VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Juni 2012

VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Juni 2012 34e jaargang nr. 2

De Hart&Vaatgroep is ontstaan uit:

stichting hart in beweging v vereniging van vaatpatiënten stichting bloedlink

hartezorg, vereniging van hartpatienten stichting hoofd hart en vaten

Uit de Statuten: Artikel 1: De vereniging draagt de naam De Hart&Vaatgroep, VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE. Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Artikel 2: De vereniging heeft ten doel het doen begeleiden en behartigen van de belangen van hartpatiënten in de ruimste zin van het woord. Zij oefent haar werkzaamheden uit voor een ieder, die daaraan behoefte heeft en zich bij de vereniging meldt, ongeacht geloofsovertuiging of levensbeschouwing.

Juni 2012 34e jaargang nr. 2

Uitgave van

: De Hart&Vaatgroep VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE.

www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland Regio

: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Secretariaat

: Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel.: 024 - 356 77 28

Redactie

: Mw. Will Peters

Lay-out en druk : Nolin Uitgevers B.V. Hoogezand-Sappemeer 1

VAN DE REDACTIE Nu het alweer veel langer licht blijft en de jonge vogeltjes het nest verlaten om de wijde wereld in te gaan is het weer tijd voor ons Verenigings Nieuws van juni. We hebben weer geprobeerd voor u een aantal interessante artikelen te vinden, ook hebben we een aantal verslagen van de activiteiten van ons regio team, bv. de kookworkshop in Tiel met foto, je zou er trek van krijgen, en een verslag van de informatiemarkt in het Slingeland ziekenhuis in Doetinchem waar een deel van ons team aanwezig was. Deze informatiemarkt was in het kader van de landelijke Dag van de Zorg, die elk jaar rond 19 maart georganiseerd wordt. Deze dag is zeker de moeite waard om hem eens te bezoeken in uw regio. We besteden ook weer aandacht aan nieuwe ontwikkelingen en behandelingen vanuit de cardiologie en vaatziekten. In onze rubriek ‘Leefstijl, voeding en bewegen’ aandacht voor zout gebruik en het nieuwe kookboek van de Hart&Vaatgroep. De beweegwijzer Regio Gelderland is weer helemaal up to date, u vindt vast wel een sport gelegenheid bij u in de buurt, als het kan maak er dan gebruik van. Het is niet alleen goed voor u, maar ook nog gezellig. Met de beloofde enquête zijn we nog druk bezig, deze kunt u waarschijnlijk net na de zomer verwachten. Het verslag van de mei trip is er nog niet, wel kunt u alvast de foto’s bekijken op onze Regio Website: www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland. Deze zijn gemaakt door de heer J. Kersten uit Wijchen, hartelijk dank hiervoor. De redactie wenst u weer een paar uurtjes leesplezier, hopelijk in het zonnetje op uw terras of balkon. De redactie wenst u een goede zomer. De redactie 2

NIEUWS VAN DE AKTIVITEITENKOMMISSIE Onze eerste activiteit in het nieuwe verenigingsjaar is, zoals gebruikelijk, de Paasbingo. Op zaterdag 31 maart jl., traditiegetrouw in wijkcentrum "De Schakel" in Nijmegen, werden we verrast met een onverwacht grote opkomst! Maar liefst 82 mensen mochten we verwelkomen! De zaal zag er bij binnenkomst prachtig uit, geheel in paassfeer, mede door de zoals altijd fijne samenwerking met de medewerkers van "De Schakel". Een leuk muziekje vooraf en in de pauzes maakte het compleet. Mede door de grote opkomst konden we onze bezoekers een extra rondje bingo aanbieden en aan het eind van de avond was er voor elke bezoeker weer een doosje eieren beschikbaar. En natuurlijk was er ook weer gezorgd voor een hapje en een drankje, door eenieder zeer gewaardeerd. Bij het openen van de avond heeft de activiteitencommissie zijn erkentelijkheid uitgesproken richting leiding/bestuur van de Hart&Vaatgroep, zij maken het steeds weer mogelijk, dit voor onze leden te organiseren. De stijgende lijn in de opkomst bij onze activiteiten geeft tevens aan dat ze door onze leden ook zeer gewaardeerd worden. Ook nu weer mochten we veel complimentjes in ontvangst nemen. Dank ook aan de vele helpende handen op deze avond! Spontaan boden veel mensen hulp aan bij serveren van snacks, etc.etc. De op dinsdag 15 mei geplande voorjaarsreis is op het moment dat we dit schrijven, helemaal volgeboekt! 70 personen gaan er mee! We kijken al weer uit naar onze volgende activiteiten. Schrijft u ze meteen in uw agenda? Dinsdag 11 september de najaarsreis. En zaterdag 15 december onze traditionele, Kerstbingo.! Tot ziens op een van onze activiteiten!! Theo Bosmans, aktiviteitenkommissie

3

VOOR UW AGENDA 11 September 2012

Dinsdag Najaarsreis

24 Oktober 2012

Voorlichtingsmiddag Hartfalen Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Nijmegen Nader bericht volgt

Najaar 2012

Max Tax Symposium Doetinchem

7 November 2012

Woensdag: Themabijeenkomst “Vrouwen en hartaandoeningen” Ziekenhuis St. Jansdal Harderwijk Nader bericht volgt

15 December 2012

Zaterdag: Kerstbingo Nijmegen Nader bericht volgt.

4

KOOKWORKSHOP ‘MINDER ZOUT, MEER SMAAK’ GROOT SUCCES! Hoe eet je lekker en gezond zonder zout? En waarmee breng je de maaltijd op smaak? Voor die uitdaging staan hartfalenpatiënten met een natriumbeperkt dieet dagelijks. Op 20 maart namen 20 deelnemers deel aan een kookworkshop die door de Hart&Vaatgroep en afdeling diëtetiek van Ziekenhuis Rivierenland Tiel werd georganiseerd. Het RSG Lingecollege stelde geheel belangeloos haar keukens ter beschikking. Mensen met hartfalen doen er goed aan om minder zout te gebruiken. Te veel zout zorgt ervoor dat het lichaam vocht vasthoudt waardoor het hartfalen verergert en er ook nierschade kan optreden. Tijdens de kookworkshop lag de nadruk vooral op het op smaak brengen van de warme maaltijd met smaakmakers zonder zout. Er werd van start gegaan met een leerzame uitleg over onze smaakpapillen en de rol van een natriumbeperkt dieet bij de behandeling van hartfalen. Door patiënten en hun partners zelf een maaltijd te laten bereiden bied je ze praktische handvatten om dieetadviezen uit de spreekkamer in de praktijk te brengen. Daarnaast een ideaal moment om met elkaar in contact te komen onder het wassen, snijden, hakken en kruiden! Tijdens de daarop aansluitende gezamenlijke en gezellige maaltijd konden alle deelnemers genieten van de smaakvolle resultaten. Veel mensen denken dat ze niet veel zout binnenkrijgen omdat ze zelf nergens of weinig zout aan toevoegen. Men vergeet dat in veel producten al zout is verwerkt (denk bijvoorbeeld aan maggie, kant en klaren sauzen, droge soeppoeders, sambal en ketjap). Daardoor ligt de zoutinname vaak hoger dan de 4-6 gram zout per dag die het zou moeten zijn. Ook die producten mochten dus niet gebruikt worden in de natriumarme recepten. Er wordt momenteel nagedacht over een vervolg, mogelijk ook voor andere patiëntengroepen die belang hebben het beperken van de zoutconsumptie. Kijk op www.hartenvaatgroep.nl voor meer informatie. Irma Oosterhof, diëtist ziekenhuis Rivierenland Tiel 5

VERSLAG INFORMATIEMARKT SLINGELAND DOETINCHEM De Hart&Vaatgroep regio Gelderland heeft deelgenomen aan de informatiemarkt ‘Gezond ouder worden’ gehouden in het Slingeland Ziekenhuis te Doetinchem op 17 maart 2012. Rond de 300 mensen hebben de diverse standjes bezocht en gezondheidstesten kunnen doen. De ontvangst van bezoekers en standhouders was bijzonder vriendelijk en de informatiemarkt zeer goed georganiseerd en opgezet. De specialist, arts, verpleegkundige en zelfs de veiligheidsdienst van het ziekenhuis konden in de gangen rechtstreeks aangesproken worden, hetgeen deze informatiemarkt zeer laagdrempelig maakte. De Hart&Vaatgroep Gelderland was aanwezig met informatie over cholesterol, leefstijl en het individueel zorgplan. Ook gaven we graag informatie over gezond bewegen, etalagebenen en andere hart- en vaataandoeningen. De stand van De Hart&Vaatgroep vormde een goed ‘trio’ met de infostand van de dieetkok van Slingeland voor natrium-arme hapjes en de infostand van de diëtisten van Slingeland. In deze stand was uitgebreide informatie aanwezig over dieetproducten, gebruikshoeveelheden, toepassingen en tips waar deze te koop zijn.

