VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Maart 2012

VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Maart 2012 34e jaargang nr. 1

De Hart&Vaatgroep is ontstaan uit:

stichting hart in beweging vereniging van vaatpatiënten v stichting bloedlink

hartezorg, vereniging van hartpatienten stichting hoofd hart en vaten

Uit de Statuten: Artikel 1: De vereniging draagt de naam De Hart&Vaatgroep, VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE. Regio: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Artikel 2: De vereniging heeft ten doel het doen begeleiden en behartigen van de belangen van hartpatiënten in de ruimste zin van het woord. Zij oefent haar werkzaamheden uit voor een ieder, die daaraan behoefte heeft en zich bij de vereniging meldt, ongeacht geloofsovertuiging of levensbeschouwing.

Maart 2012 34e jaargang nr. 1

Uitgave van

: De Hart&Vaatgroep VAN EN VOOR MENSEN MET EEN HART- OF VAATZIEKTE.

www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland Regio

: Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant

Secretariaat

: Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel.: 024 - 356 77 28

Redactie

: Mw. Will Peters

Lay-out en druk : Nolin Uitgevers B.V. Hoogezand-Sappemeer 1

VAN DE REDACTIE De dagen worden alweer wat langer, de natuur ontwaakt langzaam uit haar winterslaap. Sneeuwklokjes en krokusjes komen alweer uit, het teken dat nummer een van Het Verenigingsnieuws bij u in de bus valt. Het is al weer de 34e jaargang van ons blad. In ons december nummer hebben we een enquete aangekondigd, u leest hier meer over in het artikel: Uw stem telt. De redactie en het bestuur hopen dat u massaal reageert zodat wij weten wat u van ons blad vindt en wat anders of beter kan, of wat u er in mist. De Hart&Vaatgroep is van Soesterberg naar Den Haag verhuisd, het juiste adres vindt u in het berichtje, Verhuizing H&Vgroep. In voor uw agenda vindt u een aantal activiteiten in onze Regio maar ook de Landelijke Informatie- en Contactdag op 2 juni a.s. Het thema van deze dag is Vrouwen en hartfalen en andere hartaandoeningen. In het artikel: ”Je kunt meer dan je denkt”, een interview met de heer Jos Albers die zich onder professionele begeleiding aan het voorbereiden is op de beklimming van de Alpes d’Huzes, u kunt Jos tijdens de voorbereiding en de uiteindelijke beklimming zowel moreel als financieel steunen en volgen, zie ook onze website www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland In de Vida van mei a.s. wordt er ook uitgebreid aandacht besteed aan deze onderneming. Een artikel over ”Een onderzoek naar de meest optimale training voor patiënten met hartfalen”, en hart- en vaatspreekuur voor vrouwen en nog veel meer lezenswaardigs. Zoals u Zoals u ziet hebben we weer een aantal interessante artikelen voor u gevonden die aansluiten op de contactdag van 2 juni a.s. Intussen kunt nu op de website het verslag en de foto’s, van het Jubileum toernooi van OBHR, kijk bij www.hartenvaatgroep.nl/regios/gelderland/activiteiten/jubileumtoernooi/over-betuwse-hartrecreanten.html. Wij wensen u weer een paar uurtjes aangenaam leesplezier. De Redactie

2

UW MENING TELT Reeds geruime tijd wordt u via de Hart&Vaatgroep Gelderland van informatie voorzien over zaken waarvan wij, als groep vrijwilligers, denken dat u daar behoefte aan heeft. Wij menen dat wij u in een breed pakket informatie verschaffen over zaken die samenhangen met hart en vaatproblemen en hoe daar mee om te gaan. Aandacht voor ziektebeelden, behandel vormen en nieuwe ontwikkelingen daarbij, aandacht voor leefstijl en praktische uitwerking daarbij, kookworkshops bij u in de buurt, delen van interessante artikelen en wat al niet meer. Onze inzet, mede dankzij de grote groep vrijwilligers, waar altijd ruimte in is voor nieuwe mensen, blijft zich onverkort hier op richten. Om ook ons in de gelegenheid te stellen onze inzet zo goed mogelijk te laten aansluiten op uw wensen en behoeften, willen we graag in de komende periode u een vragenlijst toesturen. Deze enquête zal zich richten op de vele facetten van onze activiteiten als Hart&Vaatgroep Gelderland. Wat vindt u belangrijk en op welke wijze kunnen wij u daarbij het beste bereiken? Wij zijn nog in het beginstadium van de opzet, maar streven ernaar om in de periode tussen deze editie van ons regioblad en de volgende u een vragenlijst toe te sturen. De vragenlijst zal daarnaast ook op de regio website getoond worden. Uiteraard rekenen wij op een brede reactie van uw kant, bij deze alvast van harte bij u aanbevolen.

VERHUIZING VAN DE HART&VAATGROEP De Hart&Vaatgroep is op 30 januari 2012 verhuisd van Soesterberg naar Den Haag. Het e-mailadres en telefoonnummer blijven hetzelfde. Wij zijn vanaf februari 2012 bereikbaar op ons nieuwe adres: De Hart&Vaatgroep Bezoekersadres: Prinses Catharina-Amaliastraat 10 2496 XD Den Haag

Nieuw postadres: Postbus 300 2501 CH Den Haag

Tel : 088 - 11 11 600 www.hartenvaatgroep.nl www.twitter.com/HartenVaatgroep

3

NIEUWS VAN DE ACTIVITEITENCOMMISSIE Het nieuwe jaar 2012 is al weer ingegaan en we hopen natuurlijk dat het voor u allen een mooi, gelukkig, maar vooral een gezond jaar mag zijn. De activiteitencommissie is al weer druk in de weer met de aangekondigde activiteiten in 2012. We hoorden dat u de uitnodiging voor onze Kerstbingo opnieuw leuk vond en de avond op zich erg gewaardeerd heeft. Als commissie hebben we hard gewerkt om er een mooie avond van te maken in een gezellige sfeer, dat u dat waardeert is dan natuurlijk ook goed om te horen. We prijzen ons gelukkig, dat we nog steeds zo’n fijne samenwerking hebben met de medewerkers van "De Schakel" en hopen dit nog lang zo te mogen ervaren. Ook vanuit onze eigen leden waren er veel helpende handen, waardoor de avond een leuk en goed verloop had. De opkomst was iets minder dan anders, mede door een aantal "last-minute" afzeggingen. Ook bleek dat twee echtparen deze avond zo maar vergeten waren! Oei! Wel was er weer een grote afvaardiging van de zwemgroep Bergen en ook zij amuseerden zich prima. Bij aanvang van de avond werd nog even kort stil gestaan bij het overlijden van Theo Vlijminx, vrijwilliger van het eerste uur. Natuurlijk was er ook weer gezorgd voor een hapje en een drankje, wat eenieder zich goed liet smaken. Onze voorjaarsreis op dinsdag 15 mei a.s. is in voorbereiding, de uitnodiging hiervoor wordt u binnenkort weer toegezonden. Dank nog aan de mensen, die leuke foto’s ter beschikking stelden van onze najaarsreis naar Altenahr, in Duitsland. Theo Bosmans, activiteitencommissie.

4

VOOR UW AGENDA 15 mei 2012

Voorjaarsreis De uitnodiging hiervoor ontvangt u binnenkort.

02 juni 2012 Thema: Presentatie:

Landelijke Informatie en Contactdag Vrouwen en hartfalen –hartaandoeningen Dr Henriëtte Verweij, cardioloog van het Leids Universitair Medisch Centrum. Dr Verweij is initiatief neemster van het Hart- en vaatspreekuur, speciaal voor vrouwen.

Welke informatie? Wat voor verschillen zijn er tussen hartklachten bij vrouwen en bij mannen? Ontwikkelt de hartziekte zich op eenzelfde manier? Hoe stellen we de diagnose hartziekte bij vrouwen? Welke risicofactoren zijn er speciaal bij vrouwen? Deze vragen en veel meer informatie komen tijdens de lezing ruim aan bod. Ook worden uw vragen beantwoord. In de middag zijn er mogelijkheden voor het deelnemen aan workshops en lotgenotenconatct voor u en uw partner! Datum en Tijd: Locatie: Meer informatie:

zaterdag 2 juni 2012, ontvangst 10.00 uur. Kontakt der Kontinenten, Soesterberg. Controleer de informatie van De Hart&Vaatgroep op www.hartenvaatgroep.nl, kijk in de Vida “het lifestylemagazine van De Hart&Vaatgroep” of bel het buerau van De Hart&Vaatgroep t: 088 – 11 11 600.

