1 B1CGiE t F3EtCf0UE
SR. 12 97
!r
P7f1('i
KRING VOOR GESCHIEDENIS EN KUNST VAN DEINZE EN DE LEIESTREEK De Heer Pieters Denis █████████ Blauwstraat 48 9A30 Wondelgem █████████ █████ X032. █████████ █████ █████
CONTACTBLAD Verschijnt tenminste 4 maal per jaar Verantwoordelijke uitgever : Willy Jonckheere Uitgiftekantoor : Deinze 17° jaargang nr. 6 Winkelstraat 36 9800 Deinze DECEMBER 1997 Tel. (09)386.32.78
Postrekening 000 - 0434500 - 37, KGK- Deinze, p/a Brielstraat 7 bus 5, 9800 DEINZE
2331.
Pluimen voor KOK - nu KGK In 1995 kreeg Herman Maes de Potter en Broeckaert-prijs van het Oostvlaams Verbond van I Kringen voor geschiedenis voor het geheel van zijn bijdragen in de Jaarboeken over dC geschiedenis van Deinze en de Leiestreek. En nu krijgt ons bestuurslid Paul Huys de Oostvlaamse prijs voor een werk over kunstgeschiedenis, nml. voor zijn KOK-extra publicatie over Karel Picqué, (KOK uitgave 1993) + zijn KOK-bijdrage in het Jaarboek 1996 over "Karel Picqué in Italië en in Engeland, met aanvulling van de oeuvre-catalogus" (samen zowat 450 blz.) Wij verheugen ons met de prijswinnaars die meteen de aandacht vestigen op het niveau van onze publicaties..
1614. 75 jaar Medisch Pedagogisch Instituut in Bachte Dit jaar bestaat het MPI in Bachte 75 jaar. Ter gelegenheid van de Open Bedrijvendag op 28 september 1997 bezochten enkele duizenden mensen de instelling, die zich profileerde als het grootste bedrijf uit de regio, met 472 werknemers. Het MPI startte oorspronkelijk als een kloosterhoeve. Het voorstel om in Bachte een klooster te stichten komt waarschijnlijk van de toenmalige pastoor Dutry. Op 21 juli 1908 kwam E.H. Van Wichelen, de algemeen directeur van SintVincentius, in Bachte kijken of er een vestigingsmogelijkheid was. Dat laatste bleek niet zo eenvoudig. Uiteindelijk werd een overeenkomst bereikt niet de landbouwer Isidoor Buysse, die in september van dat jaar aan de zusters op lijfrente een boerderij verkocht waar ze zich konden vestigen. (1) In eerste instantie poogden de zusters van de hoeve een verblijf voor bejaarde dames te maken. Maar dat opzet mislukte. De hoeve werd uiteindelijk verder gebruikt als kleuterschool. Er waren toen drie zusters bedrijvig in Bachte, Florence (overste), Benedicta en Justina. De huidige instelling startte in 1922 als een verpleeghuis voor wat men noemde "afwijkende en onopvoedbare kinderen". t2) Het initiatief kwam van de E.H. Janssens, de eerste directeur en overste Eligia. Op 20 september van dat jaar kwamen de eerste tien kinderen, van het Sint-Viktorgesticht in Kortrijk. Zij verbleven in de vermelde hoeve. Na korte tijd kreeg het klooster vergunning van de overheid om ook meisjes op te nemen in het instituut. Dokter Filliers was de eerste geneesheer die aan het eerst nog bescheiden instituut verbonden was.
In 1929 werd hij opgevolgd door dr. Leon De Vos uit Melle die samen met overste Jeanne verantwoordelijk zou zijn voor de verdere bloei en uitbreiding. In 1940 slaagde de directie er ternauwernood in de ontruiming te vermijden.
2332.
De eerste nieuwe vleugel kwam er reeds in 1929. Later volgden nog grote uitbreidingswerken, o.a. in 1938 en 1953. De volledige nieuwbouw, opgestart in 1967, was afgewerkt in 1972. Koningin Fabiola bezocht toen de instelling. De eerste jaren werd het werk gedaan door enkele tientallen zusters. Pas tijdens de Tweede Wereldoorlog verschenen de eerste leken. Tot ca. 1950 waren er een honderdtal kinderen en jongeren. Nadien zou het aantal toenemen tot enkele honderden. De instelling ging zich op een bepaald ogenblik "Medisch Pedagogisch Instituut Heilig Hart" noemen. In de volksmond bleef men echter spreken van "het gesticht" of het "klooster". Na de uitbreiding die zijn beslag kreeg in 1972 kwamen er nog aanpassingen die te maken hadden met nieuwe en snel wijzigende pedagogische en medische inzichten, waarbij meer en meer geschoold personeel werd aangetrokken en de leefruimten werden gemoderniseerd en uitgebreid. In 1972 kwam het apart beheerde revalidatiecentrum tot stand en een jaar later werd een zwembad in gebruik genomen . Later in 1976 werd nog een belangrijk project gerealiseerd. Er kwam een weidse speelruimte van 1,6 ha . met o.a . een avonturenspeelplein , een blokhut met uitkijktoren, een bloemenweide en een kinderboerderij niet boomgaard. Vanaf 1981 kwamen de eerste volwassenen gehandicapten de kinderen en jongeren vervoegen.
In de jaren tachtig startten de werken om zgn. leefgroepen te huisvesten. In totaal zijn er 38 dergelijke groepen (of appartementen). Op dit ogenblik vormt de instelling een leefgemeenschap van 800 personeelsleden en mindervaliden samen , kortom een dorp binnen het dorp. STEFAAN DE GROOT E
Fusies Ons bestuurslid , YVAN VANDENBRANDE, publiceerde "Deinze en de fusies 1152-14691541-1942-1971- 197C, 360 p ., 200 ill. Prijs 850 fr. (1100 fr . met harde kaft), te koop in de boekhandel en bij de auteur. Kouterlosstraat 100. Yvan Vandenbrande was stadssecretaris van Deinze tussen 1971 en 1992, tevoren gemeentesecretaris van Zeveren en gemeentebediende in Petegem. Onze erevoorzitter, Herman Maes , stelde dit werk op 30 november 1997 voor aan hel publiek. Meer hierover in ons volgend Contactblad.
2333. Is er wat te doen in Deinze? Op 22 november 1997 vierde " Leerpunt " Centrum voor basiseducatie en alfabetisering (van het Meetjesland ) het tienjarig bestaan van zijn afdeling Deinze met zitting in de vergaderzaal van het Museum. Op 21 november 1997 opende de Dr . Jozef Goossenaertskring van Deinze een tentoonstelling "Het Volksnationalisme " in de affiche " in de kelder van de Stedelijk Bibliotheek met een toespraak van Mw. Isabelle De Keyser en niet gedichten en liederen van J.M. Roosen door hemzelf gebracht. Op 30 november 1997 werd het boek " Deinze en de fusies" van eresecretaris Yvan Vandenbrande in de kelder van de bibliotheek voorgesteld door Herman Maes. De burgemeester besloot de zitting. In diezelfde periode bezochten we in Gent twee rijke tentoonstellingen; - Paris Bruxelles - Brussel Parijs , over de wederzijdse beïnvloeding op artistiek gebied omstreeks 1870-1814 en - Ganda en Blandinium, de geschiedenis van de Sint-Baafs en de Sint-Pietersabdij , heiden in Gent gesticht ± 630; zij liggen aan de basis van de stichting , groei en bloei van Gent en beleefden ook de neergang van de stad. Intussen herdacht men in Eeklo Karel Lodewijk Ledeganck , de dichter van de Ode aan Gent: "Gij zijt niet meer
gelijk weleer de trotse wereldstad die koningen deed beven..." en Jules Lagae , de beeldhouwer van het Ledganckstandbeeld ( en van het Gezellestandbeeld in Brugge en liet Rodenbachstandbeeld in Roeselaere). Op 27 november 1997 sprak Prof. Verhoeve over " Bodem en Landschap " en hoe de behuizing en landbouw daarop inspeelde. Intussen gingen we naar het Toneel in het Molenhuis en gingen we "Pompen of Versypen" met Oswald Versyp, en hadden we een algemene vergadering van de Commissie van liet museum.
