Landschapsbeheer Groningen

Landschapsbeheer Groningen

Jaarverslag 2013

Woord vooraf

Voor Landschapsbeheer Groningen was 2013 een spannend jaar. Een jaar van veranderingen, waarvan de uitkomst bij aanvang lang niet zeker was. Wij zagen dat het landschap de dupe dreigde te worden van alle wijzigingen in het groene beleid. Er was aandacht voor natuur en voor agrarisch natuurbeheer, maar voor het cultuurlandschap, 90 procent van de oppervlakte van de provincie, was weinig oog. De rijksoverheid had haar handen er al vanaf getrokken en voor de gemeenten - die toch al veel op zich af zagen komen – kon het er niet bij. Onze grootste zorg was dat ook de provincie onze zorg voor het landschap niet zou delen.

Inhoud Voorwoord 3 De organisatie Landschapsbeheer Groningen

4

Burgerparticipatie 5 Biodiversiteit 6 Cultuurhistorie en erfgoed 7 Landschapsbeleving 8

Jacqueline de Milliano

Onderhoud en beheer 9

Inspiratiedag

We zien veel mogelijkheden om samen met burgers te werken aan de versterking van de kwaliteit van het cultuurlandschap. Maar daar hebben we wel de steun van de gemeentelijke en zeker de provinciale overheid bij nodig. Als Landschapsbeheer hebben we daarom het initiatief genomen om samen met de andere groene organisaties een Inspiratiedocument op te stellen waarin we de overheid laten zien wat wij als maatschappelijke organisaties op dit terrein voor haar kunnen betekenen, maar ook wat wij voor haar nodig hebben om die nieuwe rol op te kunnen pakken en in te kunnen vullen.

Balans 10 Exploitatierekening 10 Verantwoording CBF Keur 11 Begroting 2013 12 Continuïteit 14 Realisatie projecten 15 Bestuurssamenstelling 18 Inspiratiedag

Re-integratie 19 Sociaal en Arbojaarverslag 20 Vrijwilligersbeleid 22 Controleverklaring 23

Colofon Redactie: Joke Schaapman Jacqueline de Milliano

Vormgeving en DTP: Heleen ten Kate He!leen, www.hehallohoi.com

informatie over onze projecten, verwijzen we u graag naar onze website: www.landschapsbeheergroningen.nl Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60 9744 TH Groningen (Hoogkerk) tel. 050 534 51 99, fax 050 534 01 37 email: [email protected] website: www.landschapsbeheergroningen.nl

Foto’s: archief Landschapsbeheer Groningen, tenzij anders vermeld. Voor overname van tekst en beeldmateriaal is toestemming vereist van de uitgever. Aan de informatie in dit jaarverslag kunnen geen rechten worden ontleend. Landschapsbeheer Groningen is erkend als kansspel begunstigde door het Centraal Bureau Fondsenwerving.

Ook voor onszelf hebben we gekeken hoe wij als organisatie de komende jaren onze strategie en ons beleid moeten bijstellen om onze doelen te kunnen blijven realiseren in een veranderende omgeving. We hebben een nieuwe Toekomstvisie, waarin een belangrijke plaats ingeruimd voor burgerparticipatie en gebiedsgericht werken. Als onafhankelijke organisatie die al ruim dertig jaar samenwerkt met een grote diversiteit aan organisaties en dus de sociale kaart van de provincie goed kent, vervullen wij een ‘natuurlijke’ rol in de coördinatie en organisatie van gebiedsgericht werken. Deze rol hebben we in het verslagjaar onder meer opgepakt in de Gebiedscoöperatie Westerkwartier. Voor ons is dat een mooi voorbeeld van hoe wij de ervaring van de afgelopen drie decennia kunnen inzetten om blijvend relevant te zijn voor het Groninger cultuurlandschap. Niet voor niets waren we in het verslagjaar één van de initiatiefnemers van de Gebiedscoöperatie Westerkwartier. Voor ons is dat een mooi voorbeeld van hoe wij onze ervaring van de afgelopen drie decennia kunnen inzetten om blijvend relevant te zijn voor het Groninger cultuurlandschap.

Eindredactie: Joke Schaapman

In ons jaarverslag worden slechts enkele projecten uitgelicht. Voor meer

Voor een organisatie die zich richt op dat cultuurlandschap - dat niet beschermd wordt door regelingen of een bijzondere status, maar dat wel de identiteit van Groningen en de kwaliteit van de leefomgeving van Groningers bepaalt - betekende die dreiging ook een kans. Niet in de laatste plaats omdat het een gebied is dat zich bij uitstek leent voor de door de overheid zo gewenste burgerparticipatie, waarin wij ook een lange traditie hebben.

Op 13 april organiseerden wij een Inspiratiedag waarop we met ruim zeventig medewerkers van agrarische natuurverenigingen, groene organisaties, onderwijsinstellingen en vrijwilligers en betrokken particulieren, ideeën hebben uitgewisseld voor het opstellen van het Inspiratiedocument voor bestuurders in de provincie.

2 2 3

Naast het anticiperen op al deze ontwikkelingen, hebben we in 2013 natuurlijk ook hard gewerkt aan mooie lopende en nieuwe projecten voor het landschap. U vindt ze allemaal terug in dit jaarverslag. Een aantal projecten liep in 2013 ten einde, zoals de succesvolle projecten B(l)oeiende bosranden en de Ommetjes. Voor beide onderzoeken we de mogelijkheden van een vervolg. Ook voor de Stichting Wandelen Groningen was 2013 het laatste jaar. Samen met de vereniging Groninger Dorpen en de Stichting Oude Groninger Kerken en alle andere organisaties die zich inzetten voor wandelen in Groningen is het gelukt de stichting om te zetten in een Routebureau Groningen: een prachtig resultaat voor iedereen die het Groninger cultuurlandschap wil beleven en, zoals gedeputeerde Yvonne van Mastrigt aangaf bij de officiële start ‘een belangrijke impuls voor de verdere ontwikkeling van Groningen als toeristische provincie’. Jacqueline de Milliano Directeur

De organisatie

Burgerparticipatie

Bestaansrecht van de organisatie Landschapsbeheer Groningen is in 1983 opgericht en is een van de twaalf provinciale organisaties verenigd in Landschapsbeheer Nederland. Het kantoor staat in Hoogkerk; de organisatie is actief in de gehele provincie Groningen.

Van burgers wordt steeds meer verwacht dat ze zelf actief bijdragen aan de kwaliteit van hun leefomgeving. Landschapsbeheer Groningen ondersteunt hen daarin. We helpen ideeën verzamelen en draagvlak creëren, vragen subsidies en cofinanciering aan en staan vrijwilligers bij met cursussen en begeleiding, maar ook met gereedschap.

