Landschap verbindt
Toekomstvisie Landschapsbeheer Flevoland 2014 - 2020
Landschapsbeheer Flevoland
Colofon
Samenstelling: medewerkers Landschapsbeheer Flevoland Eindredactie: Fotografie: Layout:
Uitgave:
MIST communicatie, Mirjam Stoffer
Landschapsbeheer Flevoland e.a. Ruitervorm BNO, Siska Ruiter
Landschapsbeheer Flevoland
Botter 14-03
tel. (0320) 294939
8232 JP Lelystad
[email protected] www.landschapsbeheer.net twitter: @LBFlevoland
http://www.facebook.com/landschapsbeheerflevoland
Lelystad, oktober 2013
Overname van gegevens is toegestaan, bronvermelding is verplicht.
2
Landschap verbindt natuur, mensen en middelen
De inrichting van het landschap is een samenspel tussen mens en natuur en daarmee altijd in beweging. Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de ‘eigenlijke’ natuurgebieden. Landschapsbeheer Flevoland levert met haar expertise en ruim 3.300 enthousiaste vrijwilligers een bijdrage aan de verdere ontwikkeling, beheer en ontwikkeling van het Flevolandse landschap. Jaarlijks wordt door de vrijwilligers en medewerkers van Landschapsbeheer Flevoland maar liefst 20.000 uur zorg aan het landschap besteed! Belangrijk einddoel is dat inwoners van Flevoland zelf aan de slag gaan met de zorg voor het landschap bij hen in de buurt. Het visitekaartje van Landschapsbeheer Flevoland is de kwaliteit van ons werk. Het verbeteren van de kwaliteit en het uitdragen van onze werkzaamheden heeft een hoge prioriteit. Veel personen of organisaties die met ons samenwerken hebben geen totaalbeeld van de mogelijkheden en het scala aan onderwerpen waarmee wij ons bezighouden. Dat Landschapsbeheer bijvoorbeeld zowel voorlichting aan boeren geeft over beheer van de erfsingel, vrijwilligers in een heemtuin begeleidt, lesgeeft aan de Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten/Almere en ’s nachts beschermde diersoorten in kaart brengt, is onvoldoende bekend.
De komende beleidsperiode van 2014-2020 organiseren we ons werk langs vier samenhangende werkvelden: Burgerparticipatie, Soortenbeheer, Cultuurhistorie en aardkunde, Landschap. Zo wordt duidelijk zichtbaar waar Landschapsbeheer Flevoland voor staat, wat we gaan doen en hoe. Onze toekomstvisie “Landschap verbindt’ beschrijft de meerwaarde van Landschapsbeheer Flevoland, onze koers voor de komende jaren en hoe wij denken dat te bereiken.
Geert Gielen directeur Landschapsbeheer Flevoland
3
4
Samenvatting Landschapsbeheer Flevoland maakt zich sterk voor behoud, beheer en ontwikkeling van natuur en landschap buiten de ‘eigenlijke’ natuurgebieden, zowel in het landelijk als het stedelijk gebied. Landschapsbeheer Flevoland is professioneel, deskundig en onafhankelijk. Kenmerkend voor onze aanpak is dat Landschapsbeheer beleidsvraagstukken vertaalt naar concrete resultaten. Vrijwilligers (ruim 3.300) staan centraal in ons werk. Ieders inzet is welkom en vele handen maken licht werk. Dankzij onze vrijwilligers weten wij continu wat er speelt in het veld en wordt er jaarlijks maar liefst ruim 20.000 uur zorg aan het landschap van Flevoland besteed! Met hun inzet, gecombineerd met onze kennis en ervaring leveren we een belangrijke bijdrage aan de zorg voor het Flevolandse landschap. Belangrijk einddoel is dat inwoners van Flevoland zelf aan de slag gaan met de zorg voor het landschap in de eigen woonomgeving. Het moet al onze doelgroepen duidelijk zijn dat Landschapsbeheer Flevoland veel kennis en kunde heeft op het gebied van natuur- en landschapsbeheer in Flevoland. Dit moet zichtbaar zijn in de producten die we leveren en moet tevens actief uitgedragen worden. Dit onderdeel is de kern van ons bestaan.
Het visitekaartje van Landschapsbeheer Flevoland is de kwaliteit van ons werk. Het verbeteren van deze kwaliteit en het uitdragen van onze gerealiseerde werkzaamheden kent een hoge prioriteit. Landschapsbeheer Flevoland gaat actief aan de slag om via verschillende communicatiemiddelen haar kennis uit te dragen. Niet alleen via de nieuwsbrief, website en social media, maar ook via artikelen in vakbladen en door les te geven op scholen.
Ruimtelijke ontwikkelingen zijn noodzakelijk, maar moeten niet ten koste gaan van het landschap. Landschapsbeheer wil graag betrokken zijn bij ruimtelijke ontwikkelingen en daarbij kansen benutten om de kwaliteit van natuur en landschap blijvend op een hoger niveau te tillen. Duurzaamheid speelt ook organisatorisch een belangrijke rol. We hechten aan een goede afstemming met alle partijen die betrokken zijn bij het landschapsbeheer en dragen zorg voor een adequate financiering. Bestuurlijk laat zich dat vertalen in heldere verantwoordelijkheden en een bestendig beleid met een lange termijn visie.
