CASUSBESCHRIJVING
2013 Museumkompas Lectoraat Crossmedia Business www.museumkompas.nl Hogeschool Utrecht BMC Adviesmanagement
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Inhoudsopgave
Pagina 1. Beschrijving Catherijne Convent
3
1.1 Locatie
3
1.2 Wie is het Catherijne Convent?
3
1.3 Wat wil het Catherijne Convent
4
1.4 Doelgroepen
4
1.5 Collectie
5
1.6 Publieksactiviteiten
5
1.7 Communicatie en marketingbeleid
5
1.8 Inkomsten en sponsoring
6
1.9 Archetype
6
2. De opdracht
9
2.1 Opdrachtomschrijving
9
2.2 Uitvoering van de opdracht
11
2.2.1 MuseumBattle
11
2.2.2 Concept uit het onderwijs
11
Referenties, 14
[2]
Museumkompas
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
1. Beschrijving Museum Catharijneconvent In dit hoofdstuk wordt Museum Catharijneconvent algemeen beschreven. Hierbij worden de locatie, doelstellingen, missie, collectie, bezoekers, activiteiten, inkomsten, communicatie en de archetypen besproken om een compleet beeld te vormen van het museum. De teksten en informatie zijn samengesteld uit verschillende bronnen.
1.1 Locatie en contactgegevens Adresgegevens Lange Nieuwstraat 38 3512 PH Utrecht www.catharijneconvent.nl
Postadres Postbus 8518 NL-3503 RM Utrecht t +31(0)30 231 38 35 f +31(0)30 231 78 96 e
[email protected]
Contactpersoon Douwe Wigersma, hoofd Marketing en Communicatie. 030-2330964
[email protected]
1.2 Wie is Museum Catharijneconvent? [uit het Jaarverslag 2011] “Museum Catharijneconvent is het nationaal museum voor christelijke kunst, cultuur en geschiedenis. Met presentaties en educatieve projecten, die gebaseerd zijn op een belangwekkende collectie, vertelt het museum het publiek het rijkgeschakeerde kunst- en cultuurhistorische verhaal van het christendom in Nederland. Vanuit de rol van kenniscentrum voor christelijk erfgoed ontwikkelt en deelt het museum kennis met het publiek, met scholen, kerk- en kloostergemeenschappen, erfgoedbeheerders, universiteiten en musea met religieuze (deel)collecties.”
[3]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
Verder is op de webpagina van het museum te lezen dat het “museum is gevestigd in het voormalige klooster het Catharijneconvent. Het laat met eeuwenoude en hedendaagse kunst het heden en verleden van het christendom in Nederland zien. Men beschikt over een uitgebreide collectie bijzondere (kunst)historische objecten vanaf de vroege Middeleeuwen tot de 21e eeuw. De vaste collectie geeft een beeld van de christelijke kunst- en cultuurgeschiedenis van Nederland en de invloed van die geschiedenis op onze samenleving. De collectie omvat onder andere rijk geïllustreerde handschriften, boekbanden versierd met edelstenen, rijk bewerkte beelden, bijzondere schilderijen, altaarstukken, kerkelijke kleding en voorwerpen in goud en zilver (catharijneconvent.nl, 2012).”
1.3 Wat wil Museum Catharijneconvent? “Museum Catharijneconvent vertelt – zo luidt de missie – als nationaal museum voor christelijke kunst, cultuur en geschiedenis, met presentaties en educatieve projecten, het rijkgeschakeerde kunst- en cultuurhistorische verhaal van het christendom in Nederland. Dat is uiterst belangrijk in een samenleving die steeds meer ontkerkelijkt.”
1.4 Bezoekers In de inleiding van de casusbeschrijving van de Museumbattle is het volgende over de bezoekers te lezen: “Het merendeel van de bezoekers aan het museum is 60 plus, vrouw en hoog opgeleid. Ze kenmerken zich als bezoekers die zichzelf willen ontwikkelen en behoefte hebben aan verdieping. In totaal komen er ongeveer 85000 bezoekers per jaar naar het museum. Naast de oudere groep komen ook kinderen en jongeren naar het museum. Dit vindt veelal plaats vanuit een onderwijsactiviteit. Via onderwijspakketten worden scholieren betrokken bij de collectie. De groep tussen de jongeren en ouderen wordt niet als de doelgroep gezien waar het museum gericht op werft.”