Landschapsbeheer maakt zich sterk voor een beter leefmilieu voor mensen, dieren en planten. Samen met anderen (particuliere grondeigenaren, overheden en vrijwilligers) zorgt Landschapsbeheer voor een aantrekkelijk, afwisselend en streekeigen landschap. Zij is actief op het gebied van landschap, natuur en cultuurhistorie. Zij schrijft plannen, geeft adviezen en organiseert cursussen, coördineert projecten en is in de praktijk uitvoeringsgericht bezig met beheer- en herstel-werkzaamheden. Landschapsbeheer Groningen heeft een eigen uitvoeringsdienst.

Ook in 2013 hebben we gewerkt aan een groot aantal projecten voor en door burgers. B(l)oeiende bosranden natuurlijk, Ommetjes en Kerken in het Groen, om er maar een paar te noemen. Juist voor het buitengebied zijn dit bijzonder waardevolle projecten. Ze versterken niet alleen de kwaliteit van de leefomgeving, maar vaak ook de sociale cohesie in een dorp. Mede dankzij het project Groen en Doen van het ministerie van Economische Zaken, hebben we dit jaar veel vrijwilligers kunnen opleiden, zodat zij hun ‘eigen’ groen kunnen beheren en onderhouden. Een dorpsboomgaard bijvoorbeeld of het dorpsbosje. Voor dit onderhoud kunnen zij altijd gebruik maken van de gereedschappenuitleen van Landschapsbeheer.

“We ondersteunen en regisseren burgerinitiatieven en stimuleren de zelfredzaamheid. Het is fantastisch om te zien wat daaruit komt. We hebben een dorp dat een molenbiotoop wilde realiseren, er wordt gewerkt aan de leefomgeving voor vleermuizen en ransuilen en één dorp heeft zelfs grond gekocht om een ‘eigen’ parkje te maken. Landschapsbeheer is in dit soort projecten een belangrijke partner. Ze geven cursussen en coördineren het werk. We weten hoeveel uur ze in onze gemeente werken, maar wat ze doen is eigenlijk onmeetbaar. In een van onze dorpen is uit een snoeicursus een toneelvereniging ontstaan.” Nico Steur, beleidsmedewerker groen gemeente De Marne

Groene Knopen, Rode Draden Boomgaarden en hagen met bessen zijn oases voor mens en dier. Mensen kunnen er oogsten en genieten, dieren vinden in deze groene knopen en rode draden goede rust-, fourageer- en nestplekken. Maar veel locaties staan onder druk. Met steun van het Prins Bernhard Cultuurfonds werkt Landschapsbeheer samen met bewoners aan het aanleggen en uitbreiden van (nieuwe) boomgaarden en bessenstruiken om de biodiversiteit in hun directe woonomgeving te versterken, waar mogelijk op eigen erf of in eigen tuin of op een gemeenschappelijk terrein. Met Groene Knopen Rode Draden informeren wij burgers op een actieve en aantrekkelijke manier over het onderhoud van fruitbomen en vruchtenstruiken en het belang van dit groen voor dieren. Het project financiert aanplant en zorgt voor een korte opleiding voor vrijwilligers. Eén van de dorpen waarmee we in 2013 hebben samengewerkt is Westernieland, waar een pluklaan is gerealiseerd. Dankzij de inzet van een groep actieve vrijwilligers en medewerking van de gemeente en woningcorporatie kon daar een door krimp vrijkomend terrein als knoop worden ingericht met onder meer fruitbomen, bessenstruiken en een bosplantsoen.

Leeswijzer In het verslagjaar heeft Landschapsbeheer Groningen een aantal wijzigingen doorgevoerd in de externe communicatie. Zo kunt u ons behalve via facebook en de website nu ook volgen via Twitter. Ook vervangen we beetje bij beetje de sleutelmerken (‘dit doen we samen’, ‘maak je erf goed’, ‘bakens in de tijd’ en ‘ruimte voor plant en dier’) door zes werkvelden die centraal staan in ons beleid voor de komende jaren: burgerparticipatie, biodiversiteit, cultuurhistorie en erfgoed, landschapsbeleving, onderhoud en beheer en, tot slot, re-integratie. In dit jaarverslag komen ze terug met een toelichting, een voorbeeldproject en een korte quote uit de interviews met opdrachtgevers en samenwerkingspartner die u in zijn geheel kunt lezen in de nieuwe corporate brochure die in het verslagjaar gereed kwam.

Combinatie met zorg Binnen het project worden niet alleen nieuwe groene knopen en rode draden aangeplant. Er is ook gewerkt aan behoud van waardevolle bestaande locatie, zoals de eeuwenoude boomgaard in Winsum en een grote dorpsboomgaard in Vlagtwedde. Op een aantal plaatsen is een combinatie gezocht met zorginstellingen. Zo bouwden de medewerkers van de zorgboerderij in Zandeweer een insectenhotel voor in hun boomgaard.

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 4 5

Biodiversiteit

Cultuurhistorie en erfgoed

Elk landschapstype kent zijn eigen verscheidenheid aan flora en fauna. Als Landschapsbeheer Groningen werken we aan het vergroten van deze biodiversiteit. In bijna elk project en elke activiteit komt biodiversiteit terug. Van het herstel van boerenerven en het opknappen van oude kerkterreinen tot het aanplanten van struweel voor akkervogels.

Landschappen zijn door mensen gemaakt. Elk landschap vertelt een verhaal. Landschapsbeheer Groningen zet zich in voor het behoud van cultuurlandschappen om die verhalen niet verloren te laten gaan. Ze zijn waardevol voor bewoners en bezoekers. Projecten op het gebied van cultuurhistorie en erfgoed zijn bij uitstek projecten die mensen en landschap verbinden en zo de betrokkenheid bij het landschap voeden.

Ook in 2013 hebben we weer veel projecten uitgevoerd, gericht op behoud en beheer van landschapselementen die van belang zijn voor de biodiversiteit: houtwallen en –singels voor vogels, insecten en zoogdieren, poelen en dobben voor amfibieën. Knotbomen voor steenuil en bosjes voor vogels en vlinders. Maar ook onze scholenprojecten zijn gericht het versterken van de biodiversiteit. Regelmatig gaan we met schoolklassen aan de slag in het landschap om leerlingen te laten zien wat zij kunnen doen om de omgeving aan-

Vaak komen in deze projecten landschap en bewoning samen. Het herstel van slingertuinen is hiervan een prachtig voorbeeld. Maar ook het herstel van landschapselementen als houtwallen, kerkhoven, oude boomgaarden, wierden en historische wandelpaden draagt bij aan de herkenbaarheid, leesbaarheid en verbondenheid met het landschap. Ook de Waddenfondsprojecten waaraan we in 2013 hebben gewerkt, hebben een aansprekende cultuurhistorische component. Dit geldt voor de lopende projecten Herplant Iepen in de Waddenregio en Boerderijen aan de Waddenkust en voor de twee nieuwe projecten waarvoor we in het verslagjaar de voorstellen schreven die voorjaar 2014 door het Waddenfonds werden gehonoreerd: Kongsi van de Kooi-eend en Terpen en

trekkelijk te maken voor mens en dier.

