Deze themabijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van De Standaard

Deze themabijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van De Standaard

SEPTEMBER 2015 WWW.LEVENMETKANKER.BE BAARMOEDERHALSKANKER

Doorbraak in behandelingen.

MAGGIE DE BLOCK Evolutie

van kanker naar chronische ziekte.

VITAMINE D Relatie met

dikkedarmkanker en borstkanker.

© COVERFOTO: DIEGO FRANSSEN

Leven met kanker

Ivan De Vadder: “Diagnose darmkanker was een geluk bij een ongeluk.”

2

WWW.LEVENMETKANKER.BE

MEDIAPLANET

IN DEZE BIJ LAGE

Getuigenis

Blog in de kijker

Nieuwe test voor detectie prostaatkanker op basis van analyse DNA-genen.

Acteur-zanger Koen De Graeve blikt terug op de strijd van zijn moeder tegen bloedkanker.

Chantal Deen schreef in haar boek ‘Gewoon K’ alle ervaringen en gevoelens over borstkanker van zich af.

P10

ONLINE

Onderzoek

LEES MEER OP: WWW.LEVENMETKANKER.BE

VOORWOORD

“Het aantal kankerpatiënten stijgt en zal verder blijven stijgen” Dr. Didier Vander Steichel, medisch directeur bij Stichting tegen Kanker, geeft zijn visie op de voornaamste evoluties op het vlak van kankeronderzoek en kankerbehandeling.

I

n België registreren we jaarlijks 65.000 à 70.000 nieuwe gevallen van kanker. Dit betekent dat op termijn een derde van de mannen en een kwart van de vrouwen kanker zal ontwikkelen voor de leeftijd van 75 jaar. Het aantal patiënten stijgt en zal verder blijven stijgen. Een van de belangrijkste risicofactoren voor kanker is namelijk de leeftijd. En aangezien we alsmaar ouder worden, zullen er zonder nieuwe preventiemaatregelen patiënten blijven bijkomen. Een grote uitdaging is om al deze patiënten toegang te geven tot een zo kwalitatief mogelijke behandeling. Op dit vlak doet België het zeker niet slecht vergeleken met andere landen, maar toch moeten we streven naar een nog verdere verbetering van de kwaliteit van onze kankerpatiëntenzorg. Er is een sterke nood aan meer gespecialiseerde oncologen, radiotherapeuten, verpleegkundigen, psychologen en diëtisten. Vooral qua oncologen en verpleegkundigen dreigt er snel een tekort te komen. Betaalbaarheid nieuwe behandelingen

Dr. Didier Vander Steichel Medisch directeur Stichting tegen Kanker

Het blijft een grote uitdaging om alle patiënten toegang te geven tot een zo kwalitatief mogelijke behandeling.

Verder moeten we nieuwe behandelingen betaalbaar maken voor zowel de patiënt als de maatschappij. Een nieuwe evolutie binnen de oncologie is de opkomst van de

VOLG ONS

/MediaplanetBelgium

@MediaplanetBE

immuuntherapie, ook wel beschouwd als de vierde pijler naast de drie klassieke behandelingsvormen (chirurgie, radiotherapie en chemotherapie). Immuuntherapie begint alsmaar gunstigere resultaten op te leveren, maar is helaas nog ontzettend duur. De kosten kunnen oplopen tot ruim 100.000 euro per patiënt. Dit brengt ons meteen bij het probleem rond de financiering van kankeronderzoek. We beschikken in België over enorm veel kwalitatieve knowhow rond kanker. We horen zelfs bij de top van de wereld. Het wordt voor deze onderzoekers echter alsmaar moeilijker om voldoende middelen te verkrijgen. Hoewel onze stichting de financiering van kankeronderzoek als een topprioriteit beschouwt, zullen onze inzamelingsinspanningen nooit voldoende zijn. De overheid en diverse inzamelacties kunnen hierbij een belangrijke rol spelen. Levenskwaliteit verhogen

Een laatste uitdaging betreft de levenskwaliteit van (ex-)kankerpatiënten. Enerzijds zullen alsmaar meer patiënten kunnen worden genezen, anderzijds zullen patiënten die toch niet genezen alsmaar langer kunnen blijven leven. In België leven naar schatting 300.000 patiënten en ex-patiënten, en dit aantal neemt sterk toe. Dit vraagt om een goed georganiseerde medische, psycholo-

Mediaplanet Belgium

gische en sociale opvolging. In dit laatste domein is er nog nood aan wettelijke initiatieven op verschillende niveaus (tewerkstelling, verzekerbaarheid, enz.). Concentratie van onderzoek én behandeling

Een van de manieren om de kwaliteit van de zorg te verbeteren, is een concentratie op het niveau van behandelingseenheden. Het probleem is dat sommige kleinere eenheden onvoldoende ervaring opbouwen, vooral voor de zeldzame kankers. Die ervaring en kennis zijn echter de sleutel tot een kwalitatieve zorg. We moeten dus komen tot een concentratie van kennis in een lager aantal hooggespecialiseerde centra, zeker wat zeldzame tumoren betreft. We constateren nu al een concentratie van het kankeronderzoek in minder, maar wel grotere teams die iets gemakkelijker fondsen kunnen vinden. Voor de kleinere teams zal het daarentegen alsmaar moeilijker worden om hun onderzoek verder te zetten, wat niet uitsluit dat ook zij met zeer innovatieve ideeën voor de dag kunnen komen.

Mediaplanetbe

Voor meer informatie over kanker of stoppen met roken: KankerInfo: 0800 / 15 802 Tabakstop: 0800 / 111 00

Mediaplanet Belgium

KANKER SEPTEMBER 2015 § Managing Director: Leoni Smedts § Head of Production: Daan De Becker § Web Editor: Annelien Alaerts § Business Developer: Michiel Geuns § Project Manager: Wouter Ollevier - Tel: +32 2 325 66 58 - E-mail: [email protected] § Redactie: Joris Hendrickx, Yasemin Utku, Gerlinde De Bruycker, Elke Haak, Lise Ryckaert § Lay-out: I GRAPHIC E-mail: [email protected] § Print: Mediahuis § Distributie: De Standaard § Mediaplanet contactinformatie: Tel: +32 2 421 18 20 - Fax: +32 2 421 18 31 - E-mail: [email protected] § D/2015/12.996/41

MEDIAPLANET

WWW.LEVENMETKANKER.BE 3 EXPERTISE

“Differentiële diagnoses leiden tot doorbraak gepersonaliseerde geneeskunde”

D

ifferentiële diagnoses dragen bij tot de haalbaarheid en betaalbaarheid van gepersonaliseerde geneeskunde. Enkel op basis daarvan kan men immers beslissen welke behandeling het best geschikt is voor een specifieke groep van patiënten. Bovendien helpen ze om preventief en vroegtijdig patienten op te sporen met een verhoogd risico op bepaalde aandoeningen. Een gesprek met Dirk Pollet, CEO van Multiplicom. Wat is de toegevoegde waarde van differentiële diagnoses?