LEES DE TAAL VAN HET HART Klein apparaat, grote mogelijkheden. Met een hartslagmeter kan elke recreatieve sporter zijn doel bereiken. Gericht en effectief trainen, verantwoord en veilig bewegen . Topvorm op het gewenste moment. Door Peter de Groot Het is een reflex: fietsers, schaatsers of lopers die direct na een interval-, kracht- of duurtraining naar het klokje aan hun pols kijken. Ze willen meteen weten wat hun hartslag is. Preciezer geformuleerd: hun hartslagfrequentie, het aantal slagen per minuut. Dat getal zegt veel over de conditie en de vorm van de sporter, maar is ook belangrijk voor de gezondheid. Een eenvoudige vergelijking: het hart is de motor van het menselijk lichaam. Die moet je niet over z’n toeren jagen, dan draait de boel in de soep. Trek de vergelijking door en de hartslagmeter is de toerenteller op het dashboard. 6

Standaard bestaat een setje uit een smalle borstband en een klokje, het computertje. De wat duurdere modellen hebben de mogelijkheid de resultaten uit te lezen op een PC. Een sensor in de borstband registreert de hartslag en geeft die draadloos door aan het klokje om de pols of op het stuur. Een hartslag meter kan dus helpen bij verantwoord bewegen, een aspect waar vooral oudere sporters baat bij hebben. Maar de meeste sporters gebruiken deze met name om gericht hun training aan te pakken en de efficiëntie ervan te verhogen. Kristof De Kegel is specialist op het gebied van hartslagtraining. Als inspanningsfysioloog en trainer van NeaForma Training Center werkt hij veelal met jonge talenten en topsporters. Ook verzorgt hij informatieavonden waarop hij breedtesporters voorlicht over het nut van een hartslagmeter. “Het hart geeft alle informatie over hoe het lichaam reageert op stressfactoren”, zegt De Kegel. “Beweging is zo’n stressfactor. Net als financiële zorgen, lastige kinderen of een vervelende relatie. Je kunt de frequentie van hartslagen beschouwen als taal. Weliswaar in cijfers, maar interpreteren we die goed, dan kan dat leiden tot de hoogst haalbare prestatie van sporters.” Bij die taal van het hart zijn twee gegevens cruciaal. Op de eerste plaats het maximale aantal slagen per minuut dat het hart van een individu kan halen. Een gebruikelijke berekeningswijze is 220 verminderd met de leeftijd. Iemand van 45 jaar oud heeft dus een maximale hartslag van 175. Voor een sporter van 65 is die normaliter 155. Als een lichaam goed getraind is, kan het maximum hoger liggen. Het tweede belangrijke gegeven is het omslagpunt. Tijdens het sporten maken de spieren afvalstoffen aan. Die stoffen verwijdert het lichaam via de gebruikelijke kanalen. Als de inspanning hoog is, kan het lijf al dat afval niet meer verwerken. Het omslagpunt is het aantal hartslagen waarbij de door spieren aangemaakte afvalstoffen nog net verwijderd kunnen worden. Een sporter kan daarom een inspanning onder het omslagpunt langdurig volhouden. Daarboven niet, want dan verzuurt de boel. De vraag is nu: hoe bepaal je dat omslagpunt? Daar heeft inspanningsfysioloog De Kegel een handige oplossing voor: “Na de warming-up ga je bewegen in blokjes van twee minuten. Het eerste met een hartslag van 120, het tweede met 130, dan 140, 150. Aan het eind van elk blokje spreek je een standaard tekst uit. Zo lang je normaal kunt praten, zit je onder het omslagpunt. Maar kun je die tekst niet neer vloeiend hardop uitspreken, dan ben je voorbij dat punt.” Wie het helemaal precies wil weten, kan terecht bij een sportkeuringsbureau voor een inspanningstest. 7

Met kennis van de maximale hartslag en het omslagpunt begint de training met de hartslagmeter. Voor een korte, intensieve inspanning is een andere training vereist dan voor een langdurige op laag niveau. Simpel bekeken: een sprinter traint anders dan een marathonloper. De Kegel: “Training is opgebouwd uit vijf verschillende zones, samen kun je die in beeld brengen als piramide. De laagste zone, de basis, is de breedste. Hoe hoger je komt, hoe smaller de zone. Deze verschillende lagen zijn afhankelijk van elkaar. Een sporter heeft een brede basis nodig om te kunnen trainen in de andere zones. Elke zone wordt afgebakend op grond van percentages van de maximale hartslag, dan wel het omslagpunt.” De laagste zone, tussen 50 en 60 procent van de maximale hartslag, heeft als trefwoord recuperatie, oftewel hersteltraining: “Daarmee verdrijf je afvalstoffen uit de spieren na een zware inspanning. Een relatief lange, niet intensieve activiteit, die een positieve invloed heeft op een gezonde ontwikkeling van het hart. Ook goed voor een juiste bloeddruk en een laag cholesterolgehalte”, stelt De Kegel. “De tweede laag noemen we tempo 1. Dat is duurinspanning met een extensief karakter: 60 tot 70 procent van de maximale hartslag. De spieren ontwikkelen zich en de vetverbranding stijgt. De derde laag – tempo 2, 70 tot 80 procent – betekent intensieve duur. In deze zone ontwikkelen zich de endorfines. Dat zijn de zogenaamde lichaamseigen antidepressiva die je krijgt als je sport. Er is zowel verbranding van vetten als van suikers. In de volgende laag – Tempo 3, 80 tot 90 procent - is sprake van een echte sportprestatie: de lactaat productie, de verzuring, begint op te lopen en zit al dicht tegen het omslagpunt aan. De hoogste laag, het topje van de piramide, heet tempo 4 Weerstandstraining. “Hier gaat de sporter echt pijn ondervinden. Er is een blijvende stapeling van melkzuur. Wedstrijdlopers of- fietsers trainen in deze zone om hardheid op te doen. Maar recreanten kunnen dat beter NIET doen. Die zone gaat namelijk van 90 tot 100 procent van de maximale hartslag.” Nog een laatste belangrijk gegeven bij het gebruik van de hartslag meter is de rustpols. Leg borstband en klokje op het nachtkastje en registreer meteen na het ontwaken de laagste waarde. Deze rustpols geeft aan of het lichaam is hersteld van de laatste training. Een volledig herstel is noodzakelijk om een neergaande lijn te voorkomen. Wie te fanatiek is, kan zich namelijk behoorlijk de vernieling in trainen. Bron: DE GELDERLANDER van 10 januari 2012 Rubriek: Fit en Vitaal 8

BEWEGEN EN INSPANNING Inspanning In rust verbranden we energie. Bij lichte inspanning denken we aan rustig wandelen. Bij matige inspanning wandelen we 5-6 km per uur, of fietsen met een snelheid van 15 km/uur. Voor ouderen is dit 3-4 km per uur of fietsen met een snelheid van 10 km/uur. Bij zware inspanning denken we aan bijvoorbeeld banen zwemmen. Richtlijn Minimaal 30 minuten per dag matig intensief bewegen, op minstens 5 maar bij voorkeur 7 dagen per week. Matig intensief bewegen is 40-60% van je maximale hartslag. Training Training is alle inspanning die meer kost dan het lichaam gewend is, dus iets meer van het lichaam vragen dan het gewend is. Doe dat 2-3 keer per week. Waarom? Grenzen leren kennen, leren doseren, verbeteren algehele conditie, verminderen angst en onzekerheid bij inspanning en u ontwikkelt een actieve leefstijl aangepast aan uw mogelijkheden. Signalen van overbelasting Deze signalen kunnen zijn: vermoeidheid; aandoeningen aan pezen, spieren, gewrichten; nergens zin in hebben; prikkelbaarheid en humeurig zijn; en verminderde concentratie. Cardiale overbelasting De volgende klachten kunnen optreden: klachten van angina pectoris; moeheid niet in overeenstemming met de inspanning; kortademigheid niet in overeenstemming met de inspanning (gewichtstoename van meer dan 2 kg per twee dagen); hartkloppingen en duizeligheid; verschijnselen zoals bleek worden en misselijkheid. Misverstanden “Hoe meer, hoe beter” “Spierpijn is goed” “Het luie zweet eruit” Bron: www.reade.nl Reade revalidatie/reumatologie. Werkgroeprichtlijn hartrevalidatie. 9

