VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. December 2012

VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

December 2012 34e jaargang nr. 4

De Hart&Vaatgroep is ontstaan uit:

stichting hart in beweging vereniging van vaatpatiënten v stichting bloedlink

hartezorg, vereniging van hartpatienten stichting hoofd hart en vaten

December 2012 34e jaargang nr. 4

Uitgave van

: De Hart&Vaatgroep VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE.

www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland Regio

: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Secretariaat

: Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel.: 024 - 356 77 28

Redactie

: Mw. Will Peters

Lay-out en druk : Nolin Uitgevers B.V. Hoogezand-Sappemeer

1

VAN DE REDACTIE De dagen worden alweer snel korter en kouder dus tijd voor het december nummer van het Verenigingsnieuws 2012. In het Verenigingsnieuws van maart hebben we een enquête over ons Verenigingsblad aangekondigd. Inmiddels hebt u deze ontvangen en ik hoop ook al ingevuld en aan ons teruggestuurd, zodat de gegevens verwerkt kunnen worden en wij met de uitkomst daarvan aan de slag kunnen gaan. In het maart nr. van 2013 leest u hier dan meer over. Wij zouden ook graag een echte naam hebben voor ons Verenigingsnieuws, er moet uit blijken dat het een blad is voor hart en vaatpatiënten in onze regio. De bedenker van deze aansprekende naam kan rekenen op een kleine verrassing. In 2012 is het regioteam uitgebreid met weer twee nieuwe leden, een van hen is onze voorzitter, in het maart nummer van 2013 stelt hij zich aan u voor. Dit keer hebben we een aantal artikelen over het vrouwenhart en de ervaring van Gerrie Riemersma die op 43- jarige leeftijd een hartinfarct kreeg. Natuurlijk hebben we ook weer een verslag van de dagtocht naar Aken met daarbij foto’s die voor zich spreken. De zwemgroep MBVH uit Bergen heeft haar zilveren jubileum gevierd, ook daarvan een verslag met feestelijke foto’s van de huldiging van de diverse jubilarissen. De heer Theo Bosmans, u allen wel bekend, heeft als ervaringsdeskundige meegewerkt aan het symposium “Chronisch Hartfalen - Een Hartnekkig geval” een initiatief van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie en georganiseerd door het Regionale Genootschap voor fysiotherapie (RGF) Midden en Oost Brabant. Verder natuurlijk weer de nieuwsbrieven Hoge Bloeddruk en Hoog Cholesterol, misschien zit er een recept bij voor de Kerstdagen, b.v. de tomaatjes uit de oven? Rest ons nog u veel leesplezier en natuurlijk zeer goede en fijne Kerstdagen en een heel Gelukkig en gezond 2013 te wensen. De redactie 2

VERSLAG DAGTOCHT “Een dagje Aken en omgeving” Het weer was redelijk stabiel en de voorspellingen waren niet hoopgevend, maar het was in elk geval droog, toen we in de vroege morgen vertrokken op dinsdag 11 september voor onze najaarsreis, die ons deze keer naar Duitsland zou voeren. Omdat er wat "last-minute" afzeggingen waren, o.a. om medische redenen, vertrokken we met 63 personen. Het zou zonder de afzeggingen "volle bak" zijn geweest met 70 personen. Ook nu waren er weer de gebruikelijke opstapplaatsen in Nijmegen en Bergen (L). Deze najaarsreis had als reisdoel het mooie Aken in Duitsland. Vooralsnog bleven de weergoden ons gunstig gezind en gingen we op weg naar ons koffie-adres, het AC-restaurant Castenray in Venray. Daar waren we al om kwart voor negen paraat voor onze koffie met gebak. Dat lieten we ons natuurlijk goed smaken! In de bus had intussen iedereen reeds een dagprogramma ontvangen en tussendoor wat versnaperingen. Ook was er een gezellig ochtend muziekje gedurende de reis. We vervolgden onze reis, staken de grens over en reden een heel mooie route via Duren en Nideggen naar Schwammernauel. Daar was een bijzondere stuwdam te bezichtigen. W We kregen er jammer genoeg n niet zoveel van te zien, omdat d de bus niet dichter bij de dam kkon komen. Het alternatief was e erheen lopen, maar daar leende d de afstand en het weer zich niet vvoor. Het was inmiddels al gaan rregenen. Jammer, maar er werd g gelukkig niet gemopperd!

3

We vervolgden onze reis naar Rurberg waar we een prima verzorgde lunch l aangeboden kregen. Daarna hadden h wij even vrijaf. Rond 13.00 uur u vertrokken we weer en kwamen e uur later in Aken aan. Hier hadden een w ongeveer drie uur de tijd om op we e eigen gelegenheid deze mooie stad t bezoeken. Dicht bij het centrum te k konden we de bus verlaten. Jammer d het toen echt flink ging regenen, dat z zodat er van winkelen en bezichtigen n zo heel veel terecht kwam! niet Op schema vertrokken we uit Ake Aken weer richting Nederland, waar we verwacht werden bij Hostellerie de Maasduinen in Velden. Een uitstekend verzorgd driegangen-diner zorgde voor een waardig slot van deze mooie dag. Alom was men tevreden over deze dag met waardering voor het werk van de aktiviteitenkommissie. En dat voelt natuurlijk heel erg goed. Er waren gelukkig ook weer suggesties aangedragen met betrekking tot de dagtochten. Wij zijn blij met deze tips en beloven deze suggesties extra in de gaten te houden bij onze keuze van toekomstige dagtochten. Dit betreft ondermeer een beperking van loopafstanden, niet te lang zitten in de bus, een rondvaart opnemen, en de totale duur van de dagtocht wat inkorten. Zeer tevreden keek iedereen weer terug op deze dagtrip. Wij hopen dat u reeds uitkijkt naar onze kerstbingo op zaterdag 15 december en de voorjaars dagreis op dinsdag 28 mei 2013. Theo Bosmans, lid aktiviteitencommissie 19 oktober 2012 4

5

VOOR UW AGENDA Paasbingo Voorjaarsreis Najaarsreis Kerstbingo

Zaterdag Dinsdag Dinsdag Zaterdag

23 maart 28 mei 17 september 14 december

ZILVEREN JUBILEUM MBVH ZWEMGROEP BERGEN Vrijdag 12 oktober startte het bruisend 25-jaar jubileum feest in café De Heidebloem in Siebengewald. Een sfeervol gebeuren, waarbij vrijwel alle leden van de zwemgroep Bergen aanwezig waren om een aantal jubilarissen te huldigen en het zilveren bestaan van hun beweegvereniging te vieren. Van dit jubileum was heel veel werk gemaakt. Zo stond er een stand vol foto’s van de huidige leden en was er een doorlopende diavoorstelling van hoogtepunten uit de 25 jarige geschiedenis van de MBVH, inclusief de jaaruitstapjes. Hulde aan de fotograaf Wielly Poen die uit duizenden foto’s een prachtige selectie voor deze gelegenheid had gemaakt. Een ieder werd welkom geheten bij de ontvangst met koffie en gebak. Na de opening van het officiele gedeelte werd even stil gestaan bij een aantal leden die in deze periode overleden zijn en een aantal leden die helaas nu niet aanwezig konden zijn vanwege ziekte. De jubilarissen werden in het zonnetje gezet met een grote bos bloemen en een passend geschenk werd aangeboden. De voorzitter en medeoprichter van deze zwemvereniging dhr Cor Gramser werd nog eens extra in het zonnetje gezet. Namens De Hart&Vaatgroep regio Gelderland werd hem een bronzen beeldje overhandigd uitbeeldende “Inspirerende Samenwerking” met erop de kernwoorden die de inzet van Cor gedurende al deze jaren goed karakteriseren: “respect, samen, inspiratie”. Natuurlijk zat een ieder zeer tevreden en voldaan aan een groots diner, dat werd afgesloten met een aantal voordrachten en oude streekzang. Een waardige viering van dit zilveren jubileum! 6