Verder is in het Jaarverslag 2011 het volgende te lezen over de bezoekers: “Het aantal bezoekers is in 2011 vrijwel gelijk gebleven aan voorgaande jaren. Er wordt wel veel meer gezocht in de museumcollectie en de bibliotheekcatalogus, zoals die via de website van het museum beschikbaar zijn.” In totaal bezochten in 2011 bijna 90.000 mensen het museum. Op de website kwamen ruim 147.000 unieke bezoekers.
[4]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
1.5 Collectie [Uit het Jaarverslag 2011] “Museum Catharijneconvent in Utrecht beheert een unieke collectie kunst- en cultuurhistorische objecten uit het Nederlands christelijk erfgoed. Het betreft een omvangrijke verzameling van (internationaal) hoge kwaliteit, in totaal ruim 70.000 objecten. Museum Catharijneconvent gelooft in de kracht van de Rijkscollectie binnen zijn muren en neemt deze nadrukkelijk als uitgangspunt bij presentaties en tentoonstellingen. Het aanwinstenbeleid kenmerkt zich door het motto: ‘Wij verzamelen niet voor het depot’. Daarom kiezen we er ook voor om te investeren in museale objecten die de kerncollecties versterken. Dat is ook steeds het leidende criterium achter onze aanwinsten, restauraties en bruiklenen: wij verzamelen enkel die kunstwerken die passen bij de missie van het museum en bij de Collectie Nederland.” 1.6 Publieksactiviteiten [Uit het opdrachtbeschrijving] “In het najaar van 2012 zal een tentoonstelling worden geopend getiteld ‘made in Utrecht’. In samenwerking met het Suermondt-Ludwig-Museum in Aken en in associatie met het Centraal Museum vindt deze omvangrijke tentoonstelling over de laatmiddeleeuwse Utrechtse beeldhouwkunst plaats van 16 november 2012 t/m 24 februari 2013. Nooit eerder werd een overzichtstentoonstelling gewijd aan dit belangrijke Utrechtse onderwerp, waar dit bij middeleeuwse beeldhouwkunst uit productiecentra als Antwerpen, Brussel en Keulen al wel het geval was. De selectie omvat ruim 80 prachtige beelden van hout, steen en pijpaarde uit het einde van de vijftiende- tot en met het midden van de zestiende eeuw. De bezoeker krijgt hiermee een zeldzame gelegenheid om de rijkdom en schoonheid van de Utrechtse middeleeuwse beeldhouwkunst ten volle te genieten. De bezoeker wordt meegenomen naar de middeleeuwse ateliers en kijkt daar over de schouders van beeldhouwers mee naar de ontstaansgeschiedenis en bloei van Utrecht als productiecentrum. Daarbij komen allerlei vragen aan bod: waarom voltrok die ontwikkeling zich nu juist in de Domstad, welke rol speelden de sculpturen in de laatmiddeleeuwse godsdienstbeleving, welke specifieke iconografie of vormentaal ontstond er in Utrecht, hoe kwam het dat werk van Utrechtse beeldhouwers al in de middeleeuwen beroemd was en zelfs werd geëxporteerd naar een gebied dat zich uitstrekte van Noorwegen tot Spanje? De tentoonstelling reist voor een groot deel vanuit Utrecht door naar Aken, om daar van maart tot mei 2013 te worden getoond.“ 1.7 Communicatie en marketingbeleid [Uit het Jaarverslag 2011] “Het museum heeft met drie mooie tentoonstellingen (Ongekende Schoonheid, Verborgen Verhalen en Pelgrims) en een aantal presentaties een recordaantal bezoekers getrokken. Er
[5]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
is veel media-aandacht geweest, voor de ikonen, de zomertentoonstelling, de pelgrims en het Huis van de Sint.
Het Huis van Sinterklaas was een bijzonder evenement, educatief en wervend tegelijk. De toegang was het eerste jaar gratis, mensen konden reserveren en we waren helemaal uitverkocht.
Dankzij Het Huis is het educatief bezoek verdubbeld. Bovendien ontvingen we veel mensen in huis die voor de eerste keer in het museum waren, en zo enthousiast dat ze zeker terug wilden komen. Met name Pelgrims leverde zeer veel free publicity op. Door samenwerking aan te gaan met partners en mediapartners bereikten we veel potentieel publiek dat de weg naar het museum wist te vinden. De samenwerking met Omroep RKK zorgde ervoor dat de tentoonstelling onderdeel werd van een crossmediaal concept met alle aandacht waar we vooraf op hadden gehoopt en meer. Nederland was in 2011 in de ban van het pelgrimeren naar Santiago.