(een vergadering in Antwerpen , een in Mechelen , een in Gent etc ... hebben niet KGK en Cultuur in Deinze geen direct verband) En dat heet dan met pensioen zijn. En lezen. zoeken , schrijven , genieten van activiteit... en van rust . Cum libello in angelo. HERMAN MAES
1615. De Deinse kunstschilder Gustaaf Hertoge In het 10e K.O.K.-Jaarboek. dat voor de gelegenheid de ondertitel "LEES- EN REISBOEK" meekreeg, schreef voorzitter Jules De Coster, zelf kunstschilder, de bijdrage over "Schilderen beeldhouwkunst" in Deinze. Daarin vermeldt hij o.m. - benevens Albert Saverijs en Antoon Van Parijs - ook "den te vroeg gestorven Gustaaf Hertoge" (1). Over deze Gustaaf Hertoge (Deinze, 1898-1929) als kunstschilder is - zover ons bekend - niet bijster veel geschreven. Een reden misschien om het weinige dat van hem bekend is, toch eens opnieuw onder de aandacht te brengen...
Toevallig vonden we enige informatie over een paar van Hertoges tentoonstellingsactiviteiten
2334. in Gent medio de jaren'20, vermeld in het tijdschrift "Gand Artistique". In mei 1923 nam hij deel aan de kunsttentoonstelling ter gelegenheid van de Gentse Floraliën. Blijkens de tentoonstellingscatalogus waren er in totaal 283 werken te zien. Van "Gustave Hertoge, Deynze, rue du Marché 140" waren drie werken geëxposeerd: 112. Fleurs á contre-jour 113. Fruits 114. Fleurs et fruits. (2) In januari 1924 exposeerde Gustaaf Hertoge - met nog twee andere schilders, Francois De Cracke en Gaston Pauwels - in de "Galerie d'Art" (Brabantdam 3) in Gent. Het werk van Hertoge werd door de criticus van "Gand Artistique" niet bijzonder geapprecieerd, zoals blijkt uit het volgende citaat (s): "Pauwels ne s'arrête pas aux 'faux semblants', aux 'beaux dehors' qui, malheureusement, entrainent Gustave Hertoge dans une voie dangereuse". Aan Hertoge werd dus verweten zich te beperken tot een pseudo-realisme van de uitwendige schone schijn, die zijn schilderkunst in een gevaarlijke (!) richting deed evalueren... Het Museum van Deinze bezit van hem vier werken: "Boer" en "Boomgaard" (beide uit 1925), "Leiedroom" (1926) en "Leie te Deinze" (1928). In de Cataloog van het Museum van Deinze (4) lezen we over hem: naast portretten... borstelde hij vooral mijmerende, dromerig melancholische, romantisch-impressionistische Leielandschappen. De belangrijkste kunststromingen uit die jaren (expressionisme, surrealisme enz.) schijnen onopgemerkt aan hem voorbijgegaan te zijn, zodat zijn werk in feite wel aandoet als enigszins uit de tijd. Een van zijn beste doeken, dat tevens vrij modern van faktuur kan beschouwd worden, is de Marktdag te Deinze". In Paul Haesaerts "Sint-Martens-Latem. Gezegend oord van de Vlaamse kunst" (5) staat over Hertoge slechts dit te lezen: "Amateur-landschapsschilder. De gedempte kleuren van zijn schilderwerk geven de droefgeestige aspekten en de eenzaamheid van de natuur weer." Hertoge was evenwel geen amateur-schilder, want hij had een academische opleiding genoten aan de Gentse Academie (6) In het schooljaar 1920-1921 was hij ingeschreven in de klas levend model bij George Minne; in de marge van het inschrijvingsregister staat evenwel genoteerd: "november 1920 soldaat". In diezelfde klas vinden we dat jaar ook Hubert Malfait en Jozef Mees als zijn medeleerlingen (met dezelfde opmerking i.v.m. de legerdienst). In het schooljaar 1921-1922 volgde Hertoge de schildersklas bij Oscar Coddron (weer met Malfait en Mees en o.m. ook met Abel Claerhout) en ook de klas tekenen naar levend model bij Carolus Tremerie. In beide klassen behaalde Hertoge een 6e plaats met 7/10 der punten. De eerste plaats in de schildersklas was voor Robert Heylbroeck (9/10 punten), de tweede derde en vierde plaats resp. voor Gaston Pauwels, Arthur De Geest en Malfait (alle drie 8/10 punten), de vijfde en zesde plaats voor Leo Piron en Hertoge (allebei 7/10 punten). Ook in het schooljaar 1922-1923 volgde Hertoge de schildersklas bij Coddron, o.m. met Raf De Buck, Heylbroeck, Pauwels en Piron als medeleerlingen, maar we vonden hem niet meer ingeschreven in de klas levend model. En vanaf 1923-1924 begint Hertoge dus deel te nemen aan de officiële
2335. tentoonstellingsactiviteit... Een carrière heeft hij niet kunnen uitbouwen, want hij overleed al op 3l -jarige leeftijd. Noten (1) K.O.K.-Jaarboek X (1939), blz. 41 (2) Gand Artistique, jrg . 2, nr. 5 (1 mei 1923 ) - Themanummer "Les Floralies Gantoises ", met catalogus. Terloops opgemerkt: blijkens diezelfde catalogus was daar ook Leon De Smet present met een drietal werken (nrs. 68, 69 en 70, alle drie "Fleurs " getiteld). Hij verbleef toen blijkbaar nog in Engeland ( London S. W. 10, Cathcart Rd 1). (3) Gand Artistique . j rg. 3, nr . 2 (1 febr . 1924), blz. 48. (4) Cataloog Museum van Deinze en Leiestreek (1981): Hertoge, Gustaaf, 4 werken, 1 afb. (Leiedroom). ( 5) Paul Haesaerts , Sint-Martens -Latern (Brussel, Arcade, 1965), blz. 401. (6) Het archief van de Kon . Academie voor schone kunsten van Gent wordt sedert 1996 bewaard in liet Gentse Stadsarchief (Fonds ASK). We vonden Gustaaf Hertoge in de inschrijvingsregisters 195 (1920-21), 196 (1921-22) en 197 (1922-23 ); we raadpleegden ook doos 240 /284 (oude nummering IV.60-62) voor de examenuitslagen. PAUL HUYS n r. 246
1616. Deinse Pers In het KOK-Jaarboek 1974 schreef Jan Moerman over de Deinse pers in de 19e eeuw. Maar hij vernoemt als slot ook een paar kranten die na 1918 verschenen: De Leye
De Leiegalm Leie en Schelde naast de al oudere en nog verschijnende Deinsche Burger en de Gazette van Deynze. Toevallig viel mij nog een Deinse krant in de hand:
"De eendracht van Deinze" katholiek Vlaamsch en demokratisch weekblad, orgaan van de katholieke unie van het distrikt Deinze, de kantons Deinze, Nazareth en Nevele". Het nummer dat ik zag was dat van 18 augustus 1934 en dat was het 33e nummer van de 3e jaargang.
Hugo Vanden Abeele schreef daarin een historische nota en nodigde uit om lid te worden van KOK. Men kreeg dan tegen 15 fr. lidgeld het eerste jaarboek KOK-1934. Men kondigt er ook de eremis aan van pater Gaston De Poortere, redemptorist, van Petegem die in het klooster van Jette verblijft maar zijn eremis op 23.08.1934 in St-Martinus opdraagt in aanwezigheid van zijn vader, zijn broers en zusters. VTB gaat per autobus naar de IJzerbedevaart en daarna naar Oostende: prijs 18 fr. Men kan ook per tram naar Diksmuide; prijs heen en weer 11,50 fr.
Geboorten, huwelijken, overlijdens staan vermeld, evenals de marktprijzen. Als internationaal nieuws vermeldt de krant dat de inwoners van het Saerland naar een referendum moeten om te beslissen of ze bij Frankrijk willen ingelijfd worden of bij Duitsland. Merkwaardig is wel dat na WOII Frankrijk nog eens heeft geprobeerd dat gebied in te lijven en dat er weer een referendum over werd gehouden. Een overgrote meerderheid wou bij Duitsland blijven zowel na WOI als na WOII.
Zo een oude regionale krant is een aardig stuk documentatie ... ook over ongevallen, overvallen, verkopingen etc. Zelfs de publiciteit (Wie - wat - waar ?)
