Deze themabijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van De Standaard

Deze themabijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van De Standaard

NOVEMBER 2015 WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE ONDERZOEK Vooruitgang

in behandeling van borstkanker.

CHOLESTEROL Risicofactor

voor hart- en vaatziekten.

LOGISTIEK Innovatie in

farmaceutische koudeketen.

Medische Innovatie

© COVERFOTO: MARLIES VANGELDER

Radiostem Krista Bracke verloor beide onderbenen en een halve rechterhand na een immuunziekte.

2

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

MEDIAPLANET

IN DEZE BIJ LAGE

HIV

Gehoorverlies

Jo De Clercq vertelt hoe we de oorzaak van ‘storend gedrag’ bij dementie kunnen aanpakken.

Volgens professor Steven Callens hebben we alle middelen in handen om HIV in België uit te roeien.

Technologische evolutie gehoorapparaten zit in de lift.

P10

P14

ONLINE

Dementie

LEES MEER OP: WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

VOORWOORD

“Onze gezondheidszorg snakt naar innovatie” Lieven Annemans, hoogleraar gezondheidseconomie aan de UGent, legt uit waarom we interessante tijden meemaken in de gezondheidszorg.

T

al van innovaties maken hun opwachting of zijn al volop in gebruik in pilootprojecten en ‘proeftuinen’. En gelukkig maar. Onze gezondheidszorg snakt naar innovatie. Vandaag gaan er in ons land nog steeds enorm veel gezonde levensjaren verloren doordat mensen veel te vroeg ziek worden, sterk onder hun ziekte lijden, veel te vroeg sterven ten gevolge van ziekte of een combinatie van al die elementen. Volgens de meest recente cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie gaan er in België jaarlijks ongeveer 3,2 miljoen gezonde levensjaren verloren. Kanker staat aan de leiding met 640.000 verloren gezonde levensjaren, gevolgd door cardiovasculaire ziekten, geestesziekten en problemen met het bewegingsstelsel (vooral chronische pijn). Het is enkel met innovaties in de preventieve zorg, in de diagnose van een ziekte en in de behandeling ervan dat we dit enorm maatschappelijk verlies kunnen terugdringen.

innovatie geen noemenswaardige impact heeft op onze gezondheid, dan zitten we daar niet echt op te wachten. Een tweede aspect betreft de prijs van de innovatie. We hebben niet al het geld van de wereld om aan preventie en gezondheidszorg te besteden. Beleidsmakers moeten daarom systematisch een afweging maken tussen de kosten en baten van een innovatie. Jammer genoeg zijn niet alle ondernemers in de innovatieve sector daar op voorbereid. Ze hebben vooral oog voor de kwaliteit van hun product, maar vragen zich niet - of veel te laat - af of de overheid er wel voor zal willen betalen. Cruciale rol voor de overheid Lieven Annemans Hoogleraar gezondheidseconomie aan de faculteit geneeskunde en gezondheidswetenschappen van de Universiteit Gent en auteur van ‘de prijs van uw gezondheid’ (Lannoo Campus 2014).

Kosten en baten

Maar de ene innovatie is de andere niet. Een eerste vereiste voor échte innovatie is dat ze een meerwaarde biedt voor de mensen of de maatschappij. Wordt men van deze innovatie gezonder? Zorgt ze voor meer doelmatigheid in de zorg? Wanneer een zogezegde

VOLG ONS

/MediaplanetBelgium

@MediaplanetBE

En hier is de rol van de overheid cruciaal. Als we een solidair systeem willen behouden en aan iedereen die het nodig heeft de toegang willen geven tot innovaties in de zorg, dan moet de overheid een signaal geven aan de innoverende industrie: ‘beste industrie, we hebben uw innovaties nodig, we willen zelfs meewerken aan de ontwikkeling ervan, maar onze mogelijkheden reiken niet tot aan de hemel: we hebben een maximale betalingsbereidheid voor winst aan gezondheid. Een behandeling die zeer duur is en weinig gezondheidswinst oplevert, kunnen we niet opnemen in de ziekteverzekering’. Enkel op die manier kan men een signaal

Mediaplanet Belgium

geven dat men weliswaar wil investeren in innovatie, maar dat er grenzen zijn, omdat er tenslotte ook geld moet gaan naar onderwijs, milieubescherming, verkeersveiligheid, enz. Een ondernemer die beter op de hoogte is van die grenzen zal daar in de ontwikkeling van zijn innovaties dan ook rekening mee kunnen houden en een aanvaardbare prijs-kwaliteitsverhouding nastreven. Innovatie van de zorg

Een laatste element is het juiste gebruik van innovaties. Vandaag zien we te veel overmatig en verkeerd gebruik. Dat heeft onder meer te maken met de financiële prikkels in het systeem die blijkbaar sommige artsen en andere zorgverstrekkers in de verleiding brengen om meer te doen dan wat nodig is voor een patiënt. Een oplossing hiervoor bieden, vraagt innovatie van de zorg. Ik denk dan aan nieuwe vormen van samenwerking tussen zorgverleners, een sterkere nadruk op praktijkrichtlijnen, ‘peer review’ (waarbij zorgprofessionals een onderling controlesysteem toepassen), financiële prikkels die kwaliteit en coördinatie belonen, enz. Door de zorg te hervormen opdat innovaties correct gebruikt worden, kunnen we enorm veel geld vrijmaken. En dat geld kan dan geherinvesteerd worden in meer preventie en - jawel - meer innovaties.

Mediaplanetbe

Mediaplanet Belgium

MEDISCHE INNOVATIE NOVEMBER 2015 § Managing Director: Leoni Smedts § Head of Production: Daan De Becker § Web Editor: Wouter Ollevier § Business Developer: Michiel Geuns § Project Manager: Wouter Ollevier - Tel: +32 2 325 66 52 - E-mail: [email protected] § Redactie: Gerlinde De Bruycker, Joris Hendrickx, Yasemin Utku, Shannah Jongstra, Elke Haak § Lay-out: I GRAPHIC E-mail: [email protected] § Print: Mediahuis § Distributie: De Standaard § Mediaplanet contactinformatie: Tel: +32 2 421 18 20 - Fax: +32 2 421 18 31 - E-mail: [email protected] § D/2015/12.996/50

Innovatieve referentiezorg voor iedereen [email protected] - www.azsintjan.be - jobs.azsintjan.be

Campus Sint-Jan Ruddershove 10 - 8000 Brugge

Campus Sint-Franciscus Xaverius Spaanse Loskaai 1 - 8000 Brugge

Campus Henri Serruys Kaïrostraat 84 - 8400 Oostende

t: 050 45 21 11 f: 050 45 22 38

t: 050 47 04 70 f: 47 04 80

t: 059 55 51 11 f: 059 55 51 66

/

azsintjanbruggeoostende

/

az-sint-jan-brugge-oostende-av

/

azsintjan

MEDIAPLANET

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

3

NIEUWS

Iedere patiënt wordt vanuit verschillende invalshoeken bekeken, om dan op een gecoördineerde manier de beste zorg te bieden door het hele traject heen. Team AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV

Vernieuwende aanpak bij cognitieve stoornissen

H

et AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV besliste twee jaar geleden om de bestaande geheugenkliniek om te dopen tot een multidisciplinair ‘centrum voor cognitieve stoornissen’. Het centrum richt zich op de brede waaier van de cognitieve stoornissen, en dit voor jong en oud. Een gesprek met het team.

Wat houdt een centrum voor cognitieve stoornissen precies in?

“Het centrum heeft als doel de expertise rond cognitieve stoornissen vanuit verschillende medische en paramedische disciplines op één locatie samen te brengen. Naast de neuroloog, geriater, ouderenpsychiater en klinisch psycholoog staan onder meer ook verpleegkundigen, ergotherapeuten en de sociale dienst ter beschikking. Elk van deze teamleden evalueert vanuit een eigen insteek eventuele ziekteprocessen en functionele mogelijkheden of beperkingen. Deze unieke werkwijze laat toe

de zorg voor de patiënt en zijn naasten multien transdisciplinair te organiseren.” In welke zin is dit zorgmodel innovatief?

“Binnen dit zorgmodel wordt de zorg georganiseerd rond de patiënt. Hierbij wordt het niveau van de ziekte overstegen. Het functioneren van de patiënt of wat hem en/of zijn omgeving dagdagelijks parten speelt, krijgt een centrale plaats. Bovendien wordt de patiënt in zijn hele traject door ervaren teamleden gevolgd, van een zo vroeg mogelijke correcte diagnostiek over opvolging, begeleiding en behandeling tot revalidatie en psychosociale zorg.” Hoe belangrijk is een vroege diagnose?