5

U KUNT MEER DAN U DENKT Op een zonnige maandagmiddag in januari zitten we in de gezellige woonkamer van Will Peters en zijn in gesprek met Jos Albers. Jos, van wie we weten dat hij in juni 2012 –samen met zijn dochterop de fiets de Alpe d’Huez gaat bedwingen. Dit alles in het kader van Alpes d’Huzes, dus om sponsorgelden voor de kankerbestrijding binnen te halen. Een prachtig streven, zult u allen denken, maar dit initiatief komt wel in een heel bijzonder daglicht te staan als u weet dat Jos Albers sinds 13 jaar hartpatiënt is. Na een flink hartinfarct in maart 1998, Jos was destijds 37 jaar, werd een “drietakslijden” geconstateerd. Vanwege zijn leeftijd werd de operatie zo lang mogelijk uitgesteld, in 2002 werd hij geopereerd en kreeg 5 bypasses. Jos vertelt dat de eerste jaren na het infarct gekenmerkt werden door angst en onzekerheid over de toekomst, zeker als vader van twee nog jonge kinderen. In 2005 werd duidelijk dat hij fysiek veel meer aankon dan hij tot dan voor mogelijk had gehouden. Het vertrouwen in zijn lichaam kwam terug evenals het verlangen zijn ”oude liefde” het wielrennen weer op te kunnen pakken. Het vervolg is bekend: Jos fietst inmiddels weer fanatiek. Fysiek en mentaal bijgestaan door zijn coach en met toestemming van zijn cardioloog gaat hij voor die dag in juni, als hij samen met zijn dochter die enorme krachtsinspanning gaat leveren in het kader van Alpes d’Huzes.

6

Ingaand op zijn drijfveren noemt Jos: • Na een spannende periode heb ik een mooi leven teruggekregen, voel me min of meer verplicht iets terug te doen • Vond de sponsorgelden te besteden aan de Hart Stichting te egoïstisch, nog te veel op mezelf gericht • Strijd tegen kanker is een fantastisch doel, zeker toen in zijn nabijheid enkele mensen met deze ziekte geconfronteerd werden • Sociale redenen, opvoedkundig naar de volgende generatie Maar ook en zeker niet op de laatste plaats de voorbeeldfunctie naar buiten: JE KUNT MEER DAN JE DENKT, natuurlijk met de restrictie dat je lichaam hiertoe wel in staat moet zijn. De boodschap is bedoeld voor hartpatiënten, cardiologen, zorgverzekeraars en aanbieders van revalidatie. Met de juiste begeleiding kun je ver komen, misschien wel tot het punt waar Jos naar toe werkt: zichzelf geen patiënt meer noemen. Nijmegen, januari 2012 Paula van Rensch – Will Peters

VOLG EN STEUN JOS ALBERS, “HARTPATIËNT TEGEN KANKER” Wilt u Jos Albers en zijn fietstocht als hartpatiënt (hartinfarct en 5 bypasses) naar de Alpes d’Huzes volgen? Kijk op: http://deelnemers.alpe-dhuzes.nl/acties/josalbers1/jos-albers/ Dankzij de inzet van zijn thuisfront en sponsors wordt deze speciale fietstocht “hart patiënt fiets voor meer onderzoek naar kanker” mogelijk gemaakt. Hij wil zoveel mogelijk geld inzamelen. Als u hem daarin wilt ondersteunen kunt u op bovengenoemde site, onder het tabje donaties en vervolgens op het blauwe vakje donaties, uw gift overmaken.

7

FAMILIAIRE HYPERCHOLESTEROLEMIE Ons land telt ruim 130.000 mensen met een erfelijk hoog cholesterol, van wie meer dan 40.000 personen FH hebben, ofwel Familiaire Hypercholesterolemie. De Hart&Vaatgroep was zich bewust van het feit dat de informatiebehoefte en wensen met betrekking tot lotgenotencontact ook bij deze laatste groep patiënten groot is. Daarom is begin december 2011 een startbijeenkomst voor de diagnosegroep Familiaire Hypercholesterolemie georganiseerd, niet alleen om te peilen naar de behoeften van FH-patiënten op het gebied van informatievoorziening en lotgenotencontact maar ook welke initiatieven er leven bij FH-patiënten. Reden om in dit regio-magazine deze ernstige en relatief veel voorkomende ziekte onder de loep te nemen. Wat is precies Familiaire Hypercholesterolemie? FH is een afwijking in het erfelijk materiaal die ervoor zorgt dat de patiënt een eiwit (receptor) in de lever mist. De lever is hierdoor onvoldoende in staat om (het slechte) LDL-cholesterol uit het bloed te verwijderen. Als de lever niet in staat is de aanmaak en afbraak van cholesterol te regelen wordt het cholesterolgehalte te hoog. Het LDL-cholesterol hoopt zich dan op in de wanden van bloedvaten en zorgt voor het op veel te jonge leeftijd ontstaan van aderverkalking en het daaraan gekoppelde risico van hart- en vaatziekten. Zonder goede behandeling met cholesterolverlagende geneesmiddelen ontstaan bij meer dan de helft van de mensen met deze aandoening de eerste complicaties van hart- en vaatziekten al voor het 45e levensjaar. De kans dat een kind van een ouder met FH deze aandoening erft is 50%. De aandoening kan niet één of meer generaties overslaan. Wat te doen bij een vermoeden van Familiaire Hypercholesterolemie? Uit het bovenstaande is duidelijk dat het zaak is deze erfelijke ziekte snel op te sporen. Er is immers sprake van een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Veel huisartsen en specialisten zijn inmiddels wel bekend met Familiaire Hypercholesterolemie en vragen DNA-diagnostiek aan voor FH-patiënten waarbij dat nog niet is gedaan. Overigens is deze ziekte moeilijk op te sporen via DNA-diagnostiek omdat meer dan duizend genetische afwijkingen het FH-probleem kunnen veroorzaken! 8

De behandeling De standaardbehandeling van FH geschiedt met statines. Het is wel een levenslange therapie en dus geen “probleem oplossend kuurtje”! De behandelend arts heeft de keuze uit verschillende soorten medicijnen met elk hun eigen werking. En uiteraard is het zaak te letten op het juiste voedsel, al dan niet met behulp van een diëtist. Om een hoog cholesterol te voorkomen dienen verzadigde vetten vervangen te worden door onverzadigde vetten: bijv. vlees en boter zijn te vervangen door vis en mais- en olijfolie of dieetmargarine. Wat is cholesterol precies? Cholesterol is een vetachtige stof die ons lichaam zelf aanmaakt. Deze stof hebben we wel nodig omdat het een bouwsteen is van de wanden van onze lichaamscellen. Ook speelt het een rol bij de productie van bepaalde hormonen en galzuren. Omdat cholesterol niet oplost in bloed maakt het gebruik van hulpmiddelen, HDL en LDL, om cholesterol in de bloedbaan te vervoeren. HDL (High-Density Lipoproteïne) vervoert het overtollige cholesterol terug naar de lever om te worden afgebroken. HDL helpt dus dichtslibbing van de aderen te voorkomen en daarom wordt dit het goede cholesterol genoemd. LDL (Low-Density Lipoproteïne) vervoert cholesterol echter van de lever naar de rest van het lichaam. Een teveel aan LDL zorgt ervoor dat er teveel cholesterol in het lichaam komt, waardoor bloedvaten kunnen dichtslibben. En dit kan leiden tot een hartaanval of een beroerte. Resumerend: Het LDL-gehalte moet dus laag zijn en het HDL-gehalte hoog. Een actieve rol voor FH-patiënten De Hart&Vaatgroep zal in samenwerking met o.m. de Nederlandse Hartstichting op diverse manieren meer aandacht gaan genereren voor Familiaire Hypercholesterolemie. Daarbij wordt gedacht aan informatievoorziening over ontwikkelingen rondom FH en ervaringstips aan verschillende doelgroepen via (digitale) nieuwsbrieven, informele bijeenkomsten. Leden van de HVG worden daar nauw bij betrokken, dus indien u nog geen lid bent is een lidmaatschap van de Hart&Vaatgroep zeker te overwegen. 9

En....... we hebben nog steeds behoefte aan vrijwilligers, ook vanuit deze patiëntengroep. Anne Kors-Walraven ([email protected] tel. 088-1111.600) zal u graag informeren over de komende activiteiten van de Diagnosegroep FH. En wie meer wil vernemen over de ziekte zelf kan de factsheet downloaden die de Hart&Vaatgroep hierover heeft opgesteld. Zie daarvoor: http://www. hartenvaatgroep.nl/over-ons/wat-doet-de-hartvaatgroep/informatie-envoorlichting/informatiemateriaal-downloaden.html onder kopje (erfelijk) hoog cholesterol. Tenslotte: In onze kookworkshops in den lande wordt uitgegaan van zouten vetvrije menu’s. Beslist een aanrader! In uw regio-magazine wordt aangegeven wanneer en waar een kookworkshop georganiseerd wordt. Riet Alaverdy-van der Knijff, teamlid De Hart&Vaatgroep, regio Zuid-Holland

