Bermen en bermsloten Kiezen voor biodiversiteit. Gemeente Drimmelen

Bermen en bermsloten 2011-2020 Kiezen voor biodiversiteit

Gemeente Drimmelen

Versie 8

Datum Samengesteld door

: : :

Eindconcept 14.07.2011 ing. J.M. Mandemakers

Bermen en bermsloten 2011-2020 pagina

3 van 60

INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

INLEIDING ........................................................................................................... 7 Aanleiding ............................................................................................................ 7 Kader ................................................................................................................... 7 Doel ..................................................................................................................... 7 Onderzoeksvragen ............................................................................................... 8 Uitgangspunten .................................................................................................... 8 Werkwijze ............................................................................................................ 8 Leeswijzer ............................................................................................................ 9

2 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5 2.5.1 2.5.2 2.5.3 2.6 2.6.1 2.6.2 2.6.3 2.6.4 2.6.5

BERMEN EN BERMSLOTEN ............................................................................. 11 Bermen .............................................................................................................. 11 Wegenbouwkundige en verkeersfunctie .............................................................. 11 Recreatieve functie............................................................................................. 11 Ecologische functie ............................................................................................ 11 Bermsloten......................................................................................................... 12 Waterhuishoudkundige functie ............................................................................ 12 Recreatieve functie............................................................................................. 12 Ecologische functie ............................................................................................ 12 Wettelijk kader ................................................................................................... 13 Wet- en regelgeving ........................................................................................... 13 Gemeentelijk beleid ............................................................................................ 17 Gedeelde verantwoordelijkheid slootbeheer ........................................................ 21 Indeling bermen ................................................................................................. 22 Bermen langs sloten en wegen ........................................................................... 22 Natuurterreinen .................................................................................................. 22 Indeling sloten .................................................................................................... 22 Leggersloten (categorie A) ................................................................................. 23 Schouwsloten (categorie B) ................................................................................ 23 Overige sloten (categorie C) ............................................................................... 23 Huidige werkwijze............................................................................................... 24 Beheer en onderhoud gemeente Drimmelen ....................................................... 24 Beheer en onderhoud Waterschap Brabantse Delta ............................................ 25 Pilot verschralingbeheer Zonzeelseweg .............................................................. 25 Bloemenranden door de ANV ............................................................................. 25 Opmerkingen huidige werkwijze.......................................................................... 26

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14

MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT EN ONTWIKKELINGEN ............................... 27 Recreatie en toerisme ........................................................................................ 27 Biodiversiteit ...................................................................................................... 27 Alternatief en ecologisch groenbeheer ................................................................ 28 De betekenis van het openbaar groen voor bijen................................................. 29 Probleemonkruiden ............................................................................................ 29 Gedragscode Flora- en Faunawet ....................................................................... 30 Zwerfvuil ............................................................................................................ 31 Handhaving ........................................................................................................ 31 Rekenkamerrapport ‘Beeldverschillen’ ................................................................ 32 Gedenktekens .................................................................................................... 32 Subsidiemogelijkheden ....................................................................................... 32 Social return....................................................................................................... 33 Bio-energie ........................................................................................................ 33 Begrazing........................................................................................................... 34

4 4.1 4.2 4.3

ANALYSE EN BELANGEN ................................................................................ 35 Analyse huidige situatie ...................................................................................... 35 Speerpunten belanghebbenden .......................................................................... 36 Analyse informatie buurgemeenten ..................................................................... 37

5 5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.3 5.4 5.4.1 5.4.2 5.4.3 5.4.4 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.6

VISIE EN REALISATIE ...................................................................................... 39 Visie................................................................................................................... 39 Ambitie............................................................................................................... 40 Verhoging biodiversiteit bermen.......................................................................... 40 Ontwikkelingsbeheer en regulier beheer ............................................................. 41 Verwerking slootmaaisel ..................................................................................... 42 Uitwerking ambitie .............................................................................................. 43 Realisatie ........................................................................................................... 45 Ontwerp en inrichting.......................................................................................... 45 Beheer en onderhoud ......................................................................................... 45 Monitoring en handhaving................................................................................... 47 Communicatie en voorlichting ............................................................................. 48 Financiële paragraaf........................................................................................... 49 Huidige kosten ................................................................................................... 49 Kostenraming per onderdeel............................................................................... 50 Totale kostenraming ........................................................................................... 55 Aanbevelingen ................................................................................................... 57

BIJLAGEN Rapport Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

1 2 3 4 5

‘Polderen over polderwegen’ Beknopte informatie buurgemeenten Startnotitie beleid onderhoud bermen en bermsloten (7 oktober 2010) Overzicht huidige kosten zoals opgenomen in begroting 2011 Overzicht gehanteerde eenheidsprijzen Kostenraming drie beheermodellen en nulvariant (bestaand beleid)


5 van 60

SAMENVATTING De gemeente Drimmelen beheert ongeveer 122 hectare bermen en 105 kilometer bermsloten. In het vastgestelde groenbeleidsplan (30 juni 2005) streeft de gemeente er naar om de komende jaren de groenstructuur duurzaam en kwalitatief in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren. Aangegeven is dat hierbij op termijn een ecologische en milieuvriendelijke werkwijze past. Het bermenbeleidsplan is kaderstellend voor de inrichting en het beheer van de bermen in Drimmelen en wordt daarom ter vaststelling aan de gemeenteraad aangeboden. Gedurende langere periode is eenduidig geformuleerd beleid noodzakelijk om een kwalitatief goed beheer van de bermen en bermsloten te garanderen. De looptijd van het bermenbeleidsplan bedraagt daarom 10 jaar. Op basis van dit beleidsplan wordt in 2011 een bermbestek voor de periode 2012-2015 opgesteld.