2336. Dit blad werd uitgegeven door Achiel ?) Voet, Gentpoortstraat 57 te Deinze. Een jaarabonnement kostte 18 fr., te betalen per postrekening of op het bureau Markt 68. "De Leye", bij Voet gedrukt, hield op in 1930; het was een katholiek blad. "De Leiegalm" was het Orgaan der nieuwe Katholieke Clubs van het Distrikt Deinze Nevele Nazareth ; het begon in 1935 te verschijnen en werd bij Voet gedrukt. Was de "Eendracht van Deinze " katholiek en ook bij Voet gedrukt , de voortzetting van De Leye en/ of de voorloper van de Leiegalm ? Of eigenlijk één blad dat een paar keer van titel veranderde. HERMAN MAES nr. 24
1617. Een interview met Jacob ("Tsoakske") Piqué, socialist In het Gentse dagblad "Vooruit" van 20 augustus 1936 verscheen, onder de titel "Jacob Picqué 86 jaar ", een interview met "een strijder van het eerste uur" uit de Gentse arbeidersbeweging. Hij was een achterneef van de Deinse kunstschilder Karel Picqué en krijgt daarom een plaatsje in het K .G.K.-Contactblad ... Eerst enkele gegevens , zoals ze in het interview zelf verwoord zijn. "Den vriend Jacob Piqué (sic, zonder c!), beter gekend als Tsoakske, wordt op heden , 20 oogst, 86 jaar . Picqué (sic, hier mét c) geniet nog steeds van een blakende gezondheid, loopt er glad over , zijn oogen zien scherp... hij kan een mug op Belforts toren zien zitten ! Hij is sedert 60 jaar lid van de Socialistische Katoenbewerkersvereeniging ( nl. sedert 4 juli 1876). Zijn vader was spinner, zijn moeder kantwerkster. Hij was de jongste van tien kinderen en moest op 11 jarigen ouderdom naar de fabriek." Zijn moeder had " tijdens de cholera-epidemie van 1847 in vier dagen tijds drie kinderen verloren . Zij was weduwe gebleven met drie kinderen van de tien die eens in leven waren . Tsoak werd monteerder in de spinnerij , werkte 's morgens van 6 tot 12 en van 1 tot 9 uur. En dan had hij 5 à 6 stuivers ( 1 stuiver = 9 centimes) verdiend . Na in een tweetal fabrieken te hebben gewerkt, kwam hij in 1863 in de Grasfabriek, waar hij meer dan een halve eeuw gewerkt heeft." Jacob Piqué , die bestuurslid (en "zondagsbode") van de Katoenbewerkersbond was en een getrouwe lezer van 'De Werker' geraakte in 1885-86 betrokken bij een 14 weken durende staking die uitgebroken was n . a.v. een ongerechte afdanking van een spinster . "Tsoak was van invloed op zijn werkgezellen. Hij was een goed leerling der officieele school geweest ( waar hij het 6e studiejaar uitdeed), later de zondagsschool volgde en dus meer geleerd was dan het meerendeel zijner werkgezellen en strijdgenooten". Hij is in 1913 (63 jaar oud) op pensioen gegaan (1)
Dit is, hier en daar een beetje beknopt samengevat , de essentie van het relaas van de 86 -jarige Jacob Piqué, die twee jaar later , in 1938 , zou overlijden . Voor het gezin zelf waarin Jacob is opgegroeid , is het een miserieverhaal waarvan we ons nu nog nauwelijks de realiteit kunnen voorstellen : ziekte en sterfte, beperkte schoolopleiding , onmenselijke arbeidsomstandigheden voor een hongerloon , stakingen zonder werkloosheidsvergoeding , het engagement in de opkomende arbeidersbeweging, enz. Wat te denken van dit interview, orale geschiedenis avant la lettre? We weten stilaan dat orale geschiedschrijving meestal enige kritische toetsing vereist. Ook het verhaal van deze kranige 86-jarige , die blijkbaar nog over een rijkgevuld geheugen mocht beschikken , vergt wel enkele (kleine ) rechtzettingen.
2337. Maar eerst een stukje genealogie, om de familiedraad naar onze Deinse schilder Karel Picqué te verduidelijken. Om het zo eenvoudig mogelijk uit te leggen: de vader van Karel Picque (Philippus Jacobus, 1768-1834) en de grootvader van Jacob Piqué (Carolus, °1771) waren broers, zonen allebei van Franciscus Jacobus Picquet (Tielt 1744 - Aarsele 1816) en van Maria Francisca Lievevrouw (Dentergem 1733; + na 1796 en voor 1810). Of voorgesteld in een stukje stamboom (zie ook de genealogische bijlage in onze Picquémonografie, Deinze K.O.K. 1993):
Frans Jacob PICQUET
Ph. Jac. PICQUE x CRAS
Carolus PICQUE x CLAUS
Fredericus PIQUÉ x Amelie DIJ BOIS Karel PICQUE, schilder (1799-1869) (1811-1857) (0 1813) 1 Jacob (Tsoakske) PIQUÉ (1850-1938) Jacob Piqué zegt de jongste van 10 kinderen te zijn. Zelf hebben we in de geboorteregister van Gent slechts acht kinderen gevonden die geboren zijn in het huwelijk van Fredericus Piqué en Amelia Joanna Dubois (gehuwd te Gent op 9 augustus 1837), vier meisjes en vier jongens, allemaal ingeschreven onder de naam Piqué (zonder c): 1. Joanna Francisca ° 7 nov. 1837 2. Franciscus Leopoldus ° 8 febr. 1840; -+ 31 okt. 1843 3. Philippus Jacobus ° 7 mei 1842; + 8 juni 1849 4. Rosalia Bernardina ° 12 aug. 1844 5. Theresia Francisca ° 28 okt. 1846; + 4 juni 1849 6. Amandus Joannes ° 18 nov. 1848; + 6 juni 1849 7. Jacobus Bernardus ° 20 aug. 1850 8. Barbara ° 29 mei 1853; + 29 nov. 1854 In 1844 woonde het gezin in de Zacymanstraete, in 1846 en 1848-49 in de Groen(e)straete, in 1853 aan de Kortschipgracht. Drie kinderen (3-5-6) stierven inderdaad op vier dagen tijds, tussen 4 en 8 juni 1819 (niet in 1847, zoals Jacob zich meende te herinneren) als slachtoffer van de cholera. (2). Twee andere kinderen stierven ook zeer jong, resp. in 1843 (Philippus Leopoldus in zijn 4e levensjaar) en in 1854 (Barbara, anderhalf jaar oud). Toen Jacobs vader in 1857 overleed, amper 46 jaar oud, bleef zijn vrouw inderdaad met drie (van de acht) kinderen achter; en daarvan was Jacob de jongste.
Jacob Piqué zelf huwde op 13 maart 1874 met Eugenie De Buck en had uit dit huwelijk vier kinderen, waarvan drie gehuwd met nageslacht, ni. Paulina Joanna (1875-1969), geh. met Francois de Geyter; Felix Dominicus (° 1877), geh. met Sylvia Goemaere;
Franciscus (1879-1956), geh. met Maria Van Damme. Een dochter van deze laatste Franciscus, Paula Piqué (3), heeft mij enkele jaren geleden geschreven hoezeer men zich in tlp
hewii t ^x„nc van het nnrdercrhrid te he hnren n fwel tnt de Pie nné's (mét c). de
2338. "betere" tak, en de Piqué's (zonder c), de "mindere" tak. Alsof niet allen van dezelfde stamvader afstamden... Noten (1) Over de Gentse sociaal-politieke context zie vooral de studie van Guy Vanschoenbeek, Novecento in Gent. De wortels van de sociaal-democratie in Vlaanderen (Hadewijch Antwerpen, AMSAB Gent, 1955), blz. 166168. (2) Hoe vreselijk de cholera in de zomer van 1849 onder de Gentse bevolking woedde, blijkt o.m. al uit de nummering van de akten: de overlijdensakte van Theresia Francisca op 4 juni draagt nr. 2566, die van Amandus Joannes op 6 juni nr 2762 en die van Philippus Jacobus op 8 juni nr. 2840, d.i. bijna driehonderd sterfgevallen binnen die vier dagen... (3) Paula Piqué, nu weduwe van de bekende kunsthistoricus Roger-A. d'Hulst, professor aan de Gentse Universiteit en specialist van (o.m.) de Jacob Jordaens-studie.