“De deelname van de bewoners in B(l)oeiende Bosranden vind ik heel belangrijk, ook voor onze organisatie. Het biedt ons de mogelijkheid om feeling te houden met de mensen in de omgeving. Het dorp voelt zich ook echt betrokken. Zonder dit project blijven bosjes strak en onaantrekkelijk. De randzone die samen met de bewoners wordt aangelegd, zorgt voor veel variatie. Van april tot september bloeien er verschillende planten en struiken en dat is bijvoorbeeld aantrekkelijk voor hommels, bijen en vlinders. Voor de biodiversiteit is dit een prachtig project.” Leon Luijten, boswachter bij Staatsbosbeheer

wierdenland; een verhaal in ontwikkeling.

“De boerderij is al sinds de bouw in 1879 in handen van mijn familie. Ik heb de nota van de eerste tuin nog. Dan zie je wat er in die tijd al was. De juttepeer bijvoorbeeld. Dit erf hoort bij dit landschap. De esdoorns vormen een prima windsingel. Die was nodig. De boerderij heeft geen spouwmuren en we zitten hier niet ver van het Lauwersmeer, vroeger de Lauwerszee… Ik onderhield het erf altijd zelf. Maar de leeftijd gaat spelen. Via het project ‘Monumentale boerenerven’ voert Landschapsbeheer nu een deel van het onderhoud uit. Ik help mee. Mooi dat het onderhoud nu toch wordt gedaan.” Jan Enne Haack, eigenaar van natuurboerderij Lammerburen in Oldehove.

Herstel natte landschapselementen In het verslagjaar hebben we het project ‘Herstel natte landschapselementen in de provincie Groningen’ afgerond. In totaal zijn er in vijf jaar tijd tachtig poelen, dobben, vennen, kolken en petgaten aangelegd of hersteld. Deels verzorgden wij de uitvoering, deels deden deelnemende eigenaren dat in eigen beheer. Het resultaat is in beide gevallen versterking van belangrijk leefgebied voor (watergebonden) flora en fauna. Zo gebruiken veel amfibieën als kikkers en salamanders deze elementen als broedkamer en ook is het de natuurlijke habitat van veel libellen. Het zijn belangrijke stepping stones voor veel soorten.

Kerken in het Groen Het succesvolle project Kerken in het Groen is in veel opzichten illustratief voor de missie en visie van Landschapsbeheer Groningen. Het is kenmerkend voor onze werkwijze. Zowel wat de samenwerking met de Stichting Oude Groninger Kerken en de betrokkenheid van burgers betreft als het doel: behoud van cultuurhistorisch erfgoed, versterking van de identiteit van de leefomgeving en onderhoud en herstel van bijzondere biotopen. Met dit project dienen we landelijk collega-organisaties als voorbeeld en inspiratie.

Voor dit project konden we rekenen op de steun van de provincie Groningen, het regiopark Groningen Assen en de gemeenten Grootegast, Marum en Haren. Ook onder eigenaren was er veel draagvlak. Mede daardoor hebben we veel elementen kunnen herstellen. Daarmee hebben we een goede kwaliteitsimpuls kunnen geven aan het landschap. Behalve van grote waarde voor de biodiversiteit, zijn natte elementen ook belangrijke schakels in de ecologische dooradering van het landschap en hebben ze belangrijke aardkundige én cultuurhistorische waarden. Ze laten zien hoe de mens in het verleden met het landschap is omgegaan en maken dat landschap leesbaar. Goed onderhouden elementen versterken de identiteit en belevingswaarde van het landschap.

Vanuit de dorpen is er veel vraag naar het project. Het kerkhof betekent veel voor dorpsbewoners. Dat blijkt ook uit het feit dat op alle terreinen die in 2013 zijn afgerond, negen in Noord-Groningen en vijf in Oost, nu enthousiaste vrijwilligersgroepen actief zijn die het onderhoud en beheer voortzetten. Ook zijn er al weer plannen gemaakt voor nieuwe terreinen die in 2014 worden uitgevoerd. De groepen worden door Landschapsbeheer op weg geholpen met een cursus waarin ze zowel het groen als de zerken leren herstellen en onderhouden. Ook de geschiedenis van het begraven in Groningen komt aan bod. Een deel van de cursus wordt in de praktijk gegeven. Samen zorgen we ervoor dat het kerkhof weer in goede staat is. Landschapsbeheer neemt daarbij het grote onderhoud voor haar rekening.

Het onderhoud en beheer dat wij de afgelopen tien jaar in een reeks van projecten aan deze elementen hebben gedaan, was gericht op het versterken van deze waarden. Per element is een plan gemaakt, afgestemd op de betekenis die het element in het verleden had en nu weer kan hebben voor het landschap. Met de afronding van het laatste project kunnen we stellen dat we in d ehele provincie de groen-blauwe dooradering van het landschap hebben versterkt. We gaan ons nu in een kleinschaliger project meer richten op onderzoek naar het onderhoud van dobben en pingo’s.

Elk kerkhof heeft zijn eigen geschiedenis en dat maakt ook elk terrein bijzonder. Een locatie die er voor Landschapsbeheer in het verslagjaar uitsprong, was Den Andel, waar met leerlingen van openbare basisschool De Holm een fruitboomgaard is aangelegd in de voormalige domineestuin. Het herstelde wierdekerkhofje in Vliedorp, een terrein van het Groninger Landschap, is een mooi voorbeeld van wat het project Kerken in het Groen voor het landschap betekent.

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 6 7

Landschapsbeleving

Onderhoud en beheer

Landschapsbeheer verbindt mensen en landschap. Wanneer mensen zich verbonden voelen met hun leefomgeving, komen ze daarvoor ook op de bres. Betrokkenheid leidt tot onderhoud en behoud. Om mensen bij het landschap te betrekken, is het belangrijk dat zij dat landschap kunnen beleven. Dat het toegankelijk is bijvoorbeeld en dat ze er zelf een bijdrage aan kunnen leveren. Daaraan werken we op verschillende manieren.

Met onze buitendienst hebben we in 2013 weer veel regulier en noodzakelijk onderhouds- en beheerwerk verricht, zoals het snoeien van elzensingels in het Westerkwartier, het onderhoud op particuliere erven en van groenbeheer op cultuurhistorisch erfgoed, waaronder kerkhoven of landgoederen. Ook is er een flink aantal iepen aangeplant in het kader van het Waddenfondsproject Herplant Iepen in de Waddenregio.

De jaarlijkse Natuurwerkdag op de eerste zaterdag van november is een mooi voorbeeld van een evenement dat burgers en landschap verbindt door ze in staat te stellen het landschap te beleven. Ook de realisatie van natuurlijke speelplaatsen en b(l)oeiende bosranden maken het landschap beleefbaar.

