CASUSBESCHRIJVING Museumkompas Lectoraat Crossmedia Business Hogeschool Utrecht BMC Adviesmanagement

CASUSBESCHRIJVING

2013 Museumkompas Lectoraat Crossmedia Business www.museumkompas.nl Hogeschool Utrecht BMC Adviesmanagement

Casusbeschrijving Zuiderzeemuseum

Museumkompas

Inhoudsopgave Pagina 1. Beschrijving Zuiderzeemuseum

3

1.1 Locatie

3

1.2 Wie is het Zuiderzeemuseum?

3

1.3 Wat wil het Zuiderzeemuseum?

4

1.4 Doelgroepen

5

1.5 Collectiebeleid

7

1.6 Publieksactiviteiten

8

1.7 Communicatie en marketingbeleid

8

1.8 Inkomsten fondsen en sponsoring

9

1.9 Beoordeling en publieksprijzen

9

1.10 Museumarchetype

10

2. De opdracht

13

2.1 De opdrachtomschrijving Museumbattle

13

2.2 Uitvoering van de opdracht

14

2.2.1 Museumbattle

14

2.2.2 Minor Virtual & Social Networks (VSN)

17

3. Impact

23

3.1 Service domein

23

3.2 Technische domein

25

3.3 Organisatie domein

26

3.4 Financiële domein

26

4. Reflectie best practices

28

4.1 Conclusie en reflectie

28

4.2 Betekenis voor andere musea

29

Referenties, 31

[2]


Museumkompas

1. Beschrijving Zuiderzeemuseum In het eerste hoofdstuk wordt het Zuiderzeemuseum inhoudelijk beschreven. Hierbij worden de locatie, doelstellingen, missie, collectie, bezoekers, activiteiten, inkomsten, communicatie en de betreffende archetypen besproken om een compleet beeld te vormen van het museum.

1.1 Locatie Zuiderzeemuseum Wierdijk 12-22 Postbus 42 1600 AA Enkhuizen T +31 (0)228 351 111 E [email protected] I www.zuiderzeemuseum.nl https://twitter.com/Zuiderzeemuseum http://www.facebook.com/Zuiderzeemuseum

1.2 Wat is het Zuiderzeemuseum? Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen vertelt het verhaal van mensen die vroeger aan de Zuiderzee, het huidige IJssel- en Markermeer en Waddenzee, woonden. Het Zuiderzeemuseum werd opgericht in 1948. Na jaren van voorbereiding werd, naast het binnenmuseum, in 1983 ook het buitenmuseum geopend. Het openluchtgedeelte geeft een impressie van het wonen en werken rondom de Zuiderzee tussen 1880 en 1930, de periode die voorafging aan de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932.

In het buitenmuseum –die in de winterperiode gesloten is- staan authentieke panden uit het voormalige Zuiderzeegebied, zoals een kerk, een visrokerij, winkels en woonhuizen uit de omliggende vissersdorpen. Medewerkers en vrijwilligers tonen historische ambachten en het dagelijks leven van begin vorige eeuw. Iedereen kan spelenderwijs kennis maken met de handvaardigheden van toen en nu. Een aantal presentaties bieden een moderne interpretatie van traditionele technieken, materialen en thema’s. Het

binnenmuseum is de schatkamer van de Zuiderzee waar wisselende tentoonstellingen de collectie van het museum in een actuele context tonen. Met historie, fotografie, streekdrachten, design en een leerzame familietentoonstelling biedt het binnenmuseum voor ieder wat wils.

[3]


Museumkompas

In het Zuiderzeemuseum kunnen bezoekers op een laagdrempelige manier kennis nemen van de Nederlandse ontwikkelingen op het gebied van ambacht, cultuur, historie en hedendaags design in relatie tot het Zuiderzeeverleden. Het Zuiderzeemuseum is een doemuseum voor iedereen. In het buitenmuseum bevinden zich huizen, straten, een stadsgracht, een polder en een haven. Bezoekers kunnen het dagelijks leven van voor de Afsluitdijk (1932) aan den lijve ervaren. Het Zuiderzeemuseum heeft sinds 1 juli 2011 Stephan Warnik als algemeen directeur. Bij het Zuiderzeemuseum zijn circa tweehonderd mensen (incl. oproepkrachten) in dienst en ruim 180 vrijwilligers actief.

1.3 Wat wil het Zuiderzeemuseum? Het Zuiderzeemuseum richt zich op de geschiedenis, de actualiteit en de toekomst van de voormalige Zuiderzee waarbij gemeenschappen, ambachten en water centraal staan. Het is een museum van de regio, maar bereikt door hun activiteiten en aanpak ook een internationaal publiek. Het Zuiderzeemuseum formuleerde in 2010 de volgende strategische doelstellingen: 1. De relevantie als erfgoedinstelling over de Zuiderzeeregio maximaliseren; 2. Het publieksbereik en toegang tot collecties en diensten maximaliseren, zowel in situ, online als extern; 3. De financiële en organisatorische efficiëntie en effectiviteit maximaliseren.

De visie van het Zuiderzeemuseum is gebaseerd op vijf speerpunten of thema’s, die in de periode 20112016 aan bod komen: water, ambacht, tijd, erfgoed en regio. Ieder jaar komt een ander thema aan bod. In 2013 staat het thema ‘immaterieel erfgoed’ centraal. Doelstellingen voor het themajaar ‘immaterieel [4]


Museumkompas

erfgoed’ 2013: 1) Minstens 230.000 bezoekers naar het buitenmuseum trekken, 2) Minstens 240.000 unieke bezoekers op www.zuiderzeemuseum.nl, 3) Door verbinding van gemeenschappen, verenigingen en immaterieel erfgoed in de regio, 4) De relevantie als erfgoedinstelling vergroten, 5) Door intergenerationeel leren de relevantie van het Zuiderzeemuseum vergroten, 6) Zuiderzeemuseum met deze ‘levende geschiedenis’ in Nederland op de kaart zetten als relevante erfgoedinstelling.

1.4 Bezoekers Om de bezoeker beter te leren kennen heeft het Zuiderzeemuseum geïnvesteerd in een nieuw onderzoeksysteem bij de kassa, dat demografische gegevens, motieven en beweegredenen van de bezoekers bevraagd. 2010

2011

Kinderen 4 -12 jaar

35.551

50.196

Studenten of CJP-houders

3.349

13.626

Volwassenen (13-64 jaar)

158.434

142.987

Senioren

13.338

11.502

Leden Vrienden van het

5.724

4.255

Museumkaart

43.894

48.782

Groepsverband

28.033

27.289

Schoolverband

23.859

27.131

Herhaalbezoek

52%

59%

Gemiddelde groepsgrootte

5,9

4,3

Beoordeling

8,1

8,5

Totaal aantal bezoekers

221.468

228.536

Zuiderzeemuseum

Het totaal aantal bezoekers is de afgelopen jaren gestegen. In de tabel is te zien dat er onder de bezoekers van het Zuiderzeemuseum een verjonging is plaats gevonden, het aantal senioren is gedaald en het aantal kinderen en studenten is gestegen. In 2010 had de leeftijdsgroep van 27 tot 49 jaar het hoogste aandeel (42%) van de bezoekers, gevolgd door 50- tot 64-jarigen (34%) en daarna de groep van 65 jaar en ouder (16%). Ook in 2011 is ongeveer 71% van de 228.536 bezoekers jonger dan 61 jaar. Het aantal herhaalbezoeken is gestegen van 52% in 2010 naar 59% in 2011. De groepsgrootte is daarentegen kleiner geworden, 5,9 tegen 4,3. In verhouding zijn er weinig individuele bezoekers. De meeste bezoekers komen voor het Zuiderzeemuseum als geheel (89% in 2010) en een minder groot

[5]


Museumkompas

aantal komt voor een speciale tentoonstelling (8% in 2010). Een meerderheid van de bezoekers komt uit Noord-Holland (44%), 13% van de bezoekers komt uit Zuid-Holland en 10% uit de provincie Utrecht. In 2011 ontving het museum 21% aan buitenlandse bezoekers, waarbij de het grootste gedeelte uit Duitsland kwam (11,4%).

