VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Juni 2013

VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Juni 2013 35e jaargang nr. 2

De Hart&Vaatgroep is ontstaan uit:

stichting hart in beweging vereniging van vaatpatiënten v stichting bloedlink

hartezorg, vereniging van hartpatienten stichting hoofd hart en vaten

Juni 2013 35e jaargang nr. 2

Uitgave van

: De Hart&Vaatgroep VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE.

www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland Regio

: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Secretariaat

: Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel.: 024 - 356 77 28

Redactie

: Mw. Will Peters

Lay-out en druk : Nolin Uitgevers B.V. Hoogezand-Sappemeer

1

VAN DE REDACTIE Inmiddels is het dan toch nog lente geworden en kunnen de tuiniers onder ons weer stevig aan de slag met schoffels en snoeischaren, zodat het straks weer lekker genieten is in tuin of op het balkon. De redactiecommissie is druk met het uitwerken van de enquête die we eind 2012 onder onze lezers gehouden hebben. In het maart nummer van 2014 zult u daar al het een en ander van terug zien. Ook zal het eerste nummer van 2014 ons Verenigingsnieuws verschijnen onder de nieuwe naam “HARTSLAG”, die is bedacht door de heer P. Varwijk, uit Stokkum, hier leest u meer over in het artikel ‘een nieuwe naam’. Intussen is de dagtocht naar het “Speelgoedmuseum en de Hunebedden” al weer verleden tijd, wij hopen dat u weer genoten hebt. Daar is nog geen verslag van, wel kunt u lezen over de voorlichtingsavond gegeven in het Slingelandziekenhuis in Doetinchem, zeer de moeite waard. Ook vindt u weer de nieuwsbrieven cholesterol en hoge bloeddruk met adviezen, naast de recepten die daar gegeven worden hebben we ook een heerlijk recept voor kruidkoek, heel makkelijk te maken. Mocht u af en toe wat tijd over hebben en iets voor onze regio willen doen,, misschien kunt u als flex-vrijwilliger veel betekenen voor ons. De beweegzoeker is uit ons blad verdwenen, deze kunt u nu vinden op onze website of op de site van de Hart&Vaatgroep ga hiervoor naar: www. Hartenvaatgroep.nl of naar www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland of www.beweegzoeker.nl en www.claudicationet.nl, daar wijst het zich vanzelf. Kijk niet alleen voor de beweegzoeker op onze website maar bezoek hem regelmatig. Niet alle activiteiten kunnen we in ons regioblad vermelden omdat deze bv. nog niet bekend zijn, of de afspraken hiervoor nog afgerond moeten worden. Dit geldt bijvoorbeeld voor de najaars dagtocht van 17 september, kijk hiervoor begin augustus op onze site zodat u als u graag mee wilt u zich hiervoor kunt aanmelden. Dit geldt ook voor de kookworkshop bij u in de buurt. Het is de redactie wederom gelukt een veelzijdig nummer te maken, wij wensen u dan ook weer veel leesplezier. De redactie. 2

VOOR UW AGENDA VOORLICHTINGSAVOND SPATADEREN EN BEHANDELINGSMOGELIJKHEDEN Datum : Tijd : Locatie :

16 september 2013 19:30 tot 21:30 Auditorium van het Slingeland Ziekenhuis, Kruisbergseweg 25, Doetinchem

Op maandag 16 september houdt het Slingeland Ziekenhuis in samenwerking met De Hart&Vaatgroep regio Gelderland een voorlichtingsbijeenkomst over spataderen en behandelingsmogelijkheden. De voorlichting vindt plaats in het Auditorium van het Slingeland Ziekenhuis, Kruisbergseweg 25 in Doetinchem, van 19.30 tot 21.30 uur. De zaal is open vanaf 19.00 uur en de entree is gratis. Aanmelden is verplicht voor deze bijeenkomsten. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Bureau Patiëntenvoorlichting op 0314-32 96 37 of [email protected]. Of kijk op de website van de Hart&Vaatgroep: www.hartenvaatgroep.nl/regios/Gelderland Najaarsreis:

Dinsdag 17 september Waar de dagtocht naar toe gaat is nu nog niet bekend. Kijk voor meer informatie en de uitnodiging begin augustus op onze website: www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland of neem contact op met onze activiteitencommissie.

Kerstbingo:

Zaterdag 14 december

3

HARTSLAG wordt de naam voor ons regioblad Gelderland We hebben er lang over nagedacht, veel over gesproken en we kozen een naam die niet op ons lijstje stond! Het plan om het regioblad Gelderland een naam te geven lag er al een hele tijd. Dan blijkt dat het toch moeilijker is dan het lijkt. De voorwaarde was: een korte krachtige naam die iedereen associeert met een vereniging voor hart- en vaatpatiënten. Zo dachten we aan “het hart van Gelderland” maar viel af omdat de Veluwe het echte hart van Gelderland is. In een opwelling dachten we aan “boemboem” maar dan denk je toch eerder aan het geluid van een stoomtrein of het clubblad van een boksvereniging. Ook “HEVIG” (hart- en vaatinformatie Gelderland) haalde het niet: de naam roept te veel stress op en dat is slecht voor het hart. Totdat ene Peter Varwyk ons een mailtje stuurde en de naam Hartslag voorstelde. We waren verbijsterd, beduusd, en enthousiast. Dat is de naam die we zochten: kort, krachtig en overtuigend. Zonder hartslag geen leven, zonder hartslag geen bloed door de vaten. Emotie, rust, spanning, energie en nog veel meer bepalen de hartslag. HARTSLAG staat dicht bij onze leden en voor een regioblad met een aantrekkelijke inhoud. U hoort meer van ons want dat laatste gaan we nog beter maken. En Peter... bedankt voor de naam; het presentje heb je inmiddels ontvangen.

G

LA HARTS

4

ETALAGEBENEN Verslag voorlichtingsbijeenkomst Etalagebenen(Claudicatio intermittens)", georganiseerd door de regio Gelderland van De Hart&Vaatgroep en de afdeling en Bureau Patiëntenvoorlichting van het Slingeland Ziekenhuis Doetinchem op 3 april 2013. Het welkomstwoord en de opening van de avond kwam van mevrouw Sylvia Roelofs, voorzitter werkgroep vaten van de regio Gelderland. Zij presenteerde in hoofdlijnen het avond programma en gaf een korte uiteenzetting van wat De Hart&Vaatgroep landelijk en regionaal voor de vaat patiënt en partner kan betekenen. De missie van De Hart&Vaatgroep is leren omgaan en leven met een hart en/of vaataandoening. Hierin staat ondersteuning van de patiënt centraal in haar/zijn behoefte aan zelfregie, maatwerk, zorg voor eigen gezondheid en zoeken naar een stabiele basis. Ook werd bondig uitgelegd hoe het Vaatkeurmerk tot stand is gekomen. Dit keurmerk is ontwikkeld door De Hart&Vaatgroep in samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Vaatchirurgie en Nederlands Genootschap voor Interventie Radiologie (dotteren). Het Vaatkeurmerk helpt patiënten een keuze te maken voor een ziekenhuis waar goede vaatzorg wordt aangeboden en richt zich op de kwaliteit van behandelingen van aandoeningen in de slagaders van benen, bekken, buik, aorta en hals. Het Slingeland ziekenhuis is al sinds 2007 in het bezit van het Vaatkeurmerk. Hierna neemt dr. Dick Scharn, vaatchirurg van het Slingeland ziekenhuis het woord. In een duidelijke presentatie wordt het perifeer vaatlijden uitgelegd. Verschillende oorzaken worden besproken, zoals onvoldoende zuurstof naar de weefsels, aderverkalking, hart- en vaat aandoeningen; met als gevolg anaerobe arbeid, pijn, ophoping lactaat, en mogelijk weefselverval. Vanwege de gevolgen is vaatlijden in het been in vier stadia verdeeld. Dr. Scharn gaat vervolgens in op de epidemiologie van perifeer vaatlijden en de noodzaak van preventie en risico management. Het ziekenhuis heeft een geschiedenis op het gebied van vaten. Vaten zijn een speerpunt, vaatchirurgie werkt in de volledige breedte en er is een vasculair centrum, met een vaat polikliniek en een vaatlab. Ook de verschillende vormen van diagnose, (aanvullend) onderzoek en de looptraining passeren de revue. Dr. Scharn eindigde met de conclusies dat preventie naast behandeling ook belangrijk is en dat opereren niet altijd beter is. Preventie en aanpak van vaatlijden vraagt teamwork samen met de patiënt. 5

