organisatie LEDEN RAAD VAN BESTUUR (stemgerechtigd) Rik Röttger Provincie Antwerpen Gemeente Arendonk Mien Vanden Broek Gemeente Balen Peter Helsen Gemeente Beerse Kris Van Dijck Gemeente Dessel Griet Smaers Stad Geel Peter Van Pelt Gemeente Grobbendonk Mien Van Olmen Stad Herentals Tine Witvrouwen Gemeente Herenthout Guy Van de Perre Gemeente Kasterlee Gemeente Lille Kris Breugelmans Jan Melis Gemeente Meerhout Christophe Verdonck Stad Mol Marc T'Syen Gemeente Olen Leo Van Miert Gemeente Oud-Turnhout Gemeente Ravels Kristel Pelckmans Gemeente Retie Hannes Annaf Stad Turnhout Filip Van den Broeck Gemeente Vorselaar Marc Soontjens Gemeente Vosselaar Hendrik Hendrix Natuurpunt vzw Jan Van den Berghe Natuurpunt beheer vzw Paul Prinsen Natuurpunt De Kievit Dirk Geysels Natuurpunt De Wulp Marc Verachtert Natuurpunt Geel-Meerhout kern Geel Dirk De Schutter Natuurpunt Geel-Meerhout kern Meerhout Paul Dekker Natuurpunt Kasterlee Chris Van Den Bosch Natuurpunt Lille Marleen Jansen Natuurpunt Nete en Aa kern Vorselaar Eddy Vercammen Natuurpunt Nete en Aa kern GrobbendonkHerenthout Herman Puls Natuurpunt Nete en Aa kern Herentals-Olen Jan Mallants Natuurpunt Netebronnen kern Balen Jef Sas Natuurpunt Netebronnen kern Mol Gerd Zonnenberg Natuurpunt Turnhoutse Kempen Kris Van der Steen Natuurpunt Wamp en Neten Frank Hye KVNS vzw Geert Bekaert VMPA vzw Oscar Vanderborght Actiegroep Leefmilieu Kempen (VALK) vzw Ludo Pluym Landelijke Beweging Boerenbond Marcel Heylen Bedrijfsgilden Alfons Gios Bedrijfskringen Eddy de Hoon Landelijke Gilden Rita Geerts KVLV Hilda Van den Broeck KVLV/AGRA Rosa Helsen Agrakring Ellen Vos Groene Kring vzw - KLJ Sarah Seyen Regioraden Luc Huybrechts Algemeen Boerensyndicaat Bie De Busser TPA vzw

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

9


Vincent Kolen Philippe De Backer Jan Aerts Ingrid Ryken Marcel Moons Bart Claes Carlo Carpentier ADVISEREND LID (niet stemgerechtigd) Hans De Schryver


Kempense Meren vzw Kempens Landschap vzw Land van Turnhout vzw Het Groene Neteland vzw VVV Retie WBE regio 1 (Dessel) WBE regio 2 (Balen)

12 13 14 15 16 17 18

Agentschap voor Natuur en Bos

1.2.3 Dagelijks bestuur De Raad van Bestuur verdeelt onder haar leden de functies van voorzitter, ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Het dagelijks bestuur bestaat uit maximaal 5 personen. Tabel 1-4 Huidige samenstelling Dagelijks Bestuur RLKGN (sinds 24 februari 2014) naam Rik Röttger Kris Van Dijck Ludo Pluym Jan Van den Berghe Bas Van der Veken

vertegenwoordiger provincie Antwerpen gemeente Dessel Arrondissementsraad Boerenbond Natuurpunt RLKGN

functie voorzitter ondervoorzitter secretaris penningmeester personeel

1.3 Personeel 1.3.1 Personeelsbestand RLKGN regime

loonrol

Indienst vanaf

Bas Van der Veken

100%

RLKGN

1/5/2009

projectmedewerker natuur en landschap

Joris Matthé

100%

RLKGN

1/6/2009

landschapsanimator

Els Oostvogels

90%

RLKGN

1/11/2009


Steve Meuris

100%

RLKGN

1/7/2012

administratief medewerker

Suzy Volckaerts

80%

RLKGN

1/8/2011

projectmedewerker Trage Wegen

Hanne Govaers

100%

RLKGN

1/1/2012

communicatiemedewerker

Karlien Maes

50%

RLKGN

1/3/2012

6/6/2014

Projectmedewerker platteland

Leen Gielis

100%

RLKGN

1/4/2014

31/12/2014

Projectmedewerker communicatie en landschapswerking

Karen De Schutter

50% 100%

RLKGN

23/2/2015 5/382015

functie

naam

coördinator

uit dienst vanaf

30/6/2015

1 jaar tijdskrediet in 2015

10


stafmedewerker Antwerpse Moira Heyn regionale landschappen

bedrijfsplanner

Lieven Lavrijsen


werkt 80% voor RLDV* de 4 RL Antwerps e RL’en 100% VLM

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Volgende personeelswijzigingen vonden plaats in 2014 : Hanne Govaers ging in bevallingsverlof vanaf 11 maart 2014 tot en met 25 november 2014. Tijdens haar afwezigheid werden haar taken intern binnen het team overgenomen. Tabel 1-5 Personeel RLKGN 2014 functie

naam

regime

loonrol

j f m a m j j a s o n d

coördinator

Bas Van der Veken

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x


Joris Matthé

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

landschapsanimator

Els Oostvogels

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

projectmedewerker Plant van Hier en medewerker landschapsbeelden

Steve Meuris

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x X


Suzy Volckaerts

80 %

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

projectmedewerker Trage Wegen

Hanne Govaers

100%

RLKGN

x x x

x x

x x

Karlien Maes

% 100%

RLKGN

x x x

x x

Leen Gielis

100%

RLKGN

x x x

x x

x x x x x x x

stafmedewerker Antwerpse regionale landschappen

Moira Heyn

werkt 80% voor de 4 RLDV* Antwerpse RL’en

x x x

x x

x x x x x x X

bedrijfsplanner

Lieven Lavrijsen

100%

x x x

x x

x x x x x x x

communicatiemedewerker plattelandsmedewerker

VLM

x

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) In 2015 worden enkele verschuivingen in het personeelsbestand verwacht. Els Oostvogels zal waarschijnlijk vanaf 27 juli 2015 in zwangerschapsverlof gaan tot het einde van het jaar. Steve Meuris neemt 1 jaar tijdskrediet en wordt vervangen door Karen De Schutter. Karen zal ook halftijds onze communicatiemedewerker zijn.

11



Tabel 1-6 Personeelsverwachting RLKGN 2015 functie

naam Bas Van der Veken

coördinator

regime

loonrol

j

f

m a

m j j

a s o n d

100%

RLKGN

x

x

x

x

x x x x x x x x

projectmedewerker biodiversiteit

Joris Matthé

100%

RLKGN

x

x

x

x

x x

projectmedewerker trage wegen

Hanne Govaers

100%

RLKGN

x

x

x

x

x x x x x x x x

100%

RLKGN

x

x

x

x

x x x x x x x x

x

x

x

x

x x x x x x x x

x

x x x x x x x x

projectmedewerker landschap Els Oostvogels en erfgoed projectmedewerker landschapsbeelden

Steve Meuris

0%

RLKGN


Suzy Volckaerts

80%

RLKGN

projectmedewerker landschapsbeelden en communicatie

Karen De Schuter

100%

RLKGN


Moïra Heyn

100%

RLDV*

x

x

x

x

x x x x x x x x

bedrijfsplanner

Lieven Lavrijsen

100%

VLM

x

x

x

x

x x x x x x x x

RLKGN = basisfinanciering voorzien door provincie en gemeenten * met VIA-subsidies van de Vlaamse overheid en provincie Antwerpen (werkt voor alle Antwerpse RL’en) Tabel 1-7 Taakomschrijving huidige teamleden functie

naam

regime

coördinator

Bas Van der Veken

100%

projectmedewerker biodiversiteit

Joris Matthé

100%

Projecten natuurbehoud, natuureducatie, natuurrecreatie, vormingen en publieksactiviteiten, IHD

projectmedewerker landschapsbeelden

Steve Meuris

100%

Landschapszorg, Poelenproject, Groen in de Stad, Plant van Hier, Buitengewone Plekjes

projectmedewerker trage Hanne Govaers wegen

100%

Project trage wegen, communicatie, vormingen en publieksactiviteiten, Groen op School, Buitengewoen Plekjes

projectmedewerker landschap en erfgoed

Els Oostvogels

100%

Landschapszorg, landschapsvisies, gebiedsgerichte projecten

projectmedewerken landschapsbeelden en communicatie

Karlien Maes

100%

Communicatie : website, facebook, nieuwsbrief, folders, tentoonstellingen. Landschapszorg


Suzy Volckaerts

80%

Algemene administratie, boekhouding, personeel

Lieven Lavrysen

100% (VLM)

Promotie, afsluiten en opvolgen van beheerovereenkomsten met landbouwers voor agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven; participatie in RLKGN-projecten met landbouwraakvlakken

bedrijfsplanner

taakomschrijving Algemene coördinatie team, eindverantwoordelijkheid jaarprogrammatie en werking, contacten bestuur en leden, overkoepelende projecten, eindredactie communicatie

12



Moïra Heyn


100% (Antw. RL’en)

Organisatie samenwerking tussen provincie en Antwerpse regionale landschappen en RL’en onderling in beleidsdomeinen natuur, soorten & biodiversiteit, landschap, erfgoed, recreatief medegebruik (uitwerken van gemeenschappelijke projecten; afstemming op het vlak van potentiële synergieën; centrale spil in samenwerking tussen provincie, RL’en en andere partners)

Een teamvergadering vindt in de regel plaats om de drie weken, afwisselend op kantoor (dinsdagvoormiddag) en op verplaatsing (dinsdagnamiddag) waarbij een van de projecten bezocht wordt.

13



2 Werking 2014 in het kort 2014 werd opnieuw een jaar van veel projecten en terreinrealisaties voor RLKGN. Zo konden we op meer dan 30 locaties in ons werkingsgebied projecten realiseren rond landschapsherstel, kleinschalig erfgoed en kleine landschapselementen: 2,5km nieuwe hagen en houtkanten werden aangeplant, meer dan 1km bomenrijen met hoogstam- en knotbomen, 3 boomgaarden werden hersteld en 4 nieuwe aangeplant en niet minder dan 76 monumentale bomen werden door profesionele boomverzorgers aangepakt. Enkele sites met kleinschalig bouwkundig erfgoed worden – vaak gespreid over meerdere jaren – aangepakt.

Er werden 4 nieuwe poelen gegraven en plannen en vergunningen werden opgemaakt voor in totaal 11 sites. Een bufferstrook werd – met de hulp van lokale schoolkinderen aangelegd aan het Olens Broek om het landbouw –en natuurgebied hydrologisch van elkaar te scheiden, met succes.

15 buiten-gewone plekjes ondergingen een groene metamorfose en de winnaars van de publieksprijs – buurtplein Hildering uit Vorselaar – kreeg zelfs een heus buurtfeest cadeau! Vanaf 2014 werd er ook bewust gekozen meer gebiedsgerichte, integrale projecten op te zetten. Zo lopen er momenteel gebiedsgerichte projecten rond de Kempense Heuvelrug (Kasterlee), de Wieltjes (Turnhout), Wechelderzande (Lille), Malou (Balen), Doffen (Olen), de omgeving van het ecoduct Kempengrens in Postel (Mol). Deze laatste is ook een van de drie gebieden waar we actief zijn in het kader van particulier natuurbeheer in het kader van Europese natuurdoelen, naast Grote Neerheide (Lichaart / Herentals), Scherpenbergen – de Hutten (Meerhout) en s Gravendel (Retie). Naast gebiedsgerichte acties voor biodiversiteit blijven soortgerichte acties uiteraard ook deel uitmaken van onze werking. Zo bouwden we in samenwerking met scholengemeenschap KOGEKA verplaatsbare oeverzwaluwenwanden, die in Grobbendonk werden geplaatst. Met het Scheppersinstituut in Herentals bouwden we dan weer een heuse biodiversiteitstoren in samenwerking met de WBE’s. Hij kreeg eind 2014 zijn definitieve plaats in Dessel.

14



15



Dit nieuwe project met de jagers sluit aan bij het reeds jaren lopende fauna-akkerproject. Ook in 2014 werden meer dan 40ha fauna-akkers ingezaaid in het werkingsgebied van RLKGN. Daarnaast lopen de klassieke projecten, zoals het ophangen van kunstnesten voor huis- en boerenzwaluw, gewoon door. Ook andere vormen van agrarisch natuur- en landschapsbeheer vonden hun weg in de Kempen in 2014. Agrarisch stuwpeilbeheer in drie gemeenten en publieke diensten, zoals de aanleg van bloemenranden en de aanplant van hoogstambomen in Oud-Turnhout. Een gebiedsgericht project in landbouwgebied Malou in Balen. 68 landbouwers die voor een totaal van 537 elementen een beheerovereenkomst afsloten met VLM. De vrijwillige knotters van ons knotteam die zoals jaarlijks op een 15-tal plaatsen in het (landbouw)landschap houtkanten en knotbomen kapten in ruil voor het brandhout. Ook wat zachte recreatie en natuurbeleving betreft, zaten we verre van stil. Binnen het LEADER-project rond trage wegen werden heel wat acties ondernomen, zoals een participatief proces rond het speel- en kindlint in Lille, of de aanleg en opening van de Lilse voetweg tussen Vorselaar en Lille. De laatste acties in dit project, twee fietsen wandelbruggen in Meerhout en het Vaantjesspoor in Balen, werden voorbereid. Ook de reguliere trage wegenwerking met de opmaak van plannen en de uitvoering ervan, liep verder in ondermeer Olen (opmaak plan voor ganse gemeente) en Oud-Turnhout (jaarlijkse opening trage weg in navolging van opgemaakt plan). Binnen de MOS-werking werden zoals jaarlijks drie speelplaatsen vergroend, dit jaar in Turnhout, Balen en Herentals.

Ook qua educatie en sensibilisatie gebeurde er heel wat in 2014. Zo coördineerden we het project rond afstemming en draagvlakverbreding rond het Ecoduct Kempengrens, maar even vaak sluiten de educatieve acties aan bijandere terreinprojecten van het regionaal landschap. Zo was er een projectweek met scholengemeenschap KOGEKA waarbij leerlingen een poel en een oeverzwaluwenwand aanlegden, eindigend met een groot biodiversiteitsfeest. Burgers en omwonenden werden betrokken rond de projecten buiten-gewone plekjes, MOS, trage wegen, etc. RLKGN was aanwezig op tal van evenementen of organiseerde ze zelf. Via natuurfilms van eigen bodem of lezingenreeksen zoals ‘Het Gedroomde Landschap’ of ‘En eeuwig zingen de Kempense bossen’ proberen we – samen met de andere streekpartners – de mensen dichter bij het landschap te brengen en het landschap dichter bij de mensen. Waar dat niet 16



letterlijk lukt, hebben we nog onze digitale communicatieacties met een maandelijke digitale nieuwsbrief, website en sociale media en persacties. In 2014 viel er ook heel wat te vieren. Zo startten we het werkjaar op 18 februari met een feestelijke Algemene Vergadering in de Boeretang in Dessel, de plaats waar het vijf jaar eerder allemaal begon voor onze organsiatie. Naast het vijfjarig bestaan werd er ook de definitieve erkenning en de overdracht aan de provincie gevierd.

Ook later in het jaar vielen we nog enkele keren in de prijzen. Zo konden we namens ons project Plant van Hier een boeket overhandigen aan prinses Astrid tijdens koningsdag, en vielen we tijdens de slotmeeting van de LEADER-periode in de prijzen met ons LEADER-project ‘Midden-Kempen beweegt langs trage wegen’.

Gelukkig konden we zelf ook geregeld mensen en organisaties in de bloemetjes zetten, letterlijk en figuurlijk!

17



18



3 Planning 2015 in het kort In 2015 willen we in de eerste plaats verder doen met waar we goed in zijn: concrete terreinrealisaties in ons werkingsgebied, kaderend in gemeentelijke, provinciale, Vlaamse en/of Europese beleidsdoelstellingen en in nauw overleg met alle betrokken particulieren, organisaties en overheden. De structurele werking rond landschap en erfgoed, biodiversiteit en trage wegen loopt dan ook gewoon verder, met reeds een heel aantal interessante projecten die gepland zijn: - Plaatsing van twee fietsen wandelbruggen in Meerhout (LEADER) - Herstelling van het Vaantjesspoor in Balen (LEADER) - Opmaak trage wegenplan voor de gemeente Olen, en mogelijk Geel - Graven van nieuwe poelen en bufferstroken - Projecten rond landschapsherstel en bouwkundig erfgoed, zoals de Lourdesgrot in Turnhout - Inzaaien van nieuwe fauna-akkers - Acties ikv particulier natuurbeheer voor Europese natuurdoelen - Etc. Daarnaast dienen zich een aantal nieuwe gebiedsgerichte projecten aan. Begin 2015 werd gestart met de opmaak van een landschapsbiografie en toeristisch ontsluitingsplan voor de Kempense Heuvelrug (grondgebied Kasterlee). Vanuit PDPO zijn we in blijde verwachting met ingediende projecten rond houtig erfgoed in landbouwgebied, het Kempisch Domein, Paard(En)Landschap en bijen en biodiversiteit. Ook de LEADER-werking, met drie LEADER-gebieden in ons werkingsgebied, is in volle opstart. Met thema’s als agrobiodiversiteit en streekidentiteit willen we hier vanuit RLKGN zeker toe bijdragen. Binnen het Landduinenproject van de Zuiderkempen willen we werken aan beleefbaarheid, ambassadeurschap en landschapskwaliteit. We hebben ook al een aantal mooie, leuke of boeiende evenementen in het verschiet: - Het Gedroomde Landschap ism CRK, k.Erf en VALK op 28 februari in Meerhout - Knotevenement met demo ‘timber sports’ voor onze knotters op 14 maart - Filmpremiere ‘Langs kabbelende Neetjes en stille waters’ ism Frans Verhoeven op ANKONA (14 februari) in Kristallijn (Mol) en op VRT (juni) - Lancering fietsroute ‘Landschapsbelevenissen in de Zuiderkempen’ (ism k.Erf en provincie) in voorjaar - Inhuldiging fietsen wandelbruggen Meerhout en Vaantjesspoor Balen - Inhuldiging 3 vergroende MOS-scholen - Ontvangst van Dhr. Herman Van Rompuy (ism LNE) op Ecoduct Kempengrens op 8 mei - Voorstelling beheer- en inrichtingsplan Kempense Heuvelrug in juni - Werkbezoek aan Drentsche Aa (Nederland) met partners en bestuurders in juni - Plaatsing bodemschuif (ism Onroerend Erfgoed en andere partners) in Oud-Turnhout in september - Provinciale landschapsdag in Landschap De Liereman op 22 september Ook in 2015 zitten we dus niet stil. Intussen bereiden we ons voor op de toekomst in een wijzigende beleidsmatige en financiële context. Belangrijke aandachtspunten daarbij zijn een gezond financieel en personeelsbeleid, het zoeken en vinden van een geschikte huisvesting, het verder professionaliseren van de werking (projectendatabank, GIS, monitoring, …) etc. Tegelijk gaan we het gesprek aan met onze partners in het buitengebied rond duurzame samenwerking voor een optimale landschapskwaliteit in de Kempen.

19



4 Jaarverslag en planning 4.1 Natuurbehoud en landschapszorg Actie 1 – Kleine Landschapselementen – Houtkanten/Bomen/Dreven

Initiatiefnemer/trekker Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete

Contactpersoon: Els Oostvogels - Steve Meuris

Partners: provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap voor Onroerend Erfgoed, gemeentes

Doelgroep: Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, verenigingen

Situering

20



Doelstelling Behoud, herstel en uitbreiding van het netwerk van houtige kleine landschapselementen (houtkanten, hagen, dreven en hoogstamboomgaarden) in functie van landschapsherstel, landschapsbeleving, natuurbehoud, erfgoedherstel, natuurverbindingen, versterking van ecologische corridors, en behoud van autochtone bomen en struiken.

Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil meewerken aan het behoud, herstel en uitbreiding van landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle houtige landschapselementen met een hoge ecologische en erfgoedwaarde, zoals hoogstamboomgaarden, dreven, hagen en houtkanten. Met bijzondere aandacht voor het historisch voorkomen van kleine landschapselementen in het landschap willen we de missing links binnen het KLE-netwerk in kaart brengen en waar mogelijk en wenselijk herstellen. Als basis voor de selectie van missing links willen we historische kaarten vergelijken met actuele inventarisaties (onder meer de provinciale landschapskaart). Naast het landschappelijk en cultuurhistorische aspect, is ook het behoud van materiaal en versterking van biodiversiteit een doelstelling. KLE’s worden aanwezigheid van autochtone genenbronnen en bij aanwezigheid wordt deze mogelijk verder opgekweekt. De aanplantingen van nieuwe KLE’s gebeuren autochtoon plantgoed.

streekeigen genetisch steeds gescreend op vrijgesteld, en indien dan ook steeds met

Hagen, houtkanten en (knot)bomenrijen zijn belangrijke landschapsbepalende elementen met een grote waarde als habitat, fourageerplaats of migratieroute voor talrijke dieren en planten. De laatste jaren is hun dichtheid echter sterk afgenomen. KLE’s zullen hersteld, uitgebreid en nieuw aangelegd worden. Bij het herstel van deze kleine landschapselementen wordt rekening gehouden met:  cultuurhistorisch voorkomen van KLE’s  wenselijkheid van heraanplant uitgaande van de huidige natuur- en landschapswaarden  het voorhande opgekweekte autochtoon plantgoed.  meerwaarde van de locatie voor heraanplant: voldoende landschappelijke en/of natuurwaarde in de nabijheid (liefst nabij andere KLE, bos, natuurgebieden, groenblauwe verbindingen), exacte ligging niet in ‘vertuinde’ plek, voldoende ruimte voor aanplant (min. 10 meter haag / houtkant).  haalbaarheid, b.v. in functie van landbouwbedrijfsvoering

Verloop Actie Uitgevoerd 2014  Op 32 locaties binnen het werkingsgebied van RLKGN werd gewerkt aan herstel of uitbreiding van kleine landschapselementen.