Van alle bezoekers komt 45% voor de vaste collectie van het Zuiderzeemuseum en 3% voor tijdelijke tentoonstellingen. De bezoekers waarderen het museum in het algemeen als zeer goed. Met name de presentatie & inrichting, vaste collectie en klantvriendelijkheid worden goed gewaardeerd. Het Zuiderzeemuseum wordt vooral gezien als: boeiend, laagdrempelig, deskundig, geschikt voor kinderen en met een actieve beleving.

In 2010 ontwikkelde het museum ook een duidelijke visie op de marktbenadering, waarbij vier speermarkten werden aangemerkt: Duitse markt, touroperators, zakelijk leisure en educatie.

Duitse markt: Er is gekozen voor een focus op Duitsland, onder andere via deelname aan toerismebeurzen en salestrips voor busbedrijven en pakketverkopers. Deze contacten worden door het Zuiderzeemuseum de komende jaren geïntensiveerd, zodat ze leiden tot daadwerkelijke boekingen en een grotere naamsbekendheid.

[6]


Museumkompas

Touroperators: De markt van de touroperators is de laatste tijd gegroeid, onder andere door verdere inzet op rivercruises en Nederlandse busbedrijven.

Zakelijk leisure: In de afgelopen jaren heeft het Zuiderzeemuseum geïnvesteerd in de zakelijke toepassingen en boekingen in het museum. De focus ligt nu op zakelijk leisure, zoals bedrijfsuitjes, bedrijfsfeesten en productpresentaties.

Educatie: In 2011 bezochten 27.121 leerlingen uit het basis- en voortgezet onderwijs het Zuiderzeemuseum, een stijging van 13% ten opzichte van 2010. De afdeling Educatie formuleerde drie speerpunten: 1) Een actief acquisitiebeleid voeren, 2) Educatie verweven in publiekspresentaties en aansluiten op onderwijs, 3) Denken vanuit behoeften en wensen van leerlingen. De educatieve programma’s spelen in op actuele veranderingen in het onderwijs zoals verdergaande digitalisering en het veranderend mediagebruik van kinderen. Daarnaast wordt er systematisch onderzoek gedaan naar de waardering van docenten en leerlingen over hun bezoek aan het Zuiderzeemuseum. De herkomst, bezoekmotieven, educatieve waarde en kwaliteit van programma’s en boekingsvoorkeuren worden hierbij in kaart gebracht.

1.5 Collectie(beleid) Het Zuiderzeemuseum bezit een uitgebreide en diverse collectie. Het Zuiderzeemuseum heeft een aantal vaste tentoonstellingen en meerdere tijdelijke tentoonstellingen. Afhankelijk van de inhoud van de betreffende tentoonstelling wordt een specifieke collectie getoond. Ook voert het Zuiderzeemuseum verschillende onderzoeken uit naar inhoudelijke onderwerpen. Vrijwilligers en conservatoren doen onderzoek naar bijvoorbeeld speciale ambachten of gebouwen ten behoeve van bepaalde tentoonstellingen.

Voorbeelden van twee vaste tentoonstellingen Reis rondom de Zuiderzee: “Laat u meevoeren langs topstukken uit de collectie, persoonlijke verhalen en interactieve opstellingen over het leven aan de voormalige Zuiderzee. Ontdek wat de verschillende plaatsen met elkaar verbindt en onderscheidt: tradities, dialecten, streekdrachten, ambachten, handel. Er zijn veel doe-dingen; stel zelf een Hindelooper interieur samen, speel een tafelvoetbalwedstrijd tussen de blauwen tegen de rooien en doe mee aan de kennisquiz over de Zuiderzee. Met deelname aan de Zuiderzee karaoke battle kan de bezoeker zelfs kans maken op een zeiltocht met een Volendammer kwak”.

[7]


Museumkompas

Monument: Monument van de Britse kunstenares Clare Twomey dat bestaat uit honderden scherven van huishoudelijk porselein en antieke keramische tegels. Het architectonische monument speelt met het idee dat restanten van huishoudelijke gebruiksvoorwerpen cultureel beladen worden. De getoonde tegels zijn afkomstig uit de omvangrijke tegelcollectie (40.000 stuks) van het Zuiderzeemuseum. Ze zijn destijds gekocht voor de panden van het museumpark”.

1.6 Publieksactiviteiten Er zijn in het Zuiderzeemuseum veel activiteiten voor het publiek te beleven. Het is mogelijk om versgerookte vis te proeven, een touw te slaan, met een kroontjespen te schrijven en oud-Hollandse spelletjes te spelen. Daarnaast ontwikkelt het Zuiderzeemuseum ook speciale publieksactiviteiten en evenementen. Er worden bijvoorbeeld taxatiedagen georganiseerd, speurtochten voor kinderen met Pasen, het pietendorp met Sinterklaas en (kinder)koorzangdagen en -festivals. In het kader van het Jaar

van het Doen, waar elke maand een andere ambacht centraal stond, was de entree voor de eerste zaterdag van de maand gratis toegankelijk voor mensen wier achternaam verbonden was met het betreffende ambacht. Ook besteed het museum aandacht aan de culturele agenda met diverse evenementen, om mensen op een andere wijze kennis en gebruik te laten maken van het museum. Het Zuiderzeemuseum voert regelmatig bezoekersonderzoeken uit naar de beleving en waardering van de diverse doe-activiteiten in het buitenmuseum.

1.7 Communicatie en marketingbeleid Het communicatie- en marketingbeleid richt zich op een aantal speerpunten bij het bereiken van de bezoeker: 1) Een actieve marktbenadering met focus op twee doelgroepen: gezinnen en vijftigplussers; 2) Een rechtstreekse benadering van de bezoeker via online en social media; 3) Een gerichte benadering van de Duitse markt. Het museum streeft een actief communicatiebeleid na. De (potentiële) bezoekers wordt opgezocht bij specifieke plaatsen: toeristische trekpleisters zoals de Kaasmarkt in Alkmaar en het Holland Flowers Festival, beurzen en evenementen als de 50PlusBeurs en de Uitmarkt, in bibliotheken, in

[8]


Museumkompas

kinderdagverblijven en in speelparadijzen.

Social media: Het museum is op verschillende manieren actief met nieuwe en sociale media. Facebook, Hyves, Foursquare, Flickr, Twitter en YouTube worden regelmatig gebruikt om evenementen en tentoonstellingen te promoten en om de bezoeker meer bij het museum te betrekken. Het museum plaatste in 2011 1.539 tweets op Twitter, volgt 1.249 personen of organisaties en heeft 1.387 volgers, een verdubbeling ten opzichte van 2010. In januari 2011 werd Oneindig Noord-Holland’’ gelanceerd, een online platform voor erfgoed en verhalen van de provincie Noord-Holland, waarvan het Zuiderzeemuseum in 2010 partner werd. Het museum plaatste verhalen op dit platform en in het museum werden QR-bordjes aangebracht die de bezoeker verdieping bieden bij het bezoek.