“Goede differentiële diagnoses dragen bij tot de betaalbaarheid en dus de doorbraak van gepersonaliseerde geneeskunde. Er zijn momenteel veel nieuwe kankermedicijnen in de laatste fase van ontwikkeling, maar deze zijn vandaag nog enorm duur. Liefst wil men die dus toedienen aan patiënten waarbij de kans groot is dat ze er een significant voordeel van hebben. Differentiële diagnoses zorgen ervoor dat deze groep van patiënten correct kan worden afgelijnd en andere patiënten dus niet onnodig dure behandelingen ondergaan. Dit drukt vervolgens de kost voor de gezondheidszorg.”

Dirk Pollet CEO van Multiplicom.

Differentiële diagnoses zorgen ervoor dat patiënten niet onnodig dure behandelingen ondergaan. Dit drukt vervolgens de kost voor de gezondheidszorg.

“Zo zijn er bij bijvoorbeeld longkanker twee doeltreffende medicijnen beschikbaar. Ongeveer tien procent van de patiënten heeft echter een mutatie in dat bepaalde eiwit waar die medicijnen op werken. Door de overige 90 procent van een groep van 16.722 patiënten waarbij deze medicijnen dus niet werken - via een differentiële diagnose te identificeren, kunnen we de gezondheidszorg 69 miljoen euro besparen. Daartegenover staat slechts een kost van 1,7 miljoen euro voor die diagnoses. De economische waarde van differentiële diagnoses is dus zeer groot.”

mijn meer informatie beschikbaar hebben die deze mutaties verklaren. Er zullen dan beter relaties kunnen worden gelegd tussen de mutaties en de effectieve gevolgen ervan voor de patiënt.” “Daarom is het belangrijk dat deze testen tegen een redelijke prijs beschikbaar zijn, zodat veel mensen ermee kunnen worden getest en er zo alsmaar meer gegevens beschikbaar komen. Op basis daarvan kunnen we dan vervolgens betrouwbaardere diagnoses en effectievere behandelingen uitwerken.”

Welke uitdagingen zijn er nog?

Welke preventieve opportuniteiten bieden ze?

“Een grote uitdaging is om te vinden welke mutaties in de molecule doorslaggevend zijn voor de kankervorming. De meeste bedrijven kijken slechts naar specifieke mutaties, terwijl wij de volledige code van het DNA controleren. Zo kunnen we elke wijziging ten opzicht van de consensus detecteren en meenemen in de algemene beschouwing. Een bijkomende uitdaging hierbij is het voorlopige gebrek aan grote datasets op basis waarvan we kunnen verklaren wat een mutatie op een bepaalde plaats klinisch betekent. Pas mits een systematische en brede invoering van tests voor differentiële diagnose zullen we op ter-

Ben jij verpleegkundige met een passie voor zorg? Word dan onze nieuwe collega en solliciteer nu via onze website

www.inkendaal.be

“Differentiële diagnoses laten toe om bijvoorbeeld een verhoogd risico op borstkanker vast te stellen door het identificeren van een mutatie in het BRCA1/2-gen. Dit biedt vervolgens de mogelijkheid om deze groep van vrouwen regelmatig te laten onderzoeken en zo in een vroeg stadium in te grijpen wanneer de kanker het best te behandelen is.”

Joris Hendrickx [email protected]

4

WWW.LEVENMETKANKER.BE

MEDIAPLANET

NIEUWS ONDERZOEK

Eén van de belangrijkste doodsoorzaken ter wereld:

Relatie tussen tekort aan vitamine D en kanker

Jaarlijks 14 miljoen nieuwe kankergevallen.

S

Jaarlijks 8 miljoen aan kanker gerelateerde sterfgevallen.

tudies tonen aan dat hoge vitamine D-spiegels geassocieerd kunnen worden met een lager risico op dikkedarmkanker, maar tegelijk ook zinvol blijken voor patiënten die deze vorm van kanker hebben.  Vitamine D wordt aangemaakt bij blootstelling van de huid aan zonnestralen. Vandaag kampt de meerderheid van de wereldbevolking echter met een tekort. Sommige oorzakelijke factoren zijn altijd al aanwezig geweest: lange winters, een hoge breedtegraad en de verminderde fysiologische synthese van vitamine D na 60 jaar. Maar er zijn ook nieuwe oorzaken: het noodzakelijke gebruik van zonnecrème, luchtvervuiling en overgewicht, waardoor de vitamine vastzit in het vetweefsel. Daarnaast heeft ook het gebruik van statines tegen cholesterol een vermindering van de synthese tot gevolg.

De relatie heeft betrekking op twee soorten kanker: dikkedarmkanker en borstkanker.

70%

Waarom kankeronderzoek een duw in de rug verdient

V

erwacht wordt dat, onder meer door de veroudering van de bevolking, het aantal kankerpatiënten de komende jaren sterk zal stijgen. Het belang van onderzoek binnen de oncologie zal bijgevolg alleen nog maar toenemen.

Onderzoek

In 2014 hebben verschillende grote studies de relatie tussen een vitamine D-tekort en kanker bevestigd. Het gaat weliswaar om twee soorten kanker: dikkedarmkanker en borstkanker. De personen die aan deze ziekten lijden, hebben een betere overlevingskans indien ze voldoende vitamine D-spiegels hebben. Uit een studie met patiënten met gemetastaseerde dikkedarmkanker bleek dat personen met de hoogste spiegels gemiddeld 8,1 maanden langer leven dan de personen met de laagste spiegels. Studies tonen ook aan dat een dagelijkse inname van supplementen (400 à 1000 eenheden per dag) op een significante wijze de overlevingskans bij kanker in het algemeen verhoogt. De vitamine zou in de toekomst ook een rol kunnen spelen in de palliatieve zorgen. Men heeft vastgesteld dat kankerpatiënten met een tekort meer pijnstillers moeten innemen dan patiënten met hogere Vitamine D-spiegels. Lise Ryckaert [email protected]

De stijging van het aantal jaarlijkse nieuwe kankergevallen in de komende twee decennia.

De oncologische wereld focust zich niet langer enkel op het bestrijden van de kanker, maar heeft ook oog voor het welzijn van de patiënt. Kanker is één van de belangrijkste doodsoorzaken in de wereld. Elk jaar telt men ongeveer 14 miljoen nieuwe kankergevallen en ongeveer 8 miljoen aan kanker gerelateerde sterfgevallen. Het aantal nieuwe patienten zal naar verwachting in de volgende twee decennia stijgen tot 22 miljoen per jaar, een toename van ongeveer 70%. De behandeling van kankerpatiënten heeft reeds een enorme vooruitgang geboekt. Medische centra zien in dat voor het welslagen van de

behandeling een nauw overleg en een goede samenwerking tussen verschillende diensten (zoals gastro-enterologie, oncologie, radiotherapie, pathologie, radiologie) van cruciaal belang is. Daarnaast focust de oncologische wereld zich niet langer enkel op het bestrijden van de kanker, maar heeft zij vandaag ook oog voor het welzijn van de patiënt. De diagnose van kanker leidt er immers toe dat de toekomst van de patiënt er opeens heel anders uitziet.  Onco Award