7

CHRONISCH HARTFALEN - EEN HARTNEKKIG GEVAL Op 2 oktober werd het symposium “Chronisch Hartfalen - Een Hartnekkig Geval” gehouden. Het initiatief kwam van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie en dit symposium georganiseerd door het Regionale Genootschap voor Fysiotherapie (RGF) Midden en Oost Brabant werd gehouden in het prachtige Cultureel Centrum Het Klooster in Nuenen. Er waren rond de 200 deelnemers aanwezig. Dit jaar was dus gekozen voor het thema Chronisch Hartfalen. Hartfalen (decompensatio cordis) is een syndroom dat zich kenmerkt door o.a. klachten van kortademigheid en vermoeidheid en verschijnselen van vochtretentie. Fysiotherapeuten spelen een belangrijke rol bij het optimaliseren van het inspanningsvermogen van de hartpatiënt, zowel in de eerste als tweede lijn. De heer Theo Bosmans van De Hart&Vaatgroep regio Gelderland, werd als eerste spreker gevraagd om als ervaringsdeskundige met reeds 16 jaar hartfalen, te verhalen hoe “het leven met chronisch hartfalen” er uit ziet (zie verder hieronder). Namens De Hart&Vaatgroep, gaf de tweede spreker, de heer Chretien Robben, voorzitter van De Hart&Vaatgroep regio Midden en Oost Brabant uitleg over de doelstellingen, het funktioneren en de aktiviteiten van de organisatie. Vervolgens kwamen aan het woord dr. Hans Post cardioloog van het Catharina-Ziekenhuis in Eindhoven, de heer Greg Lace fysiotherapeut van hetzelfde ziekenhuis, dr. Frank Verhulst, psycholoog en de heer Rob Scheepers. De algemene leiding was in handen van Laurens Arts. De presentaties werden aangestuurd en begeleid door Hans Steijen, bestuurslid van het RGF. Er waren diverse informatiestands aanwezig, waaronder ook de stand van De Hart&Vaatgroep, waarbij mevr. Annelies Hofman de voortrekkersrol vervulde. De ervaringsdeskundige aan het woord - Theo Bosmans Ik ga graag in op het thema: het belang van de hulpverlener, de fysiotherapeut, in het leven met chronisch hartfalen. Toen ik met wat problemen werd opgenomen in het CWZ-ziekenhuis in Nijmegen en het al vrij snel duidelijk was en ook aan mij werd kenbaar gemaakt, dat er sprake was van hartfalen, kwam mijn wereldje een beetje “op zijn kop te staan”! Was het nu allemaal voorbij? Allemaal voorbij met mijn mooie maar drukke privéleven, mijn fijne maar soms hectische baan, mijn leuke hobby die een beetje was uitgegroeid naar een passie “het voetbal”, met fysieke inspanningen van 8

allerlei aard? Als een soort van film schoot mijn leven aan mij voorbij en bekroop mij meteen een felle angst! Wat was er voor mij nog haalbaar in de toekomst qua fysieke inspanning? Zou ik nog mogen of kunnen fietsen, nog dingen tillen, nog trappen oplopen? Zou mijn huwelijk in gevaar kunnen komen omdat intieme inspanningen wellicht vermeden of beperkt zouden moeten worden? Voor mij kwam na een aantal dagen in het ziekenhuis wel steeds meer vast te staan, welk een belangrijke rol de hulpverleners gaan spelen, als er gewerkt wordt aan je periode van een langzaam herstel! Verpleegkundigen, artsen en ook de fysiotherapeuten. Deze laatse groep mensen heeft veel voor mij betekend! Toen de fysiotherapeut voor de eerste keer aan mijn bed kwam en kennis maakte, overstelpte ik hem, na een aarzelend begin, met de vragen van bovenstaande aard, die mij al dagen lang bezig hielden. Mij is bijgebleven dat hij mij op een innemende manier probeerde gerust te stellen en mijn angst voor inspanning allengs wat deed verminderen! Rustig werd mij verteld wat zijn behandelingsvoorstel was. En dat eerste gesprek heeft mij al meteen erg goed gedaan. Twee dagen daarna kwam hij weer aan mijn bed. Opnieuw deed de fysiotherapeut erg veel moeite om mij gerust te stellen, aan te moedigen en het geloof in eigen kunnen weer stapsgewijze op te bouwen. De eerste behandeling bestond uit een kleine wandeling op de afdeling, die elke dag een stukje werd uitgebreid. Een prettig en goed gevoel gaf mij daarbij dat hij voortdurend dicht bij mij bleef! Een stukje persoonlijke begeleiding! En onderweg gezellig met je kletsen over van alles. Vanaf het begin heeft mijn fysiotherapeut mij hulpmiddelen ontraden bij het lopen: “Als je zonder kunt, is het geloof dat je steeds MEER zelf kan er veel sneller!” Dat was zijn advies en dat heeft bij mij goed gewerkt! Een stap verder in de behandeling was het oplopen van trapjes en de grote trap. Ook voor het traplopen had ik reeds een grote angst opgebouwd. Maar ook nu had mijn fysiotherapeut veel “peptalk” paraat. Toen ik uiteindelijk na twee weken uit het ziekenhuis ontslagen werd, kwam hij op de laatste dag nog even bij mij langs. Kort maar gezellig napraten, nog een advies voor het volgen van de revalidatie-therapie in het ziekenhuis en indien nodig daarna verder gaan met je eigen fysiotherapeut! Jammer genoeg kreeg ik na het ontslag uit het ziekenhuis nog drie keer hartfalen en een ziekenhuisopname in de volgende jaren. Ik heb ook in deze perioden mogen ervaren hoe goed en belangrijk fysiotherapeuten 9

weer voor mij waren en ben hen erg dankbaar voor alle tijd en energie die zij steeds weer aan mij besteed hebben! Wilt u op reageren op het ervaringsverhaal van Theo Bosmans, stuur dan een bericht naar [email protected] of stuur een bericht naar Postbus 6501, 6503 GA Nijmegen.

HELFT HARTPATIËNTEN MAAKT FOUTEN BIJ GEBRUIK MEDICATIE De helft van de patiënten die in het ziekenhuis opgenomen zijn met een hartaandoening, blijkt na ontslag fouten te maken bij het innemen van de medicatie. Het maakt daarbij nauwelijks uit of ze voorlichting krijgen van een apotheker. Onderzoek van Vanderbilt University School of Medicine in Nashville, Verenigde Staten, toont dit aan. De resultaten zijn gepubliceerd in Annals of Internal Medicine. De wetenschappers wilden te weten komen of extra voorlichting door apothekers zou leiden tot minder fouten in het geneesmiddelgebruik. Dat deden ze door 851 patiënten die met hartproblemen waren opgenomen in het ziekenhuis in te delen in twee groepen. De ene groep kreeg na ontslag de gebruikelijke zorg: informatie over hun geneesmiddel via de arts of verpleegkundige. De andere groep kreeg extra informatie van een apotheker. Dit bestond onder meer uit advisering over voorkomen van fouten, navragen of de patiënt de bijsluiter goed begreep en het meeleveren van een innameschema. Vervolgens keken ze een maand lang hoeveel fouten de patiënten maakten. In de eerste groep waren dat er 407, in de tweede groep 370. In beide groepen traden zeven levensbedreigende fouten op die echter niet fataal werden. Hoewel meer uitleg in het algemeen weinig toevoegde, waren patiënten met een ingewikkeld innameschema of problemen met het begrijpen van de bijsluiter wel gebaat bij extra uitleg. Fouten die veel werden gemaakt waren bijvoorbeeld: vergeten van een dosering of eerder stoppen met de medicatie dan was voorgeschreven. Bron: Pharmaceutisch Weekblad, 12 juli 2012