Promotie: Het museum zet marketingacties in om extra publiciteit te genereren. Voorbeelden hiervan zijn promotieacties met C1000, Deen, Douwe Egberts, Hema NS, en Unilever. Het kortingsbeleid werd gericht op het bereik van de partner, zodat een verschillend beleid voor landelijke dan wel regionale partners werd gevoerd. Voor de verschillende evenementen en tentoonstellingen worden specifieke promotiecampagnes geïnitieerd om een specifiekere doelgroep te bereiken. Tentoonstellingen, evenementen en externe presentaties zoals de naamdagen genereren veel persaandacht. De persberichten worden naar het Duits vertaald en naar de Duitse pers gestuurd. Ook de website en tekstborden van het museum zijn Duitstalig gemaakt.

1.8 Inkomsten fondsen en sponsorwerving Aanhakend op het beleid om het publieksbereik en de efficiëntie en effectiviteit van het museum te maximaliseren, focust het Zuiderzeemuseum zich met hun fondsen- en sponsorwerving met name op de derde geldstroom van zakelijke sponsoren. Dankzij de steun van de hoofdsponsor BankGiro Loterij konden aankopen, restauratieprojecten en evenementen worden gefinancierd. Andere fondsen zoals SNS Reaalfonds, VSB fonds en Prins Bernard Cultuurfonds hebben bijgedragen aan specifieke tentoonstellingen en restauraties. Ook heeft het Zuiderzeemuseum een samenwerking met diverse partners, zoals ANBO, ANWB, Happy Home, het Hoofdbedrijfschap Ambachten, NS ,en Zoover.

1.9 Beoordeling en publieksprijzen De collectie van het buitenmuseum is door de commissie als aantrekkelijk beoordeeld, waarin de diversiteit van evenementen en activiteiten goed tot haar recht komt. De commissie meent dat het Zuiderzeemuseum op de goede weg is en ze is heel positief over de grote betrokkenheid van de medewerkers, die bovenal gemotiveerd zijn en zich met volle overgave inzetten. Daarnaast was het

[9]


Museumkompas

Zuiderzeemuseum de winnaar van de Eropuit in Eigen Land Prijs 2010-2011, in de categorie Dagje Uit. De leden van de ANWB verkozen het Zuiderzeemuseum tot het Leukste uitje van de provincie NoordHolland 2011. Tot slot kreeg het Pietendorp de Gouden Pepernoot 2011 voor het mooiste Sinterklaasevenement van Nederland.

1.10 Archetype De museumwijzer is door medewerkers van het Zuiderzeemuseum ingevuld om te bekijken welke archetypen voor het museum van toepassing zijn, en te bekijken welke ontwikkeling het museum wat betreft hun positionering de komende jaren wil maken.

Beleving is een belangrijk begrip voor het Zuiderzeemuseum. Hiermee willen ze een breed publiek aanspreken. Het museum presenteert zichzelf daarom ook als een ‘doe’ museum. Oude (Nederlandse) geschiedenis laten herleven is de waarde waar het museum zich mee wil onderscheiden. Het oudere publiek verwondert zich over de authentieke sfeer die ze nabootsen en de nostalgie dat het bij hen opwekt, en het jongere publiek vermaakt zich met de diverse activiteiten die er te beleven zijn. Hoewel deze belevingen uiteraard geladen zijn met een educatief en inhoudelijk verhaal staan bovenal de ervaringen en belevingen in het museum centraal. Dit zijn duidelijke kenmerken van een Experience

Centre. Het Zuiderzeemuseum wordt door het publiek ook vooral gezien als boeiend, laagdrempelig, deskundig, geschikt voor kinderen en met een actieve beleving. In de museumwijzer is op de vraag “wij maken het museumbezoek voor bezoekers inspirerend door” dan ook ingevuld met “zo veel mogelijk zintuigen te prikkelen (zien, horen, doen, voelen, ruiken)”, ofwel het experience center.

Naast het creëren van een unieke beleving is het Zuiderzeemuseum ook bezig met het plaatsen van historische ontwikkelingen in een actuele context. Ze proberen bepaalde gebruiken, rituelen of ambachten uit het voormalige Zuiderzeegebied van een eeuw geleden voor het grote publiek aantrekkelijk te maken door ze te koppelen aan actuele, en vergelijkbare, gebruiken en activiteiten. Deze focus willen ze in de toekomst versterken. Dit blijkt onder andere uit de vraagstelling: “tijdens het museumbezoek verwachten we van de bezoeker dat hij/zij” bewust waarneemt in de huidige situatie (experience center) en ideeën deelt (broedplaats) in de gewenste situatie. Ze willen in de toekomst graag meer input vanuit bezoekers ontvangen, door ze bijvoorbeeld een persoonlijke rol in het museum te geven en een platform te bieden zodat bezoekers ideeën met elkaar kunnen delen, en er meer interactie

[10]


Museumkompas

ontstaat tussen de bezoekers. Er is dan ook in de museumwijzer ingevuld dat bij het verbeteren van het museum ze zich meer moeten richten op het verbinden van mensen en meningen (broedplaats). Op dit moment zijn, vooral de tentoonstellingen van het binnenmuseum, collectiegericht doordat een bepaald thema centraal staat waar de bezoekers informatie over kunnen consumeren. Met name in het binnenmuseum wil het Zuiderzeemuseum graag meer mogelijkheden tot debat en interactie creëren, zodat bezoekers ervaringen met elkaar kunnen delen en de verbinding met het museum versterkt kan worden. Op dit moment richten ze zich vooral op het vermaak (experience center), maar ze zouden graag willen dat mensen ook naar het Zuiderzeemuseum komen omdat ze willen participeren (broedplaats). Dit is duidelijk terug te zien in de cirkeldiagram die medewerkers van de communicatieafdeling van het Zuiderzeemuseum hebben ingevuld. Dit betekent dat het museum zich ook meer als broedplaats wil gaan onderscheiden. Echter, uiteindelijk staat bovenal de ervaring, experience centre, centraal. De grootste verandering die het Zuiderzeemuseum graag wil aangaan wat betreft hun positionering is dat ze bezoekers met meer motivaties willen trekken.

[11]


[12]

Museumkompas


Museumkompas

2. De Opdracht In dit hoofdstuk zal de opdracht die het Zuiderzeemuseum heeft gegeven aan de studenten van de Hogeschool Utrecht beschreven worden. De studenten hebben deze opdracht tijdens de Museumbattle uitgewerkt. Vervolgens hebben studenten van de minor VSN een prototype ontwikkeld.

2.1 Opdrachtbeschrijving Museumbattle In 2013 staat het Zuiderzeemuseum in het teken van het thema erfgoed. Het Zuiderzeemuseum wil door middel van ‘levende geschiedenis’ het immateriële erfgoed van het wonen, werken en leven van de Zuiderzeegemeenschappen uitdragen. In het buitenmuseum van het Zuiderzeemuseum is ‘levende geschiedenis’ op de Urker Bult. De personages leven in Urk in het jaar 1905 en worden gespeeld door de vrijwilligers van het Zuiderzeemuseum. Dankzij het rollenspel is het voor de bezoekers alsof de geschiedenis tot leven komt. In 2013 worden aan het hoofdthema vier nieuwe personages gekoppeld. De levende geschiedenis vindt plaats in verschillende huizen en buurtjes van het buitenmuseum. De dienstmeid woont en werkt in het woonhuis van de familie Vis aan de stadsgracht. Dat het leven van een dienstmeid in de 19de eeuw niet makkelijk was, blijkt wel uit haar verhalen. De dorpsomroeper van het Zuiderzeemuseum loopt rond in de vissersbuurten van het buitenmuseum en verkondigt hier de laatste nieuwtjes en berichten. De venter loopt met zijn koopwaren door de buurt en gaat langs de deuren. De schokker komt van het eiland Schokland dat niet meer bewoonbaar is (1859). Met zijn huisraad op een kar zoekt hij naar een nieuw onderkomen in het buitenmuseum.