Met onderhoud en beheer zorgt Landschapsbeheer voor behoud van karakteristieke landschapselementen, zoals houtwallen, scheerhagen en slingertuinen. Deze elementen bepalen in sterke mate de identiteit van het Groninger cultuurlandschap. Natuurlijk was ook dit jaar een deel van de medewerkers bij Landschapsbeheer aan de slag als invulling of onderdeel van een re-integratietraject. Het bieden van werkervaring en mogelijkheden voor ontwikkeling aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt

Toegankelijkheid is een belangrijke voorwaarde voor landschapsbeleving. De aanleg van ommetjes en van een wandelpadennetwerk als Waddenwandelen biedt mensen de mogelijkheid om het Groninger cultuurlandschap te ervaren. Door dit soort projecten in nauwe samenwerking met andere organisaties en bewoners uit te voeren, dragen ze ook

blijft een belangrijk doel van onze buitendienst.

bij aan de vitaliteit en leefbaarheid van het buitengebied. “We zijn in december 2012 gestart met het snoeien van tweeduizend bomen langs de Hoofdweg, over een lengte van elf kilometer. Van Bellingwolde tot Vriescheloo. We hebben Landschapsbeheer Groningen voor dit project gevraagd omdat ze een bak ervaring hebben in het snoeien van monumentale bomen…. De medewerkers van Landschapsbeheer zijn echte liefhebbers van groen. In een project als dit is dat een enorme meerwaarde. Mensen kunnen de snoeiploeg altijd aanspreken en dan nemen ze de tijd voor uitleg. Dat klantgericht vind ik ontzettend belangrijk.” Jasper Kooij, afdeling Ruimte en Welzijn, gemeente Bellingwedde.

“Wij willen het Groninger cultuurlandschap promoten. Landschapsbeheer maakt dat landschap toegankelijk. Zij weten bijvoorbeeld hoe ze samen met bewoners ommetjes kunnen ontwikkelen. Die kunnen wij weer inzetten als stukjes van onze route. Omdat de Tocht om de Noord zich richt op de belevenis van het landschap, kan Landschapsbeheer door onze samenwerking op haar beurt mooi laten zien wat zij allemaal in het landschap doet en wat ze voor dat landschap betekent.” Peter Velthuis, organisator Tocht om de Noord.

Molenbiotoop Zuurdijk In Zuurdijk hebben in het verslagjaar aan een bijzonder project gewerkt dat mooi laat zien wat goed onderhoud en beheer kunnen bijdragen aan de groene leefomgeving. Samen met het Groninger Molenhuis en het dorp hebben we de omgeving van koren- en pelmolen De Zwaluw opgeknapt. Door het kappen van een aantal enorme populieren, vangt de monumentale molen uit 1858 nu weer voldoende wind om voluit te kunnen draaien. Dorpsbewoners hebben onder begeleiding van de molenaar lichtere kapwerkzaamheden uitgevoerd.

Ommetjes Het project Ommetjes in Groningen komt voort uit de landelijke prijsvraag ‘Win je eigen Ommetje’ van Landschapsbeheer Nederland. Aangestoken door het enthousiasme en alle mooie plannen die deze prijsvraag voortbracht, besloot de provincie ons voorstel om niet twee maar in totaal 25 ommetjes te realiseren te honoreren. Het project Ommetjes is een mooi voorbeeld van hoe Landschapsbeheer werkt aan landschapsbeleving. Bewoners bedenken plannen voor een korte wandeling in de directe omgeving van hun dorp, waarmee het landschap beter wordt ontsloten voor dorpsbewoners en bezoekers. Bij elk ommetje wordt een flyer ontwikkelt die informatie geeft over wat de wandelaar onderweg tegenkomt aan bezienswaardigheden. Monumenten, maar ook bijzondere landschapskenmerken of –elementen.

De provincie Groningen telt nog 87 monumentale molens. Om ze in stand te houden, is het belangrijk dat ze regelmatig draaien. Bij een aantal molens is het groen in de omgeving daarvoor een probleem. Door te hoge begroeiing staan ze te veel in de luwte. Het herstel van de molenbiotoop was voor Landschapsbeheer en het Groninger Molenhuis een pilot om te kijken hoe we er samen voor kunnen zorgen dat de omgeving van de molens op een verantwoorde manier met eigenaren en dorpsbewoners kan worden opgeknapt.

Veel van de ommetjes lopen deels over paden die vroeger veelvuldig werden gebruikt, maar die door de schaalvergroting van de landbouw, dorpsuitbreidingen en nieuwe vormen van vervoer in onbruik waren geraakt, zoals oude school-, kerken- en schouwpaden. Bewoners brengen deze paden in bij het bedenken van hun plannen. Zo wordt ‘het geheugen’ van het dorp vastgelegd en doorgegeven. Ook de ontwikkelingsgeschiedenis van het dorp en de directe omgeving worden meegenomen in het plan. Vaak komt ook deze kennis terug in de flyer en op het informatiepaneel dat bij de start van elk ommetje wordt geplaatst.

Goed voorbeeld Na de officiële oplevering van het project tijdens het Groninger Molenweekend heeft Landschapsbeheer daarvoor de methodiek die in Zuurdijk is toegepast omgezet in een handig stappenplan dat door andere dorpen kan worden gevolgd om de omgeving van hun molen op te knappen op basis van een goed doordacht omgevingsplan, waarin bijvoorbeeld nieuw, laagblijvend groen wordt aangeplant als vervanging voor de hoge bomen die de molen belemmeren in zijn functioneren. Naar aanleiding van een eerste oproep, hebben zich inmiddels als tien molenaren aangemeld die komende jaren graag in aanmerking willen komen voor deelname aan het project.

Landschapsbeheer helpt de lokale werkgroep die het ommetje realiseert met de aanleg van onder meer landhekken, bruggetjes, klaphekjes, overstapjes en bankjes. Ook wordt de route voorzien van routepaaltjes en een welkomstbordje in de herkenbare landelijke huisstijl met twee voetjes. Ook zorgen we samen met de werkgroep voor een feestelijke opening van het ommetje.

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 8 9

Een volledige jaarrekening is op verzoek opvraagbaar bij Landschapsbeheer Groningen.

Verantwoordingsverklaring CBF-Keur

Balans per 31 december 2013 in euro Activa Vaste activa Gebouwen en terreinen Machines en transportmiddelen Andere vaste bedrijfsmiddelen Vlottende activa Debiteuren Subsidiepositie Overige vorderingen

31 december 2012

31 december 2013 468.779 231.645 80.605

501.710 261.818 83.786 781.029

847.314

301.742 1.153.354 148.914

228.119 749.050 178.375 1.604.010 10.797 2.395.836

Liquide middelen Totaal activa

Het opstellen van een verantwoordingsverklaring vloeit voort uit de vervlechting van de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen met het Centraal Bureau Fondsenwerving-Keur. Deze vervlechting heeft geleid tot een nieuw Reglement CBF-Keur met drie hoofdprincipes waarover verantwoording moet worden afgelegd. Deze drie hoofdprincipes zijn: -Het onderscheiden van de functies toezichthouden, besturen en uitvoeren. -Het optimaliseren van de effectiviteit en efficiency en de bestedingen. -Het optimaliseren van de omgang met belanghebbenden.