10

MEDICATIEOVERZICHT IN UW BELANG Iedereen heeft wel eens te maken met medische zorg. Zoals een bezoek aan de huisarts of het ziekenhuis. Voor úw veiligheid is het belangrijk dat uw arts weet welke medicijnen u gebruikt. Veel gegevens over uw medicijngebruik staan al vermeld in uw dossier. Toch kunnen er situaties ontstaan waarbij uw medicijngebruik verandert, omdat u andere medicijnen erbij krijgt, met bepaalde medicijnen moet stoppen of dat u zelf medicijnen koopt bij de drogist. Geef zelf deze informatie door aan uw arts en apotheek en draag zo bij aan een optimale en veilige behandeling. Medicatieoverzicht Een actueel medicatieoverzicht is hierbij een handig hulpmiddel. U kunt dit gratis aanvragen bij uw eigen apotheek. Uw arts kan in dit overzicht lezen welke medicijnen u gebruikt, in welke sterktes en hoeveelheden, en welke allergieën u hebt. Zo helpt u uw arts om de juiste beslissingen te nemen over uw behandeling. Bron: Huis voor de Zorg, Zorgbelang @ctueel, 09 oktober 2012

VROUWEN VAKER LAST VAN ERNSTIGE BIJWERKING MEDICIJNEN Vrouwen worden veel vaker wegens ernstige bijwerkingen van medicijnen in het ziekenhuis opgenomen dan mannen. De grootste verschillen zijn te zien bij middelen tegen hart- en vaatziekten; bij sommige daarvan, zoals plaspillen tegen hoge bloeddruk, belanden vrouwen viermaal zo vaak in het ziekenhuis als mannen. Dit blijkt uit onderzoek van Eline Rodenburg waarop zij woensdag aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam promoveerde. Het was in de farmacie al langer duidelijk dat vrouwen in allerlei opzichten anders op geneesmiddelen reageren dan mannen, maar dit blijkt nu dus ook in de praktijk grote gevolgen te hebben. Een belangrijke bijwerking van plaspillen is een te laag natrium- of kaliumgehalte in het bloed, wat niet alleen kan leiden tot misselijkheid en verwardheid, maar in ernstige gevallen ook tot coma en overlijden. 11

Het is ‘verrassend’, meent Rodenburg, dat deze bijwerking nog steeds zoveel voorkomt, terwijl die al kort na de introductie van plaspillen in 1958 bekend werd. Met name bij ouderen zou beter gelet moeten worden op het zoutgehalte in het bloed, vindt zij. Ook op ‘bloedverdunners’ en middelen tegen hartritmestoornissen reageren vrouwen soms heftiger dan mannen. Andersom leek het erop dat vaatverwijders bij mannen vaker leidden tot ernstige bijwerkingen en ziekenhuisopname. Uit: de Volkskrant, 20 september 2012

VROUW STERFT SNELLER NA HARTINFARCT Vrouwen hebben een grotere kans om te overlijden na een acuut hartinfarct dan mannen. Gemiddeld is de sterfte in de eerste week na een infarct bij vrouwen 2 keer hoger dan bij mannen. Ook duurt het voor vrouwen gemiddeld 17 minuten langer voordat hulpverlening op gang komt. Dit blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC). De oorzaak is niet bekend, maar waarschijnlijk ligt het eraan dat zowel vrouwen als hulpverleners de signalen minder snel herkennen. Overleving Om de overlevingskansen van patiënten te verbeteren start 26 april het project NVVC Connect, eerst in de regio Noord-Holland-Noord en later landelijk. Sleutelwoord in het project is goede samenwerking. De cardiologen van de ziekenhuizen Westfriesgasthuis, het Rode Kruis Ziekenhuis, het Medisch Centrum Alkmaar en het Gemini Ziekenhuis werken hiervoor samen. Keten Ieder jaar sterven 7.500 mensen aan een acuut hartinfarct. De Europese en Nederlandse richtlijn stelt dat binnen 90 minuten na het eerste contact van de patiënt met de hulpverlening de behandeling van het infarct moet plaatsvinden. Om dit voor elkaar te krijgen, moet de keten van hulpverleners zo efficiënt mogelijk zijn georganiseerd. (Uit ANP/Skipr, 26-04-2012) 12

VROUW, 43 EN EEN HARTINFARCT? Jonge mannen lopen meer kans op een hartinfarct dan vrouwen, maar bij vrouwen is de afloop vaker dodelijk. Hun klachten zijn lastiger te herkennen. Journaliste Gerrie Riemersma vertelt uit eigen ervaring. Een hartinfarct op mijn 43e? Nee, dat is iets voor oudere mannen, niet voor jonge vrouwen. Maar op een ochtend voel ik de vermoeidheid van een hectische periode, al sta ik er verder niet bij stil. Ik voel een vreemd trekkende beweging op mijn borst. Toch ga ik naar mijn werk als redacteur gezondheidszorg. Daar breekt het zweet me uit. Handen tintelen, ik word beroerd. Hyperventilatie? Ik voel lichte druk in beide oksels. Na een kwartier voel ik me beter, maar thuis komt de beroerdheid en het trekken op de borst terug. Zo durf ik het weekeinde niet in. Ik bel de huisarts, die stuurt me naar de spoedeisende hulp (seh). In de behandelkamer krijg ik een infuus en word aangesloten op een hartmonitor. Bloed prikken, zuurstofmeter op mijn vinger. Het hartfilmpje laat een vrij rustig hart zien, nu wachten op de uitslag van het bloedonderzoek. Ik denk aan de boodschappen die ik nog moet doen. Een verpleegkundige spuit nitroglycerine onder mijn tong. Dat verwijdt de bloedvaten. Als daarna de pijn op de borst afneemt, is er waarschijnlijk sprake van zuurstoftekort van de hartspier. “Maar ik heb geen pijn.”