“Vroeger kwamen mensen vaak aankloppen wanneer ze al in een matig gevorderde fase van dementie zaten. De ziekte kent echter een lange ontstaansperiode. De laatste jaren zien we onder meer dankzij de stigmatiserende

campagnes rond dementie en de verbeterde diagnostische mogelijkheden een belangrijke toename van nog bijzonder vitale patiënten.” “Symptomen worden beter begrepen en door vroeger in te grijpen, kan de evolutie ervan soms beïnvloed worden. Aldus kunnen complicaties en onnodig lijden voorkomen worden. Bovendien krijgt de patiënt zo ruim de tijd om een eigen oordeel te vormen over het behandelingstraject, hierbij rekening houdend met eigen toekomstplannen, verwachtingen en levensstijl. Patiënten die dit wensen, krijgen ook de mogelijkheid om deel te nemen aan klinische studies met experimentele medicatie voor de ziekte van Alzheimer.” Op welke manier zorgt het centrum dat u sneller en flexibeler kan reageren?

“Cognitieve stoornissen zijn een complex probleem. Het is goed om een multidisciplinair en flexibel team ter beschikking te hebben om de aanpak zo veel mogelijk te

individualiseren. Bovendien is er één centraal aanspreekpunt waarbij de patiënt altijd terechtkan voor raad. Indien nodig kan er meteen de juiste specialist worden bijgehaald. Vroeger was één arts de centrale figuur, nu is dat een heel team. Dit team komt trouwens wekelijks samen om rond elke nieuwe patiënt te overleggen.” Hoe verloopt de samenwerking met andere zorgpartners?

“We hebben een nauwe samenwerking met o.a. het Expertisecentrum Dementie Foton voor gerichte begeleiding en ondersteuning, en met het AZ Sint-Lucas voor wat betreft het revalidatie-aspect. Verder is uiteraard de samenwerking met huisartsen in de regio van groot belang. Zij zijn het vertrouwde aanspreekpunt in de eerste lijn én de rode draad door het hele ziekteproces van de patiënt heen. Joris Hendrickx [email protected]

Hoopvolle toekomst voor MS-patiënten Multiple sclerose (MS) is een autoimmuunziekte van het centraal zenuwstelsel waarvan de precieze oorzaak niet gekend is. MS heeft nefaste gevolgen op het vlak van levenskwaliteit zowel voor de patiënt die moet leven met de ziekte als zijn naasten.

In België leven maar liefst 11.210 mensen, of 1 op 1.000 met MS. Wat de prevalentiegraad betreft, is het opmerkelijk dat de ziekte voornamelijk in noordelijke landen voorkomt. De kans op MS stijgt naarmate de afstand tot de evenaar toeneemt. Een tekort aan vitamine D kan dan ook MS veroorzaken. De ontwikkeling van de ziekte wordt bepaald door een samenspel van genetische- en omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan zonlicht en roken. Genderverschillen

Opmerkelijk is dat deze aandoening vaak begint op jong volwassen leeftijd (tussen de 20 en 40 jaar). Vandaag hebben vrouwen twee

tot drie keer meer kans op het krijgen van MS ten opzichte van mannen. De stijging van incidentie bij vrouwen ten opzichte van 30 jaar geleden wordt voornamelijk beïnvloedt door het toegenomen rookgedrag. Verschillende stadia

Het is een progressieve ziekte, wat wil zeggen dat de schade aan de zenuwen erger wordt naarmate de tijd vordert. Het ziektebeeld hangt ook sterk af van het MS-stadium. Relapsing Remitting MS (RRMS) is de meest voorkomende vorm van MS en wordt gekenmerkt door duidelijke neurologische aanval- en herstelfasen. Deze vorm komt tijdens de beginfase van de ziekte (gemiddelde leeftijd 30 jaar) voor bij ongeveer 90% van de patiënten. Medicatie en een goede behandeling kunnen ervoor zorgen dat de ziekte zich minder snel zal ontwikkelen richting een progressieve vorm. Bij ongeveer 10% van de mensen treedt er vanaf het begin een geleidelijke achteruitgang of verslechtering op zonder tussentijdse herstelperiode. Er is dan sprake van progressieve MS, die meestal optreedt bij patiënten die op

In België lijdt maar liefst 1 op de 1.000 mensen aan MS.

Vrouwen hebben 2 tot 3 keer meer kans op MS dan mannen.

latere leeftijd (45 à 50 jaar) de diagnose krijgen. Tot op heden is er geen specifieke behandeling voor de progressieve variant van MS, enkel een symptomatische aanpak is voorhanden. Toch is professor dr. Bart Van Wijmeersch, neuroloog verbonden aan het revalidatie- en MScentrum in Overpelt, erg hoopvol. Nieuw medicijn

Recentelijk werd in een studie de doeltreffendheid van het medicijn Ocrelizumab in de behandeling van MS aangetoond, waardoor er na goedkeuring op Belgisch en Europees niveau mogelijk een nieuw medicijn in de strijd tegen MS op de markt zal komen. Met de komst van Ocrelizumab zullen de behandelingsmogelijkheden voor personen met Relapsing Remitting MS uitbreiden. Voor patiënten met een progressieve vorm van MS is het vooral hoopvol dat er nu ook een behandelingsmethode met Ocrelizumab beschikbaar zal zijn. Elke Haak [email protected]

4

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

MEDIAPLANET

EXPERTISE

HER2-positieve borstkanker maakt zo’n 15% uit van de grote verscheidenheid aan borstkankers en is intrinsiek een van de meest agressieve subtypes.

Grote vooruitgang in behandeling van HER2-positieve borstkanker

H

ER2-positieve borstkanker maakt zo’n 15% uit van de grote verscheidenheid aan borstkankers en is intrinsiek een van de meest agressieve subtypes. Tot tien jaar geleden was het een van de meest letale subtypes vanwege de moeilijke behandelbaarheid, maar daar is heel wat verandering in gekomen. Prof. Dr. Hans Wildiers van de KU Leuven en Prof. Dr. Véronique Cocquyt van het UZ Gent verduidelijken. Prof. Cocquyt: “HER2-positieve borstkanker is een erg agressieve kanker door de snelle deling en groei van de tumoren. Sinds geruime tijd is er echter een doorbraak gekomen door de ontwikkeling van Trastuzumab (Herceptin). Dit antilichaam tegen de HER2receptor was erg vernieuwend omdat het zich specifiek op de snelle deling richt door die te blokkeren. Trastuzumab heeft op die manier de prognose van patiënten met uitgezaaide borstkanker aanzienlijk verbeterd.” “Bovendien werkt het preventief om eventuele uitzaaiing te voorkomen bij patiënten die net zijn geopereerd en die voorlopig nog geen uitzaaiing hebben. Het is dus een zeer succesvol middel dat de kans op herval van de kanker aanzienlijk kan verminderen. Terwijl Trastuzumab vroeger trouwens enkel via een baxter kon worden toegediend, kan dat sinds kort ook via een onderhuidse inspuiting die maar vijf minuten in beslag neemt. Dit verhoogt het comfort van de patient uiteraard aanzienlijk.”

Recente ontwikkelingen

Prof. Cocquyt: “Een verdere doorbraak kwam er dankzij de ontwikkeling van Pertuzumab (Perjeta), T-DM1 (Kadcyla) en Lapatinib (Tyverb). Pertuzumab is een relatief nieuw

Prof. Dr. Hans Wildiers KU Leuven

HER2-positieve borstkanker is dankzij voortdurende medische innovatie geëvolueerd van een van de agressiefste borstkankers naar de best behandelbare.

anti-HER2-middel dat twee antigenen op de cel blokkeert waardoor de remming ter hoogte van het HER2-oncogen nog groter wordt. Het is dus een zeer doelgerichte behandeling die de agressiviteit van dit type van borstkanker in vele gevallen kan omkeren. De grote uitdaging bestaat er nu uit om de toxiciteit en de nevenwerkingen nog verder te beperken en zo ook de levenskwaliteit van de patiënt te verhogen.” Prof. Wildiers: “HER2-positieve borstkanker is dankzij deze middelen geëvolueerd van een van de agressiefste borstkankers naar de best behandelbare. Er zijn nog heel wat andere beloftevolle geneesmiddelen op komst zoals bijvoorbeeld immuuntherapie en andere HER2-remmers, maar die zijn nog in onderzoeksfase.” Voortbouwen op succes van bestaande geneesmiddelen

Prof. Dr. Véronique Cocquyt UZ Gent

Een belangrijke aanvulling op de medische successen is de multidisciplinaire omkadering en nazorg. Een patiënt heeft immers nood aan meer dan enkel een medische behandeling.