Gezondheidswerkers op alle niveaus streven ernaar om de patiëntenzorg te verbeteren, het lijden te verlichten en de doeltreffendheid van behandelingen te maximaliseren. De MSD Onco Award ondersteunt deze projecten financieel. De award loopt voor een periode van drie jaar en richt zich elk jaar op een ander aandachtsgebied. De eerste editie in 2014 legde de focus op ‘patiëntenzorg bij gynaecologische tumoren (inclusief borstkanker)’ en werd gewonnen door fysiotherapeute An De Groef van het UZ Leuven voor haar onderzoek naar the effectiveness of Botulinum Toxin Infiltration for the treatment of upper limb dysfunctions after breast cancer. Het thema voor 2015 is ‘patiëntenzorg bij melanomen’. Een melanoom is een huidkanker die ontstaat uit de pigmentcellen van de huid en kan overal op de huid ver-

schijnen, inclusief op delen van het lichaam die nooit aan de zon zijn blootgesteld. België kent jaarlijks meer dan 300 sterfgevallen door melanomen. Andere initiatieven

De farmareus blijft zich bovendien voortdurend inzetten voor het onderzoek naar en de ontwikkeling van nieuwe therapeutische benaderingen en innovatieve geneesmiddelen. In de immuno-oncologie bijvoorbeeld is er een nooit eerder gezien potentieel om kankerbehandelingen te revolutioneren. Immunotherapie ‘activeert’ het immuunsysteem zodat het kankercellen aanvalt. Door steeds meer in immuno-oncologie te investeren, wil de farmaceutische onderneming bijdragen tot de voortgang van de wetenschappelijke kennis in België. De patiënt toegang verlenen tot innovatieve behandelingen is immers een kernwaarde in haar missie. Tot slot vindt MSD het ook belangrijk om bestaande initiatieven te ondersteunen. Daarom nam zij - samen met 40.000 andere sportievelingen - deel aan de 20 km van Brussel, georganiseerd door de Stichting tegen Kanker. Op deze manier willen haar werknemers hun dank betuigen aan alle instituten en verenigingen die zich inzetten voor de strijd tegen kanker.  Lise Ryckaert [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.LEVENMETKANKER.BE 5 NIEUWS

40% 40% van de vrouwen laat zich niet screenen op baarmoederhalskanker.

80% 80% van de vrouwen komt tijdens hun seksueel leven in aanraking met het HPV-virus.

“Vaccinaties en screenings bewijzen nut bij baarmoederhalskanker”

I

n Vlaanderen worden per jaar zo’n 350 nieuwe gevallen van baarmoederhalskanker vastgesteld. Prof. dr. Hannelore Denys en dr. Katrien Vandecasteele, oncoloog en radiotherapeut-oncoloog aan het UZ Gent, gaan in op de preventie- en behandelingsmogelijkheden en belichten de belangrijkste doorbraken.

Prof. dr. Hannelore Denys Oncoloog UZ Gent

We bevelen vaccinaties ten zeerste aan bij jonge meisjes. We verwachten dat deze op termijn zullen zorgen voor een halvering van het aantal diagnoses. “Baarmoederhalskanker wordt veroorzaakt door het humaan papillomavirus. De subtypes die het meest frequent kanker veroorzaken, zijn HPV 16 en HPV 18. Ongeveer 80% van de vrouwen komt tijdens hun seksueel leven in aanraking met dit virus. Bij slechts een beperkte groep persisteert deze infectie. Dit kan na verloop van tijd aanleiding geven tot een precancereus letsel, dat vervolgens kan uitgroeien tot een tumor”, legt Prof. Denys uit. Screening en vaccinaties

Dr. Katrien Vandecasteele Radiotherapeut-oncoloog UZ Gent

“Omdat het een langzaam proces betreft, kunnen we de kanker via screening vaak tijdig opsporen. Dit gebeurt driejaarlijks via een uitstrijkje. Het probleem is dat 40% van

de vrouwen dit nog steeds niet doet. Er is echter een nieuw type eerstelijnstest op komst, genaamd de HPV-test. Die blijkt uit studies gevoeliger en economisch voordeliger te zijn.” Prof. Denys: “We bevelen vaccinaties ten zeerste aan bij jonge meisjes. We verwachten dat deze op termijn zullen zorgen voor een halvering van het aantal diagnoses. Omdat er echter nog veel meer types van HPV bestaan, en men dus nooit volledig beschermd is, wordt ook na vaccinatie regelmatige screening aangeraden. In een vroegtijdig stadium veroorzaakt baarmoederhalskanker weinig of geen klachten. Vaak is onregelmatig bloedverlies of bloedverlies na betrekkingen het eerste symptoom. De boodschap is dan ook om bij abnormaal bloedverlies uw dokter te contacteren.”

stadium 4 is de uitzaaiing meestal zo vergevorderd dat de patiënt niet meer curatief kan worden behandeld. De enige mogelijkheid bestaat dan uit palliatieve chemotherapie of radiotherapie met als doel de ziekte af te remmen en de symptomen te verminderen.”

Hoe later de ziekte wordt vastgesteld en hoe uitgebreider de tumor, hoe agressiever de behandeling. Nieuwe doorbraken

Specifieke behandeling

“Hoe later de ziekte wordt vastgesteld en hoe uitgebreider de tumor, hoe agressiever de behandeling. In stadium 1 worden de kleinste tumoren heelkundig verwijderd door enkel een stuk van de baarmoederhals weg te snijden. Bij een grotere tumor zullen de volledige baarmoeder, de baarmoederhals, de omliggende weefsels en de lymfeklieren moeten worden weggenomen”, aldus Prof. Denys. Dr. Vandecasteele: “Als we merken dat de tumor groter is dan vier centimeter, wanneer hij agressief blijkt te zijn en/of uitgezaaid is in de lymfeklieren, zullen we bijkomend behandelen via nabestraling en chemotherapie. Vanaf stadium 2B breidt de tumor uit naar de omliggende weefsels en is deze niet meer operabel. In dat geval geven we als primaire behandeling onmiddellijk bestraling en chemotherapie, gevolgd door een inwendige bestraling of heelkunde. In

Prof. Denys : “Een belangrijke nieuwe ontwikkeling betreft bevacizumab. Dit is een monoklonale antistof die wordt ingezet om de aanleg van nieuwe bloedvaten te remmen. Op die manier verbetert het de overleving van de patiënten die niet meer curatief kunnen worden behandeld met drie à vier maanden. Dat lijkt niet veel, maar toch is het een grote stap vooruit in vergelijking met onze mogelijkheden in het verleden.” “Momenteel kunnen we deze behandeling in België echter nog niet toepassen, omdat de terugbetaling pas begin 2016 verwacht wordt. In andere landen zijn de resultaten alvast positief, en blijkt dat ook de bijwerkingen meestal wel meevallen. In de verdere toekomst wordt ook veel verwacht van immuuntherapie. De klinische studies hieromtrent zijn volop bezig.” Joris Hendrickx [email protected]

6

WWW.LEVENMETKANKER.BE

INSPIRATIE

Tijdens zijn zware chemokuur kon Ivan De Vadder rekenen op de steun van zijn vrouw, familie en vrienden. Lees meer op www.levenmetkanker.be

Ivan De Vadder:

“Diagnose darmkanker was een geluk bij een ongeluk”

Ivan De Vadder Politiek journalist VRT

In juli 2014 verdween politiek journalist Ivan De Vadder van het VRT-scherm na de diagnose van darmkanker. Meer dan een jaar later is hij weer aan de slag. Een gesprek over zijn ziekte, herstel en toekomst.