13

Er gebeurt ook niets. Al word ik even later hondsberoerd en moet overgeven. Oei, het is mis. Goed mis. Plotseling staan er veel mensen om mij heen, ik hoor iemand zeggen: “Zal ik haar de medicijnen nu geven?” Een arts: “Nee, ik moet het haar eerst vertellen.” Het is inderdaad mis. Erg mis! In mijn bloed zitten afgestorven hartcellen, dat wijst op een hartinfarct. Een klein infarct, dat wel. Ik ben verbijsterd. Dan gaat het snel. Ik krijg een zuurstofslang in mijn neus, bij het infuus komt een bloedverdunnend medicijn. De artsen willen met medicijnen het zuurstoftekort tegengaan en de doorstroming in het bloedvat van het hart verbeteren. Even later lig ik al op de hartbewaking, Elektrodes van de hartmonitor op mijn bovenlijf. Bloeddruk elke tien minuten meten, zo nu en dan een hartfilmpje. Extra infuus en twaalf uur verplichte rust. In bed. Mijn gedachten schieten alle kanten op. Kan de rondreis door China doorgaan? Hoe heb ik mijn huis eigenlijk achtergelaten? En mijn bureau? Denken aan mijn hart en het infarct? Nee, dat doe ik niet. De volgende morgen blijkt het enzymengehalte, dat aangeeft hoeveel afvalstoffen er door het zuurstoftekort in de hartspier zijn vrijgekomen, bijna 1.000. Mijn cholesterol is ook hoog. Met name het slechte cholesterol dat aderverkalking veroorzaakt. Ik heb nooit gerookt, sport twee keer per week. Maar familiaire aanleg, stress, hoog cholesterol en hoge bloeddruk doen mij de das om. Vanwege mijn ‘vitale’ leeftijd en de verhoogde enzymenscore doen de cardiologen een hartkatheterisatie, om het infarct en mogelijke andere risico’s in kaart te brengen. De ingreep gaat, na een mislukte poging bij de pols, via de lies. Verdoving, sneetje, hupsakee. In no-time gaat de contrastvloeistof door de katheter via de slagader naar boven. Hij ziet de plek van het infarct. Dat zit in een zijtakje van een grote ader aan de voorkant van mijn hart. Hij dottert: de schoonmaakoperatie. Twee vernauwingen in de rechter kransslagader worden zichtbaar. Ze zijn kort, het bloedvat zit op 1 plek voor 30 procent dicht, op een andere voor zo’n 85 procent. Als het daar verstopt was geraakt, had ik een groter infarct gehad. Met de kortste stents - metalen buisjes - die er zijn, worden de vernauwingen opgeheven. 14

Om ze te plaatsen, gaat een ballonnetje door mijn vaten. De hele ingreep duurt ruim een uur. Gaatje in de lies wordt gedicht met een plug die binnen drie maanden oplost. Terug naar de hartbewaking, ik moet snel anderhalve liter water drinken om de contrastvloeistof af te voeren. Anderhalve dag later trek ik voor het eerst mijn eigen kleding weer aan. Om mijn decorum een beetje terug te krijgen, wil ik graag wat mascara op. Met de verpleegkundige ga ik naar de badkamer, naar de spiegel. Ik ben er nog maar net - mascara op wimpers - als ik heel beroerd word. Ik kan de deur openen, het alarm activeren en voel nog net hoe mijn hoofd tegen de muur slaat. Ik ben een paar seconden weg, maar het lijken wel twintig minuten. Ik lig weer aan de monitor, ben kort gereanimeerd toen ik na de val stopte met ademen. Het blijkt uiteindelijk geen hartstilstand. Waarschijnlijk is plotse bloeddrukdaling de oorzaak. Maar er is een ander probleem: ik zit vol met bloedverdunners en door de val op mijn hoofd is er een risico op een bloeding in mijn hoofd of een hersenschudding. Foute boel. De neuroloog komt langs, kijken in de ogen, hier en daar kloppen en krassen. Pfff, ik heb geen schade. De hoofdpijn zakt. Onderzoek in de ct-scan laat ook geen schade zien. Ik krijg weer verplicht rust, de verhuizing naar een andere afdeling gaat even niet door. Er wordt nog een hartecho gemaakt: de schade aan mijn hart is zeer beperkt. In de avond ben ik aardig opgeknapt. De controles zijn een stuk minder nu het beter gaat. Op maandag mag ik zonder monitor mijn bed uit, volgende dag naar huis. Daar drong na enkele dagen pas de ernst door: ik heb op mijn 43e een hartinfarct gehad….. Na een intensieve revalidatie is Gerrie Riemersma inmiddels weer aan het werk. Bron: DE GELDERLANDER 6 oktober 2012 Rubriek: Fit en Vitaal

15

BÈTABLOKKER BLIJKT NIET ZO EFFECTIEF Hartmedicijn wordt al steeds minder vaak voorgeschreven. Bètablokkers - veelgebruikte medicijnen tegen hart- en vaatziekten - zijn niet zo effectief als lange tijd is aangenomen. Patiënten met een stabiele vorm van coronaire hartziekten hebben met bètablokkers niet minder kans op een beroerte of een hartinfarct. Dit blijkt uit onderzoek dat deze week is gepubliceerd in het vakblad JAMA. Amerikaanse onderzoekers volgden daarvoor vier jaar lang bijna 45 duizend hartpatiënten uit de hele wereld en hielden bij hoe vaak zij een al dan niet fataal infarct of beroerte kregen. De patiënten hadden vernauwde kransslagaders of liepen risico daarop, omdat ze bijvoorbeeld een te hoge bloeddruk hadden. Een deel van de patiënten had al eens een hartinfarct gehad. In de groep die bètablokkers slikte, kwamen niet minder infarcten en beroertes voor dan in de groep die de medicatie niet gebruikte. Frank Visseren, hoogleraar vasculaire geneeskunde aan het UMC Utrecht, noemt de studie ‘overtuigend’ en in lijn met eerdere kritische onderzoeken. Het gebruik van bètablokkers wordt steeds meer teruggedrongen, zegt hij. De Amerikaanse en Europese richtlijnen zijn al aangepast. Bètablokkers vertragen de hartslag en verlagen de kracht waarmee het hart slaat. In het verleden heeft onderzoek aangetoond dat de medicijnen effectief waren na een hartinfarct, onder meer doordat ze hartritmestoornissen konden voorkomen. Aangenomen werd dat dit ook gold voor andere groepen patiënten, aldus de Amerikaanse onderzoekers, terwijl onduidelijk was of de verwachtingen voor hen wel klopten. Dat blijkt niet het geval. Ook bij patiënten die wel eerder een hartinfarct hebben gehad, is het effect van bètablokkers tegenwoordig een stuk minder. Door verbeterde technieken houden patiënten na een infarct nu vaak minder littekenweefsel op de hartspier over, zegt Visseren. Daardoor is de kans op een hartritmestoornis minder groot, wat het effect van bètablokkers vermindert, verduidelijkt hij. In Nederland gebruikte vorig jaar ruim een miljoen hartpatiënten bètablokkers. Bij de patiënten met een stabiele vorm van coronaire hartziekten wordt voortaan bij voorkeur eerst een ander medicijn voorgeschreven. Uit: de Volkskrant, 4 oktober 2012 16

HET VROUWENHART VERDIENT MEER AANDACHT Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één bij vrouwen, de wetenschap is echter sterk gericht op het hart van mannen. Professor Angela Maas is van mening dat het vrouwenhart meer aandacht verdient. Door: Gerrie Riemrsma Angela Maas is aan het UMC St Radboud verbonden en is hoogleraar cardiologie voor vrouwen. “Veel huisartsen weten niet dat er verschillen zijn tussen mannen en vrouwen op dit terrein. Maar er gaan vaker jonge vrouwen dan jonge mannen dood aan een hartinfarct.” Tor hun 60ste krijgen mannen vier keer zo vaak als vrouwen een infarct, maar na hun 75ste is dat net andersom. Het aantal onopgemerkte infarcten is bij vrouwen groter dan bij mannen. Zo hebben vrouwen vaker diffusere afwijkingen in de bloedvaten, vernauwingen zijn vaak minder ernstig, verkalking zit verspreid over de wanden. “Daarom hebben ze ook vaker last van kramp in kleine vaatjes dan verstoppingen in grote kransvaten.” Hartinfarcten geven bij vrouwen ook andere klachten dan bij mannen, die vaak pijn op de borst en uitstraling in de linkerarm voelen. Vrouwen hebben vagere klachten, voelen zich grieperig, geven over, zijn benauwd of zijn van te voren extreem vermoeid. Hormonen beschermen vrouwen voor de menopauze tegen aderverkalking, na de overgang verandert er veel. Het cholesterolgehalte en de bloeddruk stijgt; twee belangrijke risicofactoren. Dat vrouwen bezig zijn met een inhaalrace, heeft te maken met het moderne leven. Vrouwen zijn meer gaan roken en hebben meer stress, óók risicofactoren. “En vrouwen gaan ook nog eens heel anders om met werk en stress dan mannen dat doen.” Huisartsen en de vrouwen zelf schrijven veel toe aan stress. Vaak ten onrechte, meent Maas. “Als ze dan een hoge bloeddruk hebben, denken ze dat het wel over gaat als ze het rustiger aan doen. Vrouwen doen er verstandig aan met minder emotie de feiten onder ogen te zien.