21



Fig Overzicht projecten met aanplant of herstel KLE’s



aanplant van 2450 meter nieuwe hagen en houtkanten, met een totaal van 5195 stuks plantgoed



aanplant van 1099 meter bomenrij, totaal 157 hoogstammen en knotbomen.



aanplant van 74 fruitbomen in 7 boomgaarden, waarvan 3 herstellingen en aanleg van 4 nieuwe boomgaarden.



Herstelsnoei van 3 oude hoogstamboomgaarden



In 2014 werden voor vijf sites een erkend boomverzorger aangesteld. In totaal kregen 76 monumentale bomen een herstelsnoei en verzorging.



aanplantingen met Plant van Hier

22



1. Geel - lindeproject Na overleg tussen de Stad Geel en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werden zes locaties bezocht met waardevolle lindebomen. Deze zes locaties werden op 04/11/2014 bezocht door vertegenwoordigers van de kerkfabriek, Bart De Boel (Stad Geel), Steve Meuris (RLKGN) en Ben Bergen (boomverzorger). Om de groenambtenaar een beter beeld te geven van het project werd op 17/11/2014 een nieuw terreinbezoek georganiseerd met de verantwoordelijke van het RLKGN. De locaties betreffen: Knotlinde te Geel Zammel (perceel kerkfabriek Tongerlosebinnenweg), Linde Zammelsweg, Kapellinde Sint Dimpnakapel Sint-Gerebernusstraat, Erflinde naast nieuwbouw thv Zammelsweg 14, Knotlinde nabij watermolen Eindhoutseweg 37, Lindedreef Berthoutsedreef Mits goedkeuring van het schepencollege zal volgend jaar een gezamenlijk beheerplan worden opgesteld. Eén locatie zal reeds onderworpen worden aan een dringende onderhoudsnoei (Kapellinde). Contact: Steve Meuris Uitgevoerd 2014  Prospectie en overleg  Offerte-aanvraag opmaak overkoepelend beheerplan  Offerte-aanvraag onderhoudsnoei Kapellinde Gepland 2015  Mits goedkeuring schepencollege: overkoepelend beheerplan  Mits goedkeuring schepencollege: onderhoudsnoei Kapellinde

23



2. Onderhoudsnoei Essen/Lindes Geel - relicten rond hoeve In de zandstraat te Geel werden de erfbomen rond een hoeve aangepakt. De eigenaar werkte reeds eerder samen met het RLKGN. Zowel de essen als de aanwezige lindes werden van een onderhoudsbeurt voorzien door de boomverzorger van dienst. Contact: Steve Meuris Uitgevoerd 2014  Terrreinvisite en overleg  Snoeiwerken Gepland 2015 /

3. Quick-Win Merodeproject Herselt Via het (afgelopen) PDPO-project Plant van Hier, Platteland van Hier (zie bijlage 2) werden heel wat autochtone groeiplaatsen in de provincie Antwerpen onderworpen aan een monitoring op de noodzaak aan beheer. In de gemeente Herselt werd een oude houtkant van knoteiken rondom een landbouwperceel gunstig bevonden als prioritaire plaats van aanpak. De lokale situatie noodzaakte echter een veel bredere aanpak dan doorgaans kan worden toegepast bij particuliere houtkanten. Het werd duidelijk dat de aanpak van de site diende te gebeuren via een breed overleg, waarbij alle belangrijke partners zich kondnen aansluiten bij een gezamenlijk uitgewerkt landschapsinrichtingsplan. Als belangrijkste partners kunnen worden vermeld: de eigenaars, de terreingebruikers (landbouwers), het ANB, de VLM, de Merode-werking, de gemeente Herselt, de boomverzorger en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete. De doelstelling was de opmaak en start van de uitwerking van een meerjarig beheersplan dat aansluit op de landschappelijke visie van de regio en dat gesteund is op een consensus over alle belanghebbenden heen. Zowel de concrete uitvoering in de praktijk (plan van aanpak, tijdschema, concrete beheerstoepassingen, …) als het financiële aspect en de verdeling van de verschillende verantwoordelijkheden moeten worden vastgelegd in dit plan zodat het houtig erfgoed op de percelen in kwestie maximaal bewaard blijft voor de komende generaties. Wegens een gewijzigde eigendomsituatie tegenover de aanvang van het project, de onduidelijkheden omtrent het nieuwe landbouwbeleid en de daaruit resulterende afwachtende houding van de betrokken landbouwer werden voorlopig alle beheeractiviteiten on hold gezet. Beheeracties zijn op deze site enkel zinvol indien deze gepaard gaan met de aanleg van bufferstroken. Dat maakt dat gezamenlijk werd besloten om voorlopig enkel in de opmaak van het beheerplan te voorzien.

24



In ieder geval zal de projectzone met het oog op de toekomstige ontwikkelingen verder worden opgevolgd door de betrokken bedrijfsplanners die intern kunnen terugkoppelen met de Merode-werking. Contact: Steve Meuris Uitgevoerd 2014  Overleg VLM, boomverzorger, landeigenaars  Opmaak beheerplan Gepland 2015  Met het oog op de toekomstige ontwikkelingen inzake het landbouwbeleid zal de projectzone verder worden opgevolgd door de betrokken bedrijfsplanners die intern kunnen terugkoppelen met de Merode-werking.

4. Beheerplan + snoeiwerken Begijnenvest – Nonnenvest, Herentals

In het kader van de verwachte projectoproep Groen in de Stad 2015 van het Agentschap voor Natuur en Bos werd tussen de stad Herentals en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete uitvoerig overlegd omtrent de mogelijkheden rond de Begijnhofsite in Herentals met eventuele uitbreiding van de projectzone richting de Hellekens. Binnen dit overleg kwamen zowel de Begijnenvest als de Nonnenvest ter sprake. De opmaak van een beheerplan voor beide vesten, alsook de uitvoering van een noodzakelijke veiligheidsnoei werden uitgevoerd. Contact: Steve Meuris Uitgevoerd 2014  Overleg Stad Herentals, OCMW Herentals, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap voor Onroerend Erfgoed rond de opmaak van een Groen in de Stad project – zone Begijnhof & Hellekens  Prospectie en inventarisatie Begijnen- & Nonnenvest  Opmaak beheerplan Begijnen- & Nonnenvest  Veiligheidsnoei Begijnen- & Nonnenvest Gepland 2015 / 5. Landschapsherstel bij hoeve Beerse – aanplant KLE’s

25



Bij een langgevelhoeve in Beerse aan de Vogelzang werd in samenspraak met de eigenaar een landschapsbeheerplan opgemaakt. Fase 1 van dit plan werd in het najaar van 2014 uitgevoerd. Er werden twee houtkanten aangeplant, een bestaande eikenrij werd versterkt en de afrastering van de weiden werd hersteld. Wegens de aanwezigheid van weidevogels, met name een populatie grutto’s werden enkel bestaande KLE’s versterkt en nieuwe aangeplant aansluitend bij bestaande groenstructuren. Het open landschap dat voor weidevogels van belang is, blijft zo veel als mogelijk behouden. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Studie en opmaak plan  Aanplant houtkanten  Herstel eikenrij  Plaatsen afrastering en poorten Gepland 2015  Aanplant erf met hagen en hoogstamboomgaard 6. KLE-studie Kasterlee

Voor Kasterlee werd in 2013 de start gemaakt voor een inventaris van alle KLE’s binnen de gemeentegrenzen. Deze inventaris werd opgemaakt in kader van een eindwerk van studenten van de Hogeschool Thomas More uit Geel. De inventaris werd opgemaakt samen met een team van vrijwilligers. Het eindwerk vormt voor de gemeente een nulmeting van het aandeel KLE’s en zal daarnaast aanbevelingen doen omtrent KLE-beheer in de gemeente, hier zullen potentiële projecten uit verder vloeien. Contact: Els Oostvogels 26



Uitgevoerd 2014  Inventaris  GIS-verwerking  Beheerplan en visie Gepland 2015  Implementatie inventaris en beheeraanbevelingen in GIS-systeem gemeente Kasterlee  Prospectie vertaling naar uitvoering  Implementatie in landschapsvisie Kempense Heuvelrug 7. Sassenierswoning Grobbendonk:

De Saswachterswoning werd visueel gescheiden door een uitgegroeide aanplant van coniferen, deze werden in 2012 verwijderd. De monumentale bomenrij van zomereik en Amerikaanse eik die het perceel begeleidt had herstel en verzorging nodig. Hiervoor werd door een erkend boomverzorger een visuele boomveiligheidscontrole uitgevoerd en een bomenbeheerplan opgemaakt. Dit bomenbeheerplan werd in uitvoering gebracht in 2013. In 2014 werden er freeswerken uitgevoerd. De herinrichting en aanplant wordt voorzien in 2015. Contact: Els Oostvogels

Uitgevoerd 2014  freeswerken Gepland 2015  opmaak ontwerpplan en indien mogelijk binnen budget en timing : uitvoering ontwerpplan

27



8. Geel, Bel, landschapsherstel bij hoeve 9.

De oude boerderij in Geel, Bel, werd ingepast in het omliggende landschap. Een gedeelde is gelegen in beschermd landschap, de opmaak van het ontwerp en inrichting van het perceel werd dan ook in nauwe samenwerking met het Agentschap Onroerend Erfgoed gedaan. Het plan werd volledig uitgevoerd in 2013. Een aanzienlijk deel van de beplanting is door het droge voorjaar niet aangeslagen. Het plantgoed werd vervangen. Bijkomend kregen de oude fruitbomen bij de hoeve nog een herstelsnoei. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  inboeten plantgoed Gepland 2015  /

9. Retie, landschapsherstel bij hoeve Dit project werd hoofdzakelijk uitgevoerd in 2013. In 2014 werd nog een haag op de site bij geplant. Het plan omvat landschapsherstel rond een hoeve in Retie door de aanplant van KLE’s in een uitgekleed landschap: houtkanten, (gemengde) hagen, knotbomen, hoogstamboomgaard bij de hoeve. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Aanplant haag Gepland 2015  /

28



10. Turnhout, park met Lourdesgrot

Deze grot hoorde van oorsprong bij de gronden aan het Sint-Jozefcollege van Turnhout, bij de bouw van de ring werd de grot afgesloten van het schooldomein en raakte in onbruik. Het project beoogt het heropenen van het parkje bij de grot, het bouwkundig herstel van de grot en het ontsluiten van het parkje met een nieuw pad. Dit project verloopt in samenspraak met de stad Turnhout die het beheer van de gronden van de school heeft overgenomen. De percelen zullen opengesteld worden door de aanleg van een wandelpad. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Aanleg takkenril ter buffering van het park met de bebouwing  Inzaaien van amfitheater achter de grot  Aanleg van nieuwe weg ter ontsluiting van het park  Aanplant van lindendreef richting de grot Gepland 2015  Bouwkundig herstel van de grot (zie fiche herstel klein bouwkundig erfgoed)

11. Meerhout, landschapsinrichting bij langgevelhoeve

In 2013 werd dit plan bij een hoeve in Meerhout uitgevoerd, een aantal van de fruitbomen vielen uit door het droge voorjaar van 2014. De uitgevallen hoogstamfruitbomen werden vervangen in het najaar van 2014. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014 29



 Vervangen hoogstamfruitbomen Gepland 2015  /

11. Mol, parkherstel Landschapsherstel bij een villa in Mol. Dit project werd uitgevoerd in 2012-2013. Een klein percentage van het plantgoed viel uit en werd vervangen. Uitgevoerd 2014  Inboeten hoogstamfruitbomen en bosgoed Gepland 2015  /

12. Geel, aanleg houtkanten Een bestaande houtkant aan een weiland, gelegen aan de Mosselgoren, omgeving Zegge, wordt verbreed en verdicht, op een lengte van 75m wordt de houtkant met 6 meter uitgebreid. Er worden ook enkele hoogstammen aangeplant aan de rand van de weide, het gaat om een es, zomereik en een knotzomereik. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Aanplant van houtkant en hoogstambomen (plantgoed aangekocht in groot lot 2013, uitvoering gebeurd in 2014) Gepland 2015  / 13. Geel, aanleg houtkanten verwijderen afrastering Aan een weiland gelegen in de omgeving van de Zegge werden nieuwe houtkanten aangeplant, de aanwezige verrommelde afrastering werd verwijderd. Het gaat om een totale lengte van 260m nieuwe houtkant, bestaande uit een driedubbele rij bosgoed. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Aanplant van houtkant (plantgoed aangekocht in groot lot 2013, uitvoering gebeurd in 2014) Gepland 2015  /

14. Olen, historisch hakhoutbeheer bij landbouwer Bij een landbouwer met weilanden en akkers met relicten van historische houtkanten en bomenrijen gelegen in Olen, omgeving sluizenweg, is een integrale visie ontwikkeld op zijn landbouwgronden. Hiervoor vroeg hij begeleiding aan het RLKGN. Het project kwam tot stand in samenwerking met de VLM en ANB. De eigenaar wil verzoening vinden tussen landbouwactiviteit en aanwezigheid van KLE’s. Hierbij werd samen met alle partners een voorstel uitgewerkt, waarbij doorgegroeide historische houtkanten opnieuw in hakhout werden gezet, enkele relicten bomenrij verdwenen en worden gecompenseerd door andere historische houtkanten uit te breiden en te versterken. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Beheer houtkanten  Aanplant nieuwe houtkanten 30



 Monitoring en opvolging Gepland 2015  monitoring en opvolging beheer en aanplant

15. Herenthout, inrichting site vogelopvangcentrum

Het vogelopvangcentrum kocht een oude voetbalkantine met bijhorende terreinen aan ter hoogte van de Langstraat in Herenthout. De terreinen worden opnieuw natuurlijk ingericht en zoveel mogelijk opgenomen in het aansluitend landschap en bosgebied. In 2013 werd al gestart met de eerste fase van uitvoering. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  aanplant hagen en houtkanten, plaatsen afrastering Gepland 2015  aanplant houtkant 16. Kasterlee, aanleg natuureducatieve en ecologische tuin De tuin aan de kantoren van regionaal landschap Kleine en Grote Nete en de Bosgroep Kempense Heuvelrug en Bosgoep Noorderkempen werd omgevormd naar een ecologische tuin. Bij de tuin werd onderstaand infobord geplaatst. Contact: Els Oostvogels

31



Uitgevoerd 2014  opmaak plan  uitvoering en aanplant volgens ontwerp Gepland 2015  opvolging plantgoed en beheer

17. Site Kabouterberg, Kasterlee – bomenbeheerplan Het gebied kabouterberg en directe omgeving in Kasterlee herbergt heel wat kwaliteiten. De zandduinen, dennen met luchtwortels, eikenhakhoutstoven en bosgebied zorgen voor een belevingswaarde en hebben een grote aantrekkingskracht op (dagjes)toeristen. Dit alles gelegen in en nabij de dorpskern van Kasterlee zorgt voor een belangrijke economische return voor de gemeente.

Naast het garanderen van de veiligheid voor de bezoekers van de kabouterberg is het behoud en versterken van de gebiedskwaliteiten op lange termijn voornaam. Naast de huidige beleving ligt er nog heel wat potentie verborgen in de kabouterberg en omgeving, dit geeft extra mogelijkheden naar natuureducatie en –recreatie en het bekendmaken van de cultuurhistorie van deze site en gemeente. De opmaak van een landschapsbeheerplan met een lange termijnvisie voor deze site is aangewezen. Onderdeel en eerste stap om te komen tot dit landschapsbeheerplan was de opmaak zijn van een bomenbeheerplan. Het plan werd opgemaakt in 2013. Contact: Els Oostvogels 32



Uitgevoerd 2014  Uitvoering aanbevelingen vanuit bomenbeheerplan: fase I  Terugkoppeling bomenbeheerplan met bomenexpert van het agentschap Natuur en Bos  Opleiding beheer veteraanbomen  Implementatie in bestaande uitgebreid bosbeheerplan  Terugkoppeling en overleg partners  Kaderen in opstart landschapsvisie en toeristisch ontsluitingsplan voor de Kempense Heuvelrug Gepland 2015  Uitvoering fase II en III bomenbeheerplan  Monitoring fase I beheerwerken  Overleg met gemeente, boomverzorger en agentschap natuur en bos over de opvolging van de werken  Inpassing in de landschapsvisie voor de Kempense Heuvelrug (gebiedswerking)

18. Landschapsherstel in de Kindernauwvallei, Lille Een particuliere eigenaar in Lille heeft gronden bij zijn langgevelhoeve die aansluiten bij natuurgebied en vallei Kindernauw. De eigenaar vraagt advies over de inrichting van zijn percelen ikv landschaps- en natuurinrichting (ong. 3ha). Contact: Els Oostvogels en Steve Meuris Uitgevoerd 2014  Terreinbezoeken met eigenaar en agentschap natuur en bos  Opmaak conceptontwerp  Terugkoppeling met eigenaar  Advies omtrent beheer van elzenhakhout Gepland 2015  Opmaak ontwerpplan  Aanvraag vergunningen voor poelen  Uitvoering fase I plan  Prospectie investeringssubsidie natuur of mogelijkheden binnen IDH-subsidiëring

19. Beerse, Landschapsherstel Een particuliere eigenaar in Beerse heeft bij zijn woning een weiland in eigendom dat hij wil inrichting met een hoogstamboomgaard, hagen, knotbomen en houtkanten. Hij heeft al een aantal ideeën, maar vraag het RLKGN om de opmaak van een ontwerpplan en steun voor uitvoering. Contact: Els Oostvogels

33



Uitgevoerd 2014  Terreinbezoeken met eigenaar  Landschapsstudie: historische kaartanalyse Gepland 2015  Opmaak ontwerpplan  Aanvraag vergunningen voor poelen  Uitvoering plan 20. Kluis van Moria, Landschapsherstel in Vorselaar

Een gedeelte van het domein van de ‘broeders van liefde’ is in bruikleen gegeven aan ‘Kluis van Moria vzw’. Samen met Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil Kluis van Moria de terreinen, voornamelijk beplant met sparren en dennen, omvormen naar inheems loofhout, de acties zoals aangevraagd in deze natuurvergunning passen binnen een landschapsplan. Naast de omvorming van de stroken van spar en den naar inheems hakhout voorziet het plan in de aanplant van hagen, knotbomen en hoogstam- en halfstamboomgaard. De aangeduide oppervlakten bos worden behouden en ook omgevormd. Het plan werd al opgemaakt in 2013. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Aanvraag natuurvergunning, kapmachtiging en stedenbouwkundige vergunning  Terreinbezoek met eigenaar, bosgroep Kempense Heuvelrug 34



 Kapwerkzaamheden (via houtverkoop bosgroep KH) Gepland 2015  Uitvoering landschapsplan – aanplant houtkanten, hoogstamboomgaard, hagen, knotbomen 21. Landschapsherstel aan de Hulzen, Herentals/Lille

Deze eigenaar vroegen advies aan het RLKGN omtrent het beheer van de houtkanten, bosjes en weiland. Het weiland is gelegen in Lille, Herentals in de vallei van de Aa, het gaat over een klein perceel omzoomd met houtkanten, gelegen in open landbouwgebied. Samen met de bosgroep Kempense Heuvelrug werd een beheer en toekomstbeeld uitgewerkt. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Terreinbezoek met eigenaar, bosgroep Kempense Heuvelrug  Aanvraag kapmachtiging Gepland 2015  Bosbeheer  Beheer houtkanten  Vervolledigen houtkanten  Plaatsen poort 22. Duinengordel, Grobbendonk

Deze beboste duinengordel loopt parallel met de straat Bergen in Grobbendonk en is een uitloper van de Kempense Heuvelrug. De duin is bebost met grove den en eikenhakhout. Er wordt veelvuldig gerecreëerd 35



op de duinenrug wat zorgt voor erosie. Een aantal percelen zijn gelegen tegen de duinenrug wat vertuining met zich meebrengt. Voor de gemeentelijke eigendommen op de rug wordt een beheervisie uitgewerkt. De visie geeft de richtlijnen aan hoe omgaan met het bosbeheer, aanplant, recreatie en erosie. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Terreinbezoek met gemeente Grobbendonk, agentschap Onroerend Erfgoed en Bergen Boomverzorging Gepland 2015  Opmaak beheervisie  Terugkoppeling met gemeente, ANB en Bosgroep Kempense Heuvelrug

23. Turnhout, aanleg fruitgaard aan bij rusthuis en AZ Turnhout

Natuurpunt Educatie werkte een plan uit voor en met de bewoners van het rusthuis aan het AZ Turnhout. Het regionaal landschap ondersteunde daarbij in de aanleg van de boomgaard en pluktuin. Contact: Els Oostvogels Uitgevoerd 2014  Aanleveren plantgoed

Financiering Financieringskanalen 2014: 70% door RLKGN via subsidies AOE (ikv landschapsherstel) of DMN, 30% door grondeigenaars. Financieringskanalen 2015: 70% door RLKGN via subsidies AOE (ikv landschapsherstel) of DMN, 30% door grondeigenaars.

Gelinkte acties  

Stroomlijnen gemeentelijke KLE-subsidiereglementen Communicatie, sensibilisatie rond landschap en erfgoed

36



Actie 2. Klein bouwkundig erfgoed

Contactpersoon: Els Oostvogels Partners: provincie Antwerpen, heemkring, erfgoedcellen, Agentschap voor Onroerend Erfgoed, gemeentes Doelgroep: Diverse grondeigenaars Situering

Doelstelling Herstel van

kleinschalig

(bouwkundig) erfgoed en omgeving.