Tijdens mijn herstel heb ik een klein boekje over de politiek geschreven. Dat was voor mij heel belangrijk, omdat ik zo voeling kon blijven houden met het leven dat ik gewend was. © FOTO: DIEGO FRANSSEN

Het was je vrouw die de ontdekking deed. Wat ging er precies vooraf aan jouw diagnose van darmkanker?

“Ik ben in het verleden reeds geconfronteerd geweest met huidkanker, in 2006 heb ik daarvoor een melanoom laten wegsnijden. Mijn vrouw is dermatoloog en had opnieuw een verdacht vlekje opgemerkt vlakbij de plek van het vorige melanoom. Er ontstond echter twijfel of het om een nieuwe huidkanker ging of om een uitzaaiing van het eerste melanoom. Die twijfel heeft tot verschillende onderzoeken geleid en zo hebben de artsen ontdekt dat ik geen uitzaaiing van huidkanker had, maar wel een tweede kanker: darmkanker. Die ontdekking is eigenlijk een geluk bij een ongeluk geweest. Zonder de twijfels rond dat verdachte vlekje was mijn darmkanker nooit zo vroeg ontdekt en zou die waarschijnlijk pas veel later zijn opgedoken. Ik had op dat moment immers geen andere symptomen.”

De diagnose van darmkanker is er gekomen na testen voor huidkanker op basis van een verdacht melanoom. Zonder de twijfels rond dat verdachte vlekje was mijn darmkanker nooit zo vroeg ontdekt, ik had op dat moment immers geen andere symptomen.

Je moest een chemokuur ondergaan, een zware periode. Waarin vind je op zo’n moment afleiding?

“Wanneer het verdict valt, is er niets dat je kan afleiden. Je bent op dat moment maar met één ding bezig: de diagnose en de eventuele gevolgen. Maar ondanks de hulp van je artsen slaag je er niet in precies in te schatten wat de omvang is van jouw diagnose. Afleiding vinden op dat moment lukt gewoonweg niet. Je moet door dat verwerkingsproces heen.” “Eens de chemokuur begint, zoek je wel afleiding. In mijn geval heb ik deze in twee dingen gevonden. Ten eerste in de steun van vrienden en familie. Heel veel mensen hebben gereageerd, zijn langsgekomen of hebben een mailtje gestuurd. Maar het woord ‘afleiding’ is in deze context eigenlijk verkeerd. Niettegenstaande dat het je enigszins afleidt van je ziekte, is het feit dat mensen aan je blijven denken eerder iets waar je je

aan kan optrekken. Daarnaast heb ik in die periode een klein boekje geschreven. Een boekje over de politiek met tekeningen van Carl Meersman. Dat was voor mij heel belangrijk omdat ik zo voeling kon blijven houden met het leven dat ik gewend was. Het leven waar ik vandaan kwam en waar ik door omstandigheden gedurende een aantal maanden niet naar kon terugkeren.” Je was duidelijk zeer gedreven om het leven zo snel mogelijk te hervatten.

“Op dat moment ben je inderdaad heel gedreven, al zit je natuurlijk ook geregeld in de put. Chemo breekt je niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal af. Ik heb wel iets zeer merkwaardigs opgemerkt. Ik moest twaalf chemosessies volgen. Wel, van de eerste tot

MEDIAPLANET 7

NIEUWS

Maggie De Block Federaal minister van Volksgezondheid

Kankerbeleid in België: 4 vragen aan Maggie De Block Wat wil de overheid doen om de centralisatie van kankerbehandelingen te bevorderen?

“Ik heb het liever over concentratie dan centralisatie. We willen, onder andere via nieuwe financieringsmechanismen, bestaande ziekenhuizen aansporen om nauwer samen te werken. In plaats van elk afzonderlijk dure apparatuur aan te kopen of eigen expertises te ontwikkelen, bundelen zij hun investeringen beter om zo gezamenlijk de meest geavanceerde behandelingen beschikbaar te maken voor patiënten. Dit soort concentratie zorgt er ook voor dat artsen en andere zorgverleners meer gaan samenwerken over de ziekenhuismuren heen, waardoor zij sneller expertise kunnen opbouwen in een bepaald domein van kankerbehandeling.” In welke mate hebben besparingen een invloed op de uitbouw van nieuwe zorgcentra en de ontwikkeling van innoverende behandelingen?

de zesde sessie telde ik op, maar vanaf de zevende begon ik af te tellen. Ik heb sessie nummer zeven niet gedaan, maar had het punt bereikt dat ik er nog maar zes te gaan had. En dan nog vijf, nog vier,... Je probeert je aan dat soort dingen op te trekken. Op het moment dat je nog twaalf sessies moet ondergaan, kan je je niet voorstellen dat er ooit een dag  gaat komen dat er nog maar één te wachten staat. Maar ook die dag komt uiteindelijk.” Voel je je vandaag weer helemaal jezelf?

“Ik merk dat ik nog gemakkelijk moe word. Dat is volgens mij nog altijd een gevolg van de chemo en alles wat er gebeurd is. Voor de rest heb ik niet het gevoel dat er veel dingen zijn blijven hangen.”

Heeft de ziekte jouw kijk op het leven veranderd?

“Mensen verwachten dat je anders tegen het leven gaat aankijken en je neemt jezelf dat voor een stuk ook voor: ‘Vanaf nu ga ik mij niet meer ergeren aan de pietluttige dingen van het leven, zoals files’. Je houdt dat een week vol en dan kom je in een file terecht die net iets langer duurt dan verwacht en dan begin je je daar toch weer aan te ergeren. Dus ja, je kijkt anders tegen een aantal dingen aan, maar je krijgt niet plotseling een nieuw karakter. Dat verandert zo maar niet, al word je misschien wel filosofischer ten opzichte van de grote levensvragen.”

Lise Ryckaert [email protected]

“De hervorming van de ziekenhuisfinanciering is – zoals het woord het zegt – een hervorming en geen besparing. We hervormen om alle beschikbare middelen optimaal te benutten. Ons land heeft voldoende capaciteit voor de behandeling van kankerpatiënten, nieuwe zorgcentra zijn dus niet aan de orde. We investeren wel in nieuwe technologieën die gepersonaliseerde geneeskunde mogelijk maken. Zo voert het Kankercentrum samen met het Federaal Kenniscentrum momenteel studies uit naar de klinische bruikbaarheid van nieuwe generatie DNA-analysetechnieken op bredere schaal. Met de farmasector hebben we ook een Toekomstpact uitgewerkt, waardoor patiënten in ons land sneller toegang zullen krijgen tot de meest innovatieve medicijnen.”