17

ONDERZOEK “Minder hartinfarcten door nieuwe methode” DOTTEREN KAN VEEL EFFECTIEVER • Resultaten van onderzoek met voorrang gepubliceerd in medisch tijdschrift. • Vinding draait om exacte plaats van stent in bloedvat. • Onderzoek halverwege afgebroken vanwege spectaculaire uitkomsten. EINDHOVEN - Hartpatiënten die gedotterd moeten worden kunnen dankzij baanbrekend onderzoek in het Eindhovense Catharina Ziekenhuis langer en beter leven. De vinding die draait om de exacte plaatsing van een zogenoemde stent in een bloedvat, is dinsdagmiddag wereldwijd openbaar gemaakt. De methode is ook goedkoper. Het onderzoek onder leiding van cardioloog professor Nico Pijls is met voorrang gepubliceerd in het toonaangevende Amerikaanse medische tijdschrift The New England Journal of Medicine. Dat gebeurt alleen bij hoge uitzondering, als er sprake is van een grote medische doorbraak die zo snel mogelijk wereldkundig gemaakt moet worden. Het artikel staat sinds dinsdagmiddag op de website van het tijdschrift: www.nejm.org. Pijls en zijn collega’s van het Catharina Ziekenhuis deden hun onderzoek onder tweeduizend hartpatiënten, verdeeld over 28 hartcentra in Europe en de VS. Zij werkten daarbij samen met cardiologen uit Stanford (Verenigde Staten) en Aalst (België). Zoals gebruikelijk bij wetenschappelijk onderzoek werd een deel van de patiënten volgens de nieuwe methode behandeld. Een ander deel, de controlegroep, kreeg alleen medicijnen voorgeschreven. De resultaten van de nieuwe methode waren echter zo spectaculair gunstig, dat het onderzoek moest worden afgebroken. Pijls: “Halverwege stond al vast dat de nieuwe methode niet alleen levensverlengend, maar ook kostenbesparend werkt. Doorgaan met het onderzoek zou onethisch zijn naar de patiënten in de controlegroep.” Bij de oude manier van dotteren wordt uitsluitend via röntgenapparatuur de plek opgespoord waar de ader is vernauwd. 18

Op die plaats wordt dan een zogeheten stent, een soort balpenveertje, geplaatst die de ader openhoudt zodat het bloed er goed doorheen kan stromen. Deze methode werkt prima wanneer er maar op één duidelijke plaats een vernauwing is. Als er meerdere plekken zijn, kan de methode minder nauwkeurig zijn. Bij deze manier worden soms stents geplaatst terwijl dat eigenlijk niet echt nodig is. Dat kan gevaarlijk zijn en leiden tot een grotere sterftekans en een grotere kans op een hartinfarct. Bij de nieuwe manier wordt met een katheter via de lies naar de kransslagaders gegaan. Daar wordt met een klein apparaatje de druk gemeten op de ader achter de vernauwing. Zo kunnen artsen heel nauwkeurig zien hoe gevaarlijk de vernauwing is. Zo nodig wordt een stent geplaatst. “Op deze wijze zijn er minder stents nodig en dat is goedkoper”, zegt dotter-cardioloog Pim Tonino van het Eindhovense Catharina Ziekenhuis. Hij deed mee aan het onderzoek. Bron: DE GELDERLANDER woensdag 29 augustus 2012 Rubriek: Binnenland

19

NIEUWSBRIEF HOGE BLOEDDRUK, oktober 2012 De Nieuwsbrief Hoge Bloeddruk is een uitgave van de Nederlandse Hartstichting en informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten te maken hebben. Van een hoge bloeddruk spreekt men als de bovendruk hoger of gelijk is aan 140 millimeters kwik (mmHg) en de onderdruk hoger of gelijk is aan 90 mmHg. In negen van de tien gevallen is er geen duidelijke lichamelijke oorzaak voor een hoge bloeddruk. Wat weten we wél over de oorzaken van een hoge bloeddruk? • Een voedingspatroon met te veel zout en te veel verzadigd vet verhoogt de bloeddruk. • Mensen die roken of te zwaar zijn, hebben meer kans op het krijgen van een hoge bloeddruk. • Ook mensen die weinig bewegen, veel alcohol gebruiken en veel stress ervaren, krijgen eerder hoge bloeddruk. • Een enkele keer is hoge bloeddruk het gevolg van een ziekte van de nieren of de bijnieren. In deze nieuwsbrief leest u meer over de relatie tussen overgewicht en hoge bloeddruk. Overgewicht Overgewicht wordt vastgesteld met de Body Mass Index (BMI). De formule van de BMI luidt: gewicht gedeeld door lengte in het kwadraat (kg : m2). Stel uw lengte is 1,65 m en u weegt 74 kg, dan maakt u de volgende rekensom: 1,65 x 1,65 = 2,72. Uw BMI is dan 74 : 2,72 = 27. Een BMI groter dan 25 betekent overgewicht. De BMI is een betrouwbare maat voor mensen tussen de 18 en 70 jaar met een gemiddelde spier- en vetmassa. Op onze website staat een digitale BMI-meter. U kunt een leeftijd tot 60 jaar aangeven. Deze meter is echter ook te gebruiken voor mensen tussen de 60 en 70 jaar.

20

Overgewicht en bloeddruk Er bestaat een duidelijk verband tussen overgewicht en hoge bloeddruk. Uit diverse onderzoeken is gebleken dat de bloeddruk daalt als mensen afvallen. Dit geldt voor de bovendruk en de onderdruk. Bij elke kilo gewichtsverlies daalt de bovendruk met 2 mmHg. Dus als het lukt om 5 kg af te vallen, dan daalt de bovendruk gemiddeld met 10 mmHg. Ook de onderdruk daalt, alleen iets minder snel. Waardoor stijgt de bloeddruk bij overgewicht? Een simpele verklaring is dat mensen met overgewicht vaak meer eten en daardoor ook meer zout binnenkrijgen dan mensen die een normaal gewicht hebben. Door dat vele zout houdt het lichaam veel vocht vast, o.a. in het bloed. Omdat het volume in het bloed toeneemt leidt dit tot een verhoging van de bloeddruk en tot overbelasting van het hart. Een andere mogelijke verklaring ligt wat ingewikkelder. Door overgewicht zijn de weefsels in het lichaam ongevoeliger voor insuline. Insuline is een hormoon dat ervoor zorgt dat bloedsuiker als energie kan worden opgenomen door alle cellen in het lichaam. Insuline wordt in de alvleesklier gemaakt. Door die ongevoeligheid gaat de alvleesklier steeds meer insuline aanmaken. De hoeveelheid insuline in het bloed neemt toe. Door de verhoogde hoeveelheid insuline in het bloed houden de nieren meer natrium en water vast. Hierdoor gaat de bloeddruk omhoog. Bovendien kan de alvleesklier na verloop van tijd niet meer voldoen aan deze verhoogde vraag naar insuline. Als gevolg van het relatieve insulinetekort ontstaat er diabetes. Diabetes verhoogt ook het risico op een hart- en/of vaatziekte. De risicofactoren overgewicht, hoge bloeddruk en diabetes versterken elkaar. Wilt u meer weten over de werking van insuline en/of diabetes? Kijk dan op de website van het Diabetesfonds. Hoe pakt u overgewicht aan? Het antwoord op deze vraag is heel simpel, namelijk gezonde voeding, niet te veel eten en voldoende bewegen. Dit betekent tenminste 5 dagen per week, bij voorkeur elke dag, minstens een half uur matig intensief bewegen. Matig intensief wil zeggen dat tijdens het bewegen uw hart sneller klopt en uw ademhaling versnelt zonder dat u buiten adem raakt.