1.155.544 2.721 2.005.579

Van belang hierbij is dat Stichting Landschapsbeheer Groningen geen fondsenwervende instelling is, maar een kansspelbegunstigde van de Nationale Postcode Loterij. Door laatsgenoemde is het verkrijgen en behouden van het CBF-Keur als voorwaarde gesteld voor de jaarlijkse bijdrage aan het samenwerkingsverband van de provinciale zusterinstellingen voor landschapsbeheer en landschapsbeheer Nederland.

Passiva Eigen vermogen Continuïteitsreserve

473.038

543.266 473.038

Voorzieningen Onderhoud gebouwen

32.950

28.918 32.950

Langlopende schulden Hypothecaire lening Middellange lening

28.918

462.400 193.705

489.600 218.725 656.105

Kortlopende schulden Belastingen en premies Bankier Crediteuren Overige schulden

In deze context kan het volgende worden vermeld over de hiervoor genoemde hoofdprincipes: De functies toezichthouden, besturen en uitvoeren zijn bij de stichting belegd bij respectievelijk het bestuur, de directeur en de werkorganisatie onder leiding van de hoofden van dienst. Basis voor de verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden tussen bestuur en directeur is het directiestatuur. Hierin is ondermeer geregeld dat de dagelijkse leiding van de organisatie berust op de directeur, binnen het taakstellende kader van de door het bestuur vastgestelde jaarlijkse begroting. Over de begrotingsuitvoering wordt verslag gedaan via de kwartaalrapportages. Door middel van het aan de begroting gekoppelde kostprijssysteem wordt de inzet van eigen personeel door het MT (directeur en hoofden van dienst) gepland op de onderscheiden projecten. Uitvoering van de projecten geschiedt onder leiding van de hoofden van dienst, geassisteerd door seniorprojectleiders, projectleiders, voorlieden en assistent-voorlieden, door de werkorganisatie. De bestede tijd van alle personeelsleden wordt tegen de kostprijstarieven geregistreerd in de projectenadministratie.

708.325

93.241 518.325 395.858 226.319

80.034 92.386 351.639 201.011 1.233.743 2.395.836

Totaal passiva

Het aandeel van de stichting in de jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij bedraagt € 187.500 en dat is circa 4,5% van de totale baten. De overige baten hebben betrekking op subsidies en de bijdrages inzake projecten voor het behoud, beheer en herstel van de landschappelijke en natuurlijke en cultuurhistorische waarden in de provincie Groningen. In een aantal van deze projecten worden de middelen van de Nationale Postcode Loterij ingezet als cofinanciering.

543.266

725.070 2.005.579

Exploitatierekening 2013 in euro Baten

Realisatie 2013

Begroting 2013

4.317.796 1.890.184 2.427.612 152.159 2.579.771

4.494.097 1.732.650 2.761.447 205.597 2.967.044

4.033.742 1.489.314 2.544.428 178.730 2.723.158

2.035.835 Personeel Kosten 452.330 153.511

2.241.329 473.800 213.574

2.053.443 482.161 149.034

2.641.676

2.928.703

2.684.638

38.341 38.341 38.341

38.520 24.311 62.831 62.541 290

Subsidies en bijdrages projecten Af: directe projectkosten Dekkingsbijdrage uit projecten Subsidies maatwerkbanen

Organisatie Kapitaalslasten

Resultaat geplande activiteiten Overige baten

61.905 4.651 57.254 -

Overige lasten Resultaat boekjaar

12.974 70.228 -

Het functioneren van het bestuur en directie wordt jaarlijks geëvalueerd aan de hand van de jaarverslaggeving van het afgelopen boekjaar. Hierbij wordt tevens gekeken naar het rooster van aftreden van de bestuursleden, de samenstelling van het bestuur en termen van competenties en relevante netwerken en worden eventuele manco’s in beeld gebracht en van eventuele acties voorzien.

Realisatie 2012

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 10

Het merendeel van de projecten is gebaseerd op een door subsidieverstrekkers goedgekeurd projectplan en projectbegroting en worden, voorzien van een controleverklaring, afgerekend op basis van door subsidieverstrekkers goedgekeurde kostprijstarieven voor de inzet van eigen personeel en gefactureerde kosten van derden. Veelal zijn bij de projecten meetbare, kwantitatieve prestatie-indicatoren van toepassing. Bestedingen in het kader van de projecten zijn derhalve ingekaderd in de beschikbare budgetten, waarbij overbesteding voor rekening is van de stichting en onderbesteding leidt tot terugbetaling van niet benutte budgetten, evenals het niet (volledig) voldoen aan de overeengekomen prestatie-indicatoren. Bij alle projecten zijn en worden de belanghebbenden al in de planfase betrokken en waar nodig bij de uitvoering, omdat dit essentieel is voor het welslagen van de projecten en daarmee voor de continuiteit van de stichting. Belanghebbenden zijn naast subsidieverstrekkers en afhankelijk van aard van de projecten, ondermeer eigenaren en omwonenden, vrijwilligers, terreinbeherende organisaties, belangenorganisaties, sociale werkvoorzieningsorganisaties en organisaties met aanpalende werkvelden en taken.

11

Toelichting begroting 2014

Toelichting begroting 2014 Baten Het totaal van de baten is het saldo van de individuele projectbudgetten en de budgetten bestemd voor werving baten en administratie en beheer. De baten uit acties van derden betreft de Nationale Postcode Loterij gelden.

Begroting 2014 in euro Baten

Toelichting tabel lastenverdeling Directe projectkosten: Hieronder worden de direct aan de projecten toe te rekenen kosten van inzet derden, plantmateriaal en overige kosten verantwoord.