Hoever staat België in vergelijking met onze buurlanden? Zijn er concrete initiatieven/plannen voor een samenwerking over de grenzen heen?

“Op het vlak van klinische proeven is België koploper in Europa. Hierdoor krijgen jaarlijks 170.000 Belgen vroegtijdig toegang tot innovatieve behandelingen, en dat komt vooral kankerpatienten ten goede. Daarnaast werken we internationaal samen om nieuwe behandelingen toegankelijk te houden voor onze patiënten. Ik heb hier het voortrouw genomen: in april 2015 heb ik een protocol ondertekend met mijn Nederlandse collega Edith Schippers over gezamenlijke onderhandelingen met de farmasector over de terugbetaling van weesgeneesmiddelen. Op termijn zullen we ook gezamenlijk evidentie verzamelen, registers bijhouden, expertise uitwisselen, enz.” Wat is het standpunt van België ten opzichte van het categoriseren van kanker als een chronische ziekte?

“Vandaag leven en overleven ruim 425.000 Belgen met kanker, en dat aantal blijft toenemen. Dat is deels een gevolg van onze beleidsinspanningen: door de verbeterde preventie en betere behandelingen is de overleving voor alle kankers gestegen van 55 naar 61% bij mannen en van 65 naar 68% bij vrouwen (cijfers 1999-2003 vs. 2004-2008). Kanker evolueert duidelijk naar een chronische ziekte. Mensen met kanker maken vandaag ook al aanspraak op het statuut ‘chronische zieke’: ze moeten enkel het remgeld betalen bij hun huisarts en ze bereiken sneller het remgeldplafond, waarboven alle bijkomende kosten volledig worden terugbetaald.” [email protected]

8

WWW.LEVENMETKANKER.BE

MEDIAPLANET

EXPERTISE KENNISPARTNER

Immuunsysteem ten volle benutten

W

etenschappers staan op het punt om één van de grootste doorbraken ooit te realiseren op het vlak van kankeronderzoek en farmareus Pfizer is trots dat het als strategische partner bijdraagt tot dit onderzoek. Mikael Dolsten, President Worldwide R&D bij Pfizer, geeft meer uitleg. “We hebben een grote vooruitgang geboekt in het begrijpen van hoe we tumorcellen gericht kunnen aanvallen. Het gaat enerzijds om radicaal nieuwe inzichten in kankergenetica en moleculaire signaalmechanismen in kankercellen, en anderzijds om een beter inzicht in hoe we het immuunsysteem kunnen activeren om kankercellen uit te schakelen”, opent Dolsten.

Immuunsysteem ondersteunen en versterken

“We waren al langer overtuigd van de kracht van het immuunsysteem om ons te verdedigen tegen allerlei bedreigingen, maar gingen er tot voor kort van uit dat dit onvoldoende was om kanker succesvol te bestrijden. We hebben echter recent ontdekt dat er enkele natuurlijke ‘remmen’ staan op het immuunsysteem, en dat we door die remmen weg te nemen de antitumorale activiteit sterk kunnen vergroten.”

Nog nooit zijn we dichter gekomen bij het herleiden van kanker tot een potentieel geneesbare ziekte voor een deel van de patiënten die voordien als ongeneesbaar werden beschouwd.

Prof. Dr. Ignace Vergote

Prof. Dr. Jacques De Grève

Gynaecologisch oncoloog UZ Leuven

Medisch oncoloog UZ Brussel

Streven naar snellere diagnose eierstokkanker

E

ierstokkanker blijft vaak lang onopgemerkt omdat de ziekte in een vroeg stadium geen of weinig symptomen veroorzaakt. Toelichting door Prof. Dr. Jacques De Grève, medisch oncoloog aan het UZ Brussel en Prof. Dr. Ignace Vergote, gynaecologisch oncoloog aan het UZ Leuven.

wijzen op eierstokkanker: pijn in de onderbuik of de rug, een opgezette buik, misselijkheid, verstopping, diarree of kortademigheid. Deze symptomen zijn echter niet specifiek gelinkt aan kanker en kunnen ook veroorzaakt worden door andere ziektes. Het is aangeraden om de huisarts te raadplegen wanneer deze symptomen langer aanslepen.

“We noemen eierstokkanker een ‘silent killer’”, aldus Prof. Dr. Vergote. “De symptomen treden laat op, onder andere doordat de eierstokken van de vrouwen die eierstokkanker krijgen vaak geen functie meer vervullen.” Het is daarom een uitdaging om de ziekte vroegtijdig vast te stellen. “Doordat er weinig klachten en symptomen aan de kanker verbonden zijn, wordt deze bij driekwart van de patiënten pas ontdekt wanneer hij al is uitgezaaid in de buikholte,” legt Prof. Dr. De Grève uit.

Geen uniforme behandeling

Mikael Dolsten

Verdachte symptomen

President Worldwide R&D bij Pfizer

Symptomen treden in veel gevallen pas op wanneer de   kanker vocht produceert in de buikholte of op andere organen begint te drukken. De volgende symptomen kunnen

“Immuuncellen zoeken continu naar signalen in ons lichaam die duiden op bedreigingen. Tumorcellen zijn echter vaak succesvol in het maskeren van die signalen voor de immuuncellen. Dankzij nieuwe ontwikkelingen kunnen we deze ontwijkingsmechanismen verstoren. Tegelijkertijd versterken we de aanvalskracht van de immuuncellen, zodat ze de tumorcellen efficiënter kunnen bestrijden. Het oncologie-departement van Pfizer heeft als één van de belangrijkste doelstellingen om deze ontdekkingen verder te exploreren en te vertalen tot nieuwe krachtige behandelingen. Door innovatieve behandelingsmodaliteiten te ontwikkelen én te combineren zouden we in staat moeten zijn om de toekomst van het kankeronderzoek ingrijpend te veranderen. Nog nooit zijn we dichter gekomen bij het herleiden van kanker tot een potentieel geneesbare ziekte voor een deel van de patiënten die tot op heden als ongeneesbaar werden beschouwd.” Cruciale samenwerking met Belgische start-up

“Omdat hier heel wat verschillende competenties bij komen kijken, zijn partnerships met gespecialiseerde onderzoeksinstellingen, organisaties en bedrijven cruciaal. Zo is er bijvoorbeeld onze samenwerking met de Belgische start-up iTeos Therapeutics, welke ontstond uit een partnership tussen Ludwig Cancer Research en het de Duve Instituut aan de Université Catholique de Louvain. Zij dragen met hun onderzoek en inzichten in belangrijke mate bij tot onze verdere onderzoeks- en ontwikkelingsinspanningen om het immuunsysteem ten volle te benutten in de strijd tegen kanker”, besluit Dolsten. Joris Hendrickx [email protected]

“Eierstokkanker omvat meer dan 50 soorten die elk zeer verscheiden zijn en elke soort vraagt een aparte aanpak en behandeling”, benadrukt Prof. Dr. Vergote. Een gynaecologisch oncoloog leidt meestal de initiële behandeling. Deze zal via een operatie zo veel mogelijk kwaadaardig weefsel trachten te verwijderen. “Nadien krijgen bijna alle patiënten een bijkomende chemotherapie. Maar indien een operatie moeilijk lijkt of weinig kans op succes biedt, kan men eerst starten met chemotherapie. Eierstokkanker is hieraan meestal erg gevoelig, waardoor de ziekte vooraf sterk gereduceerd wordt en de kans op een succesvolle operatie vergroot wordt”, verduidelijkt Prof. Dr. De Grève.