21

Een gezonde voeding bevat weinig verzadigd vet, weinig suiker en zout, veel vezelrijke (volkoren) producten en tenminste twee ons groenten en twee stuks fruit per dag. Over gezond en lekker eten, bewegen en overgewicht heeft de Hartstichting verschillende brochures. Deze brochures kunt u downloaden of bestellen via www.hartstichting.nl of bij de Infolijn Hart en Vaten: 0900 3000 300. Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Wat is een goede bloeddrukmeter om thuis mijn bloeddruk te meten?” De Hartstichting adviseert om een bloeddrukmeter te kiezen die goedgekeurd is door het Dabl-instituut. Het Dabl-instituut test de betrouwbaarheid van bloeddrukmeters. De lijst van goedgekeurde bloeddrukmeters vindt u op onze website. Indien u een bloeddrukmeter wilt kopen die niet op deze lijst staat, kies dan wel voor een bovenarmmeter in plaats van een polsmeter. Bij een polsbloeddrukmeter moet u uw arm ter hoogte van het hart houden. In deze positie is het moeilijker om de arm stil te houden. Een bloeddrukmeter is gevoelig voor beweging. Daarom is het meten via de pols gevoeliger voor fouten. Lees altijd eerst goed de gebruiksaanwijzing voordat u uw bloeddruk meet. Fabel of Feit? Oudere mensen mogen een hogere bloeddruk hebben dan 140mmHg. Bijvoorbeeld iemand van 82 jaar mag een bovendruk hebben van 155 mmHg.” Feit! Voor volwassenen geldt een streefwaarde voor de bovendruk gelijk aan of lager dan 140 mmHg (gemeten in de spreekkamer van de arts). Een uitzondering geldt voor 80-plussers. Voor mensen boven de 80 jaar is het advies de bloeddruk onder de 160 mmHg te houden. Infolijn Hart en Vaten Met vragen over hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Informatielijn van de Hartstichting: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief) of e-mail: [email protected]

22

Paëlla Benodigdheden: • 500 gram zalmfilet • 400 gram rijst s) • 250 gram tuinerwtjes (diepvries) • 100 gram chorizo • 1 grote ui • 2 tenen knoflook • 2 eetlepels olie onblokje • 1 natriumarme (kruiden) bouillonblokje • 1 theelepel paprikapoeder • 1 theelepel koenjit • 1 citroen Bereidingswijze: • Maak de ui schoon en snipper hem fijn. • Maak de knoflook schoon en hak deze in kleine stukjes. • Verhit de olie in een braadpan of paëllapan. • Bak de ui en de knoflook zachtjes, ze mogen niet kleuren! • Voeg de rijst toe. Goed omscheppen zodat elke rijstkorrel bedekt is met een beetje olie. • Doe de paprikapoeder en de koenjit bij de rijst. Verkruimel het bouillonblokje er boven en voeg 6,5 dl. heet water toe en breng dit aan de kook. Laat de rijst op een laag pitje gaar worden. • Gaar de tuinerwtjes circa 5 minuten (vol vermogen) in de magnetron. • Snijd de chorizo in dunne plakjes en de zalmfilet in stukken • Voeg na 20 minuten de tuinerwtjes, plakjes chorizo en zalmstukjes toe aan de rijst. Voorzichtig doorscheppen en de deksel weer op de pan doen. Reken nog circa 7 minuten voor het gaar worden van de vis. • Snijd de citroen in partjes. • Doe de paëlla over in een voorverwarmde schaal of serveer in de speciale paëllapan. • Garneer de bovenkant met partjes citroen. Dit recept komt uit het kookboek Lekker en gezond. Informatie over dit boek vindt u op onze website.

23

NIEUWSBRIEF HOOG CHOLESTEROL, oktober 2012 De Nieuwsbrief Hoog Cholesterol informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met cholesterol en hart- en vaatziekten te maken hebben. Heeft u ook genoten van de vakantie? Even geen haast of dringende afspraken maar rustig genieten van lekker eten, een glaasje wijn of koud biertje? Eenmaal weer thuis laat een voorzichtige blik op de weegschaal zien dat u een paar kilo meer weegt dan voor de vakantie. Wat nu? Heeft u nu overgewicht en moet u afvallen? Is uw risico op harten vaatziekten nu hoger geworden? Of kunnen die paar kilootjes geen kwaad? Overgewicht Een paar kilo teveel levert meestal nog geen gezondheidsproblemen op. Weegt u echter wel meer dan een paar kilo teveel, dan heeft u een grotere kans op hart- en vaatziekten. Zeker als u ook nog rookt, een verhoogde bloeddruk, een verhoogd cholesterolgehalte of diabetes heeft, liggen hart -en vaatziekten op de loer. Simpel gezegd: hoe meer risicofactoren, hoe groter de kans op hart - en vaatziekten. De weegschaal geeft aan hoeveel u weegt. Overgewicht kan vastgesteld worden door een paar objectieve maten: • de BMI (Body Mass Index) • de middelomtrek BMI BMI (kg:m2) < 18,5 18,5 - 24,9 25 - 29,9 > 30

Wat betekent dit? Ondergewicht Normaal gewicht Overgewicht Ernstig overgewicht

De Body Mass Index (BMI) geeft de verhouding aan tussen uw gewicht en uw lichaamslengte. Het is een index waarmee overgewicht geschat kan worden. De BMI zegt ook iets over het risico dat uw gewicht oplevert voor uw gezondheid. De BMI-formule luidt: gewicht gedeeld door lengte in het kwadraat (kg: m2). In nevenstaande tabel vindt u de betekenis van uw berekende BMI-waarde. De tabel geldt voor volwassenen tussen de 18 en 70 jaar. 24

Een voorbeeld: u bent 53 jaar, 1.67m lang en u weegt 72 kilo. Dan is uw BMI 26. Dat betekent dat u licht overgewicht heeft. Zorg in ieder geval dat er niet meer kilo’s bijkomen; nog beter is het om een paar kilo’s af te vallen. Weegt u in plaats van 72 kilo 84 kilo, dan is uw BMI 30. U bent dan echt te zwaar. Om hart- en vaatziekten te voorkomen, is het hard nodig om af te vallen en uw leefstijl eens kritisch te bekijken. Hoeveel eet u eigenlijk? Beweegt u genoeg? Wilt u weten wat uw BMI is? Kijk dan op de digitale BMImeter op onze website. Middelomtrek en buikvet De middelomtrek zegt iets over de hoeveelheid vet in de buikholte. Buikvet verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Het is een opslagplaats voor vetcellen. Maar dat niet alleen; de vetcellen in buikvet maken voortdurend allerlei stofjes aan die in het bloed terecht komen. Door ingewikkelde processen in de bloedvaten veroorzaken deze stofjes slagaderverkalking. En zoals u weet, is slagaderverkalking de oorzaak van hart- en vaatziekten. Middelomtrek (in cm) Mannen Vrouwen < 94 < 80 94 - 102 80 - 88 > 102 > 88