Begroting 2014

187.500 2.379.138 1.586.520 4.153.158

4,51 57,29 38,20 100,00

Besteed aan landschapselementen Werving baten Administratie en beheer Totaal lasten

3.626.897 92.404 417.659 4.136.960

87,33 2,22 10,06 99,61

RESULTAAT

16.198

0,39 100,00

Baten uit acties van derden Subsidies van overheden Overige baten Totaal baten

De kosten van de stichting bestaan uit personeelskosten, kapitaalslasten en organisatiekosten en worden aan de projecten toegerekend op basis van de inzet van personeel en materieel tegen tarieven voorvloeiend uit het kostprijssysteem van de stichting. Personeelskosten: deze zijn berekend op basis van de voor 2014 te verwachten salarissen en de op het moment van opstellen van de begroting geldende percentages voor werkgeverslasten. De salariskosten worden bepaald conform de CAO Bos en Natuur, ondernemingsdeel De Landschappen. De bezoldiging van de directeur is bepaald volgens schaal 12. Kapitaalslasten: dit betreft de kosten van het vermogens beslag in vaste activa (rente + afschrijving) en het werkkapitaal (rente). Organisatiekosten: deze zijn geraamd op basis van enerzijds de werkelijke kosten 2012 en de werkelijke kosten 2013 t/m juni en anderzijds de begrote kosten over 2013 en de hierin te verwachten kostenstijgingen.



in%

Lasten

Voorlopige norm administratie en beheer + werving baten: maximaal 12,5% van totaal baten.

Toelichting lastenverdeling Lasten Directe projectkosten Personeelskosten Organisatiekosten Kapitaalslasten Totaal



Landschapselementen

Werving baten

Administratie en beheer

Totaal

1.280.484 1.826.000 390.977 129.436 3.626.897

74.151 14.194 4.059 92.404

79.864 274.887 42.329 20.579 417.659

1.360.348 2.175.038 447.500 154.074 4.136.960

Doelstelling: herstel, onderhoud en beheer van cultuurhistorische landschapselementen.

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 12

13

Realisatie projecten

Waddenfonds Continuïteit

Waddenfondsprojecten

Resultaat

Voor het borgen van de continuïteit van de stichting is door het bestuur het volgende beleid vastgesteld voor de gewenste omvang van de continuïteitsreserve en het bereiken van deze gewenste omvang:

Boerderijen langs de waddenkust (totale project 16 boerderijen, 13 erven en 5 nieuwbouwprojecten Herplant Iepen in de waddenregio Waddenwandelen

13 erven 1044 geplant 600 km

1. De continuïteitsreserve is een vrije reserve en dient als buffer voor eventuele exploitatieverliezen in enig boekjaar, alsmede ter financiering van de vaste activa en het werkkapitaal van de stichting. 2. De huidige kredietfaciliteit in rekening-courant, ad € 250.000, moet geheel benut worden voor het opvangen van schommelingen in de omvang van het werkkapitaal. 3. De genormeerde omvang van het werkkapitaal bestaat uit een subsidiepositie van maximaal 20% van de invloed van de subsidies op de exploitatie van enig boekjaar. Het saldo van de overige componenten van het werkkapitaal wordt hierbij gesteld op nihil. 4. Het onderhoudsfonds voor het gebouw moet in principe in liquide middelen beschikbaar zijn en kan dus slechts tijdelijk als financieringsbron dienen.

Aan de hand van de jaarcijfers 2013 en de hiervoor geformuleerde uitgangspunten kan de gewenste minimale omvang van de continuïteitsreserve als volgt worden berekend:

Minimale continuïteitsreserve Vaste activa: boekwaarde per 31 december 2013 Subsidiepositie: 20% van €3.197.672 Totaal te financieren Af: langlopende schulden Benodigde minimale continuïteitsreserve Beschikbare continuïteitsreserve per 31 december 2013 Nog te realiseren toevoeging

781.029 639.534 1.420.563 656.105 764.458 473.038 291.420

Uit dit overzicht en de begroting 2014 blijkt dat de nog te realiseren toevoeging slechts beperkt in het komend boekjaar gerealiseerd kan worden, voor zover het totaal te financieren bedrag niet in belangrijke mate toeneemt in 2014. Hierbij wordt er vanuit gegaan dat de jaarlijkse aflossing op de langlopende schulden van € 52.220 uit de afschrijvingen op vaste activa gefinancierd wordt.

Uitvoering in het veld Activiteit Aantal projecten

Element

Wandel- en fietspaden/elementen



tbv recreatie (lijn)



2

Advies of (werk)plan voor beplanting of bouwel of andere landschapselementen

3

Groenwacht

11

Kerkterreinenwacht

24

Boselementen

5 ha

Bosjes Onderhoud landschappelijke

Boselementen

2

beplanting

Houtige elementen

2.800 m2

Struweel

Houtwallen en -singels

5.300 m

Elzensingels

Hagen

7.234 m

Scheerhagen

Knotbomen (locaties)

10

Vruchtbomenwacht

79

550 bomen

Natte elementen

15

Poelen, vennen etc. Beplanting bij klooster, dijk,

Overige cultuurhistorische en

landscheiding, on/halfverharde

aardkundige elementen 1

weg



Advies en onderzoek





Resultaat

Advies voor beplanting of landschapselement (veelal erfadviezen)

6

Particulier advies

72

Kleinschalige natuurontwikkeling

7

Inrichtingsplan 3 NAM-bosjes

1

Inrichtings- en beheerplan Weiwerd

1

Inventarisaties Meetpunt Agrarisch Cultuurlandschap (Veenkoloniën)

Ca. 500 ha

Flora en Faunascans

10

Inspectierondes Iepziekte

2 (ca. 25.000 bomen)

Monitoring Kastanjes in kader van meerjarig onderzoek

50 bomen

Virtual Tree Assessment

3

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 14

15

Realisatie projecten

Realisatie projecten

Participatie en beleving Burgerparticipatieprojecten

Aantal projecten

Aantal personen ouder dan 12

Aantal uren ouder dan 12

Aantal Groepen

Waarde in uren x €22,-

Bosbeheer: B(l)oeiende Bosranden

100

660

4

14.520

12

4.000

1

88.000

Vrijwilligersinzet Deelnemers

Wandelnetwerk

Aantal personen t/m 12 jaar

Aantal uren t/m 12 jaar

Middag Humsterland

1

13

Stagiaires buitendienst LBG

Ommetjes

2

6

Incl. stagiaires Appelbergen

Molenbiotoop Zuurdijk

1

20

werkgroepen

7

420

1

9.240

B(l)oeiende Bosranden

1

30

Kerken in het Groen

55

330

5

7.260

Kerken in het Groen

4

55

Wierden Middag Humsterland

80

240

24

5.280

Groene Knopen, Rode Draden

10

41

Natuurwerkdag (excl. MAS)

40

160

510

3.000

29

66.000

Natuurspeelplaats Zijldijk

1

5

Scholenprojecten (basisscholen)

449

1.796

65

260

18

5.720

Dorps- en vruchtbomenbrigades

3

48

Middelbare scholen (incl. MAS)