Landschapsbeheer Flevoland zet in op het duurzaam onderhouden en versterken van de landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden, waarin allerlei planten en dieren een plek kunnen vinden en houden. Zo draagt Landschapsbeheer Flevoland bij aan een kwalitatief gezonde leefomgeving voor tal van soorten.
De komende beleidsperiode van 20142020 wil Landschapsbeheer Flevoland zich verder ontwikkelen als 'spil in het landschap' en een brug vormen tussen overheid en burger, maar ook tussen bedrijfsleven en burger.
Het historisch besef in Flevoland is nog niet zo groot. Kennis van de cultuurhistorie en geschiedenis is belangrijk om mensen te binden aan hun leefomgeving. Het verhaal is daarbij belangrijker dan de fysieke verschijningsvorm. Landschapsbeheer zet zich in voor duurzaam behoud van de verhalen over de unieke geschiedenis van Flevoland en cultuurhistorische objecten.
De aandacht van Landschapsbeheer Flevoland concentreert zich in deze beleidsperiode op vier werkvelden: • Burgerparticipatie • Soortenbeheer • Cultuurhistorie en aardkunde • Landschap
5
Inhoudsopgave Inleiding
7
1
8 8 8 8 9 9 9
Kernbegrippen 1.1 Motto 1.2 Missie 1.3 Visie 1.4 Strategie 1.5 Imago 1.6 Duurzaamheid
2 Planperiode 2007-2013 (even terugkijken)
10
3
11 11 13 14 15
Werkvelden 3.1 Burgerparticipatie 3.2 Soortenbeheer 3.3 Cultuurhistorie en aardkunde 3.4 Landschap
4 Rol en Werkwijze
17
5 Organisatie
18
6 Financiering
19
6
Inleiding
‘Landschap verbindt’. Landschapsbeheer Flevoland is een organisatie die natuur, mensen en middelen verbindt. Landschapsbeheer verbindt vrijwilligers en (terrein)eigenaren die bij willen dragen aan het beheer van het landschap. Daarnaast is Landschapsbeheer een organisatie die verschillende middelen (van overheden, bedrijfsleven en sponsoren) door de uitvoering van projecten aan elkaar verbindt. Deze toekomstvisie beschrijft de missie, visie en strategie van de Stichting Landschapsbeheer Flevoland voor de periode 20142020. Deze periode sluit aan bij de uitvoeringsperiode van het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid en het provinciale programma voor het Landelijk Gebied. Belangrijk aandachtspunt voor de komende beleidsperiode is de verdere decentralisatie van het natuur- en landschapsbeleid van het Rijk naar de provincies. Een deel van de afspraken gemaakt in het decentralisatie akkoord tussen Rijk en provincies heeft direct invloed op het werk van Landschapsbeheer Flevoland. De belangrijkste afspraken hebben betrekking op de nieuwe autonome bevoegdheid van de provincie op het gebied van onder andere landschap, leefbaarheid, natuur en leefgebiedenbenadering. De beleidsinvulling van deze taken zal door de provincie Flevoland gebeuren.
Daarnaast staat de komende beleidsperiode in het teken van een verdere intensivering van de samenwerking tussen de koepels van Landschapsbeheer en de 12 Landschappen en de samenvoeging van de provincies Flevoland, Utrecht en NoordHolland. De aandacht van Landschapsbeheer Flevoland concentreert zich in de periode van 2014-2020 op vier werkvelden: • Burgerparticipatie • Soortenbeheer • Cultuurhistorie en aardkunde • Landschap Deze werkvelden zijn gekozen omdat ze het werk van Landschapsbeheer goed omvatten. Leeswijzer In hoofdstuk 1 worden de kernbegrippen van Landschapsbeheer Flevoland beschreven. Hoofdstuk 2 kijkt kort terug op de vorige beleidsperiode. Hoofdstuk 3 beschrijft het werk van Landschapsbeheer Flevoland in de vier werkvelden Burgerparticipatie, Soortenbeheer, Cultuurhistorie en aardkunde en Landschap. De rol en werkwijze van Landschapsbeheer Flevoland leest u in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 en 6 beschrijven de organisatie c.q. de financiering van Landschapsbeheer Flevoland.
7
1 Kernbegrippen Om Landschapsbeheer Flevoland te leren kennen, vindt u hier ons motto, de reden van ons bestaan (missie) en waar we naar toe willen (visie). In onze strategie wordt verwoord hoe we dit willen bereiken.
gebieden van de terreinbeherende organisaties, projectmatig samenwerken met grondeigenaren (particulieren, boeren, bedrijven, overheden of andere organisaties) aan de ontwikkeling en het beheer van natuur en landschap, met daarbij aandacht voor flora, fauna en cultuurhistorische landschapselementen. Cultuur, plant en dier Landschapsbeheer Flevoland wil ruimte scheppen voor planten en dieren. We willen de inwoners van Flevoland door voorlichting en projecten bewust maken van de geschiedenis van hun woongebied en het landschap. We streven ernaar om de geschiedenis van Flevoland beleefbaar en het verleden zichtbaar te maken in het heden. Grondeigenaren worden uitgedaagd om te komen tot een meer natuurlijke en in het landschap passende inrichting van hun terreinen.