[13]


Museumkompas

Opdracht Ontwikkel een (crossmediaal) plan voor 2013 waarin de personages centraal staan. De communicatie en promotie vindt plaats vooraf, tijdens en na het bezoek van de twee doelgroepen (senioren en gezinnen met kinderen). De vorm en inhoud van het plan zijn ook in het buitenmuseum zichtbaar en in te zetten voor co-creatie en/of participatie. Het plan van de marketingmix sluiten aan bij de belevingswereld van senioren en gezinnen met kinderen. Bovenal leidt het plan en de marketingmix bezoekers naar het museum. Randvoorwaarden Doelgroep: senioren en gezinnen met kinderen Inzet van traditionele en hedendaagse communicatiemiddelen Online/social campagne is wenselijk 2.2 Uitwerkingen opdracht 2.2.1 Museumbattle Groep CMD concepting 7: “Vissen naar verhalen” In het concept van CMD groep 7 staat storytelling centraal. De bezoeker kan bij binnenkomst een keuze maken voor een van de personages. Met dat personage wordt een specifieke route door het (buiten)museum gevolgd. Tijdens het museumbezoek kan de bezoeker een speciale opdracht in het thema van het personage doen bijvoorbeeld via karaoke en het vertellen en terugluisteren van verhalen bij de praatpaal. Wanneer de opdracht(en) is/zijn volbracht krijgt de bezoeker een persoonlijk certificaat. Daarbij kan alles wat is uitgevoerd op Facebook gedeeld worden en kunnen de favoriete personages gevolgd worden. Via social media houden de personages de bezoekers op de hoogte van hun dagelijkse beslommeringen. Zo is de bezoeker ook als eerste op de hoogte van nieuwe gebeurtenissen en de nieuwe verhalen die de personages aangemeten krijgen. In een introductiefilm/trailer in de vorm van een “soap” met de personages en bijbehorende cliffhanger worden bezoekers geprikkeld om naar het museum te gaan en zelf het avontuur in het museum te beleven. Groep CMD concepting 8 Speurtocht CMD concepting groep 8 heeft een speurtocht bedacht waarbij het de bedoeling dat bezoekers puzzelstukjes over verhalen van de vier personages in het museum opzoeken en verzamelen. Alle puzzelstukjes samen vormen een of meerdere verhalen.

[14]


Museumkompas

Groep Minor VSN 1: “Een ervaring om te delen” Bij de groep VSN 1 staat beleving centraal. Middels een barcode die op de toegangskaart staat kunnen bezoekers activiteiten in het museum uitvoeren. Een daarvan is gevestigd in het ouderwetse klaslokaal waar je een originele handtekening kunt maken op een tablet. De personages lopen in het park rond en de Dorpsomroeper Jacob stuurt na het museumbezoek via de e-mail een uitnodiging op Facebook. Daarmee wordt de beleving van het museumbezoek verlengt. Via derde platformen willen de personages het dialoog met de bezoekers online aangaan. Zie onder voor een verdere uitwerking.

Minor VSN 2: Game “Fix-it” Het concept van de groep VSN 2 bestaat uit een applicatie in de vorm van een spel waarbij schepen bestuurd moeten worden en punten behaald kunnen worden. Het Zuiderzeemeer waar het spel zich afspeelt is de visuele weergave van het park. De applicatie zal ook op de website geplaatst worden. Via de App kunnen prijzen gewonnen worden die bij de Wall of Fame in het museum worden geplaatst. In de App kan reclame worden verwerkt en kunnen acties en activiteiten worden geadverteerd. Het doel is om kinderen nieuwsgierig te maken en ze op een leuke manier kennis te laten maken met het museum. De app zal gepromoot worden via posters op basisscholen met een QRcode, social media en de website. Look en feel van de game:

[15]


Museumkompas

Minor VSN 3: Historie in een modern jasje Groep VSN 3 had het concept “Historie in een modern jasje” bedacht. Daarbij is een applicatie bedacht die tijdens het museumbezoek gebruikt kan worden.

Conclusie Het Zuiderzeemuseum was het meest onder de indruk van het concept van groep VSN 1 “Een ervaring om te delen”. Dit concept vonden ze het meest compleet waarbij is nagedacht over de voorfase, de beleving tijdens het museumbezoek, en de fase na het museumbezoek. De activiteit van de ‘authentieke handtekening’ viel erg in de smaak, omdat het goed past bij de sfeer van het museum en is afgestemd op de doelgroep. Er waren overigens wel elementen uit de andere concepten die ook aanspraken. Dat waren namelijk: de speurtocht met het verzamelen van puzzelstukjes van de vier personages om een verhaal te vormen, en het “soap” idee met film personages en cliffhangers sprak erg aan. Desondanks kwam het concept van VSN het dichtst bij het beantwoorden van de vragen, behoeften en wensen van het Zuiderzeemuseum.

[16]


Museumkompas

2.2.2 Prototype minor Virtual & Social Networks Studenten van de Minor VSN (groep VSN 1) die aan de museumbattle hebben deelgenomen hebben het concept “een ervaring om te delen” verder uitgewerkt tot prototype. Onderstaande uitwerkingen zijn dus de resultaten van de studenten uit de minor VSN.

Concept Het concept begint met een nieuw toegangsticket voor elke bezoeker die het Zuiderzeemuseum betreed. Op dit toegangsticket komt een unieke streepjescode te staan en aan deze streepjescode kan de bezoeker zijn of haar persoonlijke gegevens koppelen. Vervolgens kan de bezoeker door middel van zijn of haar toegangsticket activiteiten doen binnen het park. Het concept is zo opgezet, dat het gemakkelijk uitgebreid kan worden met andere activiteiten. Eén activiteit is: een (hand)tekening maken in het schooltje. Naast deze activiteit heeft het Zuiderzeemuseum aangegeven dat graag een fysiek object te willen waar de bezoeker zijn of haar ervaring achter kan laten, en deze weer terug kan bekijken bij een nieuw bezoek. De gedachte hierachter is om het herhaalbezoek meer te stimuleren. Hiervoor is de ‘ervaringen tafel’ bedacht. Hier kan de bezoeker zijn of haar ervaring inspreken door middel van een videoboodschap en deze wordt gekoppeld aan de persoonlijke gegevens van de bezoeker, zodat diegene het weer gemakkelijk terug kan vinden bij een volgend bezoek. Doordat de gebruiker zijn emailadres op moet geven als hij of zij een activiteit doet in het park, kan een mail naar de bezoeker na het bezoek verstuurd worden. Dit zorgt ervoor dat het mogelijk is om de bezoeker na zijn of haar bezoek een mail te sturen uit naam van de Dorpsomroeper. In deze mail kan verwezen worden naar de sociale media en wordt de bezoeker nogmaals aan zijn/haar bezoek in het museum herinnert. Op het moment dat de bezoeker na het museumbezoek thuis arriveert, zal hij zijn opgedane ervaring kunnen herbeleven. Daarnaast wordt de bezoeker gestimuleerd om zijn ervaring te delen. De bezoeker kan bijvoorbeeld de gemaakte tekening op zijn of haar sociale media plaatsen. De doelstellingen van het concept zijn: het versterken van de beleving, het aanzetten tot een dialoog tussen verschillende generaties en het genereren van meer bezoekers voor het Zuiderzeemuseum.