“Een studie toonde aan dat het toevoegen van Pertuzumab aan chemo en Trastuzumab de gemiddelde overleving bleek te verbeteren van gemiddeld 40 naar 56 maanden. Vóór de introductie van Trastuzumab was dat wellicht minder dan 12 maanden. Hierdoor is deze combinatie de nieuwe standaard geworden en wordt het in België terugbetaald”, aldus Prof. Wildiers. “Een andere aanpak gebeurt via de ‘antibody-drug conjugate’ T-DM1. Hierbij heeft men Herceptin-moleculen aan de staart van een chemomolecule geplakt. Vandaar ook de naam: de ‘T’ staat voor de antistof Trastuzumab, ‘DM1’ staat voor de chemomolecule.” “Door deze binding wordt de chemo in de tumorcel getrokken. Pas wanneer die in de cel is, zal de link tussen de antistof en de chemo worden verbroken. De chemo wordt dus als een ‘Paard van Troje’ in de tumorcel gelost. Het resultaat is een behandeling die

beter werkt dan de klassieke behandelingen en bovendien minder bijwerkingen vertoont. Het wordt ook terugbetaald en is eveneens opgenomen als een nieuwe standaard in de behandeling van HER2-positieve borstkanker.” Aanvullende zorg

Prof. Wildiers: “Geen enkele van deze twee laatst genoemde behandelingen (Pertuzumab en T-DM1) is genezend, maar ze zijn wel effectief in het soms zeer langdurig tegenhouden van de ziekte. Ze kunnen op dit moment nog niet worden aanzien als genezend omdat ze enkel in de metastatische (late) settings worden terugbetaald. Trastuzumab kan wel aanzien worden als mogelijk curatief als het toegediend wordt in de adjuvante (vroege) setting.” “De nieuwe middelen geven bij de meerderheid van de HER2-positieve borstkankerpatiënten een goed resultaat, maar niet bij iedereen. Voorlopig kunnen we nog niet vooraf specifiëren bij wie en hoelang het zal werken. We geven deze HER2-gerichte behandelingen daarom aan alle patiënten met dit type kanker.” Prof. Cocquyt: “Een belangrijke aanvulling op deze medische successen is uiteraard ook de multidisciplinaire omkadering en nazorg. Een patiënt heeft immers nood aan meer dan enkel een medische behandeling. Naast oncologen, therapeuten en chirurgen werken we ook nauw samen met onder meer borstverpleegkundigen, psychologen en sociale werkers, zodat we de patiënt kunnen bijstaan in alle aspecten van de aandoening. Dit geeft hen meer houvast door het hele traject heen.” Joris Hendrickx [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

5

NIEUWS

Wat is cholesterol, en wat doet het met je lichaam? Maar liefst zeven op de tien Belgische volwassenen heeft een verhoogde cholesterol, wat een van de belangrijkste risicofactoren is voor hart- en vaatziekten. Maar wat is cholesterol nu precies? Wat doet het met je lichaam? En wat zijn de oorzaken van een te hoge cholesterol?

Cholesterol is een lipide (lipiden zijn vetten of vetachtige stoffen), een onmisbaar bestanddeel van alle menselijke cellen. Een te hoog gehalte lipiden in het bloed kan echter hyperlipidemie en andere vetstoornissen veroorzaken. Een verhoogd bloedvetgehalte kan aderverkalking en andere hartziekten tot gevolg hebben. Heel wat van je benodigde cholesterol maak je aan in je lever. De rest neem je op via de voeding. Je lever produceert in principe voldoende cholesterol opdat je lichaam goed zou functioneren. Wanneer je zeer veel vetten opneemt via je voeding, kan er te veel cholesterol in je bloed terechtkomen. Men spreekt dan van te hoge cholesterol of hypercholesterolemie. Goede en slechte cholesterol

Cholesterol is bovendien niet oplosbaar in je bloed. Om het transport van cholesterol toch mogelijk te maken, wordt het gekoppeld aan LDL- of HDL-eiwitten. LDL-eiwitten vervoeren cholesterol vanuit de lever naar je hele lichaam. Deze ‘slechte’ LDL-cholesterol kan zich vastzetten op de slagaderwand en zo je bloedvaten vernauwen.

HDL-cholesterol daarentegen zorgt voor transport van overtollige cholesterol terug naar je lever, van waaruit het via de gal uit je lichaam kan worden verwijderd. Deze ‘goede’ HDL-choleserol heeft dus een zuiverende functie.

verhoogd risico om op jonge leeftijd een hartinfarct of een beroerte te krijgen. Naast een te hoge cholesterol zijn onder andere ook roken, een hoge bloeddruk, alcohol- en druggebruik en stress risicofactoren voor hart- en vaataandoeningen.

Waar loopt het mis?

Als je voeding rijk is aan verzadigde vetten, dan zal het cholesterolgehalte in je bloed toenemen. Hiervan zal je niet meteen hinder ondervinden, maar dat maakt het juist gevaarlijk. Als je jarenlang een te hoge cholesterol hebt, dan zal het teveel aan slechte cholesterol zich ophopen ter hoogte van je vaatwand. Je bloedvaten worden daardoor nauwer en laten alsmaar moeilijker bloed door. Dit kan leiden tot onder andere een hart- of herseninfarct.

70% Zeven op de tien Belgische volwassenen heeft een verhoogde cholesterol.

Oorzaken en risicofactoren

De oorzaak van een te hoog bloedvetgehalte kan erfelijk bepaald zijn of voortvloeien uit het gebruik van bepaalde geneesmiddelen. De belangrijkste (en beïnvloedbare) risicofactor is echter de voeding. Kenmerken van een slecht voedingsregime: vetopname meer dan 40% van het totale calorieëngehalte; opname verzadigd vet meer dan 10% van het totale calorieëngehalte; cholesterolopname meer dan 300 milligram per dag. Eén op de vijf personen heeft erfelijke cholesterolproblemen. Bij deze aandoening is er al vanaf jonge leeftijd veel cholesterol aanwezig in je bloed. Hierdoor kan je lever de cholesterol niet goed opnemen in je bloed en loop je een

20% Eén op de vijf personen heeft erfelijke cholesterolproblemen. Joris Hendrickx [email protected]

GEZONDHEID

Tips voor een beter cholesterolgehalte Hoe kan je je cholesterol onder controle te houden? Wij zetten enkele tips op een rij. • Kook met een zuiders tintje. Kies voor veel fruit en groenten, vis en olijfolie. Ook andere plantaardige olie zoals arachide-, druivenpit-, noten-, koolzaad-, of lijnzaadolie zijn goed voor je cholesterol • Gebruik plantaardige dieetmargarines in plaats van echte boter. • Smeervetten en melkdrankjes op basis van plantensterolen doen het ‘slechte’ LDLcholesterolgehalte dalen. Gebruik deze wel met mate en in combinatie met groenten en fruit. • Eet genoeg vette vis (bijvoorbeeld zalm, paling, sardientjes) • Laat vette happen zoals friet, chips, salami en spek eerder een uitzondering zijn dan de regel. • Beweeg minstens een half uur per dag. Dit hoeft geen intensieve sport te zijn. Ook wandelen, zwemmen, fietsen of meer de trap nemen, kunnen wonderen doen. Voor nog meer tips om je cholesterol onder controle te houden, ga naar www.medischeinnovatie.be Joris Hendrickx [email protected]

6

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

MEDIAPLANET

NIEUWS KENNISPARTNER

MENOPAUZE

Natuurlijke behandelingen voor menopauzale klachten

D

e menopauze gaat vaak gepaard met opvliegers, vermoeidheid, libidoverlies of stemmingswisselingen. Gelukkig bestaan er vandaag, naast de conventionele behandelingen, verschillende natuurlijke methoden om de overgang draaglijker te maken.

40%

Fyto-oestrogenen

Tijdens de menopauze neemt het oestrogeengehalte af, maar door de consumptie van bepaalde voedingssupplementen kunnen er plantaardige oestrogenen, ook wel fyto-oestrogenen genoemd, opgenomen worden die de natuurlijke aanmaak van oestrogeen bevorderen. Let op: de veiligheid van het gebruik op lange termijn is niet bekend, zeker niet bij vrouwen die lijden of hebben geleden aan borstkanker.