1.1 Motto
ecologisch waardevol landschap met een streekeigen karakter, zowel in het landelijk als stedelijk gebied.
Ons motto (hoofdgedachte) is:
“Samen-werken aan actieve zorg voor ons landschap”
1.3 Visie
Samenwerking Landschapsbeheer Flevoland wil met steeds meer vrijwilligers op steeds meer locaties, met name buiten de natuur-
1.2 Missie
Landschapsbeheer Flevoland streeft naar ontwikkeling, beheer en behoud van een
8
Denken en doen Kenmerkend voor onze aanpak is dat Landschapsbeheer beleidsvraagstukken vertaalt naar concrete resultaten. Landschapsbeheer Flevoland staat voor deskundigheid. Landschapsbeheer denkt én doet! Aandacht voor ecologie en nieuwe economie gaan daarbij hand in hand. Landschapsbeheer Flevoland heeft oog voor de belangen van alle betrokkenen.
1.4 Strategie
Om haar missie te kunnen vervullen heeft Landschapsbeheer Flevoland keuzes gemaakt hoe dit te bereiken (strategie). Het werk wordt daartoe onderverdeeld in de volgende vier werkvelden: • Burgerparticipatie • Soortenbeheer • Cultuurhistorie en aardkunde • Landschap
1.5 Imago
Het imago dat Landschapsbeheer Flevoland wil uitstralen is professionaliteit, deskundigheid en onafhankelijkheid. Landschapsbeheer Flevoland werkt vanuit een onafhankelijke positie. Door gerichte communicatie en met gebruik van moderne middelen werkt Landschapsbeheer constant aan haar naamsbekendheid en daarmee aan haar imago. Behalve onze nieuwsbrief en website zetten we daarbij ook social media in.
1.6 Duurzaamheid
Landschapsbeheer Flevoland streeft, zowel in het landelijk als stedelijk gebied, naar ontwikkeling, beheer en behoud van een ecologisch waardevol landschap met een streekeigen karakter. De dynamiek in het Flevolandse landschap kan ten koste gaan van de identiteit en kwaliteit van het landschap. Landschapsbeheer Flevoland zet in op het duurzaam onderhouden en versterken van de landschappelijke, cultuurhistorische en ecologische waarden. Dit willen we zoveel mogelijk doen met en door bewoners en grondeigenaren. Duurzaamheid speelt ook organisatorisch een belangrijke rol. We hechten aan een goede afstemming met alle bij het landschapsbeheer betrokken partijen en dragen zorg voor een adequate financiering. Bestuurlijk laat dit zich vertalen in heldere verantwoordelijkheden en een bestendig beleid met een lange termijn visie. Onze toekomstvisie geeft daar inhoud aan. Van doorslaggevend belang is draagvlak bij de inwoners van Flevoland. Doel is dat inwoners zelf aan de slag gaan met de zorg voor het landschap bij hen in de buurt.
9
2 Planperiode 2007-2013 (even terugkijken) Een belangrijke factor in de afgelopen beleidsperiode was het veranderende beleid voor natuur en landschap. Verantwoordelijkheden werden zoveel mogelijk bij de ‘lagere’ overheden ondergebracht. De focus van het Rijk lag met name op de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) en de nationale landschappen. Provincie, gemeenten en waterschap gaven invulling aan het beleid en de beschikbare middelen in die gebieden die niet tot de EHS behoren. Europa was medefinancier van deze projecten. Een en ander is door de provincie Flevoland uitgewerkt in het Provinciaal Meerjarenplan Landelijk Gebied 2007-2013 (pMJP). In de afgelopen beleidsperiode heeft Landschapsbeheer Flevoland ervoor gekozen om zoveel mogelijk projecten te koppelen aan de realisatie van Rijks- en provinciale doelen, zoals verwoord in het pMJP. Landschapsbeheer Flevoland heeft in de periode van 2007 tot 2013 diverse projecten uitgevoerd. Hiermee was een totale investering gemoeid van circa € 6,7 mln.
Financiële verdeling 0,65
bedragen in miljoenen
0,8
Nationale Postcodeloterij
0,75
1,61
Europa Rijk
0,96
provincie
1,92
gemeenten/waterschap overig
10
Projectresultaten 2007-2013 Als voorbeeldprojecten van projecten die in de planperiode 2007-2013 uit het pMJP zijn gefinancierd kunnen genoemd worden: Weidevogelbescherming, Fruitteelthagen, Oral History, Leefgebieden voor de rugstreeppad, Boerenerven in het Groen, Bewonersparticipatie Flevoland en de jaarlijkse werkplannen van Landschapsbeheer. Naast deze pMJP projecten heeft Landschapsbeheer Flevoland ook verschillende andere projecten uitgevoerd. Bijvoorbeeld
3 Werkvelden het Groene Stadsleven Almere, diverse inventarisaties en monitoringsprojecten, Meetnet Agrarisch Cultuurlandschap (MAC), aanleg kleine landschapselementen, soortenbeheer, natuureducatie Agrarische Hogeschool en cultuurhistorische projecten zijn hiervan belangrijke voorbeelden.