ZELFMANAGEMENT Dankzij zelfmanagement kunnen patiënten hun chronische ziekte beter inpassen in hun leven. Het veronderstelt dat ze weten wat hun ziekte inhoudt, wat de consequenties zijn en waar ze de juiste zorg kunnen ontvangen. Essentieel hierbij is de patiënt de mogelijkheid te bieden om de regie te nemen in het eigen zorgproces. Daarbij wordt uitgegaan van de kracht van de patiënt: de patiënt neemt een actieve rol waar hij/zij dat wil èn kan! Grip hebben op uw chronische ziekte Een belangrijk onderdeel van zelfmanagement is dat u zelf een rol kunt hebben in uw behandeling. De zorgverleners zijn er om u te helpen, maar ú staat aan het roer! Dit kan betekenen: - Dat u informatie verzamelt over uw ziekte - Dat u uw medicijnen juist en op tijd inneemt - Dat u goed naar uw lichaam luistert - Dat u hulp zoekt bij anderen als dat nodig is, bijvoorbeeld familie of vrienden - Dat u samenwerkt met zorgverleners - Dat u zelf besluiten neemt. Dit klinkt misschien als een hele verantwoordelijkheid. Maar het is heel belangrijk dat ú bepaalt wat u zelf wilt doen en wat niet. Zelfmanagement is een keuze! En zelfmanagement betekent voor iedereen wat anders. De één wil misschien meer grip krijgen op zijn/haar leefstijl (stoppen met roken bijvoorbeeld) de ander wil zelf bepalen wanneer hij/zij medicijnen inneemt. Samen met uw zorgverleners kunt u bepalen wat u aan zelfmanagement doet. Om grip te krijgen op uw behandeling, zijn de volgende onderwerpen belangrijk: 1. Informatie over mijn ziekte Uw arts en andere zorgverleners kunnen veel informatie geven over uw ziekte. Naast deze informatie kunt u ook op veel andere manieren aan informatie over uw ziekte te komen. 2. Medicijnen Voor veel mensen die een chronische ziekte hebben, is het innemen van medicijnen een belangrijk onderdeel van het zelf-managen.

10

3. Monitoren Een goede manier om te leren wat goed voor uw behandeling is, is om uw symptomen bij te houden. Wanneer wordt het erger? Wanneer beter? Welk effect hebben medicijnen, eten, activiteiten, mensen en bijvoorbeeld stress op u? Het bijhouden van je symptomen heet ‘zelfmonitoren’. 4. Gesprek voeren met uw zorgverleners Zorgverleners hebben een grote invloed op uw gezondheid. Als patiënt kunt u er zelf voor zorgen dat ze u beter kunnen helpen. Wat kunt u doen? Zelf aan de slag Zelfmanagement betekent niet dat u alles zelf moet doen. Het betekent juist dat u dié dingen zelf doet, waar u zich prettig bij voelt. Dit is voor iedereen weer anders en kan soms ook in de tijd verschillen. Het kan zijn dat u de dingen het ene moment meer in eigen hand wilt houden, en op een ander moment weer minder. Er zijn stappen die u kunnen helpen om te bepalen wat u zelf kunt en wilt doen. Deze stappen helpen bij alles wat u wilt bereiken, van gezonder eten tot het vinden van een andere baan. Er zijn drie basisvaardigheden te onderscheiden. Je kunt ze toepassen op alles wat u wilt bereiken, van gezonder eten tot het vinden van een andere baan. Een handig hulpmiddel bij deze stappen is een 'individueel zorgplan'. Hierin kunt u samen opschrijven wat uw rol is in uw behandeling. Meer informatie over het individueel zorgplan vindt u onder het kopje Actieplan maken. De stappen zijn: 1. Bepalen wat u wilt bereiken De meeste mensen kunnen beter zelf-managen als ze weten wat ze willen bereiken. Veranderen is moeilijk, en u heeft vaak een goede reden nodig om deze verandering vol te (blijven) houden. 2. Hier een actieplan voor maken en bijhouden of het plan werkt Een actieplan helpt u om stapje voor stapje uw doel te bereiken. Het is belangrijk om het plan zo duidelijk mogelijk te maken. Ook moet het haalbaar zijn. Hoe weet u of uw plan werkt? Zelfmonitoren (bijhouden wat er verandert) kan hierbij helpen. 3. Problemen die u tegenkomt proberen op te lossen In het leven kunt u soms tegen obstakels oplopen die uw plannen in de war gooien. Er zijn gelukkig enkele tips om goed met deze problemen om te kunnen gaan. Deze technieken kunt u gebruiken om de problemen te lijf te gaan. Bron: www.zelfmanagement.nl/patienten/ 11

OMGAAN MET EMOTIES Een chronische ziekte hebben belemmert uw gezondheid. Maar ook emotioneel gezien wordt er heel wat van u en uw omgeving gevraagd. Er zijn tips om te leren hier mee om te gaan. Met welke emoties kunt u te maken krijgen? Verdriet Verdrietige en pijnlijke gevoelens over het ziek zijn. Boosheid Boos zijn op de wereld omdat u ziek bent, of boos zijn op uw dokter omdat hij/zij u niet genoeg kan helpen, of boos op uzelf omdat u de ziekte hebt gekregen. Angst U maakt zich misschien zorgen over wat er nog gaat komen. Wat zal ik straks niet meer kunnen? Wat als ik niet meer kan werken? Zal ik er aan overlijden? Hebben de mensen om mij heen er last van? Frustrataie Waarom helpt niets? Waarom kan ik niet veranderen, zoals mijn dokter of familie zeggen? Waarom helpen mensen mij niet meer? Waarom begrijpen ze niet wat ik doormaak? Al deze gevoelens zijn normaal en u kunt leren er mee om te gaan. Omgaan met ups en downs Zelfmanagement is zelden een soepel proces. U zult te maken hebben met ups en downs, goede en slechte dagen, weken, of maanden. Het helpt om hier de balans te zoeken, zodat u door de zwaardere periodes komt. Hoe kunt u negatieve gedachten nu omdraaien? Tips als u negatieve gedachten heeft Herken de negatieve gedachte. Schrijf de gedachte op of herhaal deze hardop. Verzin dan waar u denkt dat dit is op een schaal van 1 tot 10. Ga na of de gedachte reëel is. Als je bijvoorbeeld denkt; “Niemand wil horen over mijn ziekte”, ga dan na: hoe weet je dat? Probeer een vriend of familielid die je vertrouwt en ervaar hoe goed zij luisteren. 12

Maak een beter gebalanceerde gedachte. Als je bijvoorbeeld denkt: “ik zal nooit afvallen” maak je er van: Ik kan altijd afvallen, maar ik heb wel hulp nodig bij het volhouden”. Wees mild voor uzelf. Vaak ben je harder tegenover jezelf dan je tegenover een ander zou zijn. Wanneer je met een negatieve emotie zit, stel je dan voor dat een vriend dit jou zou vertellen over zichzelf. Depressief Het lukt niet altijd om van de negatieve gedachten af te komen. Dat is vervelend. Depressie komt vaker voor bij mensen met een chronische ziekte. Het maakt zelfmanagement en eigenlijk alles in het leven moeilijker. Denkt u dat u depressief bent? Er zijn handige websites die u verder op weg kunnen helpen. Een voorbeeld is de website "Mentaal Vitaal". Hier vindt u meer informatie over depressie. Bron: www.zelfmanagement.nl/patiënten/

NIEUWE ERFELIJKE OORZAAK HARTFALEN ONTDEKT. NIJMEGEN – Plotselinge hartdood vijf jonge kinderen kan worden veroorzaakt door een erfelijke afwijking in de versuikering van eiwitten. Dat hebben onderzoekers van UMC St Radboud ontdekt. Plotselinge hartdood bij jonge kinderen is in veel gevallen te wijten aan een ‘gedilateerde cardiomyopathie’, een hartspierziekte waarbij de linkerhartkamer langzaam groter en zwakker wordt. Oorzaak blijkt een defect aan een enzym dat suikermoleculen aan eiwitten plakt. Veel eiwitten functioneren pas goed als ze zijn voorzien van zo’n ‘suikerstaartje’. Als er iets misgaat met die versuikering, wordt de hartfunctie ondermijnd. BRON: DE GELDERLANDER van 7 januari 2012 Rubriek: Binnenland