Omschrijving Regionaal landschap Kleine en Grote Nete ondersteund herstel van klein bouwkundig erfgoed en herstel van de omgeving van zulke relicten. 1. Retie, herstel veldkapel aan de Wildeman De kapel op de hoek van de Wildeman en de Geelsebaan in Retie zat verscholen achter een coniferen en laurieraanplant, door overschaduwing van het dak door de coniferen werd het bouwkundig verval van de kapel daarbij in de hand gewerkt. Deze exoten werden dan ook verwijderd, daarbij kwam ook de kapel opnieuw zichtbaar in het landschap. De site werd opnieuw ingepast met een lage beukenhaag. Uitgevoerd 2014  Verwijderen coniferen en exoten  Aanplant beukenhaag 2. Dessel, herstel Kruiskapel en site Kruistkapel te Dessel Heide

37



De kapel op de hoek van de Wildeman en de Geelsebaan in Retie zat …. Uitgevoerd 2014  Prospectie  Terreinbezoek met gemeente Dessel en heemkring Dessel Gepland 2015  Onderzoek linde en eikenhakhout door boomverzorger  Participatie aangrenzend zorgtehuis en buurthuis  Onderzoek naar mogelijkheden bouwkundig herstel van de kapel  Indien mogelijk ifv budget en tijd bouwkundig herstel van de kapel  Prospectie naar inrichting van de ruimere omgeving van de kapel in het gehucht Dessel Heide

3. Lourdesgrot, Turnhout Bouwkundig herstel van de Lourdesgrot aan de voormalige gronden van het Sint-Jozefscollege in Turnhout. De grot is jarenlang overwoekerd geweest en werd in 2014 vrijgesteld. Bouwkundig herstel van de cementrustiek in functie van het behoud van dit religieus erfgoed is nodig. Uitgevoerd 2014  Herstel van het park bij de Lourdesgrot  Terreinbezoek met aannemers en offertevragen Gepland 2015  Bouwkundig herstel van de grot en de cementrustiek

4. veldkapelletjes en bouwkundige relicten in de Malou, Balen

38



De Malou is een landbouwontginning met een eigen identiteit. Het is een ontginningslandschap met typerende hoeves, veldkappelen, zandwegen, een duidelijke dreefstructuur, taplopen en grachten met brugjes en herkenbare toegangspoorten bij de invalswegen van het gebied. Deze wegen en brugjes zijn gekenmerkt door bakstenen elementen. Door de steeds groter wordende landbouwmachines en vrachtwagens die tot de boerderijen rijden zijn heel wat van deze bouwkundige relicten beschadigd. Ook de veldkapellen zijn in slechte staat. Uitgevoerd 2014  Contact met gemeente Balen en eigenaars  Prospectie en veldwerk Gepland 2015  Bouwkundig herstel van een aantal muurtjes van de bruggen en toegangswegen  Herstel van 2 veldkappelen en omgeving. 5. Herstel van Kempense stal in landschap Lovenhoek, Vorselaar Deze oude Kempense stal is gelegen in het gebied Lovenhoek, te midden een historisch landschap. Lovenhoek is een waardevol en aantrekkelijk gebied en vormt samen met ‘de Krabbels ‘ in de gemeente Zandhoven een onversnipperd en waardevol geheel van ongeveer 500ha. Langsheen de stal loopt een druk gebruikt wandelen ruiterpad. De Lovenhoek was van oudsher een gehucht met een groepering van een 10-tal boerderijen omgeven door akkers. De laatste 50 jaar is het gehucht stilaan leeggelopen en zijn de Kempense stal, de kapel van Lovenhoek, een monumentale eik en de verderop gelegen hoeve nog de enige getuigen van deze eeuwenoude gemeenschap. De Kempense stal is opgenomen in de inventaris van Onroerend Erfgoed 39



(http://inventaris.vioe.be/dibe/relict/47551) en maakte initieel deel uit van een boerderij, het woonhuis is echter afgebroken. In de zijgevel en fundamenten zijn hiervan nog relicten te vinden.

De oude koeienstal werd jarenlang gebruikt door jagers als rust- en ontmoetingslokaal, maar werd nadien verwaarloosd. De stal is in verval, maar heeft nog de originele staat (metselwerk, bakstenen vloer, kribbes, eiken gebinte) en toont goed het vroegere boerenleven. Intussen is het gebouw in eigendom van natuurpunt en heeft de stal elementaire opsmukwerken gekregen om verder verval tegen te gaan.

Er wordt heel wat gerecreëerd in dit voor Vorselaar één van de meest aantrekkelijke landschappen. Het gebied kent echter geen duidelijk vertrek of ontmoetingspunt en Natuurpunt en gemeente Vorselaar krijgen steeds meer vragen van andere verenigingen als de VVV, wandelen fietsclubs, scholen, … om het gebouw te kunnen gebruiken of aan te wenden als vertrekpunt voor wandelingen. Het toekennen van een actieve functie aan de stal als ontvangstruimte, educatieve ruimte, gemeenschapshuis of vertrekpunt van wandelingen zou het gehucht Lovenhoek opnieuw leven inblazen en dit Kempens erfgoed ontsluiten en in de kijker zetten. Daarbij vergroot het de beleefbaarheid voor de passant en recreant en toont het oude boerenleven. Het project voorziet in een authentiek herstel van de stal in zijn omgeving, de uitbouw van de Kempense stal als ontmoetingsruimte, gemeenschapshuis en vertrekpunt en het versterken van de link met het gebied Krabbels, recreatieve netwerken en trage wegennetwerk van Zandhoven. In 2011 werden in de buurt van de stal 2 nieuwe poelen gegraven in functie van herstel historisch nat landschap en habitatuitbreiding van de kamsalamander. Uitgevoerd 2014  Terreinbezoek met natuurpunt  Prospectie mogelijke ondersteuning via LEADER

40



 Contacten met gemeente Vorselaar, VVV, Regionaal Landschap De Voorkempen over mogelijkheden tot samenwerking en vergroten gebiedswerking in Lovenhoek en inpassing van de stal in ruimer landschap. Gepland 2015  Verdere prospectie naar mogelijkheden via LEADER  Fase I van noodzakelijke eerste bouwkundig herstel in functie van behoud.  Bij bekomen van extra financiële ondersteuning via aanvullende projectmiddelen wordt aanstelling van architect en verdere uitbouw en herstel van de stal bekeken.

Nazorg en opvolging De gerealiseerde projecten in het kader van landschapszorg worden na uitvoering op regelmatige tijdstippen bezocht en opgevolgd. Samenwerking en financiering Gemeenten, RLKGN, AOE

41



Actie 3. Ecologische poelen en vijveromvorming


Contactpersoon: Steve Meuris


Doelgroep: Diverse grondeigenaars: landbouwers, particulieren, openbare besturen, verenigingen

Situering

Doelstelling 

  

Het historische poelennetwerk in het werkingsgebied versterken om zo de landschapskwaliteit te verbeteren en bijkomend het leefgebied voor watergebonden fauna en flora te verbeteren, verbinden en uit te breiden. De omvorming van bestaande waterpartijen naar meer ecologische aquatische habitats. Aanleg van waterbuffers Via sensibilisatie en promotie verschillende doelgroepen overtuigen van de waarde van poelen.

Omschrijving Het historische landbouwlandschap was rijk aan poelen. Door de evolutie in het landgebruik en de landbouwmethoden zijn dergelijke poelen zeldzaam geworden. Om dit cultuurhistorische en landschappelijk erfgoed te herstellen, worden vijvers omgevormd en poelen hersteld of aangelegd. Bijkomend wordt het leefgebied voor watergebonden planten en dieren verbeterd en uitgebreid door de versterking van het al bestaande poelennetwerk. Voorkeur wordt gegeven aan locaties met een historische aanwezigheid van een poel of op plaatsen met voldoende landschaps- en natuurwaarde. 42



Verloop Actie Uitgevoerd in 2014     

4 nieuwe poelen werden vergund en gegraven (Mol: 3, Geel: 1) 4 extra poelen werden vergund, graafwerken gepland in voorjaar 2015 11 sites voor ecologische omvorming werden bekeken (2 ringgrachten, 8 vijvers, 1 ven) Opmaak subsidieaanvraag ecologische vijveromvorming: onontvankelijk verklaard bij LNE wegens uitgaand van een RL met lokale overheden in bestuur ipv een volledig private vzw Aanleg van 1 bufferstrook ter verhoging van de buffercapaciteit, verhoging van de natuurwaarde door het creëren van meer gradiënten en ter vernatting van het natuurgebied Olens Broek, en buffering van het aangrenzende landbouwgebied. Het bosje bij de parking werd aangeplant door 160 schoolkinderen van de school Toermalijn uit Olen. De bufferstrook werd geopend met een persmoment en een wandeling.

Bovenstaande foto bij hoge waterstand, genomen na aanleg. Op de voorgrond in de foto is de geplaatste stuw te zien, rechts op de foto de opgeworpen talud naar het aangrenzende landbouwgebied. Momenteel loopt nu het water in het natuurgebied Olens Broek. Tot voor de aanleg van de bufferstrook liep het water dat vanuit de Kleine Nete overstroomde in het landbouwgebied. Door de aanleg van een dijk bleef het nu binnen het bufferbekken, liep het over de stuw en zo in het Olens Broek. Naar schatting wordt met de bufferstrook een 25.000 à 30.000m³ water geborgen in het Olens Broek. 43


 


1 sensibilisatieproject met scholengemeenschap Kogeka (zie Luik 3) 1 geleide excursie met terreineigenaars rond vijveromvorming bij RLLK (zie Luik 3)

Planning 2015   

4 poelen graven (Geel: 2, Balen: 1, Kasterlee: 1) Afhankelijk van beschikbare budgetten eerste 3 vijveromvormingsprojecten aanvatten Potentiële nieuwe subsidiekanalen benutten

Financiering Financieringskanalen 2014: Poelaanleg of –herstel: 70% door RLKGN via subsidies AOE (ikv landschapsherstel) of DMN, 30% door grondeigenaars. Financieringskanalen 2015: Poelaanleg of –herstel: 70% door RLKGN via subsidies AOE (ikv landschapsherstel) of DMN, 30% door grondeigenaars.

Gelinkte acties   

Stroomlijnen gemeentelijke KLE-subsidiereglementen Oeverzwaluwenproject Communicatie, sensibilisatie rond landschap en erfgoed

44



Actie 4. Kasteeldomeinen en parken


Contactpersoon: Els Oostvogels - Steve Meuris


Doelgroep: Diverse grondeigenaars met de nadruk op openbare besturen en verenigingen

Situering

Doelstelling Behoud, herstel en opwaardering van de ecologische en historische waarde van kasteeldomeinen, parken, historische tuinen, abdijen & kloosters, pastoriesites, etc…

Omschrijving Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wil meewerken aan het behoud, herstel en opwaardering van de ecologische en historische waarde van kasteeldomeinen, parken, historische tuinen, abdijen & kloosters, pastoriesites, etc…. Hierbij worden historische kaarten vergeleken met actuele terreinsituaties en wordt in overleg met de huidige eigenaars een visie opgesteld met het oog op concrete terreinrealisaties. 45



Verloop Actie 1. Pastoriesite - Olen

De gemeente Olen is op zoek naar de meest adequate aanpak om de ringgracht rond de pastorie te Dorp, Olen in ere te herstellen. Na overleg tussen de gemeente Olen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werd besloten om de ganse pastorie-site + aansluitend parkdomein te heropwaarderen. De belangrijkste structuren die dienen te worden bekeken zijn de pastorie en de pastoriemuur, de ringgracht, de pastorietuin en het aansluitende park. Uitgevoerd 2014  Prospectie en overleg  Excursie met leden van het schepencollege bij gelijkaardig project in RLLK (zie Luik 3)  Terreinvisite met Agenschap Onroerend Erfgoed  Terreinvisite met boomverzorger  Terreinvisite met grondwerker  Opmaak beheerplan en VTA-controle pastorietuin en parkdomein  Samenvatten mogelijkheden aanpak ringgracht Gepland 2015  Uitvoering snoeiwerken  Kappen deel van bomenbestand (vnl. pastorietuin), heraanplant met ondermeer lindes.  Inrichting hoogstamboomgaard  Aanpak ringgracht 2. Kasteelpark – Hof d’Intere Wechelderzande

De Gemeente Lille vraagt RLKGN om advies bij het herstel van de site rondom Hof d’Intere. Het gaat om een kasteelpark bij Hof d’Intere dat dateert uit 1649. Het geheel is gelegen binnen de dorpskern van Wechelderzande. Het project kadert eveneens in het geheel van een dorpskernvernieuwingstraject dat RLKGN in samenwerking met architectuurorganisatie Ar-Tur begeleidt. Uitgevoerd 2014 46



 Prospectie en overleg  Terreinvisite met gemeente Lille, Ar-Tur en RLKGN  voorstudie  overleg met heemkundige kring Gepland 2015  uitwerking inrichtingsplan en beheerplan park en ringgracht  prospectie naar subsidie voor uitvoering plan  uitvoering fase 1 – bomenbeheer en herstel openheid park

3. Kasteelpark – Retie

De eigenaar van het kasteel Du Four uit Retie vraagt RLKGN om advies bij het herstel en beheer van het kasteelpark. Het ‘Kasteel van Rethy’ vierde in 2006 zijn honderdste verjaardag. Het landelijke kasteel in neo-Vlaamse renaissancestijl ligt in de drassige vlakte van de Kleine Nete. Het werd gebouwd naar een ontwerp van de Leuvense architect Langerock in opdracht van François du Four, destijds burgemeester van Turnhout en eigenaar van de drukkerij Brepols. Sedert 1948 was het kasteel eigendom van de Christelijke Belgische Diamantbewerkerscentrale. Tot 1976 was het een herstellingoord, Levenslust. Momenteel is het in privébezit. Het prachtige park in Engelse stijl werd aangelegd door de Brusselse landschapsarchitect Jules Buyssens. Centraal en ietwat hoger geleden domineert het kasteel over zo'n dertig hectaren loofbomen, heesters, vijvers en grasvelden. Uitgevoerd 2014  eerste contact met eigenaar  kaartstudie Gepland 2015  terreinbezoeken met eigenaar, agentschap Onroerend Erfgoed, agentschap Natuur en Bos 47



 uitwerking project

Financiering Financieringskanalen 2014: 70% door RLKGN via subsidies AOE (ikv landschapsherstel) of DMN, 30% door grondeigenaars. Financieringskanalen 2015: 70% door RLKGN via subsidies AOE (ikv landschapsherstel) of DMN, 30% door grondeigenaars. Prospectie naar andere subsidiekanalen.

Gelinkte acties  

Stroomlijnen gemeentelijke KLE-subsidiereglementen Communicatie, sensibilisatie rond landschap en erfgoed

48



Actie 5. Dorpskernvernieuwing Wechelderzande

4.1.1 4.1.2


Contactpersoon: Els Oostvogels Partners: Ar-Tur, gemeente Lille Doelstelling Begeleiding dorpskernvernieuwstraject door RLKGN en AR-Tur in samenwerking met het gemeentebestuur Lille. Voorstudie en begeleiding in identiteitsbepaling van dorp Wechelderzande, opmaak van een projectdefinitie en begeleiding bij aanstelling van bureau/ architect. Omschrijving De vraagstelling vertrekt vanuit de nood aan een totaalvisie voor de dorpskern van Wechelderzande naar aanleiding van een projectplan voor de site rond de oude jongensschool. De projectaanpak focust op de versterking van de leefbaarheid en identiteit van Wechelderzande, de versterking van het patrimonium, het vergroten van het ontmoetingsaspect, met als bijkomend gevolg een nieuwe impuls voor het dorpsleven, recreatie, toerisme en lokale economie. Door de bundeling van de expertise van beide streekorganisaties AR-TUR en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete kan maximaal ingezet worden op een integrale aanpak en duurzame uitkomst. Uitgevoerd 2014  Overleg gemeentebestuur Lille  Terreinbezoek met Ar-Tur en gemeente Lille  Voorstudie en analyse Gepland 2015  uitwerking project en proces ism gemeente Lille en betrokkenen  prospectie naar middelen voor vervolgtraject of subsidie (Europa, Onroerend Erfgoed, Provincie Antwerpen) Financiering Financiering door gemeente Lille. Gelinkte acties  Kasteeldomeinen en parken  Trage wegen 49



Actie 6. Gebiedswerking Kempense Heuvelrug – opmaak landschapsvisie & toeristisch ontsluitingsplan

4.1.3 4.1.4


Contactpersoon: Els Oostvogels Partners: Provincie Antwerpen, gemeente Kasterlee, Toerisme Kasterlee, Toerisme Provincie Antwerpen, Agentschap Onroerend Erfgoed Doelstelling Ontwikkelen van een duurzaam toeristisch ontsluitingsplan voor de openbare gronden in de gemeente Kasterlee, geënt op een landschapsbiografie en landschapsvisie voor de Kempense Heuvelrug. Omschrijving De opdracht behelst de opmaak van een landschapsvisie voor de Kempense Heuvelrug op grondgebied Kasterlee, en de opmaak van een inrichtingsplan voor de zones Kabouterberg, Zwarte berg en Provinciaal domein Hoge Mouw. Op dit moment is er al verschillend bronmateriaal. Er wordt gevraagd om een synthese gemaakt van al dit bronmateriaal en in kaart gebracht. Verdere ontwikkelingen worden hierop gesuggereerd. Aanvullende erfgoed en landschapsinventarissen rijken de synthese aan. De landschapsvisie vertaalt zich in een inrichtingsplan voor het projectgebied. Deze landschapsvisie vormt de basis voor het vergroten van lokaal en bovenlokaal recreatief en toeristisch aanbod ingebed in de aanwezige landschaps- en erfgoedkwaliteiten. De focus ligt hierbij op toeristische productontwikkeling en vermarkting van de projectzones. De idee is dat het gebied wordt gepromoot als één sterk geheel, over de deelgebieden heen. Dit neemt niet weg dat per deelgebied (Kabouterberg – Zwarte Berg – Hoge Mouw) een specifieke, thematische of doelgroep werking kan uitgebouwd worden. 50



Aanleiding: Kasterlee heeft van oudsher al een grote aantrekking op toeristen. De Kempense heuvelrug, die in Kasterlee tot in het dorpscentrum reikt, oefent een grote aantrekkingskracht uit. Al in het begin van de 20ste eeuw telde Kasterlee heel wat hotels, pensionaten en jeugdverblijfcentra. Men bezocht Kasterlee omwille van zijn rust en natuur- en landschapskwaliteiten op de Kempense heuvelrug of in de vallei van de Kleine Nete. Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (RLKGN) werd benaderd door de gemeente Kasterlee in functie van de toekomst van de bomen op de speelzone van de Kabouterberg. Kabouterberg Kasterlee is gelegen op de Kempense Heuvelrug. De zandvlakte, hellingen, dennen met luchtwortels en eikenstruwelen vormen er de uitgelezen speelplek voor kinderen. Het gebied is doorweven met wandelpaden en belevingselementen. Het gebied is vrij te bezoeken of onder begeleiding met kaboutervertellingen. De kabouterberg telt zo’n een 10.000 begeleide bezoekertjes per jaar. Het RLKGN gaf in 2013 de opdracht aan een erkend boomverzorger een bomenbeheerplan op te maken voor de site. De focust ligt hierbij op de bomen langs het drukst bewandelde pad en de speelzones. Daarnaast werden beheermaatregelen voorgesteld ter behoud van markante bomen, nl. de dennen met luchtwortels en oude eikenstruwelen. De succesvolle werking van Kabouterberg brengt een hoge druk op het gebied met zich mee. Enerzijds is daardoor het gebied verzadigd, de geleide wandelingen zijn al van lang tevoren volgeboekt. Anderzijds levert dit vraagstukken op omtrent erosieproblematieken van de hellingen, duurzaamheid van de dennen met luchtwortels, eikenstruwelen,… Kabouterberg sluit aan op de zone Zwarte berg, dit gebied herbergt dezelfde landschappelijke kwaliteiten en belevingswaarden, de vraag heerst of de werking uitgebreid kan worden naar deze zone. De provincie Antwerpen sluit met zijn domein Hoge Mouw aan bij de Zwarte Berg en is eveneens vragende partij om het proces tot een geïntegreerde visie op landschap en beleving op te starten om zo de aantrekkingskracht van dit domein te vergroten. Het domein is met haar landduinen en ijzerertsen aangeduid als beschermd landschap en moet als dusdanig erkend worden. Oude historische relicten en verhalen (bv. duivelskuil, Hoge Mouw,..), de aanwezige zandvlaktes, heuvels, heidveldjes en boszones geven het gebied eveneens een duidelijk potentieel. Een visie rond het bosbeheer is uitgewerkt in een uitgebreid bosbeheerplan, dit geldt overigens voor alle openbare bossen in gemeente Kasterlee. De natuureducatieve werking van de provincie Antwerpen is op zoek naar een goede inrichting van het domein, met uitbouw van een onthaalpoort en natuureducatieve elementen. Beleidsmatig ligt voor provincie Antwerpen bij de uitbouw van het vrijetijdsaanbod een belangrijke focus op natuur- en erfgoedbeleving, alsook op educatie en sensibilisatie omtrent deze thematieken . Bij de inventarisaties en discussies rond het bomenbeheerplan van Kabouterberg bleek dat er nog veel erfgoedwaarden op de Kempense Heuvelrug ongekend en onderbelicht zijn (eikenstruwelen, geomorfologie, archeologisch erfgoed, etc.) en dat er best een bredere visie komt op hoe toerisme en landschappelijk erfgoed beiden opgewaardeerd kunnen worden in deze regio die nog ongelooflijk veel potentieel heeft. De gehele projectzone, van dorpskern Kasterlee tot provinciaal domein Hoge Mouw, is centraal gelegen op de Kempense Heuvelrug. Deze heuvelrug wordt geflankeerd door de valleien van de Kleine Nete en Aa. Deze zijn sterk met elkaar verbonden. De uitbreiding naar de flankerende valleien zal in de studiefase dan ook gemaakt moeten worden. De opgave is om vanuit een sterke kijk op dit landschap, en vanuit dit 51



bredere perspectief te komen tot een inrichtingen beheerplan voor de zone Kabouterberg-Zwarte berg en Hoge Mouw. In de visie dienen de landschaps- en erfgoedwaarden (cultuurhistorie, historische ecologie, archeologie, aardkunde) gedetecteerd te worden. Deze vormen de basis waarop het recreatieve gebruik en beleving geënt en uitgewerkt kan worden tot een duurzaam toeristisch product. Uitgevoerd 2014  Prospectie door RLKGN  Overleg met gemeente Kasterlee voortraject  Overleg en samenstelling stuurgroep (gemeente Kasterlee, Provincie Antwerpen, Toerisme Provincie Antwerpen)  Voorbereidende terreinbezoeken en analyse  Opmaak bestek  Gunning van de opdracht aan Strootman Landschapsarchitecten + Bailleul ontwerpbureau  Vraagstelling agentschap Onroerend Erfgoed in participatie inventaris en studiefase  Bundeling beschikbare informatie, beheerplan en documenten Gepland 2015  Studie en inventaris in samenwerking met studiebureaus, agentschap Onroerend Erfgoed  Prospectie vervolgtraject  Prospectie subsidiemogelijkheden Financiering Financiering door landschapswerking RLKGN, gemeente Kasterlee en Provincie Antwerpen Gelinkte acties  Kleine landschapselementen

52



Actie 7. Buitengewone Plekjes Initiatiefnemer/trekker Regionaal Landschap Rivierenland


Partners: Antwerpse Regionale Landschappen

Doelgroep: Burgers, verenigingen, gemeentebesturen

Situering

Doelstelling     

Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van de leefomgeving in de Antwerpse gemeenten; Een verhoging van de beleefbaarheid van woon- en werkomgeving; Een verhoogde betrokkenheid van gemeenten en inwoners; Draagvlakvergroting voor het belang van groen, ook de kleine plekjes; Tot slot fungeren de buiten-gewone plekjes als demonstratieprojecten waarmee een katalysatoreffect wordt beoogd.