PAUL HUYS nr. 247
1618. Roger Geerts Hij schreef een bijdrage in het Liber Amicorum Herman Maes. Hij was de jongste zoon van een grote boer in Verrebroek. Groot was die boer van gestalte, maar ook zijn erf was groot in het landbouwgebied van de landelijke gemeente in de Noordoosthoek van het Waasland. De jongste zoon zou studeren. Daarom ging hij al als 12-jarige knaap naar het college te St.Niklaas. Hij was er goede vriend van zijn klasgenoot Coupé, die later Anton Van Wilderode werd. Zij waren vrienden o.a. door hun grote belangstelling voor Grieks en Latijn. Roger Geerts studeerde klassieke filologie te Leuven waar hij ook Walter Couvreur (19121996) leerde kennen, die later linguïst van Europese reputatie werd, klassicus, oriëntalist, indogermanist, prof. Sanskriet, Gotisch, Algemene Taalkunde aan de R.U.G. Roger Geerts begon 1.942 als studiemeester aan het atheneum te St.-Niklaas. Nadien kwam hij aan het atheneum van Antwerpen en aan de Rijksnormaalschool te Lier. Hij publiceerde in tijdschriften over schilderkunst en leidde veel tentoonstellingen in, na de schilder in zijn atelier bezocht te hebben. Hij publiceerde over plastische kunst "Het Schone Avontuur" (Antwerpen 1974), "Kunstschilder Alfons Van Meirvenne" (Antwerpen 1978) en schreef in tijdschriften "Vlaanderen" en "Deus ex machina". Over Leo Mets schreef hij een literaire monografie, uitgegeven door het provinciebestuur Oost-Vlaanderen. Hij vertaalde Nederlandse gedichten in het Latijn en in het Grieks (Carmina Neerlandica, uitg. Heideland-Orbis Hasselt 1979). die zelfs in het buitenland gewaardeerd werden. In 1984 publiceerde hij een eerste eigen bundel gedichten "Ademloos" (uitgave Danthe, in St.-Niklaas). Een tweede bundel gedichten betitelde hij "Woorden van Stilte", een titel waarmee hij, volgens Anton Van Wilderode, zijn poëzie voortreffelijk karakteriseerde. Einde 1994 verscheen een derde bundel "Aardkleurig". Anton Van Wilderode wijdde in "Vlaanderen" 1996 jg. 45 nr. 3 mei juni, p. 191 een nota aan het werk van zijn destijdsklasgenoot en reeds 60 jaar lang goede vriend.
Van Wilderode vond dat de luidruchtige media ten onrechte te weinig respons gaven aan deze bundels. "Wij leerden samen te St.-Niklaas de liefde voor de Nederlandse letterkunde en voor
2339. de klassieke wereld die ons leven mee bepaalde ", aldus Van Wilderode. Roger Geerts leert de aandachtige lezer kijken én zien : de nabije en de verwijderde omgeving met de rust van de aarde en de beweging van het water . Hij koestert ook een heerlijke liefde voor het verleden. De classicus Van Wilderode , literair vertaler uit het Grieks en het Latijn , bewondert ook het werk van classicus Geerts, vertaler naar het Grieks en het Latijn. In 1987 kreeg ik van Roger Geerts zijn eerste bundel , met genaamtekende opdracht. Hij woont thans in Zwijndrecht . Hij was destijds te St .-Niklaas goed bevriend met mijn geschiedenisleraar Jef Scheerder. Beiden waren aanwezig op mijn viering op 28 september 1996, zoals ook Maurits Coppieters, ook klasgenoot van Van Wilderode op het College te St .- Niklaas. Dat college was toen het klein seminarie voor het bisdom Gent (zoals Roeselare dat was voor het bisdom WestVlaanderen). Roger Geerts was zowat de vertrouwensman van mijn klas toen ik leerling was in de poësis en de rhetorica van het atheneum ( 1942-43 en 43-44 ) te St.-Niklaas , de klas waarin ook Marcel Van Spaandonck zat. In september 1944 wilden verzetslieden de boerderij Geerts kort en klein slaan want de Geertsen waren " ook Vlaamsgezind". Boer Geerts zag de bende van ver aankomen, nam een riek en zijn drie zoons namen ook een "landbouwinstrument", dorsvlegel , zeis en gevieren gingen ze de bende tegemoet . De kleinst van de vier was ook de jongste ; toch nog 1,80 m (de gemiddelde gestalte was toen 1,69 m). Boer Geerts sprak met stentorstem : " De eerste die op mijn erf komt gaat op de riek". En de bende droop af.
Studiemeester Geerts, verbonden aan het pas uitgegroeide atheneum , moest ook, verplicht, in St.-Niklaas gedomicilieerd zijn. Hij was van de streek , maar te Verrebroek wonen volstond niet . Hij liet zich dus domiciliëren bij Jef Scheerder . Hij vergoedde dat "inwonen" met etensleveringen . Een boerenzoon kan zich dat veroorloven en een leraarsgezin met vier kinderen had daar behoefte aan (2.000 fr . per maand toen boter 300 fr . per kilo kostte - op de zwarte markt). Onze leraar scheikunde was een Antwerpenaar. Die "woonde " op hotel in St. -Niklaas (in het Hotel des Arcades op het Stationsplein , dus op de hoek van onze straat). HERMAN MAES nr. 25
Cultuurtrofee 1996 De cultuurtrofee van de stad Deinze ging naar Tony (= Antoon) Van Cauwenberghe en de Gazet van Deinze wijdde daar een hoofdartikel aan. De dag nadien kreeg ik een telefoontje van de oud-Machelaar August Van Damroe die in Ten Bosse - St.-Vincentius woont en zich steeds voor heemkunde heeft geïnteresseerd . Hij liet me weten dat hij de familie Van Cauwenberghe (vader - moeder vijf zoons en een dochter) goed heeft gekend daar hij in de buurt gewoond heeft te Machelen . Derhalve was hem een "zware fout " in dat artikel in de gazet van Deinze opgevallen : vader heette niet Jozef, wel Romain. Romain Van Cauwenberghe was onderwijzer in Machelen . Zijn zoons "Pony, Luc en Jan wonen nog altijd in Deinze . Romain had een broer Maurice, die de vader is van Leon Van Cauwenberghe , de informatie - ambtenaar van de stad Deinze, gewezen gemeentesecretaris in beide Leernes (tot 1977). fl- heer Van Damroe wiet nii () ( 1k te vertellen dat in ce.ntemher 1944 "het erauw" eedreif d had
2340. het huis van dorpsonderwijzer Van Cauwenberghe leeg te halen en de inboedel op straat te smijten. Maar moeder kwam in het deurgat staan en sprak dreigend: Buitenblijven! En een buurman, een reus van een vent, kwam beschermend naast haar staan. De heer Van Damme vertelde dat hij in die periode de ergste en afgrijselijkste dingen heeft zien gebeuren die hem zijn vertrouwen in mensen hebben doen verliezen. Meester Van Cauwenberghe was Vlaamsgezind, niet Duitsgezind. Ik vertelde de inhoud van dit lang telefoongesprek aan Tony die me zei dat zijn vader Jozef heette maar steeds met zijn tweede voornaam, Romain, genoemd werd. Ook Noël De Clercq, gewezen SP-gemeenteraadslid van Deinze, was een gebuur van de Van Cauwenberghes in Machelen. Er is geen verwantschap niet notaris Van Cauwenberghe (tenzij misschien, maar voorlopig ongekend, ergens heel ver). HERMAN MAES nr. 26
1619 . Jozef II Wij leerden hem in onze geschiedenislessen kennen als de keizer-koster omdat hij zich met alles bemoeide, ook met de kermissen, de feesten, de duur en omvang van feestmaaltijden, het aantal feestdagen enz. Hij had, vooral vanuit Rooms-Katholieke visie, een slechte reputatie. Hij verplichtte de kerkhoven buiten de stad te leggen. Nochtans was de man - een Habsburger uit de lange rij Habsburgse keizers - in zijn ideeën zeer progressief.
En de Franse rationalisten die de basisideeën van de Franse Revolutie legden, zullen hem wel vaak gewaardeerd hebben - in zijn ideeën; de manier waarop hij die rationalistische ideeën wou doordrukken, ook tegen de Kerk in, was absolutistisch. Maar zo deed Napoleon het ook. Wat was zijn fout? Niemand formuleerde het beter dan zijn Pruisische antipode Frederik De Grote die zei dat de fout van Jozef II was dat hij steeds de tweede stap zette vóór de eerste. Hij probeerde zichzelf voorbij te lopen, over zijn eigen schaduw te springen. Hij was te gehaast om al zijn nuttige hervormingen door te voeren en daarom mislukte hij. Hij was een van de 16 kinderen van keizerin Maria Theresia waarvan diezelfde Frederik de Grote zei: "Oostenrijk wordt geregeerd door een man; en het is een vrouw." Zij was een gewaardeerde vorstin. Zij was de eerste die van een vorst verlangde dat menselijkheid het hoofdmotief van regeren was en niet macht en bezit. Onder haar beleefden onze landen "de goede oude tijd" en enkele decennia vrede. HERMAN MAES nr. 27
1620. Genoteerd In Dronghene van 1996 heeft P. Huys het over de plakkaten en verorderingen inzake Vlas roten in de Leie, vooral te Baarle. Hij noemt de Deinzenaar Guillaume Beraet die in 1718 betrapt werd op roten in de Rekkelingen. In 1638 werd Jan Dhase te Astene beboet om te roten in beken die met de Leie in verbinding stonden; de verbalisant was Pieter Vanden Damme.
2341.