Bestuursovereenkomst Inrichting Landelijk Gebied Het kader van het rijksbeleid voor het landelijk gebied was vastgelegd in de Agenda voor een vitaal platteland en het daarop gebaseerde Meerjarenprogramma 2007-2013. Het Rijk heeft met ingang van 2007 met de provincies een bestuursovereenkomst afgesloten voor de uitvoering van de inrichting van het landelijk gebied. In de bestuursovereenkomst zijn afspraken gemaakt over afrekenbare prestaties op het gebied van natuur, landbouw, recreatie, landschap, bodem en water. Eind 2013 is deze bestuursovereenkomst beëindigd. Het nieuwe Akkoord voorziet in een overgang van verantwoordelijkheden en middelen voor het natuurbeleid van het Rijk naar de provincies. De provincies zijn vervolgens verantwoordelijk voor het natuurbeleid en het beleid in het landelijk gebied.
Om onze missie te kunnen vervullen heeft Landschapsbeheer Flevoland keuzes gemaakt hoe zij dit wil bereiken (strategie). Het werk wordt onderverdeeld in de volgende vier werkvelden: 3.1 3.2 3.3 3.4
Burgerparticipatie Soortenbeheer Cultuurhistorie en aardkunde Landschap
3.1 Burgerparticipatie Doelen Het doel van Landschapsbeheer Flevoland is om bewoners te betrekken bij het beheer van het landschap van hun eigen leefomgeving. Het landschap van Flevoland, met de natuur die daarin voorkomt, is uniek. Voor veel inwoners van Flevoland ligt de basis van hun leven elders in Nederland. De betrokkenheid van de Flevolandse bewoners bij ‘hun’ landschap kan hierdoor en gezien de korte historie van deze regio, nog sterk worden verbeterd. Dat willen we bereiken door meer burgers te betrekken bij het beheer van natuur en landschap in Flevoland. Over het algemeen geldt dat hoe dichter het werkgebied bij de eigen woonomgeving ligt, hoe groter de bereidheid van vrijwilligers voor kleinschalig natuurbeheer in het landschap is.
De komende beleidsperiode richt Landschapsbeheer zich vooral op de jeugd en niet-actieve burgers met een groen hart. Burgers met een groen hart Veel vrijwilligers werken het liefst in de ‘achtertuin’ van hun wijk. De binding met de eigen leefomgeving is van nature meer aanwezig in dorpen dan in steden. In de komende beleidsperiode wil Landschapsbeheer meer inwoners in stad en dorp betrekken bij het kleinschalig natuurbeheer. We doen dit door de oprichting van nieuwe groepen.
11
Nieuwe groepen starten vaak als een verzameling van individuen. Maar ook bedrijven, sportclubs, praatgroepen e.d. zijn interessante groepen voor Landschapsbeheer om mee samen te werken. Inzet en inspanning van Landschapsbeheer Flevoland voor deze groepen zal tussen 2014-2020 vooral verschillen op basis van ingeschatte continuïteit. Groepen die veelvuldig aan de slag willen, krijgen meer aandacht dan groepen die eenmalig met ons aan het werk willen.
de vrijwilligers uitvoeren maar hebben niet de tijd/gelegenheid om mee te helpen. In 2014-2020 willen we deze inwoners nauwer betrekken bij het werk van Landschapsbeheer, bijvoorbeeld door het uitbrengen van een nieuwsbrief per vrijwilligersgroep en/of sponsoring van vrijwilligerswerk in de eigen woonomgeving. Jeugd De jeugd heeft de toekomst. Landschapsbeheer Flevoland wil dan ook graag scholieren meenemen in het veld. Ervaring met de begeleiding van basisschoolleerlingen is opgedaan in projecten als ‘Je school kan de boom in’. Landschapsbeheer Flevoland wil dit werk graag uitbreiden en vrijwilligers opleiden om te helpen bij de begeleiding van schoolprojecten en jeugdige vrijwilligers.
In de beginperiode is de begeleiding van nieuwe vrijwilligersgroepen intensief, maar na enkele jaren streven we ernaar om vrijwilligersgroepen zo zelfstandig mogelijk te laten functioneren. Er ontstaat dan weer tijd om nieuwe groepen op te starten.