Barcode

[17]


Museumkompas

Activiteit 1 Digitale (hand)tekening In het Zuiderzeemuseum is een schoolgebouw helemaal ingericht zoals het er in 1900 uit zag. Om de beleving te versterken is bedacht dat bezoekers de mogelijkheid krijgen een authentieke (hand)tekening te maken in de schoolbankjes. Dit kunnen ze doen via een ouderwetse patronenpen, zittend in een van de schoolbankjes. De handtekening kan worden gezet op een tablet welke is geïntegreerd in de schoolbank. Wanneer iemand een tekening op de tablet heeft gemaakt kan deze worden verzonden naar het e-mail adres van de bezoeker. Zie afbeeldingen voor een impressie van de schermafbeeldingen:

Activiteit 2 Ervaringentafel Wanneer een bezoeker achter de ervaringentafel plaatsneemt heeft hij/zij de keuze om verschillende fragmenten te bekijken of beluisteren. Deze fragmenten sluiten aan op het thema wat op dat moment actief is binnen het museum. Men heeft de keuze uit verschillende videofragmenten, liedjes of andere content die binnen het thema vallen. Daarnaast kunnen bezoekers ook ervaringen van andere bezoekers bekijken die overeenkomsten hebben met het uitgekozen fragment. Belangrijk hierbij is dat de bezoeker van het museum een handvat wordt geboden om op te kunnen reageren en naar aanleiding of op basis van een fragment een eigen ervaring achter te laten. Men kan zelf kiezen of ze graag een filmpje bekijken, een lied luisteren en het hier bij laten of dat ze ook zelf reageren en een ervaring achter laten. Op deze manier creëert men namelijk nieuwe waarden voor het museum en de bezoeker in de vorm van achtergelaten ervaringen. Maar ook voor bezoekers die geen ervaring achterlaten wordt waarde gecreëerd in de vorm van de verschillende fragmenten en ervaringen van anderen die zij kunnen bekijken. Zie onderstaande afbeeldingen voor een impressie:

[18]


[19]

Museumkompas


Museumkompas

Facebook prototype en derde platform De studenten hebben een facebook protocol ontwikkeld waarbij ze verschillende thema’s (museumweekend, trouwen, vissen, kermis, etc.) voor elke maand hebben uitgewerkt. Tevens hebben ze een handleiding geschreven voor het uploaden van berichten op Facebook met een speciale tool, namelijk Hootsuite. Met Facebook wil de projectgroep het herhaalbezoek in het museum stimuleren en potentiële bezoekers stimuleren om een bezoek te brengen aan het openlucht gedeelte van het museum. Dit wil de projectgroep bereiken door de vier personages, die in 2013 centraal staan in het Zuiderzeemuseum, ook online tot leven te brengen. De dorpsomroeper krijgt een eigen (bedrijfs) Facebook pagina. Facebook staat het niet toe om een persoonlijk profiel aan te maken voor een fictief persoon (waarschijnlijk bedoeld om te voorkomen dat spammers milioenen valse pagina’s aanmaken). Daarnaast bezit een persoonlijke pagina een limiet van 5.000 vrienden. Op deze pagina vertelt de dorpsomroeper zijn verhaal dat zal bestaan uit zijn visie op actualiteiten uit de omgeving, nieuws uit het dorp en hij gaat de conversatie aan met de andere drie personages die ook in het bezit zijn van een Facebook pagina. Verpakt in het verhaal rondom de dorpsomroeper, wordt de volger op de hoogte gehouden van ontwikkelingen in het Zuiderzeemuseum. Ook zal de dorpsomroeper de content van de andere drie personages delen. De overige drie personages zullen een ondersteunende rol spelen. Alle vier de personages zullen dus hun eigen Facebook pagina krijgen, maar de dorpsomroeper zal hierin de

hoofdrol spelen.

Afbeelding: Editorial calender Naast de activiteiten op Facebook zullen de personages ook actief zijn op derde platformen die passend zijn bij hun beroep. Wanneer iemand op Smulweb zoekt naar een recept van eigengemaakt appelmoes zal het oud Hollandse recept van de dienstmeid worden getoond. Wanneer een oma samen met haar kleinkind het Zuiderzeemuseum heeft bezocht en hier een gerecht heeft geproefd zoals bijvoorbeeld de hete bliksem van de dienstmeid, is het voor beide een hele leuke ervaring wanneer oma deze hete

[20]


Museumkompas

bliksem zelf klaarmaakt voor haar kleinkind via een recept op Smulweb. Zie onderstaande afbeeldingen voor een impressie:

[21]


Museumkompas

Het concept biedt een koppeling tussen de rijke ervaringen die te beleven zijn in het museum zelf met een online omgeving waar ze op die belevingen kunnen voortborduren, en waarmee het Zuiderzee museum de band met het publiek kan versterken. Dit zal een belangrijke rol kunnen spelen in het aantrekken van meer bezoekers. Conclusie Het Zuiderzeemuseum is zeer tevreden met het prototype dat de studenten van de Minor VSN hebben opgeleverd. Ze zien in alle ontwerpen potentie: de handtekeningenactiviteit, de verhalentafel en de social media scripts. De studenten hebben tijdens hun werkzaamheden tegelijkertijd voor het Zuiderzeemuseum een subsidieaanvraag bij het SNS Reaalfonds geschreven. Helaas is deze aanvraag niet gehonoreerd. Dit heeft geresulteerd in het besluit van het Zuiderzeemuseum om op korte termijn alleen het social media prototype en script uit te gaan voeren. De handtekeningactiviteit en verhalentafel vergen te veel financiële middelen waar op dit moment bij het Zuiderzeemuseum geen budget voor is. Het social media prototype, met uitgebreid jaar transscript van de vier personages afgestemd op diverse activiteiten, feestdagen en jaargetijden, is echter wel direct in de praktijk gebracht. Het werk van de studenten is door de Minor beoordeeld met een 8.

[22]


Museumkompas

3. Impact In dit hoofdstuk zal met behulp van het business model van STOF in worden gegaan op de impact dat het prototype voor het Zuiderzeemuseum kan hebben in de toekomst. Dit business model gaat in op vier domeinen: service, technisch, organisatorisch en financieel. Vaak wordt de term business model verward met de term verdienmodel. Een verdienmodel gaat in op de vraag hoe een organisatie meerwaarde creëert. Een businessmodel beschrijft alle facetten die invloed hebben op het creëren van deze meerwaarde. De term business model heeft dus een veel ruimere betekenis. Een business model is een blauwdruk voor hoe een netwerk van organisaties wil samenwerken om waardecreatie en –behoud van de nieuwe innovatieve dienst (of product) te realiseren. Het heeft uiteindelijk als doel om de levensvatbaarheid van de dienst te analyseren. Bij het Zuiderzeemuseum is de belangrijkste vraag in hoeverre het prototype levensvatbaar is.