Bijna de helft van de bevolking tussen 25 en 85 jaar oud heeft last van vergeetachtigheid.

Natuurlijke voedingssupplementen verbeteren geheugen Geheugenverlies en concentratieproblemen tegengaan, hoeft niet zo ingewikkeld te zijn als we zouden denken. Door een gezonde levensstijl aan te houden in combinatie met de juiste voedingssupplementen kunnen cognitieve problemen gemakkelijk geremd worden.

Niet meteen op iemands naam kunnen komen, een afspraak vergeten of voorwerpen op verkeerde plaatsen leggen: ouderdom, werkdruk en stress brengen onvermijdelijk een aangetast denkvermogen met zich mee. Niet alleen ouderen hebben er last van. Liefst veertig procent van de bevolking tussen 25 en 85 jaar oud heeft last van vergeetachtigheid, dat blijkt althans uit onderzoek van de geheugen- polikliniek van de Nederlandse Rijksuniversiteit Limburg. ‘Mild cognitive impairment’

Als de cognitieve of verstandelijke functies, zoals het geheugen, sneller achter-

uitgaan dan normaal, spreken we van een ‘mild cognitive impairment’ of MCI. Aan de hand van natuurlijke middelen zoals de Cogniton Plus D3 capsules van Will Pharma kan een MCI gemakkelijk behandeld worden. Ook studenten met concentratieproblemen kunnen hierop een beroep doen. Deze capsules die geheugen- en concentratieproblemen helpen te bestrijden, bevatten een aantal hoofdingrediënten die algemeen bekend zijn en een positief effect hebben op de hersenactiviteit en het concentratievermogen. De bladeren van de Japanse notenboom Ginkgo Biloba, bijvoorbeeld, bevorderen de bloedcirculatie en vervolgens de toevoer van zuurstof naar de hersenen. Daarnaast verbetert het bestanddeel fosfatidyslerine, dat aan de binnenkant van de celmembranen van hersenen voorkomt, hersenfuncties van ouderen en zou het in synergie werken met de voorgenoemde bladeren van de Ginkgo Biloba. Het is aangetoond dat een extra aanvoer hiervan nuttig kan zijn bij het ouder worden.

Selenium

Daarnaast is er ook de natuurlijke en sterke antioxidant Selenium, die het lichaam beschermt tegen vroegtijdige veroudering. Selenium neutraliseert onder meer vrije radicalen die aan de basis liggen van milde geheugenproblemen en ondersteunt daarnaast de vorming van nagels en haren. Recent onderzoek omtrent vitamine D, een ander belangrijk ingredië nt, toont bovendien een verband aan tussen geheugenproblemen en een tekort aan vitamine D3. Volgens verschillende onderzoeken zorgt vitamine D namelijk voor de aanmaak van allerlei stoffen in de hersenen die een invloed hebben op het geheugen en denksnelheid. De vitamine doet dus meer dan enkel calcium absorberen, aangezien het ook belangrijk is voor het gezond houden van spieren, tanden, botten en zelfs het geheugen.

Yasemin Utku [email protected]

NIET-HORMONALE ALTERNATIEVEN • Zilverkaars

Producten op basis van het droogextract zilverkaars, Cimicifuga racemosa, kunnen ook gebruikt worden als behandeling van overgangsklachten. Deze plant bevat krachtige bioactieve stoffen die een effect hebben op het hormonale systeem. Volgens het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI) moeten producten met zilverkaars toch met enige voorzichtigheid gebruikt worden, omdat er risico is op leverklachten. • Gezuiverd pollenextract

Een ander alternatief voor een hormonale behandeling zijn producten op basis van een gezuiverd pollenextract. Ze zijn bewezen doeltreffend en doen de ernst van de climacterische symptomen afnemen. Bij sommige producten wordt de kern van de pollenkorrels gescheiden van het pollenomhulsel, dat de allergenen bevat. Zo kunnen ook vrouwen die allergisch zijn aan pollen gebruikmaken van dergelijke producten. De producten mogen ook gebruikt worden door vrouwen die borstkanker hebben (gehad) of die een verhoogd risico hebben op borstkanker. Homeopathische behandelingen

Bij vrouwen die deze natuurgeneeswijze hanteren, ontstaat een gevoel van welbehagen tijdens de menopauze. Voor meer informatie, ga naar www.intiemevragen.be

Shannah Jongstra [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

7

NIEUWS KENNISPARTNER

Wanneer heb je PMS en wat kan je eraan doen? Het premenstrueel syndroom (PMS), wanneer ongemakken voorafgaand aan de menstruatie écht een probleem vormen, is een nog vrij onbekende term.

Hoofdpijn, gevoelige borsten of een sporadische huilbui: de menstruatie staat vast weer voor de deur. Maar wat als je nu elke maand, vlak voor je menstruatie, ondraaglijke last hebt van bepaalde symptomen gaande van lusteloosheid en pijnlijke borsten tot angst en irritatie? Dan hoor je bij de 51% van de vrouwen tussen 15 en 45 jaar met het premenstrueel syndroom, of PMS. Als de klachten zo erg zijn dat ze een sociale handicap worden, wordt dit de premenstruele dysfore stoornis (PMDD) genoemd. Dit is het geval bij zo’n 5% van de vrouwen tussen 15 en 45 jaar. Aan PMS zijn ongeveer 150 symptomen gelinkt, die onderverdeeld kunnen worden in lichamelijke, emotionele en gedragsgebonden klachten. Voorbeelden zijn: pijnlijke borsten, zwelling in de borsten, oedeem, maagpijn, prikkelbaarheid, angst en agressiviteit, concentratiestoornissen, lusteloosheid en nervositeit. Diagnose

De diagnose PMS wordt niet altijd even snel gesteld, omdat de symptomen die eraan gelinkt zijn ook - al dan niet in mindere mate - aan andere problemen gekoppeld kunnen worden. Om de diagnose te stellen, wordt aan patiënten gevraagd om gedurende twee maanden een dagboek bij te houden en op te schrijven welke symptomen wanneer plaatsvinden. Als blijkt dat de klachten zich telkens in de periode voor de menstruatie voordoen, kan de diagnose van PMS gesteld worden. Aandacht en begrip voor deze klachten zijn van groot belang en vormen een noodzakelijke psychologische basis voor een gepersonaliseerde aanpak van PMS.

BEHANDELINGEN

51% Meer dan de helft van de vrouwen tussen 15 en 45 jaar heeft PMS. Aan PMS zijn ongeveer

150

symptomen gelinkt.

Meerdere behandelingen zijn mogelijk, afhankelijk van de ernst en aard van de symptomen. • Medicijnen

Antidepressiva worden dikwijls voorgeschreven om emotionele symptomen te behandelen. Selectieve stoffen zorgen ervoor dat fysieke en emotionele problemen gestabiliseerd worden. Meestal wordt aangeraden om deze antidepressiva enkel te nemen in de periode tussen de ovulatie en de menstruatie. WILL-pharma bracht een niet-hormonaal medicijn - met goede tolerantie - op de markt dat als enige specifiek werkt tegen verschillende PMS-symptomen tegelijk. Donnafyta Premens® reguleert het prolactineniveau, waardoor de klachten zullen verminderen. • Voeding

Onderhoud een gezond voedingspatroon en nuttig om de 3 à 4 uur een kleine maaltijd, arm aan vet, zout en eiwitten, maar rijk aan natuurlijke koolhydraten. Zo vermijd je grote bloedschommelingen die ongunstig zijn voor PMS. Calcium verjaagt vermoeidheid en humeurwisselingen, één glas melk per dag kan dus geen kwaad. Last van mood swings? Geloof het of niet, maar af en toe een stuk chocolade kan helpen. De lekkernij geeft je serotineniveau een boost, wat een rol speelt in de regeling van je humeur. En boven alles: stop met roken! • Beweging

Vrouwen die vaker bewegen, hebben minder last van hoofdpijn en angstgevoelens. Fietsen, wandelen en zwemmen zijn ideale manieren om de symptomen van PMS te verlichten. Ook ontspanningsoefeningen, zoals yoga en ademhalingsoefeningen, kunnen helpen. Shannah Jongstra [email protected]

8

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

INSPIRATIE

Krista Bracke liep onlangs helemaal zelf een rondje op de Gentse atletiekpiste, onder luide aanmoedigingen van 2.000 kinderen en hun ouders. Een verslag van die bijzondere 400 meter vind je op www.medischeinnovatie.be

Radiostem Krista Bracke over het leven na haar immuunziekte

“Deze tweede kans krijg ik nooit meer” Naar schatting 1 op de 2.000 Belgen lijdt aan een aangeboren immuunstoornis, en de helft weet het niet eens. Radio 1-presentatrice Krista Bracke (47) was een van hen. Ze kroop in 2009 door het oog van de naald nadat haar immuunsysteem het had laten afweten. De gezonde moeder van twee werd geveld door een zware bacteriële infectie met streptokokken en zweefde anderhalve maand tussen leven en dood.