In hetzelfde j aarboek vermeldt Erik Schepens Waelebeke en ten Gaepaerde te Astene en het leen ter Sloten te St .-Maria- Leerne . Het gaat over 1727 en over bezittingen van de familie de Cotterel . Er komen nog enkele Deinzenaars ten sprake : Jacques Van Cauwenberghe , baljuw, Jan Frans Hopsomer, Charles De Tant, Ferdinand Van Doorne , Jacobus Vander Meulen, Joseph Stevens , Cornelis van Winghen , Joannes Bultinck, Jacobus Franciscus Van der Piete (p. 28). Op blz. 67 komt Petrus Judocus Boddaert, zoon van Phillippe ter sprake. de chirurgijn omstreeks 1780, een familie die van Drongen naar Deinze kwam. Ook blz. 65 treedt die chirurgijn op. Het gaat er over processen en misdaden en dan worden er nogal wat mensen. daders, slachtoffers, getuigen, vernoemd. In het Liber Amicorum Johan Decavele schreef Dr. J. Scheerder een bijdrage over de bibliotheek van het St.-Margaretaklooster in Bethlehem te Gent dat ook het klooster van Deinze te Gent werd genoemd. Dit St.-Margrieteklooster van Deinze was in de jaren 1580, zoals de rest van Deinze, totaal vernield. Na 1584, toen Gent in Spaanse handen was gevallen, vestigden de zusters van dat klooster zich definitief te Ekkergem. In 1783 schafte Jozef 11 de contemplatieve kloosters af; ook dat klooster van Deinze te Gent. De bibliotheek had 128 hoeken en handschriften, daaronder 2 exemplaren van M. Zachmoorter "Bloediger Bruidegom".Zachmoorter was pastoor in Deinze in de 17e eeuw (1616-1662). HERMAN MAES nr. 28
1621. Werk van de Ueinse schilder Pieter Cras geveild (1834) Over de bescheiden (huis- en kunst-)schilder Pieter J. Cras (Deinze 1781 - Brugge 1847) zoon en kleinzoon van de opeenvolgende Deinse stadsboden Joannes Ferdinandus (17511833) en Judocus Cras (1703-1787) en oom en leermeester van de schilder Karel Picqué, wiens moeder Maria Judoca Cras een zuster was van Pieter - hebben we al een paaar keer geschreven in ons Contactblad (1). Van zijn schilderkunstig oeuvre is niet veel bekend. In het Museum van Deinze hangt zijn portret van de Wakkense rederijker-dichter Pieter Joost de Borchgrave (postuum geschilderd 1820; bruikleen van de K.G.K.). In 1817 nam Pieter Cras deel aan het Gentse Salon met twee schilderijen, nl. "Fête champêtre" en "Combat littéraire dans un estaminet de la ville de Gand". Dit waren totnogtoe de enige drie werken die ons van Pieter Cras bekend waren. We kunnen nu aan dit beperkte lijstje nog een paar titels toevoegen, die we hebben aangetroffen in een oude veilingscatalogus (2). Op 11 oktober 1834 werd door F. Verhuist (3) de schilderijencollectie van de Gentse fabrikant Frans De Vos geveild. Daaronder bevonden zich drie schilderijen van "CRAS (de Deyze), resp.
- blz. 2, lot nr. 16: Paysage boisé (Toile); - blz. 3, nr. 31: Une fête de village (Bols); - blz. 7, nr. 70: Intérieur d'une petite ferme (Bois).
2342. Bij dit laatste paneelschilderij is een korte beschrijving toegevoegd, die (uit het Frans vertaald) als volgt luidt: "Nieuwsgierigen, rond een tafel geschaard, beluisteren met belangstelling het verhaal van een soldaat die is teruggekomen van een veldslag." Het paneelschilderijtje "Une fête de village" is waarschijnlijk hetzelfde werkje dat Pieter Cras in 1817 op het Gentse Salon tentoongesteld had; blijkens de tentoonstellingscatalogus van 1817 was het één voet (of ca. 29 cm) hoog en anderhalve voet (ca. 44 cm.) breed. Farikant De Vos zal het dus vermoedelijk wel op het Salon zelf gekocht hebben. De andere twee in 1834 geveilde werken, resp. "Boslandschap" (doek) en "Hoeve-interieur met soldaat" (paneel) bewijzen dat Pieter Cras niet alleen het portret en het genretafereel beoefende, maar ook het landschap. Jammer genoeg kennen we van al deze werken alleen maar de titel. Hoe ze er echt uitzien, zullen we alleen maar kunnen weten als ze ooit ergens opduiken. Maar bestaan ze nog wel? ... INten (1) K.O.K.-Kontaktblad, jr-. XII, nr. 1 (febr. 1992). blz. 1519, nota 1265, en nr. 6 (okt. 1992), blz. 1614-1615, nota 1308. Over P. Cras en zijn familie zie ook de bijdrage van H. Maes in het 50e K.O.K.-Jaarboek (1983), blz. 137-141. (2) "Catalogue de la belle collection de tableaux, délaissés par feu Mr. Frans De Vos, fabrcant, décédé à Gand, dont la vente publique aura lieu dan la maison mortuaire, Place des Fabriques, par les greffiers De Porre et Verhuist'. Een exemplaar van deze catalogus, gedrukt te Gent bij de lmpr. D.J. Vanderhaeghen, bevindt zich in de Gentse Universiteitsbibliotheek (VC. 1 1.1 1.1834). (3) Picqué schilderde in 1840 het protret van de veilingmeester Ferdinand Verhuist. Zie onze Picqué-monografie (1993), blz. 207-208 (nr. 92).
PAUL HUYS nr. 248
1622. Een zilveren mis-bel (1775) voor de kerk van Zeveren Op 7 mei 1883 werd in het Foyer van de Minard-Schouwburg in Gent de nalatenschap geveild van de beroemde architect Louis Minard. In de veilingscatalogus (1) staat onder nr. 64 van de rubriek "orfèvreries divers" de volgende item beschreven (we vertalen de tekst uit het Frans): Bel in zilver, met een wapenschild en de inscriptie : " Dit is gegeven door den Graeve en de Graevinne de Heems, Onderballiu der Stadt Gendt, aen de Kerke van Severen, 1775." Gewicht 394 gr.
Deze grafelijke gift aan de kerk van Zeveren (1775) was dus binnen de eeuw al verdwenen uit de kerkschat van Zeveren, aangezien het stuk in 1883 geveild werd als deel uitmakend van de privé-verzameling van Minard... Wie besloot, wanneer. tot deze vervreemding en zijn daar sporen van te vinden in de beraadslagingen van de Kerkfabriek? Of was de bel na diefstal in het verkoopcircuit terechtgekomen? En welke aanleiding was er voor het grafelijk echtpaar de Heems om aan de Kerk van Zeveren deze schenking te doen? ( 1) Univ. Bihl . Gent, verz . Veilingscatalogi, ddr 07 . 05.1883, blz. 143 ( Section V ), lot 64.