Ook de Van Oord-schenking heeft de pers veelvuldig gehaald, onder meer een interview met de conservator in Trouw. De nominatie door een publieksjury van Bloemaerts schilderij De vier kerkvaders (1632) als beste museale aankoop van het voorgaande jaar, leverde in 2011 eveneens veel televisieaandacht op.” 1.8 Inkomsten en sponsoring “Stichting Museum Catharijneconvent te Utrecht […] ontvangt van het Rijk een subsidie voor de museale taken. Tevens worden inkomsten verworven door entreegelden, huuropbrengsten, sponsorgelden, bijdragen en schenkingen.” Subsidies kwamen onder meer van het Macedonische Instituut voor Kunst en Cultuur, SNS Reaal Fonds, Mondriaan Stichting, Prins Bernard Cultuurfonds. Schenkingen kwamen van de Vereniging van Vrienden van het Catharijneconvent en verschillende particulieren. 1.9 Archetype De museumwijzer is door Douwe Wigersma ingevuld om te bekijken welke archetypen voor het museum van toepassing zijn, en om te bekijken welke ontwikkeling het museum wat betreft hun positionering de komende jaren wil maken. Zoals te zien in de onderstaande diagrammen, beschouwt Douwe het museum op dit moment vooral als Heiligdom (50%) –waar de nadruk op de collectie ligt- en Kennishuis (35%) –waar de nadruk op kennis ligt. Bij de gewenste situatie zou volgens hem meer aandacht besteed moeten worden aan het museum als Experience Centre (ervaringswaarde) en Broedplaats (verbindingswaarde), hoewel de nadruk nog [6]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
steeds het vooral op Heiligdom ligt. Dit beeld sluit aan bij de uiteenzetting van het museum in het Jaarverslag 2011. Hierin zijn namelijk de volgende hoofdstukken te vinden: “Het museum als schatkamer” (vergelijkbaar met “Heiligdom”), “Het museum als kenniscentrum” (vergelijkbaar met “kennishuis”) en “Het museum als netwerkorganisatie” (vergelijkbaar met “broedplaats”).
Huidige situatie
Gewenste situatie
In een Heiligdom museum staat de collectie van het museum centraal. Een Heiligdom streeft naar het verzamelen en presenteren van de topcollectie van authentieke en unieke objecten. Bij deze objecten geven ze de bezoeker informatie over de authenticiteit en de uniciteit van de objecten. Belangrijk bij de strategie van een museum als Heiligdom is het aansturen op kwaliteit en compleetheid van de collectie, en behoud en beheer van de collectie.
Binnen het Kennishuis museum staat de leerervaring centraal. Het Kennishuis streeft naar het overdragen van een educatief verhaal over specifieke thema’s. De bezoeker neemt kennis van het educatieve verhaal en leert daarmee over de werking van het onderwerp van de tentoonstelling. De [7]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
museummedewerkers geven de bezoekers uitleg over de werking van de getoonde objecten en taferelen. De strategie binnen dit museum is aansturen op begrijpelijkheid en uitleg van de tentoonstelling.
Binnen een Broedplaats museum staat de gezamenlijke ontwikkeling van inzichten centraal. De Broedplaats streeft naar cultureel verbeelden van actuele en maatschappelijke thema’s met behulp van wisselende objecten en tentoonstellingen waarmee discussie onder de bezoekers tot stand komt. Het museum betrekt de bezoeker actief bij het verhaal van de tentoonstelling. De strategie die centraal staat binnen een museum als Broedplaats is het aansturen op actuele thema’s en het betrekken van netwerkpartners bij het museum.
Binnen het Experience Centre museum staat de beleving centraal. Het museum streeft naar het samenstellen en presenteren van thematentoonstellingen als een avontuurlijke en meeslepende ervaring. De bezoeker wordt in het museum actief betrokken bij de tentoonstelling als figurant, binnen het museum ervaart de bezoeker het onderwerp vaak aan den lijve. De strategie van het museum is gericht op aantrekkingskracht van tentoonstellingen en het binnen halen van voldoende bezoekers en inkomsten.