S

indsdien leeft Bracke met twee onderbeenprothesen, een halve rechterhand, een chronische longaandoening en een immuunziekte. Een zware diagnose, maar haar grenzeloze optimisme verlicht de pijn. “De dokters gaven me minder dan 5% overlevingskans, zonder te weten hoe ik eruit zou komen. En kijk mij nu! Ik sta er nog, zonder mentale beperkingen en met fysieke gevolgen waarmee te leven valt. Het kon nog zoveel erger geweest zijn. Dat maakt mijn situatie veel gemakkelijker om te aanvaarden. Zo’n tweede leven krijg ik nooit meer.”

Toen je uit coma ontwaakte, was je hele leven in één klap veranderd. Waar haalde je de kracht om terug te vechten?

“Ik kreeg met mondjesmaat te horen wat er aan de hand was, dat hielp. Pas na een tijdje heeft mijn man het hele verhaal verteld. Hij verwoordde dat zo: ‘We gaan je benen niet meer kunnen redden, maar we gaan wel weer leren stappen.’ Daaruit heb ik geleerd hoe belangrijk het is om een strohalm te

Krista Bracke Presentatrice Radio 1

De dokters gaven me minder dan 5% overlevingskans, zonder te weten hoe ik eruit zou komen. En kijk mij nu! Ik sta er nog, zonder mentale beperkingen en met fysieke gevolgen waarmee te leven valt.

hebben. Natuurlijk is het een mokerslag als je hoort dat je je benen zal verliezen. Maar om meteen daarna te horen dat je wel weer zal kunnen stappen… Dat was zo waardevol!”

centrum zei onlangs: ‘Vanbinnen ben ik niet veranderd.’ Dat vond ik heel mooi. Je blijft uiteindelijk gewoon dezelfde persoon, maar dan in een andere verpakking.”

Wat was voor jou een ijkpunt in je revalidatie?

De medische wereld staat geen moment stil. Heb jij op die zes jaar al veel zien veranderen?

“Ik herinner me nog de eerste keer dat ik weer zelf mijn tanden kon poetsen: wat een feest! Of toen ik zelf eten op mijn vork kon prikken: ik was niet langer afhankelijk van anderen om te eten. Zo zijn er geregeld momenten dat je vooruitgang boekt. Soms gaat het om iets ingrijpends, zoals 400 meter lopen op blades, en soms is het iets kleins, zoals zelf weer je oorbellen indoen. Elke stap, hoe klein ook, is een ijkpunt.” Is de mens sterker dan hij denkt?

“Pas nu ik in deze situatie zit, weet ik dat sterk zijn de enige optie is. Het is gemakkelijker om het hoofd te laten hangen en te zeggen: ‘Het is erg.’ Ja, het ís erg, maar door in een hoekje te kruipen, heb je ook geen leven. Je moet kunnen focussen op wat wél nog mogelijk is. Iemand in het revalidatie-

“Er is nog te weinig bekend over aangeboren immuunstoornissen, ook in medische kringen. Ik heb al vaker moeten uitleggen aan artsen wat mijn probleem is, want de ziekte is zo’n complex gegeven. Ik blijk een bepaald eiwit niet meer te kunnen aanmaken en het is net die antistof die me moest beschermen tegen de streptokokken die me aanvielen. Er wordt steeds meer onderzoek gevoerd naar immuunstoornissen, vooral het UZ Gent is daarin een voorloper, maar het blijft monnikenwerk. Concreet is er voor mij nog niet veel veranderd op die zes jaar. Grote doorbraken in het onderzoek zijn voorlopig eerder zeldzaam.” Is dat niet frustrerend?

“Ik voel me zeker niet op een zijspoor gezet omdat ik een zeldzame ziekte heb. Elke week

MEDIAPLANET 9

10

waarschuwingstekens voor primaire immuundeficiëntie bij kinderen en volwassenen

Primaire immuundeficiënties (PID) leiden typisch tot een verhoogde vatbaarheid voor infecties die frequent terugkeren of moeilijk te behandelen zijn. Indien u twee of meer van deze waarschuwingstekens herkent, praat er dan over met uw (huis)arts.

KINDEREN

1 Vier of meer nieuwe oorontstekingen in de loop van één jaar

6 Herhaalde diepe abcessen van de huid of inwendige organen zoals de lever

2 Twee of meer nieuwe ernstige sinusontstekingen in de loop van één jaar

7 Aanhoudende spruw (candida) in de mond of schimmelinfectie ter hoogte van de huid of elders

3 Twee of meer maanden antibioticatherapie zonder veel effect

8 Nood aan intraveneuze antibiotica om een infectie te genezen

4 Twee of meer longontstekingen in de loop van één jaar

9 Twee of meer invasieve infecties (bv. infectie van het bloed met een bacterie, hersenvliesontsteking)

5 Groeiachterstand in lengte of gewicht bij een kind

10 Een voorgeschiedenis van PID in de familie

Sinds haar ziekte leeft Bracke met twee onderbeenprothesen, een halve rechterhand, een chronische longaandoening en een immuunziekte. © FOTO’S: MARLIES VANGELDER

krijg ik immunoglobulines toegediend die ervoor zorgen dat mijn immuunsysteem weer even goed werkt als dat van een gewone mens. Dankzij die levensreddende therapie kan ik nu evengoed 90 jaar worden! Ik voel me dus niet in de kou gezet door de wetenschap.” Denk je dat andere mensen in de toekomst gespaard zullen blijven van wat jij hebt meegemaakt?

“Dat lijkt me een utopie: mensen zullen altijd ziek worden. Ik hoop wel dat mijn verhaal kan meehelpen aan de bewustvorming bij het grote publiek, zodat mensen beseffen dat immuunstoornissen bestaan en ze alert kunnen reageren als er iets misloopt. Het UZ Gent heeft alarmkaarten met waarschuwingssignalen gemaakt voor kinderen en volwassenen. Als je twee of meer alarmtekens bij jezelf of je kind vaststelt, moet je contact opnemen met je arts. Die kleine maatregelen kunnen veel mensen helpen.”

Gerlinde De Bruycker [email protected]

VOLWASSENEN

1 Twee of meer nieuwe oorontstekingen in de loop van één jaar

6 Herhaalde nood aan intraveneuze antibiotica om van een infectie te genezen

2 Twee of meer nieuwe sinus infecties in de loop van één jaar, zonder dat u allergisch bent

7 Herhaalde, diepe abcessen van de huid of inwendige organen, bv. de lever

3 Eén pneumonie per jaar gedurende meer dan één jaar

8 Aanhoudende spruw (candida) of schimmelinfectie ter hoogte van de huid of elders

4 Chronische diarree met gewichtsverlies

9 Infectie met normaliter onschadelijke tuberculosis-achtige bacteriën

5 Herhaalde virale infecties (verkoudheden, koortsblaren, wratten, condylomen)

10 Een voorgeschiedenis van PID in de familie

De eerste evaluatie in de diagnose van een primaire immuundeficiëntie omvat: • Lichamelijk onderzoek (incl. lengte en gewicht) en familiale voorgeschiedenis • Hemogram inclusief witte bloedceldifferentiatie • Dosage van immunoglobulines: IgG, IgM en IgA (te vergelijken met de leeftijdsspecifieke waarden) Deze waarschuwingstekens en de eerste evaluatie in de diagnose van een primaire immuundeficiëntie werden ontwikkeld door de Jeffrey Modell Foundation Medical Advisory Board (www.info4pi.org). Een normaal bovenvermeld bloedonderzoek sluit een primaire immuunstoornis niet volledig uit. Verwijzing van de patiënt naar een expert in primaire immuundeficiëntie wordt ten zeerste aanbevolen (www.bpidg.be).