PAUL HUYS nr. 249
2343. 1623. Huizen en bewoners op de westzijde van de Markt (pare nummers) in 1890 Het huis met zijn catalogus wordt gesitueerd aan de hand van volgende kolommen: 1. huisnummer in 1890 2. huisnummer in 1866 3. huisnummer in 1997 4. type huis in 1997
5. naam en voornaam van de bewoner, dit kan zijn : het (gewezen) gezinshoofd, een inwonend familielid, een (betalende) logé 6. logé (ja of neen) 7. beroepen van de bewoners 8. echtgenote 1 2
2
3
4
5
002
2
brugwachtershuisje
rentenierster
2
002
2
brugwachtershuisje
VERMEERSCH T r iphon W we DE COUTERE Emiel
4
004
2
brugwachtershuisje
CNUDDE Aimé
6
006
2
brugwachtershuisje
VAN DAMME Hugo
8
008
2
brugwachtershuisje
10
008
2
brugwachtershuisje
12
010
2
brugwachtershuisje
VAN COPPERNOLLE Augustinus VAN SPEYBROUCK Lucas DE ROOSE August
vleeschouwer herbergier herbergier bediende herbergier schoenmaker herbergier zijdewever herbergier landbouwer
14
012
4
Z-kant Unic
GROOTAERT Camiel
16
014
4
Midden Unic
VAN RISSEGHEM Pieter
herbergier kuiper
014
4
Midden Unic
drukker
016
4
N-kant Unie
VAN RISSEGHEM Emiel DE SMET Victor Emiel
hotelier
018
8
Elegance
HOECK Juliaan
aannemer
020 020
10 10
optiek Roos optiek Roos
BODDAERT Josef MARTENS Ferdinand
24
022
12
Natuurcentrum Rozemarijn
CLINCKSPOOR Judocus
koopman herbergier slachter koopman herbergier timmerman
26
024
14
Apotheek Roos
PARMENTIER Antil
advokaat
26
024
14
Apotheek Roos
26
024
14
Apotheek Roos
GOMMAERTS Francois TUYPENS Bernard
6 7
négociant
J
8 BOUCKAERT MJust i ne VAN LANDEGHEM Adèle
BUYSSE Stephanie DE BRUYNE Maria
DE BREYNE Adèle VAN DORPE Virginie EEMAN MClementia (+ 14/9/99) VANDE VOORDE MLouisa
BRUGGEMAN Clara VANDE WIELE Romanie DUPREZ Hortence LOTTEFIER Amelie (+ 16/3/91) DE BLIECK MAlida
griffier hanciclaar
VIDTS M-Judith
2344. 26
024
14
Apotheek Roos
TUYPENS Gustaaf
advokaat
26
024
14
Apotheek Roos
BLOMME Karel
vrederechter
30
026
16
Dr De Busseré
30
026
16
Dr De Busseré
30
026
16
Dr Debusseré
32
028
20
Dr Hoengenaert
34
030
22
Z-kant Kredietbank
UYTTERSPROOT Sophie VAN MALDEGHEM Ferdinand VAN MALDEGHEM Francies Wwe LAGRANGE Emiel TACK Angelus
34
030
22
Z-kant Kredietbank
34
030
22
Z-kant Kredietbank
36
032
22
N-kant Kredietbank
36
032
22
N-kant Kredietbank
36
032
22
N-kant Kredietbank
36
032
22
N-kant Kredietbank
38
034
26
kleerwinkel Sarah
GOEMINNE Remi Alfred GOEMINNE Remi Octaaf GOEMINNE Remi Ernest DE SLOOVER Joannes
40
036
28
't Croissantje
DUCHENE Jan
40
036
28
't Croissantje
DUCHENE Theodoor
42
036
30
Sun World
44
038
32
Z- kant Palace
46
040
32
N-kant Palace
DHUYVETTER Emilius VANDE MOORTELE Henri MIGNEAU Jan Wwe
J
onderwijzeres zijdewever
SYNAVE Leonie
herbergierster
DE BAETS Francisca BLIECK Eulalie DHUYGELAERE Marie (+ 18/8/93) DE BLAUWERE Clémence TACK Adèle MAROY MSidonie
fabrikant-zijde hotelier
VANDER J MENSBRUGGE Odilon DE BACKER Ernest GOEMINNE Theodoor
veearts koopman kruidenier handelsreiziger bretelfabrikant handelsreiziger herbergier barbier gemeentesecretar is surnuméraire der registratie kruidenier herbergier zijdewever herbergierster
J
artiste lyrique herbergier
46
040
32
N-kant Palace
46
040
32
N- kant Palace
48
36
d' Chromosoom
50
042 044 046
38
Blokker
50 52
046 048
38 40
Blokker Belgacom
54
050
42
Leslie' s-Boetiek
VERMEERSCH Honoré MOERMAN Alexander
54 56
050 052
42 44
Leslie's Boetiek Hedera
MOERMAN Gentil HAUTEKEETE Emil
timmerman koopman
56
052
44
Hedera
VAN KAN Hendrik
58
054
48
De Ruyck
BOSSUYT Charles Louis Wwe
bestuurderbloemfabriek ?
DORLEANS Auguste VAN THEMSCHE Bruno VINCENT Eduard
ZWAENEPOEL Nathalie GHYSELINCK Rachel
vleeschouwer
DE LAVA Victoor Wwe
brouwster
DE LAVA Alfred
brouwer grondeigenaar winkelier
SCHOONEJANS M-Thérèse VAN DAMME Ursula
DE BLAUWERE Maria MAESSCHALCK Elisa VAN COILLIE Francisca SEEUWS MZulma HUYS Eulalie JANSSENS MChristine
VANDENBORRE Virginie (+26!4/1891) LAGRANGE Stephanie BROSSOIS Eugenie WATTIJN Prudente
2345. 60
056
50
Kathol. Mutual. & FRANCOYS Francies Vakbond
grondeigenaar
62
058
50
mutsenmaakster
62
058
50
64
060
52
66
062 064
54
DE JONGHE M-L,conic Kathol . Mutual. & Vakbond Kathol . Mutual. & DE JONGHE M-Irma Vakbond ONDERBEKE Karel Interlabor Lodewijk Rozenhof VERBEKE Leonard
68
066
56
68
066
56
70
068
58
70
068
58
72
070
60
74
072
62
derde huis Hallepoort AUDENAERDE August Wwe
74
072
62
derde huis Hallepoort HEYMAN Henri
74
072
62
76
074
64
76
074
64
derde huist AUDENAERDE Ernest Hallepoort DANNEELS Leo vierde huis Hallepoort vierde huis VANDERDONCKT Gustaaf Hallepoort
78
076
64
vierde huis MATTHIJS Seraphin Hallepoort
rentenier
78
076
64
horlogemaker
80
078
66
82
080
68
vierde huis VANDEN DURPEL Hallepoort Edmond vijfde huis VAN HOECKE Hallepoort Prudent privéwoning DHONDT Petrus
82
080
68
privéwoning
VERBEKE Lievin
84
082
72
Wim Maes, advocaat
postbediende
86
084
74
Decoene orthodontie
VAERNEWIJCK Alfons DE LORGE Emiel
88
76
Scheerlinck
WATTE Jan
76
Scheerlinck DE LAVA Henri
koopmanverfwaren brouwer
90 92
086 088 086 088 090 092
78 78
De Mulder PAUWELS Marie De Mulder ARNAUD Ivo Wwe
winkelierster winkelierster
92
092
78
De Mulder ARNAUD Emiel
huisschilder
92
092
78
De Mulder ARNAUD Maria
kleermaakster
88
VANDERSTRAE TEN Celina (+7/10/00)
mutsenmaakster herbergier timmerman koopman
Club AGNEESSENS Karel Wwe Club AGNEESSENS Remi
eigenaarster
VAN DAMME Emma BIEBUYCK MJulia MOERMAN Marie
fabrikantvischlijm eigenares
eerste huis DE VUYST Julia Hallepoort eerste huis DE VUYST Florence Hallepoort tweede huis VANHEE Jan Hallepoort
eigenares herbergier vleeschouwer winkelierster
J
VAN DRIESSCHE Am e li a DELCROIX MColeta (Wwe W atté A ugust)
hulponderwijzer huisschilder kruidenier kruidenier
VERLEYE MCeline VERLEYE MCeline (Wwe DANNEELS) VAN BRUAENE Rosalie(Wwe Matthijs Eduard) MATTHIJS MVirginie
koopman herbergier vleeschouwer winkelier
notaris
HEYERICK Elodie CALLEWAERT Eudoxie MIGNEAU MLouise DHUYVETTER Elisa COSIJNS Elisa HELLEBUYCK Hendrika DE BREYNE Ludovica VAN DAMME Elisa
2346. 94 96
094 096
78 78
De Mulder De Mulder
PILLYZER Amelie BAERT Charlotte
meid werkvrouw
100
82
La Provence
winkelierster
98
100
82
La Provence
100
102
84
Gentlemen
100
102
84
Gentlemen
100
102
84
Gentlemen
102
104
86
Cleve
COLPAERT Karel Wwe COLPAERT Joannes VAN SPEYBROECK Léon VAN SPEYBROECK Camiel VAN SPEYBROECK Alfons JANSSENS Karel
102 102
104 104
86 86
Cleve Cleve
102
104
86
Cleve
104
106
88
104
106
098 98
priester herbergier bakker politieagent
Tallieu
JANSSENS Aimé JANSSENS Arthur JANSSENS Julius HULIN Ernest
blauwverver winkelier schrijnwerker kleermaker meestergast winkelier
88
Tallieu
BERGEZ Arthur
fabriekwerkcr
104
106
88
Tallicu
106
88
Tallieu
DE RYCKE Vital MARNE Ernest
winkelier bakker
106
108
90
poort
DE WILDE Julien
schrijnwerker
106 108
108 110
90 92
DUPONT August KNOCKAERT Désiré
smid blikslager
112
114
96
poort voedingswaren Van Vynckt Z-kant poort Van Thuyne
MAES Ivo
schoenmaker
112
114
96
DE SMET August
dagloner
114
116
96
HESSENS Stephanie
kleermaakster
116 118
118 120
96 98
Z-kant poort Van Thuyne N-kant poort Van Thuyne privéwoning appartementen Plaza
NOTERMAN Karel DE BACKER Karolus
120
122 124 126
100
ROELS Jan Baptist
102
appartementen Alexander Landbouwkrediet
koophandelaar fabrikantameldonk notaris
122
126
102
Landbouwkrediet
122 124 124
126 128 128
102 104 104
Landbouwkrediet Multisport Multisport
GOETHALS Amatus GOETHALS Richard TESSELY Joanna HOSTE Alfred
126 128
130 132
104 106
Multisport Eurofax
130
134
108
privéwoning
130
134
108
privéwoning
132
136
110
Stoffen Perfecta
GOETHALS Leonard
DANNEELS Amelia CHRISTIAENS Gentiel Theophiel VANDER MEERSCH M-Louise VANDER MEERSCH Florent VAN COPPENOLLE August Wwe
VERSICHELE MTheresia
bakker
104
122
DELARUE Séraphine*
zeepzieder kruidenier zeepzieder handelsreiziger winkelierster zijdewever winkelierster winkelier matrassenslager fabrikanteameldonk fabrikantameldonk z. b.