13

TWEE BEHANDELMETHODEN HARTRITMESTOORNISSEN MET ELKAAR VERGELEKEN Onlangs heeft cardioloog dr. L. Boersma uit het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, twee behandelmethoden die worden toegepast bij boezemfibrilleren met elkaar vergeleken: de katheterablatie en de endoscopische mini-MAZE-operatie. De onderzoekers richtten zich daarbij op resultaten en complicaties. Boezemfibrilleren De hartslag wordt geregeld door een groepje cellen in de rechterboezem, dat met een elektrisch signaal het hart aanzet tot samentrekken. Spontaan optredende elektrische stroompjes in de longaders, die uitmonden in de linkerboezem, kunnen leiden tot ongecoördineerde elektrische activiteit met boezemfibrilleren tot gevolg. Behandelmethoden Boezemfibrilleren wordt eerst behandeld met medicijnen. Als dit onvoldoende resultaat oplevert, kunnen meer ingrijpende behandelingen mogelijk uitkomst bieden. Twee van die behandelingen zijn nu met elkaar vergeleken: de katheterablatie en de endoscopische mini-MAZE-operatie. Het principe van beide ingrepen is hetzelfde: door weefsel weg te schroeien rondom de plaats waar de longaders in de linkerboezem uitmonden, ontstaan daar littekens die de spontane stroompjes tegenhouden. Bij een katheterablatie gebeurt dit met behulp van een katheter, een holle buis die vanaf de lies wordt geleid tot in het hart. De endoscopische mini-MAZE wordt uitgevoerd met instrumenten, die via kleine sneetjes in de borstkas worden gebracht. Bij deze ingreep wordt bovendien het hartoor (een uitstulping van de boezem) weggehaald om bloedstolsels te voorkomen. Het onderzoek Om beide behandelmethoden te kunnen vergelijken zijn 124 patiënten gevolgd. Van de patiënten die een endoscopische Mini-MAZE ondergingen, bleek na een jaar 65,6% vrij van boezemfibrilleren, zonder gebruik van medicijnen. Van de groep die een katheterablatie kreeg, was dat slechts 36,5%. Opmerkelijk was echter het aantal complicaties rond de ingreep: 23% bij de mini-MAZE ten opzichte van 3,2% bij katheterablatie. Dr. Boersma: “Voor deze groep patiënten blijkt de endoscopische operatie dus duidelijk effectiever dan een katheterablatie. De operatie blijft echter een meer invasieve ingreep. 14

De grotere kans op complicaties is daarbij een nadeel, ook al zijn de complicaties niet allemaal even ernstig. De patiënt en de behandelend cardioloog moeten dat meewegen in de behandelkeuze.” Bron: www.medicalfacts.nl | www.versvrdepers.nl | www.boezemfibrilleren.nl

STUDIE ONDERVOEDING BIJ HARTFALENPATIËNTEN Cardioresearch bestaat 20 jaar In maart bestaat de afdeling Cardioresearch van Ziekenhuis Gelderse Vallei twintig jaar. Gedurende de afgelopen jaren heeft de afdeling meegewerkt aan vele wetenschappelijke onderzoeken naar nieuwe medicatie voor hartpatiënten. De onderzoeken betreffen zowel patiënten met acute hartklachten als patiënten met chronische hartklachten, zoals hartfalen. Bij al deze onderzoeken werkt de afdeling samen met nationale en internationale onderzoeksafdelingen en met universiteiten, waaronder de Wageningen Universiteit. Recent heeft de afdeling meegewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen ter voorkoming van een beroerte bij patiënten met hartritmestoornissen. Op dit moment loopt er een onderzoek naar nieuwe medicijnen voor de behandeling van hartfalen en onderzoek naar medicijnen die patiënten na een hartinfarct beter beschermen tegen een nieuw infarct. F.R. den Hartog, cardioloog: ‘Wij vinden het belangrijk om aan wetenschappelijk onderzoek mee te werken omdat wij een bijdrage willen leveren in de verdere ontwikkeling in nieuwe medicatie en behandeling van (toekomstige) hartpatiënten.’ Vrijwillige deelname Een landelijke toetsingscommissie en de toetsingscommissie van het ziekenhuis beoordeelt vooraf ieder onderzoek. Als een onderzoek is goedgekeurd, komt de researchafdeling in actie. In het ziekenhuis werken drie researchcoördinatoren en één cardioloog aan het wetenschappelijk onderzoek naar hartziekten. Zij benaderen patiënten met de vraag of zij aan onderzoek mee willen werken en begeleiden hen hierbij. Deelname is geheel vrijwillig. Desiree van Wijk is researchcoördinator en vertelt dat veel patiënten het fijn vinden om mee te doen: ‘Het meedoen aan onderzoek betekent extra begeleiding en controle. Veel mensen vinden die begeleiding en aandacht heel prettig. Er vindt regelmatig onderzoek plaats zoals bloedonderzoek, ECG’s, bepaling van de bloeddruk en het gewicht. Bron: Ziekenhuis Gelderse Vallei, geplaatst op dinsdag 20 maart 2012 15

ETALAGEBENEN? DE POLI PERIFEER VAATLEIDEN VAN HET UMC ST RADBOUD HELPT JE ER VANAF. Liesbeth Vonk (57) liep tot voor kort zeker acht kilometer per dag; met de hond door het bos en op het werk in het ziekenhuis. In september 2011 kreeg Liesbeth zoveel pijn in haar kuiten dat ze moest stoppenmet lopen en ook met de sportschool. Via de huisarts, kwam ze bij de internist en uiteindelijk bij de vaatchirurg terecht. De diagnose was snel duidelijk: vernauwing/verkalking van de beenslagaders, ook bekend als etalagebenen, veroorzaakt door langdurig roken. Op de Poli Perifeer Vaatleiden van het UMC St Radboud kon ze in één middag alle onderzoeken ondergaan. Liesbeth is inmiddels gestopt met roken, voorwaarde om de behandeling te kunnen starten. Door: Frank Heijster Rookte je veel? Liesbeth: “Vanaf mijn dertiende, reken maar uit. Ik vermoedde zelf al snel dat de verkalking hierdoor kwam en ja, dan moet je er aan geloven. Ik ben in maart met de behandelingen gestart. Een gespecialiseerde fysiotherapeut leert mij anders lopen. Verder slik ik bloedverdunners en cholesterolverlagers. Dat blijft dus. Met een verpleegkundig specialist bespreek ik regelmatig de voortgang. Ook heb ik een leefstijllijst ingevuld die screent op voeding, bewegen, roken, alcoholgebruik en cholesterolgehalte. Bij mij is het dus vooral het roken, voor de rest leef ik niet echt ongezond. Ik hoop zo binnen een jaar weer goed op de been te zijn. Het alternatief is dotteren of het aanleggen van nieuwe aders, maar als het zo kan, heeft dat toch echt mijn voorkeur. Tot nu toe ben ik heel tevreden”. Angelien Sieben is, samen met Jeannette Roeleveld verpleegkundig specialist van de Poli Perifeer Vaatleiden. Naar patiënten toe zijn zij het eerste aanspreekpunt. Angelien: “onze eerste inzet is een behandelplan gebaseerd op verandering van leef- en loopstijl. In veel gevallen is dit effectief. Om dat proces goed te kunnen volgen, spreken we de patiënten regelmatig. Binnen de Poli werken we nauw samen met zowel de (vaat)chirurg, de arts interne geneeskunde als de cardioloog. 16

Korte lijnen dus. We hebben ook een digitale poli waarin alle medische resultaten zijn verwerkt in een patiëntvriendelijke stijl. Die is 24/7 bereikbaar”. De term ‘etalagebenen’ komt van het nemen van rust, bijvoorbeeld kijkend naar een etalage. De pijn neemt daardoor vaak af en de patiënt kan weer een stuk verder lopen. Hoe korter een patiënt kan lopen, hoe ernstiger de situatie. Bij etalagebenen (Claudicatio Intermiittens) uit de slagaderverkalking zich in de benen, maar het had ook het hart kunnen treffen (hartinfarct) of het hoofd (TIA/CVA). Omdat risico te verkleinen en ook om het proces in de benen af te remmen, is het van groot belang dat de bloeddruk en cholesterol laag zijn. Niet roken, gezond eten, voldoende bewegen zijn hiervoor bijzonder effectief en voorkomen bovendien overgewicht. Dekkerswald biedt mogelijkheden om te ondersteunen in hulp bij afvallen. Verder is het goed na te gaan of er andere uitingen of risicofactoren zijn die de patiënt misschien heeft, maar niet weet (zoals een verhoogde suiker, hartproblemen). OVER DE POLI PERIFEER VAATLEIDEN • Patiënten kunnen binnen twee weken op de poli van het UMC St Radboud terecht. De benodigde onderzoeken vinden op één middag plaats (vaatonderzoek, looptest, lichamelijk onderzoek en medische intake). Ook is er die middag een gesprek met de verpleegkundig specialist, waarna de diagnose volgt en de patiënt een behandelplan krijgt (in ieder geval bij etalagebenen). • De patiënt krijgt begeleiding van een fysiotherapeut die is aangesloten bij een landelijk netwerk van fysiotherapeuten die hierin geschoold en geaccrediteerd zijn. Meer informatie: Wilt u meer weten, neem dan contact op met Angelien Sieben (verpleegkundig specialist): [email protected] U kunt ook op www.mijnzorgnet.nl/vaatcentrum terecht. Patiënten kunnen op deze community vragen stellen aan de verpleegkundig specialist, informatie zoeken, maar ook chatten met lotgenoten. Bon: Weekblad De Brug van 25 april 2012 17