TANDENPOETSEN IS OOK GOED VOOR JE HART

Tandenpoetsen en regelmatig tandartsbezoek zijn goed voor hart en bloedvaten. Onder mensen die vaker hun tanden poetsen en minstens eenmaal per twee jaar hun gebit door een tandarts laten controleren en reinigen, komen in zeven jaar tijd 24 procent minder harthartaanvallen en 13 procent minder beroertes voor dan onder mensen die dit niet doen. Voor meer informatie kunt u naar: http://bit.ly/vQ501p Uit: DE GELDERLANDER van 23 november 2011 Rubriek: Gezondheid

10

STERFTE HARTINFARCT MET 80 PROCENT GEDAALD De sterfte onder ziekenhuispatiënten met een hartinfarct is de afgelopen 25 jaar met 80 procent gedaald. Dat hebben onderzoekers van het Erasmus MC vastgesteld in een onderzoek onder 15.000 patiënten die tussen 1985 en 2008 in het Thoraxcentrum van het ziekenhuis opgenomen zijn geweest. De onderzoekers denken dat andere ziekenhuizen in Nederland soortgelijke vooruitgang hebben geboekt. De wetenschappers noemen als oorzaken betere herkenning van de verschijnselen buiten het ziekenhuis, snellere start van de behandeling en betere samenwerking tussen ziekenhuizen in de regio. Ook betere inzet van medicijnen als cholesterol- en bloeddrukverlagers spelen een rol. Sterfte De sterfte van patiënten met een groot hartinfarct daalde van 17 procent in de periode 1985-1990 tot 6 procent in de laatste 10 jaar. Van de groep patiënten met een klein hartinfarct bedraagt de sterfte op dit moment minder dan 2 procent. De daling van de sterfte in de eerste maand na opname komt in totaal uit op 80 procent. Ook zijn de overlevingskansen op langere termijn enorm verbeterd. De onderzoekers verwachten dat de sterfte de komende jaren verder afneemt. (Uit Zorgvisie – Mark van Dorresteijn, 3-11-2011)

LANGDURIG INNEMEN VAN STATINES LIJKT VEILIG Langdurig gebruik van statines – medicijnen die de hoeveelheid (“slecht”) cholesterol in het bloed verlagen – is effectief en veilig. Zo’n zes jaar na het einde van de vijf jaar durende ‘heart protection study’, hebben statine gebruikers nog steeds een geringere kans op hartaandoeningen, terwijl er geen aanwijzingen zijn dat de kans op andere aandoeningen groter is. Bron: DE GELDERLANDER 30 november 2011 Rubriek: Gezondheid

11

EEN ONDERZOEK NAAR DE MEEST OPTIMALE TRAINING VOOR PATIENTEN MET HARTFALEN. DOET U MEE? Hartfalen is een aandoening waarbij het hart niet meer in staat is om voldoende zuurstofrijk bloed uit te pompen, waardoor het niet aan de behoeften van de weefsels in het lichaam kan voldoen. Hartfalen kent veel verschillende oorzaken en verschijningsvormen, maar vrijwel elke patiënt wordt geconfronteerd met een forse afname van de fysieke conditie. In het verleden kregen patiënten met hartfalen (bed)rust voorgeschreven. Tegenwoordig is echter duidelijk dat deze strategie juist leidt tot een verergering van de ziekte en dat het daarom veel beter is om te trainen. Het blijkt namelijk dat een verbeterde conditie bij patiënten met hartfalen leidt tot een betere kwaliteit van leven en een langere levensduur. Lichamelijke fitheid blijkt zelfs de beste voorspeller voor het beloop bij hartfalen, vandaar dat het belangrijk is om te trainen. Door deze nieuwe inzichten, is eenieder zich bewust van het belang van fysieke training bij hartfalen. Ondanks het bewijs van de gunstige effecten van lichamelijke activiteit, weten we echter maar weinig over de meest optimale manier van training. Vandaar dat het UMC St Radboud in Nijmegen een groot onderzoek is gestart in samenwerking met de Hartstichting om te onderzoeken welke manier van trainen het meest optimaal is bij hartfalen. We hopen op deze manier de kwaliteit van leven te kunnen verbeteren bij hartfalenpatiënten. Tijdens het onderzoek worden twee soorten fietstrainingen met elkaar vergeleken. De training vindt tweemaal per week plaats gedurende 12 weken. Bij de ene type training fietsen de deelnemers na een warming-up, gedurende een half uur op een constante weerstand. Bij de andere type training blijft de weerstand niet constant, maar worden kortdurende relatief hoge inspanningen afgewisseld met perioden van relatieve rust, zoals in een intervaltraining. Het idee hierachter is dat deze korte hoge pieken zorgen voor een grotere trainingsprikkel, zonder dat het hart hierbij wordt overbelast. Inmiddels hebben de eerste deelnemers de training afgerond en loopt het programma naar tevredenheid. Omdat het een grote studie betreft, zijn we nog steeds op zoek naar mensen met hartfalen die deel willen nemen aan deze studie. 12

Mocht u zelf hartfalen hebben en eventueel geïnteresseerd zijn in deelname, dan kunt u geheel vrijblijvend contact opnemen met een van de onderzoekers. Zij zorgen er dan voor dat u meer informatie ontvangt, zodat u vervolgens een goede afweging kunt maken of u wel of niet wilt deelnemen aan het onderzoek. De resultaten van dit onderzoek hopen we ook via het blad van de Hart&Vaatgroep Gelderland tzt kenbaar te maken. Voor meer informatie kunt u terecht bij: Nathalie Benda (arts-onderzoeker) of Joost Seeger (fysiotherapeut/bewegingswetenschapper).  024 36 149 06  [email protected] / [email protected].

HART- EN VAATSPREEKUUR VOOR VROUWEN Welkom bij het hart- en vaatspreekuur, speciaal voor vrouwen Dit spreekuur is een initiatief van dr. Angela Maas, cardioloog bij de Isala klinieken. Bent u een vrouw van 40 tot 65 jaar oud? En hebt u klachten die te maken kunnen hebben met uw hart? Of zijn er risicofactoren in uw leven, die uw kans op hartklachten vergroten? Dan kunt u bij dr. Maas terecht voor advies en eventueel behandeling. Het hart- en vaatspreekuur voor vrouwen vindt elke woensdagochtend plaats in Kampen. Het is gestart omdat steeds meer vrouwen hartklachten hebben. Deze klachten ontstaan net iets anders dan bij mannen. En ze worden vaak anders zichtbaar. Hierdoor worden ze wel eens onterecht toegeschreven aan de menopauze (overgang). Ook communiceren vrouwen anders dan mannen over hun klachten. Op het hart- en vaatspreekuur voor vrouwen houden we daar rekening mee. U hebt meer tijd om uw verhaal te doen in een ontspannen sfeer. Professioneel en prettig geholpen worden: daar gaat het om. Hiervoor komen vrouwen uit het hele land naar het spreekuur toe. Dr. Angela Maas houdt het hart- en vaatspreekuur samen met twee vasculair verpleegkundigen. Zij is inmiddels een bekende vrouwencardioloog. Op deze website vindt u verschillende artikelen over haar, die in de media verschenen. Ook vindt u hier haar wetenschappelijke publicaties. Verschil tussen man en vrouw Waarom een hart- en vaatspreekuur, speciaal voor vrouwen? Als het om hartklachten gaat, zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen. Daarmee houden we rekening tijdens het spreekuur. 13