381

2.286

50.292

Wandelen in Groningen

1

130

Wandelen Groningen

7

101

2.222

Waddenwandelen

1

10

Waddenwandelen

10

739

16.258

Ommetjes

21

210

4.620

Wandelnetwerk Middag Humsterland

13

42

Molenbiotoop Zuurdijk

12

130

Organisatievrijwilligers

218

1.246

1.491

12.636

Ommetjes Landmerken

Evenementen zelf georganiseerd

Aantal Bezoekers

Lekker Landschap

1

15

Afsluiting Wandelen in Groningen

1

60

489

Totaal

Evenementen meegedaan

Aantal Bezoekers

Vier de tuin

1

Onbekend

oude boerderijen

1

400

Beheerdersdag Bosschap

1

Onbekend

Aantal

Bezoekers

snoeien

1

31

Lezing biodiversiteit

1

31

Lezing en cursus biodiversiteit

1

9

het Groen

4

55

Lezingen bosranden

2

45

7

105

Dag van het nieuwe wonen op

Cursussen en lezingen Cursussen en lezingen Cursus Hoogstamvruchtbomen

Cursussen/lezingen Kerken in

Presentaties over kerkhofterreinen Cursus verslaggeving monitoring soortenbeher Ransuilen

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 16

17

1.956

924 1

2.860 27.412

83

277.992

Bestuurssamenstelling

Re-integratie

-Albert Rodenboog

voorzitter

-Henk Menninga

bestuurslid

Landschapsbeheer Groningen vervult een maatschappelijke taak met haar re-integratietrajecten voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zij biedt onder meer leeren/of werkervaringsplaatsen aan WAJONG’ers en aan mensen die via een SW-bedrijf of re-integratiebureau worden aangedragen. In 2013 was 28 % van de medewerkers van Landschapsbeheer werkzaam met een Wajong- of WSW-indicatie.

-Gert Machiels bestuurslid -Johannes Lindenbergh

bestuurslid

-Frank Broersma

bestuurslid

-Annet van Velde

bestuurslid

-Harm Evert Waalkens

bestuurslid

Re-integratie is per definitie maatwerk. Landschapsbeheer heeft inmiddels veel kennis en ervaring in het begeleiden van medewerkers en het ondersteunen en stimuleren van hun ontwikkeling. Medewerkers maken zich bij Landschapsbeheer vakinhoudelijke competenties eigen, zoals veilig werken met machines en verschillende technieken uit het landschapsonderhoud, maar ook sociale vaardigheden. Medewerkers ontwikkelen zich tot vakkrachten met meer kans op (ander) regulier werk.

–Jack Bosgraaf adviseur *Het bestuur bestaat uit leden die op persoonlijke titel en vanuit persoonlijke affiniteit, in relatie met hun maatschappelijke positie een bijdrage leveren aan de stichtingsdoelen. Bestuursleden worden benoemd voor een termijn van vier jaar en kunnen maximaal twee keer worden herbenoemd.

“Als bedrijf heb je verplichtingen tegenover de samenleving. Ondernemen gaat niet alleen om geld, het gaat ook om oog hebben voor de omgeving: voor het groen en voor de mensen. Maatschappelijk draagvlak is onze license to operate. Wij nemen bijvoorbeeld standaard in onze aanbestedingen op dat een bepaald percentage van de aanneemsom wordt ingezet voor het bieden van werk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat bij Landschapsbeheer Groningen veel mensen werken die een re-integratietraject doorlopen of die via een SW-bedrijf aan de slag zijn, is een facet van hun aanpak dat mij uitermate aanspreekt.” Harm Post, directeur Groningen Seaports

Relevante nevenfuncties bestuursleden -Albert Rodenboog Lid Comité van Aanbevelingen Kronkels door Fivelingo, Plv. vz. CDA Bestuur Provincie Groningen, Lid Programmaraad RTV Noord, Lid Comité van Aanbevelingen Vliegende Hollander, Bestuurslid Veiligheidszorg Groningen. -Henk Menninga Voorzitter Kunstcircuit, Secretaris Stichting Landgoed Fraeylemaborg. -Johannes Lindenbergh Voorzitter Raad van Toezicht OHM Agriver, Voorzitter bestuur vereniging HZPC, DB-lid waterschap Noorderzijlvest. -Frank Broersma Bestuurslid Stichting Vrienden van de luchthaven Eelde, Voorzitter Nederlandse Bijenhoudersvereniging afd. Groningen. -Annet van Velde Bestuurslid LTO-Noord provincie Groningen, Penningmeester European Dairy Farmers, lid RvC Abiant. -Harm Evert Waalkens Lid Raad van Toezicht Wageningen University & Research centre, Voorzitter St. Getijdenatelier, Voorzitter St. Waddengroep, Voorzitter St. Muziektheater OostGroningen, Voorzitter St. Mansholtprijs, Voorzitter jury Streektaalprijs Dagblad van het Noorden, Bestuurslid Vlinderstichting, Lid van de Worldconnectors, Penningmeester Stichting vrienden van Dignis, Lid van Raad van Advies St. Streekproducten Nederland.

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 18

19

Sociaal en Arbojaarverslag

Medewerkers maken Landschapsbeheer Groningen tot wat zij is. De organisatie vindt het daarom belangrijk dat medewerkers de competenties hebben die zij nu en in de toekomst nodig hebben om bij te dragen aan het realiseren van haar doelen. Net zo belangrijk is echter dat zij hun werk met plezier doen. Ook in het verslagjaar hebben we daaraan op verschillende manieren gewerkt.

70  

Kolomdiagram, aantal medewerkers per jaar (2010, 2011, 2012, 2013)

60   50  

Arbobeleid In het Arbobeleid van Landschapsbeheer Groningen ligt het accent op veiligheids-, gezondheids- en welzijnsaspecten. De organisatie heeft een Arbocommissie die een signalerende en adviserende rol heeft. Deze commissie heeft in 2013 twee keer overlegd. In het overleg van de buitendienst/werkplaats is Arbo een vast agendapunt.

51  

2010  

47  

2011  

30  

2012  

20  

2013  

10   0  

45,0%   40,0%   35,0%   30,0%   25,0%   20,0%   15,0%   10,0%   5,0%   0,0%  

Risico inventarisatie en evaluatie (RI&E) Op basis van de verplichte inventarisatie van veiligheidsrisico’s op de werkplek is in 2013 een aantal maatregelen afgerond. Zo is er een ontruimingsplan vastgesteld en zijn er richtlijnen voor bezoekers opgesteld. Ook zijn er instructies opgesteld voor veilig werken op ladders.

2010  

2011  

2012  

Kolomdiagram, leeftijdsopbouw per jaar (2012,2013)

29,8%  

25,5%   23,6%  

23,4%   19,6%  

14,9%   13,7%  

6,4%   3,9%  

45   40   35   30   25   20   15   10   5   0  

In- en uitstroom In 2013 is verder gewerkt aan het afstemmen van de verhouding vaste en flexibele medewerkers op de huidige en toekomstige vraag. In het verslagjaar was de uitstroom hoger dan de instroom. Er zijn zeven medewerkers uitgestroomd en drie ingestroomd. Er zijn in 2013 geen medewerkers intern doorgestroomd.