Kennis en kunde Voor het realiseren van bovenstaande doelen is kennis en kunde nodig. • Landschapsbeheer Flevoland moet goed thuis zijn in het herkennen en sturen van groepsprocessen; • Om effectief samen te werken is inzicht nodig in manieren waarop met de verschillende doelgroepen het beste gecommuniceerd kan worden; • Voor het buitenwerk is kennis van ecologie en natuurbeheer essentieel;
Zelfstandige groepen vragen minder tijd. Bij zelfstandige groepen heeft Landschapsbeheer Flevoland een belangrijke taak om de kwaliteit van het werk (zowel landschappelijk als ARBOtechnisch) te waarborgen. Bovendien geeft het werk meer voldoening als de vrijwilliger zich onderdeel voelt van een groter geheel. Ook niet-actieve bewoners in een wijk zien de meerwaarde van het werk dat
12
• Kennis van gebruik van gereedschappen en veilig werken spelen een belangrijke rol. Professionaliseren in deze vier richtingen is voor betrokken medewerkers een randvoorwaarde bij de uitvoering van burgerparticipatie. Ambitie • Landschapsbeheer Flevoland wil de komende beleidsperiode uitgroeien tot dé Flevolandse organisatie voor vrijwil ligerswerk in natuur en landschap; • Minimaal 15% van de burgers, scholen en zorginstellingen kent de mogelijk heid om, onder begeleiding van Land schapsbeheer Flevoland incidenteel of met enige regelmaat door middel van vrijwillig natuur- en landschapsbeheer een bijdrage te leveren aan de eigen woon- of werkomgeving; • Er is een breed gedragen positieve waar dering voor vrijwilligerswerk in natuur en landschap; • In 2020 werkt minimaal 1% van de Flevolandse burgers minimaal 1x per jaar mee aan een activiteit in het kader van burgerparticipatie (in 2012 was dit 0,87%).
3.2 Soortenbeheer Doelen Landschapsbeheer Flevoland maakt zich hard voor een duurzaam en toekomstbestendig landschap waarin allerlei planten- en diersoorten een plek kunnen vinden en houden. Het werk dat Landschapsbeheer Flevoland uitvoert, draagt bij aan een kwalitatief gezonde leefomgeving voor tal van soorten. Soorten die in Nederland bedreigd worden en goed passen bij het Flevolandse landschap hebben bij Landschapsbeheer Flevoland een streepje voor. Voor exoten (planten en dieren die niet van origine in West-Europa voorkomen, en zonder menselijke hulp (al dan niet bewust) hier niet voor zouden komen) hanteert Landschapsbeheer Flevoland het principe dat zij geen speciale beheermaatregelen neemt ten gunste van de soort, maar wel achter beheermaatregelen staat die nadelig zijn voor exoten. Maatregelen die ervoor zorgen dat exoten zich niet kunnen vestigen hebben de voorkeur. Landschapsbeheer Flevoland vindt dat degene die schade veroorzaakt aan de (bedreigde) natuur ook (financieel) bij moet dragen aan de compensatie van die schade. Dit bevordert een bewuste afweging van het landschapsgebruik en voorkomt schade in de toekomst.
Kennis en kunde Landschapsbeheer Flevoland moet goed thuis zijn in de ecologie van soorten, het herkennen, inventariseren en monitoren van soorten en in de natuurwetgeving. Professionaliseren in deze richtingen is voor betrokken medewerkers en vrijwilligers een noodzaak.
Landschapsbeheer Flevoland; • In projecten op het gebied van soorten beheer en de uitvoering van de Flora en faunawet werkt Landschapsbeheer nauw samen met verschillende over- heden, zoals provincie en gemeenten; • Landschapsbeheer zet zich in voor het beheer van informatie van de Flevo landse flora en fauna (onder andere het Meetnet Agrarisch Cultuurlandschap); • Landschapsbeheer Flevoland vervult een centrale rol in het provinciale kennisloket voor natuur, flora en fauna.
Ambitie • Landschapsbeheer zet haar deskundig heid en kennis van soortenbeheer in om succesvolle projecten op te zetten en uit te voeren; • Minimaal 200 Flevolandse burgers zijn als vrijwilliger betrokken bij op soorten beheer gerichte beheeractiviteiten of monitoringsactiviteiten van
13
3.3 Cultuurhistorie en aardkunde
Landschapsbeheer Flevoland wil graag meewerken aan projecten waarin de kenmerken van bovengenoemde perioden in het landschap zichtbaar blijven c.q. hersteld worden. Vooraf moet daarbij duidelijk zijn hoe de cultuurhistorische elementen beheerd en onderhouden worden. Landschapsbeheer Flevoland heeft liever een goed beheerd gebied/ object waarbij concessies gedaan zijn aan de authenticiteit dan een authentiek object/gebied zonder goed beheer.
Doelen Kennis van de cultuurhistorie is belangrijk om mensen te binden aan hun leefomgeving. Het vertellen van verhalen speelt daarin een belangrijke rol. Landschapsbeheer Flevoland is graag betrokken bij projecten waar oude verhalen over de Flevolandse natuur en landschap aan bod komen en zodoende niet verloren gaan.
Helaas is een groot deel van de geschiedenis van Flevoland niet meer terug te vinden in het landschap. Door aandacht te besteden bij de inrichting en het beheer van het landschap zijn bepaalde facetten echter goed te accentueren. De aangeplante bossen op de rivierduinen nabij Lelystad zijn daarvan een goed voorbeeld. Ook het aanbrengen van bijzondere bebording, bijvoorbeeld bij gevonden vliegtuigwrakken, kan de bijzondere geschiedenis van Flevoland accentueren.