Hierna neemt mevrouw Sanne Mooij Verpleegkundig specialist vasculaire zorg van het Slingeland ziekenhuis het woord. In een duidelijke presentatie gaat zij in op het onderwerp “Kalk in mijn slagader”: wat is dat, hoe is het daar gekomen, hoe voorkom ik verdere groei. Zij beschrijft daarbij het proces (slagaderziekte), het directe effect van de risicofactoren op de vaatwand, de mogelijke indirecte effecten (zoals nierschade, hogere kans op een CVA en hartinfarct) en de verschillen hierbij tussen man en vrouw. Het is duidelijk dat een verandering van leefstijl vaak absoluut noodzakelijk is om de (in)directe risico’s op vaatlijden tegen te gaan. Directe adviezen zijn stoppen met roken, meer bewegen en gezonde voeding. Ook wijst zij op het feit dat naast gezond leven soms ook medicatie nodig is. Vervolgens geeft mevr. Mooij een aantal tips waar je als vaat patiënt zelf op kan letten, waarbij met name ingegaan wordt op bronnen van verzadigd vet en voeding als therapie. Het laatste gedeelte van haar presentatie was zeer interactief gericht en werd besteed aan fabels of feiten. Na de pauze neemt dhr. Martin van Dommele gespecialiseerd vaatfysiotherapeut het woord. Hij belicht de gevolgen van etalagebenen op het dagelijks leven en legt uit wat gesuperviseerde looptherapie voor de patiënt kan betekenen. Deze therapie is gericht op het vergroten van de pijnvrije en de maximale loopafstand en “door de pijn heen lopen”. Dit kan worden bereikt door op gestructureerde wijze –liefst dagelijks- te trainen. Een goede therapeut kijkt echter ook naar het looppatroon, andere aandoening, beweegangst, belastbaarheid, leefstijl en let op hulpvragen. Looptraining is dus ook maatwerk. Ook na de therapie is lopen belangrijk en dat vraagt doorzettingsvermogen en discipline. Daarom wijst dhr. Van Dommele op de noodzaak voor externe motivatie, bv. door aansluiting bij een (fysio)fitness, loopgroep, loopmaatje, sportschool. Op deze wijze kan looptraining een dotterbehandeling zelfs voorkomen. Deze presentatie wordt afgesloten met een aantal tips om actief te blijven. Vervolgens stelt het panel van sprekers zich op en worden de vragen uit de zaal behandeld en beantwoord. Hierin zien we een grote vaardigheid, kennis en inlevingsvermogen bij de sprekers. Problemen en gevoelens waarmee de patiënt en zijn/haar persoonlijke omgeving mee te maken krijgen worden goed begrepen en patiëntgericht en op maat beantwoord. Bij veel vragen is er ook duidelijke herkenning in de zaal. De aangereikte informatie op deze avond heeft veel van de deelnemers aangesproken. 6

De sfeer was fijn en laagdrempelig. De presentaties waren interessant en duidelijk, en vragen werden begrijpelijk beantwoord. De sprekers werden door mevrouw Roelofs bedankt met het kookboek van De Hart&Vaatgroep en bloemen. Daarna werd deze voorlichtingsavond op een prettige wijze afgesloten en de aanwezigen bedankt voor hun komst. Koos van Staveren, vrijwilliger van de Hart&Vaatgroep regio Gelderland April 2013

ZILVEREN JUBILEUM MBVH GENNEP 3 JULI 2013

Feest voor de mensen met een hart- of vaatprobleem. Het klinkt wat vreemd maar daar is toch alle reden toe, want ze hebben een jubileum te vieren. Op 3 april 1987 nam het Groene Kruis Limburg het initiatief om het reactiveringzwermen voor hart- en vaatpatiënten mogelijk te maken. Dit zwemmen of bewegen is noodzakelijk als vervolg op het revalideren in het ziekenhuis door patiënten, na een hartinfarct of –operatie. Gelukkig zag Bennie Wessels uit Gennep, samen met enkele andere initiatiefnemers, deze noodzaak ook in en hij startte in 1987 in Pica Mare met het reactiveringzwermen in lekker warm water voor een 15tal deelnemers. Wij zijn Bennie hiervoor erg dankbaar, maar we hebben helaas door vroegtijdig overlijden afscheid van hem moeten nemen.

7

Gezellig ’n dagje uit Reactiveringszwemmen

Frans Wilbers stond gelukkig paraat en hij heeft, geheel op persoonlijke titel, dit mooie initiatief overgenomen. De start was zo succesvol dat er einde 1989 al met 2 groepen werd gezwommen. Frans was een doorzetter en hij was er zo van overtuigd dat het bewegen door iedereen, maar vooral door mensen met een hart- of vaatprobleem een must was. Op 25 januari 1988 werd in het toenmalige café Bouman de oprichtingsvergadering gehouden voor een sport- en spelgroep in gymzaal De Ratel in Gennep-Zuid. Zo konden de mensen, die niet graag zwemmen ook sporten onder deskundige leiding. Sporten, zwemmen en later ook volleyballen, voorziet in een duidelijke behoefte. Uit onderzoek is immers gebleken dat revalidatie na een hart- vaatziekte en/of –operatie, een zeer positieve invloed heeft op het lichamelijk en geestelijk functioneren, het prestatievermogen, het gevoel voor welzijn en de durf om activiteiten te verrichten. 8

Bestuursvergadering Heerlijk aan het sporten

Onze doelstelling is hierop dan ook volledig gericht. Frans heeft met ondersteuning van de toenmalige sportleidster Agnes Albers, de zweminstructeurs van Pica Mare en niet op de laatste plaats van zijn vrouw Toos de organisatie degelijk op poten gezet en hij zorgde daarnaast nog voor de nodige uitstapjes en feestjes om de onderlinge contacten te verstevigen. In 2001 moest Frans, in verband met een ongeneeslijke ziekte, de sportgroep uit handen geven. Hij vroeg daarvoor Piet Tiebosch en Ernst Koelemij, die het als een eer zagen dit werk te mogen doen. Omdat het aantal deelnemers en daarmede ook het aantal regels steeds verder uitbreidde, besloot de nieuwe leiding de organisatie wat formeler te regelen. Op 14 maart 2003 werd daarom de Stichting Meer Bewegen Voor Hartpatiënten Gennep opgericht. Ook werd een bestuur gevormd en wordt er jaarlijks een algemene vergadering uitgeschreven, met vaststelling van jaarrekening en begroting. 9

Aanvankelijk zijn de zwemmers met Frans nog even doorgegaan, maar ook zij hebben zich later bij de stichting aangesloten. Van Frans hebben wij met groot verdriet op 1 december afscheid moeten nemen. Al werd de organisatie wat formeler, het werd er niet ongezelliger door, want met ieders inbreng wordt er van alles geregeld, zoals uitstapjes, contactavonden, algemene vergadering, lezingen en vooral gezellig samen koffiedrinken. Om het contact met de zwemgroep levendig te houden heeft vanuit het bestuur Piet v.d. Velden, die zelf ook zwemt, de functie van coördinator. De stichting heeft momenteel 70 deelnemers, onderverdeeld in een groep zwemmers, 3 groepen sporters en een groep volleyballers. Er zijn deelnemers die aan alle drie de disciplines deelnemen, maar de meesten zijn één keer per week in actie. Op woensdag 3 juli 2013 is het dan zover dat er feest wordt gevierd. Die dag heeft de stichting de beschikking over de sporthal, het zwembad en het zalencomplex van 4Event van 09.00 tot 19.00 uur. Er zijn die dag allerlei spelactiviteiten, voor elk wat wils, maar aan het slot ook een gezellig samenzijn rond een feestelijk buffet. Mochten na het lezen van dit artikel mensen, die tot onze doelgroep behoren, meer van onze activiteiten willen weten dan kan telefonisch contact worden opgenomen met een van onderstaande personen. MBVH Gennep, Voorzitter: Piet Tiebosch, tel. 0485-512195 Secretaris, Ernst Koelemij, 0485-441485.