DE ROOSE MVirginie
BRUYNEEL Josephine CLAEYS MLouise JANSSENS MPrudence DE BORGGRAEVE Emelie NUYTENS MLouise ALGOET Clementina (+5/1/93)
RYFFRANCK Rachel
DHOOGE Pauline
STEYAERT Mathilde AUDENAERT Emelie
VERHOEYE Melanie
2347. 132
136
110
Stoffen Perfecta
132 134
136 138
110 112
Stoffen Perfecta privéwoning
VAN COPPENOLLE Gustaaf HEYERICK Leonard BOVIJN Triphon
134
138
112
privéwoning
RONSSE Karel
geneesheer
136 136
140 140
116 116
privéwoning privéwoning
TESSELY Ivo VERSTRAETE Gustaaf
zijdewever schoenmaker
138
142
116
privéwoning
MAAG Henri
kleermaker
138
142
116
privéwoning
LAMONT Achiel
treinwachter
140
144
116
privéwoning
LAMONT Petrus
140 140
144 144
116 116
privéwoning privéwoning
LAMONT Jules LAMONT Eduard
142 144
146 148
118 120
Craeymeersch huis vóór poort Bota
DE DAPPER August DE CLERCK Angelus
144 144
148 148
120 120
huis vóór poort Bota huis vóór poort Bota
144
148
120
huis vóór poort Bota
144 146
148 150
120 122
146
146
122
148
152
122
150
154
122
152
158
122
154
168
124
huis vóór poort Bota poort + complex Bota poort + complex Bota poort + complex Bota poort + complex Bota poort + complex Bota optiek Tavernier
ROELENS Maurice DE CLERCK Karel Hector DE CLERCK Benoni Theophiel DE CLERCK Joannes JANSSENS Francies Wwe JANSSENS August
gepensionneerdonderwijzer handelsreiziger handelaarmerceries koopman-fruit meesterkleermaker kleermaker kleermaker
154
168
124
optiek Tavernier
156
180
128
P & V verzekeringen
158
180
128
P & V verzekeringen
158
180
128
P & V verzekeringen
160
160
122
166
172 174 176 178 180
168
DHUYVETTER Adelaïde DEBOOSER M-Louise
drukker J drukkersgast aannemerbouwwerk
VAERNEW[JCK Rachel VAN HAVERBEKE Julie LAGRANGE Margaretha VAN SIMAEYS Melanie (Wwe Soenen Jules) COMBES Victorine VAN HECKE Stephanie DE VEN Ursula (5/12/94) DIERICKX MJulie LEYS M -Louise
kleermaker kleermaker DELMULLE Virginie werkman naaister naaister
VAN AUTREVE Augustin Wwe VAN HAUWAERT Emiel VAN HAUWAERT Ivo
winkelierster
VANDE WALLE Constantinus VAN AUTREVE Leonard Wwe POURQUOI Gustaaf
smid winkelier
VANDER DONCKT Lodewijk Wwe DE BAETS Francies Wwe
werkvrouw
126
poort + complex Bota apotheek Tavernier
128
P & V verzekeringen
DELVAL Engelbert
winkelier
DE MALINE Amelia
kleurverver herbergier
werkvrouw zijdewever
VERPLAETSE Rosalie DELVAL Louise RENAUDEYN Charlotte VANDERHAEGH EN M-Louise VAN S[MAEYS Monica DE WAEGENAERE Paulina COLPAERT Nathalie (+20/01193)
2248. 168
178
128
P & V verzekeringen VERSTRAETE Petrus
schrijnwerker
172
180 182
130
appartementen Laura
BERRAGAN Richard
172 176
182 186
130 132
appartementen Laura Z-kant Argenta
BERRAGAN Gustaaf SOENEN Juliaan
178
188
132
N-kant Argenta
178
188
132
N-kant Argenta
180
190
134
Peirsegaele
182
192
138
afgebroken
VANDEN BOSSCHE Karel VANDEN BOSSCHE Bruno ONDERBEKE MTheresia VANDE CASTEELE Henricus
brouwer brouwer winkelier meestergast herbergier bakker zijdewever
194
138
afgebroken
184
196
VERHAEST Karel
DELVAL Julia
DE SMET MMathilde POELVOORDE M-Louise
winkelierster koperslager
(herbergierster)
Lodewijk Wwe
CANNOOT Paulina (+1619197)
DE CLERCQ Julie (+11/2/91)
198
200 186
202
138
afgebroken
OPSOMER Francies
bakker
186 186
202 202
138 138
afgebroken afgebroken
kleermaakster kleermaker
186
202
138
afgebroken
VAN FLETEREN Irma VAN FLETEREN Felix DE VREESE Emiel
186
202
138
afgebroken
VESTENS Camiel
?
188
204
138
afgebroken
HERTOGE Louis
stoelmaker
bakker
VAN AUTREVE M-Louise
LAMPAERT MLudovica VERLEYE Marie (Wwe VAN FLETEREN Augustus) VAN RISSEGHEM Virginie
ANDRÉ HEYERICK
1624. Een schuttersgilde van Sint-Carolus in Deinze? In Deinze-Petegem hebben, zover wij weten, twee schuttersgilden bestaan: Sint-Sebastiaan, opgericht in 1428 (zie KOK-Jaarboek III, 1936) en Sint-Joris (verdwenen in 1848 en opgegaan in het eerstgenoemde). Maar een Sint-Carolusgilde? Toch lezen we in de "Gazette van Gend" nr. 1519 van 6 juli 1826 de volgende advertentie: Gaey Schietinge by S. Carolus. in Dei, Op den 16 july. De Societeyt stelt voor uyt eenen Opper-vogel, bestaende in fl. 11-81 cents nederlandsch, en twee Zyde-vogels, ideren in fl. 7-8'/2 cents, waar voor zy reserveert te schieten met het peloton n° 2 en een volgens lotinge (beyde onvergeld). De pelotons zyn van vier mannen, den inleg is fl. 1-68'/2 ets. per halven vogel, en men ontfangt fl. 2-83'/4 ets. voor eenen afgeschoten kleynen vogel. Den Hoofdman, J.F. Lagrange Er is alleszins geen verwarring mogelijk met het Deinse Sint-Sebastiaansgilde, want dat hield kort voortdien zelf een schieting, waarvoor eveneens in de "Gazette van Gend" een
2349. advertentie was verschenen, nl. in het nr. 1504 van maandag 15 mei 1826; die aankondiging luidde als volgt:
Luisterryke Vogel-Schietinge te Deynze. Te geven door het Gilde van S. Sebastiaen. aldaer. op den 28 mey 1826. Waer van de voornaemste voorwaerden zyn als volgd: Het Gilde stelt vooruyt dry Opper-vogels, waer van den hoogsten zal bestaen in fl. 28-35 ets., en de twee Zyde-vogels ider in fl. 14-18 e. Het reserveerd te schieten liet peloton n° 2 onvergeld. Ider peloton zal bestaen in zes schutters, welke zullen moeten opstellen zes vogels zonder meer. Voor ideren op te stellen vogel zal moeten betaeld worden fl. 7-9 c. Voor ideren afgeschoten vogel zal terug Bekeert worden f1. 7-9 c. Geene societeyten hoe genaemd zullen in deze schietinge toegeiaeten worden. 't zy voorzien zynde van eenen uytzend-brief. Des anderendags zal eene tweede schietinge plaetse hebben aen fl. 2-37 c. per vogel, geld voor geld, te beginnen ten acht uren 's morgens en te eyndigen ten twaelf uren 's middags. De voordere voorwierden na gewoonte. Den Keyzer van het Gilde, J.F. De Clerck Uit de vergelijking van de beide aankondigingen blijkt dat in alle opzichten (geldprijzen, aantal schutters per peloton) de wedstrijd van het Sebastiaansgilde een belangrijkere aangelegenheid was dan die van het S. Carolusgilde. Maar liet S . Carolusgilde was blijkbaar toch wel zeer bedrijvig, want nog geen drie maand later vinden we alweer een andere (najaars) schieting aangekondigd , nl. in de "Gazette van Gend" nrs. 1526 en 1527, resp. van 31 j uli en van 3 augustus 1826, waarvoor de advertentie ditmaal als volgt luidt: G aey- Schietinge by S. CAROLUS in DEYNZE Op den 10 September 1826. zynde onze Naer - Kermis. De Societeyt stelt voor- uyt eenen Opper-Vogel, bestaende in fl. 28 -35 cents nederlandsch, en twee Zyde - vogels. ideren in fl . 14-17'/2 cents nederlandsch , waer voor zy reserveert te schieten het peloton n°1 en een volgens lotinge ( beyde onvergeld ). De pelotons zullen bestaen in 4 mannen die vermogen op te stellen vier ofte acht halve Vogels; den inleg is fl. 2-83V., cents ned. per halven Vogel, en men ontfangt 4 - 72`/2 cents ned. voor eenen afgeschoten kleynen Vogel . Des anderendags , ten 8 uren ' s morgens, zal een tweede Schietinge plaetse hebben à fl. 2-36 cents ned., geld voor geld.