BRCA-mutaties

Tien tot twintig percent van de eierstokkankers zijn erfelijk. “De oorzaak van de erfelijkheid ligt in mutaties in kankergenen die eiwitten aanmaken die instaan voor het herstel van DNA-schade, maar waarvan deze functie uitvalt”, aldus Prof. Dr. De Grève. De belangrijkste genen die verantwoordelijk zijn voor deze erfelijkheid zijn de BRCA1- en de BRCA2genen. Deze maken eiwitten aan die essentieel zijn voor het herstel van dubbelstrandige DNA-schade. “Voor deze patiënten is er een geneesmiddel verkrijgbaar dat het eiwit PARP-1, dat instaat voor het herstel van enkelstrandige DNAschade, blokkeert. Een normale cel heeft de nodige eiwitten om deze schade te herstellen. In geval van eierstokkankercellen die defect zijn in BRCA1 of BRCA2 kan de schade echter niet meer gerepareerd worden, wat dodelijk is voor de kankercellen”, verduidelijkt Prof. Dr. De Grève. De bijwerkingen van deze behandeling zijn dermate beperkt dat men vandaag bij alle patiënten met eierstokkanker nagaat of de kanker genetisch van aard is. Lise Ryckaert [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.LEVENMETKANKER.BE 9 EXPERTISE

Multidisciplinaire aanpak bij digestieve kankers van de bevindingen wordt er getracht om tot het best mogelijke behandeltraject te komen, dat vaak meerdere maanden in beslag neemt en waarin elke specialist cruciaal is.”

Dr. Hans Orlent Dienst maag-, darm- en leverziekten AZ Sint-Jan BruggeOostende AV

Welke rol is er voor de verpleegkundige digestieve oncologie weggelegd in dit proces?

“Onze verpleegkundigen digestieve oncologie hebben een belangrijke rol in de zorg voor de patiënt. Zij zijn het aanspreekpunt voor de patient door de verschillende fasen van de behandeling heen.  Zo coördineren en begeleiden ze de patiënten doorheen pre- of postoperatieve chemotherapie en radiotherapie, tumorchirurgie, resectie van uitzaaiingen en de nazorg. Bij hen kunnen onze patiënten steeds terecht met elk probleem. Samen met de psycholoog bieden zij ook een luisterend oor aan.”

Digestieve oncologie omvat de diagnose en behandeling van alle tumoren in het spijsverteringsstelsel. Verpleegkundigen digestieve oncologie Ann Nackaerts, Tomas Leupe en Ingrid Claeys spelen een belangrijke rol in de zorg voor de patient. © FOTO: PRIVÉ

M

et darmkanker als één van de meest voorkomende kankerziekten in België, wint de digestieve oncologische zorg aan groot belang. Dokter Hans Orlent van de dienst maag-, darm- en leverziekten AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV heeft binnen de digestieve oncologie specifieke expertise in de behandeling van levertumoren en de endoscopische therapie van mucosale slokdarmkanker. Hij is overtuigd van de voordelen van een multidisciplinaire aanpak.

Wat houdt digestieve oncologie in?

“Met digestieve oncologie worden de diagnose en behandeling van alle tumoren in het spijsverteringsstelsel bedoeld. Binnen ons ziekenhuis is de digestieve oncologische zorg uitgegroeid tot een omvangrijk geheel waarin gespecialiseerde medewerkers een optimaal traject voor de patiënt trachten te verzekeren, vanaf de diagnose tot aan het beëindigen van de opvolgingsperiode. We willen dit onder andere doen via een geïntegreerde samenwerking over de diensten heen.”

Welke voordelen biedt zo’n geïntegreerde samenwerking voor de patiënt?

“Bij het behandelen van digestieve tumoren is teamwerk van groot belang. Met een wekelijks multidisciplinair overleg met een maagdarm-leverarts, oncoloog, chirurgisch team, radiotherapeut, radioloog, anatomopatholoog en huisarts, kan er een hogere kwaliteit van zorg gegarandeerd worden. Aan de hand van de overlegmomenten wordt de zorg gecoordineerd en worden de verschillende teamleden geïnformeerd qua planning. In functie

Zijn er bepaalde dingen die de kans op digestieve kanker kunnen verkleinen?

“Een gezonde levensstijl wordt uiteraard aanbevolen, waarbij rood en bewerkt vlees alsook alcoholgebruik het best beperkt worden. Niet roken en dagelijks voldoende bewegen, zijn ook van belang. Daarnaast maakt de darmkankerscreening die in oktober 2013 werd gestart door minister Jo Vandeurzen een vroegdiagnostiek in vele gevallen mogelijk. Aangezien dikkedarmkanker frequent voorkomt, is het belangrijk dat zo veel mogelijk mensen meedoen aan dit screeningsprogramma.” Yasemin Utku [email protected]

Revalidatie bij kinderen met een hersentumor Dr. Dominique Fagnart Neuropediater en revalidatiearts Inkendaal

Hoe jonger kinderen zijn, hoe beter hun hersenen reageren op revalidatie. Kinderen kunnen nu eenmaal makkelijker dan ouderen opnieuw iets aanleren.

E

en kind dat de strijd aangaat met een hersentumor, wacht achteraf een lange revalidatie. “Maar de weerbaarheid van de kinderen is groot”, zegt Dominique Fagnart, neuropediater in het revalidatieziekenhuis Inkendaal in Sint-Pieters-Leeuw. 

Welke stappen moeten kinderen met een hersentumor doorlopen tijdens het revalidatieproces?

“Dat is natuurlijk bij elke patiënt anders. Op fysiek vlak moeten sommige kinderen opnieuw leren staan en stappen. Zij hebben motorische klachten waarbij ze bepaalde bewegingen niet meer kunnen uitvoeren. Op cognitief vlak kan een kind na een hersenoperatie of chemotherapie met geheugenproblemen worstelen. In dat geval geven we het patiëntje een dagschema mee waarop van uur tot uur beschreven staat wat het kind moet doen. Bij cognitieve problemen is het noodzakelijk dat we de hele dag door bezig zijn met de revalidatie.”

Wat is uw rol in de behandeling?

“Als neuropediater begeleid ik het kind tijdens het hele revalidatieproces. In samenwerking met verpleegkundigen, leerkrachten, kinesisten en therapeuten stel ik een programma op met bepaalde doelen. Iedereen evalueert het kind op zijn domein, maar uiteraard moeten we allemaal goed samenwerken. Dat is echt noodzakelijk. Als de kinesist zegt dat een bepaalde houding goed is voor het kind, moeten de logopedist en de leerkracht dat ook weten.” Wat is de grootste uitdaging van uw job?