TWEEDE POGING BIJ STATINE VAAK SUCCESVOL Een deel van de mensen dat een statine gebruikt om zijn cholesterol te verlagen, stopt hiermee vanwege bijwerkingen. Meer dan 90 procent van degenen die na enige tijd opnieuw een statine beginnen in te nemen (soms exact dezelfde statine), gebruiken dit een jaar later nog zonder problemen. Dat blijkt uit gegevens van ongeveer 60.000 patiënten. Dit suggereert dat de waargenomen bijwerkingen in veel gevallen niet aan de statine zijn te wijten, zo stellen de onderzoekers. Voor meer informatie ga naar: http://bit.ly/10tOagO Bron: DE GELDERLANDER van 7 mei 2013 bijlage: GEZOND 10

VAKANTIES VOOR IEDEREEN MET EEN HARTAANDOENING “Een hartaandoening en toch zonder zorgen op vakantie” De Hart&Vaatgroep en de Hartstichting organiseren (actieve) vakanties speciaal voor mensen met een aangeboren of op jonge leeftijd verworven hartafwijking. Het doel van de activiteiten is deelnemers en hun naasten een fijne vakantie te bezorgen. De vakanties zitten vol activiteiten, waar iedere deelnemer in zijn eigen tempo aan mee kan doen: sport, muziek en spel. Het uitwisselen van ervaringen, het uitproberen en verleggen van grenzen en de verbondenheid met lotgenoten zijn de belangrijkste redenen om deze vakanties te organiseren. Deelnemers voelen zich een keer geen uitzondering en zien bovendien hoe anderen met hun hartaandoening omgaan. Iedere vakantie wordt begeleid door een groot aantal ervaren vrijwilligers, waaronder vrijwilligers met een medische achtergrond. Meestal zijn dit een arts en twee verpleegkundigen. Als het nodig mocht zijn kan voor gespecialiseerde cardiologische zorg een beroep worden gedaan bij een ziekenhuis in de buurt van de lokatie. Voor iedere leeftijd is er wel een vakantie: een gezinsweekend waarvan het kind met hartaandoening tussen de 0 en 5 jaar oud is, een jongerenweek (14 –20 jaar) en een midweek voor mensen van 28 jaar en ouder met een aangeboren of verworven hartafwijking en eventuele partner. Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Er zijn nog veel meer vakanties. Ze staan allemaal op www.hartenvaatgroep.nl.vakanties De vakanties worden georganiseerd in de periode van 7 juni t/m 22 oktober. De lokatie is altijd in Nederland. De kosten voor een vakantie zijn zeer beperkt (zie bovengenoemde website). Wil je mee als deelnemer of als gezin? Kijk dan op www.hartenvaatgroep.nl/vakanties. Neem voor meer informatie contact op met Bert-Jan van Veen (088-11 11 600) of mail naar vakanties@ hartenvaatgroep.nl. Wellicht zeg je straks ook “dit was de mooiste week van mijn leven”. 11

MEDICIJN VOOR HARTKWAAL RAAKT OP Door onze redacteur Frederiek Weeda Amsterdam. Het medicijn Lanoxin, dat 100.000 hartpatiënten slikken, wordt sinds een week niet geleverd in Nederland. Per week halen zo’n 25.000 hartpatiënten een voorraad Lanoxin (werkzame stof digoxine) op bij hun apotheek. De patiënt slikt het dagelijks om een potentieel dodelijke hartritmestoornis te voorkomen. Volgens apotheker Doerine Postma, verbonden aan de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP), is het “gevaarlijk” dat het middel tijdelijk niet wordt geleverd. „Patiënten kunnen er echt niet van de één op de andere dag mee stoppen.” Er zijn nog wel drankjes met het middel verkrijgbaar maar ook die raken op. Er is maar één leverancier van Lanoxin in Nederland, sinds kort het bedrijf Navamedic. De fabrikant van Lanoxin, het wereldwijd actieve Aspen Pharma, heeft nieuwe machines geïnstalleerd. De productie zou daardoor vertraging oplopen. De KNMP hoopt dat Lanoxin pillen na Pasen weer te krijgen zijn. Cardioloog Martin Schalij, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie, bevestigt dat het gevaarlijk kan zijn als een patiënt zomaar stopt met het middel. De KNMP zegt dat medicijnen steeds vaker niet geleverd worden aan de Nederlandse markt. Postma: „Fabrikanten moeten de kosten drukken en verhuizen de fabriek naar goedkopere productielanden. Als dat problemen geeft, is er tijdelijk geen voorraad.” Tot nu toe lossen apothekers dat op door te schuiven met voorraden maar op termijn wordt dit echt problematisch, zegt de KNMP. Sommige fabrikanten vinden Nederland geen interessante markt meer omdat die klein is en omdat de geneesmiddelenprijs er tegenwoordig laag is, zegt de KNMP. Bij een tekort, houden ze liever betere markten zoals Duitsland tevreden. De receptionist bij B-Medical, dat Lanoxin tot voor kort distribueerde, adviseert apothekers het ziekenhuis in de buurt te bellen. „Dat heeft meestal nog wel een voorraadje.” NRC vrijdag 29 maart 2013 12

PIL NIET ALTIJD OPLOSSING VOOR HARTPROBLEMEN Nederland heeft een miljoen hart- en vaatpatiënten. De informatie die zij krijgen, verschilt nogal eens per arts. Net als de meningen over hoe een patiënt het beste is te begeleiden en te behandelen. Voor Yvo Smulders, schrijver van het boek “In de problemen met hart en vaten. En Nu?”, staat in elk geval één ding vast: “Het is belangrijk tijd uit te trekken voor uitleg aan de patiënt.” Door Arnoud kluiters De ene patiënt is de andere niet. Behandel en begeleid iedereen daarom naar zijn of haar eigen situatie en mogelijkheden. “Dat lijkt zo vanzelfsprekend”, zegt Yvo Smulders, hoogleraar algemene interne geneeskunde in het VU Medisch Centrum en schrijver van In de problemen met hart en vaten. En nu? Toch gaat het er in de praktijk nog wel eens anders aan toe.” Neem de te zware jongeman met bovengemiddelde bloeddruk. “’geef hem bloeddruk verlagende medicijnen’, is de eerste gedachte die ook artsen te binnen schiet en die de patiënt in kwestie waarschijnlijk ook verwacht te krijgen. Maar hij krijgt ze niet altijd”. Waarom niet? “Als arts dienen wij verder te kijken: welke risicofactoren spelen er mogelijk een rol? Erfelijkheid, leeftijd en geslacht zijn niet te beïnvloeden, maar veel andere risicofactoren wel: beweegt iemand genoeg, hoe is het drink-, eet- en rookgedrag? Is er sprake van stress, werkt iemand op wisselende tijden?” Op verschillende plekken in zijn boek staat hij stil bij dit soort voorbeelden en geeft uitleg. Uitgangspunt van het boek is helder en beeldend uitleggen hoe ons hart en de bloedvaten functioneren; welke risicofactoren zijn er, wat gebeurt precies in de bloedvaten wanneer er sprake is van bijvoorbeeld verhoogd cholesterolgehalte of hoge bloeddruk, een herseninfarct of een hartaanval, wat kun je zelf doen om je gezondheid te verbeteren, wat kan een arts doen? “Maar daar mee zijn we er nog niet. Neem het voorbeeld van die zware jongeman. Als arts is het van belang hem goed uit te leggen dat je niet zomaar zijn bloeddruk gaat verlagen – want daar heeft hij helemaal geen last van – maar dat het belangrijk is naar het einddoel van de behandeling te kijken.