10

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

MEDIAPLANET

EXPERTISE KENNISPARTNER

Jo De Clercq Comfortzorg consulent

“Oorzaak ‘storend gedrag’ dementie aanpakken” Er wordt vaak gezegd dat ouderen met dementie ‘storend gedrag’ vertonen. Men stelt zich echter te weinig de vraag waarom ze zich zo gedragen en hoe we dit kunnen voorkomen. Jo De Clercq, Comfortzorg consulent, legt uit.

“Onze oriëntatie en de bewustwording van onszelf en ons handelen wordt vanaf de geboorte gevoed via drie zintuiglijke kanalen: de tast, de info uit spieren en gewrichten en het evenwichtsorgaan. De taak van onze hersenen is om die prikkels samen te brengen, te verwerken, op te slaan en van daaruit te handelen. Input wordt dus via integratie omgezet in output”, opent De Clercq. “Dementie vreet echter de opgeslagen kennis terug aan. Bovendien kan er finaal geen nieuwe info meer worden opgeslagen. Hierdoor leven personen met dementie alsmaar meer in het ‘nu’. Telkens opnieuw moeten ze terugvallen op diezelfde prikkels om zich te oriënteren en zich bewust te zijn van zichzelf. Dit resulteert in gedrag dat voor buitenstaanders onlogisch lijkt.” Oorzaken aanpakken via aangepaste zorg

De Clercq: “Personen met dementie hebben continu nood aan extra input om zich veilig en bevestigd te voelen. Het ‘storende gedrag’ is een poging om net die noodzakelijke input te verkrijgen omdat ze niet voldoende specifiek wordt aangeboden. En dan is fixatie of medicatie vaak geen oplossing. Je moet hen net voldoende en correcte prikkels geven die beantwoorden aan hun nood.” “Door hen bijvoorbeeld lig- en zitcomfort aan te bieden dat meer input aanbiedt en door een omzichtige manier van wassen, kleden en verschonen toe te passen zodat er de klok rond een ‘zintuiglijk dieet’ aangeboden wordt, zullen personen met dementie niet dwangmatig op zoek moeten gaan naar die voor hen noodzakelijke input. Dit zal leiden tot minder valrisico door uitputting, minder verstijven en minder storend gedrag, waardoor er een grotere levens- en zorgkwaliteit kan verkregen worden.” Joris Hendrickx [email protected]

Transmurale samenwerking als antwoord op korter verblijf in kraamkliniek

D

e opgelegde kortere verblijfsduur op de kraamafdeling stelt ziekenhuizen voor een meervoudige uitdaging. Om een kwalitatieve zorg te blijven garanderen, neemt GZA Ziekenhuizen alvast het voortouw in het opzetten van een transmurale samenwerking, dit in combinatie met een herschikking binnen de eigen muren. Algemeen directeur Willeke Dijkhoffz legt uit. In welke zin stelt het ingekorte verblijf zowel patiënt als ziekenhuis voor een grote uitdaging?

“De door de overheid opgelegde inkorting van de ligduur is helaas niet voorafgegaan door een grondige heroriëntatie van de postnatale thuiszorg. In zijn huidige organisatie biedt die namelijk onvoldoende een antwoord op deze nieuwe situatie. Zo zijn de kraamzorg en andere ondersteunende zorgvormen momenteel te versnipperd en onvoldoende gekend bij jonge ouders. Hierdoor dreigt er een vacuüm in de eerste week na de geboorte, terwijl dat nu net een cruciale periode is. Vooral voor kwetsbare groepen is dit problematisch.” Welke invloed heeft dit op de werkingsmiddelen van de kraamafdelingen?

“Het zorgt in de eerste plaats voor heel wat minder werkbudget. Bovendien is er het verlies aan financiering indien we de maximumduur toch overschrijden. Beide maken besparingen noodzakelijk. De impact hiervan is zeker voor een ziekenhuis met een grote kraamafdeling zoals GZA Ziekenhuizen niet te onderschatten. Ondanks het feit dat onze middelen worden afgebouwd willen we echter toch een kwalitatieve zorg blijven bieden.” Hoe kan een ziekenhuis met deze ingeperkte middelen toch een kwalitatieve zorg garanderen?

Willeke Dijkhoffz Algemeen directeur GZA Ziekenhuizen

“Enerzijds gebeurt dit via een interne heroriëntering van de kraamafdeling die onze leiderspositie moet veiligstellen en versterken. Anderzijds nemen we het voortouw via een oefening die het potentieel aftoetst van een transmurale samenwerking voor kraamzorg in onze regio. Ook denken we zo mee over eventuele nieuwe zorg- en financieringsmechanismen die beter aansluiten bij de nieuwe situatie.” “Het is duidelijk dat het zwaartepunt van de postnatale zorg verschuift van het ziekenhuis richting de thuiszorg. Er moet echter een traject worden uitgebouwd om van die keten één vloeiend geheel te maken, en dit voor de gehele periode: zowel voor, tijdens als na de bevalling. Dit vraagt om een doorgedreven en geïntegreerde samenwerking tussen de eerste en tweede lijn. Alle relevante partners dienen te worden samengebracht in een nieuw multidisciplinair netwerk. De complexiteit wordt dus groter en daarom is een goede coördinatie cruciaal. De kraamafdeling van een ziekenhuis zoals het onze heeft dankzij zijn ervaring en expertise de ambitie om hier een belangrijke rol in te vervullen.”

Joris Hendrickx [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

11

EXPERTISE

Ziekten van het spijsverteringsstelsel diepgaand onderzocht

H

et Fonds Erasme voor medisch onderzoek stelt het Erasmus Ziekenhuis in staat om bijkomend in te zetten op onderzoek naar onder meer diverse mechanismen bij ziekten van het spijsverteringsstelsel. Het fonds wordt zowel door privépersonen als ondernemingen gesteund. Prof. Pieter Demetter geeft uitleg bij enkele onderzoeksdomeinen.

Wat constateerde u op het vlak van de gevoeligheid voor leverschade door alcohol?

“In België is alcohol de belangrijkste oorzaak van leverziekten die kunnen leiden tot levercirrose en leverkanker. De genetische gevoeligheid verschilt echter van persoon tot persoon. Wij hebben samen met Duitse en Engelse wetenschappers een studie gedaan naar de genen die aanleiding geven tot de gevoeligheid voor de ontwikkeling van levercirrose door alcohol. Daarbij hebben we drie genen ontdekt die een belangrijke rol spelen.” “In een volgend stadium willen we kijken naar ‘acute alcoholische hepatitis’. Dit is een ernstig syndroom dat enkel voorkomt bij zware drinkers, en waarbij na zes maanden maar liefst 40% van de patiënten overlijdt. Ons doel is om de genen te vinden die aanleiding geven tot de gevoeligheid voor het ontwikkelen van dit syndroom. In een nog verder stadium willen we ook de genen identificeren die ons kunnen leren welke patiënten een transplantatie zullen nodig hebben, welke met steroïden kunnen worden behandeld, en welke een goede of slechte prognose zullen hebben. Dit onderzoek gebeurt in samenwerking met heel wat andere universiteiten wereldwijd.” Ook op het vlak van darmkanker wordt onderzoek verricht met steun van het Fonds Erasme. Waarover gaat het?

“We focussen ons samen met andere Belgische universiteiten op de genetische wijzigingen die leiden tot darmkanker bij

Pieter Demetter - Kliniekhoofd Pathologische Anatomie, Denis Franchimont - Kliniekhoofd, Eric Trépo - arts-assistent, en Jacques Devière Diensthoofd en Directeur van het laboratorium voor Gastro-Enterologie in het Erasmus Ziekenhuis. © PHOTO: PRIVÉ

patiënten met de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De meeste gevallen van darmkanker ontwikkelen zich sporadisch bij patiënten die verder geen darmproblemen hebben. Bij 10 tot 15% is er sprake van een genetisch syndroom. Bij een nog kleinere groep ontwikkelt de kanker zich als gevolg van de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. We weten momenteel nog niet welke genetische wijzigingen hiervan aan de basis liggen. Daarom trachten we na te gaan welke genen tussenkomen in de sequentie ontsteking-dysplasie-kanker.”

Tot slot onderzoekt u ook de invloed van radiotherapie op de gezonde cellen bij patiënten met darmkanker. Vanwaar die nood?