“Dat zijn er veel! We moeten het kind zo veel mogelijk zelf stappen laten zetten, letterlijk en figuurlijk. De revalidatie stopt niet als de patiënt hier buitengaat: de terugkeer naar de maatschappij is de echte test. Kan het kind terug in zijn oude school terecht? Zijn er aanpassingen nodig in het leerprogramma? Wat met vervolgsessies bij de kinesist? Al die dingen blijven wij van hieruit opvolgen.”

Zijn revaliderende kinderen weerbaarder dan volwassenen in dezelfde situatie?

“Daar kan ik geen cijfer op plakken. Meestal werken de kinderen zeer goed mee. Hoe jonger ze zijn, hoe beter hun hersenen reageren op revalidatie. Het is nu eenmaal zo dat kinderen makkelijker opnieuw iets aanleren dan ouderen.” Bij revalidatie denken we altijd aan ‘beter worden’.

“Meestal is dat ook zo, maar soms slaat de chemo niet aan en wordt de hersentumor niet kleiner. In dat geval is het de taak van het revalidatiecentrum om de hersteloefeningen te stoppen en vooral comfort te bieden. We hebben onder meer een snoezelruimte en een massageruimte, die veel psychologische steun bieden aan een terminaal patiëntje. Revalidatie betekent vooral: patiënt en familie begeleiden, in alle betekenissen van het woord.” Gerlinde De Bruycker [email protected]

10

WWW.LEVENMETKANKER.BE

MEDIAPLANET

NIEUWS KENNISPARTNER

Nieuwe test voor detectie prostaatkanker

D

e strijd tegen kanker speelt zich alsmaar meer af op het genetische niveau. Door het analyseren van DNA-genen trachten wetenschappers een doorbraak te forceren richting een betrouwbaardere diagnostiek en behandelingen op maat van specifieke groepen van patiënten. MDxHealth ontwikkelde in dit kader een nieuwe test voor prostaatkanker. Jan Groen, president & CEO, staat ons te woord. Op welke inzichten steunt uw nieuwe test?

“We bouwen voort op de inzichten van de epigenetica, het vakgebied dat de regulatie van ons DNA bestudeert. Zo bestudeert epigenetica hoe milieufactoren zoals voeding, stralingen, vervuiling, roken,…  sporen nalaten op ons erfelijk materiaal. Door die schade op het DNA-niveau kunnen cellen ontsporen en eventueel evolueren tot een kankercel. Met onze test, ConfirmDMx, analyseren we drie specifieke DNA-genen in het weefsel van een een prostaatbiopsie van patiënten.”

Jan Groen President & CEO MDxHealth

Door ons niet te beperken tot het microscopisch onderzoek, maar verder in te zoomen tot op het DNA kunnen we veel nauwkeuriger analyseren en een betrouwbaarder uitsluitsel geven.

In welke zin is dit een aanvulling op de klassieke kankerdiagnostiek?

nomen. Wanneer de PSA-waarde van die bloedtest hoger is dan normaal en gepaard gaat met andere klinische verschijnselen, dan komt de patiënt in aanmerking voor een biopsie. De uroloog neemt in dat geval biopten af van de prostaat voor verdere microscopische analyse. Bij deze biopsie wordt prostaatweefsel genomen met een tiental naalden. Het risico bestaat dus dat de kanker gemist wordt en de microscopische test onterecht een negatief resultaat weergeeft. Deze personen worden toch kankervrij verklaard en dreigen onbehandeld te blijven.” “Wanneer er geen kankercellen worden gedetecteerd, kunnen wij met onze test dezelfde biopten opnieuw analyseren, maar dan op DNA-niveau. Wanneer blijkt dat één of meer van de drie onderzochte genen positief testen, dan kan dat vooralsnog duiden op de aanwezigheid van kanker. Door ons niet te beperken tot het microscopisch onderzoek, maar verder in te zoomen tot op het DNA kunnen we dus veel nauwkeuriger analyseren en een betrouwbaarder uitsluitsel geven.”

1,3 miljoen mannen een biopsie, en daarvan worden 240.000 mannen na de microscopische analyse gediagnosticeerd met prostaatkanker. Dat wil zeggen dat meer dan een miljoen mannen negatief testen en dus in aanmerking komen voor onze test. Bij 60 à 70% van deze mannen kan op basis van onze test een tweede biopsie worden voorkomen, wat een enorme besparing betekent voor de ziektekosten verzekeraars.” Wat is uw visie op de toekomst van kankerdiagnostiek?

“We kunnen nu specifieker voorspellen welke behandeling het best past bij een bepaald type van patiënt. In die zin betekent onze test een grote toegevoegde waarde voor de verdere ontwikkeling van gepersonaliseerde kankerbehandelingen. We zijn ervan overtuigd dat de behoefte aan gepersonaliseerde diagnostiek in de toekomst enkel maar verder zal toenemen. Daarom willen we voor andere urologische kankers, zoals blaas- en nierkanker, gelijkaardige testen op de markt brengen.”

Welke successen boekte u al?

“Momenteel wordt onze ConfirmMDxtest reeds in de VS gebruikt én terugbetaald. In de VS ondergaan er per jaar zo’n

“Bij een vermoeden van prostaatkanker wordt traditioneel eerst een PSA-test afge-

Joris Hendrickx [email protected]

Onvoldoende kennis over HPV Maar liefst 37.2 procent van de vrouwelijke respondenten is zich niet bewust van het bestaan van HPV (humaan papillomavirus), dat een van de voornaamste oorzaken is van baarmoederhalskanker (of cervixkanker). Dat blijkt uit een grootschalige bevraging die bij 1.000 Belgische vrouwen werd uitgevoerd door het onderzoeksbureau iVox.

De onderzoeksresultaten zijn ontnuchterend, rekening houdend met het feit dat 80 procent van de Belgische vrouwen ooit kans heeft om een HPV-infectie op te lopen. Baarmoederhalskanker ontstaat door het besmettelijk en seksueel overdraagbaar HPV-virus, dat maar liefst 150 verschillende varianten kan aannemen. Ondanks tal van initiatieven vanuit de

Vlaamse overheid om de bewustmaking over baarmoederhalskanker te stimuleren, legt 12 procent van de vrouwelijke ondervraagden geen oorzakelijk verband tussen het HPVvirus en baarmoederhalskanker. Vaccinatie

Om baarmoederhalskanker te voorkomen, kan men zich laten vaccineren. De Belgische richtlijnen bevelen aan om meisjes, bij voorkeur tussen 10 en 12 jaar oud, routinematig te laten vaccineren. Vaccins zijn immers het effectiefst als ze worden toegediend voor het begin van de seksuele activiteit. Maar liefst 72 procent van de ondervraagden zegt niet gevaccineerd te zijn tegen het HPV-virus, terwijl 15 procent het niet weet. Door een combinatie van vaccinatie en een andere screeningsmethode moet het in de toekomst