13

Wat is het mogelijke gevolg van die verhoogde bloeddruk? Waar het uiteindelijk om gaat, is mogelijk toekomstige hart- en vaatziekten te vermijden. Hoe groot is de kans daarop? In plaats van hem de verwachte medicijnen te geven, kan het zijn dat ik hem juist adviseer meer te gaan bewegen of te stoppen met roken. Maar dit is niet voor iedere patiënt altijd even gemakkelijk! Mijn uitleg moet hem motiveren dat einddoel te bereiken. Het is belangrijk daar tijd voor uit te trekken.” Smulders’ stem slaat, haast onmerkbaar, even licht over als hij erover te spreken komt. “Helaas doet niet iedere arts dit altijd. Het is geen reclame voor mijn eigen beroepsgroep, maar waar de één uitgebreid in gesprek gaat met een patiënt – wat die wil én kan – daar schrijft de ander een recept uit voor één of meerdere pillen per dag. Het kost weinig tijd die over de toonbank te schuiven. Overbehandeling en een ongemotiveerde patiënt die het niet lukt al die pillen in te nemen, liggen dan op de loer.” Hoewel de hoogleraar niet gelukkig is met dit soort situaties, kan hij die wel verklaren. “De beslissing om te starten met een bepaalde behandeling, hangt namelijk niet alleen af van risicofactoren als roken, drinken en bewegen. Er zit nog een diepere laag onder, die niet eenvoudig uit te leggen is, maar die wel onmisbaar is voor iedere arts bij het nemen van dit soort beslissingen.” In Nederland is afgesproken dat een preventieve behandeling met bijvoorbeeld cholesterol- of bloeddrukverlagers wordt gestart als de kans 20 procent of meer is dat iemand binnen 10 jaar een hart- of vaatziekte ontwikkelt. Om die beslissing te nemen vallen artsen terug op een speciale tabel. Daarin is per leeftijdscategorie af te lezen wanneer iemand boven of onder dit percentage zit. In de tabel staan gegevens vermeld over bijvoorbeeld leeftijd, geslacht en bloeddruk. “Maar risicofactoren als nierfunctie, voeding, overgewicht en erfelijkheid worden er niet in genoemd. Bovendien is de tabel slechts bruikbaar voor mensen tussen 40 en 70 jaar. In mijn boek kaart ik nog enkele situaties aan die hier dieper op in gaan en er uitleg bij geven. Maar het kost tijd en studie om alle factoren goed af te wegen en dit vervolgens goed te bespreken met je patiënten.” Yvo Smulders – In de problemen met hart en vaten. En nu? Verschenen in de serie Spreekuur Thuis, Poiesz Uitgevers, 23,95 euro. Bron: DE GELDERLANDER van 16 april 2013 bijlage GEZOND 14

SNELLERE HARTHULP MOET LEVENS REDDEN UMC St Radboud Spoedeisende hulp anders ingericht. • UMC St Radboud geeft acute harthulp zoveel mogelijk al op de spoedeisende hulp. • Nieuwe aanpak scheelt levensreddende secondes. • Verpleegkundige staat standaard klaar voor snellere hulp aan ernstig zieke hartpatiënt. NIJMEGEN – UMC St Radboud hoopt met een snellere aanpak extra levens te redden van mensen met een acute hartstilstand. De spoedeisende hulp is hiervoor met nieuwe, gespecialiseerde hartkamers ingericht. Verpleegkundigen staan standaard klaar bij de ingang om patiënten zo snel mogelijk naar de juiste behandelkamer te dirigeren. “Dat is maar een klein onderdeel van een brede aanpak om acute hartpatiënten gestroomlijnder door te verwijzen en behandelen. Zo moeten levensreddende secondes worden gewonnen”, vertelt afdelingshoofd Michael Edwards van de spoedeisende hulp. ‘Eerste hart hulp’ en spoedeisende hulp worden hiervoor ineen geschoven. Door gespecialiseerde cardiologieapparatuur te integreren in de spoedeisende hulppost, is het vanaf maandag mogelijk zo nodig al direct op de spoedeisende hulp chirurgisch in te grijpen bij hartpatiënten. De afdeling is verder aangevuld met speciale apparatuur om de reanimatie ter plekke langdurig voort te zetten. Voortaan zijn bovendien gespecialiseerde cardiologen en hartverpleegkundigen 24 uur per dag paraat. Eerder moesten acute hartpatiënten nog een klein ritje maken door het ziekenhuis, voor dat ze bij de juiste afdeling ware aanbeland. Een proef met de nieuwe werkwijze liet zien dat 20 procent meer levens werden gered bij de groep patiënten met langdurige hartstilstand. Bron: DE GELDERLANDER van 4 februari 2013

15

NIEUWSBRIEF HOOG CHOLESTROL APRIL 2013 De Nieuwsbrief Hoog Cholesterol informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met cholesterol en hart- en vaatziekten te maken hebben. “Ik begrijp niet waarom mijn cholesterolgehalte niet omlaag gaat. Ik beweeg elke dag en ik let ook heel goed op wat ik eet.” Deze of soortgelijke woorden worden dagelijks uitgesproken, in de praktijk bij de huisarts, bij de diëtist, aan de keukentafel of aan de infolijn Hart en Vaten. Maar beweegt u echt zoveel als u denkt? Behoort u tot de 58% van de Nederlanders (vanaf 12 jaar) die voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond bewegen? U kunt het testen. Noteer een week lang precies hoeveel u beweegt en waaruit die beweging bestaat. Vul dan de Beweegtest in op www.30minutenbewegen. nl om te zien of u aan deze norm voldoet. Hoeveel beweging is goed? In Nederland zijn twee ‘normen’ die iets zeggen over de hoeveelheid beweging die nodig is om gezond te blijven: de Nederlandse Norm Gezond Bewegen geeft aan hoeveel beweging nodig is om gezond te blijven; de Fitnorm zegt iets over de hoeveelheid beweging die nodig is om hart en vaten gezond te houden. Nederlandse Norm Gezond Bewegen Om gezond te blijven is 30 minuten matig intensieve beweging per dag nodig. Als dat voor u niet meteen haalbaar is, mag u ook in 3 blokjes van 10 minuten of in twee blokjes van een kwartier bewegen en dat minimaal 5 dagen per week. Voor kinderen, jongeren én mensen met overgewicht is meer nodig. Om gezond te blijven hebben zij dagelijks 60 minuten matig intensieve lichaamsbeweging nodig, eventueel in blokjes opgedeeld. Bij matig intensieve inspanning gaat de hartslag omhoog en de ademhaling sneller. Voorbeelden van matig intensieve inspanning zijn: • in een flink tempo doorfietsen (15 km per uur) • stevig doorstappen (5 à 6 km per uur wandelen) of nordic walking • zwemmen Voor ouderen (55-plussers) geldt 3 à 4 km per uur wandelen en 10 km per uur fietsen. 16

Huishoudelijk werk (stofzuigen, ramen zemen) of flink tuinieren horen ook bij matig intensieve beweging. Maar in een rustig tempo boodschappen doen, afwassen, slenteren door de stad of een ommetje met de hond is geen matig intensieve inspanning! Fitnorm Uw hart en bloedvaten houdt u in goede conditie door drie maal per week minstens 20 minuten te sporten (intensieve lichaamsbeweging). Bij intensieve lichaamsbeweging gaat u transpireren en raakt u buiten adem. De Fitnorm zegt iets over de conditie en is voor jong en oud gelijk. Met sporten wordt teamsport (voetbal, hockey), duosport (tennissen) en solosport (fitness, hardlopen) bedoeld. Tuinieren, midgetgolfen of een gezellig fietstochtje zijn leuke activiteiten, maar vallen niet onder de categorie sport. Hardloopschema’s Wilt u gaan hardlopen om uw conditie te verbeteren? Hartstikke goed! Uw conditie kunt u op een verantwoorde wijze opbouwen door te lopen volgens een hardloopschema. Op de website van de Hartstichting zijn hardloopschema’s te vinden: http://www.hartstichting.nl/gezond_leven/beweging/ hardloopschema/. Waarom is bewegen goed voor hart en bloedvaten? Hart- en bloedvaten blijven in goede conditie door veel te bewegen. Bewegen heeft een gunstige invloed op de bloeddruk en het HDL-cholesterol. Daarnaast verbrandt u door bewegen datgene wat u via uw voeding naar binnen krijgt. Als uw voeding (wat u aan energie binnenkrijgt) in balans is met uw lichaamsbeweging (wat u aan energie verbruikt), ontstaat er geen overgewicht. De kunst is om het evenwicht te vinden. Onderzoek heeft aangetoond dat vooral meer bewegen nodig is om een gezond gewicht te krijgen. Een handig hulpmiddeltje om te zien hoeveel u moet bewegen om bijvoorbeeld een eetlepel pinda’s te verbranden is de Caloriewegwijzer van de Hartstichting. Daarop kunt u precies zien dat u dan: • 28 minuten moet wandelen of • 10 minuten moet zwemmen of • 16 minuten moet fietsen. De Caloriewegwijzer kunt u bestellen via de webshop op de website van de Hartstichting. 17

Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Mijn zus woont in Spanje, ik in Nederland. Beiden hebben we een verhoogd cholesterolgehalte. We kunnen de waardes niet vergelijken, omdat mijn zus heel andere uitslagen heeft. Hoe kunnen we dit omrekenen?” Cholesterol wordt in Nederland uitgedrukt in millimol per liter (mmol/liter). In de Verenigde Staten – en ook in een aantal Europese landen, waaronder Spanje – wordt met andere eenheden gerekend, namelijk milligram per deciliter (mg/deciliter). De waarde in Spanje krijgt u door de Nederlandse waarde te vermenigvuldigen met 38,6. Een voorbeeld: Stel u heeft een totaal cholesterol van 5,6 mmol/l, dan is uw waarde omgerekend naar de Spaanse eenheid 5,6 x 38,6 = 216,16 mg/ deciliter. Om de waarden van de triglyceriden uit te rekenen en te vergelijken moet u de Nederlandse waarde met 88,5 vermenigvuldigen. Fabel of Feit? “Meer dan de helft van de ouderen (55 tot 75 jaar) voldoet aan de Fitnorm.” Feit! Van de mannen in deze leeftijdscategorie voldoet 56% aan de Fitnorm; voor de vrouwen ligt dit iets lager, maar toch nog op 50%. Infolijn Hart en Vaten Met vragen over beroerte, hoge bloeddruk of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Infolijn Hart en Vaten: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief). E-mail: [email protected]

18

Provençaalse quiche Benodigdheden: • • • • • • • • • • •

2 eetlepels olijfolie courgette 4 tomaten 1 ui 1 teentje knoflook 1 bosje gemengde Italiaanse kruiden 3 eieren 4 eetlepels halfvolle melk 100 gram pittige 30+ kaas peper 1 rol kant-en-klaar pizzadeeg

Bereidingswijze: • Snijd de courgette in kleine stukjes. • Pel de ui en knoflook en snipper ze fijn. • Ontvel de tomaten, verwijder de zaadlijsten en snijd ze in kleine stukjes. • Hak de Italiaanse kruiden fijn. • Verwarm de oven voor op 200 graden. • Vet een bakvorm in en bekleed deze met het pizzadeeg. • Verhit de olie in een koekenpan. • Fruit de ui en de knoflook. • Voeg de courgette toe en bak deze tot het gaar is. • Voeg de tomaten toe en bak ze mee tot een smeuïg geheel. • Maak op smaak met de Italiaanse kruiden en wat peper. • Leg dit mengsel op het deeg. • Klop in een kom de eieren met de melk en de kaas en verdeel dit over het mengsel • Bak de quiche 20 tot 25 minuten in de oven. Tip! Voeg 2 blikjes uitgelekte tonijn op water toe aan het courgette/ tomaat mengsel. Serveer met een gemengde salade. Eet smakelijk! 19

NIEUWSBRIEF HOGE BLOEDDRUK APRIL 2013 De Nieuwsbrief Hoge Bloeddruk is een uitgave van de Nederlandse Hartstichting en informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten te maken hebben. Van een hoge bloeddruk spreekt men als de bovendruk hoger of gelijk is aan 140 millimeters kwik (mmHg) en de onderdruk hoger of gelijk is aan 90 mmHg. Bewegen is goed, dat weten we allemaal. Waarom bewegen zoveel Nederlanders dan toch te weinig? Vaak zijn er wel goede bedoelingen, maar komt het er gewoon niet van. En daarnaast zijn er ook veel mensen die denken dat ze genoeg bewegen, terwijl dat in werkelijkheid niet zo is . De lente is een mooi moment om met bewegen te beginnen. Lekker in de buitenlucht wandelen of fietsen. In deze nieuwsbrief leest u waarom bewegen goed is en vindt u tips en adviezen om het bewegen vol te houden. Bewegen Tijdens het bewegen gaat uw bloeddruk omhoog. Hoe hoog uw bloeddruk oploopt, hangt af van de mate van inspanning die u levert. Dat uw bloeddruk tijdelijk oploopt door het bewegen is geen probleem; uiteindelijk zal door regelmatig bewegen uw bloeddruk in rust dalen. En dáár doet u het voor. Door regelmatig te bewegen: • daalt uw bloeddruk in rust; • houdt u uw gewicht op peil; • stijgt uw ‘goede’ HDL-cholesterol en daalt het ‘slechte’ LDL-cholesterol. Door bovenstaande effecten wordt de kans op hart- en vaatziekten kleiner. Bovendien: • is bewegen goed voor uw botten en spieren, het houdt ze sterk en fit; • is bewegen gunstig voor uw spijsvertering; • voelen mensen die regelmatig bewegen zich over het algemeen prettiger en gezonder; • hebben mensen die regelmatig bewegen minder last van angsten en depressieve gevoelens. 20

Wat is nu voldoende bewegen? Regelmatig bewegen is dus bijna een wondermiddel. Voor een goed resultaat raadt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan om elke dag een half uur te bewegen. U moet dan wel een matige tot redelijke inspanning leveren. Uw hart klopt sneller en u ademt behoorlijk. Let erop dat u niet helemaal buiten adem raakt of dat u lange tijd nodig heeft om weer bij te komen. Bij een matige tot redelijke inspanning moet u nog gewoon kunnen praten. In de tabel leest u wat de Nederlandse Norm Gezond Bewegen inhoudt. Nederlandse Norm Gezond Bewegen Jeugd (<18 jaar) Elke dag een uur matig intensief bewegen, zoals wandelen, fietsen, zwemmen. Minimaal twee maal per week speciale aandacht voor het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie). Voorbeelden zijn voetballen, hockey, volleybal. Volwassenen (18-55 jaar) Een half uur matig intensief bewegen op tenminste vijf dagen. Bij voorkeur alle dagen van de week. Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn 5 à 6 km per uur (km/u) wandelen (dus flink doorwandelen) en 15 km/u fietsen. Ouderen (55-plussers) Een half uur matig intensief bewegen op tenminste vijf dagen. Bij voorkeur alle dagen van de week. Voor niet-actieven, zonder of met beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen. Voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij ouderen zijn 3 à 4 km/u wandelen en 10 km/u fietsen. Hoe houdt u het bewegen vol? Bewegen is vol te houden als u een vorm van bewegen kiest die u leuk vindt. Voor de een is dit voetballen, de ander vindt het leuker om te zwemmen of lekker te fietsen. Om gezond te bewegen is het echt niet nodig om tegen uw zin te sporten op een sportschool. Als u zich in die omgeving niet prettig voelt, is de kans groot dat u snel afhaakt. Welke vorm van bewegen u kiest maakt niet uit, als u maar beweegt! Ook samen sporten kan u helpen om te blijven bewegen. Heeft u een keer geen zin, dan is er toch een stok achter de deur: uw beweegmaatjes rekenen immers op u! Bovendien is samen bewegen gezelliger. 21

Heeft u geen goede vriend, vriendin of partner die met u mee wil, schrijf u dan in bij een sportvereniging bij u in de buurt. Vaak kunt u vrijblijvend een paar proeflessen volgen of een aantal keren meetrainen. In de gemeentegids van uw woonplaats staan alle sportverenigingen vermeld. Een beweegmaatje kunt u vinden op www.beweegmaatje.nl “Voor bewegen heb ik geen tijd” U denkt misschien: Waar haal ik de tijd vandaan om te bewegen? Bedenk dat het u geen extra tijd hoeft te kosten. Neem eens vaker de fiets in plaats van de auto of het openbaar vervoer. Zeker in een stad bent u vaak sneller van A naar B met de fiets. Kiest u toch voor de tram of bus, stap een halte eerder of later uit en loop een stuk in redelijk tempo. Neem de trap in plaats van de lift of de roltrap. Ook ‘lunchwandelen’ (een ommetje in de lunchpauze met collega’s) is gemakkelijk vol te houden en gezellig. Veel plezier met bewegen! Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Mag ik met een hoge bloeddruk vliegen?” Er zijn geen algemene richtlijnen of beperkingen voor reizigers met een hoge bloeddruk. Ook niet voor vliegreizen. Er zijn geen aanwijzingen dat de lagere druk in de vliegtuigcabine invloed heeft op de bloeddruk. Vermoedelijk is de stress rondom de reis, bagage sjouwen, inchecken, lange einden lopen, controles of andere ergernissen, van grotere invloed op uw bloeddruk dan de druk in het vliegtuig. Overleg bij twijfel over uw gezondheid of over uw reisbestemming met uw huisarts of specialist. Bereid uw vakantie goed voor! Dat voorkomt onnodige stress. Bij langere vluchten is het goed om tijdens de vlucht voldoende te drinken en regelmatig te bewegen, om uitdroging en trombose te voorkomen.