3.1 Service domein

Wat is het? De dienst betreft meerdere elementen, namelijk; twee activiteiten die middels een barcode op de toegangskaart tijdens het museumbezoek door bezoekers uitgevoerd kunnen worden en een social media protocol voor de personages waarmee o.a. bezoekers achteraf gestimuleerd worden om hun ervaringen online te delen en de beleving daarmee verlengt wordt. Dit kan uitgelokt worden door de bezoekers via de mail (verkregen door het barcodesysteem) voor Facebook uit te nodigen. De twee activiteiten betreffen: het maken van een ouderwetse handtekening in een klassiek leslokaal en een verhalentafel, een digitaal meubel waar bezoekers persoonlijke verhalen en historische beeldmateriaal kunnen bekijken en toevoegen. De vier personages van het Zuiderzeemuseum, met name de dorpsomroeper, zullen online via facebook contact met de bezoekers zoeken. De meerwaarde van de dienst is de persoonlijke beleving. De ‘handtekeningen activiteit’ biedt bezoekers de kans om het (onderwijs)leven van de tijd van het Zuiderzeemuseum actiever te beleven. Op die manier zal het de bezoekers meer beleving en betekenis kunnen geven als ze aan die activiteit plezier beleven. Echter op een kleine schaal. Met de verhalentafel hebben bezoekers de mogelijkheid om (persoonlijke) beeld- en geluidsfragmenten te beluisteren en zelf verhalen toe te voegen. De toegevoegde verhalen blijven beschikbaar zodat ze altijd op een later moment, of bij een herbezoek, bekeken en beluisterd kunnen worden. De fragmenten kunnen herinneringen of associaties oproepen en daarmee tot gespreksstof leiden tussen bezoekers. Op die manier zal deze activiteit waarde kunnen toevoegen die van langere duur is. De handtekeningen activiteit heeft daarentegen wel een lagere

[23]


Museumkompas

drempel dan het toevoegen van (persoonlijke) verhalen bij de verhalentafel. Bij de handtekeningen activiteit kan een bezoeker plaatsnemen in de schoolbankjes en de activiteit op een tablet uitvoeren. Om verhalen toe te voegen moeten bezoekers zelf een persoonlijk verhaal paraat hebben die ze zich herinneren tijdens het museumbezoek of doordat ze door objecten of belevenissen tijdens het museumbezoek of andere fragmenten van de verhalentafel geïnspireerd raken. Waarschijnlijk zullen minder bezoekers dit doen, maar het bekijken van verhalen kan ook afdoende zijn. Al met al passen deze twee activiteiten goed in de situatie waarin de bezoeker zich bevindt, namelijk het verblijf tijdens het museumbezoek. Aangezien bezoekers dan al met motivatie, observatie en verwondering in het museum rondlopen zal het –ook voor de wat minder gemotiveerde bezoekers- leuk zijn om deze activiteiten uit te voeren. De dienst ‘concurreert’ in deze zin dan met andere activiteiten in het museum. De handtekening wordt vervolgens digitaal verstuurd en kunnen bezoekers delen via social media. Dit is alleen in gevallen wanneer bezoekers erg veel plezier aan de activiteiten hebben beleefd en dit aan hun sociale omgeving willen laten zien. Bezoekers die minder plezier aan de activiteit hebben beleefd, of geen behoefte hebben om dit met de omgeving te delen zullen dus hoogstwaarschijnlijk niet via social media de beleving actief uitdragen. Daarnaast zullen ze dit in de context buiten het museum moeten doen. Dit vereist een grotere stap omdat de bezoeker zich nu in een andere omgeving bevindt. Bezoekers kunnen gemakkelijker afgeleid worden met gebeurtenissen in zijn of haar omgeving. Het museum beweegt zich daarmee in een ander concurrentieveld. Het volgen van de personages van het Zuiderzeemuseum is daarentegen een passieve en daarmee toegankelijke activiteit (bezoekers zijn dan waarschijnlijk vooral joiners en spectators). Bezoekers hoeven weinig moeite te doen om de personages te volgen, omdat ze voornamelijk informatie tot zich zullen nemen. Hoogstwaarschijnlijk blijft het op deze manier vaak bij kennisvergaring en consumeren waar weinig acties uit zullen voortvloeien tenzij ze hierdoor geprikkeld worden met gerichte (bijvoorbeeld korting) acties Het Zuiderzeemuseum kan bezoekers via de mail doorverwijzen naar Facebook met een prikkelende uitnodiging. Hierbij moet dan wel goed nagedacht worden over de aantrekkelijkheid van de content in de uitnodiging waarmee bezoekers daadwerkelijk nieuwsgierig zijn naar de gesprekken en conversaties die op Facebook plaatsvinden. Bijvoorbeeld door een verhaal toe te lichten, narratieve principes te gebruiken (spanningsboog, flashbacks), of door bezoekers een rol in het verhaal te geven en nodig zijn om het te vertellen.

Voor wie is het? De dienst richt zich op de huidige bezoekers van het Zuiderzeemuseum, dit zijn volwassenen tussen 27 en 64 jaar die regelmatig naar het museum terugkomen. Zij komen veelal in familiegezelschap naar het museum om een leuk dagje uit te beleven. Daarbij spelen elementen als laagdrempeligheid, kindvriendelijk en beleving een rol in hun motivatie om een bezoek aan het Zuiderzeemuseum af te leggen. Door het online gedeelte kan ook het publiek buiten het museum worden aangesproken. Echter,

[24]


Museumkompas

doordat de online conversatie voornamelijk voort zal vloeien uit de uitgevoerde activiteiten en dus voornamelijk achteraf zal ontstaan zullen hierbij met name bezoekers aangesproken worden die al een bezoek aan het museum hebben afgelegd. Door de social media verder te integreren in bijvoorbeeld de marketingactiviteiten kan wellicht een grotere doelgroep worden aangetrokken bijvoorbeeld jongeren, die nu relatief zijn ondervertegenwoordigt.

3.2 Technisch domein De dienst vereist verschillende (technische) vaardigheden van het Zuiderzeemuseum. Er moeten scanners geplaatst worden in het museum, zodat bezoekers hun toegangsticket kunnen scannen met de barcode. De codes uit het prototype kunnen hierbij overgenomen worden. Ditzelfde geld voor de handtekeningenactiviteit. Echter bij storing of onverwachte situaties waardoor het gebruik van de dienst door bezoekers belemmerd wordt zal het museum iemand beschikbaar moeten hebben om deze onvoorziene problemen snel te verhelpen. Het is belangrijk om technische mankementen snel op te lossen, omdat de negatieve ervaringen die de belemmering van activiteiten veel negatieve ervaringen kan opleveren. Het is een vicieuze cirkel, omdat veel bezoekers op een ‘niet functionerende’ activiteit afkomen aangezien deze altijd vrij is. In verhouding zullen veel bezoekers dus in aanraking komen met de niet-functionerende dienst. Het is daarom van essentieel belang om dergelijke problemen snel op te lossen. Wanneer het niet mogelijk is om het intern op te lossen zal het museum daar een externe partij voor moeten inhuren. Echter hierdoor zou het langer kunnen duren voordat het probleem is opgelost. Ditzelfde geldt voor de verhalentafel. Het prototype dat daarvoor is ontwikkeld door de studenten kan overgenomen worden door het Zuiderzeemuseum, maar er bestaat altijd een kans dat er (technische) storingen ontstaan bij het gebruik ervan en regelmatig onderhoud is belangrijk. Het is dus verstandig als het Zuiderzeemuseum een programmeur ter beschikking heeft die dergelijke situaties direct kan verhelpen. De verhalen die door de bezoekers toegevoegd worden moeten daarnaast in een te ontwikkelen database opgeslagen en georganiseerd worden, omdat de inhoud op latere momenten ook beschikbaar moet zijn. Daar is ook technische kennis en onderhoud van een programmeur voor nodig. Het social media protocol kan door medewerkers van de marketing en communicatie ontwikkeld worden. Exacte codes zijn bij het prototype ontwikkeld, dus daar kan het Zuiderzeemuseum in principe wel mee uit de voeten.