Deze verschillen zijn: • Hartziekte ontwikkelt zich anders • Hartklachten ontstaan later bij vrouwen • De symptomen zijn anders bij vrouwen • Vrouwen communiceren anders • Vrouwen ondergaan minder medische keuringen Hartziekte ontwikkelt zich anders Hart- en vaatziekten ontstaan doordat aderen dichtslibben met plaque en kalkafzetting. Dit dichtslibben heeft te maken met allerlei factoren. Het gebeurt bijvoorbeeld sneller bij rokers of mensen met een hoge bloeddruk. Zie Risicofactoren. Bij zowel mannen als vrouwen kunnen aderen dichtslibben en hartziekten ontstaan. Toch is er wel verschil tussen man en vrouw. Vrouwen ontwikkelen een hartziekte net op een andere manier. Vrouwen hebben op jongere leeftijd minder vernauwingen in de vaten dan mannen, omdat zij dan nog beschermd worden door hun hormonen. Eenmaal na de overgang valt deze bescherming weg en neemt de hoeveelheid aderverkalking geleidelijk toe. Hartziekten Om welke hartziekten gaat het? Als aderen dichtslibben, kan dit vervelende gevolgen hebben: - Er komt minder zuurstofrijk bloed bij het hart of de hersenen. - Een plaque kan barsten. Een bloedstolsel kan dan de ader blokkeren. Gebeurt dit in een kransslagader, dan ontstaat een hartinfarct. Gebeurt het in een slagader naar de hersenen, dan ontstaat een beroerte. Een beroerte kan overigens ook ontstaan door een bloeding in de hersenen. Hartklachten ontstaan later bij vrouwen Vrouwen krijgen later last van hartklachten dan mannen. Dit heeft te maken met de natuurlijk aanwezige hormonen in de vruchtbare levensfase. Hierdoor begint het proces van aderverkalking bij vrouwen 10 tot 15 jaar later dan bij mannen. Na de overgang valt de beschermende invloed van deze hormonen weg. De bloeddruk en het cholesterol worden dan hoger. De symptomen zijn anders bij vrouwen Het klassieke symptoom van een hartinfarct is een beklemmende, drukkende pijn midden op de borst, die kan uitstralen naar de armen en kaken. Bij mannen kondigt een hartinfarct zich meestal zo aan. Maar bij vrouwen kunnen de symptomen anders en minder duidelijk zijn. Vrouwen hebben bij een hartinfarct vaker klachten van misselijkheid en vermoeidheid. 14

Bij oudere vrouwen kan de pijn op de borst zelfs helemaal ontbreken, waardoor zij eerder denken aan ‘een griepje’. Ook kortademigheid kan, bij vrouwen in de overgang, een voorteken zijn van een hartinfarct. Het gaat dan om acute kortademigheid in combinatie met pijn. Bij jonge vrouwen blijft een hartinfarct nog wel eens onopgemerkt. Gewoonweg omdat er niet aan deze diagnose wordt gedacht. Ook artsen interpreteren de ‘vrouwelijke’ symptomen van een hartinfarct niet altijd correct. Let op: pijn op de borst kan verschillende oorzaken hebben. Het kan ook wijzen op inspanning, kou of emoties. Vrouwen communiceren anders Vrouwen en mannen communiceren verschillend. Vrouwen nemen vaak meer de tijd voor details en achtergronden. En ze voelen zich eerder onzeker over klachten die zij niet goed kunnen thuisbrengen. Dit kan de communicatie verstoren met hulpverleners. Op het hart- en vaatspreekuur nemen we de tijd voor uw verhaal. Een goed beeld van uw situatie gaat vooraf aan het juiste advies. Vrouwen ondergaan minder medische keuringen Mannen hebben (van oudsher) vaker werk waarvoor ze medisch worden gekeurd. Risicofactoren voor hartziekten komen daardoor eerder naar voren. Op het hart- en vaatspreekuur vooor vrouwen gaan we na welke risicofactoren bij u vóórkomen. En wat u, zo nodig, kunt doen om uw kans op een hartziekte te verminderen. Risicofactoren bij vrouwen Bij vrouwen boven de zestig zijn hart- en vaatziekten doodsoorzaak nummer één. Geen prettig bericht, maar gelukkig kunt u de kans op een hartziekte zelf verkleinen. Meer dan tachtig procent van alle hart- en vaatziekten bij vrouwen zijn te voorkomen door een gezonde leefstijl. Het gaat dan om zaken die u zelf kunt beïnvloeden, zoals: niet roken, gezond eten, voldoende bewegen. Het op tijd behandelen van risicofactoren. Het gaat dan om zaken die u niet kunt beïnvloeden, zoals leeftijd en erfelijkheid. Wilt u het risico op hartziekten verminderen? Doe dan de zelftest en zie welk risico u loopt om in de komende tien jaar een hart- of vaatziekte te ontwikkelen. Of lees de tips om het risico te verkleinen. Leefstijl Er zijn leefstijlfactoren die het risico op hartziekten vergroten. Leefstijlfactoren kunt u zelf beïnvloeden.

15

Dit zijn: • Roken • Overgewicht • Stress • Hoge bloeddruk (hypertensie) • Hoog cholesterol • Diabetes • Onvoldoende beweging • Ongezonde voeding Roken Als u enkele sigaretten per dag rookt, hebt u vijftig procent meer kans op een hartaanval dan een niet-rookster. Roken is bij vrouwen onder de vijftig jaar nog veel schadelijker voor de vaatwand dan bij mannen. Roken activeert de bloedstolling. Hierdoor kan een kransslagader acuut worden afgesloten – ook als er geen belangrijke vernauwingen in het bloedvat zijn. Daarnaast komen zware rooksters gemiddeld anderhalf tot twee jaar eerder in de overgang. De bescherming van bloedvaten door oestrogene hormonen valt dan weg. Overgewicht Door overgewicht moet het hart harder werken en stijgt het risico om suikerziekte te krijgen. Verder hebben mensen met overgewicht vaker een te hoge bloeddruk en een verhoogd cholesterolgehalte. Dit verhoogt het risico op een hart- of vaatziekte. Vooral de kans op een hartinfarct wordt hierdoor groter. Veel vrouwen in de overgang hebben overgewicht. Dit is niet een direct gevolg van de menopauze, maar komt door: ongezonde voedingsgewoonten; een langzamere stofwisseling (deze wordt trager als mensen ouder worden); te weinig beweging. Heb ik overgewicht? De beste manier om dit te bepalen, is het meten van uw taille. Uw tailleomvang is een belangrijke graadmeter voor de hoeveelheid (ongezond) buikvet. Bedraagt uw taille 88 cm of minder? Dan hebt u geen overgewicht. Ook kunt u gebruikmaken van de Body Mass Index (BMI). De BMI geeft aan of uw gewicht goed is in verhouding tot uw lengte. De BMI is: uw gewicht gedeeld door het kwadraat van uw lengte. Op de website van de Hartstichting kunt u eenvoudig uw BMI bepalen. Stress Het is nog onduidelijk welke invloed stress heeft op hart- en vaatziekten. 16

Toch zijn er twee waarschijnlijke gevolgen: Het lijkt erop dat stressgevoelige mensen meer kans hebben op een hartinfarct. Dit kan echter ook samenhangen met de ongezonde leefstijl die een stressvol bestaan met zich meebrengt. Er zijn aanwijzingen dat stress een negatieve invloed heeft op het HDL-cholesterolgehalte. Dit is het goede cholesterol. Hoge bloeddruk (hypertensie) Een verhoogde bloeddruk bevordert aderverkalking en daarmee de kans op een hartziekte. Wanneer hebt u een verhoogde bloeddruk? Hiervoor gelden de volgende uitgangspunten: Een normale bloeddruk is een bovendruk van maximaal 120 en een onderdruk van maximaal 80. De bloeddruk verschilt per persoon, maar mag niet hoger zijn dan 140/90. Op hoge leeftijd (ouder dan 80 jaar) mag de bovendruk wat hoger zijn, tot 160. Hebt u kans op hoge bloeddruk? Als u tijdens een zwangerschap verhoogde bloeddruk hebt gehad, dan hebt u meer kans om ook later hoge bloeddruk te krijgen. Daarnaast is hoge bloeddruk erfelijk. Het komt vaak voor bij meerdere personen uit één familie. Hoog cholesterol Een licht verhoogd cholesterolgehalte is niet erg als u in de overgang bent. Maar in principe is hoog cholesterol niet goed voor uw kans op hartklachten. Ook na de overgang stijgt het totale cholesterolgehalte en het LDL-cholesterol. Het kan dan zinvol zijn om uw cholesterol (opnieuw) te laten meten. Diabetes Diabetes Mellitus, suikerziekte, is een stofwisselingsziekte. Het lichaam kan niet zelfstandig suikers uit voeding verwerken. Dit komt doordat het te weinig of geen (goede) insuline aanmaakt. Insuline is een hormoon dat de suikers verwerkt. Diabetes heeft schadelijke effecten op de vaatwand. Bij vrouwen zijn er meer schadelijke effecten dan bij mannen. Door de verstoorde insulinestofwisseling gaat ook de stofwisseling van de bloedvaten achteruit. Hartklachten voorkomen? In de westerse landen, waaronder Nederland, neemt het aantal diabetespatiënten enorm toe. Dit komt vooral door slechte voedingsgewoonten en overgewicht. Hebt u diabetes, dan is het belangrijk om (op termijn) harten vaatklachten te voorkomen. Zorg daarom voor: een goede diabetesbehandeling via de diabetesverpleegkundige, huisarts of specialist; de nodige leefstijlmaatregelen, zoals meer bewegen en afvallen. 17