Omschrijving Concreet wordt het publiek opgeroepen om verrommelde plekjes in de 50 deelnemende gemeenten (de eerste 50 die zich engageren om mee in het project te stappen) via een projectwebsite aan te melden. Deze kunnen heel uiteenlopend van aard zijn en ook erg verschillend van ligging: een vergeten buurtparkje; een groenperk waar pendelaars dagelijks passeren op weg naar het station; een verruigd stukje natuur; een ongebruikt stukje landbouwgrond langs een wandelpad dat uitgroeide tot een klein stort… Er kunnen ook voorstellen van heraanleg geformuleerd worden. Na een interne preselectie wordt per gemeente een shortlist op de projectwebsite geplaatst waarop het publiek kan stemmen. Het winnende plekje per gemeente krijgt een groene transformatie ter waarde van maximum 2000 euro. Tot slot volgt een publiekswedstrijd om de 3 beste buiten-gewone plekjes te kiezen. De winnaars krijgen een publieksevenement aangeboden in hun gemeente. Naast een directe verbetering van de leefomgeving mikt het project op draagvlakverbreding bij gemeenten en inwoners. Er wordt dan ook sterk ingezet op informatiecampagnes naar gemeenten en het grote publiek ter sensibilisatie van het project-thema.

Verloop Actie Uitgevoerd in 2014 

Selectie winnend plekje 53


   


Overleg publieksevenement winnend plekje Uitvoeringswerken nog niet ingerichte plekjes Comminicatie en overleg tussen terreinwerkers en gemeentebesturen Declaratie PDPO

Planning 2015 

Finalisatie PDPO-project

Financiering Totaal budget 2014:

37.618,26

-

Terrein/inrichting:

27.379,41

-

Personeel:

10.238,85

Financieringskanalen 2014:

PDPO ‘Buiten-gewone plekjes’

Begroot budget 2015:

5.240,01

-

Terrein/inrichting:

5.204,01

-

Personeel:

-


PDPO ‘Buiten-gewone plekjes’

Gelinkte acties   

Plant van hier KLE’s Landschapsanimatorwerking

54



Overzicht uitgewerkte plekjes Beerse

Ecologische streekeigen voortuin GC ’t Heilaar

De voortuin van GC ’t Heilaar heeft al decennia dezelfde beplanting. De tuin is opgedeeld in vierkanten door hulsthaagjes. In de vierkanten staan rozenplanten en bolesdoorns. Er is sporadisch nog klimop als bodembedekker. Er komen jaarlijks 40 000 bezoekers naar GC ’t Heilaar en de gemeente Beerse wil hen graag verwelkomen met een uitdagender en meer ecologisch stukje natuur. Dit jaar staat de programmatie van GC ’t Heilaar in het teken van e

een Groen Seizoen en ze vieren tevens hun 20 verjaardag in 2014. De aanleg van een originele en gevarieerde tuin met streekeigen planten en een vlinder- en insectenvriendelijke inrichting werd gerealiseerd. De voortuin dient ook als inspiratiebron voor andere tuinders. Stand van zaken: gefinaliseerd

Grobbendonk

Bergen Dit buitengewoon plekje bestaat nu uit een zitplekje aan een duinenrug met een mooi uitzicht. Het nadeel is dat de duinenrug gebruikt wordt door BMW-ers, mountainbikers,… terwijl dit eigenlijk verboden is. De begroeiing bestaat uit eik (hakhoutstoven) en den. Het is deels in handen van de gemeente en deels nog in privé handen.

Omwille van de historische waarde van deze duinenrug wordt gewerkt aan een volledige beheervisie op de duinenrug en het betreffende beheer. Zo dient ondermeer de problematiek van erosie en particuliere vertuining te worden tegengegaan. 55



Stand van zaken: gefinaliseerd Gerealiseerd:  afspraak partners  terreinvisite met Onroerend Erfgoed, Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, Gemeente Grobbendonk, de betrokken boomverzorger en het VIOE. Opvolging na het project:  Overkoepelend beheerplan Herentals

Wuytsbergen

Het plekje bestond uit een rustbank met kapelletje in elektriciteitscabine (uitzonderlijke combinatie) op een driehoekig perceeltje en grenzde aan het fietsknooppunten-netwerk. De jonge buurt maakt dat dit plekje zich uitstekend leent voor de omvorming tot een aangename rustplaats met een picknicktafel en een zitbank. Het plekje werd voorzien van een beperkte beplanting met autochtoon plantgoed. Het kapelletje zal later omhaagd worden en worden voorzien van een natuurlijke en vlindervriendelijke border. Een insectenhotel en een zitbank werden eveneens ingepland. Stand van zaken: gefinaliseerd – verdere uitwerking door de gemeente Herenthout

Bos rondom Sportcentrum Kapelleke en Kapelboom De

kapellekensboom

is

een

eeuwenoude

lindeboom,

die

ondermeer vanwege zijn grillige vorm een begrip is in Herenthout. Oorspronkelijk werd de boom gebruikt als ontmoetingsplaats; er zijn vermoedens dat ook de schepenbank van Zelle er ooit heeft vergaderd. De site rondom de boom werd opgewaardeerd en de boom werd onderworpen aan een onderhoudssnoei. Stand van zaken: gefinaliseerd

56


Laakdal


Binnenveld Het sober graspleintje rond het kapelletje wordt door de gemeente opgewaardeerd. Er werden aanplantingen gedaan met inheemse soorten en een nieuwe picknickplaats met twee zitbanken werd

gerealiseerd.

De

voormalige

betonnen

zitstructuur werd hierbij verwijderd. Stand van zaken: gefinaliseerd

Meerhout

Parkje Mgr. Cruysberghslaan

Het parkje werd voorzien van een gepaste struikengordel en de inplanting van een boomgaard. In samenwerking met een school te Geel zal nog een ecologische boombank worden voorzien ter finalisering van het project. Stand van zaken: lopende  Gerealiseerd: aanplantingen  In opvolging: ontwerp – bouw – plaatsing ecologische boombank

Olen

Kinderbos aan de watertoren Om de belevingswaarde van deze kleine boszone op te drijven op maat van kinderen werd de bouw van een beestentoren voorzien en werden een aantal nieuwe aanplantingen uitgevoerd. Een natuurlijke zithoek

door

zorgvuldig

geplaatste

boomstammetjes werd eveneens aangelegd. Stand van zaken: gefinaliseerd

57


Oud-Turnhout


Tweesprongdreef

De tweesprongdreef is een stukje groen waar een elektriciteitscabine opstaat. Het perceel was totaal verwilderd en de bodem werd doorheen de jaren flink verrijkt door het storten van blad- en grasafval. De buurtbewoners engageerden zich om hier een mooie ontmoetingsplaats van te maken. Om het stukje toegankelijker te maken werd gewerkt aan de hand van een gefaseerd maaibeheer waarbij ook enkele dode bomen werden gekapt. Op termijn worden ook nieuwe struiken aangeplant ter opvolging van dit project. Stand van zaken: gefinaliseerd Retie

Kapel Duinberg Het

kapelletje

Duinberg

te

Retie

bevindt

zich

langsheen een verbindingspad tussen Duinberg en de Zavelstraat.

Om

de

aantrekkelijkheid

van

deze

historische site te vergroten werd een zithoek ingericht

waarbij

drie

hoogstamlindes

werden

aangeplant. De aanleg van een meidoornhaag moet de afscherming van het perceel garanderen. Voor de kleinsten werd een evenwichtsparcour ontworpen via eenvoudige boomstammetjes. Zodra het ontwerp is gefinaliseerd plaatst de gemeente tevens een infobord met achtergrondinformatie omtrent de geschiedenis van het kappelletje. Stand van zaken: gefinaliseerd Turnhout

Pleintje aan de Heizijde

Het plekje waar het oude kapelletje tegen de eikenboom hing op de hoek van Boones Blijk in Turnhout, vlak bij het klooster van de Clarissen wordt nu vooral gebruikt als parkeerplaats. De omvorming naar een rustige picnickzone met zicht op de Meirgorenloop en de micro-cuesta is hier aangaande. Het ontwerp van een ecologische zitbank met een gedurfder uiterlijk loopt momenteel nog. De terreininrichting dient nog te worden gerealiseerd. 58



Stand van zaken: lopende

Vorselaar

Buurtplein Hildering

Eind januari 2014 werd het plekje Hildering in Vorselaar opgepikt door de Thomas More Hogeschool en werd er aan twee groepen studenten van de hogeschool gevraagd om een voorstel te maken voor een nieuw inrichtingsplan. Beide ontwerpvoorstellen werden gecombineerd tot één inrichtingsplan met daarin de beste elementen gebundeld. Deze tactiek heeft geloond gezien het plekje binnen Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete werd verkozen als winnaar. Er werd werk gemaakt van een wandelpad doorheen het hele pleintje. Naast het pad kwam een verlichtingspaal met LED-verlichting op zonne-energie. Voor de passant met nood aan rust werd een bank voorzien met een fietsenrek en op het plein zelf zorgt een grote familiebank voor een ideale ontmoetingsplaats. Kinderen kunnen zich uitleven op het speciaal uitgedokterde evenwichtsparcours. En ook aan de natuur werd gedacht: zo werden heel wat inheemse struiken aangeplant en werd een beestjeshotel neergepoot voor egels, vlinders en solitaire bijen . Een vuilbak zorgt ervoor dat snoeppapiertjes, flesjes, blikjes en hondenpoep hier proper worden ingezameld. Bij prachtig herfstweer werd op zaterdag 6 december een publieksfeest gehouden voor de lokale omwonenden om hun plekje te vieren. Meer dan 80 buurtbewoners van de Hildering namen deel. Stand van zaken: gefinaliseerd

59


Rijkevorsel


perkje achter woongebied

Het perceel betreft een grasperkje achter een woonzone waar een deel van het bestaande bomenbestand werd verwijderd. Het perceel wordt druk bezocht door lokale omwonenden en kon gebruik maken van een betere landschappelijke inrichting. Om dit te verwezenlijken aangeplant,

werd

alsook

een een

uitgebreide

gemengde

haag.

houtkant Enkele

hoogstameiken vervolledigen het plaatje. Stand van zaken: gefinaliseerd

Hoogstraten

omgeving Sluiswiel

De omgeving nabij het sluiswiel te Hoogstraten was voordien al een druk bezochte plek waar

fietsers

en

wandelaars

even

konden

verpozen. Om de stalling van fietsen in goede banen te leiden werden twee landschappelijk inpasbare

fietsenrekken

neergepoot.

De

afscheiding met het naburig privaat perceel werd gerealiseerd

door

kastanjehekwerk.

de

plaatsing

Tevens

van

werden

een de

zitmogelijkheden uitgebreid door het plaatsen van een extra zitbank en een bijkomende picknicktafel. Stand van zaken: gefinaliseerd

60



Actie 8. Plant van Hier Initiatiefnemer/trekker Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete


Partners: provincie Antwerpen, Agentschap voor Natuur en Bos, Agentschap voor Landbouw en Visserij, SPK, Regionale Landschappen, private sector (kwekerijen, plantencentra, …)

Doelgroep: Kwekers en eindgebruikers natuurliefhebbers

van

plantgoed,

terreinbeherende

organisaties

en

instellingen,

Situering

Doelstelling    

Beschermen en herstellen van de belangrijkste autochtone groeiplaatsen in de provincie Antwerpen Het aanbod van autochtoon plantgoed opdrijven Via samenwerkingsverbanden vraag en aanbod op elkaar afstemmen Communicatie en sensibilisatie rond autochtoon plantgoed opentrekken naar een breed publiek

Omschrijving Autochtone bomen en struiken (Planten van Hier) stammen rechtstreeks af van de moederplanten die zich na de laatste ijstijd in onze streken hebben gevestigd. De nog resterende autochtone bomen en struiken in onze regio zijn echter zeer zeldzaam geworden. De overblijvende relicten bevatten meestal zeer kleine en geïsoleerde populaties die doorgaans geen bescherming genieten en vaak bedreigd worden door verkavelingen, slecht beheer, onwetenheid van grondeigenaars en grondgebruikers, kapping en kruising met niet-autochtoon genetisch materiaal. Geen fraaie vaststelling, en dat is bijzonder jammer, want ‘Planten van Hier’ hebben een aantal voordelen die erg belangrijk zijn. Niet alleen vormen ze de laatste relicten van ons houtig levend erfgoed, ‘planten van hier’ zijn vermoedelijk ook evolutionair het best aangepast aan onze lokale groeiomstandigheden zoals klimaat, bodem, ziekten en plagen (Vander Mijnsbrugge et al., 2010). Verder bevorderen ze de streekeigen identiteit en bovendien betekenen ze vaak een exclusieve voedselbron voor bepaalde organismen. Bomen en struiken die uit Zuid-Europa of de Balkan worden ingevoerd hebben bijvoorbeeld een vroegere bloeitijd dan de vanouds groeiende populaties in Vlaanderen. De lokale insecten die afhankelijk zijn van de nectar, het stuifmeel of de vruchten van deze soorten komen zo al snel in de problemen. 61



Het PDPO-project ‘Plant van Hier, Platteland van Hier’ tracht in de provincie Antwerpen deze negatieve tendens tegen te gaan door enerzijds de laatste autochtone groeiplaatsen in de provincie te beschermen en te herstellen, en anderzijds het aanbod aan autochtoon plantgoed in Vlaanderen te verhogen door de oogst en opkweek ervan onder het kwaliteitslabel ‘Plant van Hier’ te coördineren. Ondermeer ondersteund vanuit de Regionale Landschappen vormt dit label een kwaliteitskenmerk voor autochtoon plantsoen waarmee het aanbod op de reguliere markt wordt opgedreven. Zaden worden geoogst op autochtone groeiplaatsen om vervolgens te worden opgekweekt tot volwaardig plantgoed dat kan worden ingeschakeld bij aanplantingen per herkomstgebied over heel Vlaanderen. In de keten van oogst over opkweek tot aanplant wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de lokale economie. Zo wordt momenteel nauw samengewerkt met enkele sociale economie-bedrijven die mee instaan voor de oogstacties op het terrein. Naast de ecologische voordelen van het autochtone groen wordt zo ook de plaatselijke werkgelegenheid bevorderd en de CO2-impact verlaagd.

Verloop Actie Reeds uitgevoerd 2014 Beschermen en herstellen autochtone groeiplaatsen  Quick Win Merode (VLM): bescherming en herstelsnoei autochtone knoteiken Merodegebied Herselt (drie eiken) – opmaak beheerplan Verhogen aanbod autochtoon plantgoed  Overleg met private partners (kwekerijen), Antwerpse Regionale Landschappen, ANB en ALV, SPK  Onderhandelingen met ANB vormgeving project optimalisering keten autochtoon plantsoen olv SPK Sensibilisatie en promotie rond autochtone bomen en struiken:  infostand op publieksdagen  communicatie (RLKGN nieuwsbrief, website Plant van Hier)  loketfunctie webmail Plant van Hier Gepland 2015 en verder  Verdere opvolging noodzakelijke beheerswerken  Blijvende communicatie & sensibilisatie via website, landschapskrant, publieksacties, infostand, …  Planten van Hier gebruiken en promoten  Blijvende ondersteuning door Vlaamse Regionale Landschappen, ANB en ALV wat betreft de opkweek van autochtoon plantgoed via samenwerking met de private sector.  RLKGN vormt een blijvend aanspreekpunt voor eigenaars van autochtone relicten binnen het werkingsgebied – middelen voor beheerswerken na afloop van het PDPO-project zullen worden gezocht via ondermeer de landschapswerking.

Financiering Financieringskanalen 2014: Restsubsidie project ALV Financieringskanalen 2015: 5000 euro basismiddelen ANB

Gelinkte acties 

Alle acties waar aanplantingen aan te pas komen 62



Actie 9. Knotteam (Landschap zoekt Kapper m/v)

Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen Doelgroepen Grondeigenaars en –pachters, lokale overheden en verenigingen Doelstelling Herstel en beheer van knotbomen en hakhout. Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Met dit project dat knotbomen en hakhout in de kijker zet willen we herstelmaatregelen uitvoeren en beheeradvies meegeven ter behoud van deze cultuurhistorische landschapselementen. Bijkomend willen we sensibiliseren over knotbomen, houtkanten en goede praktijken van beheer. RLKGN ging in 2012 daarom van start met het oprichten van een knotteam. Dit team van vrijwillgers voert knotbeheer en hakhoutbeheer uit bij particulieren in ruil voor het brandhout. RLKGN stemt vraag en aanbod op elkaar af. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Terreinbezoeken knot- en beheerlocaties, afspraken met eigenaars  Overleg met knotteam verdeling 15 knotlocaties  Begeleiding uitvoeren werken in de winterperiode 63



Gepland 2015  Op 14 maart 2015: jaarlijks evenement voor de knotters met demo door Timber Sports (technieken met kettingzaag en bijl) in Landschap De Liereman  Verdere opvolging uitvoering knotwerken winter 2014-2015  Oproep voor knotlocaties winter 2015-2016, bezoek knotlocaties, afspraken met eigenaars  Overleg knotteam, verdeling knotlocaties

Nazorg en opvolging De vrijwilligers worden opgevolgd, alsook het goede verloop van de werken. De beheerde locatie worden samen met de eigenaar opgevolgd en bij voorkeur wordt een beheerplan voor de knotbomen en houtkanten opgemaakt zodat consequent beheer op lange termijn gebeuren kan. Samenwerking en financiering Structurele middelen RLKGN

64



Actie 10. Beheerovereenkomsten en bedrijfsplanner Initiatiefnemer/trekker VLM Contactpersoon RLKGN Lieven Lavrysen Partners Landbouwverenigingen, VLM Doelgroepen Landbouwers Doelstelling Via het afsluiten van beheerovereenkomsten agromilieumaatregelen op landbouwbedrijven stimuleren, met de focus op ‘aandachtsgebieden’, waar de inzet van beheerovereenkomsten een duidelijke meerwaarde heeft. Omschrijving Regionale landschappen werken traditioneel samen met een bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij, die zich toelegt op het afsluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. Landbouwers die vrijwillig inspanningen leveren voor natuur, landschap of milieu kunnen hiervoor vanuit diverse overheden (in het bijzonder VLM, maar ook Departement Landbouw en Visserij, provincie en gemeenten) een vergoeding ontvangen door het afsluiten van een beheerovereenkomst. Zo kunnen de landbouwers zelf voor een beter milieu en meer natuur zorgen en bijdragen tot een mooier landschap in Vlaanderen. Omdat het voor een landbouwer niet altijd even makkelijk is om na te gaan welke beheerovereenkomsten aangewezen zijn voor zijn bedrijf, kan er beroep gedaan worden op een bedrijfsplanner. Die stelt samen met de landbouwer, gratis en vrijblijvend, een bedrijfsplan op maat op. Ook de administratieve beslommeringen in verband met de aanvraag nemen de bedrijfsplanners voor hun rekening. Verloop actie

Het nieuwe Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB) is in 2015 in werking getreden. Deze hervorming voorziet heel wat wijzigingen. Onder meer het invoeren van de vergroeningspremie is een belangrijke wijziging in het landbouwbeleid, met een directe relatie tot beheerovereenkomsten. Voor landbouwers is het in 2015 de uitdaging dit nieuwe beleid in te passen in hun bedrijfsvoering. Het lang uitblijven van definitieve beslissingen hieromtrent, maakt dat het sluiten van nieuwe beheerovereenkomsten beperkt bleef. De focus lag vnl. op het omzetten van aflopende beheerovereenkomsten naar de nieuwe mogelijkheden binnen PDPD3. Vanaf 01/01/2015 kunnen nieuwe beheerovereenkomsten gesloten worden onder de voorwaarden van PDPO3. De lopende beheerovereenkomsten PDPO2 blijven onder dezelfde voorwaarden gelden tot het einde van de contractduur. Het aantal lopende beheerovereenkomsten is voor 2015 vergelijkbaar met 2014.