Beoordeling en advies Gezond gewicht Verhoogd risico, blijf op gewicht Sterk verhoogd risico, probeer af te vallen

Middelomtrek meten Meet uw middelomtrek bij voorkeur op de blote huid, met een meetlint tussen de onderste rib en de bovenkant van uw bekken, ter hoogte van de navel. Een paar kilo teveel... wat nu? Weegt u een paar kilo teveel? Probeer dan die paar overtollige kilo’s kwijt te raken. Dat hoeft niet snel; een halve kilo per week is voldoende. Op de website van het Voedingscentrum, www.voedingscentrum.nl, staat een 7-stappenplan om verantwoord en gezond af te vallen. Het belangrijkste is dat u minder én gezonder eet. Ga uit van drie maaltijden per dag en zo weinig mogelijk tussendoortjes. Naast minder eten is bewegen belangrijk. Wandel bijvoorbeeld elke dag minstens 30 minuten in een stevig tempo. U zult zien dat met minder eten en meer bewegen die paar kilo’s snel verdwijnen.

25

Fabel of Feit? “Knoflookpillen verlagen het cholesterolgehalte.” Fabel! Knoflook heeft mogelijk een licht verlagend effect op het cholesterolgehalte, maar daarvoor moet u elke dag grote hoeveelheden knoflook eten (7 tot 28 teentjes per dag!). Ook van knoflookpillen is niet wetenschappelijk bewezen dat ze het cholesterolgehalte verlagen. Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Mijn vriendin en ik hebben toevallig hetzelfde cholesterolgehalte. Zij moet dagelijks medicijnen (statines) innemen, ik niet. Hoe kan dat?” Cholesterol is een belangrijke risicofactor voor hart- en vaatziekten. Maar het is niet de enige risicofactor. Naast cholesterol vergroten ook hoge bloeddruk, overgewicht, diabetes (suikerziekte), roken, aanwezigheid van harten vaatziekten in de familie, leeftijd en geslacht de kans op hart- en vaatziekten. De huisarts gaat al deze risicofactoren na en stelt zo een risicoprofiel op. Hoe meer risicofactoren, hoe groter de kans op hart- en vaatziekten. Is alleen uw cholesterolgehalte licht of matig verhoogd, dan is een voedingsadvies meestal voldoende. Heeft iemand naast een verhoogd cholesterolgehalte ook andere risicofactoren, dan is de kans op hart- en vaatziekten veel groter en zijn medicijnen nodig.

Infolijn Hart en Vaten Met vragen over beroerte, hoge bloeddruk of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Infolijn Hart en Vaten: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief). E-mail: [email protected]

26

Tomaten uit de oven Benodigdheden: • 2 eetlepels olie • 1 kilo trostomaten • 1 kleine rode ui • 250 gram champignons • 2 eetlepels paneermeel • grof gemalen peper • 1 dl halfvolle melk • 2 eidooiers • 50 gram pittige 30+ kaas geraspt • 1 theelepel gedroogde peterselie Bereidingswijze: • Warm de oven voor op 170 graden. • Vet een grote ovenschaal in met wat olie. • Was de tomaten en snijd ze in plakken. • Verdeel de helft van de tomaten over de bodem van de ovenschaal. • Pel de ui en snijd deze in dunne ringen. • Verdeel de helft van de uienringen over de tomaten. • Maak de champignons schoon en snijd ze in plakjes. • Verdeel de helft van de champignons over de tomaten en uienringen. • Strooi daar een eetlepel paneermeel en wat peper over. • Klop de eidooiers door de melk. • Schenk dit eimengsel over de tomaat, ui en champignons. • Bestrooi tenslotte de bovenkant met de geraspte kaas en peterselie. • Bak dit gerecht 30 minuten in de oven. Dit recept komt uit het receptenboek Lekker en gezond, een uitgave van de Hartstichting. U kunt het voor € 16,95 excl. € 4,70 verzendkosten bestellen via www.hartstichting.nl. Eet smakelijk!

27

BEWEEGAANBOD VAN DE SPORT- SPEL- EN ZWEMLOCATIES DE HART&VAATGROEP REGIO GELDERLAND (APRIL 2012) Plaats

Organisatie

Contact

Apeldoorn

Sportvereniging Hart Nodig

Apeldoorn *

Aqua Centrum Malkander Trimclub Hartelust

Dhr. W.A. B. Verwoerd 055 - 533 99 44 Mevr. H. Korteling 055 – 533 32 17 Dhr. P.M.K. Willemsen 026 – 323 00 04 Dhr. E. Kemperman 026 – 321 02 54 Dhr. R. Speek 026 – 370 02 43

Arnhem Arnhem

De Grote Koppel

Arnhem

Fysiotherapie Physique

Bergen (L) BovenLeeuwen Boxmeer

Sportfondsenbad Bergen SV Het Hart van Maas en Waal Fit Hart

Culemborg

HIBhoppers

Cuijk

Hartgym Cuijk

Deventer e.o.

Recreatie SV Hartpatiënten Deventer Sport- en Spelgroep De Rikketikkers Fysiotherapie Ruesink Bewegings centrum Exquisite Sport Zwembad Rozengaarde

Dieren / Rheden Doesburg / Ellecom Doetinchem Doetinchem

Dhr. C. Gramser 0485 – 441 380 Dhr. W.A.J. Huisman 0487 – 510 189 Dhr. H. Roders 0485 – 361 458 Mevr. E. Briene 0345 – 517 942 Dhr. E. Van Raay 0485 – 330 774 Dhr C. Taal 0570 – 612 698 Dhr. A. Harmsen 026 – 311 80 66 Dhr. H. Reusink 0313 – 427 654 Dhr. M.E. den Hollander 0314 – 332 092 Mevr. J. GrootObbink 0314 – 330 991 28

Beweeg aanbod Badminton, SSG, Tennis, Volleybal Zwemmen SSG, Volleybal Zwemmen BoM, Fitness, Sport/Spel Gymzaal Zwemmen BoM, SSG, SWan, Vol SSG, Vol SSG, Vol en Fietsen SSG, BoM, Vol, fietsen Sport/Spel Gymzaal Badminton, SSG, Volleybal Fitness Fitness Zwemmen

Plaats

Organisatie

Contact

Ede

Hartentrimclub Ede Zwembad De Peppel HarVo

Dhr. F. Kuipers 0318 – 631 809 Mevr. J. Schlosser 0318 – 479 735 Dhr. B.W. te Kamp 0313 – 653 474 Mevr. G. Kruidenier 0545 – 473 738

Ede Eerbeek Eibergen / Berkelland Eibergen * Elst

Vereniging Hart in Beweging Berkelland Gymvereniging Odival Sportcentrum De Helster

Epe/Heerde

SV Hart en Spel

Ermelo

Sportvereniging Hartentroef

Gendt Gennep

Over Betuwse Hartrecr. Vereniging OBHR MBVH Gennep

Gorinchem

SV Hartrecreatief

Harderwijk

Zwembad De Sypel Sportcentrum De Kreek Hart in Actie

Kerkdriel Langenboom / Mill Malden Nunspeet

Zwembad LACO De Veldschuur HIB Nunspeet

Nunspeet

Sportfondsen De Brake B.V.