22

Fabel of Feit? “Harde omgevingsgeluiden veroorzaken hoge bloeddruk.” Feit! Uit nationale en internationale onderzoeken komen inmiddels voldoende aanwijzingen dat er een verband bestaat tussen de blootstelling aan vliegtuiggeluid en hoge bloeddruk. Bewoners rond Schiphol bleken ook meer slaap- en kalmeringsmiddelen te gebruiken en er zijn meer ziekenhuisopnames. Mensen die veel aan vliegtuiggeluid blootstaan, melden bovendien vaker dat zij klachten hebben over de gezondheid. Volgens het RIVM hebben tussen de 110.000 en de 270.000 Nederlanders een verhoogde bloeddruk door geluidshinder. De kans op hoge bloeddruk neemt vooral toe bij blootstelling aan nachtelijk vliegtuiggeluid. Infolijn Hart en Vaten Met vragen over hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Informatielijn van de Hartstichting: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief) of e-mail: [email protected] Vleesbouillon zonder zout Benodigdheden: • • • • • •

200 gram runderpoulet 1 ui 1 liter water selderij foelie peperkorrels

• • • • •

1 mergpijpje 1 wortel peterselie tijm laurier

Bereidingswijze: • Zet het vlees, het mergpijpje, de in stukken gesneden ui en wortel, de kruiden en specerijen op met 1 liter koud water. • Breng het geheel langzaam aan de kook en laat de bouillon 2,5 tot 3 uur trekken. • Zeef de bouillon door een vochtige doek en vul de bouillon aan met water tot 1 liter.

23

ROOD VLEES REMT AANMAAK VAN GOED CHOLESTEROL

Volkskrant 8 april 2013 Darmbacteriën die wel voorkomen bij vleeseters maar minder bij vegetariërs zouden de reden kunnen zijn dat rood vlees meer hart- en vaatziekten geeft. Dat oppert een Amerikaans onderzoeksteam in Nature Nature Medicine. Het zou voor het eerst zijn dat wetenschappers een biologisch mechanisme ontdekken tussen rood vlees en hart- en vaatziekten. De groep onderzoekers, van vooral de Cleveland Clinic in Ohio, deed een omvangrijke studie met muizen, mensen, gekweekte cellen en epidemiologische gegevens. Centraal daarbij stond L-carnitine. Deze van aminozuren afgeleide stof, die is betrokken bij de verbranding van vetzuren, komt veel voor in rood vlees. In de darmen kan L-carnitine door bepaalde bacteriën worden omgezet in de stof TMAO (trimethylamine-N-oxide). TMAO remt de vorming van het 'goede cholesterol' (HDL) in het bloed, en verhoogt zo het risico op hart- en vaatziekten. De onderzoekers toonden dit aan bij muizen en in gekweekte weefsels, en lieten ook zien dat in de darmflora van vleeseters meer TMAO ontstaat dan bij vegetariërs. 24

Darmbacteriën 'De ontdekking heeft brede gezondheidsimplicaties', concludeert het onderzoeksteam. Zo zouden darmbacteriën wellicht kunnen worden ingezet ter voorkoming van hart- en vaatziekten. Ook waarschuwen de onderzoekers voor L-carnitine, dat nu geregeld wordt gebruikt als voedingssupplement, omdat dat in de darm TMAO kan vormen en zo hart- en vaatziekten stimuleert. Rood vlees ligt al langer onder vuur. Het zou niet alleen harten vaatziekten veroorzaken, maar ook kanker en diabetes. Onduidelijk is echter in hoeverre dat het geval is, en of het rode vlees zelf de boosdoener is, of eerder de bereidingswijze - lang bakken, zout toevoegen, overgieten met sauzen - of de leefgewoonten die met vlees eten gepaard gaan. Weinig bewijs En dat is nog steeds het probleem, vindt voedingsepidemioloog dr. Marianne Geleijnse van de Wageningen Universiteit. 'Er is in de epidemiologische literatuur nauwelijks bewijs dat niet-industrieel bewerkt mager vlees hart- en vaatziekten bevordert. Of dat nu rood of wit is. Sterker, er zijn zelfs studies die suggereren dat L-carnitine de hartfunctie verbetert.' Geleijnse gelooft best dat de gevonden biologische omzettingen betekenis hebben in een laboratorium of een onderzoek, maar de stap naar de bevolking vindt ze te groot. 'Het is een interessante hypothese die verder onderzoek verdient. Maar ik ben ervan overtuigd dat deze interactie van L-carnitine met de darmflora niet hét ding is en weinig betekenis heeft voor gezondheidsdoeleinden', zegt ze.

NITRAATRIJK VOEDSEL VERLAAGT DE BLOEDDRUK Last van verhoogde bloeddruk en (nog) geen zin om hier tegen medicijnen te slikken? Probeer, naast meer te bewegen en te stoppen met roken, eerst wat meer nitraatrijke groente als andijvie, rode bieten en spinazie te eten. Een beetje meer nitraat (0,2 gram) in het lichaam verlaagt – na omzetting in het bloedvatverwijdende nitriet – de bloeddruk al met gemiddeld 10 mmHg, zo blijkt uit Brits onderzoek. Meer informatie: http:/bit.ly/14xWh1A Bron: DE GELDERLANDER van 23 april 2013 Rubriek: Gezondheid 25

DE PIETJES PRECIES BLIJVEN LANGER GEZOND Door onze redactie wetenschap Amsterdam. Is uw kind een Pietje Precies? Dan is de kans groot dat hij of zij ruim veertig jaar later een betere gezondheid heeft dan kinderen die niet zo precies zijn. En een beter gewicht (niet te dik), betere cholesterolniveaus, betere bloeddruk. Dat bleek in elk geval uit een langlopend onderzoek op Hawaii, waar in de jaren 60 meer dan 2.000 kinderen van gemiddeld tien jaar oud persoonlijkheids-vragenlijsten invulden. Amerikaanse psychologen spoorden er 753 van op. De gezondheid van de inmiddels gemiddeld 51- jarigen werd uitvoerig doorgelicht – en de mensen die als kind heel precies waren en van orde en schemaatjes hielden, waren het gezondst. Het was al bekend dat zorgvuldige mensen gemiddeld gezonder zijn dan luie sloddervossen. Deels komt het doordat Pietjes Precies er een gezondere levensstijl op nahouden: ze doen bijvoorbeeld trouwer aan lichaamsbeweging en eten gezonder. Misschien hebben ze ook minder stress of kunnen ze daar beter mee omgaan. Dit nieuwe onderzoek, dat begin deze week online werd gezet bij Health Psychology, is het eerste waarin het verband tussen zorgvuldigheid en gezondheid met een tussenpoos van ruim veertig jaar is aangetoond. NRC 29 maart 2013