[8]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
2. De opdracht In dit hoofdstuk zal de opdracht die het Museum Catharijneconvent heeft gegeven aan de studenten van de Hogeschool Utrecht beschreven worden. De studenten hebben deze opdracht tijdens de Museumbattle van februari 2012 uitgewerkt. Een aantal van de concepten worden in de tweede paragraaf van dit hoofdstuk beschreven. 2.1 Opdrachtbeschrijving Er zijn uiteindelijk twee verschillende opdrachten geformuleerd. (1) De opdracht zoals deze voor de Museumbattle is ingediend (de opdrachtbeschrijving). En (2) de opdracht die is ontstaan toen de studenten in het onderwijs verder gingen met de opdrachtgever. Opdracht 1 (voor de Museum Battle): “Museum Catharijneconvent is op zoek naar een manier waarop de omgeving de tentoonstelling [zie ‘Project’ hieronder, TW] kan versterken. Hierbij wil het museum het volgende bereiken: Bezoekers laten realiseren dat Utrecht op dit gebied toonaangevend was. De bezoekers laten zien dat de binnenstad van Utrecht voor een deel nog steeds is zoals toen. Het museum vraagt jullie na te denken over een crossmediale manier waarop de middeleeuwse stad Utrecht in beeld kan worden gebracht en een marketingpush kan creëren voor de tentoonstelling.”. Verderop, als vraag geformuleerd; “Op welke crossmediale manier kan de historische middeleeuwse Utrechtse binnenstad zichtbaar worden gemaakt, de link worden gelegd met de tentoonstelling ‘made in Utrecht’ in het museum en hierdoor een extra marketingpush worden gegeven?” Project Tentoonstelling Made in Utrecht, middeleeuwse beeldhouwkunst uit de Domstad, 16 november 2012- 24 februari 2013 In de Middeleeuwen groeide Utrecht uit tot een belangrijk centrum in de Noordelijke Nederlanden op het gebied van de economie, politiek, cultuur en religie. De aanwezigheid van de bisschop, kapitaalkrachtige geestelijken, invloedrijke adel en welgestelde burgers vormde een goede voedingsbodem voor de ontwikkeling van de beeldhouwkunst. In de tweede helft van de dertiende eeuw met de langdurige bouw van een nieuwe kathedraal, de Domkerk.
[9]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
Een selectie van ruim 80 beelden van hout, steen en pijpaarde, uit zowel de eigen collectie als uit binnenen buitenlandse verzamelingen, toont de schoonheid van de Utrechtse beeldhouwkunst van het einde van de vijftiende en de vroege zestiende eeuw. Doelen Bezoekers laten realiseren dat Utrecht op dit gebied toonaangevend was. De bezoekers laten zien dat de binnenstad van Utrecht voor een deel nog steeds is zoals toen. Zoals gezegd, is de opdracht na de Museumbattle veranderd. De reden is op moment van dit schrijven nog niet helemaal duidelijk. Via Arno Wilkens (docent HU/FNT) is, via de mail, een nieuwe opdracht doorgegeven. Daar is later door de opdrachtgever, Douwe Wigersma (Catharijneconvent), een mondelinge toelicht voor gegeven. De belangrijke verschillen van deze nieuwe opdracht, ten opzichte van de eerste opdracht, zijn: (1) niet buiten, maar binnen het museum. (2) Niet voor een specifieke tentoonstelling, maar voor het museum in het algemeen. Opdracht 2 (zoals beschreven is in het Conceptdocument van de (enige) groep studenten die met de casus bezig gingen) luidde: “Bedenk een manier om de bezoekers van Museum Catharijneconvent nog meer te betrekken bij de collectie, onderwerp en gebouw waardoor de bezoekers met grotere regelmaat terug zullen komen. Denk aan manieren om de verhalen van de bezoekers (user generated content) te koppelen aan het museum. Dit kan bijvoorbeeld aan de voorwerpen maar kan ook door het organiseren van evenementen. Uitgangspunten: Bezoekers zijn hoog opgeleid, 65+ en 2/3 is vrouw; Bezoekers willen graag hun persoonlijke verhaal delen; Bezoekers zijn bekend met de kerk, het christendom maar niet perse kerkelijk; Christendom is onderdeel van ons DNA. De Nederlandse cultuur is mede bepaalt door dat christendom; Museum Catharijneconvent wil de verhalen vertellen bij de collectie, voorwerpen.”