NIEUWSBRIEF HOGE BLOEDDRUK APRIL 2012 De Nieuwsbrief Hoge Bloeddruk is een uitgave van de Nederlandse Hartstichting en informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten te maken hebben. Van een hoge bloeddruk spreekt men als de bovendruk hoger of gelijk is aan 140 millimeters kwik (mmHg) en de onderdruk hoger of gelijk is aan 90 mmHg. Kalium en bloeddruk U weet vast dat natrium de bloeddruk verhoogt. In deze nieuwsbrieven vindt u regelmatig informatie over zout en natrium en tips hoe u hiervan minder binnenkrijgt. Eind februari heeft het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) nieuwe cijfers gepubliceerd over onze zoutinname. Meer dan 85 van de 100 mensen in Nederland krijgt meer zout binnen dan de aanbevolen maximum hoeveelheid van 6 gram per dag. Volwassen mannen gemiddeld 9,9 gram per dag en volwassen vrouwen 7,5 gram per dag. Misschien weet u nog niet dat kalium belangrijk is bij het verlagen van de bloeddruk. Kalium is een mineraal dat samen met chloor en natrium de vochtbalans en bloeddruk in het lichaam regelt. Kalium heeft een gunstige invloed op de bloeddruk. Het zorgt voor het verwijderen van het overtollige natrium uit het lichaam. Hierdoor verliest het lichaam ook vocht. Door het verlies van extra vocht met de urine wordt het bloedvatensysteem minder ‘gevuld’. De bloeddruk gaat daardoor omlaag. Kaliumtekort door plasmiddelen Het lichaam zorgt meestal zelf voor de juiste hoeveelheid kalium in het bloed. Door meer of minder kalium via de urine uit te scheiden, houden de nieren de hoeveelheid kalium in het lichaam constant. Hoeveel kalium iemand verliest, hangt ook af van de hoeveelheid natrium in het lichaam. Wie veel natrium verliest, verliest ook meer kalium en andersom. Het kaliumgehalte kan te laag worden door plasmiddelen. Bij de behandeling van hoge bloeddruk worden plasmiddelen voorgeschreven. Deze zorgen ervoor dat de nieren extra natrium en dus ook extra vocht en kalium uitscheiden. Hierdoor kunnen er kaliumtekorten ontstaan. Er bestaan zwakwerkende, sterkwerkende en kaliumsparende plasmiddelen. Uw arts zal een kaliumsparend plasmiddel voorschrijven als blijkt dat er bij u een kaliumtekort dreigt te ontstaan. 18

Hoe krijgt u meer kalium binnen? Kalium zit in groente en fruit, aardappelen en vlees, maar ook in brood, melk en noten. Kies vooral voor groene bladgroenten, erwten- en bonensoorten en voor tomaten, bananen, sinaasappelen en meloenen. Let op: Sommige mensen krijgen het advies om niet te veel kalium te eten. Dit zijn mensen met een slechte nierfunctie en mensen die bepaalde geneesmiddelen slikken zoals ACE-remmers en kaliumsparende plasmiddelen. Heeft u een kaliumbeperking gekregen van uw arts, houdt u zich dan aan deze adviezen. Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “In de bijsluiter van mijn bloeddrukverlager staat dat een bepaalde bijwerking ‘vaak’ voorkomt. Hoe groot is de kans dat ik die bijwerking krijg?.” Met ‘vaak’ wordt bedoeld dat 1 op de 10 tot 1 op de 100 mensen die dit medicijn gebruiken die bijwerking krijgt. Dit betekent dus dat 9 van de 10 mensen de bijwerking niet krijgen. Fabrikanten zijn verplicht om alle mogelijke bijwerkingen in de bijsluiter te vermelden. De meeste bijwerkingen komen maar weinig voor. Vaak worden de bijwerkingen minder naarmate het lichaam beter raakt ingesteld op de medicijnen. Als u ergens last van krijgt, bespreek dit dan met uw huisarts. Stop in ieder geval niet zelf met het slikken van medicijnen. Themauitzending over Hartstichting in Tijd voor Max 1 op de 3 Nederlanders overlijdt aan de gevolgen van hart- en vaatziekten. De Hartstichting werkt aan vroegere opsporing, betere behandeling en genezing. 25 april, 17.35 uur staat Tijd voor Max in het teken van ons werk. U kijkt toch ook? Fabel of Feit? “Met een hoge bloeddruk mag je niet in de sauna.” Fabel! De bloeddruk wordt wel beïnvloed door de sauna. In de opwarmfase zal de bloeddruk door verwijding van de bloedvaten gaan dalen. Tijdens de afkoeling zullen de bloedvaten zich gaan vernauwen en zal ook de bloeddruk wat toenemen. Wees bij een hoge bloeddruk dus voorzichtig tijdens de afkoeling. Doe het rustig aan en koel uw lichaam eventueel wat langer met lauw water. 19

Plotselinge temperatuurverschillen kunt u beter vermijden en onderdompeling in een koud dompelbad is af te raden. Mensen met een hoge bloeddruk die eveneens hartklachten zoals pijn op de borst hebben, kunnen beter niet naar de sauna gaan. Ook voor mensen met een sterk verhoogde bloeddruk is het verstandig de sauna te mijden. Vraag uw arts om advies als u twijfelt. Hartweek Van 15 tot en met 21 april is de Hartweek. In het hele land wordt gecollecteerd voor de Hartstichting. Met dit geld investeert de Hartstichting in wetenschappelijk onderzoek, wordt de zorg aan patiënten verbeterd en voorlichting over hart- en vaatziekten en gezond leven gegeven. Mogen we op uw steun rekenen? Infolijn Hart en Vaten Met vragen over hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Informatielijn van de Hartstichting: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief) of e-mail: [email protected] Appelcake - Voor een bakvorm met een inhoud van circa 2 liter. Benodigdheden: • margarine en bloem voor het invetten en bestuiven van de vorm • 200 gram zachte margarine • 200 gram suiker • 4 eieren • 200 gram bloem met 1 theelepel bakpoeder of 200 gram zelfrijzend bakmeel • 4 appels • 2 eetlepels suiker • 3 theelepels kaneel Bereidingswijze: • Verwarm de oven voor op 150 - 160 °C. • Vet de bakvorm in met margarine en bestuif hem met bloem. • Klop de margarine met de suiker tot een romige massa. Klop de eieren er één voor één door tot ze helemaal zijn opgenomen. • Zeef de bloem met het bakpoeder of het bakmeel en schep dit in gedeelten door het beslag. 20

• • •

Schil de appels en snijd ze in dunne schijfjes. Meng ze met de suiker en het kaneel. Vul de cakevorm afwisselend met een laag cakebeslag en een laag appelschijfjes. Let erop dat de appelschijfjes de zijkanten van de vorm niet raken, want dan krijgt u de cake er niet mooi uit. Bak de cake in 60 - 90 minuten gaar en goudgeel iets onder het midden van de voorverwarmde oven.

Variaties • Neem gedroogde abrikozen in plaats van appels. • Neem rozijnen en krenten in plaats van appels of 1 appel met een eetlepel rozijnen en krenten. • Neem stevige peren in plaats van appels. Eet smakelijk!