26

ARME HARTPATIËNT LEEFT ONGEZONDER Door onze redactie wetenschap Amsterdam. De goedkoopste manier voor hartpatiënten om de kans op een spoedige dood te verkleinen is gezond te gaan leven. Maar in de armste landen doen hartpatiënten dat beduidend minder vaak dan in de rijkste landen. Niet roken, flink bewegen en gezond eten. Dat zijn de drie pijlers die erger kunnen voorkomen, schrijven de onderzoekers van de PURE-studie in een publicatie in het Journal of the American Medical Association. PURE staat voor Prospective Urban Rural Epidemiological Study. Het is onderzocht onder 154.000 mensen in rijke, matig rijke, matig arme en arme landen, in stedelijke gebieden en in plattelandsstreken. Slechts 1 op de 20 hartpatiënten houdt de combinatie van niet roken, gezond eten en voldoende lichaamsbeweging aan. In de rijke landen (mensen uit Canada, Zweden en de Verenigde Arabische Emiraten) zijn dat er wat meer dan in de arme landen (Bangladesh, India, Pakistan en India). Overal doen de hoger opgeleiden het beter dan lager opgeleiden. Opvallend is dat hartpatiënten uit de matig arme landen (China, Colombia, Iran) relatief gezond leven. In elk geval gezonder dan de patiënten in matig rijke landen (o.a. Argentinië, Maleisië, Polen en Zuid-Afrika). Dat zit vooral in lichaamsbeweging en een gezonder dieet: hoe rijker mensen zijn, hoe minder lichamelijk inspannend werk ze doen en hoe meer (rood) vlees ze eten. De onderzoekers merkten ook dat de meeste mensen wel wéten dat ze gezonder moeten gaan leven, maar ze doen het niet. Ze schrijven dat verandertrainingen duur zijn en weinig effect hebben. De hartpatiënten in de armste landen komen er overigens niet alleen wat gezond leven betreft bekaaid van af. Twee jaar geleden rolde uit dezelfde PURE-studie dat in rijke landen de helft van de hartpatiënten drie of meer hartmedicijnen slikt. In de armste landen ligt dat tienmaal lager, rond de vijf procent. Tachtig procent van de armste hartpatiënten krijgt helemaal geen medicijn dat een hartaanval, pijn op de borst of beroerte moet voorkomen. NRC 17 april 2013

27

VRAAGBAAK GEZONDE VOEDING De patient vraagt. Vaak zie ik in recepten het gebruik van gekookte ham. Het lijkt mij dat dit behoorlijk veel zout bevat als je het advies hebt van 2,4 gram per dag. Hoe kun je dat berekenen? Meestal staat er alleen bij: toegevoegd zout. Gaat men uit van zoutloos of 40% minder zout brood eten om zo het teveel op te heffen? Buiten het natriumgehalte in melkproducten en dergelijken zit je zo al aan de advieshoeveelheid zout per dag. Antwoord van onze dieetkok Geachte mevrouw, U geeft aan een beperking te hebben van 2,4 gram per dag. Als dit zout is dan geldt: 2,4 gram zout is 960 milligram natrium. Als dit natrium is dan geldt: 2,4 gram natrium is 6 gram zout per dag. Ham bevat per 100 gram tussen de 900 milligram en 1150 milligram natrium. Of ham bevat per 100 gram tussen de 2,25 gram zout en 3 gram zout. U heeft gelijk, u zit al heel snel op de advieshoeveelheid. Gewoon brood bevat al 16,8 gram zout, dit is 6400 milligram natrium. Dit is aangepast per 1 januari 2013. Dan is het 14,4 gram zout en 5760 milligram natrium. Het advies is: In de recepten de ham weglaten. Dit kan worden vervangen door natriumarme ham, maar daar is moeilijk aan te komen. Het kan via een eigen slager, maar dan zal je iets meer moeten afnemen dan 100 gram. Ham is goed te bewaren in de diepvries. Mogelijk is het te bestellen bij www.dieetook.nl. U kunt recepten vinden die zijn uitgewerkt in milligrammen natrium op: www.smakelijketenzonderzout.nl en/of www.erikasongezoutenwebsite.nl . 28

MAAK BEWUST UW KEUZE! Heeft u net een broodje kroket gegeten? Hoeveel moet u dan bewegen om dit te verbranden? De gevraagde inspanning bedraagt: • 60 minuten wandelen • 40 minuten tuinieren • 16 minuten squashen En voor een boterham met kaas? • 35 minuten wandelen • 30 minuten tuinieren • 9 minuten squashen Bevat kaas altijd erg veel zout? Nee, niet altijd. Er zijn ook minder zoute soorten maar wel met veel vet zoals Maaslander, Maasdammer, Emmentaler en Gruyere. En er is ook minder zoute kaas met minder vet, zoals Hüttenkäse, cottage cheese, Milner. Bron: Nederlandse Hartstichting, 2012 29

ALTERNATIEF ZOUT? De patiënt vraagt. Ik koop natrium-arm zout van Verstegen uit Rotterdam (blauwe etiketten). Ik ben blij met het lage natriumgehalte hierin, maar niet blij met het hoge gehalte aan koolhydraten (tegen de 50-55 gram per 100 gram) vanwege mijn diabetes. Van deze koolhydraten is ruim een kwart suiker. Zijn er alternatieven voor natrium-arm en weinig suiker?

Antwoord van onze dieetkok Geachte mevrouw, Alternatieven zijn er eigenlijk niet. Je kunt het natrium vervangen door suiker, maar dan krijg je zoete gerechten en het probleem van diabetes. Je kunt het natrium vervangen door kalium, maar dan heb je kans op een overdosis kalium. Je kunt ook het natrium vervangen door andere zouten, maar die hebben een vieze smaak. Ook zeezout, Himalayazout, etc. bevatten allemaal natrium, net zoveel als gewoon zout. Het advies is: volg een kookworkshop en ga koken met basis smaken en kruiden. 30

RECEPT KRUIDKOEK GERLIEN GUIJT Dit is een recept dat reeds zo’n 25 jaar in gebruik is en door velen gebruikt wordt. Ingrediënten • • • •

500 gram zelfrijzend bakmeel 500 gram donker bruine basterd suiker 1 bakje koek- en speculaaskruiden van Stegeman “22 gram” 550 ml halfvolle melk

Bereiding • Oven op 150°C aanzetten • Melk aan de kook brengen • Intussen bakmeel, bruine basterd suiker en koek- en speculaaskruiden met spatel door elkaar mengen. Gebruik hierbij geen mixer! • Roer de gekookte melk door het mengsel heen, tot een egaal product ontstaat. • Giet de massa in een grote cakevorm (2 l uitvoering). • In 90 minuten in de oven bakken op 150°C. Tip: Snij de koek na afkoeling in plakken, pak iedere plak afzonderlijk in aluminium folie en vries de plakken in. Hierdoor smaakt iedere plak na ontdooiing veel lekkerder.

31

BENT U EEN TIJDELIJKE FLEX-VRIJWILLIGER? Onze regio Gelderland heeft recentelijk een aantal werkgroepjes opgezet waarbinnen u kunt meedenken en patiëntgerichte activiteiten kunt voorbereiden, uitvoeren en afronden. In deze werkgroepen vinden vrijwilligers elkaar gemakkelijk vanwege de persoonlijke (beroeps)achtergrond, huidige interesse, aandoening. Dit geeft voldoende aanknopingspunten om elkaar te motiveren en te stimuleren op het gebied van ons beleid waarin de harten/of vaatpatiënt en haar/zijn omgeving centraal staat. De verschillende werkgroepen hebben reeds een concept beleidsplan opgesteld waarin de verschillende activiteiten worden opgehangen. De meeste activiteiten vinden plaats in samenwerking met de ziekenhuizen in Gelderland. U kunt dus ook als flex-vrijwilliger laagdrempelig meehelpen aan activiteiten bij het ziekenhuis bij u in de buurt. De volgende werkgroepjes zijn reeds gestart: • Werkgroep Vaten • Hart (in voorbereiding) • Werkgroep Leefstijl (gezonde voeding, bewegen en ontspanning) • Werkgroep informatievoorziening (vernieuwing regiowebsite & regioblad, informatievoorziening). De werkgroep Vaten heeft reeds twee activiteiten afgerond. De eerste activiteit was gericht op het Vaatkeurmerk. De tweede omvatte de voorbereiding, uitvoering en afronding van de Vaatavond over Etalagebenen in het Slingeland ziekenhuis te Doetinchem. De werkgroep Leefstijl gaat in mei een leefstijlmiddag organiseren in samenwerking met het CWZ in Nijmegen. Op deze middag wordt een frisse wandeling aangeboden, deelname aan ontspanningsoefeningen, informatie aangeboden over hartfalen, dieet, en De Hart&Vaatgroep, en een beperkte groep kan deelnemen aan een kookworkshop gericht op natrium-arm eten. Spreekt u deze voorbeelden aan? Wilt u in een kleine groepje ook een (tijdelijke) patiëntgerichte bijdrage leveren? Neem dan met ons contact op. Dit kan per telefoon: 024 – 356 77 28, of per email: [email protected]. 32