Vooral perceelsrandenbeheer stijgt verder in oppervlakte. Onder PDPO3 zijn voor deze grasstroken verschillende beheermogelijkheden voorzien. Naast de functie om een kwetsbaar element zoals vb. waterlopen te bufferen, hebben deze grasstroken ook een belangrijke waarde als corridor of leefgebied. In de Kempen werd in het verleden vaak ingezet op het ontwikkelen van soortenrijke graslanden op deze randen. Een beheer gericht op nectarplanten, broed- en/of foerageerplaats voor vogels, soortendiversiteit en ruwvoederwinning. In de mate van het 65



mogelijke zal met de nieuwe beheermogelijkheden verder op deze integrale aanpak ingezet worden. Houtkantenbeheer daalt opmerkelijk door de strikte afbakening van het type houtkant dat in aanmerking komt voor het sluiten van een beheerovereenkomst, en op welk moment gestart kan worden met een beheerovereenkomst. Binnen afgebakende beheergebieden voor soortenbescherming kunnen extra maatregelen genomen worden voor weidevogelbeheer en akkervogelbeheer. In het RLKGN zijn enkele beheergebieden gelegen. De oppervlakte onder weidevogelbeheer blijft gelijk. In functie van akkervogelbeheer werd binnen RLKGN nog geen beheerovereenkomst faunavoedselgewas gesloten. De hoeveelheid hagen en heggen met een beheerovereenkomst blijft ongeveer gelijk. Nieuw van 2015 is de mogelijkheid voor het beheer van knotbomen. Poelen kunnen in het nieuwe PDPO3 niet meer gesloten worden, waardoor dit pakket uitdovend is. BO water is nog mogelijk maar binnen een andere gebiedsafbakening en andere voorwaarden. Binnen RLKGN is geen afgebakend beheergebied meer gelegen. Nazorg en opvolging De bedrijfsplanner staat in voor opvolging van de correcte uitvoering en evaluatie van de beheerovereenkomsten gedurende de contractperiode (5 jaar). Samenwerking en financiering Betaling van bedrijfsplanner en vergoedingen voor beheerovereenkomsten door VLM met Europese steun. Gelinkte acties

/

66



Actie 11. Fauna-akkers Initiatiefnemer RLDV, RLKGN, RLRL Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Antwerpse RL’en, WBE’s, ANB, landbouwers, gemeentes, imkerverenigingen Doelgroepen WBE’s, landbouwers, imkers, gemeentes Doelstelling  terreinbeheerders van praktische informatie voorzien voor het aanleggen en beheren van fauna-akkers  Via terreinbezoeken bij WBE’s waar mogelijk en wenselijk fauna-akkers herevalueren en plaatsen in een ruimere landschappelijke context en mogelijk andere bijkomende inrichtingen evalueren  Aankoop en verspreiding van zaadmengels voor het inzaaien van fauna-akkers.

Fauna-akker tijdens de zomerperiode Omschrijving Sinds 2009 werkt RL de Voorkempen voornamelijk met de wildbeheereenheden (WBE) samen rond het aanleggen van fauna-akkers. Een gedeelte van enkele maïsakkers, die enkel interessant zijn voor ree en fazant, werden omgevormd naar fauna – akkertjes die schuil- en voedselmogelijkheden bieden voor een ruime groep dieren (insecten, zoogdieren, (akker)vogels). Meestal gaat het om overstukjes die voor een commercieel landbouwtype niet rendabel zijn. Fauna-akkers bepalen op die manier ook mee het uitzicht, de beleving en de appreciatie van het landschap. Bovendien kon vanuit het thema bijen, met zowel aandacht voor honingbijen als de vele soorten solitaire bijen, zowel WBE’s als het brede publiek warm gemaakt worden om mee actie te ondernemen. Deze bestuivers hebben sterk te lijden onder habitatfragmentatie, drachtverarming (aanbod stuifmeel en nectar), grootschalige landbouw, steriele sierplanten in tuinen en gebruik van herbiciden en pesticiden. De aanleg van tijdelijke fauna-akkers kan bijdragen tot een oplossing. Op 2 jaar tijd groeide het project totdat alle WBE’s binnen de Voorkempen participeerden in het project. Ook buiten het werkingsgebied van RL de Voorkempen was er reeds interesse. Omwille van de voordelen op vlak van biodiversiteit, de ecologische waarde en de beeldkwaliteit van het platteland wilde RLdV het bestaande fauna-akkerproject uitbreiden naar het volledige grondgebied van de 67



provincie Antwerpen. De RL’en willen streven naar meer fauna-akkers in de provincie om zo op termijn een ecologisch netwerk te kunnen vormen waarlangs fauna kan migreren door het landschap. Het gebruik van typische gewasteelten (mede door de streekgebonden bodemkenmerken maar ook door streektradities) bepaalt ook mee de streekidentiteit. Burgers, fietsers en andere recreanten die het platteland bezoeken zullen bovendien ook een mooi aangenaam landschap beleven. Het doel en andere praktische (technische) informatie om fauna-akkers aan te leggen zullen promoot worden bij potentiële partners. Het project resulteerde inmiddels in een provinciebrede samenwerking met de WBE’s en andere landschapsbeheerders waardoor tot heden in RLKGN jaarlijks 40 ha fauna-akkers en bloemrijke akkerranden aangelegd werden. Het vervolgtraject is momenteel nog onzeker. De PDPO-ondersteuning eindigde in 2014. Samen met de andere Antwerpse Regionale Landschappen werd een nieuw PDPO-dossier ingediend, maar daarvan is de uitslag nog niet bekend. Verloop actie Uitgevoerd 2014  WBE-overleg met trajectplanning fauna-akkers: 6 mei 2014 - Ranst.  Overleg met de Antwerpse RL’en ifv de beperkte projectmiddelen voor 2014. Als gevolg daarvan zijn enkel de goedkopere mengsels aangeboden. De duurdere meerjarige mengsels staan evenwel nog te groeien van de vorige jaren. Er is in 2014 een 23-tal hectare ingezaaid en werden 17 hectare meerjarige mengsels beheerd.  Organisatie en opvolging inschrijvingen van geïnteresseerde WBE’s.  Organisatie bestellingen van zaadmengsels voor RLKGN.  Verdeling van de zaadmengsels via centraal afhaalpunt (prinsenpark).  Evaluatie van de ingezaaide akkers tijdens de bloeiperiode  Opvolging opstart bijenproject in regie van gemeente Kasterlee  Ontmoetingsavond met 30 WBE-leden in het NALAH in Zoersel (20 oktober 2014)  Screening van alle aanvragen van 2013. Van het totaal van 23,67 hectare aangevraagde fauna-akkeroppervlakte is 1,10 hectare geweigerd wegens het in strijd zijn met de natuur- en boswetgeving.  Monitoring van 7 fauna-akkers verspreid over de provincie: verzamelen van 4450 insecten in 112 stalen. 2950 insecten bleken diptera (vliegen en muggen). Er werden ook 19 soorten bijen en hommels aangetroffen. De landbouwmengsels vertonen de hoogste biodiversiteit qua insecten.  Vrijwilligers geven sporadisch vogelwaarnemingen van de fauna-akkers in het prinsenpark door. Vooral groenling en brandganzen blijken daarbij een regelmatige bezoekers te zijn. Ook reeën smullen van de klavers.  Aanvraag subsidies van ANB in naam van verschillende WBE’s. Deze middelen worden gebruikt om de aankoop van zaadmengsels te ondersteunen.

68



Evolutie van de oppervlakte fauna-akkers per gemeente (in hectare) – lagere cijfers van 2014 zijn te wijten aan het niet meer aanbieden van meerjarige mengsels. Balen doet het elk jaar opnieuw goed met het fauna-akkerproject. Dit heeft veel te maken met hun deelname aan de initiële projectoproep van RL de Voorkempen vanaf 2010. Maar ook Mol, Dessel en Retie blijven trouwe volgers van het project.

Planning 2015  Afhankelijk van het resultaat van de nieuwe PDPO-aanvraag.  Indien PDPO goedgekeurd wordt, betekent dit een uitbreiding van de werking naar imkers, gemeentebesturen, landbouwers en fruit-en groententelers toe Doorlopend  opstarten/verder zetten van structureel lokaal WBE overleg.  communicatie en sensibilisatie naar doelgroepen, brede publiek Samenwerking en financiering 2014: DMN (50%) + WBE-subsidies van ANB (50%) 2015: indien goedgekeurd: PDPO (65%) + WBE-subsidie van ANB (35%) Acties partners  dit project wordt in alle Antwerpse RL’en uitgevoerd.  sommige WBE’s zaaien op eigen initiatief de voorbije jaren reeds fauna-akkers in, zij het wel op kleinere schaal.

69



Actie 12. Biodiversiteitstoren Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners Scheppers Instituut Herentals, WBE Dessel Doelgroepen Recreanten, WBE’s Doelstelling - Een hoogzit van jagers herinrichten tot biodiversiteitstoren die een thuishaven is voor diverse dieren plantensoorten maar nog steeds haar functie voor de jacht vervuld. - Sensibilisatie jachtsector en verder aanhalen van de goede banden die door het faunaakkerproject tot stand zijn gekomen. - Leerlingen van diverse afdelingen van technische scholen de kans geven hun vaardigheden aan een concrete realisatie te toetsen. - Tot stand brengen van een duurzame samenwerking tussen projectpartners en hun publiek waaronder landbouwers, private boseigenaars,… - Het uitbouwen van een “voorbeeldhoogzit” die andere WBE’s kan inspireren. Omschrijving Sinds 2012 neemt het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete deel aan het fauna-akkerproject dat drie jaar eerder werd gestart door Regionaal Landschap de Voorkempen. Gedurende de gehele projectperiode zijn duurzame relaties tussen de verschillende projectpartners ontstaan, niet in het minst met landbouwers en wildbeheereenheden. Door de goede samenwerking in het fauna-akkerproject en naar aanleiding van de vleermuizentoren, werd door de wildbeheereenheden het voorstel van de biodiversiteitstoren gelanceerd die zowel de natuur ten goede komt als de wildbeheereenheden. Zij zijn belangrijke landschapsbeheerders maar worden in het biodiversiteitsverhaal vaak over het hoofd gezien. Op diverse plaatsen worden ook hoogzitten geplaatst. Deze hoogzitten zijn vaak niet meer dan een stoeltje waar je met een eenvoudige ladderconstructie naartoe kan klimmen. Ondanks de eenvoud van de constructie, blijken niet alle modellen op alle locaties zonder vergunning geplaatst te kunnen worden. Het is daarom ook de uitdrukkelijke vraag van de wildbeheereenheden om naast de effectieve uitvoering en expertise ook een ondersteuning te kunnen bieden ifv vergunningsaanvragen (hoogzitten, onderhoud houtkanten, infobord,…). Graag willen RLKGN in samenwerking met de wildbeheereenheden, landbouwers, ANB, gemeenten en scholen een huidig model van hoogzit aanpassen tot een biodiversiteitstoren die meer functies kan vervullen. Hoogzitten worden vaak geplaatst in bosranden, langs open plekken, in dreven,… . Dit zijn locaties met een uniek bosklimaat. Doordat dit de zonnigste plaatsen zijn in het bosbiotoop zijn hier vaak de meest diverse planten en diersoorten te vinden. Vooral insecten waaronder in hoofdzaak vlinders, hommels, bijen, libellen, waterjuffers en sprinkhanen maar ook zoogdieren zoals diverse vleermuissoorten, knaagdieren, groter wild (ree),… voelen zich aangetrokken tot deze plaatsen. Een biodiversiteitstoren (in wezen dus een hoogzit) kan een thuishaven zijn voor deze dieren en planten. Deelconstructies van de toren: bijen- en insectenhotel (zuiden), Hommelverblijf, vleermuizenverblijf (zuiden), groene wand met mossen en korstmossen (noorden), egelverblijf winter en zomer (onderaan), nestkasten voor vogels (oosten), compartiment voor spinnen en nachtvlinders.

70



Hieronder een simulatie van de bestaande hoogzit met daaronder de biodiversiteitstoren.

En het uiteindelijke resultaat:

71



Verloop actie Uitgevoerd 2014 - Overleg omtrent voorontwerp, materialen en takenverdeling - Aftoetsing met WBE’s tijdens het sectoraal overleg en aansluitende excursie van 17 april 2013 - Vraagstelling drie geïnteresseerde scholen van het werkingsgebied. - Scheppers Instituut Herentals is in oktober 2013 gestart met de bouw van de toren. - Persartikels en nodige aandacht in lokale (sociale) media - Bouw basis in de school - Vervoer naar Dessel + uitbouw van binnenkant en buitenbekleding ism WBE Dessel - Vervoer naar definitieve locatie + inrichting - Organisatie openingsevenement Planning 2015 - Monitoring soorten Samenwerking en financiering 50% PDPO 25% DMN 25% ANB (WBE-subsidie) Gelinkte acties Fauna-akkers

72



Actie 13. Oeverzwaluwen Initiatiefnemer RLKGN Contactpersoon Joris Matthé Partners Natuurpunt, gemeentebesturen, ANB, private grondeigenaars, nv De Scheepvaart, provincie Antwerpen, KOGEKA Geel Bijdrage: Natuurbehoud en landschapszorg Doelgroepen Alle private en openbare grondeigenaars met geschikte eigendommen Doelstelling Algemeen  Het brede publiek dichter bij de natuur brengen en hen sensibiliseren  Het behoud en stimulatie van biodiversiteit  Bouw van permanente oeverzwaluwwallen en mobiele oeverzwaluwmodules  advies bij het inrichten van de omgeving Omschrijving Door het succes van het huis-en boerenzwaluwenproject werd het initiatief – op aansturen van de Raad van Bestuur - uitgebreid met oeverzwaluwen (en gierzwaluwen). De oeverzwaluw (Riparia riparia) heeft het in een vlak en sterk verstedelijkt landschap niet gemakkelijk. Sommige rivieren zijn rechtgetrokken waardoor het natuurlijk proces van afkalvende oevers gestopt wordt. Ook kanaaldijken zijn sinds de verstevigingswerken met houten of stalen staketsels niet meer geschikt als nestlocatie voor oeverzwaluwen. Het verder verdwijnen van geschikt habitat door toenemende bebouwing en versnipperende infrastructuur en de daarbij horende verstoringsfactoren hebben ervoor gezorgd dat de Vlaamse populatie oeverzwaluwen sterk teruggedrongen werd. Sinds de jaren 90 zijn de oeverzwaluwen echter terug aan een opmars bezig. Door het verkleinen van het aanbod geschikte nestplaatsen beroepen de oeverzwaluwen meer en meer op kunstmatige toevalstreffers. Het gaat dan om bouwputten of zandbergen bij grondaannemers of wegenwerken. Dikwijls gaat het om een tijdelijk fenomeen of worden de vogels verjaagd omwille van de hinder voor een vlotte bedrijfsvoering. Kunstwanden bieden echter een goed en permanent alternatief. Een studie van het INBO heeft aangewezen dat oeverzwaluwen deze wanden ook erg aantrekkelijk vinden. Er treedt een zelfs een verschuiving op van natuurlijke naar kunstmatige wanden. Niet alleen worden kunstmatige wanden meer en meer uitgekozen door de oeverzwaluwen, de populaties per wand worden ook groter en groter terwijl een omgekeerde trend merkbaar is bij de natuurlijke wanden. Om de oeverzwaluwen in Vlaanderen te mogen blijven verwelkomen, is het interessant om goede alternatieven aan te bieden. Als deze alternatieven niet op natuurlijke wijze kunnen gestimuleerd worden, is een kunstmatige wand vaak wel een elegante oplossing. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Aanmaak vijf mobiele oeverzwaluwmodules waarvan drie bestemd zijn voor RLKGN en twee voor RLRL. Het werken met mobiele wanden heeft heel wat voordelen. Het is goedkoper dan een permanente wand en kan flexibel ingezet worden op locaties waar de nood het hoogst is. Bijvoorbeeld op bedrijventerreinen 73



waar tijdelijk een opvang van een populatie moet voorzien worden of als tussentijdse oplossing bij de aanleg van een permanente wand. Mobiele oeverzwaluwwanden kunnen relatief eenvoudig ontworpen en gemaakt worden in samenwerking met scholen van het werkingsgebied. Een leuk educatief project dat volledig binnen de doelstellingen van een Regionaal Landschap past. Hieronder een voorbeeld van de mobiele oeverzwaluwwanden die de Sand Martin Trust in Groot-Brittannië met veel succes inzet. Deze wand is het resultaat van 27 jaar experimenteren met verschillende modellen en materialen.

Op basis van dit model ontwierpen we onze nestmodules. Ze bestaan uit een gladde betonnen voetstukken die niet verankerd moeten worden in de grond. Daar bovenop komen de nestmodules die elk plaats bieden voor 33 koppels.

Ontwerp en resultaat

       



Aankoop, levering materialen voor modules Overleg en opvolging KOGEKA-school: 2 modules voor plaatsing in Grobbendonk, 1 module voor plaatsing in Geel en 2 modules voor plaatsing in Willebroek (RLRL) Overleg Scheepvaart, gemeente Grobbendonk,… voor plaatsing oeverzwaluwwand langs Albertkanaal + aanvraag van nodige domeinvergunningen. Uitvoering plaatsing + opvolging pers Overleg Universiteit Antwerpen voor start onderzoek rond ectoparasieten bij oeverzwaluwen Verzamelen stalen van nestmateriaal voor onderzoek ectoparasieten Opvolging plaatsing in Geel + bijhorende aanleg poel Overleg gemeente Olen en ANB voor verplaatsen van wand in Olen. Door aanleg van een fietspad op deze site zal de wand 200m verderop geplaatst worden. We maken van de gelegenheid gebruik om de wand te vergroten en een poel aan te leggen van 1000m² Overleg gemeente en derden voor opruiming van de vernielde nestmodules in Grobbendonk 74



Te verplaatsen wand in Olen 75


Plaatsing oeverzwaluwwand in Grobbendonk


vernieling door vandalen in november 2014

Planning 2015  Opvolging resultaten op de resterende wand in Geel  Afspraken en verplaatsing wand in Olen + aanleg poel  Adviesverlening inrichting site in Olen  Opruimen site Grobbendonk Samenwerking en financiering Een DMN-subsidieaanvraag werd goedgekeurd voor een bedrag van 14.850 euro. Hiervan werden in 2012, 2013 reeds de oeverzwaluwwanden van Retie en Olen bekostigd. De overschot werd ingezet op de aankoop van materialen voor de nestmodules. Aangezien Regionaal Landschap Rivierenland voor hun oeverzwaluwproject (DMN) ook nog een overschot had die onvoldoende was voor een volledig nieuwe wand te bekostigen, hebben we de middelen gebundeld. RLRL nam de kosten en levering van de betonnen voetstukken voor hun rekening, RLKGN zorgde voor het ontwerp, productie en levering van de nestmodules. Acties partners In buurlanden (met Nederland als koploper) worden gelijkaardige initiatieven opgezet. RLRL is eveneens betrokken met hun oeverzwaluwproject. Natuurpunt realiseerde reeds een oeverzwaluwwal in Geel aan de dekshoevevijver en leverden heel wat informatie aan voor de bouw van deze van RLKGN. Onze Nederlandse noorderburen van Brabants Landschap bouwden reeds enkele oeverzwaluwwanden met de betonnen L-keerwanden. Deze zijn bijzonder succesvol. Nazorg Jaarlijks dienen oeverzwaluwwallen klaargemaakt te worden voor het nieuwe seizoen. Dit houdt in: - ledigen van gebruikte nestgaten + eventueel fumigeren tegen parasieten. - opnieuw opvullen van geledigde nestgaten met zand - eventueel maaiwerken om hoge grassen en struikopslag aan de voorzijde van de wal te verwijderen Tot heden hebben de vaste wanden in Olen en Retie nog geen succes gehad. Gelinkte acties - projectweek KOGEKA-school: bouw oeverzwaluwwand en graven poel bij leerkracht. 76



Actie 14. Andere soortenprojecten Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Bas Van der Veken Partners Natuurpunt, gemeentes, ANB, Boerenbond, VLM,… Doelgroepen Burgers, terreinbeheerders Doelstelling - IHD’s: realisatie van geschikte habitats en/of inrichtingen die Europees beschermde dier-en plantensoorten ten goede komen. - PPS: realisatie van geschikte habitats en/of inrichtingen die de Provinciaal Prioritaire Soorten ten goede komen. Omschrijving Door inzet van de Vlaamse Regering op Europese instandhoudingsdoelstellingen en de bijhorende financiële ondersteuning, zullen allerhande soortenprojecten nu en in de toekomst een nog prominentere rol gaan spelen in de werking van het Regionaal Landschap. In het verleden zijn reeds diverse initiatieven rond soorten opgezet (fauna-akkersoorten, bijen, harkwesp, zwaluwen en gierzwaluwen, vleermuizen,…). De focus zal in de toekomst meer op Europees beschermde soorten, Provinciaal Prioritaire Soorten, Rode Lijstsoorten,… komen te liggen. In eerste instantie gaat het om advies, sensibilisering en terreiningrepen bij particulieren. Dit om tegemoet te kunnen komen aan de eisen die Europa stelt en om het resterende saldo van IHD’s – naast dus de “evidenties” bij ANB en Natuurpunt - te kunnen realiseren. Verloop actie Uitgevoerd 2014 - Overleg en afstemming SPK over Bruine Eikenpage in de bermzones van de spoorweg in Tielenkamp - Opstart initiatief tot omvorming van 100 kerkzolders in Antwerpen en Limburg tot vleermuizenverblijven (trekker: Centrum voor Duurzaam Groen) - Vereenvoudigde monitoring Harkwesp - Opvolging Vleermuizentoren - Plaatsing mini-vleermuizentoren - Plaatsing oeverzwaluwmodules in Grobbendonk en Geel Planning 2015 - Verdere uitwerking initiatief kerkzolders - Opvolging en monitoring van bestaande initiatieven - Implementatie in IHD-werking Samenwerking en financiering Mogelijkheid tot bekomen Investeringssubsidies Natuur (IVSN) Gelinkte acties IHD’s door middel van particulier natuurbeheer 77