NIEUWSBRIEF HOOG CHOLESTEROL APRIL 2012 De Nieuwsbrief Hoog Cholesterol informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met cholesterol en hart- en vaatziekten te maken hebben. Cholesterol en verzadigde vetten Bij een te hoog cholesterolgehalte krijgt u het advies om een gezonde leefstijl te volgen. Gezonde voeding bevat weinig verzadigde vetten en veel vezels. Verzadigde vetten verhogen immers de aanmaak van het LDL-cholesterol (het slechte cholesterol). Een te hoog LDL-cholesterol verhoogt de kans op slagaderverkalking. Slagaderverkalking is op haar beurt weer een grote veroorzaker van hart- en vaatziekten. Verzadigde vetten kunt u vervangen door onverzadigde vetten. Gebruik olie of vloeibare margarine uit een knijpflesje in plaats van margarine in een wikkel (hard pakje boter). Eet elke week twee keer (vette) vis in plaats van vlees en kies voor 30+ kaas in plaats van 48+ kaas. Verzadigde vetten zitten vaak verborgen in allerlei voedingsproducten. Op de etiketten met productinformatie staat hoeveel verzadigde en onverzadigde vetten koekjes, cake, melk of boter per 100 gram bevatten. Door gelijksoortige producten met elkaar te vergelijken, kunt u kiezen voor het product waarin de minste verzadigde vetten zitten. De brochure Kritisch kiezen en kopen van de Hartstichting geeft handige adviezen en informatie over de productinformatie op etiketten. U kunt hem gratis bestellen of downloaden via: www.hartstichting.nl. 21

Gezondheidsclaim Plantensterolen U ziet in de schappen van de supermarkten ook producten staan die het cholesterolgehalte in het bloed verlagen. Zo zijn er margarines en zuivelproducten verrijkt met plantensterolen. Meestal staat erbij vermeld dat het product past in een cholesterolverlagend dieet of dat het product het risico op hart- en vaatziekten verlaagt. Dat is een gezondheidsclaim. Fabrikanten van voedingsmiddelen mogen niet zomaar gezondheidsclaims op hun producten zetten. Er zijn strenge Europese regels die door de European Food Safety Authority (EFSA) zijn opgesteld. De EFSA beoordeelt of een fabrikant een gezondheidsclaim op zijn product mag zetten. Dit doen zij door te onderzoeken of er wel voldoende wetenschappelijk bewijs is voor de bewering van de fabrikant. De EFSA heeft de claim dat plantensterolen het cholesterol verlagen, goedgekeurd. Letterlijk luidt de goedgekeurde claim: “Het is aangetoond dat plantensterolen het bloedcholesterol verlagen. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor voor de ontwikkeling van coronaire hartziekten.” Cholesterolverlaging door plantensterolen De invloed van plantensterolen op het cholesterolgehalte is uitgebreid wetenschappelijk onderzocht. Uit meer dan 45 onderzoeken is gebleken dat het cholesterolgehalte, vooral het LDL-gehalte, binnen twee tot drie weken met 10% daalt bij gebruik van plantensterolen. Wilt u uw LDL-cholesterol omlaag brengen, dan is een gezonde voeding de basis. Met een gezonde voeding kunt u ongeveer 10 tot 15% cholesterolverlaging bereiken. Door gebruik van plantensterolen kunt u nog eens 10% verlaging extra bereiken. Met een verlaging van uw cholesterolgehalte wordt de kans dat u een hartof vaatziekte krijgt, kleiner. Plantensterolen zijn niet geschikt voor iedereen Plantensterolen zijn alleen geschikt voor mensen met een hoog cholesterolgehalte die dit willen verlagen. Aan zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven en jonge kinderen, wordt het gebruik van plantensterolen afgeraden. Er is nog niet voldoende onderzocht wat het effect is van plantensterolen op de lichamelijke ontwikkeling van jonge kinderen. Gebruikt u cholesterolverlagende medicijnen, vraag dan aan uw arts of het verstandig is om producten met plantensterolen te gebruiken. Themauitzending over Hartstichting in Tijd voor Max 1 op de 3 Nederlanders overlijdt aan de gevolgen van hart- en vaatziekten. 22

De Hartstichting werkt aan vroegere opsporing, betere behandeling en genezing. 25 april, 17.35 uur staat Tijd voor Max in het teken van ons werk. U kijkt toch ook? Fabel of Feit? “Drie maal per week een eitje past in een gezonde voeding.” Feit! In een eierdooier van een gemiddeld ei (60 gram) zit ongeveer 200 mg voedingscholesterol. Voedingscholesterol verhoogt het cholesterolgehalte in het bloed in lichte mate, maar minder sterk dan verzadigd vet. Omdat 200 mg wel veel is (ter vergelijking: een stukje vlees van 100 gram bevat 60 mg voedingscholesterol), is het advies om maximaal drie keer per week een eitje te eten. Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Ik heb een hoog cholesterolgehalte en moet daarom op mijn voeding letten. Ik ben mager en heb juist moeite om op gewicht te blijven. Hoe voorkom ik dat ik te mager word? ” Op een verantwoorde manier aankomen bij ondergewicht is vaak lastig. Een algemeen advies is om ook tussen de maaltijden door iets te eten. Op de website van het Voedingscentrum wordt speciaal aandacht besteed aan gezond aankomen: www.voedingscentrum.nl Kost het u veel moeite om een gezond gewicht te behouden én uw cholesterolgehalte omlaag te krijgen? Maak dan een afspraak met een diëtist. Let op: Vanaf 1 januari 2012 is dieetadvisering niet meer opgenomen in de basisverzekering. Wanneer u een aanvullende verzekering bij een zorgverzekeraar heeft, kunt u misschien de kosten voor dieetadvies vergoed krijgen. Raadpleeg de polisvoorwaarden van uw zorgverzekering. Er geldt wel een uitzondering voor mensen die lijden aan COPD, diabetes of een risico hebben op hart- en vaatziekten en hiervoor multidisciplinaire, gecoördineerde zorg ontvangen. Zij ontvangen in 2012 wel een vergoeding voor dieetadvies via de basisverzekering, tot een maximum van vier behandeluren per jaar. Infolijn Hart en Vaten Met vragen over beroerte, hoge bloeddruk of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Infolijn Hart en Vaten: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief). E-mail: [email protected] 23

Franse salade Benodigdheden: •

1 rode ui

•

100 gram sperziebonen

•

2 tomaten

•

2 eieren

•

6 eetlepels olijfolie

•

3 eetlepels balsamico azijn

•

1 teentje knoflook

•

200 gram gemengde sla

•

Peper

•

100 gram olijven

Bereidingswijze: •

Maak de ui schoon en snijd deze in heel dunne ringen.

•

Maak de sperziebonen schoon en snijd ze doormidden.

•

Kook de sperziebonen net gaar in ongeveer 10 minuten.

•

Giet de bonen af en spoel ze af met koud water.

•

Was de tomaten en snijd ze in partjes.

•

Kook de eieren hard in tien minuten.

•

Maak een dressing van olijfolie en balsamico azijn.

•

Maak de knoflook schoon en pers deze uit boven de dressing.

•

Meng sla, ui, sperziebonen, tomaat, dressing, peper en olijven in een schaal.

•

Garneer met partjes ei

Eet smakelijk!

24

ZOUT, BLOEDDRUK EN HART- EN VAATZIEKTEN De gemiddelde Nederlander eet ca.9 gram zout per dag en dat is te veel. De inname van zout is de afgelopen decennia stabiel gebleven en er zijn geen tekenen die wijzen op een dalende trend. De Gezondheidsraad beveelt max 6 gram zout per dag aan. Van belang is te weten dat bij inname van minder dan 6 gram zout per dag de systolische bloeddruk (bovendruk) ca. 5 mmHg daalt (bij personen met hoge bloeddruk). Dit heeft weer een positief effect op het aantal gevallen met ischemische hartziekten (onvoldoende bloedtoevoer naar de hartspier bij angina pectoris of hartinfarct) en beroertes. Als de dagelijkse zoutinname met één gram afneemt dan komt dat neer op 150-350 minder sterfgevallen aan ischemische hartziekten en 200-400 minder sterfgevallen aan beroerte in Nederland. De verwachte jaarlijkse afname in incidente gevallen (dat is inclusief nietfatale gevallen) is 1200-2800 voor ischemische hartziekten en 1000-2000 voor beroerte. Bij een grotere mate van zoutreductie (bijvoorbeeld 3 gram per dag) is de gezondheidswinst evenredig hoger. Als u dit leest dan moet dit een extra stimulans zijn om de zoutinname zo laag mogelijk te houden. De Hart & Vaatgroep helpt u daarbij: in de Kookworkshops die door de Hart & Vaatgroep georganiseerd worden, leert u zout te vervangen door smaakmakers zonder zout ( bijv kruiden). (bron: Hart- en vaatziekten in Nederland 2011, hoofdstuk 5; Hartstichting)

WETGEVING ZOUTREDUCTIE Als voedingsfabrikanten niet snel minder zout en vet in hun voedsel stoppen, worden ze daartoe verplicht met wetgeving. De fabrikanten hebben tot eind dit jaar om hun leven te beteren, dreigt Edith Schippers, maandag in de Volkskrant. Schippers vindt dat fabrikanten het probleem niet snel genoeg aanpakken. Toch krijgen de producenten nog wat respijt. Als zij meewerken, is het resultaat volgens haar beter. De minister overlegt vandaag met de Tweede Kamer over haar preventiebeleid in de gezondheidszorg. De voorgangers van Schippers probeerden vooral via landelijke campagnes aan te dringen op een gezondere leefstijl. “Toen zijn veel adviezen afgestuurd op mensen, via folders en tv-spotjes. Dat is een schot hagel dat geen doel treft”, zegt Schippers in de Volkskrant. (Uit: ZorgVisie, 9 maart 2012) 25