Behoud en ontwikkeling van cultuurhistorie zorgt ervoor dat mensen regelmatig een associatie met het verleden krijgen. Voor Flevoland zijn drie perioden van belang: de periode van de Swifterbantcultuur, de Zuiderzeeperiode en de inpoldering.
Landschapsbeheer Flevoland wil de komende beleidsperiode uitgroeien tot hét aanspreekpunt voor cultuurhistorie en aardkunde die een sterke relatie heeft met de geschiedenis van het landschap van Flevoland.
14
Kennis en kunde Voor het realiseren van bovenstaande doelen is kennis en kunde nodig. Landschapsbeheer Flevoland moet goed thuis zijn in de geschiedenis en aardkunde van Flevoland voor zover deze betrekking heeft op aspecten van natuur en landschap. Professionaliseren en kennisontwikkeling op het gebied van cultuurhistorie is voor betrokken medewerkers en vrijwilligers noodzakelijk. Ambitie • Het beleefbaar maken van de Flevolandse cultuurhistorie; • Terreineigenaren die (zeldzame) cultuurhistorisch waardevolle elemen ten op hun terrein hebben, hiervan op de hoogte stellen; • Minimaal 50% van terreineigenaren met cultuurhistorische elementen op hun terrein overtuigen om te investeren in behoud van dit/deze cultuurhistori sche element(en); • Landschapsbeheer Flevoland draagt door middel van advies en ondersteu ning bij aan het behoud van cultuur historische elementen in Flevoland.
3.4 Landschap Het landschap van Flevoland kent een variatie van uitgestrekt agrarisch gebied, bos- en natuurgebieden en (grote) steden en dorpen. Ongeveer 40% van Flevoland bestaat uit open water.
Een mooi landschap verdient het om beleefd te worden. Kleinschalige recreatieve ontsluiting is in de ogen van Landschapsbeheer Flevoland noodzakelijk om agrariërs en burgers te betrekken bij het behoud van het unieke Flevolandse landschap.
Agrarisch gebied Het open agrarische gebied in combinatie met landschapsdragers als boerenerven, houtsingels en windmolens zijn bepalende elementen in het landschap van Flevoland. Het beheer van het agrarische gebied is in handen van vele honderden (kleine) eigenaren.
Beheer en onderhoud van het landschap kosten geld. Landschapsbeheer Flevoland is met name in het agrarische gebied een belangrijke partij die zorgt dat beheer en onderhoud zo kostenefficiënt mogelijk is. Bijdrage aan onderzoek richting kostenbeheersing in relatie tot kwaliteit van het landschap is daarbij noodzakelijk.
Bedrijven en particuliere terreineigenaren in het agrarisch cultuurlandschap kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling, het behoud en het beheer van het landschap. Daarmee kunnen ze ook invulling geven aan het maatschappelijk verantwoord ondernemen. Landschapsbeheer Flevoland helpt hen daarbij. We streven er in de komende beleidsperiode naar dat een toenemend aantal bedrijven en particulieren zich in gaan zetten voor het landschap. Stedelijk gebied Het stedelijke gebied in Flevoland groeit sterk. Met name Almere maakt een
Landschapsbeheer Flevoland streeft naar vergroening van het agrarische landschap. Een landschap waarin natuurlijke processen alle ruimte krijgen en waarbij de agrariër een goed belegde boterham verdient. Het functioneren van het agrarische ecosysteem verdient daarom extra aandacht. Ruimtelijke ontwikkelingen kunnen ten koste gaan van het landschap. Ruimtelijke ontwikkelingen zijn noodzakelijk, maar moeten niet leiden tot verrommeling. Landschapsbeheer Flevoland wil graag betrokken zijn bij de ruimtelijke ontwikkeling en daarbij de kansen benutten om de kwaliteit van natuur en landschap op een hoger niveau te tillen.
15
enorme groei door en zal ook de komende jaren blijven groeien. Een groene leefomgeving is voor stadsbewoners van groot belang. De groene componenten in het stedelijke landschap zijn voor bewoners dan ook erg belangrijk. Gecombineerd met het feit dat mensen het beste te binden zijn met hun nabije omgeving is het groen in de stad een interessante plek om bewoners te motiveren voor vrijwilligerswerk in het landschap.
op heden vrijwel geen projecten uit die betrekking hadden op dit landschapstype. In de periode 2014-2020 heeft Landschapsbeheer Flevoland de ambitie om meerdere projecten in het open water uit te voeren en daarmee haar expertise van dit natuurtype vergroten. Kennis en kunde Voor het realiseren van bovenstaande doelen is kennis en kunde nodig. • Landschapsbeheer Flevoland moet goed thuis zijn in landbouwkundige ontwik kelingen en visies over hoe een duur zame landbouw zich kan ontwikkelen; • Inzicht in verdienmodellen voor agrariërs is noodzakelijk voor betrokken medewerkers; • Kennis van het openbare groen en de motivatie van gemeenten om bepaalde type groenstructuren aan te leggen en te behouden zijn noodzakelijk om in het stedelijk gebied en in dorpen projecten uit te voeren; • Het functioneren van het buitendijkse watersysteem vraagt aandacht om ook buitendijks aan de slag te kunnen gaan.