Onvoldoende beweging Onvoldoende beweging leidt gemakkelijk tot overgewicht. Overgewicht verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Daarom is het advies om voldoende te bewegen: minstens vijf dagen per week en minstens een half uur per dag. Het gaat dan om ‘matig intensief bewegen’. Denk aan: joggen; fietsen buiten en/of op de hometrainer; stevig wandelen; sporten op de sportschool. Een goede conditie is een belangrijke voorwaarde om gezond te blijven. Juist als u ouder wordt. Ongezonde voeding Veel zout en overmatig alcoholgebruik verhogen de kans op hoge bloeddruk. Een verhoogde bloeddruk bevordert aderverkalking, en daarmee de kans op een hartziekte. Houd daarom rekening met het volgende: Voeg zo min mogelijk zout toe aan het eten. Drink niet meer dan twee glazen alcohol per dag. Gebruik niet te veel soep, kant-en-klaar maaltijden etc. Risicofactoren Naast leefstijlfactoren zijn er risicofactoren die de kans op hartziekten vergroten. Een van die risicofactoren is erfelijkheid. Erfelijkheid speelt een rol bij hart- en vaatziekten. Het is daarom belangrijk om te weten of in uw familie hart- en vaatziekten voorkomen. - U hebt een verhoogd ‘familierisico’ als het volgende voor u geldt: - Uw ouder, broer, zus of kind heeft een vaatziekte (gehad). - Uw ouder, broer, zus of kind was toen nog geen zestig jaar oud. Bron: Hart- en vaatspreekuur voor vrouwen, Isala klinieken, locatie Kampen, polikliniek 10, t (038) 424 68 37, http://www.isala.nl/patient/ afdelingen/hart-envaatspreekuurvoorvrouwen/Contact/Pages/default.aspx. Aanmelden nieuwe patiënten via huisarts. Voor een afspraak met dr. Angela Maas heeft u een verwijzing nodig van uw huisarts. U kunt deze brief faxen naar (038) 424 68 68. Wij nemen dan telefonisch contact met u op om een afspraak te maken. Dr Angela Maas, vrouwencardioloog. Zie: www.careforwomen.nl. Voor haar artikelen en publicaties zie: http://www.isala.nl/patient/afdelingen/hartenvaatspreekuurvoorvrouwen/angelamaas/Pages/Artikelenindemedia. aspx. http://www.isala.nl/patient/afdelingen/hart-envaatspreekuurvoorvrouwen/ angelamaas/Pages/publicaties.aspx.

18

EENVOUDIGE TEST KAN LEVENS REDDEN BIJ BABY’S MET AANGEBOREN HART AFWIJKINGEN De Verenigde Staten, Singapore, Vietnam, Argentinië en andere landen gaan starten met een verplichte pulsoximetrie (SpO2) screening van pasgeborenen op een bepaalde vorm van aangeboren hart afwijkingen voordat zij het ziekenhuis verlaten. De beslissingen hiertoe zijn gebaseerd op de bevindingen van de nu fameuze “Zweedse studie”, gepubliceerd in januari 2009 in de Brittish Medical Journal, welke aantoonde dat de sterfte onder kinderen die ontslagen werden uit het ziekenhuis met een niet-opgemerkte kritieke hart afwijking 18% was, of bijna 1 op 6 kinderen, maar nog maar 0,9% bij die kinderen waarbij middels SpO2 de diagnose gesteld was voordat zij het ziekenhuis verlieten. Op grond hiervan hebben een aantal regio’s in Zweden besloten om deze test in te voeren, ook al ontbrak tot nu toe een nationaal gecoördineerde richtlijn. Tevens worden nu ook alle pasgeborenen in Beijing (China) gescreend en overwegen andere landen om de test verplicht te gaan stellen. De onderzoekers van de University of Gothenburg (Zweden) en het Queen Silvia Children’s Hospital (Göteborg, Zweden) hebben hun onderzoek gedaan in de periode van 2004 tot 2009, waarbij een pulsoximetrisch onderzoek werd verricht voorafgaand aan ontslag uit de baby klinieken in het district West-Götaland. De cohort studie vergeleek het voorkomen van kanaal afhankelijke circulatie in de regio met die in andere regio’s waar pulsoximetrische screening niet werd uitgevoerd. De resultaten toonden aan dat er geen baby is overleden aan niet-opgemerkte kanaal afhankelijke circulatie in West-Götaland, tegenover 5 overleden baby’s in de andere regios. “Mensen overal ter wereld spreken nu over ‘de Zweedse studie’, en ik ben gevraagd om in Nanjing, China, te helpen met het opzetten van een vroeg opsporing programma deze herfst (2011)” vertelt de hoofdauteur van de studie Anne de-Wahl Granelli, MD. “Ik ben oprecht enthousiast dat het onderzoek zo een impact heeft. Mijn collega’s en allen die ons geholpen hebben met de klinische kant van het onderzoek gedurende de periode van 3,5 jaar verdienen allen hun aandeel in de waardering die dit onderzoek ten deel is gevallen door de wereldwijde aandacht.” 19

Pulsoximetrie is een niet-invasief onderzoek toegepast op de rechter hand en voet van een pasgeborene, waarmee twee verschillende waarden van zuurstof niveaus in het bloed gemeten worden. Het onderzoek wordt bij voorkeur gedaan nadat de baby 24 uur oud is, omdat wijzigingen in het circulaire systeem in het prille leven tot vals positieve resultaten kunnen leiden. Een laag SpO2 niveau kan veroorzaakt worden door een aangeboren hart afwijking, infecties of andere ernstige gezondheidsproblemen. Aangeboren hart afwijkingen zijn verantwoordelijk voor meer sterfte in het eerste levensjaar dan enige andere afwijking bij geboorte, maar deze uitkomst kan vaak verbeterd worden met vroeg ontdekkingen. (Uit HospiMedica – International staff writers, 27-10-2011)

NIEUWSBRIEF HOGE BLOEDDRUK, JANUARI 2012 De Nieuwsbrief Hoge Bloeddruk is een uitgave van de Nederlandse Hartstichting en informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten te maken hebben. Van een hoge bloeddruk spreekt men als de bovendruk hoger of gelijk is aan 140 millimeters kwik (mmHg) en de onderdruk hoger of gelijk is aan 90 mmHg. In november 2011 is een nieuwe versie van de Richtlijn Cardiovasculair Risicomanagement uit 2006 verschenen. De richtlijn is bedoeld voor de opsporing en behandeling van risicofactoren voor hart- en vaatziekten. Hoge bloeddruk is een van de belangrijkste risicofactoren. Wat is er in de richtlijn veranderd? Uit onderzoek blijkt dat de uitkomst van een bloeddrukmeting bij een (huis) arts in de spreekkamer gemiddeld hoger is dan die van een thuismeting of een 24-uurs-bloeddrukmeting. Daarom is besloten om bij het vaststellen van streefwaarden een onderscheid te maken in de meetmethode. Voor volwassenen geldt een streefwaarde voor de bovendruk gelijk aan of lager dan 140 mmHg. Deze waarde geldt als de bloeddruk is gemeten in de spreekkamer van de arts. Een uitzondering geldt voor 80-plussers. De algemene streefwaarde voor deze groep is een bovendruk gelijk aan of lager dan 150 tot 160 mmHg. Meet u wel eens zelf uw bloeddruk? Voor thuismeting geldt een bovendruk gelijk aan of lager dan 135 mmHg. Om een goede indruk te krijgen van de bloeddruk gedurende de dag en nacht, wordt soms een 24-uursbloeddrukmeting afgenomen. Als streefwaarde hiervoor geldt een bovendruk gelijk aan of lager dan 130 mmHg. 20