“De laatste jaren is het bewustzijn gegroeid dat kanker niet enkel bestaat uit kwaadaardige cellen, maar ook uit goedaardige gastheercellen, zoals witte bloedcellen, bloedvatcellen en bindweefselcellen (myofibroblasten). Men heeft ontdekt dat deze myofibroblasten een prognostische betekenis hebben. Hoe meer deze aanwezig zijn in de tumor, hoe slechter de prognose. Als men

darmkanker bestraalt, gaat men die myofibroblasten activeren. Ze secreteren dan moleculen die de kankercellen agressiever maken. Zo kan de bestraling dus ook een neveneffect hebben. In samenwerking met Gentse wetenschappers proberen we deze mechanismen te bestuderen, om ze op lange termijn te kunnen blokkeren via medicatie. Als we daarin slagen, zal de radiotherapie nog efficiënter worden dan ze nu reeds is.” Joris Hendrickx [email protected]

Innovatie in de farmaceutische koudeketen Pascal Vanlandeghem CEO Exam Packaging

D

e farmaceutische koudeketen vormt een zeer innovatieve sector. Uitleg door Pascal Vanlandeghem, CEO van Exam Packaging.

Wat houdt de farmaceutische koudeketen precies in?

De farmaceutische koudeketen betreft het transport, de opslag en de distributie van warmtegevoelige geneesmiddelen, van de productie tot de levering bij de eindklant.

“Ze betreft het transport, de opslag en de distributie van warmtegevoelige geneesmiddelen, van de productie tot de levering bij de eindklant. De distributie van warmtegevoelige farmaceutische of biotechnologische producten gebeurt via een algemeen en complex distributienetwerk, met actief transport (koelwagen) of passief transport (isotherme verpakkingen), die beide gecontroleerd en gevalideerd zijn. Waar staat de term GDP voor?

“De richtlijn in verband met Good Distribution Practices handelt over de goede praktijken voor distributie van geneesmiddelen voor menselijk gebruik. In België geldt ze echter ook voor geneesmiddelen voor diergeneeskundig gebruik. Die richtlijn bepaalt de

geschikte benodigdheden om alle producenten en groothandelaars te helpen hun activiteiten uit te voeren en om te verhinderen dat vervalste geneesmiddelen in de legale toeleveringsketen terechtkomen.” Houdt het transport geen verhoogd risico in op het verbreken van de koudeketen?

“De nieuwe richtlijn die nu van kracht is, schrijft voor dat de opslagomstandigheden waarin geneesmiddelen moeten worden bewaard, ook tijdens het transport behouden moeten blijven. Daarom doen veel farmaceutische bedrijven een beroep op partners die oplossingen op maat aanbieden voor passief transport, waarbij de koudeketen nooit verbroken wordt tussen de producent en de eindklant.” De sector moet dus voortdurend innoveren?

“Inderdaad. Er bestaan hoogtechnologische isotherme verpakkingen die samengesteld zijn uit verschillende hoogwaardige bestanddelen.

Hun prijs ligt nog altijd een stuk hoger dan die van de klassieke oplossingen voor de koudeketen (isotherme verpakkingen van polystyreen of polyurethaan). Veel klanten zijn niettemin bereid tot die investering, want de waarde van het getransporteerde product is soms twintig tot dertig keer hoger dan de prijs van de verpakking. Daarom willen ze niet het risico lopen om het product te beschadigen. “In dezelfde lijn biedt het gamma Pallet Shippers modellen met een grote inhoud aan (2.000 liter). Ze kunnen tot drie keer worden hergebruikt en beantwoorden aan de normen voor luchttransport, waarbij ze de warmtegevoelige producten tot 120 uur en zelfs langer beschermen. Daardoor kan de klant tijd winnen bij de goederenbehandeling en zo de transportkosten optimaliseren.” Voor meer informatie over de farmaceutische koudeketen, ga naar www.medischeinnovatie.be Olivier Clinckart [email protected]

12 WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

MEDIAPLANET

NIEUWS

Vitamine D beschermt tegen diabetes en sinusitis Dat vitamine D essentieel is voor ons immuunsysteem, botten en spieren is al langer bekend. Volgens recent wetenschappelijk onderzoek heeft het echter ook een positieve invloed op het tegengaan van ziektes zoals diabetes en sinusitis.

De voordelen zijn talrijk: vitamine D gaat botontkalking en vermoeidheid tegen, bouwt een sterke weerstand op en zorgt voor de gezonde groei van kinderen. De vitamine werd de laatste jaren onderworpen aan grondig onderzoek, en volgens de laatste wetenschappelijke bevindingen heeft ons lichaam bij het innemen van vitamine D meer baten dan we denken. Onderzoek toont namelijk aan dat het een significante positieve invloed kan hebben op de levenskwaliteit van ouderen en het tegengaan van onder andere diabetes en sinusitis. Levenskwaliteit

In het kader van een Canadese studie in 2015 werden 2.119 residenten in rusthuizen aangemoedigd om vitamine D in te nemen om zo te bekijken of de inname ervan een positieve invloed zou hebben op hun levenskwaliteit. De resultaten van de studie tonen aan dat depressieve gedachten, angstgevoelens en lichamelijke

pijn aanzienlijk verminderden voor de bewoners na de inname van het vitamine D-supplement. Daarnaast werd er ook een verbetering vastgesteld in het HRQOL van de participanten – dat is een internationale maatstaf voor levenskwaliteit die tijdens de studie gelinkt werd aan een hogere inname van vitamine D. De levenskwaliteit van oudere personen wordt hierdoor op een kostenefficiënte manier verbeterd. Diabetes

Het potentiële verband tussen de uitwerkingen van vitamine D en diabetes is sinds lange tijd voorwerp van discussie. Toch geeft een belangrijk en recent literatuuronderzoek dat gevoerd werd aan de KU Leuven aan dat er een verband bestaat tussen een tekort aan vitamine D en een verhoogd risico op diabetes. De studie suggereert dat het toepassen van internationale richtlijnen rond een dagelijkse, kleine inname van vitamine D het risico op diabetes aanzienlijk zou kunnen verminderen. Het blijft echter wachten op studies op grote schaal om meer zekerheid te kunnen bieden over het onderwerp. Sinusitis

Een uitgebreide steekproef bij 3.921 volwassenen in 2015 heeft tot slot de relatie aangetoond tussen lage vitamine D-spiegels en verschillende aan-

Vitamine D wordt voornamelijk door blootstelling aan de zon in ons lichaam opgenomen, maar zit ook in bepaalde voedingsmiddelen zoals vette vis. Van de vrouwen vanaf 50 jaar heeft maar liefst 40 procent een tekort aan vitamine D. Onder mannen en vrouwen vanaf 65 jaar loopt dat zelfs op tot 50 procent.

doeningen met betrekking tot de luchtwegen. De studie legt vooral de nadruk op het verhoogd risico van 33% op sinusitis, dat van toepassing is op personen met lage vitamine D-spiegels. Zwaar tekort

Vitamine D wordt voornamelijk door blootstelling aan de zon in ons lichaam opgenomen, maar zit ook in bepaalde voedingsmiddelen zoals vette vis. In ieder geval kampen veel mensen met een tekort aan vitamine D: van de vrouwen vanaf 50 jaar heeft maar liefst 40 procent een tekort. Onder mannen en vrouwen vanaf 65 jaar loopt dat zelfs op tot 50 procent. In de meest recente voedingsaanbevelingen werd de aanbevolen hoeveelheid verhoogd. De Hoge Gezondheidsraad Voedingsaanbevelingen voor België raadt daarnaast ook aan dat los van de continue inname van vitamine D via de voeding, een voedingssupplement vanaf de geboorte zou moeten worden toegediend.

Naast een tekort aan vitamine D is ook ijzertekort een veelvoorkomend probleem. Lees meer op www.intiemevragen.be Yasemin Utku [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

13

NIEUWS

De sector zoekt kandidaten met heel wat verschillende achtergronden en opleidingen, gaande van wetenschappers, artsen en apothekers tot verkopers en marketeers.