HOUDBAAR TOT? Veel mensen denken dat producten die de houdbaarheidsdatum hebben overschreden, direct naar de vuilnisbak moeten omdat er schimmel in zit of een nare bacterie. Maar dat is een misverstand. Heel veel producten zijn nog prima te consumeren als de houdbaarheidsdatum is overschreden. Het is wel belangrijk onderscheid te maken tussen TGT (Te Gebruiken Tot) en THT (Tenminste Houdbaar Tot). De TGT-datum kun je maar het beste in acht nemen want die staat op snel bederfelijke producten als vlees, vis en zuivel. THT wordt vermeld op veel minder bederfelijke producten. De fabrikant garandeert de smaak en kwaliteit tot genoemde datum, maar daarna kan de consument het nog zonder problemen opeten. Volgens de Voedsel en Warenautoriteit zijn zout, suiker, droge pasta, koffie, thee, rijst, siroop, stroop, snoep en volconserven in blik en glas tot een jaar na de houdbaarheidsdatum en mogelijk langer veilig te gebruiken. Voor producten als meel, muesli, cornflakes, broodbeleg als pindakaas en hagelslag, olie, mayonaise en ketchup geldt een termijn van zeker twee maanden. Bron: Wageningen World, Voeding en Gedrag. Nr 1, 2012.

HOOGLERAAR ‘CARDIOLOGIE VOOR VROUWEN’ NIJMEGEN – Angela Maas is sinds deze maand hoogleraar aan het UMC St Radboud op het gebied van ‘cardiologie voor vrouwen’, in het bijzonder vrouwen op middelbare leeftijd. De cardioloog houdt zich sinds de jaren negentig – toen de verschillen in klachten, diagnose en behandeling tussen man en vrouw duidelijk werden – bezig met hartproblemen bij vrouwen. In 2003 begon Maas met vrouwenspreekuren in de Isala Klinieken in Zwolle en in 2006 promoveerde ze op het onderwerp in Utrecht. In 2010 won ze de Corrie Hermann prijs van de Nederlandse vereniging voor vrouwelijke artsen. Bron: DE GELDERLANDER van woensdag 16 mei 2012 Rubriek: Nijmegen en Omstreken. 26

HET NIEUWE KOOKBOEK VAN DE HART&VAATGROEP Gezond eten is belangrijk; al helemaal voor hart- en vaatpatiënten. We moeten bewegen, niet dik worden, niet roken en goed eten. Niet in de ouderwetse opvatting van het woord; je ziet zo’n ruim gevuld bord al voor je. Oppassen met vet, verse groente eten, water drinken in plaats van frisdrank. Kortom: eet gezond, gevarieerd, de juiste hoeveelheden en pas op met zout. Want: te veel zout is fout. We gebruiken er allemaal te veel van, eigenlijk altijd veel te veel. Zout werkt bloeddruk verhogend en maakt dat ons lichaam vocht vasthoudt. Dat maakt weer dat het hart harder moet werken. Eén of twee gram zout per dag heeft ons lichaam maar nodig. Gemiddeld eten we maar liefst vijfmaal de nuttige hoeveelheid per dag. Omdat het in bijna alle voedingsmiddelen voorkomt, zoals in kaas, brood en melk, krijgen we er al snel te veel van binnen. Maar zout levert ook jodium wat we nodig hebben voor schildklierhormonen. Willen we onze gezondheid echt een dienst bewijzen dan moeten we minderen met zout. Oké, minder zout. Maar gaat dat nog smaken? Het antwoord zal u verrassen. Het smaakt zelfs beter! Een kookboekje vol verrassende recepten en tips voor lekkere gerechten! In “Minder zout, meer smaak” is te lezen hoe u een zoutarme en toch smakelijke maaltijd op tafel kunt zetten. Zout is namelijk niet het enige dat smaakt geeft aan het eten. Het kookboek “Minder zout, meer smaak” is een uitgave van De Hart&Vaatgroep in nauwe samenwerking met Trichis Publishing. Prijs voor leden euro 5,--, voor niet leden euro 9,95. Of bestel het kookboek bij uw boekhandel tegen de winkelprijs ( lSBN 978-94-90608-28-6 ). Kijk voor meer informatie op: www.hartenvaatgroep.nl. 27

BEWEEGAANBOD VAN DE SPORT- SPEL- EN ZWEMLOCATIES DE HART&VAATGROEP REGIO GELDERLAND (FEBRUARI 2012) Plaats

Organisatie

Contact

Apeldoorn

Sportvereniging Hart Nodig

Apeldoorn *

Aqua Centrum Malkander

Arnhem

Trimclub Hartelust

Arnhem

De Grote Koppel

Arnhem

Fysiotherapie Physique

Bergen (L)

Sportfondsenbad Bergen

Boven-Leeuwen

SV Het Hart van Maas en Waal

Boxmeer

Fit Hart

Culemborg

HIBhoppers

Cuijk

Hartgym Cuijk

Dhr. W.A. B. Verwoerd 055 - 533 99 44 Mevr. H. Korteling 055 – 533 32 17 Dhr. P.M.K. Willemsen 026 – 323 00 04 Dhr. E. Kemperman 026 – 321 02 54 Dhr. R. Speek 026 – 370 02 43 Dhr. C. Gramser 0485 – 441 380 Dhr. W.A.J. Huisman 0487 – 510 189 Dhr. H. Roders 0485 – 361 458 Mevr. E. Briene 0345 - 517 942 Dhr. E. Van Raay 0485 – 330 774 Dhr C. Taal 0570 – 612 698 Dhr. A. Harmsen 026 – 311 80 66 Dhr. H. Ruesink 0313 – 427 654 Dhr. M.E. den Hollander 0314 – 332 092 Mevr. J. Groot-Obbink 0314 – 330 991 Dhr. F. Kuipers 0318 – 631 809 Mevr. J. Schlosser 0318 – 479 735 Dhr. B.W. te Kamp 0313 – 653 474 Mevr. G. Kruidenier 0545 – 473 738 Mevr. I. Te Vaanholt 0545 – 474 182 Mevr. D. Keukens-Rutjes 0481 – 372 554 Dhr H. Wildschut 0578 – 842 564 Dhr. P. Tool 0341 – 554 437 Dhr. R. Walgreen 026 – 325 1041

Deventer e.o. Dieren / Rheden Doesburg / Ellecom

Recreatie SV Hartpatiënten Deventer Sport- en Spelgroep De Rikketikkers Fysiotherapie Ruesink

Doetinchem

Bewegings centrum Exquisite Sport

Doetinchem

Zwembad Rozengaarde

Ede

Hartentrimclub Ede

Ede

Zwembad De Peppel

Eerbeek

HarVo

Eibergen / Berkelland

Vereniging Hart in Beweging Berkelland Gymvereniging Odival Sportcentrum De Helster

Eibergen * Elst Epe/Heerde Ermelo Gendt

SV Hart en Spel Sportvereniging Hartentroef Over Betuwse Hartrecr. Vereniging OBHR

28

Beweeg aanbod Badminton, SSG, Tennis, Volleybal Zwemmen SSG, Volleybal Zwemmen BoM, Fitness, Sport/ Spel Gymzaal Zwemmen BoM, SSG, SWan, Vol SSG, Vol SSG en Fietsen SSG, BoM, Vol, fietsen Sport/Spel Gymzaal Badminton, SSG, Volleybal Fitness Fitness Zwemmen Volleybal Zwemmen Fietsen, SSG, Volleybal SSG, Volleybal Sport/Spel Gymzaal Zwemmen SSG, Volleybal Sport/Spel Gymzaal, Volleybal Sport/Spel Gymzaal, Volleybal

Gennep

MBVH Gennep

Gorichem

SV Hartrecreatief

Harderwijk

Zwembad De Sypel

Kerkdriel

Sportcentrum De Kreek

Langenboom / Mill

Hart in Actie

Malden

Zwembad De Veldschuur

Nunspeet

HIB Nunspeet

Nunspeet

Sportfondsen De Brake B.V.