[25]


Museumkompas

3.3 Organisatie domein Het Zuiderzeemuseum is de initiatiefnemer en de centrale aanbieder in het waardenetwerk. Voor technisch onderhoud en ontwikkeling kan allicht een (technische) partner bij betrokken worden. Daarnaast zou het Zuiderzeemuseum kunnen gaan samenwerken met partijen die inhoud leveren rondom de verhalentafel en op social media. Wanneer er onvoldoende inhoud bij de verhalentafel wordt toegevoegd kan ervoor gekozen worden om partijen te benaderen die interessante inhoud kunnen toevoegen passend bij het thema ‘immaterieel erfgoed’. Bijvoorbeeld de lokale muziekschool die met een kinderkoor een Oudhollands lied ten gehore brengt of een toneelgroep die een toneelstuk in het thema opvoert. Het is bij deze activiteiten van belang dat er regelmatig inhoud gepost wordt zodat de verhalen en inhoud die als sociale objecten centraal staan –en uiteindelijk de meerwaarde van de dienst bepalenrelevant zijn voor de doelgroep om eventueel actief bij het gesprek betrokken te raken. De waarden ‘cultuurbeleving’ en cultureel erfgoed dienen bovenal voorop te staan ook door de eventuele actoren waar het Zuiderzeemuseum mee zal gaan samenwerken. Er liggen daarom veel kansen om samen te werken met (culturele) instellingen om het bereik te vergroten en de inhoud zo relevant mogelijk te maken voor alle betrokkenen, en uiteraard voornamelijk de bezoekers. Commerciële partijen kunnen ook betrokken worden in het proces, bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van de dienst, maar het is wenselijk om ze geen expliciete rol op de voorgrond te geven zodat de commerciële doelstellingen niet voorop komen te staan. Dit geeft namelijk een heel andere insteek dan de publieke insteek van cultuurbeleving. Dit hoeft niet tot problemen te lijden mits het niet ten onder doet aan de missie van het Zuiderzeemuseum. Ditzelfde geld voor eventueel locale bedrijven die inhoud kunnen toevoegen (bijvoorbeeld aan de verhalentafel) dat eventueel tot gesprekstof zal leiden (dan wel digitaal in het museum of online via social media buiten het museum).

3.4 Financiële domein Het Zuiderzeemuseum zal in eerste instantie moeten betalen voor de dienst –of zal voor externe financiering moeten zorgen zoals een fonds- zodat het ontwikkelt kan worden. Bezoekers van het Zuiderzeemuseum zijn de uiteindelijke eindgebruikers van de dienst. Het achterliggende doel van de dienst is om jaarlijks meer bezoekers te trekken naar het Zuiderzeemuseum, en allicht meer financiële onafhankelijkheid na te streven. Echter, met sec de dienst wordt geen winst beoogd. Bezoekers kunnen dus op basis van hun entreeticket gratis de dienst gebruiken. Het zou een afweging kunnen zijn om de ontwikkelingskosten (deels) te verrekenen met de entreeprijs. Op dit moment bedraagt de entreeprijs voor volwassenen 14,50 euro en voor kinderen 8,70 euro. Wanneer het Zuiderzeemuseum zal overwegen om de investeringskosten van de dienst deels te verrekenen met de entreeprijzen is het aan

[26]


Museumkompas

te raden om de entreeprijzen te vergelijken met collega-musea of attractieparken zoals dierentuinen waar het Zuiderzeemuseum in de (vrijetijds)markt mee concurreert. Het Beeld en Geluid Museum vraagt bijvoorbeeld een entreeprijs van 15,00 en Paleis het Loo vraagt 14,50. Wanneer het met het doorberekenen van de kosten van de dienst een substantieel hogere entreeprijs in vergelijking met hun ‘concurrenten’ zal zijn, zal de drempel voor bezoekers hoger zijn om naar het Zuiderzeemuseum te komen. Daarmee zal de doelstelling –meer bezoekers bereiken- moeilijker behaald kunnen worden. Al met al zal het het Zuiderzeemuseum geld kosten om de verhalentafel en de handtekeningactiviteit te ontwikkelen. Zoals ook is gebleken is het Zuiderzeemuseum zonder additionele middelen (nog) niet in staat om de dienst in zijn volledigheid te ontwikkelen. Het social media onderdeel heeft weinig tot geen investeringskosten nodig, maar bevat voornamelijk personeelsuren, en daarmee dus ook geld, om dagelijks met social media bezig te gaan. Het Zuiderzeemuseum moet zich daarom goed afvragen wie en hoeveel tijd gereserveerd wordt voor het onderhouden van de social media activiteiten. De verkregen e-mailadressen scheppen wel mogelijkheden voor het Zuiderzeemuseum om in de toekomst nieuwsbrieven of communicatiemateriaal via de mail naar de bezoeker te versturen

[27]


Museumkompas

4. Reflectie best practices Tenslotte zal in dit laatste hoofdstuk terug geblikt worden op de casus waarmee het Zuiderzeemuseum aan het onderzoeksproject Museumkompas heeft deelgenomen. Eerstens een reflectie op de waarde van hun deelname aan de museumbattle en het prototype die in het onderwijs is doorontwikkeld. Tenslotte zal ingegaan worden op de betekenissen die uit deze casus getrokken kunnen worden voor andere musea. 4.1 Conclusie en reflectie Concluderend kan gezegd worden dat het Zuiderzeemuseum met een interessante en uitgebreide casus bij het project Museumkompas betrokken is geweest. Allereerst heeft het Zuiderzeemuseum als opdrachtgever in de Museumbattle van september 2012 een opdracht aan de studenten van de opleiding Communicatie en Media Design (CMD) en de minor Virtual Social Networks (VSN) voorgelegd. Deze opdracht was ingekaderd in actuele vraagstukken en ontwikkelingen van het museum. Het Zuiderzeemuseum wil namelijk graag een koerswijziging doorvoeren door meer in te zetten op participatie en co-creatie met bezoekers om daarmee het dialoog met en tussen het publiek te bevorderen. De opdracht die aan de studenten is voorgelegd tijdens de museumbattle was het bedenken van een crossmediale campagne in het thema van immaterieel erfgoed. Uit de concepten die de verschillende groepen studenten tijdens de museumbattle hebben opgeleverd zaten innovatieve en creatieve ideeën waar het Zuiderzeemuseum de toegevoegde waarde van inzag. De museumbattle zagen ze dus dan ook vooral als een goede vorm om in een kort tijdsbestek inspiratie op te doen en ideeën te verzamelen om hun gewenste koerswijziging meer vorm te geven. Eén groep van de minor VSN heeft het concept uit de museumbattle verder uitgewerkt tot een prototype. Over het prototype was het Zuiderzeemuseum enthousiast, en het voldeed aan hun wensen en verwachtingen. Het prototype geeft het Zuiderzeemuseum de mogelijkheid om de beleving van de museumbezoeker tijdens en na het museumbezoek te verlevendigen en te versterken met innovatieve (digitale) activiteiten. In ieder geval is er met de verhalentafel en het social media protocol de mogelijkheid voor bezoekers om te participeren met de inhoud en de “sociale objecten” van het Zuiderzeemuseum. Daarmee wordt een meer (actieve) beleving gecreëerd door de bezoeker. In hoeverre het prototype daadwerkelijk zou kunnen zorgen voor een dialoog, zoals het museum graag ziet, zal afhangen van het debat dat al dan niet uit de verschillende elementen van de dienst zal voort vloeien. Het levendig maken van de dienst zal –naast de financiële investeringen- met name in het begin veel tijd en moeite vergen om ervoor te zorgen dat steeds meer bezoekers gedreven raken en zich bij het gesprek voegen. Daar zijn kansen voor nieuwe samenwerkingsverbanden bijvoorbeeld met (culturele) instellingen om het gesprek interessanter en levendiger te maken, en gezamenlijk een groter bereik te creëren. Een ander pluspunt is dat het prototype (met name het social media element) dynamisch en goed te integreren is in de overige uitingen van het Zuiderzeemuseum om meer bezoekers te bereiken. Het prototype brengt echter wel risico’s met zich mee. De dienst vergt zowel technisch als inhoudelijk onderhoud, met name wat betreft de verhalentafel en het social media protocol. Zoals eerder [28]