Extra risicogroep In de richtlijn van 2006 werd onderscheid gemaakt tussen mensen zonder harten vaatziekten en diabetes en hart- en vaatpatiënten en mensen met diabetes. Deze tweede categorie heeft een hoger risico op het krijgen van (nog) een hart en/of vaatziekte. In de herziene richtlijn zijn hieraan patiënten met reumatoïde artritis toegevoegd; bij deze patiënten komen hart- en vaatziekten vaker voor. Het risico op sterfte of ziekte ten gevolge van een hart- of vaatziekte is ongeveer verdubbeld; dit is vergelijkbaar met mensen met diabetes. Heeft u reumatoïde artritis, dan is het wellicht verstandig uw huisarts te vragen een risicoprofiel op te stellen volgens de herziene richtlijn. Reumatoïde artritis kunt u niet voorkomen, maar het risico op hart- en vaatziekten kunt u wel verkleinen door uw medicatie volgens voorschrift in te nemen en daarnaast gezond te leven. Behandeling hoge bloeddruk Bent u voor hoge bloeddruk onder behandeling bij uw huisarts, dan heeft u vast adviezen gekregen over gezonde voeding, voldoende beweging en stoppen met roken. Of u daarnaast ook medicijnen krijgt voorgeschreven, hangt af van de hoogte van uw bloeddruk en of u nog meer risicofactoren heeft. In de richtlijn staat een risicotabel waarmee de huisarts uw risico kan inschatten om binnen 10 jaar een hart- of vaatziekte te krijgen of hieraan te sterven. Als uw risico lager is dan 1 op de 10, is een behandeling met medicijnen van een licht tot matig verhoogde bloeddruk (bovendruk van 140 tot160 mmHg) meestal niet zinvol. Als het 10-jaarsrisico tussen de 1 en 2 op de 10 ligt (matig risico), dan worden bij een bovendruk boven de 140 mmHg alleen medicijnen geadviseerd als er nog meer risicoverhogende factoren zijn. Risicoverhogende factoren zijn een belaste familieanamnese, onvoldoende beweging, overgewicht of verminderde nierfunctie. Een belaste familieanamnese wil zeggen dat u een eerstegraads familielid heeft dat vóór zijn of haar 65e levensjaar een hart- of vaatziekte heeft gekregen. Als het 10-jaarsrisico minimaal 1 op de 5 is noemt men dit een hoog risico; dan worden naast een leefstijladvies ook medicijnen voorgeschreven. Patiënten met een hart- of vaatziekte, diabetes of reumatoïde artritis die ook andere risicofactoren hebben, worden het meest intensief behandeld en gecontroleerd. 21

Publiekslezing hoge bloeddruk Het UMC Utrecht heeft in november 2011 een publiekslezing georganiseerd over hoge bloeddruk. U kunt deze lezing volgen via: www.umcutrecht.nl/ subsite/publiekslezingen/Bloeddruk/Live. (De risicotabel uit de Richtlijn Cardiovasculair Risicomanagement die tijdens deze lezing is te zien, is de verouderde tabel uit de richtlijn van 2006.) Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Is Losalt een gezonder alternatief voor keukenzout?” De zoutsoorten LoSalt en JOZO Bewust bevatten minder natrium dan gewoon keukenzout. Het natrium is gedeeltelijk vervangen door kalium. Natrium verhoogt de bloeddruk. U kunt dus beter kiezen voor deze zoutsoorten dan voor keukenzout. Nóg verstandiger is het om verse en gedroogde kruiden en specerijen te gebruiken: een extra kruidnagel en laurierblad, peper, paprikapoeder, een vers of gefruit uitje, wat verse of gedroogde tijm, bieslook of peterselie. Let op: de meeste kant-en-klare kruidenmixen bevatten wel natrium. Dit kunt u lezen in de voedingswaardentabel of de ingrediëntenlijst op het etiket. Fabel of Feit? “Maaslander is een kaassoort met minder zout.” Feit! Kaas bevat veel zout, ook jonge kaas. Maaslander is een kaas met minder zout. Maasdammer, Emmentaler en Gruyère bevatten ongeveer 25 tot 35% minder zout dan ‘gewone’ kaas, maar wel veel verzadigd vet. Milner, Hüttenkäse of cottage cheese aangemaakt met verse tuinkruiden, is ook lekker bij de broodmaaltijd. Deze producten bevatten weinig zout en nauwelijks of minder verzadigd vet. Informatielijn Met vragen over beroerte, hoge bloeddruk of een gezonde leefstijl kunt u terecht bij de Informatielijn van de Hartstichting: 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 09.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief) of e-mail: informatielijn@ hartstichting.nl 22

Stamppot met witlof - Voor 4 personen Ingrediënten: 1½ kilo kruimige aardappelen, 3 struikjes witlof, 300 gram achterham, ½ bosje peterselie, 4 eetlepels walnoten, 1½-2 dl. halfvolle melk, gemalen nootmuskaat, worcestersaus Bereidingswijze: Schil de aardappelen en kook ze gaar. Maak de witlof schoon en snijd in smalle reepjes. Snijd de ham in kleine reepjes. Hak de peterselie fijn. Hak de walnoten grof. Giet de aardappelen af en stamp ze fijn. Verwarm de melk en roer die – met wat nootmuskaat en worcestersaus door de aardappelen. Flink roeren zodat een luchtige puree ontstaat.Zorg dat de puree goed heet is. • Schep de witlofreepjes, de hamreepjes, de helft van de peterselie en van de walnoten door de hete puree. Nog even laten doorwarmen. • Garneer de stamppot met gehakte peterselie en walnoot. • • • • • • •

Eet smakelijk!

NIEUWSBRIEF HOOG CHOLESTEROL, JANUARI 2012 De Nieuwsbrief Hoog Cholesterol informeert u over nieuwtjes en achtergronden die met cholesterol en hart- en vaatziekten te maken hebben. Cholesterol is een risicofactor Een te hoog LDL- cholesterolgehalte (Lage Dichtheids Lipoproteïne) is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Net zoals hoge bloeddruk, roken, overgewicht, diabetes of leeftijd. Een risicofactor is geen ziekte maar verhoogt de kans op het ontstaan van een ziekte. Een te hoog LDLcholesterolgehalte verhoogt de kans op slagaderverkalking, een belangrijke oorzaak van hart- en vaatziekten zoals angina pectoris, hartinfarct, beroerte, vernauwde beenslagaders of aneurysma’s van de buikaorta. Helaas worden sommige mensen al op relatief jonge leeftijd geconfronteerd met de nare gevolgen van slagaderverkalking.

23

LDL en HDL Bij een nuchtere meting van het cholesterolgehalte wordt het HDL-cholesterol en triglyceridegehalte gemeten en het LDL-cholesterol berekend. Het LDLcholesterol wordt ook wel het slechte cholesterol genoemd. LDL zorgt voor vervoer van cholesterol naar de verschillende delen van het lichaam; onderweg kan het zich in de wanden van slagaders hechten. Hoe lager het LDL-cholesterol, hoe kleiner de kans op slagaderverkalking. De streefwaarde voor het LDLcholesterol is lager dan of gelijk aan 2,5 mmol/liter. Het HDL-cholesterol vervoert juist overtollig cholesterol naar de lever, zodat het daar wordt afgebroken. Daarom wordt het HDL-cholesterol (Hoge Dichtheids Lipoproteïne) ook wel het goede cholesterol genoemd. De streefwaarde van het HDL-cholesterol is voor mannen 1,0 mmol/l of hoger en voor vrouwen 1,2 mmol/l of hoger. Ook in de nieuwe Richtlijn Cardiovasculair Risicomanagement (2011) gelden deze streefwaarden. Vaak wordt ook de verhouding van het totaal cholesterol/HDL-cholesterol uitgerekend. Dit is de ratio. De ratio voorspelt het risico op hart- en vaatziekten. Hoe lager de ratio, hoe kleiner de kans op slagaderverkalking. Het zit in de familie In de ene familie komt een verhoogd cholesterolgehalte vaker voor dan in de andere. “Het is erfelijk, want het komt veel voor in onze familie”, wordt er dan gezegd. Er is echter maar bij een enkeling een erfelijke aandoening in het spel, zoals Familiaire Hypercholesterolemie (FH). Bij de meeste mensen wordt het verhoogde cholesterol veroorzaakt door een jarenlange ongezonde leefstijl, die helaas vaak al in de kinderjaren begint en in sommige families van generatie op generatie doorgaat. Een goede gezondheid begint met een gezonde leefstijl. De basis voor een goede gezondheid is een gezonde leefstijl. Dat geldt voor u, maar ook voor jonge kinderen. Veel ouders weten wel wat hun kind thuis eet. Maar heeft u ook zicht op: • de traktaties in de klas? • de kinderfeestjes met lekkere taart, chips en afsluitende feestelijke maaltijd in een fastfood- restaurant? • de hoeveelheid snacks die uw puber in de schoolkantine of stad eet? • grote bekers popcorn die bij bioscoopbezoek worden verorberd? • broodjes kroket, frikandel en patatjes mét na de voetbalwedstrijden? • koeken en chocoladebars als beloning voor een gewonnen wedstrijd? 24