Biofarmaceutische sector zorgt voor extra werkgelegenheid

D

e economische cijfers van de biofarmaceutische sector zijn op zijn minst indrukwekkend te noemen. Zowel op het vlak van tewerkstelling, onderzoek en ontwikkeling, export als productie behoort de sector tot de koplopers van België. Daarmee is het voor ons land een essentiële pool van economische en maatschappelijke toegevoegde waarde. De biofarmaceutische industrie is één van de belangrijkste en meest performante sectoren van België. In 2014 stelde de sector in België maar liefst 34.155 personen te werk. Dat is een stijging van 1,3% in vergelijking met het jaar ervoor. Sinds 2008 nam de tewerkstelling in de sector toe met 5,5%, wat neerkomt op bijna 1.800 nieuwe jobs. Gemiddeld betekent dit een jaarlijkse tewerkstellingsgroei van 0.9%, dit in tegenstelling tot de daling van 2,5% in de hele Belgische verwerkende industrie. Voortrekker in R&D

In 2014 gaf de biofarmaceutische sector niet minder dan 2,36 miljard euro uit aan onderzoek en ontwikkeling. Dat is een lichte daling ten opzichte van 2013 (2,49 miljard euro), maar toch tekent de sector nog steeds een stijging op van 25% in vergelijking met 2008. Dit komt neer op een gemiddelde stijging van 3,8% per jaar. Belangrijke exportsector

In 2014 exporteerde de biofarmaceutische sector voor bijna 40 miljard euro aan geneesmiddelen. Die export kende een groei van 8,9% in vergelijking met 2013, oftewel 16,3% ten opzichte van 2008. Het aandeel in de totale Belgische export steeg sinds 2013 met 0,8% tot 11,2%. Daarmee is België de tweede

De biofarmaceutische sector groeit, en zoekt bijgevolg een groot aantal nieuwe werkkrachten.

belangrijkste exporteur van biofarmaceutische producten in de EU, na Duitsland. De sterke exportprestatie zorgde in 2014 voor een handelsoverschot ter waarde van 7,8 miljard euro in biofarmaceutische producten. Dat is een stijging van maar liefst één derde ten opzichte van 2013 en een verdubbeling in vergelijking met 2008. Dit maakt van de biofarmaceutische sector de derde meest belangrijke sector in België voor wat betreft haar bijdrage tot het handelsoverschot.

In 2014 stelde de biofarmaceutische sector in België

34.155

personen te werk.

Indrukwekkende productiecijfers

De moeilijkst te vinden profielen blijken de meertalige wetenschappers. In België moet je nu eenmaal Frans, Nederlands en Engels praten om in een internationaal bedrijf te kunnen functioneren.

De productiewaarde binnen de biofarmaceutische industrie wordt geschat op circa 9,2 miljard euro, wat een groei betekent van 14,7% ten opzichte van 2013. Sinds 2008 steeg dit cijfers intussen zelfs al met 67%. De toegevoegde waarde per capita in de sector blijft hoog: 194.000 euro per arbeidskracht. Daarmee bekleedt de biofarmaceutische sector de tweede plaats van alle industriële sectoren in België. Gezochte profielen

De biofarmaceutische sector groeit dus, en zoekt bijgevolg een groot aantal nieuwe werkkrachten. Het gaat om kandidaten met heel wat verschillende achtergronden en opleidingen, gaande van wetenschappers, artsen en apothekers tot verkopers en marketeers. Zowat de helft van de tewerkgestelde krachten zijn hoogopgeleid. De moeilijkst te vinden profielen blijken de meertalige wetenschappers. In België moet je nu eenmaal Frans, Nederlands en Engels praten om in een internationaal bedrijf te kunnen functioneren. BRON CIJFERS: PHARMA.BE

Joris Hendrickx [email protected]

Tussen 2008 en 2014 nam de tewerkstelling in de sector toe met

5,5%. De toegevoegde waarde per capita in de sector bedraagt maar liefst

194.000 euro per arbeidskracht.

Daarmee bekleedt de biofarmaceutische sector de 2de plaats van alle industriële sectoren in België.

14

WWW.MEDISCHEINNOVATIE.BE

MEDIAPLANET

EXPERTISE

Volgende week dinsdag 1 december is het wereldaidsdag.

In 2013 werden in ons land

1.115 nieuwe

HIV-diagnoses gesteld. Dat komt neer op een gemiddelde van 3 per dag.

“We hebben alle middelen in handen om HIV in België uit te roeien”

I

n 2013 werden in ons land 1.115 nieuwe HIV-diagnoses gesteld, wat neerkomt op een gemiddelde van 3 per dag. De laatste jaren is dit cijfer licht gedaald, maar toch blijft het zeer hoog in vergelijking met de 907 gevallen in 1997, het jaar waarin het minste aantal gevallen gediagnosticeerd werd. We vragen meer uitleg aan Prof. Steven Callens van de UGent.

goede en regelmatige opvolging is dus essentieel om ze vroegtijdig te kunnen opsporen.” Welk misvattingen bestaan er over HIV?

Wat zeggen bovenstaande cijfers u?

“Eigenlijk zouden we veel beter moeten doen, want we hebben alle middelen in handen om tot nul infecties te komen. Ik denk dan onder meer aan preventieve behandelingen, vroege diagnoses en een vroege behandeling via antiretrovirale middelen. Naast condoomgebruik en gedragswijziging zijn dat zeer belangrijke instrumenten om de epidemie te stoppen.” Hoe staat het met de levensverwachting en -kwaliteit van HIV-patiënten?

“Bij een vroege diagnose en behandeling is de levensverwachting vrij normaal. Bij een late diagnose en wanneer de immuniteit al laag is, zijn er dikwijls ernstige infecties die kunnen leiden tot aanslepende gezondheidsproblemen. Bovendien treden vaker en op jongere leeftijd ouderdomsziektes op. Dit zijn bijvoorbeeld diabetes, hypertensie en een te hoge cholesterol, die op hun beurt dan leiden tot hart- en vaatziekten. Ook bepaalde kankers en botziektes treden vaker op. We kennen deze risico’s goed en kunnen ze vroegtijdig opsporen, maar de gevolgen van deze aandoeningen blijven bestaan. Een

Prof. Steven Callens UGent

Dankzij antiretrovirale therapie kunnen we vermijden dat nieuwe personen worden besmet. Bovendien kunnen mensen die leven met HIV ermee worden behandeld, zodat ze het virus niet meer kunnen verspreiden.

“Sommigen geloven dat HIV kan worden doorgegeven via muggen, een knuffel, een kus, een aanraking… Niets is minder waar. De overgrote meerderheid wordt besmet door seksuele contacten. Dit wil daarom niet zeggen dat mensen met HIV een losbandig leven hebben geleid. Haast iedereen heeft wel een seksueel meer actieve periode in zijn of haar leven. De andere misvatting is dat iedereen denkt dat hij of zij geen risico loopt, en dat HIV alleen voorkomt in bepaalde risicogroepen. Iedereen loopt echter een risico.” Vandaag wordt er steeds meer gefocust op het genezen van HIV. Wil dat zeggen dat preventie aan belang inboet?

“Preventie blijft belangrijk, net zoals een vroege diagnose en behandeling. De aandacht in de media ligt misschien wat meer op de genezing van HIV, maar er wordt wel degelijk nog steeds ingezet op preventie. Dit begint bij een bewustwording van het risico. Adolescenten die hun seksualiteit ontdekken, moeten informatie krijgen over wat een gezonde seksbeleving is.” “Personen die een risico hebben gelopen, moeten bovendien vroegtijdig kunnen worden getest. We moeten in dit kader zelftesten mogelijk maken in België. Met een negatief resultaat van de HIV-test is het ook belangrijk dat we de juiste boodschappen geven over hoe een infectie te voorkomen, bijvoorbeeld door een consistent condoomgebruik.”

Hoe doet België het op het vlak van preventie?

“Er staan in de beleidsverklaring van minister Maggie De Block enkele expliciete passages over het ‘HIV-plan’ van enkele jaren geleden. Dat stemt mij uiteraard gunstig. Even leek dit wat weg te deemsteren, maar ik vind het toch een krachtig signaal dat dit terug expliciet wordt opgenomen in het beleid. Anderzijds kunnen we niet ontkennen dat het in België vaak lang duurt om nieuwe inzichten op het terrein te kunnen toepassen. Hierbij heb ik het over de toegang tot antiretrovirale therapie om te vermijden dat nieuwe personen worden besmet (PrEP) of om mensen die leven met HIV te behandelen, zodat ze dan het virus niet meer kunnen verspreiden (TasP).” Welke maatschappelijke voordelen zijn daaraan verbonden?

“De antiretrovirale therapie kan het virus zo sterk onderdrukken dat er te weinig overblijft om iemand anders te besmetten. Dat betekent een grote meerwaarde voor de maatschappij: het aantal nieuwe infecties én de kost daarvan kun je zo immers drastisch verminderen. Een behandeling kost algauw tot 1.000 euro per maand. Dat is een stevige prijs op korte termijn. Maar op middellange termijn, wanneer er geen nieuwe HIV-gevallen meer bijkomen, is de besparing enorm. Een vroege detectie en preventie leveren trouwens ditzelfde maatschappelijke voordeel op.”

Joris Hendrickx [email protected]