GEZOND BEWEGEN EN LOOPTRAINING Bent u hart- en/of vaatpatient? En krijgt u het advies om te bewegen? Heeft u vroeger ook weinig aan sport gedaan en waarom nu wel? Heeft u te veel pijn met etalagebenen en moet u toch therapeutische looptraining volgen? Vertrouwt u uw lichaam niet meer na een heftige aandoening en operatie? U heeft beslist wel gehoord en begrepen waarom u toch moet bewegen. Maar hoe bouw je je eigen motivatie op? En waarom dan in een groep, of bij de loop therapeut? Hier spreekt duidelijke taal: hoe te motiveren en te stimuleren? Eigenlijk komt de vraag naar boven: waarom zou ik het doen? Wat is de beloning voor al dat gezonde beweeggedoe? We zetten het voor u op een rijtje, zodat u zelf kunt kijken wat voor u de beloning of te wel de drijfveer zou/moet zijn om toch regelmatig en veilig te bewegen. Angsten komen vaak voort uit door pijn, beweegangst, verkeerde belastbaarheid, verkeerd looppatroon, of ook zelfs vanwege andere aandoeningen, of door het ontbreken van gespecialiseerde begeleiding. Regelmatig bewegen (eigenlijk elke dag een half uurtje) geeft de volgende resultaten: • Beter zuurstof gebruik door de spieren • Betere stofwisseling in de spier • Geleidelijke aanpassing spiermassa en lichaam aan training • Toename spierkracht/spierversterking en conditie • Verlagend effect op lichaamsgewicht • Verlagend effect op uw bloeddruk • Verlagend effect op uw cholesterolgehalte • Verlagend effect van de glucosewaarden bij diabetici • Verhoging van het HDL (goede cholesterol) • Verlagend effect op triglyceriden waarden (een hoog gehalte is ongunstig) • Verhoging van uw fitheid (maakt u minder afhankelijk van anderen) • Beter welbevinden en meer vertrouwen op eigen lichaam • Werkt motiverend • Geeft meer ontspanning na het bewegen • U richt zich meer op herstel en/of vooruitgang door eigen inspanning • Vergroot mogelijkheden op nieuwe sociale contacten 33

• • • • • •

Bewegen ondersteunt stoppen met roken Verbetering kwaliteit hart- en vaatstelsel Vermindert risico op aderverkalking Begeleide programma’s zijn effectiever bij pijn, beweegangst, etc. Mogelijke vermindering van uw medicatie Regelmatige controle in begeleide programma’s en in groepsverband.

De lijst kan nog veel langer gemaakt worden. Maar u ziet dat regelmatig bewegen een zeer grote invloed heeft op uw lichaam en welbevinden. Welk hoofddoel(en) streeft u zelf na? Met regelmatig bewegen werkt u aan: • behoudt van uw gezondheid ook al is deze misschien erg fragiel, in andere woorden: u probeert zelf de kwaliteit van uw leven op peil te houden. • zelfvertrouwen hetgeen stimuleert om zelf de regie over eigen zorg en leven in hand te nemen. • het voorkomen dat de aandoening verergert of voorkomt herhalingen van de aandoening. • ervaart meer ontspanning na gerichte inspanning. Dit werkt motiverend en verhoogt het welbevinden. Kies nu uit deze lijst de beloning(en) die u wilt nastreven door regelmatig te gaan bewegen. Informeer ook uw naaste omgeving welke doelen u door regelmatig bewegen wilt bereiken. Zij kunnen u hierbij helpen en stimuleren. Vóór u begint aan uw eigen- of een begeleid beweegprogramma dient u eerst contact op te nemen met uw specialist of huisarts. Voor meer informatie over veilig en begeleid bewegen kijk op: www.beweegzoeker.nl en www.claudicationet.nl (landelijk looptraining).

netwerk

Wilt u veilig en onder deskundige begeleiding bewegen en bent u hart- en/of vaat patiënt? Kijk dan voor meer informatie op: www.beweegzoeker.nl en www.claudicationet.nl (landelijk netwerk looptraining voor mensen met etalagebenen).

De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg, en Oost Noord-Brabant

CONTACTPERSONEN REGIOTEAM Correspondentieadres:

Postbus 6501 6503 GA NIJMEGEN Tel: 024 – 356 77 28 E-mail: [email protected]

Secretaris

Dhr. Jan Jansen [email protected]

Penningmeester

Dhr. Math Jacobs

Regio-coördinator Patiëntenbegeleiding

Dhr. Koos van Staveren

Vice-coördinator regio

Dhr. Jan van Heusden [email protected]

M: 06 – 243 517 72 Tel: 024 – 397 33 86 Tel: 0318 – 620 766

Redactie Verenigingsnieuws Mw. Will Peters [email protected]

Tel: 024 – 323 69 84

Coördinator rayon Arnhem

Tel: 026 - 351 08 17

Mw. Henriëtte Visser

Coördinator rayon Nijmegen Dhr. Jan van Dijk Tel: 024 - 323 00 98 [email protected] Coördinator rayon Achterhoek Dhr. Wim van Tilburg [email protected]

Tel: 0544 - 46 50 88

Patiëntenbegeleiding ICD, Pacemaker

Dhr. Rob Peters

Tel: 024 – 344 25 37 M: 06 – 512 017 30

Leefstijl en revalidatie

Tel: 024 – 323 82 74 Dhr Rob Steenhuis [email protected]

Lid redactie/website

Dhr. Wim Guijt [email protected]

35

Tel: 024 – 641 98 67

Activiteiten commissie

Dhr. Th. Bosmans Tel: 024 – 355 61 43 [email protected] en Dhr. G. Winters Tel: 024 – 844 34 43 [email protected]

Patiëntenbegeleiding met ervaringsdeskundigheid op het gebied van: Hartinfarct Bypassoperatie Hartkleppen ICD Hartritmestoornissen Partnerproblematiek Dotteren Hartfalen/CMP Aderen Slagaderen Ziekte van Raynaud Vasculitis Beweegzoeker Voor beweegactiviteiten onder ervaren toezicht bij u in de buurt, zie: www.beweegzoeker.nl .

COLOFON De Hart&Vaatgroep van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant Lidmaatschap van de Vereniging € 20,00 per jaar Inning via acceptgiro. Regiocoördinator Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel. 024 – 356 77 28 Email: [email protected]

Redactie adres: Hatertseweg 705 6535 ZR Nijmegen Tel. 024 – 323 69 84 Email: [email protected]

Rekeningnummer: 62 47 43 268 tnv De Hart&Vaatgroep Gelderland Dit kwartaalblad is een uitgave van de Hart&Vaatgroep regio Gelderland. Wij zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en artikelen met bronvermelding in dit blad. Overname van artikelen is slechts toegestaan na toestemming van de redactie. 36

Dit is een uitgave van De Hart&Vaatgroep. De Hart&Vaatgroep is de (patiënten)organisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Wij werken op zowel landelijk als regionaal niveau aan informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlbegeleiding en collectieve belangenbehartiging. De Hart&Vaatgroep is opgezet voor en door mensen die zelf een hart- of vaataandoening hebben of hun naasten. Wat biedt De Hart&Vaatgroep u? - Informatiedagen en themabijeenkomsten over uiteenlopende onderwerpen - Contact met mensen met hetzelfde ziektebeeld, zowel één op één als in groepsverband - Het Leefstijlmagazine ‘Vida’ met nieuws en achtergronden - Informatiebrochures over hart- en vaatziekten en daaraan gerelateerde onderwerpen - Leefstijlactiviteiten zoals kookworkshops en sport- en beweegaanbod - Belangenbehartiging van alle hart- en vaatpatiënten - Een internetsite met onder andere een kennisbank met toegankelijke informatie Lid worden? Door uw steun kunnen wij ons inzetten voor hart- en vaatpatiënten. Kijk voor meer informatie over De Hart&Vaatgroep, het lidmaatschap (€ 20,-) of het donateurschap op onze internetsite www.hartenvaatgroep.nl. of bel met het secretariaat 088 - 11 11 600. U kunt meer informatie en het aanmeldingsformulier aanvragen door hieronder uw gegevens in te vullen en op te sturen naar: De Hart&Vaatgroep Postbus 6501 6503 GA Nijmegen

Graag ontvang ik meer informatie over De Hart&Vaatgroep. Naam: ......................................................................................... man / vrouw Adres: ............................................................................................................. Postcode/woonplaats: .................................................................................... E-mail:………………………………………………............................................