4.2 Recreatief medegebruik en natuurrecreatie Actie 15. Trage wegen Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners gemeenten, provincie, recreanten, aangelanden, landbouwers, vrijwilligers, RURANT, vzw Trage Wegen, erfgoedcellen, LEADER, VLM, Vlaamse gemeenschap, Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling … Bijdrage Natuurbehoud en landschapszorg Natuureducatie en draagvlakvorming Doelgroepen Lokale bewoners, schoolgaande jeugd, recreanten Doelstelling  Versterken en opwaarderen van het trage wegen netwerk  Promoten van verkeersveilige verbindingen voor wandelaar en/of fietser, zowel functioneel als recreatief  Aandacht voor de cultuurhistorische betekenis en waarden van trage wegen  Aandacht voor de ecologische en landschappelijke waarde  Ontdekken van het omgevende landschap, de natuur en de cultuurhistorie  Versterken van de streekidentiteit Omschrijving Onder trage wegen verstaan we de wegen die hoofdzakelijk geschikt zijn voor niet-gemotoriseerd verkeer. Trage wegen kunnen buurtwegen, voetwegen, kerkwegen, jaagpaden,… zijn. Deze wegen kunnen zowel een privaat als publiek karakter hebben. Een buurtweg is een weg die is opgenomen in de Atlas van de Buurtwegen (1841), en dus een openbaar karakter heeft. Heel wat gemeentebesturen werken plannen of acties uit om hun trage wegen te herwaarderen. Vroeger moesten trage wegen vaak wijken voor bestemmingen of functies waar op dat moment meer belang aan werd gehecht. Vandaag zien we dat er opnieuw aandacht is voor de trage wegen en de verscheidenheid aan functies die deze (kunnen) vervullen. Trage wegen bieden o.a. een grote kans voor duurzame lokale mobiliteit en verkeersveiligheid. Het zijn vaak veilige, functionele verbindingen waar kinderen maar al te graag gebruik van maken. Soms is een trage weg een ontbrekende schakel om een route voor de zachte weggebruiker compleet te maken. Daarnaast vervullen trage wegen een belangrijke rol als toegangs- en doorgangsweg voor landbouwverkeer. Deze buurtwegen kunnen bijkomend deel uit maken van een recreatief netwerk waar ze er voor zorgen dat het wandelen en fietsen dubbel zo aangenaam wordt. De trage wegen brengen het landschap dichter bij de mensen. Ze doorsnijden het open landschap en geven zo een kijk achter de lintbebouwing. Het herwaarderen van deze wegels en paden brengt vaak met zich mee dat ze opnieuw worden ingericht. Dit zorgt landschappelijk en ecologisch voor het opnieuw inkleden van het landschap en maakt dat voor heel wat flora en fauna nieuwe verbindingen en toevluchtsoorden ontstaan. Als extra troef herbergen trage wegen meestal een hoge cultuurhistorische waarde. 78



Trage wegen zijn vaak een complexe materie. Het regionaal landschap wil voor de betrokken gemeentes een regisseursrol vervullen en de coördinatie op zich nemen om waar mogelijk een intergemeentelijk netwerk van trage wegen uit te bouwen. Daarbij zal de gehanteerde methodiek sterk gericht zijn op draagvlak en participatie. In het gehele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen wordt rekening gehouden en samengewerkt met eigenaars, gebruikers en aangelanden. We streven we naar draagvlak op lange termijn voor het herstellen en behouden van de trage wegen. Bijkomend zijn de trage wegen vaak een plaatselijke materie. De lokale gebruikers, eigenaars en aangelanden zijn meestal de experts ter zaken. Verloop actie

-

Overkoepelende aanpak trage wegen

Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen een gebiedsdekkende aanpak per gemeente of de aanpak van individuele wegen. Momenteel zijn er in twee gemeenten gebiedsdekkende projecten lopende (Oud-Turnhout en Olen). De stad Geel is vragende partij voor een gebiedsdekkende aanpak van de herwaardering van trage wegen. Daarnaast wordt regelmatig advies of ondersteuning gegeven aan gemeentebesturen en/of belangengroepen:  Uitwerken herwaarderingsprojecten binnen gemeentebesturen  Implementatie waar mogelijk in intergemeentelijk trage wegen/recreatief netwerk  Stimuleren van de gemeentebesturen om de herwaarderingsplannen zoveel als mogelijk in uitvoering te brengen  Blijvend vervullen van loketfunctie rond trage wegen  Organiseren van publieksactiviteiten rond trage wegen (bv. Dag van de trage weg)

1.1.Deelproject Ontsluiting Oud-Turnhout Onder begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete is er een gedragen herwaarderingsplan voor de trage wegen in de gemeente Oud-Turnhout uitgewerkt. Uitgevoerd 2014  Organisatie van het herstellen van de doorsteek van de Wezelakkers naar Schuurhoven  Organisatie van de officiële opening tijdens de Dag van de Trage weg: Tijdens deze opening werd er ook een enquête gehouden onder de deelnemers om zo tot een gepaste naam te komen voor deze nieuwe verbinding Planning 2015  De gemeente Oud-Turnhout wil elk jaar iets nieuws uit het herwaarderings- en beheerplan realiseren tegen de Dag van de trage weg in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete: Er wordt bekeken welke verbinding er in 2015 kan herstelt en/of opgewaardeerd en/of gemaakt worden  Organisatie van de Dag van de Trage Weg

1.2.Deelproject Ontsluiting Olen Onder de begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete wordt er in de gemeente Olen een gedragen herwaarderingsplan opgemaakt voor de trage wegen binnen de gemeente. Uitgevoerd 2014  Verkennende gesprekken met gemeentebestuur  Overlegmomenten met milieu- en duurzaamheidsambtenaar e  Organiseren van een 1 infovergadering met als doel: 79





Het informeren van de betrokkenen en geïnteresseerden. Waarover gaat het trage wegen project en waarover gaat het zeker NIET.  Opzetten van werking met vrijwilligers + start inventaris met als doel een plan op maat van noden en wensen van lokale gebruikers en betrokkenen.  Samenwerking opzetten tussen vrijwilligers en lokaal bestuur  (lokale) Visievorming in vroeg stadium (dus geen hoorzitting over bestaand voorontwerp)  streven naar garantie voor draagvlak en haalbaarheid  Inventarisatie van de trage wegen binnen de gemeente Olen

Planning 2015  Opstellen actuele werkkaart  Opstellen visieplan e  Organiseren van evaluatievergadering (=2 infovergadering) van de trage wegen  Opstellen herwaarderings- en beheerplan  Begeleiding uitvoering:  De voorstellen van weg per weg in het herwaarderingsplan worden vertaald naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit.  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Olen:  Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Olen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …

1.3.Deelproject Ontsluiting Geel De stad Geel wil onder begeleiding van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een gedragen herwaarderingsplan uitwerken voor de trage wegen binnen stad Geel. Uitgevoerd 2014  Verkennende gesprekken met het gemeentebestuur  Overlegmomenten met de trage wegenambtenaar en de dienst Toerisme Planning 2015 e  Organiseren van een 1 infovergadering per deelgebied met als doel:  Het informeren van de betrokkenen en geïnteresseerden. Waarover gaat het trage wegen project en waarover gaat het zeker NIET.  Opzetten van werking met vrijwilligers + start inventaris met als doel een plan op maat van noden en wensen van lokale gebruikers en betrokkenen.  Samenwerking opzetten tussen vrijwilligers en lokaal bestuur  (lokale) Visievorming in vroeg stadium (dus geen hoorzitting over bestaand voorontwerp)  streven naar garantie voor draagvlak en haalbaarheid  Inventarisatie van de trage wegen per deelgebied binnen stad Geel  Opstellen actuele werkkaart per deelgebied  Opstellen visieplan per deelgebied e  Organiseren van evaluatievergadering (=2 infovergadering) per deelgebied van de trage wegen  Opstellen herwaarderings- en beheerplan  Begeleiding uitvoering:  De voorstellen van weg per weg in het herwaarderingsplan worden vertaald naar projecten die evident en duidelijk uitvoerbaar zijn. Wegen of verbindingen die uit het 80



voorgaande proces te ambitieus of nog te onderzoek zijn worden verder bekeken naar haalbaarheid en prioriteit.  Opzetten van een communicatie- en sensibilisatiecampagne rond trage wegen in Geel:  Instrumenten die hierbij ingezet worden, zijn de gemeentelijke infobladen, website van de gemeente Olen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, brede publieksactiviteiten, straatnaamborden, …

-

LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’

Het LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’ is een samenwerking tussen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en 6 verschillende gemeentes:  Gemeente Balen  Gemeente Lille  Gemeente Vorselaar  Gemeente Meerhout  Gemeente Retie  Stad Geel

In dit LEADER-project liggen de aandachtspunten en accenten op duurzame mobiliteit, ecologische en landschappelijke waarden, draagvlak en participatie. Door korte, verkeersveilige verbindingen aan te leggen, lossen gemeentes mobiliteitsproblemen op en bevorderen ze de sociale leefbaarheid van het platteland. Door trage wegen natuur-technisch in te richten, behouden of versterken we het open, groene karakter, het landschap en de daarbij horende biodiversiteit van het Kempische platteland. Dat groene karakter zorgt mee voor een aangename en kwalitatieve leefomgeving, voor zachte recreatiemogelijkheden en voor extra tewerkstellingskansen in de kwalitatieve landschapszorg. Verder wordt de streekeigen identiteit ook bevordert door niet-beschermd erfgoed te ontsluiten door trage wegen. Bovendien wordt er in het hele proces, dat wil zeggen vanaf het inventariseren, afwegen van de mogelijkheden, het opmaken van ontwerp tot de inrichting en het onderhoud van de trage wegen, rekening gehouden en samengewerkt met de doelgroepen op het terrein. De volledige coördinatie van het project ligt in handen van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete (waarbij uiteraard wel gezorgd wordt voor een maximale afstemming met de gemeentes). Dit gaat van de aanbestedingen tot het opvolgen van de werken tot aan de officiële opening van de trage weg, die in volledige samenwerking met de gemeentes zal georganiseerd worden

2.1.Deelproject Balen In de gemeente Balen is de trage weg ‘Vaantjesspoor’ een landschappelijk mooi en verkeersveilig alternatief voor de Oosthamsesteenweg. Een 100 meter van deze trage weg is onderbroken. Een stuk van het ‘Vaantjesspoor’ dat door een bosperceel loopt, is overgroeid. Een ander deel langs een akker is verdwenen. Bij het herstel van dit stukje sluit het spoor opnieuw aan op de Varenstraat. Via het traject Varenstraat, Vaantjesspoor, Lichtenboslaan wordt ook de verbinding van het centrum van Olmen naar de Olmense Zoo gemaakt voor traag verkeer. De Varenstraat wordt veelvuldig gebruikt door landbouwverkeer, maar de zate van de weg ligt er het grootste deel van het jaar slecht bij. Binnen het LEADER-project wil de gemeente ook graag bekijken hoe de weg ten goede kan hersteld worden, dit in functie van landbouw- en traag verkeer. Uitgevoerd 2014 81



 Overlegmomenten met het gemeentebestuur  Aanstellen landmeter: opmeten en intekenen van het Vaantjesspoor Planning 2015  Aanvragen bouwvergunning voor het herstellen van het Vaantjesspoor en de Varenstraat  Organisatie van de werken aan het Vaantjesspoor en de Varenstraat  Organisatie van de officiële opening van het Vaantjesspoor en de Varenstraat

2.2.Deelproject Lille In de gemeente Lille staat de promotie van een veilige en kindvriendelijke verbinding tussen de school, jeugdlokalen, buitenschoolse kinderopvang van Wechelderzande en het speelveld ‘Boonhof’ op het programma.    

Hierbij dienen de schoolkinderen de drukke gewestweg Gebr. De Winterstraat en de Oostmallebaan niet over te steken. De drukke en fietsonvriendelijke dorpskom zonder fietspad wordt op deze manier vermeden. Het speelveld ‘Boonhof’ met omnisportveld is op deze manier vanuit de school en ook voor de beide jeugdverenigingen vanuit hun lokaal veilig bereikbaar. Bijkomend wordt de buitenschoolse kinderopvang op korte termijn ondergebracht aan de school. Deze maken ook veelvuldig gebruik van het speelterrein aan het ‘Boonhof’.

Binnen het LEADER-project trage wegen wordt het kindlint gepromoot bij de jeugdbeweging (ook zomerkampen), school en buitenschoolse kinderopvang. Dit onder de vorm van een activiteit, spel, folder en eventueel infobordjes aan de jeugdlokalen van de scouts en KLJ. Een samenwerking wordt hiervoor opgezet met de school, de buitenschoolse kinderopvang, de jeugdbeweging (scouts en KLJ) en de jeugddienst van Lille. Uitgevoerd 2014  Organisatie brainstorm speel- en kindlint  Overlegmomenten met de kindergemeenteraad  Overlegmomenten met de jeugddienst  Organisatie activiteit Grabbelpas  Organisatie activiteit kindergemeenteraad Planning 2015  Organisatie officiële opening van het speel- en kindlint  Opmaak van een sensibiliserende folder

2.3.Deelproject Vorselaar De LEADER-gemeente Vorselaar wil de historische verbinding naar haar buurgemeente Lille opwaarderen. Deze weg vertrekt aan de kerk van Vorselaar, loopt door ‘De Dreef’ langs het kasteel van Vorselaar over ‘Het Brandes Dreefke’, over domein Berkelheide naar grondgebied Lille via de Lilse slagmolen langs de Schranshoeve naar de kerk van Lille. Deze 6 kilometer lange ‘Lilse voetweg’, waarlangs je vroeger van kerk tot kerk kon wandelen, is op een 100-tal meter na nog intact. Het herstel van deze missende schakel geeft de inwoners van Lille en Vorselaar een landschappelijk mooie en cultuurhistorisch waardevolle verbinding terug. De weg wordt hersteld samen met de betrokken eigenaars, pachters en aangelanden. Uitgevoerd 2014  Opvolgen en begeleiden van de werken aan de Lilse voetweg 82



 Organisatie van de officiële opening van de Lilse voetweg

2.4.Deelproject Meerhout Herstel van de ‘Machielskesbrug’ De gemeente Meerhout wil de verbinding naar buurgemeente Balen versterken doorheen de vallei van de Grote Nete. Op deze manier zullen op termijn drie watermolens met elkaar verbonden worden. Om deze verbinding te kunnen maken, dient aan het startpunt aan de watermolen van Meerhout de ‘Machielskesbrug’ hersteld te worden. Na de ‘Machielskesbrug’ kan men doorsteken naar Balen en de Straal- en Hoolstmolen langsheen de Grote Nete. Toerisme Provincie Antwerpen werkt momenteel ook in deze zone aan de uitbreiding van het wandelnetwerk ‘Kempische Landduinen’. In de eerste aanzetten is deze weg en verbinding ook opgenomen. Plaatsing nieuwe brug over de Grote Nete richting Balen Toerisme Provincie Antwerpen heeft een nieuw wandelnetwerk ‘Kempische Landduinen’ uitgewerkt waarin de Grote Nete prominent aanwezig is. Dit wandelnetwerk omvat een 340 kilometer wandelplezier in de gemeenten Balen, Geel, Meerhout en Mol (Heidehuizen). De intergemeentelijke verbinding tussen Meerhout en Balen over de Grote Nete is hier de missing link. De aanleg van een nieuwe brug over de Grote Nete richting Balen zal dan ook een mooie aanvulling zijn op dit wandelnetwerk. Uitgevoerd 2014  Overlegmomenten met het gemeentebestuur en de betrokken diensten  Uitschrijven en gunnen van het bestek voor de 2 fietsen voetgangersbruggen Planning 2015  Opvolgen en begeleiden van de werken  Organisatie van de officiële opening van de 2 fietsen voetgangersbruggen

Samenwerking  LEADER, VLM, Vlaamse Gemeenschap, Provincie Antwerpen, Europees landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling, gemeenten  Beleid trage wegen provincie Antwerpen Financiering 2014-2015: LEADER-project ‘Regio Midden Kempen beweegt langs trage wegen!’: 65% LEADER + 35% gemeenten Gelinkte acties  Holle wegen  Dag van de trage weg

83



Actie 16. Holle wegen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners gemeentebesturen, provincie, aangelanden, geïnteresseerden Bijdrage Natuurbehoud en landschapszorg Natuureducatie en draagvlakvorming Doelgroepen natuurliefhebbers, recreanten, zachte weggebruikers Doelstelling  Behouden en herwaarderen van holle wegen binnen het werkingsgebied.  Opbouw en verspreiding expertise betreft het beheer van holle wegen naar gemeentebesturen en beheerders.  Opstart duurzame samenwerkingsverbanden privé eigenaars, landbouwers, gemeentes, recreanten Omschrijving Holle wegen kunnen als bijzondere landschapselementen in onze streek beschouwd worden. Het hoofdaandeel holle wegen zijn terug te vinden op de stuifzandruggen in de Zuiderkempen en op de Kempense Heuvelrug. Deze stuifduinen zijn landschapskenmerkende elementen voor de Kempen en het werkingsgebied van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete.

84



Fig. 1. De ideale holle we Kenmerkend voor holle wegen zijn de hellende randen, het besloten karakter met een apart microklimaat en de ontsluiting en de instabiliteit van de bodem, wat tot een grote dynamiek en natuurwaarde leidt. De dynamiek maakt dat de begroeiing van holle wegen zeer divers kan zijn en dat holle wegen ook geschikt zijn als leefplaats en corridor voor heel wat diersoorten. De grote diversiteit aan fauna en flora vloeit dus voort uit de diversiteit aan abiotische factoren (temperatuur, bezonning, luchtvochtigheid, bodemstructuur, …) en het gevoerde beheer. Ook landschappelijk zijn deze wegen erg interessant. Ze vergroten de belevingswaarde van het landschap. Deze lijnvormige landschapselementen herbergen een belangrijke cultuurhistorische betekenis. Ze zijn het resultaat van eeuwenlang landgebruik.

Fig. 2. Holle wegen in het werkingsgebied van RLKGN Verloop actie De holle wegen in het werkingsgebied worden uitgebreid geïnventariseerd en beschreven. De provinciale landschapskaart vormt hierbij een uitgebreide informatiebron (zie Fig.2.).Per weg worden de morfologische gegevens verzameld (lengte, diepte, schouder, verharding, erosie). Deze gegevens worden aangevuld met vegetatiegegevens. Door middel van vegetatieopnamen wordt een volledig beeld gevormd van de floristische waarde van de holle wegen. Plus het juridisch kader van de holle wegen wordt onder de loep genomen.  Verwerking van de gegevens in GIS.  Aangeven knelpunten en potenties en waardering en prioriteiten  Visie en beheermaatregelen : opmaken van een herwaarderings- en actieplan Een belangrijk onderdeel van het project is het opzetten van de communicatie met de verantwoordelijke beheerders en aangelanden. Het resultaat van is een ‘werkdocument’, dat effectieve acties op terrein genereert. 85



Uitgevoerd 2014  Terreinbezoeken/gebiedsverkenning  Verwerken van gegevens in GIS Planning 2015  Opmaken beheerfiches voor de verschillende holle wegen in het werkingsgebied  Opmaken van een actieplan voor de holle wegen in het werkingsgebied samen met de verantwoordelijke beheerders  Uitwerken projecten binnen gemeentebesturen  Uitvoering en opvolging van beheermaatregelen Samenwerking en financiering  Structurele middelen van het Regionaal Landschap  Per deelproject kan bijkomende financiering gemeentes/partners komen

vanuit

projectmiddelen

of

vanuit

Gelinkte acties  Trage wegen

86



Actie 17. Milieuzorg op School Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Provincie Antwerpen (PIME) Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners Provincie Antwerpen (PIME), basisscholen en secundaire scholen, natuurpunt, … Doelgroepen Schoolgaande kinderen (basisschool en secundair onderwijs), onderwijzend personeel Doelstelling  Schoolgaande jeugd in contact brengen met groen op de schoolterreinen  Opwaarderen ecologische functie schoolinfrastructuur Omschrijving Overal in de Westerse wereld verliezen kinderen het contact met hun natuurlijke omgeving. Oorzaken zijn onder meer het gebrek aan groene ruimte in de buurt, gevaarlijk verkeer, een onveiligheidsgevoel van de ouders en de overvloed aan binnenhuis-impulsen zoals TV en computer. Vooral in een versnipperde regio als Vlaanderen dreigt een vervreemding met de groene leefomgeving sterk tot uiting te komen. Het is bewezen dat voldoende contact met natuurlijke elementen noodzakelijk is voor de fysieke, mentale en sociale ontwikkeling van kinderen. Op meerdere manieren trachten beleidsmakers en initiatiefnemers dan ook het tij te keren en de jeugd opnieuw dichter bij het groen te brengen. Door de schoolomgeving groener in te richten en te voorzien in een breed gamma aan natuurlijke elementen wordt zowel de ecologische als de belevingswaarde van de schoolinfrastructuur vergroot. In samenwerking met de Provincie Antwerpen en het MOS wordt een traject uitgewerkt om een aantal geïnteresseerde scholen intensief te begeleiden bij hun participatieproces aan een groenere schoolomgeving. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Begeleiden van een eerste verkennend gesprek met leerkrachten en directie van de deelnemende scholen:  Basisschool ‘De Regenboog’ te Turnhout  Basisschool ‘De Klimboom’ te Balen  Basisschool ‘De Mast’ te Herentals Planning 2015  Uittekenen ontwerpvoorstellen per school  Coördineren van de uitvoering in maximale samenwerking met de schoolkinderen en onderwijzend personeel  Opvolgen van de vergroening  Opstarten ‘Groen op School’ in andere vestigingen

87



Samenwerking en financiering 2014-2015: 70% PIME + 30% scholen Gelinkte acties  Groen in de Stad  Groen op Bedrijven

88



4.3 Natuureducatie en draagvlakvorming Actie 18. Cursus knotbeheer Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Els Oostvogels, Bas Van der Veken Partners Vrijwilligers van het knotteam, Agentschap Onroerend Erfgoed, Agentschap voor Natuur en Bos, Bosgroep Noorderkempen, Bosgroep Kempense Heuvelrug, Bosgroep Zuiderkempen Doelgroepen Vrijwillgers van het knotteam Doelstelling Herstel en beheer van knotbomen en hakhout. Sensibilisering rond goede praktijken van beheer van knotbomen en hakhout. Omschrijving Er zijn heel wat houtkanten en knotbomen met achterstallig beheer, voornamelijk in particulier bezit. Het knotteam is in het leven geroepen om bij particulieren die zelf niet kunnen instaan voor het onderhoud, deze werken uit te voeren. Voorafgaand aan actie op terrein wordt een opleiding knotbeheer gegeven aan de vrijwilligers zodat het knotten volgens de goede praktijken verloopt. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Oproep vrijwillgers voor het knotteam in nieuwsbrief, gemeentelijke infobladen, op website  Overleg met andere regionale landschappen omtrent aanpak en organisatie knotteam  Organisatie cursus knotbeheer in Beerse op 18 januari 2014. Gepland 2014  Demo ‘Timber Sports’ en netwerkmoment voor knotteam op 14 maart 2015 (Landschap De Liereman, Oud-Turnhout) Nazorg en opvolging 89



De vrijwilligers worden opgevolgd, jaarlijks zal een vormingsmoment omtrent dit thema worden aangeboden. Samenwerking en financiering Loon- en werkingskost landschapsanimator

90



Actie 19. Biodiversiteitsweek Kogeka Geel



Partners: Kogeka, Geel, Elboka nv, De Drie Wilgen, Het Zeunt-comité, Daddy’ Swear Jar, Paint-Déco

Doelgroep: Scholengemeenschap, ouders, familie, burgers

Situering Geel, Rauwelkoven

Doelstelling  

Sensibilisatie en educatie van jonge leerlingen rond biodiversiteit Het historische poelennetwerk in het werkingsgebied versterken om zo de landschapskwaliteit te verbeteren en bijkomend het leefgebied voor watergebonden fauna en flora te verbeteren, verbinden en uit te breiden.