Nijmegen

Zwembad Dukenburg

Nijmegen

Spel en Sportgroep HUK

Nijmegen

Spel en Sportgroep HUK

Rheden

Fysiotherapie

Scherpenzeel / Barneveld

Fitnesscentrum Total Fit Gymvereniging DOTO

Wageningen

Hibhoppers

Wezep

Zwembad De Veldkamp

Ruurlo

Winterswijk/ Aalten/Eibergen/ Groenlo/ Lichtenvoord

Dhr. P. Tiebosch 0485 – 512 195 Dhr. J.L.M. Reurings 06 – 238 346 11 Dhr. M. v. Vendeloo 0341 – 434 434 Dhr. T. De Leeuw 0418 – 632 088 Mevr. M. van de Kolk 0485 – 453 826 Dhr. J.C.M. Grupping 024 – 3000 158 Dhr. J. Hoogendoorn 0341 – 256 657 Mevr. A. Marissen-Siegersma 0341 – 256 954 Mevr. P.M. Gerrits – v.d. Graaf 024 – 355 41 49 Mevr. Ophuizen – de Graaf 024 – 323 12 09 Mevr. W.J.P.H. Schurink – v.d. Eventuin 024 – 377 35 51 Mevr. M. Donders 026 – 495 5103 Mevr. H. Postel 0573 – 454 625 Mevr. H. Pauw 033 – 277 4992 Dhr. D. De Lange 0317 – 410 449 Dhr. R. Kruger 038 – 376 17 22

Regionale SV voor (ex) Hartpatiënten HARTEN EEN

Dhr. G.J. Wolberink 0543 – 515 695

Wychen

Sportvereniging Wychen in Beweging

Zaltbommel

De Beweegreden

Zevenaar / ‘s Heerenberg

V.A.S. De IJsselstreek Spel- en Sport ver. Actief ‘88

Dhr. P. Thomassen 024 – 641 20 13 Dhr. E. Braam 0418 – 515 134 Dhr. G. Bokken 0315 – 652 524 Dhr. J.W. Schuurman 0575 – 513 138 Dhr. M.J. Roode 0575 – 538 700

Zutphen / Almen Zutphen

Graaf Ottobad

SSG, Vol, Zwemmen SS-gymzaal, Volleybal Zwemmen Zwemmen SSG, Volleybal Zwemmen Sport/Spel Gymzaal Zwemmen Zwemmen Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Fitness Fitness Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Zwemmen Sport/Spel Gymzaal, Zwemmen SSG, Sportief Wandelen Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Badminton, BoM, SSG, Volleybal Zwemmen

Noot: Bovengenoemde lokaties hebben de status HIB beweeg plus certificering. * lokaties met HIB basis certificering Verklaringen: BoM Bewegen op Muziek Swan Sportief Wandelen

SSG Vol 29

Sport/Spel in Gymzaal Volleybal

OPGAVEFORMULIER VRIJWILLIGERS Vrijwilligerswerk: vrijwillig maar niet vrijblijvend. Heeft u: Organisatietalent? Een luisterend oor? Een vlotte pen? Bent u: Handig met internet? Communicatief vaardig? Een goede spreker? Kunt u: Ervaring delen? Informatie verstrekken? We zoeken naar enthousiaste vrijwilligers voor zeer uiteenlopende functies variërend van lid regioteam (o.a. regio bestuursfuncties, regio coördinatoren), medewerkers website en redaktie voor het regionale kwartaal magazine, en ook beursmedewerker, ondersteuner themabijeenkomsten, en patiënten-begeleider. Er blijft natuurlijk een doorlopende behoefte bestaan aan ondersteuning, zelfs hele kleine doe-ondersteuning is welkom. Heeft u interesse? Kijk voor uitgebreide functieomschrijvingen op www.hartenvaatgroep.nl. Of neem contact op met onze regioconsulent via telefoon 088 – 11 11 600. U kunt ook gebruik maken van onderstaand opgave formulier. In een nader kontakt kan uw keuze verder met u uitgewerkt worden. Ook is een onkostenvergoeding mogelijk. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Opgaveformulier De Hart&Vaatgroep regio Gelderland: Naam en voorletters: ...

...

...

...

...

...

m/v

Adres:

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Telefoon:

...

...

...

Postcode:

...

...

Woonplaats:

E-mail: ...

...

...

...

Dit opgave formulier inleveren bij of opsturen naar: Regiocoördinator Hart&Vaatgroep Regio Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Postbus 6501, 6503 GA Nijmegen, of via een E-mail naar: [email protected] 30

De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg, en Oost Noord-Brabant

CONTACTPERSONEN REGIOTEAM Correspondentieadres:

Postbus 6501, 6503 GA NIJMEGEN Tel: 024 – 356 77 28 E-mail: [email protected]

Secretaris

Dhr. Jan Jansen | M: 06 – 243 517 72 [email protected]

Penningmeester

Dhr. Math Jacobs | Tel: 024 – 397 33 86

Regio-coördinator Patiëntenbegeleiding

Dhr. Koos van Staveren Tel: 0318 – 620 766

Vice-coördinator regio

Dhr. Jan van Heusden [email protected]

Redactie Verenigingsnieuws

Mw. Will Peters | Tel: 024 –323 69 84 [email protected]

Coördinator rayon Arnhem

Mw. Henriëtte Visser | Tel: 026 - 351 08 17

Coördinator rayon Nijmegen

Dhr. Jan van Dijk | Tel: 024 - 323 00 98 [email protected]

Coördinator rayon Achterhoek Dhr. Wim van Tilburg | Tel: 0544 - 46 50 88 [email protected] Patiëntenbegeleiding ICD, Pacemaker

Dhr. Rob Peters Tel: 024 – 344 25 37 | M: 06 – 512 017 30

Leefstijl en revalidatie

Dhr. Rob Steenhuis | Tel: 024 – 323 82 74 [email protected]

Lid redactie/website

Dhr. Wim Guijt | Tel: 024 – 641 98 67 [email protected] 31

Activiteiten commissie

Dhr. Th. Bosmans | Tel: 024 – 355 61 43 [email protected] en Dhr. G. Winters | Tel: 024 – 844 34 43 [email protected]

Patiëntenbegeleiding met ervaringsdeskundigheid op het gebied van: Hartinfarct Bypassoperatie Hartkleppen ICD Hartritmestoornissen Partnerproblematiek Dotteren Hartfalen/CMP Aderen Slagaderen Ziekte van Raynaud Vasculitis Beweegzoeker Voor beweegactiviteiten onder ervaren toezicht bij u in de buurt, zie: www.beweegzoeker.nl.

COLOFON De Hart&Vaatgroep van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant Lidmaatschap van de Vereniging € 20,00 per jaar. Inning via acceptgiro. Regiocoördinator Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel. 024 – 356 77 28 Email: [email protected]

Redactie adres: Hatertseweg 705 6535 ZR Nijmegen Tel. 024 – 323 69 84 Email: [email protected]

Rekeningnummer: 62 47 43 268 tnv De Hart&Vaatgroep Gelderland Dit kwartaalblad is een uitgave van de Hart&Vaatgroep regio Gelderland. Wij zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en artikelen met bronvermelding in dit blad. Overname van artikelen is slechts toegestaan na toestemming van de redactie.

32

Dit is een uitgave van De Hart&Vaatgroep. De Hart&Vaatgroep is de (patiënten)organisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Wij werken op zowel landelijk als regionaal niveau aan informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlbegeleiding en collectieve belangenbehartiging. De Hart&Vaatgroep is opgezet voor en door mensen die zelf een hart- of vaataandoening hebben of hun naasten. Wat biedt De Hart&Vaatgroep u? - Informatiedagen en themabijeenkomsten over uiteenlopende onderwerpen - Contact met mensen met hetzelfde ziektebeeld, zowel één op één als in groepsverband - Het Leefstijlmagazine ‘Vida’ met nieuws en achtergronden - Informatiebrochures over hart- en vaatziekten en daaraan gerelateerde onderwerpen - Leefstijlactiviteiten zoals kookworkshops en sport- en beweegaanbod - Belangenbehartiging van alle hart- en vaatpatiënten - Een internetsite met onder andere een kennisbank met toegankelijke informatie Lid worden? Door uw steun kunnen wij ons inzetten voor hart- en vaatpatiënten. Kijk voor meer informatie over De Hart&Vaatgroep, het lidmaatschap (€ 20,-) of het donateurschap op onze internetsite www.hartenvaatgroep.nl. of bel met het secretariaat 088 – 11 11 600. U kunt meer informatie en het aanmeldingsformulier aanvragen door hieronder uw gegevens in te vullen en op te sturen naar: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag

Graag ontvang ik meer informatie over De Hart&Vaatgroep. Naam: ......................................................................................... man / vrouw Adres: ............................................................................................................. Postcode/woonplaats: .................................................................................... E-mail:………………………………………………............................................