Baarmoederhalskanker ontstaat door het besmettelijk en seksueel overdraagbaar HPV-virus, dat maar liefst 150 verschillende varianten kan aannemen.

mogelijk zijn om baarmoederhalskanker als dodelijke ziekte uit te roeien. PAP-test

Zeventig procent van de vrouwen kent de PAP-test, ook wel uitstrijkje genoemd, terwijl dit lang niet de meest nauwkeurige test is om baarmoederhalskanker op te sporen. Daarnaast heeft slechts 21 procent al gehoord over het bestaan van de HPV-test, terwijl een HPV-test net gevoeliger en correcter is dan een klassiek uitstrijkje. Hierdoor is de kans op het missen van letsels gering. Toch heeft 90 procent van de Belgische vrouwen nog nooit proactief een HPV-screeningtest aangevraagd bij de huisarts of gynaecoloog. Elke Haak [email protected]

MEDIAPLANET

WWW.LEVENMETKANKER.BE 11 EXPERTISE

Prof. Dr. Hans Prenen Digestief oncoloog UZ Leuven

Chemo- en radiotherapie werken minder goed bij een tekort aan ijzer en de prognose op genezing is vaak slechter.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Percentage ijzertekort of bloedarmoede bij de verschillende kankertypes

% ijzertekort % bloedarmoede

TUMOREN Alle Pancreaskanker Darmkanker Longkanker Slokdarmkanker Urogenitale kanker Borstkanker Gynaecologische kanker Teelbalkanker Andere

“Impact ijzertekort en bloedarmoede vaak onderschat”

V

eel kankerpatiënten kampen met een ijzertekort. Dit weegt zwaar door op hun levenskwaliteit en het succes van hun behandeling. Daarom is het cruciaal dat dit probleem grondig wordt aangepakt. Prof. Dr. Hans Prenen, digestief oncoloog aan het UZ Leuven staat ons te woord.

baseren zich enkel op het serumijzer, maar dat is onvoldoende. Ook het stapelijzer alleen is geen goede parameter. Bij kankerpatiënten is er door de chronische inflammatie immers een verhoging van het stapelijzer zélfs wanneer er een tekort is aan ijzer. Daarom is het beter om ook de transferrine-saturatie mee op te nemen in de diagnose.”

Wat zijn de voornaamste oorzaken van ijzertekort bij kankerpatiënten?

Wat zijn de gevolgen van ijzertekort?

“Vaak hebben kankerpatiënten een verminderde eetlust, waardoor ze te weinig eten. Zo krijgen ze dus ook te weinig ijzer binnen. Anderzijds kampen heel wat patiënten met bloedverlies, waardoor ze ook het ijzer in dat bloed verliezen. De belangrijkste reden is echter het feit dat ze ijzer niet goed opnemen via de darm. Dit komt omdat kankerpatiënten doorgaans kampen met chronische inflammatie. Hierbij wordt een eiwit geproduceerd dat leidt tot een moeilijke ijzeropname via de darm en het moeilijk vrijzetten van ijzer op de plaatsen in het lichaam waar het is opgeslagen. Zelfs het ijzer dat reeds aanwezig is in het lichaam kan dan dus niet worden verwerkt.” Welke soorten ijzertekort bestaan er?

BLOEDKANKERS Lymfatische kanker Leukemie

“Er zijn drie soorten. Ten eerste spreken we over een absoluut ijzertekort als er simpelweg onvoldoende ijzervoorraad aanwezig is. Verder is er een functioneel ijzertekort wanneer er een grote vraag is naar ijzer, maar het lichaam niet kan volgen om dat ijzer vrij te zetten. Ten derde is er ijzersequestratie. Dit wil zeggen dat het ijzer er wel is, maar dat het volledig geblokkeerd zit in het lichaam.” Hoe gebeurt de diagnose?

Myeloom MGUS

“De diagnose baseert zich idealiter op drie waardes in het bloed: het serumijzer, het stapelijzer (ferritine genaamd) en de transferrine-saturatie. Serumijzer is een vrij circulerend ijzer-eiwitcomplex. Stapelijzer is het ijzer dat wordt opgestapeld in het lichaam. Transferrine tot slot is het eiwit dat het ijzer vervoert. Veel artsen

“Een tekort aan ijzer, en de daaraan gekoppelde bloedarmoede, wegen zwaar op de levenskwaliteit van de patiënt. Men voelt zich slecht, is continu vermoeid, heeft minder reserves, enz. Bovendien werken chemo- en radiotherapie minder goed bij een tekort aan ijzer en is de prognose op genezing vaak slechter. Het is daarom zeer belangrijk dat ijzertekort en bloedarmoede worden aangepakt. Helaas is er nog te vaak sprake van onderschatting: slechts 40% van de patiënten wordt correct behandeld.” Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?

“Er bestaan verschillende manieren om ijzer toe te dienen. Enerzijds kan het oraal, maar dat bevelen we niet aan bij kankerpatiënten omdat zij moeilijk ijzer kunnen opnemen via de darm. Een andere mogelijkheid is het intramusculair inspuiten, maar ook dan wordt het traag en slecht geabsorbeerd. Bovendien is dit erg pijnlijk. De meest ideale oplossing is het intraveneus toedienen van ijzer, waarbij het rechtstreeks in de aders terechtkomt. Vroeger waren artsen eerder terughoudend om dit te doen door de angst voor allergische reacties. Er was vaak een groot verschil in zuurtegraad, waardoor ijzerpartikeltjes vrijkwamen na toediening. De nieuwe ijzerpreparaten zijn echter veel minder allergeen omdat ze beter compatibel zijn met het bloed. Bovendien is het een groot voordeel dat we op deze manier een hogere dosis kunnen toedienen, om de patiënt er zo snel bovenop te helpen.” Joris Hendrickx [email protected]

Niets is zo belangrijk als een goede gezondheid Wie ziek is, willen we helpen. Pfizer is een gediversifieerd bedrijf met een portfolio van geneesmiddelen en therapieën voor elke fase van het leven. Met Onderzoek en Ontwikkeling programma’s gericht op klassieke moleculen en biotechnologie concentreren wij ons op domeinen als kanker, diabetes, ontstekings- en pijnbehandeling, infectieziekten en aandoeningen van het zenuwstelsel zoals de ziekte van Alzheimer.

Onze oncologie pipeline behoort tot de meest beloftevolle van de farmaceutische industrie. We brengen de beste wetenschappers samen om nieuwe werkingsmechanismen in oncologie te ontdekken. Elke dag investeert Pfizer 25 miljoen euro in het onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen waarvan een groot deel in het onderzoek naar kanker. Want innovatie is de slagader van ons bedrijf. Sept.2015-150920

Dat is waaraan we werken met ongeveer 2200 gepassioneerde collega’s in 5 vestigingen in België en Luxemburg. Pfizer hanteert de hoogste norm in het ontdekken, ontwikkelen, produceren en verdelen van innovatieve vaccins en geneesmiddelen die de levensverwachting en de levenskwaliteit van de mens verbeteren. Met de overheid en verschillende partners in de gezondheid werken we samen om een kwaliteitsvolle, betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg te kunnen garanderen.