J.F. Lagrange De hoofdprijs bij S. Carolus is ditmaal meer dan verdubbeld in waarde en bereikt precies dezelfde hoogte (28.35 gulden) als voor de meischieting van S. Sebastiaan. Terloops opgemerkt: de hoofdprijs wordt niet altijd in geld uitgeloofd, maar songs ook in zilversmeedwerk. Aldus b.v. op de schieting te Zelzate op 16 juli 1826 (n.a.v. de viering van het 300-jarig bestaan., waar als eerste drie prijzen uitgeloofd worden resp. een zilveren Marabou (= dikbuikige koffiekan, een zilveren Suikerpot en een zilveren Thepot (1).
Dat er in Deinze - in de Hollandse Tijd - een S. Carolusgilde bestaan heeft, is hiermee wel
2250. afdoende bewezen. Zou het kunnen dat het ging om een afgescheurd gilde, dat naast de andere twee gilden actief was? Of zou het gaan om een (tijdelijke ?) naamsverandering van het SintJorisgilde? En wie was J.F. Lagrange? Wie weet hier meer over? Als nabemerking nog dit. We kunnen de lectuur van oude kranten ten zeerste aanbevelen: als informatiebron leveren ze vaak onverwachte gegevens op die soms nergens elders te vinden zijn (2). Noten (1) Aangekondigd in de "Gazette van Gend" van 25 . 05.1826 . Het is opvallend hoeveel adverenties voor dergelijke schietingen in de "Gazette van Gend " (jrg. 1826 ) te vinden zijn . We vermelden er nog enkele andere , bij wijze van voorbeeld (met tussen haakjes het GvG-nr. waarin de aankondisign verscheen): Aalter, schieting op 11.6 (GvG 22 . 5. Gent- Bijloke 2 .7 (GvG 15.6). Ledeberg 23.7 (GvG 20. 7), Mariakerke 20.8 (GvG 17. 7), Merendree 13.8 (GvG 8 . 6), Nevele 4.6 (GvG 29. 5), Scheldewindeke 9.7 (GvG 19.6) en Waarschoot 10.9 (GvG 7.8; interessant reglement). (2) Een paar voorbeelden uit "De Gazette van Gend ", jrg. 1826 In het nr. 1533 van 24.8 staat een bericht over een Muziekconcours te Gent (op de Kouter ). Uitslag : I e en 2e prijs van de gemeenten resp . voor Wetteren en Huise en prijs als de "verstkomende " voor Dentergem. Medaille van aenmoedinge ( sic) aen het genootschap van Petegem by Deynze . het welk maer sedert acht maenden opperecht is." Ook de muziekmaatschappijen van Nevele en Eine deden aan die westrijd mee (zie de Memoires van Schamp , Univ. Bibl . Gent, hs . 3727, dl. Xl, in dato woe . 23 aug 1826). En in de GvG. van 12 en 19 juni 1826 een advertentie voor de openbare verkoping (door Notaris Cornelis Bekaert van Eke, in de herberg het gouden Hoofd op de plactse in Nazareth . op 13 en 27 juni ) van "eenen wel-cekalanten Koom - Wind-Molen, genaemd den Botermolen , met het Woonhuys , Schuere en Stallinge en dry panyen Zaeyland , t'eenen blokke, gestaen en gelegen in de gemeente Nazareth , groot 2 bunders 77 roeden en 70 ellen.
PAUL HUYS nr. 250
1625. Over " Huizengeschiedenis" luizengeschiedenis ( d.i. het bouwhistorisch onderzoek van een bepaald pand zelf en de geschiedenis van zijn opeenvolgende bewoners door de eeuwen heen ) wordt stilaan populair. Gent ( t) en Brugge ( 2) zijn wat dit betreft de koplopers , maar ook in kleinere steden krijgt het thema " huizenonderzoek " een toenemende belangstelling . De bijdrage van Jan Moertraan "Over oude Deinse herbergen " (blz. 257-302) in het recentste K.G.K.-Jaarboek van Deinze (j aarg. LXIV, 1997) is daar een goed voorbeeld van.
Een van de door Jan Moerman behandelde huizen (op. cit. blz. 269-277) is de herberg "Het Gouden Hoofd" (die in de eerste helft van de 19e eeuw dienst deed als stadhuis en nu deel uitmaakt van het complex van de stedelijke bibliotheek). Deze herberg. met voorgevel op de Markt, moet een uitgang gehad hebben in de Oude Gentstraat. Dit kunnen we opmaken uit een advertentie. die we aantroffen in de "Gazette van Gend" van 23 okt. 1826 (nr. 1548). Daarin lezen we: Verkoopinge van twee woonhuizen te Deynze Een notaris Beernaert zal ten verzoeke van zijne principaele. op woensdag 25 october 1826, te 4 u. namiddag, in d'afspanninge de Fonteyne (3), bewoond hy sr. van Houte, op S. Martens-prochie, gezegd Petegem in Deynze. publiquelyk verkoopen: Een dubbel Woonhuys van twee stagien, maer over eenige jaeren nieuw-gebouwd, (...), gestaen en
2251. van Rysseghem en Francies Wante, elk ten advenante van 56 gulden 57 cents 's jaers, boven de contributien. Verhoogt op 1136 guldens. Ook deze beide panden , die hun voorgevel hadden in de Oude Gentstraat "naast de poort van liet Gouden Hoofd", zijn nu geïncorporeerd in het gebouwencomplex van de bibliotheek. Een detail natuurlijk... Maar huizengeschiedenis bedrijven is vergelijkbaar met het maken van een mozaïek uit ontelbare steentjes. Elke informatie, ook die welke we b.v. in dergelijke krantenadvertenties aantreffen, brengt een klein mozaïeksteentje aan dat hopelijk eens zijn plaats in een groter geheel moet kunnen krijgen... Noten (1) Gangmaker van de "huizengeschiedenis" in Gent is Daniel Liévois, lic. gesch. Meer hierover in
"Huizenonderzoek in Gent. Een handleiding" (Gent, Stadsarchief, 1994). (2) In het Stadsarchief van Brugge is in 1993 in de schoot van de vzw "Levend archief' een bijzondere "Werkgroep" Huizengeschiedenis (voorz. Jan Dhondt) opgericht, die alle initiatieven omtrent dit onderzoeksthema coordineert en begeleidt. Zie o.m. "Archiefleven. Nieuwsbrief van het Stadarchief van Brugge", jrg. 1, nr. 2 (jan. 1994), blz. 2, en jrg. 2, nr. 2 (jan. 1995), blz.,2-3 en 6-7. (3) Oudste vermelding 1724: "Thomas de Langhe, hostelier binnen dese stede tot Peteghem inde Fonteyne seght... dat hij hem nu ontrendt de seven jaeren heeft gheneert met het houden van herherghe. ventende wijn. bier ende brandewijn " (RAG, Deinze, 410, f° 25 r°, dd° 4 mei 1724).
PAUL HUYS nr. 251
Tentoonstelling " Spellen en WO Iltt Begin februari 1998 zal in ons Museum een tentoonstelling ingericht worden met allerlei kinder-, kaart- en andere gezelschapsspelen in en om Wereldoorlog II. Daarover krijgt u verdere informatie in ons volgend nummer We zouden graag voor wat "sfeer" zorgen en zoeken dus materiaal uit WO II of daaromtrent geen kleine voorwerpen maar stukken die meteen en van op afstand herkenbaar zijn : militaire kostumering uit die dagen, grote voorwerpen bv. motorfiets, wapens enzomeer. Geef ons een seintje. We halen de voorwerpen desnoods zelf op en we brengen ze in elk geval terug bij u thuis.
.t j
Wij wense - V ,n Uw familie een vr vol jaar in goe4ëzondheid -