Sommige kinderen eten niet veel tussendoortjes. Geldt dat ook voor uw vrolijke tiener met 30 klasgenootjes en elke maand een partijtje, die op voetbal zit met een enthousiaste coach, af en toe naar de film gaat en heel soms met vriendjes lekker gaat snacken? Fabel of Feit? “Om een zak patates frites van 150 gram te verbranden, moet je 93 minuten stevig doorwandelen.” Feit! U kunt ook kiezen om 33 minuten te zwemmen of 54 minuten te fietsen. Bent u benieuwd wat u moet doen om een bord erwtensoep met worst of een saucijzenbroodje te verbranden? Bestel dan de Caloriewegwijzer via www.hartstichting.nl. Testuwleefstijl.nl online! Wilt u weten of u gezond leeft, dan kunt u dat online testen op www.testuwleefstijl.nl. Naast inzicht in uw leefstijl (hoe gezond leeft u nu echt?), krijgt u ook persoonlijke adviezen op het gebied van eten en bewegen. De leefstijltest is ontwikkeld door de Hartstichting in samenwerking met het Diabetes Fonds, de Nierstichting, het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) en de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskundigen (NVAB). Vragenrubriek Bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting komen veel vragen binnen. In deze rubriek leest u elke keer het antwoord op één vraag. “Mijn cholesterolgehalte is te hoog. Ik moet afvallen en mijn cholesterol moet omlaag. Mag ik noten eten? Ik eet vegetarisch en verwerk vaak noten in mijn gerechten. Hoe zorg ik voor een verantwoorde maaltijd?” Ongezouten noten bevatten veel onverzadigde vetten en passen in een cholesterolverlagend dieet. Maar noten bevatten ook veel calorieën; dat is voor uw overgewicht niet gunstig. Omdat u vegetarisch eet, is het wel nodig dat u de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt. Daarom is het verstandig om naar een diëtist te gaan met wie u uw wensen (vegetarisch eten, afvallen en cholesterol verlagen) bespreekt. Een diëtist geeft u advies over verantwoord afvallen met een vegetarisch dieet. Voor een bezoek aan de diëtist heeft u per 1 augustus 2011 geen verwijzing meer nodig van uw huisarts of specialist. 25

Kijk voor gezonde vegetarische recepten ook eens op de website van het Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl . Daar vindt u ook informatie over specifieke voedingsmiddelen en het gebruik van de Schijf van Vijf. Informatielijn De Informatielijn is er voor al uw vragen over hart- en vaatziekten, cholesterol, bloeddruk en gezonde leefstijl. Het telefoonnummer is 0900 3000 300 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 13.00 uur, lokaal tarief). E-mail: [email protected] Couscous met noten Ingrediënten: 1 ui, 2 tenen knoflook, 2 rode puntpaprika’s, 1 courgette, 3 eetlepels olie, 2 eetlepels kerriepoeder, 1 volle theelepel gemberrasp (potje), 400 gram couscous, 1 kruidenbouillonblokje, 100 gram ongezouten cashewnoten, 100 gram geraspte pittige 30+ kaas Bereiding: • Maak de ui, knoflook, paprika’s en courgette schoon en snijd ze klein. • Verhit de olie in een hapjespan. • Fruit de ui en de knoflook. Doe de paprika en courgette erbij. • Voeg kerriepoeder en gemberrasp toe. • Doe de couscous er bij en schep om. • Voeg 8 dl water en het kruidenbouillonblokje toe en roer alles goed door elkaar. • Breng alles aan de kook en laat het op een heel zacht vuur, met de deksel op de pan, in 7 minuten gaar worden. • Maak de couscous op smaak met de noten en kaas. Eet smakelijk! Dit recept komt uit het receptenboek Lekker en gezond, een uitgave van de Hartstichting. U kunt het voor € 16,95 excl. € 4,70 verzendkosten bestellen via www.hartstichting.nl.

26

OMEGA--3 GOED NA HARTINFARCT WAGENINGEN - Diabetespatiënten met een hartinfarct achter de rug hebben baat bij omega-3 vetzuren. Deze voedingsstoffen verlagen de kans op ernstige hartritmestoornissen. Dat concluderen onderzoekers van de afdeling Humane Voeding van Wageningen University, onderdeel van Wageningen UR, in het tijdschrift Diabetes Care. Omega-3 vetzuren zitten in vis en plantaardige oliën zoals die van soja en lijnzaad. Hun werking is de afgelopen tien jaar uitgebreid getest in de Alpha Omega Trial. Ze zouden een gunstige werking hebben op hart- en vaatziekten, zo was de verwachting. Dat kon deze studie, die vorig jaar werd gepubliceerd in het tijdschrift The New Engeland Journal of Medicine, echter niet aantonen. Maar uit een diepgaande analyse blijkt nu dat een subgroep wel baat heeft bij deze vetzuren: diabetespatiënten die een hartinfarct achter de rug hebben, in Nederland ruim honderdvijftigduizend personen. Diabetespatiënten die margarine met gunstige vetzuren kregen, hadden een zeven keer kleinere kans op een ernstige hartritmestoornis dan degenen zonder extra omega-3 vetzuren. Ook de kans op een hartstilstand nam bij hen af. Uit: De GELDERLANDER van 7 december 2011 Rubriek: BINNENLAND

27

BEWEEGAANBOD VAN DE SPORT- SPEL- EN ZWEMLOCATIES DE HART&VAATGROEP REGIO GELDERLAND (FEBRUARI 2012) Plaats Apeldoorn Apeldoorn *

Organisatie

Contact

Sportvereniging Hart Nodig Aqua Centrum Malkander

Dhr. W.A. B. Verwoerd 055 - 533 99 44 Mevr. H. Korteling 055 – 533 32 17 Dhr. P.M.K. Willemsen 026 – 323 00 04 Dhr. E. Kemperman 026 – 321 02 54

Arnhem

Trimclub Hartelust

Arnhem

De Grote Koppel

Arnhem

Fysiotherapie Physique

Dhr. R. Speek 026 – 370 02 43

BovenLeeuwen

Sportfondsenbad Bergen SV Het Hart van Maas en Waal

Boxmeer

Fit Hart

Culemborg

HIBhoppers

Cuijk

Hartgym Cuijk

Dhr. C. Gramser 0485 – 441 380 Dhr. W.A.J. Huisman 0487 – 510 189 Dhr. H. Roders 0485 – 361 458 Mevr. L. Van Doorn-Vermeulen 0345 – 514 361 Dhr. E. Van Raay 0485 – 330 774 Dhr C. Taal 0570 – 612 698 Dhr. A. Harmsen 026 – 311 80 66 Dhr. H. Ruesink 0313 – 427 654 Dhr. M.E. den Hollander 0314 – 332 092 Mevr. J. Groot-Obbink 0314 – 330 991 Dhr. F. Kuipers 0318 – 631 809 Dhr. B.W. te Kamp 0313 – 653 474 Mevr. G. Kruidenier 0545 – 473 738 Mevr. I. Te Vaanholt 0545 – 474 182 Mevr. D. Keukens-Rutjes 0481 – 372 554 Dhr H. Wildschut 0578 – 842 564 Dhr. P. Tool 0341 – 554 437 Dhr. R. Walgreen 026 – 325 1041

Bergen (L)

Deventer e.o. Dieren / Rheden Doesburg / Ellecom

Recreatie SV Hartpatiënten Deventer Sport- en Spelgroep De Rikketikkers Fysiotherapie Ruesink

Doetinchem

Bewegings centrum Exquisite Sport

Doetinchem

Zwembad Rozengaarde

Ede

Hartentrimclub Ede

Eerbeek

HarVo

Eibergen / Berkelland

Vereniging Hart in Beweging Berkelland Gymvereniging Odival Sportcentrum De Helster

Eibergen * Elst Epe/Heerde Ermelo Gendt

SV Hart en Spel Sportvereniging Hartentroef Over Betuwse Hartrecr. Vereniging OBHR

28

Beweeg aanbod Badminton, SSG, Tennis, Volleybal Zwemmen SSG, Volleybal Zwemmen BoM, Fitness, Sport/Spel Gymzaal Zwemmen BoM, SSG, SWan, Vol SSG, Vol SSG en Fietsen (zomer) SSG, BoM, Vol, fietsen Sport/Spel Gymzaal Badminton, SSG, Volleybal Fitness Fitness Zwemmen Volleybal Fietsen, SSG, Volleybal SSG, Volleybal Sport/Spel Gymzaal Zwemmen SSG, Volleybal Sport/Spel Gymzaal, Volleybal Sport/Spel Gymzaal, Volleybal

Dhr. P. Tiebosch 0485 – 512 195 Dhr. J.L.M. Reurings 06 – 238 346 11 Dhr. M. v. Vendeloo 0341 – 434 434 Dhr. T. De Leeuw 0418 – 632 088 Mevr. M. van de Kolk 0485 – 453 826 Dhr. J.C.M. Grupping 024 – 3000 158 Dhr. J. Hoogendoorn 0341 – 256 657 Mevr. A. Marissen-Siegersma 0341 – 256 954 Mevr. P.M. Gerrits – v.d. Graaf 024 – 355 41 49 Mevr. Ophuizen – de Graaf 024 – 323 12 09 Mevr. W.J.P.H. Schurink – v.d. Eventuin 024 – 377 35 51 Mevr. H. Postel 0573 – 454 625 Mevr. H. Pauw 033 – 277 4992 Dhr. D. De Lange 0317 – 410 449 Dhr. R. Kruger 038 – 376 17 22