91



Omschrijving Als vervolg op de succesvolle samenwerking in 2013 tussen het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw en de scholengemeenschap Kogeka rond de bouw en plaatsing van Vlaanderens eerste vleermuizentoren werd ook dit jaar weer hard gewerkt aan een gemeenschappelijke missie. Ditmaal stond het waterleven in de kijker en bundelden een heel aantal partners de krachten om van 2-6 juni 2014 een educatieve projectweek rond poelen en biodiversiteit gerealiseerd te krijgen. Het project doelde op het graven van een natuurlijkvriendelijke poel te graven op een perceel te Rauwelkoven, Geel. Het uitmeten en uitzetten van de correcte positie werd uitgevoerd door de leerlingen bouwplaatsmachinisten (5e middelbaar) van het Sint-Jozef Instituut (Geel) gebeuren. Ook de graafwerken werden gerealiseerd door het jonge talent van deze afdeling (6e jaar). Langs de poel werd een verplaatsbare constructie geplaatst die speciaal werd ontworpen om de oeverzwaluw meer nestgelegenheid te bieden. Deze oeverzwaluwwand betreft één van vijf modules die gedurende de loop van het schooljaar 2013-2014 door de leerlingen van het 2e middelbaar houtbewerking uit de school ‘t Peperstraatje (Geel) werden gebouwd. De modules werden op verschillende plaatsen in de Kempen opgesteld. Een feestelijke inhuldiging werd gehouden op het einde van de projectweek op 6 juni 2014

Verloop Actie Uitgevoerd in 2014     

Contact en overleg school en relevante afdelingen Werven nodige partners Graven poel (leerlingen bouwplaatsmachinisten) Opmaak 4 oeverzwaluwmodules (leerlingen houtbewerking) Feestelijke inhuldiging op 6 juni 2014

Planning 2015 

Project is afgerond - Facultatief inplanten zone rond poel door leerlingen Kogeka

Financiering Financieringskanalen 2014: Poelaanleg of –herstel: nagenoeg volledig eigen financiering, restfinanciering via DMN

Gelinkte acties   

Stroomlijnen gemeentelijke KLE-subsidiereglementen Oeverzwaluwenproject Communicatie, sensibilisatie rond landschap en erfgoed

92



Actie 20. Draagvlakverbreding Ecoduct Kempengrens Initiatiefnemer/trekker LNE, RLKGN Contactpersoon RLKGN Joris Matthé Partners LNE, ANB Doelgroepen Sectoroverschrijdende terreinbeheerders aan Belgische en Nederlandse zijde van de landsgrens in Postel, private terreineigenaars, scholen Doelstelling  Primair: Vergroten van lokaal draagvlak in Postel voor terreininrichtingen, landschappelijke ingrepen ikv het ecoduct en maatregelen m.b.t. de bescherming van (Europees) beschermde diersoorten.  Secundair: Vergroten van lokaal draagvlak in Postel voor toekomstige ingrepen in de regio inzake Europese instandhoudingsdoelstellingen. Omschrijving Het project loopt over twee jaar (tot juni 2016) en wordt uitgevoerd in opdracht van het Departement LNE van de Vlaamse Overheid. De opdracht omvat volgende delen:  verderzetten geregeld overleg tussen betrokken actoren: 8 stuurgroepvergaderingen waarbij terreinbeherende partners en lokale overheden van België en Nederland de werking van het ecoduct en het landschap rondom verder optimaliseren.  onder de aandacht brengen van het ecoduct: inzet communicatiekanalen RLKGN, organisatie terreinbezoeken / wandelingen / infomomenten, plaatsing werfborden,…  communicatie monitoring ecoduct: verspreiden gegevens monitoring van Natuurpunt  communicatie en gebruik educatieve strip (Suske en Wiske), opzetten van educatieve initiatieven en promotiecampagnes  opzoeken, opvolgen, faciliteren en bekendmaken initiatieven derden ifv ecologische werking ecoduct  opvolging en bekendmaken initiatieven van overheden om ecologische werking ecoduct en bermen E34 te versterken  overleg met Nederlandse partners  organisatie Publieksevenement

93



Verloop actie Uitgevoerd 2014  opstartoverleg met LNE en ANB (16 juni 2014)  terreinverkenningen met ANB op de werf en in de omgeving (juni / juli 2014).  overleg abdij in functie van dreefherstel (zie ook IHD’s)  overleg Bosgroep Kempense Heuvelrug – heideherstel en bosrandontwikkeling, begeleidend richting ecoduct  overleg gemeente Mol – doelstelling opdracht en afstemmen verwachtingen  overleg Bosgroep Zuid-Nederland en ANB – kennismaking beheerdoelstellingen regio Postel in Nederland en België, met doelsoort Gladde Slang  analyse S-IHD-rapport valleigebieden van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en hei, deelgebieden Grootbos en Luikgestelse Heide (+ Ronde Put en Koemook)  analyse T0-monitoring  analyse eigendomssituatie in Postel – missing links voor habitats en soorten  voorbereiding, organisatie en uitvoering eerste stuurgroepoverleg in Postel (12 september 2014)  verslaggeving stuurgroep  doorlopende terugkoppeling met ANB, LNE, gemeente Mol en andere terreinbeheerders  aanzet voor overleg inzake everzwijnenbeheer in Postel – eerste beheerstrategie en effectieve terreinresultaten.  Overleg in het PAS – afstemming coördinatieopdracht gouverneur (13 oktober 2014)  Deelname Nederlandse opening ecoduct (19 november 2014)

Stuurgroepoverleg 30 januari 2015

Planning 2015  Vier stuurgroepen (eerste op 30 januari 2015)  Overleg voor afstemming beheerkeuzes Nederland en België en implicatie van private initiatieven voor een optimale werking van het ecoduct en realisatie van IHD’s  Overleg DCB voor afstemming IHD’s bij De Broqueville  Gebruik en promotie Suske en Wiske – De Beestige Brug bij diverse evenementen, wandelingen, wedstrijden,… 94


     


Najaar: Aanplant dubbele zomereikendreef (570m), bosrandontwikkeling (200m) en aanplant hakhoutkant (200m) Plagwerken voor heideherstel en bosrandontwikkeling Overleg Bosgroep Zuid-Nederland – code van goede praktijk voor Gladde Slang Deelname bezoek Dhr. Van Rompuy (8 mei 2015) Opvolging terreininrichtingen ecoduct en omgeving + intensieve communicatie hieromtrent Extra promotie fauna-akkers in Mol-Postel

Samenwerking en financiering Het project wordt gefinancierd door het departement LNE van de Vlaamse Overheid Samenwerking verloopt met: Gemeente Arendonk, Mol, Bladel, Reusel, Bergeijk, ANB, LNE, Provincie Antwerpen, VLM, AWV, Natuurpunt, Boerenbond, ABS, INBO, Antwerpse jagersvereniging, provincie Noord-Brabant, Staatsbosbeheer, Bosgroep Zuid-Nederland, Natuurmonumenten, Faunabeheereenheid Noord-Brabant, ZLTO, LNV, Rijkswaterstaat, Huis van de Brabantse Kempen. Gelinkte acties - IHD’s door middel van particulier natuurbeheer

95



Actie 21. Landschapsbelevenissen Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Provincie Antwerpen (strategisch project Landduinenregio), k.Erf Doelgroepen Landbouwers, natuurbeschermers, jagers, recreanten Doelstelling Naar analogie met de thematische fietsroute ‘Landschapsbelevenissen in Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete’ die in 2010 werd ontwikkeld, een fietsroute in drie lussen ontwikkelen die recreanten het verhaal van de Kempen vertelt aan de hand van zichtbare relicten in het landschap. Omschrijving Samen met de provincie Antwerpen (Strategisch Project Landduinenregio) en erfgoedcel k.Erf werd in de regio van de Zuiderkempen, met de Wasserij in Meerhout als starten eindpunt, een fietstocht in drie lussen uitgewerkt. Aan de hand van zichtbare relicten langsheen het parcours werden verhalen gezocht over het roerend (volksverhalen, oude ambachten, etc.) en onroerend (landschaps, landbouw, natuur, …) erfgoed dat deze regio rijk is. Tegelijk werd gezocht naar analoge en digitale manieren om de informatie op de meest gepaste wijze te ontsluiten. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Uitwerken concept  Verkennende fietstochten (3)  Verzamelen informatie en uitschrijven teksten  Opzoeken analoge en digitale media Gepland 2015  Overlegmoment stakeholders (TPA, VVV, heemkunde, …) op 12 maart  Druk en verdeling fietsbrochure  Lancering bij start toeristisch seizoen Nazorg en opvolging Aangezien de fietsroute langsheen het fietsknooppuntennetwerk loopt, wordt het onderhoud van de fietspaden via de opvolging van TPA (routedokters) verzorgd. Door publicatie van een landschapsbelevenissenbrochure door RLKGN kunnen mensen ook in de toekomst van de landschapsbelevenissenroute genieten. Samenwerking en financiering DMN-subsidie 2014 96



Actie 22. Bodemerfgoed en aardkundige waarden Partners Provincie, Onroerend Erfgoed, Thomas More / KULeuven, ANB, Natuurpunt Doelgroepen Professionelen, brede publiek Doelstelling  betere kennis van het typisch Kempense bodemerfgoed  communicatie naar het brede publiek: bodemerfgoed als onderdeel van de Kempense identiteit  integratie van het thema bodemerfgoed in andere projecten en beleidsdomeinen (o.a. terreinbeheer en –inrichting) Omschrijving Bodemerfgoed en aardkundige waarden blijven vaak onderbelicht wanneer er over erfgoed of landschapszorg wordt gesproken. Nochtans zit ondergronds vaak evenveel of meer geschiedenis opgeslagen als in bovengronds erfgoed. De moeilijkheid zit uiteraard echter in het zichtbaar, kenbaar en leesbaar maken van deze aardkundige waarden, die zeer divers van aard kunnen zijn: typische bodemprofielen zoals podzols, anthrosols, … geomorfologische verschijnselen zoals stuifduinen, archeologische relicten, grafheuvels, … . We willen 2015 dat is uitgeroepen als wereldbodemjaar door de Verenigde Naties aangrijpen om dit thema meer onder de aandacht te brengen. Verloop actie Uitgevoerd 2014 Medewerkers van RLKGN stonden de voorbije jaren mee aan de wieg van een aantal initiatieven (in de regio) om bodemerfgoed en aardkundige waarden de plaats te geven die het verdient binnen de bredere landschaps- en erfgoedwerking:  mede-organsiatie van de studiedag ‘Erfgoed buiten!’  mede-ontwikkeling concept bodemschuif en bodemleerpad  begeleiding thesissen (Thomas More / K.U.Leuven) rond bodemerfgoed  bijdragen aan projecten ‘Anthrosols heruitgevonden’ (IWT), ‘Finding common ground’ (SNOWMAN)  bijdragen aan lezingen EUROSOIL congres, Soil Thematic Day  organsiatie excursie bodemkundigen door de sleuf van de noord-zuidverbinding doorheen de Kempense Heuvelrug  uitgave brochure rond de Kempense Heuvelrug (inclusief bodemerfgoed)  lezingen rond de identiteit van de Kempen (inclusief bodemerfgoed)  ontwikkeling ‘bodemschuif’ (gepatenteerd) om bodemerfgoed te tonen in situ Gepland 2015  Verdere integratie van thema bodemerfgoed in andere projecten, publicaties, lezingen…  Antrosols on tour: uitlenen lakprofielen van typische bodems aan gemeentehuizen, bibliotheken, etc.  Uitwerken ideeën cursus bodemkunde ism provincie/ANKONA, cursus lakprofielen maken, cursus bodemfotografie 97



 Plaatsing en inhuldiging eerste ‘bodemschuif’ ter wereld in Oud-Turnhout: september 2015

Samenwerking en financiering  Algemene integratie van het thema in projecten, lezingen, publicaties via reguliere middelen  Deelname projectpartner via projectsubsidies derden

98



Actie 23. Dag van de trage weg Initiatiefnemer/trekker RLKGN, gemeente Oud-Turnhout, gemeente Balen en stad Geel Contactpersoon RLKGN Hanne Govaers Partners gemeenten Bijdrage Natuurbehoud en landschapszorg Natuureducatie en draagvlakvorming Doelgroepen Brede publiek, inwoners van de gemeenten Doelstelling  Kennismaking met projecten rond trage wegen  Kennismaking met het ecologische, landschappelijke en sociale belang van trage wegen Omschrijving De Dag van de Trage Weg is een actieweekend voor iedereen die trage wegen belangrijk vindt. Verenigingen, besturen en buurtbewoners slaan de handen in elkaar om een actie rond trage wegen op te zetten in hun buurt. Het doel van de Dag van de Trage Weg is trage wegen onder de aandacht te brengen en mensen te overtuigen van het belang van trage wegen. Want hoewel de nood aan trage wegen groot is, ze blijven bedreigd. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Organisatie van het herstellen van de doorsteek van de Wezelakkers naar Schuurhoven  Organisatie van de officiële opening tijdens de Dag van de Trage weg: Tijdens deze opening werd er ook een enquête gehouden onder de deelnemers om zo tot een gepaste naam te komen voor deze nieuwe verbinding Planning 2015  De gemeente Oud-Turnhout wil elk jaar iets nieuws uit het herwaarderings- en beheerplan realiseren tegen de Dag van de trage weg in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete: Er wordt bekeken welke verbinding er in 2015 kan herstelt en/of opgewaardeerd en/of gemaakt worden  Organisatie van de Dag van de Trage Samenwerking en financiering Algemene organisatie door de gemeente i.s.m. RLKGN. Gelinkte acties  Trage wegen

99



Actie 24. Educatieve excursies



Partners: Regionale Landschappen, Bosgroepen, gemeentebesturen

Doelgroep: Terreineigenaars, burgers en openbare besturen

Situering

Doelstelling   

Sensibilisatie en educatie van burgers, terreineigenaars en openbare besturen Netwerken rond nieuwe projectmogelijkheden Creëren van draagvlak rond landschapszorg

Omschrijving Via geleide terreinvisites worden aspecten van landschapszorg en beheer, alsook de mogelijkheden tot samenwerking met het regionaal Landschap Kleine en Grote Nete verduidelijkt. Naast het educatieve aspect wordt ook aandacht besteed aan netwerking en het zoeken naar nieuwe opportuniteiten voor projectuitvoering. 100



Verloop Actie Uitgevoerd in 2014   

Excursie opwaardering historische pastoriesite met leden van het gemeentebestuur Olen, Ham, olv Peter Roosen, RLLK Excursie rond vijveromvorming met geïnteresseerde vijvereigenaars, Ham, olv Peter Roosen, RLLK Fietstocht doorheen de Wieltjens met geïnteresseerde bewoners, land- en boseignaars en landbouwers, Wieltjens, Turnhout, ism Bosgroep Noorderkempen, olv Wim Boonen en Steve Meuris

Planning 2015 

Afhankelijk van de vraag en de uitvoeringsfase van relevante projecten worden doorheen het jaar enkele educatieve momenten ingelast.

Financiering Financieringskanalen 2014: DMN

Gelinkte acties 

Alle acties rond landschapszorg en landschapsherstel

101



Actie 25. Natuurfilms over de Kempen Initiatiefnemer/trekker RLKGN, provincie Antwerpen Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners RLKGN, provincie Antwerpen, ANKONA, cineast Frans Verhoeven (VRT) Doelgroepen Alle inwoners van het werkingsgebied en daarbuiten Doelstelling Uitgave van een aantal kwalitatieve films over natuur en landschap binnen de provincie Antwerpen en het werkingsgebied van RLKGN. Omschrijving Uitgave van een DVD-box met natuurfilms (van cinceast Frans Verhoeven) over de Kempen, met in eerste instantie een drietal films over gebieden binnen het werkingsgebied van RL Kleine en Grote Nete (Buitengoor in Mol, Ronde Put in Mol, Geel-Bel in Geel).In 2012 werd door dezelfde cineast een gans jaar gefilmd in Landschap De Liereman, wat leidde tot de film ‘Oerkempens Landschap De Liereman’. De avant-premiere vond plaats in bezoekerscentrum Landschap De Liereman op 26 januari 2013, een eerste grote publiekvoorstelling gebeurde tijdens de ANKONA-contactdag op 9 februari 2013. Verdere premieres volgden in Kristallijn in Mol en OC De Djoelen in Oud-Turnhout (voor pers en publiek). Op zondag 2 februari om 16.20u werd de film voor het grote publiek vertoond op Een (VRT). In 2014 werd gewerkt aan de film ‘Langs kabbelende Neetjes en stille waters’ over de bovenlopen van de beide Neten en de natuurgebieden in deze buurt (Scheps, Keiheuvel, Most, Wurft, Vennen, …). Verloop actie Uitgevoerd 2014  Verdere vertoning en verspreiding DVD Natuurparels in de Kempen i.s.m. ANKONA. Volgende films zijn hierin opgenomen: o het natuurreservaat Buitengoor (Mol): ‘Tussen zonnedauw en orchideeën’ o het natuurreservaat de Ronde Put (Mol-Postel): ‘Een groene oase in de Antwerpse Kempen’ o het landschap in Geel-Bel: ‘Belle Bel’  verspreiding DVD o.a. naar alle scholen en bibliotheken uit werkingsgebied  diverse vertoningen film ‘Landschap De Liereman’ Gepland 2015  avant-premiere ‘Langs kabbelende Neetjes en stille waters’ op ANKONA-dag op 14 februari 2015  Herneming andere films op RTV in februari 2015 (elk weekend)  Premiere in Kristallijn  Diverse vertoningen  Nieuwe films over Turnhouts Vennengebied en Malou maken Samenwerking en financiering 102


  


provincie Antwerpen ANKONA cineast Frans Verhoeven

Actie 26. Natuur en cultuur / Het Gedroomde Landschap / En eeuwig zingen de Kempense bossen Initiatiefnemer/trekker RLKGN, Ar-Tur, CRK, VALK Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners RLKGN, Ar-Tur, CRK, VALK Doelgroepen Alle inwoners van het werkingsgebied en daarbuiten Doelstelling De link tussen natuur en cultuur versterken en uitdragen naar het brede publiek Omschrijving Samen met de Cultuurraad voor de Kempen, VALK en erfgoedcel k.Erf werd een avondvullend programma uitgewerkt waarin erfgoed, cultuur, natuur, folklore, muziek, poëzie en wetenschap elkaar op een ludieke dan weer ernstige manier afwisselen. Doel is de Kempenaar te laten kennis maken met datgene wat haar/zijn regio zo uniek maakt. Verloop actie Uitgevoerd 2014 In 2014 werd op vraag van de cultuurraad van Retie een thema-editie uitgewerkt rond de bossen van de Kempen onder de titel ‘En eeuwig zingen de Kempense bossen’. Een fragment uit de perstekst: In een boeiend programma met muziek, poëzie, volksverhalen, geschiedenis en wetenschap wordt het wel en wee van onze Kempense bossen belicht. Vanwaar komen de Kempense bossen en zagen ze er altijd zo uit? Welke invloed had het bos op de Kempenaar en de Kempenaar op het bos? En hoe ziet het bos van de toekomst eruit? Vragen die beantwoord worden met wetenschappelijke feiten, maar ook met volkse wijsheden en poëtische overpeinzingen. Sprekers zijn Bas Van der Veken, coördinator van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en Janna Lefevere, coördinator van erfgoedcel k.ERF. Rik Van Braband en Tjen Martens van VALK zijn troubadours van dienst en zorgen voor muziek en poëzie.

103



Gepland 2015 - volgende editie ‘Het Gedroomde Landschap. Over de identiteit van de Kempen’ op 28 februari in de Wasserij in Meerhout (Cafe Winterwoud) - voorbereiden thema-editie rond 150 jaar Kempische kanalen in 2016 Samenwerking en financiering  Structurele middelen Gelinkte acties /

104



Actie 27. Landschapskrant, website, Facebook en e-nieuwsbrief Initiatiefnemer/trekker RLKGN Contactpersoon RLKGN Bas Van der Veken Partners Alle doelgroepen van RLKGN Doelgroepen Brede publiek Doelstelling Het brede publiek sensibiliseren (draagvlak voor natuurbehoud) en betrekken bij acties van RLKGN; RLKGN bekendmaken; activiteiten aankondigen, thema’s belichten.

1. Landschapskrant Omschrijving In principe wordt tweemaal per jaar een landschapskrant uitgegeven, waarin volgende rubrieken aan bod komen:  Voorwoord  Artikels i.k.v. natuurbehoud en KLE, landschap en streekeigen karakter, natuureducatie, natuurrecreatie  Verslagen van concrete projecten en activiteiten  Oproepen voor deelname aan projecten  Activiteitenkalender De redactie en de layout gebeuren door RLKGN zelf. Druk en bedeling worden uitbesteed. De bedeling gebeurt in alle gemeenten bus aan bus (ook de bussen met sticker ‘geen reclame’); totale oplage 140.000 exemplaren. Verloop actie In 2014 werden omwille van de financiële onzekerheid en het vertrek van de communicatiemedewerker geen landschapskranten gemaakt. Bij een enquête onder de bestuurders bleek dat de wens bestaat de middelen voor communictaie meer gespreid in te zetten, qua media (landschapskrant, digitale media, …) als qua doelgroepen.