Museumkompas

al beschreven is zal de uiteindelijk toegevoegde waarde van de dienst -gezien het doel dat het Zuiderzeemuseum wil bereiken “meer dialoog”- dan ook afhangen van de gesprekken die al dan niet uit de activiteiten (offline en online) voortvloeien. Het is te verwachten dat veel bezoekers de informatie en gesprekken voornamelijk zullen consumeren en een kleinere groep zelf gesprekken zal initiëren en verhalen zal toevoegen. Het tot stand brengen van de dienst in zijn volledigheid is helaas (nog) niet mogelijk. Het Zuiderzeemuseum heeft geen budget om te investeren in het prototype, en zonder additionele middelen zullen ze dit dan ook niet tot stand brengen. Allicht dat de onzekere opbrengsten van de dienst voor het Zuiderzeemuseum daar een rol bij spelen. De kosten wegen in dit geval nu zwaarder dan de baten. Het social media protocol is wel overgenomen en direct in de praktijk gebracht. 4.2 De betekenis voor andere musea Het Zuiderzeemuseum heeft met behulp van de museumbattle ideeën verzameld en inspiratie opgedaan voor mogelijk (nieuwe) te ontwikkelen campagnes en diensten. De vraagstelling die in deze casus centraal stond was een crossmediale campagne (met online mogelijkheden) ingekaderd in het thema immaterieel erfgoed met als achterliggend doel om meer bezoekers te trekken. De ideeën die er voor het Zuiderzeemuseum uit sprongen en van betekenis achtte waren de ideeën die zich richtten op de gewenste koersverandering (meer nadruk op participatie) en goed aansloten bij de authentieke beleving die bezoekers opdoen in het museum. Dit komt overeen met de resultaten uit de Museumwijzer waar de zogenoemde wezensvragen en (gewenste) identiteit centraal staat en waarbij de rol van het publiek benadrukt wordt. Middels de Museumwijzer is namelijk gebleken dat het Zuiderzeemuseum door haar medewerkers vooral wordt gezien als een experience center waar de authentieke ‘beleving’ centraal staat. Bezoekers komen het museum met name bezoeken omdat ze een plezierige en ontspannende dag willen beleven in een Oudhollandse sfeer. Echter, het Zuiderzeemuseum wil graag hun presentatie naar het publiek ietwat wijzigen en de rol van hun publiek aanscherpen. Het Zuiderzeemuseum wil naast de kernwaarde ‘beleving’ namelijk een grotere rol aan ‘verbinding’ middels participatie toekennen (‘broedplaats’ archetype). Ze zien graag dat bezoekers door het Zuiderzeemuseum gestimuleerd worden om ideeën te delen en met elkaar en het museum te interacteren. Het Zuiderzeemuseum wil daarom, meer dan voorheen, bepaalde gebruiken, rituelen of ambachten uit het voormalige Zuiderzeegebied aan actuele gebruiken, activiteiten en vraagstukken uit deze tijd koppelen. Vanuit deze achtergrond is er enthousiast gereageerd op een aantal voorgedragen ideeën en ontwerpen uit de museumbattle. Het concept ‘een ervaring om te delen’ sloot volgens het Zuiderzeemuseum het best aan op de huidige en gewenste positionering doordat ze de focus leggen op de authentieke beleving en dit uitbreiden met

[29]


Museumkompas

(digitale) participatie van het publiek. Dezelfde casus heeft het Zuiderzeemuseum in het onderwijs laten doorontwikkelen. Het concept “een ervaring om te delen” is door dezelfde studenten uit de museumbattle gedurende de halfjarig durende minor Virtual & Social Networks gedetailleerd uitgewerkt. De focus lag op het creëren van een proactieve ervaring tijdens het museumbezoek met uitbreid mogelijkheden voor discussie naar social media. Dit heeft geresulteerd in de uitwerking van een (barcode)systeem met bijbehorend communicatiemateriaal (twee promotiefilmpjes) waarbij bezoekers twee activiteiten kunnen uitvoeren, namelijk het maken van een (digitale) handtekening en het bekijken en toevoegen van persoonlijke verhalen aan de verhalentafel, en een uitgebreid social media protocol. Doordat het systeem is gekoppeld aan eén barcode, en bijbehorend e-mailadres, kunnen bezoekers gemakkelijk hun bijdrages naderhand terug zien via hun e-mailadres en via social media met elkaar delen. Voor het Zuiderzeemuseum zorgt het barcodesysteem voor meer contactgegevens waarmee ze in de toekomst hun bezoekers meer en beter via digitale kanalen kunnen benaderen. Bij de oplevering van het prototype door de studenten werd door het Zuiderzeemuseum aangegeven dat ze op dat moment geen (financiële) mogelijkheden hadden voor het implementeren van het complete prototype. Het social media protocol is wel direct in de praktijk gebracht. Echter, ook hiervoor is een toegewijde houding nodig, aangezien social media 24/7 doorlopen, en om er vruchtbare gesprekken tot stand te laten komen het essentieel is om het dialoog levendig te houden. Het barcodesysteem, de verhalentafel, en de handtekeningenactiviteit op tablet zijn door het Zuiderzeemuseum (nog) niet ontwikkeld wegens het ontbreken van financiële middelen. Uit de analyse van het business model is daarnaast beschreven dat het sec ontwikkelen van deze activiteiten niet direct tot de gewenste levendige discussie zal leiden. Goed onderhoud is nodig en allicht dat meer partners een bijdrage kunnen leveren aan een inhoudelijke discussie of inspiratiemateriaal om mensen op ideeën te brengen voor het vertellen van verhalen (verhalentafel / social media). Het deelnemen aan het project museumkompas heeft het Zuiderzeemuseum in ieder geval veel nieuwe ideeën opgebracht voor digitale innovatie, en een aantal over te nemen protocollen waarmee ze aan de slag kunnen gaan. Om daar vervolgens alles uit te kunnen halen, zodat het voldoet aan de doelen van het Zuiderzeemuseum, is het verstandig dat de activiteiten goed getest worden bij het publiek.

[30]


Museumkompas

Referenties Asim Ijaz Butt, Joline van Duin, Wouter Nijkerk, Roy Schungel, Peter Vermeulen. 2013. Het Zuiderzeemuseum: Een ervaring om te delen. Minor Virtual Social Networks. Concepten uit de Museumbattle van studenten CMD en minor Virtual Social Networks de Vos, H., & Haaker, T. (z.d.) Novay. Businses modellen ontwerpen met de STOF-methode. Hunebed & Breakfast. Verkregen via www.novay.nl Jaarverslag 2011 Zuiderzeemuseum Museumwijzer. 2012. Museumwijzer. Vier museumarchetypen opgehaald via www.museumkompas.nl/museumwijzer van Lier, M. (2012). Rapportage Museumwijzer Archetypen. ErfgoedWerf. Verkregen via www.museumkompas.nl/museumwijzer

[31]

CASUSBESCHRIJVING Museumkompas Lectoraat Crossmedia Business Hogeschool Utrecht BMC Adviesmanagement

Recommend Documents