Natuurgebied De bos- en natuurterreinen in Flevoland bestaan vaak uit loofbos of moeras. Beheer van deze terreinen is in goede handen bij onze collega terreinbeheerders. Landschapsbeheer Flevoland richt zich liever op de overige gebieden omdat onze deskundigheid over natuur en landschap daar een belangrijke meerwaarde heeft. Indien het gezien onze expertise gewenst is om in bos- en natuurterreinen werk uit te voeren dan zal Landschapsbeheer Flevoland hier uiteraard graag een bijdrage aan leveren. Open water Het open water maakt ongeveer 40% van het landschap van Flevoland uit. Deze wateren bepalen voor een groot deel de natuurwaarden van Flevoland. Landschapsbeheer Flevoland voerde tot
Ambitie • Minimaal 75% van de agrariërs weet welke diensten Landschapsbeheer Flevoland aan hen te bieden heeft; • Minimaal 50% van de particulieren met
16
tenminste 0,5 hectare eigendom kent Landschapsbeheer Flevoland en de diensten die ze hen te bieden heeft; • Enkele projecten in het ‘open water’ uitvoeren.
4 Rol en werkwijze Doelen Het landschap van Flevoland is van ons allemaal. Landschapsbeheer Flevoland streeft ernaar dat alle gemeenten, de provincie en het waterschap structureel samenwerken in allerlei projecten en activiteiten ten behoeve van behoud, beheer en ontwikkeling van het landschap. Landschapsbeheer is de provinciale organisatie, de spil in het landschap, die zowel in de stad, de natuurgebieden en in het agrarisch cultuurlandschap actief is. Het is gunstig dat in elk geval één partij voor het landschap en de natuur het overzicht behoudt. Het regionale verband bepaalt tenslotte de waarde van het landschap en de natuur van Flevoland.
Ambitie • Landschapsbeheer Flevoland wil de kennisorganisatie zijn op het gebied van natuur en landschap in de regio (provinciebreed); • Landschapsbeheer streeft ernaar dat gemeenten, provincie en waterschap nauw samenwerken in projecten ten behoeve van behoud, beheer en ontwik keling van het landschap; • Minimaal 10% van de Flevolandse bedrijven kent de mogelijkheid om een actieve of financiële bijdrage te leveren aan natuur en landschap in Flevoland en weet zich hiermee als bedrijf positief te profileren.
Overheden en eigenaren van bos- en natuurgebieden hebben gezien hun beleidsverantwoordelijkheden oog voor een passend landschap. Bij bedrijven en particulieren is dat nog niet zo vanzelfsprekend. Deze zullen in de periode 20142020 daarom extra aandacht krijgen. In de praktijk is gebleken dat samenwerking met bedrijven soms verrassende resultaten op kan leveren. In de periode die voor ons ligt zullen we de samenwerking met organisaties/bedrijven werkzaam in andere sectoren daarom waar nodig introduceren en intensiveren.
Samen zijn we verantwoordelijk voor een landschap passend bij Flevoland. In de voor ons liggende beleidsperiode zal intensiever worden samengewerkt met onze collega organisaties. We gaan meer gebruik maken van elkaars kracht. Landschapsbeheer Flevoland gaat zich meer actief opstellen als dé organisatie voor het Flevolandse cultuurlandschap. Landschapsbeheer Flevoland vormt een sterke brug tussen overheid en burger, maar ook tussen bedrijfsleven en burger. Onze organisatie is in staat om met weinig middelen effectief bij te dragen aan landschapsbeheer.
17
5 Organisatie Personeel en Bestuur Landschapsbeheer Flevoland werkt met gekwalificeerd personeel met een uiteenlopende mix aan opleiding, ervaring en specialismen. Dit maakt Landschapsbeheer Flevoland kundig op tal van terreinen en bovendien spreken we de ‘taal’ van vrijwilligers, burgers, agrariërs, ondernemers, ambtenaren en bestuurders. Het team kenmerkt zich door enthousiasme, doorzettings- en innovatief vermogen en weet belangen van de verschillende doelgroepen te koppelen aan de doelstellingen van Landschapsbeheer Flevoland. Het team wordt desgewenst versterkt met ingehuurde krachten. Anno 2013 bestaat het team naast de directeur, secretariaat, administratie en ICT uit projectleiders en projectmedewerkers en kent een gemiddelde bezetting van ruim negen fte.
lijke titel vertegenwoordigen. Het bestuur bestaat uit zeven leden. De kracht van Landschapsbeheer Flevoland is bij uitstek het mobiliseren en betrekken van vrijwilligers, particulieren en beheerders bij het landschap. Coördinatie en ondersteuning van deze groepen blijft nodig en die noodzaak wordt in de beleidsperiode 2014-2020 naar verwachting alleen maar groter. Verdere samenwerking met onze collega natuur- en landschapsorganisaties is geen onderwerp van gesprek meer maar een vanzelfsprekendheid.