Nijmegen

Zwembad Dukenburg

Mevr. I. Te Vaanholt 0545 – 474 182 Mevr. D. KeukensRutjes 0481 – 372 554 Dhr H. Wildschut 0578 – 842 564 Dhr. P. Tool 0341 – 554 437 Dhr. R. Walgreen 026 – 325 1041 Dhr. P. Tiebosch 0485 – 512 195 Dhr. J.L.M. Reurings 06 – 238 346 11 Dhr. M. v. Vendeloo 0341 – 434 434 Dhr. T. De Leeuw 0418 – 632 088 Mevr. M. van de Kolk 0485 – 453 826 Dhr. J.C.M. Grupping 024 – 3000 158 Dhr. J. Hoogendoorn 0341 – 256 657 Mevr. A. MarissenSiegersma 0341 – 256 954 Mevr. P.M. Gerrits – v.d. Graaf 024 – 355 41 49 29

Beweeg aanbod Volleybal Zwemmen Fietsen, SSG, Volleybal SSG, Volleybal Sport/Spel Gymzaal Zwemmen SSG, Volleybal Sport/Spel Gymzaal, Volleybal Sport/Spel Gymzaal, Volleybal SSG, Vol, Z zwemmen SS-gymzaal, Volleybal Zwemmen Zwemmen SSG, Volleybal Zwemmen Sport/Spel Gymzaal Zwemmen Zwemmen

Plaats

Organisatie

Contact

Nijmegen

Spel en Sportgroep HUK

Nijmegen

Spel en Sportgroep HUK

Rheden

Fysiotherapie

Ruurlo

Fitnesscentrum Total Fit Gymvereniging DOTO

Mevr. Ophuizen – de Graaf 024 – 323 12 09 Mevr. W.J.P.H. Schurink – v.d. Eventuin 024 – 377 35 51 Mevr. M. Donders 026 – 495 5103 Mevr. H. Postel 0573 – 454 625 Mevr. H. van der Meer 0343 – 45 31 23 Dhr. D. De Lange 0317 – 410 449 Dhr. R. Kruger 038 – 376 17 22 Dhr. G.J. Wolberink 0543 – 515 695

Scherpenzeel Wageningen

Hibhoppers

Wezep

Zaltbommel

Zwembad De Veldkamp Regionale SV voor (ex) Hartpatiënten HARTEN EEN Sportvereniging Wychen in Beweging De Beweegreden

Zevenaar / ‘s Heerenberg Zutphen / Almen

V.A.S. De IJsselstreek Spel- en Sport ver. Actief ‘88

Zutphen

Graaf Ottobad

Winterswijk/ Aalten/Eiberg en/ Groenlo/ Lichtenvoord Wychen

Beweeg aanbod Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Fitness Fitness Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Zwemmen Sport/Spel Gymzaal, Zwemmen

Dhr. P. Thomassen 024 – 641 20 13

SSG, Sportief Wandelen

Dhr. E. Braam 0418 – 515 134 Dhr. G. Bokken 0315 – 652 524 Dhr. J.W. Schuurman 0575 – 513 138 Dhr. M.J. Roode 0575 – 538 700

Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Badminton, BoM, SSG, Volleybal Zwemmen

Noot: Bovengenoemde lokaties hebben de status HIB beweeg plus certificering. * lokaties met HIB basis certificering Verklaringen: BoM Bewegen op Muziek SSG Swan Sportief Wandelen Vol

Sport/Spel in Gymzaal Volleybal 30

De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg, en Oost Noord-Brabant

CONTACTPERSONEN REGIOTEAM Correspondentieadres:

Postbus 6501 6503 GA NIJMEGEN Tel.: 024 - 356 77 28 E-mail: [email protected]

Secretaris

Dhr. Jan Jansen [email protected]

Penningmeester

Dhr. Math Jacobs

Regio-coördinator Patiëntenbegeleiding

Dhr. Koos van Staveren Tel.: 0318 - 620 766

Vice-coördinator regio

Dhr. Jan van Heusden [email protected]

M: 06 - 243 517 72 Tel.: 024 - 397 3386

Redactie Verenigingsnieuws Mw. Will Peters [email protected]

Tel.: 024 -323 69 84

Coördinator rayon Arnhem

Mw. Henriëtte Visser

Tel.: 026 - 351 08 17

Coördinator rayon Nijmegen

Dhr. Jan van Dijk Tel.: 024 - 323 00 98 [email protected]

Coördinator rayon Achterhoek Dhr. Wim van Tilburg [email protected]

Tel.: 0544 - 46 50 88

Patiëntenbegeleiding ICD, Pacemaker

Dhr. Rob Peters

Tel.: 024 - 344 25 37 M: 06 - 512 017 30

Leefstijl en revalidatie

Dhr Rob Steenhuis Tel.: 024 - 323 82 74 [email protected]

Lid redactie/website

Dhr. Wim Guijt [email protected]

31

Tel.: 024 - 641 98 67

Activiteiten commissie

Dhr. Th. Bosmans Tel.: 024 - 355 61 43 [email protected] en Dhr. G. Winters Tel.: 024 - 844 34 43 [email protected]

Patiëntenbegeleiding met ervaringsdeskundigheid op het gebied van: Hartinfarct Bypassoperatie Hartkleppen ICD Hartritmestoornissen Partnerproblematiek Dotteren Hartfalen/CMP Aderen Slagaderen Ziekte van Raynaud Vasculitis Beweegzoeker Voor beweegactiviteiten onder ervaren toezicht bij u in de buurt, zie: www.beweegzoeker.nl .

COLOFON De Hart&Vaatgroep van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant Lidmaatschap van de Vereniging € 20,00 per jaar Inning via acceptgiro. Regiocoördinator Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel. 024 – 356 77 28 Email: [email protected]

Redactie adres: Hatertseweg 705 6535 ZR Nijmegen Tel. 024 – 323 69 84 Email: [email protected]

Rekeningnummer: 62 47 43 268 tnv De Hart&Vaatgroep Gelderland Dit kwartaalblad is een uitgave van de Hart&Vaatgroep regio Gelderland. Wij zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en artikelen met bronvermelding in dit blad. Overname van artikelen is slechts toegestaan na toestemming van de redactie.

32

Dit is een uitgave van De Hart&Vaatgroep. De Hart&Vaatgroep is de (patiënten)organisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Wij werken op zowel landelijk als regionaal niveau aan informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlbegeleiding en collectieve belangenbehartiging. De Hart&Vaatgroep is opgezet voor en door mensen die zelf een hart- of vaataandoening hebben of hun naasten. Wat biedt De Hart&Vaatgroep u? - Informatiedagen en themabijeenkomsten over uiteenlopende onderwerpen - Contact met mensen met hetzelfde ziektebeeld, zowel één op één als in groepsverband - Het Leefstijlmagazine ‘Vida’ met nieuws en achtergronden - Informatiebrochures over hart- en vaatziekten en daaraan gerelateerde onderwerpen - Leefstijlactiviteiten zoals kookworkshops en sport- en beweegaanbod - Belangenbehartiging van alle hart- en vaatpatiënten - Een internetsite met onder andere een kennisbank met toegankelijke informatie Lid worden? Door uw steun kunnen wij ons inzetten voor hart- en vaatpatiënten. Kijk voor meer informatie over De Hart&Vaatgroep, het lidmaatschap (€ 20,-) of het donateurschap op onze internetsite www.hartenvaatgroep.nl. of bel met het secretariaat 088 - 11 11 600. U kunt meer informatie en het aanmeldingsformulier aanvragen door hieronder uw gegevens in te vullen en op te sturen naar: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag

Graag ontvang ik meer informatie over De Hart&Vaatgroep. Naam: ......................................................................................... man / vrouw Adres: ............................................................................................................. Postcode/woonplaats: .................................................................................... E-mail:………………………………………………............................................