SSG, Vol, Zwemmen SS-gymzaal, Volleybal

Regionale SV voor (ex) Hartpatiënten HARTEN EEN

Dhr. G.J. Wolberink 0543 – 515 695

Sport/Spel Gymzaal, Zwemmen

Wychen

Sportvereniging Wychen in Beweging

Zaltbommel

De Beweegreden

Zevenaar / ‘s Heerenberg Zutphen / Almen

V.A.S. De IJsselstreek Spel- en Sport ver. Actief ‘88

SSG, Sportief Wandelen Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Badminton, BoM, SSG, Volleybal

Zutphen

Graaf Ottobad

Dhr. P. Thomassen 024 – 641 20 13 Dhr. E. Braam 0418 – 515 134 Dhr. G. Bokken 0315 – 652 524 Dhr. J.W. Schuurman 0575 – 513 138 Dhr. M.J. Roode 0575 – 538 700

Gennep *

MBVH Gennep

Gorichem

SV Hartrecreatief

Harderwijk

Zwembad De Sypel

Kerkdriel

Sportcentrum De Kreek

Langenboom / Mill

Hart in Actie

Malden

Zwembad De Veldschuur

Nunspeet

HIB Nunspeet

Nunspeet

Sportfondsen De Brake B.V.

Nijmegen

Zwembad Dukenburg

Nijmegen

Spel en Sportgroep HUK

Nijmegen

Spel en Sportgroep HUK

Scherpenzeel / Barneveld

Fitnesscentrum Total Fit Gymvereniging DOTO

Wageningen

Hibhoppers

Wezep

Zwembad De Veldkamp

Ruurlo

Winterswijk/ Aalten/ Groenlo/ Lichtenvoord

Zwemmen Zwemmen SSG, Volleybal Zwemmen Sport/Spel Gymzaal Zwemmen Zwemmen Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Fitness Sport/Spel Gymzaal Sport/Spel Gymzaal Zwemmen

Zwemmen

Noot: Bovengenoemde lokaties hebben de status HIB beweeg plus certificering. * lokaties met HIB basis certificering Verklaringen: BoM Bewegen op Muziek Swan Sportief Wandelen

SSG Vol

29

Sport/Spel in Gymzaal Volleybal

OPGAVEFORMULIER VRIJWILLIGERS Vrijwilligerswerk: vrijwillig maar niet vrijblijvend. Heeft u: Organisatietalent? Een luisterend oor? Een vlotte pen? Bent u: Handig met internet? Communicatief vaardig? Een goede spreker? Kunt u: Ervaring delen? Informatie verstrekken? We zoeken naar enthousiaste vrijwilligers voor zeer uiteenlopende functies variërend van lid regioteam (o.a. regio bestuursfuncties, regio coördinatoren), medewerkers website en redaktie voor het regionale kwartaal magazine, en ook beursmedewerker, ondersteuner themabijeenkomsten, en patiënten-begeleider. Er blijft natuurlijk een doorlopende behoefte bestaan aan ondersteuning, zelfs hele kleine doe-ondersteuning is welkom. Heeft u interesse? Kijk voor uitgebreide functieomschrijvingen op www.hartenvaatgroep.nl. Of neem contact op met onze regioconsulent via telefoon 088 – 11 11 600. U kunt ook gebruik maken van onderstaand opgave formulier. In een nader kontakt kan uw keuze verder met u uitgewerkt worden. Ook is een onkostenvergoeding mogelijk. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Opgaveformulier De Hart&Vaatgroep regio Gelderland: Naam en voorletters: ...

...

...

...

...

...

m/v

Adres:

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

...

Telefoon:

...

...

...

Postcode:

...

...

Woonplaats:

E-mail: ...

...

...

...

Dit opgave formulier inleveren bij of opsturen naar: Regiocoördinator Hart&Vaatgroep Regio Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant. Postbus 6501, 6503 GA Nijmegen, of via een E-mail naar: [email protected] 30

De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg, en Oost Noord-Brabant

CONTACTPERSONEN REGIOTEAM Correspondentieadres:

Postbus 6501, 6503 GA NIJMEGEN Tel: 024 – 356 77 28 E-mail: [email protected]

Secretaris

Dhr. Jan Jansen | M: 06 – 243 517 72 [email protected]

Penningmeester

Dhr. Math Jacobs | Tel: 024 – 397 33 86

Regio-coördinator Patiëntenbegeleiding

Dhr. Koos van Staveren Tel: 0318 – 620 766

Vice-coördinator regio

Dhr. Jan van Heusden | Tel: 024 – 355 75 77 [email protected]

Redactie Verenigingsnieuws

Mw. Will Peters | Tel: 024 –323 69 84 [email protected]

Coördinator rayon Arnhem

Mw. Henriëtte Visser | Tel: 026 - 351 08 17

Coördinator rayon Nijmegen

Dhr. Jan van Dijk | Tel: 024 - 323 00 98 [email protected]

Coördinator rayon Achterhoek Dhr. Wim van Tilburg | Tel: 0544 - 46 50 88 [email protected] Patiëntenbegeleiding ICD, Pacemaker

Dhr. Rob Peters Tel: 024 – 344 25 37 | M: 06 – 512 017 30

Leefstijl en revalidatie

Dhr Rob Steenhuis | Tel: 024 – 323 87 74 [email protected]

Leefstijl voeding & diëtiek

Dhr Alexander Groen | M: 06 – 1995 9289 [email protected]

Lid redactie/website

Dhr. Wim Guijt | Tel: 024 – 641 98 67 [email protected] 31

Activiteiten:

Dhr. Th. Bosmans Tel: 024 – 355 61 43 [email protected] en Dhr. G. Winters Tel: 024 – 844 34 43 [email protected]

Patiëntenbegeleiding met ervaringsdeskundigheid op het gebied van: Hartinfarct Bypassoperatie Hartkleppen ICD Hartritmestoornissen Partnerproblematiek Dotteren Hartfalen/CMP Aderen Slagaderen Ziekte van Raynaud Vasculitis Beweegzoeker Voor beweegactiviteiten onder ervaren toezicht bij u in de buurt, zie: www.beweegzoeker.nl.

COLOFON De Hart&Vaatgroep van en voor mensen met een hart- en/of vaatziekte Regio Gelderland, Noord-Limburg en Oost Noord-Brabant Lidmaatschap van de Vereniging € 20,00 per jaar Inning via acceptgiro. Regiocoördinator Postbus 6501 6503 GA Nijmegen Tel. 024 – 356 77 28 [email protected]

Redactie adres: Hatertseweg 705 6535 ZR Nijmegen Tel. 024 – 323 69 84 Email: [email protected]

Rekeningnummer: 62 47 43 268 tnv De Hart&Vaatgroep Gelderland Dit kwartaalblad is een uitgave van de Hart&Vaatgroep regio Gelderland. Wij zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties en artikelen met bronvermelding in dit blad. Overname van artikelen is slechts toegestaan na toestemming van de redactie. 32

Dit is een uitgave van De Hart&Vaatgroep. De Hart&Vaatgroep is de (patiënten)organisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Wij werken op zowel landelijk als regionaal niveau aan informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlbegeleiding en collectieve belangenbehartiging. De Hart&Vaatgroep is opgezet voor en door mensen die zelf een hart- of vaataandoening hebben of hun naasten. Wat biedt De Hart&Vaatgroep u? - Informatiedagen en themabijeenkomsten over uiteenlopende onderwerpen - Contact met mensen met hetzelfde ziektebeeld, zowel één op één als in groepsverband - Het Leefstijlmagazine ‘Vida’ met nieuws en achtergronden - Informatiebrochures over hart- en vaatziekten en daaraan gerelateerde onderwerpen - Leefstijlactiviteiten zoals kookworkshops en sport- en beweegaanbod - Belangenbehartiging van alle hart- en vaatpatiënten - Een internetsite met onder andere een kennisbank met toegankelijke informatie Lid worden? Door uw steun kunnen wij ons inzetten voor hart- en vaatpatiënten. Kijk voor meer informatie over De Hart&Vaatgroep, het lidmaatschap (€ 20,-) of het donateurschap op onze internetsite www.hartenvaatgroep.nl. of bel met het secretariaat 088 – 11 11 600. U kunt meer informatie en het aanmeldingsformulier aanvragen door hieronder uw gegevens in te vullen en op te sturen naar: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag

Graag ontvang ik meer informatie over De Hart&Vaatgroep. Naam: ......................................................................................... man / vrouw Adres: ............................................................................................................. Postcode/woonplaats: .................................................................................... E-mail:………………………………………………............................................