Gepland 2015 en volgende jaren Start nieuwe communicatiemedewerker communicatiestrategie.

vanaf

23

februari

2015

en

uitwerken

nieuwe

Nazorg en opvolging Via telefonische reacties of deelname aan wedstrijden de landschapskrant krijgen we een idee van de ‘effectiviteit’ of de impact van de landschapskrant. Samenwerking en financiering druk, layout en bedeling door RLKGN via basissubsidies Gelinkte acties 105



Alle acties komen wel eens aan bod in de landschapskrant; de landschapskrant omvat ook een kalender met alle RLKGN-activiteiten.

2. Website Omschrijving De website is als medium één van de belangrijkste dragers van informatie. RLKGN kan via deze weg snel en effectief communiceren naar het brede publiek. Elke week is er iets nieuws te lezen op de homepage. Hierdoor is de website ook een dynamisch medium en binden we de bezoekers aan ons door ze telkens nieuwe informatie te verschaffen. Ze blijven dus geprikkeld en zullen daardoor sneller en meer nog eens naar onze site surfen. Uit de cijfers blijkt dat de website maandelijks bezocht wordt door gemiddeld 530 uniek bezoekers.

Verloop actie In 2009 liet RLKGN een ontwerp maken voor een eigen website (www.rlkgn.be), met volgende webpagina’s:  Homepagina – zet via vier sterke beelden lopende projecten, activiteiten, nieuwsberichten, … in de kijker. Daarnaast zijn er ook steeds wisselende natuurfilmpjes en litenatuurtjes (korte natuurgedichtjes) van Greenz 

Nieuws – nieuwsberichten, aankodigingen, vacatures, …



Over ons - info over de missie, het werkingsgebied, bestuur, team, …



Projecten - info over de werking van RLKGN, opgebouwd rond de thema’s streekidentiteit, natuur, landschap, natuureducatie en natuurrecreatie



Activiteiten - aankondiging van cursussen, publieksactiviteiten, wandelingen, …



Publicaties - downloadbare publicaties in pfd-formaat (landschapskranten, e-nieuwsbrieven, brochures)



Media – fotoverslagen van activiteiten, filmpjes, …



Contact - contactgegevens en link

Sinds de publicatie kent de website een duidelijke stijging van het aantal bezoekers. Ook in 2015 blijft het constant up-to-date houden van de website erg belangrijk in onze communicatiestrategie. Samen met een aantal andere RL’en werd inmiddels het initiatief genomen de website(s) te herzien en een nieuw sjabloon te laten opmaken (zelfde voor alle RL’en) dat dan door elk RL met de eigen info en projecten ingevuld kan worden. Uitwerking hiervan is voorzien in de loop van 2015. Nazorg en opvolging De redactie en publicatie gebeurt door RLKGN zelf. Op basis van de evolutie van het aantal bezoekers hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Daarnaast beschikt RLKGN nog over twee projectgebonden websites. De eerste www.plantvanhier.be is verbonden aan het project Plant van Hier, dat de voorbije jaren werd opgestart door de Limburgse RL’en maar vanaf 2011 getrokken wordt door RLKGN (Steve Meuris). De website werd in 2011 genomineerd voor de wedstrijd Site van het Jaar door het magazine Clickx.

106



Ook voor de wandeling met Staaltjes natuur van kunstenaar Geert De Kockere, gekoppeld aan de werking in het Turnhouts Vennengebied, werd een speciale website www.litenatuurtjes.net/vennengebied ontwikkeld. Hierop kan de bezoeker de ‘making of’ zien, alsook de wandeling virtueel maken. Ook voor de projecten Bekenwatch en Kempengids werden een speciale projectwebsite ontwikkeld: https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/beekwatch/ en https://sites.google.com/a/natuurpunt.be/kempengids-retie/ Deze wordt echter ontderhouden door NP Educatie.

3. Facebook Omschrijving Naast een webpagina heeft RLKGN ook een eigen Facebook-pagina. Uit het proces rond visievorming (zie paragraaf 3.3) kwamen het gebruik van moderne multimedia en jongeren als specifieke doelgroep als twee aandachtspunten naar voren, en mede door dit kanaal wil RLKGN dit verder uitbouwen. Op de pagina worden zeer regelmatig korte berichten, nieuwsberichten, foto’s, ludieke intermezzi, … geplaatst. Facebook laat ook toe dat mensen hier zelf op kunnen reageren, zodat er een hoge vorm van interactie met de bezoeker ontstaat. Verloop Actie Het plaatsen van foto’s en topics gebeurt door RLKGN zelf. Met regelmaat wordt er gepost op de pagina. Nazorg en opvolging Op basis van de evolutie van het aantal fans, hebben we een zicht op hoe intensief de website bezocht wordt. Eind december 2011 had de Facebook-pagina van RLKGN 281 fans, anno februari 2015 kan RLKGN rekenen op 680 fans.

4. E-nieuwsbrief Omschrijving Op maandelijkse basis wordt een elektronische nieuwsbrief verstuurd naar het adressenbestand van RLKGN. Het adressenbestand is ingedeeld in een aantal categorieën, zoals Regionale Landschappen, RVB, Pers, Geïnteresseerden, Plant van Hier … Er kan dus gericht gekozen worden naar welke doelgroep de opgemaakte nieuwsbrief verstuurd wordt. Verloop actie Vanaf april 2012 wordt er quasi maandelijks een e-nieuwsbrief uitgestuurd vanuit RLKGN . RLKGN kan rekenen op een adressenbestand van een 1000-tal geïnteresseerden. Nazorg en opvolging Ten eerste zal er op de website een invulformulier komen waarop geïnteresseerden zich op de nieuwsbrief kunnen inschrijven. Ten tweede kan RLKGN aan de hand van rapporten duidelijk zien hoeveel personen de nieuwsbrief effectief hebben gelezen en welke links er zijn aangeklikt.

107



4.4 Projecten ANB Actie 28. IHD’s door middel van particulier natuurbeheer Initiatiefnemer RLKGN, bosgroepen, Contactpersoon RLKGN Joris Matthé, Steve Meuris, Bas Van der Veken Partners ANB, Natuurpunt, private grondeigenaars, gemeentes, provincie Antwerpen Doelgroepen Particulieren Doelstelling Algemeen  Verbeteren van ruimtelijk en ecologische connectiviteit in het landschap  Sensibilisering van particuliere grondeigenaars en hen motiveren voor een duurzaam beheer van hun grond(en) IHD  Habitatherstel in SBZ-gebieden van het RLKGN, m.n. SBZ-gebieden “valleigebieden van de Kleine Nete met brongebieden, moerassen en hei” en “bovenloop van de Grote Nete met Zammelsbroek, Langdonken en Goor”  Soortgerichte maatregelen ifv Europees beschermde soorten: diverse vleermuizensoorten, Rugstreeppad, Heikikker, Gevlekte Witsnuitlibel, Kamsalamander PPS  Soortgerichte maatregelen ifv Provinciaal Prioritaire Soorten: Ronde Zonnedauw,

Rugstreeppad

Rosse vleermuis

Omschrijving Van alle verenigingen die zich actief inzetten voor natuur en landschap zijn waarschijnlijk de bosgroepen en de regionale landschappen het meest betrokken bij particuliere grondeigenaars. Ruimtelijk zijn beide verenigingen echter vaak gescheiden. Bosgroepen (what’s in a name) helpen daarbij vooral particuliere boseigenaars bij het beheer van hun bossen terwijl regionale landschappen het landschap buiten de particuliere bossfeer aanpakt. Nochtans zijn er heel wat raakvlakken die nu nog te weinig benut worden. We weten dat landschap niet stopt aan administratieve grenzen en dus ook niet aan perceelgrenzen. Een versterkte samenwerking tussen bosgroepen en regionale landschappen komt niet alleen de contacten 108



tussen beide ten goede. Het zorgt ook voor een logische aanpak van het landschapsbeheer. Uit eerste overlegrondes is gebleken dat vleermuizen en amfibieën daarbij als doelsoorten voorop gesteld kunnen worden om enkele IHD’s te kunnen realiseren in de uiteindelijk gekozen zoekzones. Dit is uiteraard nietlimitatief te benaderen. Verloop actie Uitgevoerd 2014  Doorlopend overleg met de provincie Antwerpen en de bosgroepen en regionale landschappen van het oosten van de provincie.  Keuze en opstart van 4 SBZ-deelgebieden (De Wieltjes, Postel Grootbos en Postel Luikgestelse Heide, Grote Neerheide in Kasterlee en Herentals en Scherpenbergen-De Hutten in Meerhout)  Analyse S-IHD-rapporten  Opstartvergaderingen met geïnteresseerde betrokkenen  IHD-toelichting ANB in Ranst  Afspraken tot herstel van 2 oligotrofe vennen in Grote Neerheide  Afspraken tot dreefherstel (570m) en houtkanten (250m) in Postel  Afspraken en uitvoering: kleinschalig landschapsherstel met houtkanten, knoteiken en hooiland in Meerhout

Deels hersteld ven in 2009. Tweede fase in 2015

Planning 2015  Heraanplant gekapte populierendreef. Deze wordt vervangen door een dubbele zomereikendreef (570m)  Aanplant houtkant en bosrandontwikkeling tbv ecologische connectiviteit richting ecoduct Kempengrens in Postel  Herstel van 2 oligtrofe vennen (januari / februari) in Grote Neerheide (Kasterlee / Herentals)  Uitbreiding IHD-werking naar gebied ’s Gravendel in Retie  Afspraken en terreinvisites in de opgestarte IHD-gebieden  Overleg met DCB ifv beheer en inrichting gronden De Broqueville in Postel  Verder overleg George Van der Vennet ikv terreiningrepen 2016  Verder overleg Bosgroep KH ifv heideherstel Postel Samenwerking en financiering 30%-projecten van ANB: komt neer op jaarlijks 30.500 euro 2014: 30.500 op personeel 2015: 25.925 op personeel, 4.575 op uitvoering Gelinkte acties Ecoduct Kempengrens

109



Actie 29. Gebiedsgericht Project Wieltjes Initiatiefnemer/trekker Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete


Partners: Bosgroep Noorderkempen

Doelgroep: Land- en boseigenaars, stad Turnhout

Situering

Doelstelling  Een rechtstreekse kwaliteitsverbetering van het landschap in het projectgebied De Wieltjens;  herstel van het kleinschalig cultuur landschap dat hier in de voorbije eeuwen werd ontwikkeld,  het herstel en de aanleg van KLE’s en het verbeteren van de natuurverbindingen in de projectzone  kwaliteitsvol bosbeheer en bosomvorming.  Beheer ifv soorten uit de habitatrichtlijn: amfibieën (kamsalamander, poelkikker), vogels (zwarte specht, middelste bonte specht), vleermuizen (Franjestaart, Gewone grootoorvleermuis).  samenbrengen en ondersteuning van eigenaars, opmaken gemeenschappelijke visie en afstemmen gemeenschappelijk duurzaam beheer  sensibilisatie duurzaam (bos)beheer ifv IHD-doelstellingen: omvorming naar habitatwaardig bos  sensibilisatie duurzaam landschapsbeheer ifv IHD-doelstellingen: maatregelen ifv doelsoorten  op lange termijn de opmaak van een natuurbeheerplan, waarin bos- en landschapsbeheer met elkaar wordt geïntegreerd.  Aansluitend zal ook aandacht gehouden worden voor medegebruikswaarden zoals erfgoed en zachte recreatie.

Omschrijving In het voorjaar 2014 startten de Bosgroep Noorderkempen en het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een landschapsbeheerproject in de gemeente Turnhout. Het gebied is gelegen in het noordoosten 110



van de gemente en omvat een klein deel van het habitatrichtlijngebied Vennen, heiden en moerassen rond Turnhout, meer bepaald deelgebied 4. In het noorden wordt het projectgebied begrenst door deelgebied 3. In de afgebakende perimeter liggen eigendommen van zo’n 90 boseigenaars, naast heel wat kleine landschapselementen zoals houtkanten, houtwallen, dreven, boomgaarden en waterpartijen. Doel is om te komen tot een gebiedsgerichte werking die zich actief inzet voor een duurzaam bos- en landschapsbeheer, het herstel en de aanleg van deze kleine landschapselementen en het verbeteren van de natuurverbindingen in de projectzone. Aansluitend zal ook aandacht gehouden worden voor medegebruikswaarden zoals erfgoed en zachte recreatie. Geïnteresseerde particuliere en openbare terreineigenaars zullen worden bijgestaan met advies rond vergunningsverlening en zullen actief worden ondersteund bij de uitvoering van concrete terreinrealisaties. Hierbij wordt gedacht aan natuur- en landschapswaarden op landbouwbedrijven (fauna-akkers, erfbeplantingsplannen, KLEs, aanplant van hoogstamboomgaarden …), het beheren en heropwaarderen van belangrijke punt- en lijnelementen in het landschap (dreven, bosranden, veteraanbomen, knotbomenrijen, …) alsook de creatie van nieuwe natuurelementen zoals poelen en houtkanten. Als middel voor het beheer op lange termijn zal er gewerkt worden met een natuurbeheerplan, waarin bos- en landschapsbeheer met elkaar wordt geïntegreerd.

Verloop Actie Uitgevoerd in 2014 voor dit project is de oorspronkelijk voorgestelde timing aangepast omwille van het feit dat er nog geen duidelijkheid is rond de uitvoeringsbesluiten van het nieuwe natuurdecreet  Inventarisatie: oplijsten van eigenaars en beheerders van bossen en KLE’s  Terreinbezoek: een deel van de eigenaars die interesse lieten blijken in het project werden bezocht door medewerkers van BGNK of het RLKGN. Zij werden gesensibiliseerd voor duurzaam bos- en landschapsbeheer.  Sensibilisatie: fietstocht met terreineigenaars doorheen de Wieltjens (zie Luik 3)

Planning 2015 De uitvoering van dit project wordt on hold gezet tot meer duidelijkheid wordt gegeven omtrent de beschikbare middelen vanuit ANB rond IHD-subsidies en de opmaak van geïntegreerde beheersplannen. In tussentijd worden geen nieuwe engagemnten of oproepen meer aangevat.  Lopende afspraken binnen de huidige landschapswerking verderzetten

Financiering Totaal budget 2014:

8000 €

-

Terrein/inrichting:

0

-

Personeel:

8000 €


ANB 30% IHD-middelen

Begroot budget 2015:

8000 €

-

Terrein/inrichting:

1200 € 111


-

Personeel:



6800 € ANB 30% IHD-middelen

Gelinkte acties   

Plant van hier KLE’s Landschapsanimatorwerking

112



5 Financiel overzicht 5.1 Balans en resultatenrekening 2014 In Bijlage 1 is de jaarrekening en balans van 2014 opgenomen, zoals geverifieerd door de externe accountant van SBB en goedgekeurd door de Algemene Vergadering op 24 februari 2015.

5.2 Begroting 2015 Zie bijlage 1. Deze begroting werd goedgekeurd door de Algemene vergadering op 24 februari 2015.

5.3 Toelichting door de penningmeester Het Regionaal Landschap heeft het jaar 2014 afgesloten met een positief resultaat van € 41.212,96. Dit is het resultaat van een opbrengstentotaal van € 717.934,80 en een kostentotaal € 676.721,84. Dit resultaat is, voor het vierde jaar op rij, beter dan de begroting 2014 voorspeld had. De cijfers liggen in lijn met de begroting, maar de inkomsten zijn lager dan begroot (- 134.000 €), maar ook de uitgaven zijn kleiner (- 218.000 €). Het balanstotaal op het einde van 2014 is € 456.688,157. Vanuit een standpunt van financiële gezondheid zijn daarbij de belangrijkste elementen:  

Eigen vermogen: € 245.955,88 Liquide middelen: € 334.460,79

Het eigen vermogen is in 2014 toegenomen met het voormelde positief resultaat. De Algemene Vergadering heeft beslist om dit bedrag als volgt te bestemmen: 

Fonds Bestemd voor sociaal passief: € 41.212,96 (totaal: € 101.212,96)

De liquiditeitspositie is in 2014 fors verbeterd. In de balans 2013 waren er € 295.157,35 liquide middelen beschikbaar. (Jan Van den berghe – penningmeester RLKGN)

113



5.4 Provinciale basissubsidie voor uitvoering acties ikv landschapszorg

LANDSCHAPSWERKING 2014 - financieel overzicht loonkost Loonkost landschapsanimator (Els Oostvogels 3/5 en Steve Meuris 2/5)

subtotaal

62.500,00

subtotaal

8.725,00

TOTAAL

RLKGN (OE)

Opdrachtgever

werkingskost

projectkost OB GEEL ANB - Landschapsherstel Mosselgoren

1.285,02

899,51

385,51

OB HERENTALS ANB - Landschapsherstel Hellekens

1.069,64

748,75

320,89

OB KASTERLEE - uitvoering bomenbeheerplan Kabouterberg

6.167,07

OB OLEN - landschapsherstel aan Olens Broek - bufferstrook

7.441,50

OB TURNHOUT herstel en aanleg park Lourdesgrot - aanleg takkenril

5.223,16

3.656,21

1.566,95

11.678,32

6.115,40

5.562,92

4.316,95 5.209,05

1.850,12 2.232,45

P

BEERSE - landschapsherstel Davy Proost

P

GEEL - Bel - Marieke en Jef - Inboeten landschasproject

p

GEEL Pauwels Jody - levering plantgoed

995,80 1.111,31

P

GEEL Van Laer Van den Schoor - aanplant houtkant en hoogstambomen

1.035,52

724,86

310,66

P

GROBBENDONK Frezen Grobbendonk Sassenierswoning

1.101,10

770,77

330,33

P

HERENTALS van Turnhout Mon - levering plantgoed

P

HERENTHOUT - landschapsherstel aan VOC

P

HERENTHOUT VOC - aanplant houtkant

1.212,11

848,48

P

KASTERLEE - aanleg ecologische tuin

4.209,01

1.473,15

P

MEERHOUT - Pauwels - landschapsherstle

2.656,63

1.907,12

749,51

p

MEERHOUT Bogaerts Joris en Sarah - levering plantgoed

240,09

102,90

P

MOL - Dierckx-Egert aanleg poel in Vallei Molse Nete

2.295,37

983,73

P

MOL - Nathalie Heeren - platanenlaan - inboeten landschapsproject

P

OUD-TURNHOUT - herstel en aanplant KLE brakeleer

P

POSTEL Van Laere Van Buggenhout - Herstelsnoei eiken

P

RETIE Janssens-Lemmens - herstelsnoei hoogsamfruitbomen

P

RETIE Van De Weyer Tuur - levering plantgoed

298,74

777,92

333,39

227,26

324,65 4.525,15

2.567,50

342,98 3.279,10

192,16

274,51 1.067,40 2.992,33 786,50

363,63 2.735,86

82,35 320,22

2.094,63

897,70

550,55

235,95

37.130,46

58.879,51

97,40 1.957,66

747,18

70,49

100,70 subtotaal

697,06

30,21 21.749,07

60% procent van de middelen wordt op deze manier besteed bij particulieren Deel laatste schijf 2013 (in totaal nog 24.344,27 €, rest wordt ingediend in 2015)

subtotaal

11.154,54

studie & communicatie OB KASTERLEE - landschapsstudie kabouterberg P

Officiële opening poel Tom Verwimp Geel i.s.m. KOGEKA

20.000,00 700,00

10.000,00 490,00

10.000,00 210,00

114



subtotaal

10.490,00

20.700,00

TOTAAL

10.210,00

130.000,00

5.5 Projectsubsidies DMN

DMN 2014 Landschapsbeelden in de praktijk - financieel overzicht TOTAAL

Opdrachtgever of andere

DMN

realisaties biodiversiteitstoren

1.754,73

877,37

877,36

179,00

125,30

53,70

GEEL - Vos plantgoed GEEL, Dams - ecologische inrichting landbouwbedrijf in omvorming naar zorgboerderij

877,00

613,90

263,10

3.204,53

2.243,17

961,36

387,20

271,04

116,16

GEEL, Hermans Joke - lanschapsherstel aan hoeve

5.362,87

3.754,01

1.608,86

HERENTALS, OCMW/gemeente Herentals - Vesten

8.430,08

5.901,06

2.529,02

HERENTHOUT, onderhoudssnoei Linde

2.706,90

1.894,83

812,07

HERSELT, Janssens - inventarisatie en opmaken beheerplan

1.921,48

960,74

960,74

KASTERLEE - Gorrens pluktuin - plant landschapsherstel

1.265,81

886,07

379,74

MOL, Stessens - graven ecologisch poel

1.040,60

728,42

312,18

MORKHOVEN, Leloup - landschapsherstel

5.086,46

3.560,52

1.525,94

OLEN, Gemeente Olen - Inventarisatie en opmaken beheerplan pastoriesite

2.254,23

1.577,96

676,27

RETIE - herstel van site bij veldkapel

1.318,90

923,23

395,67

961,58

673,11

288,47

1.257,34

880,14

377,20

38.008,71

25.870,86

12.137,85

GEEL, Van Heyste - landschapsherstel aan hoeve en aanleg ecologische poel Oosterlo GEEL, Verachtert-Delille - herstelsnoei oude hoogstamboomgaard

TURNHOUT Aanleg fruitgaard aan AZ Turnhout - OCMW Turhout VOSSELAAR, gemeene Vosselaar - aanleg faunaakkers subtotaal

Groen op School 2014 - financieel overzicht TOTAAL

Opdrachtgever of andere

DMN

realisaties Basisschool De Kameleon Turnhout Buitenklasje met insectvriendelijke vegetatie en snoeptuintje, takkenril voor snoeiafval

1.859,48

Gemeentelijke Basisschool Mozaïek Mol Ezaart

-

Wiglo, moestuintje en speelstruiken

257,12

Technisch Instituut Sint-Paulus Mol GEEL, Hermans Joke - lanschapsherstel aan hoeve

-

-

Werkingskosten

77,14 -

880,50 -

20,00

557,84

179,98

1.257,86

Basisschool De Regenbook Turnhout eerste aanzet : aankoop compastbak, vervolg in 2016

1.301,64

377,36 -

14,00

6,00

137,88 3.394,46

2.514,00

1.018,34

115



6 Bijlagen Bijlage 1 Boekhoudkundige documenten Bijlage 1a Jaarrekening en balans 2014 Bijlage 1b Begroting 2015

116

Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete Jaarverslag 2014 Planning 2015

Recommend Documents