Voor de periode 2014-2020 wordt, gezien de beschreven ambities, gestreefd naar een continuering van de huidige bezetting. Kantoor en werkschuur Het kantoor van Landschapsbeheer Flevoland is gevestigd op Botter 14-03 te Lelystad. Een centraal gelegen locatie dichtbij openbaar vervoer en dichtbij het provinciehuis. Naast een kantoor beschikt
De kwaliteiten van het personeel worden aangevuld met de kwaliteiten van het bestuur, dat bestaat uit vertegenwoordigers van verschillende doelgroepen. Het bestuur heeft kennis, ervaring en een netwerk bij de achterban, die ze op persoon-
18
Landschapsbeheer Flevoland over een werkschuur. In de werkschuur (Vaartweg te Lelystad) wordt door vrijwilligers gewerkt aan allerlei zaken (timmeren nestkasten, insectenhotels enz.). Tevens ligt in de schuur het gereedschap opgeslagen dat de vrijwilligers in het veld (tijdens werkdagen) gebruiken. Samenvoeging provincies en Landelijke samenwerking Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties is een procedure gestart tot samenvoeging van de provincies Flevoland, Utrecht en Noord-Holland. De formele start van de nieuwe provincie is voorzien in het voorjaar van 2016. Landelijk wordt gekoerst op een intensievere samenwerking van de koepels van Landschapsbeheer en De 12Landschappen. Naast een traject met betrekking tot de oprichting van Landschap Nederland zal er ook een traject ingezet worden met betrekking tot aanscherping van het profiel van landschapsbeheer, gericht op een helder maatschappelijk profiel, nieuwe allianties en producten en diensten met nieuwe verdienmodellen. Het moge duidelijk zijn dat deze zaken van invloed kunnen zijn op de organisatie van Landschapsbeheer Flevoland.
6 Financiering Landschapsbeheer Flevoland is en blijft een volwaardige projectorganisatie. De Stichting Centraal Bureau Fondsenwerving heeft Landschapsbeheer Flevoland tot 1 april 2016 het Keurmerkcertificaat toegekend (CBF-keur voor goede doelen). Dit betekent dat bij Landschapsbeheer de besteding van fondsen op een verantwoorde wijze plaatsvindt. De mogelijkheden voor financiering van ons werk loopt de komende jaren terug. Het grootste deel van onze inkomsten wordt gebruikt om projecten te financieren. Daarbij hanteren wij de visie dat alle kosten verbonden aan personeel, kantoor, middelen, facilitaire diensten en inhuur van derden en eventuele stimuleringsbijdragen aan grondeigenaren en projectparticipanten uit projecten opgebracht dienen te worden. De financiering is dan ook een belangrijk criterium voor deelname aan projecten. Om onze werkzaamheden blijvend te kunnen uitvoeren is een gemiddeld jaarlijks budget nodig van ruim € 1.000.000. Financiers hebben eigen doelstellingen en willen die bereiken via Landschapsbeheer. Zo hebben overheden beleidslijnen te realiseren en hebben bedrijven commerciële belangen. Zicht houden op en gehoor
geven aan deze wensen van onze financiële partners is voor Landschapsbeheer belangrijk om samen het gewenste resultaat te behalen. Landschapsbeheer zal in de toekomst bewust afwegen of de belangen van de financiële partners overeenkomen met haar eigen belangen.
maar ook de provinciale Nota (met het uitvoeringsprogramma provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk Gebied (pMJP) 2014-2020) bieden naar verwachting kansen om middels projecten invulling te geven aan onze doelstellingen. Ondanks deze kansen zal de periode 20142020, zeker in de beginjaren, financieel lastig zijn. Verbreding van de financiers is dan ook noodzakelijk om de continuïteit te waarborgen.
Bij het zoeken naar financiële partners is het van groot belang dat een partner, die op termijn ‘winst’ van een project krijgt, ook gevraagd wordt om financieel deel te nemen aan het project. Ook als een andere financiële partner bereid zou zijn om de gehele financiering op zich te nemen.
De relatie met de Nationale Postcodeloterij is goed. Tot en met 2015 zijn met deze organisatie financiële afspraken gemaakt. Het werk dat we leveren ten gunste van de maatschappij en de Nationale Postcodeloterij moet zodanig zijn, dat de Nationale Postcodeloterij ook na 2015 weer met ons verder wil.
De drastische afname van overheidsmiddelen is verontrustend. Er is gelukkig ook groeiende aandacht voor (publieke) investeringen in sport, recreatie, energie en gezondheid. Juist dit biedt voor Landschapsbeheer kansen omdat deze terreinen bij uitstek geschikt zijn om aan natuur en landschap te koppelen. Gelukkig nemen bedrijven steeds vaker hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, zodat binnen die doelgroep meer kansen ontstaan. Met ingang van 2014 breekt er een nieuwe programmeringsperiode aan. Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (met het uitvoeringsprogramma POP3)
19
Landschapsbeheer Flevoland