2013  

40  

40  

41  

2011   2012   11   6  

Arbeidsovereenkomst   onbepaalde  duur  

35,0%  

29,8%  

30,0%  

25,5%  

25,0%  

21,3%   17,6%  

15,8%   12,8%  

5,0%   0,0%  

2012  

17,6%  

2013   9,8%  10,6%  

10,0%  

0,0%  0,0%  

<2  jaar  

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 20

2-­‐5  jaar  

21

Arbeidsovereenkomst   bepaalde  duur   Kolomdiagram, dienstjaren per jaar (2012, 2013)

39,2%  

40,0%  

2013  

15  

45,0%  

15,0%  

2012  

18  tot  25  jaar  25  tot  35  jaar  35  tot  45  jaar  45  tot  55  jaar   55  jaar  en   ouder  

Kolomdiagram, samenstelling arbeidsovereenkomst per jaar (2011, 2012, 2013)

20,0%  

2013  

39,2%  

Verzuim Het gezondheidsbeleid begint vruchten af te werpen. Het verzuimpercentage is aanzienlijk gedaald. Met name het middellange en langdurige verzuim zijn afgenomen.

Personeelsvertegenwoordiging (PVT) De PVT bestaat uit drie personen. In 2013 heeft de PVT twee keer vergaderd met de directeur, waarvan een keer met de voorzitter van het bestuur. De PVT wordt nauw betrokken bij het sociaal en Arbobeleid van de stichting. Op onderdelen heeft zij instemmings- of adviesrecht.

55  

40  

Gezond en vitaal werken Het doel van gezondheidsbeleid is medewerkers gezond en vitaal te laten (blijven) werken. Landschapsbeheer is doorgegaan op de ingeslagen weg door te blijven inzetten op de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Leidinggevende ondersteunen medewerkers zo dat zij hun werk gezond en met plezier kunnen blijven doen. Inzetbaarheid Landschapsbeheer werkt in een snel veranderende omgeving. Dit maakt het noodzakelijk om de inzetbaarheid van medewerkers te verbeteren. Zij moeten kunnen meebewegen met een organisatie die zich nieuwe rollen in nieuwe omstandigheden moet eigen maken. Landschapsbeheer is in 2013 begonnen met het organiseren van trainingen in de kerncompetenties samenwerken en klantgerichtheid. Ook biedt Landschapsbeheer opleidingen, trainingen en cursussen aan om de inidividuele kwaliteit van medewerkers op peil te houden.

59  

6-­‐10  jaar   11-­‐20  jaar   21-­‐30  jaar   31-­‐40  jaar  

Vrijwilligersbeleid

Controleverklaring

Landschapsbeheer Groningen is ruim dertig jaar geleden begonnen als vrijwilligersorganisatie. Dat komt nog steeds duidelijk terug in de organisatie. In vrijwel alle projecten die zij uitvoert spelen vrijwilligers en betrokken burgers een belangrijke rol. Daarnaast ontwikkelt Landschapsbeheer zich steeds meer tot de spil in het groene vrijwilligerswerk in de provincie. Zo is in 2013 een begin gemaakt met het opzetten van een ‘Groene Marktplaats’ waar vraag en aanbod op dit gebied worden samengebracht. Dit initiatief is positief ontvangen door collega groene organisaties.

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Stichting Landschapsbeheer Groningen Roderwolderdijk 60 9744 TH GRONINGEN

In het vrijwilligersbeleid heeft Landschapsbeheer in het verslagjaar het accent verschoven van de ‘eigen’ vaste vrijwilligersploegen naar actieve burgers op locatie. De organisatie faciliteert deze burgers, vaak in samenwerking met of op verzoek van gemeenten, met onder meer cursussen en/of gereedschap (zie ook burgerparticipatie op pag. 5). Landschapsbeheer ondersteunt burgers en vrijwilligersgroepen ook met kennis en in de organisaties van activiteiten, bijvoorbeeld met de communicatie via pers of social media om deelnemers voor activiteiten te werven.

Bijgesloten samengevatte jaarrekening, zoals opgenomen op pagina 10 van het

Brigades Ook is een start gemaakt met de oprichting van een aantal brigades voor het beheer van landschapselementen die van waarde zijn voor het cultuurlandschap. Met middelen uit het project Groen en Doen van het ministerie van Economische Zaken worden vrijwilligers opgeleid om hoogstamfruitbomen, poelen en kruidenrijke graslanden te onderhouden.

sinds de datum van onze controleverklaring van 13 juni 2014.

jaarverslag, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2013 en de samengevatte exploitatierekening over 2013, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Landschapsbeheer Groningen per 31 december 2013. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 13 juni 2014. Debetreffende jaarrekening en deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden

De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 640 “Organisaties zonder winststreven”. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van

Breed aanbod Landschapsbeheer Groningen werkt aan de verbreding van het aanbod aan vrijwilligerswerk om aan te blijven sluiten op de vraag. Daarbij gaat het niet alleen om een grotere variatie in soorten activiteiten, maar bijvoorbeeld ook in de duur. Steeds meer mensen willen zich niet vast aan een organisatie verbinden, maar vinden het wel leuk om af en toe een klus te doen. Landschapsbeheer speelt hierop in door, in samenwerking met anderen, meer eenmalige activiteiten te organiseren. Zo heeft ze zich in 2013 onder meer actief opgesteld als intermediair voor NLdoet.

Stichting Landschapsbeheer Groningen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting van de gecontroleerde jaarrekening.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Scholen en MAS Scholieren, zowel in het primair als van het voortgezet onderwijs, waren ook in 2013 weer een belangrijke doelgroep voor Landschapsbeheer. In Oost-Groningen is met leerlingen uit het basisonderwijs in het groen gewerkt. In Haren is ook dit jaar weer met het Waterbedrijf samengewerkt om leerlingen in de klas én buiten bewust te maken van de waarde van mooi groen en in het Westerkwartier heeft Landschapsbeheer samen met het educatiecentrum NDCE activiteiten georganiseerd voor leerlingen. Daarnaast zijn zowel tijdens NLdoet als tijdens de Natuurwerkdag speciale activiteiten georganiseerd voor kinderen en hebben leerlingen klussen gedaan in het kader van hun Maatschappelijke Stage. Tot slot heeft Landschapsbeheer ook via verschillende scoutinggroepen weer veel jongeren weten te bereiken.

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”.

Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening, zoals opgenomen op pagina 10 van het jaarverslag, in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Landschapsbeheer Groningen per 31 december 2013 en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting van de gecontroleerde jaarrekening. Apeldoorn, 2 september 2014 MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V. drs. J. van der Lelie RA

LANDSCHAPSBEHEER GRONINGEN 22

23

Het werk van Landschapsbeheer is mogelijk gemaakt door: EU, rijk, provincie, gemeenten, particulieren, vrijwilligers, Nationale Postcode Loterij en diverse fondsen.