[10]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
2.2 Uitvoering van de opdracht
2.2.1 Museum Battle Vier teams hebben tijdens de Museumbattle een concept bedacht. De concepten liepen uiteen van speurtochten door de binnenstad van Utrecht tot 3D projectie op verschillende historische gebouwen zoals de Dom. Hieronder staan schermafbeeldingen van de vier concepten voor een impressie.
2.2.2 Concept uit het onderwijs Het concept dat in het onderwijs is verder ontwikkeld voor opdracht 2 staat hieronder beschreven:
Concept: Persoonlijke tentoonstelling Projectgroep Nieuwe Dingen Doen (NDD): Marieke Grimbergen Hibtisam Azahaf Bob Haring Jeroen Traa
[11]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
Uitleg Geselecteerd groep (bezoekers) wordt in de gelegenheid gesteld om hun eigen persoonlijk voorwerp en/of verhaal tentoon te stellen in een daarvoor gereserveerde ruimte in het museum. De persoon die het voorwerp en/of het verhaal wil laten zien/vertellen, mag eigen invulling geven aan de manier van presentatie. Denk hierbij aan ongeveer 2m2(beetje afhankelijk van het voorwerp) per persoon. Mensen kunnen dan zelf kiezen welke sfeer ze op hun plek willen creëren en hoe zij hun voorwerp en/of verhaal willen neerzetten. Bijv. in een vitrine, projecties op de muur, kleuren combinaties, licht. Op deze manier kunnen de bezoekers deze verhalen van de mensen beleven zoals ze bedoelt zijn. De mensen die hun voorwerpen en verhalen tentoonstellen, of dat zouden willen, vormen samen een groep als een soort van ‘ambassadeurs’ voor het Catharijne Convent. In die groep kunnen dan ook de mensen die nog niet in aanmerking zijn geweest voor het tentoonstellen van hun verhaal en/of voorwerp hun idee naar voren brengen. Het museum kan dan bepalen welke dingen er dan ook daadwerkelijk tentoongesteld worden. Op deze manier kan het museum mensen met gelijke interesses bij elkaar brengen. De tentoonstelling wordt eens in de zoveel tijd (kwartaal) vernieuwd met niet voorwerpen en verhalen.
USP: zeer persoonlijke tentoonstelling, die mensen ook met elkaar in contact kan laten komen. Voor wie: Voor de sociale bezoeker die zich aangetrokken voelt tot het museum en graag zijn/of haar eigen verhaalt wilt vertellen, delen met anderen.
Waarom: Op deze manier kan het museum haar bezoekers meer persoonlijk bij het museum betrekken. En door te vernieuwen en mensen dezelfde kans te bieden zal het museum meer bezoekers trekken. Wat bereikt het museum hiermee, komt het overeen met hun doel. Door de bezoekers hun eigen ervaring te laten delen met het museum, andere bezoekers, en in de groep van ‘ambassadeurs’ kan het museum het sociale aspect van de kerk overnemen en mensen samen brengen. Wat bereikt de bezoeker hiermee: [12]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Museumkompas
Nieuwe ervaring van het beleven van een tentoonstelling. Mogelijkheid tot het delen van eigen verhalen, laten zien van persoonlijke voorwerpen. Mogelijkheid voor eigen input. Mogelijkheid tot nieuwe contacten met mensen met dezelfde interesses.
Story Begin (eerste contact): Museum promoot idee over de persoonlijke tentoonstelling, en kiest beste verhalen uit voor de eerste tentoonstelling.
Midden: Promotie tentoonstelling. Bezoekers bekend maken met het fenomeen, en geïnteresseerde de groep ‘ambassadeurs’ laten vormen. 2e groep verhalen kiezen.
Eind (afsluiter): 2de tentoonstelling maken. En de 1ste groep bedanken, iets speciaals aanbieden zodat het extra aantrekkelijk wordt voor anderen om ook een keer een verhaal tentoon te willen stellen.
Locatie (online / offline): Een ruimte in het Catharijne Convent Tijdsplan: 1 a 2 jaar Benodigdheden: Ruimte voor de tentoonstelling. In overleg met de mensen benodigdheden voor het tentoonstellen van hun persoonlijke voorwerpen en/of verhaal
[13]
Casusbeschrijving Museum Catharijneconvent
Referenties
Concepten uit de Museum Battle februari 2012 Jaarverslag 2011. Catherijne Convent. van Lier, M. (2012). Rapportage Museumwijzer Archetypen. ErfgoedWerf. Verkregen via: www.museumkompas.nl/museumwijzer
[14]
Museumkompas