1 1.1

7 van 60

INLEIDING Aanleiding

De gemeente Drimmelen beheert ongeveer 122 hectare bermen en 105 kilometer bermsloten. Een integrale visie op het onderhoud van bermen en bermsloten is niet uitgewerkt in het groenbeleidsplan 2005-2015 ‘Kwaliteit in beeld’. Bermen zijn evenwel van belang voor een goed functionerende waterhuishouding van de weg en de aanliggende percelen en voor een aansprekend landschap. In het vastgestelde groenbeleidsplan1 streeft de gemeente er naar om de komende jaren de groenstructuur duurzaam en kwalitatief in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren. Aangegeven is dat hierbij op termijn een ecologische en milieuvriendelijke werkwijze past. Van alle groenelementen heeft het beheer en onderhoud van bermen en bermsloten de meeste raakvlakken met andere vakdisciplines zoals wegen en verkeer. Ook zijn er veel instanties en belangengroepen die een raakvlak hebben met het beheer. Een belangrijk voorbeeld hiervan is de afstemming met het Waterschap Brabantse Delta. Het collegeprogramma en het afdelingsplan Openbare Werken voorzien in de ontwikkeling van beleid voor de bermen en bermsloten in de gemeente Drimmelen. 1.2

Kader

Het beleidsplan is kaderstellend voor de inrichting en het beheer van de bermen in Drimmelen en wordt daarom ter vaststelling aan de gemeenteraad aangeboden. Het plan bevat een raming van de kosten zodat de financiële consequenties inzichtelijk zijn. De beschikbare middelen zoals deze zijn opgenomen in de beheerbegroting 2011 vormen hierbij een belangrijk referentiekader. Gedurende langere periode is eenduidig geformuleerd beleid noodzakelijk om een kwalitatief goed beheer van de bermen en bermsloten te garanderen. De looptijd van het bermenbeleidsplan bedraagt daarom 10 jaar. Op basis van dit beleidsplan wordt in 2011 een bermbestek voor de periode 2012-2015 opgesteld. In 2014 wordt het uitgevoerde beheer geëvalueerd zodat een geactualiseerd onderhoudsbestek gemaakt kan worden. De evaluatie zal ter besluitvorming voorgelegd worden. 1.3

Doel

Het beleidsplan heeft tot doel om specifiek voor de bermen en bermsloten in de gemeente Drimmelen voor de komende tien jaar de toekomstrichting te verwoorden, en op basis hiervan tot een bestuurlijk vastgesteld beleid te komen. Dit houdt in: • Het ambitieniveau van de gemeente ten aanzien van de bermen en bermsloten verwoorden middels het formuleren van een visie; • Deze visie concretiseren door middel van het uitwerken van een aantal beheersvarianten (onderhoudsmethoden vertaald in bermmodellen); • Inzicht in de financiële consequenties van de uitgewerkte bermmodellen.

1

Vastgesteld in de Raadsvergadering van 30 juni 2005

1.4 • • • • • •

1.5

Onderzoeksvragen Wat zijn de randvoorwaarden voor de inrichting en beheer van de bermen in het buitengebied van de gemeente Drimmelen? Hoe wordt het beheer in een aantal omringende gemeenten uitgevoerd? Op welke plaatsen liggen kansen voor een verhoging van de biodiversiteit? Hoe gaan we om met de afvoer of verwerking van (sloot)maaisel? Wat zijn de beheerkosten van de verschillende onderhoudsmethoden en wat zijn vervolgens de beheerkosten per beheervariant (bermmodel)? Wat is de bijdrage van het oneigenlijk (illegaal) in gebruik nemen van bermen of er illegaal voorwerpen in plaatsen op het landschappelijk beeld en wat zijn de kosten voor handhaving? Uitgangspunten

In de Opinieronde van 7 oktober 2010 zijn onderstaande opmerkingen gemaakt. Deze opmerkingen liggen als uitgangspunten ten grondslag aan het voorliggend beleidsplan bermen en bermsloten. • Focussen op beheer en verbetering • Verhoog biodiversiteit • Aandacht voor veiligheid • Tijdstip en manier van maaien: klepelen versus gewoon maaien • Aandacht voor samenwerking met partijen Door het college is toegezegd dat de financiële gevolgen inzichtelijk gemaakt worden en dat deze bij de kerntakendiscussie worden meegenomen zodat keuzes gemaakt kunnen worden. De handhavingkosten worden daarbij eveneens uiteengezet. 1.6

Werkwijze

Om tot het bermbeleidsplan te komen is gewerkt met een aantal processtappen die inhoud hebben gegeven aan dit beleidsplan. De gevolgde werkwijze is: Bijeen brengen van informatie en belangen. Dit is bereikt door het houden van drie klankbordgroepbijeenkomsten en het in beeld brengen van bestaand beleid. Bij één of meerdere bijeenkomsten waren vertegenwoordigers aanwezig van de Agrarische Natuurvereniging (ANV), Bijenhoudersgilde St. Ambrosius te Made, Imkerij “De Biesbosch”, Madese Natuurvrienden, Staatsbosbeheer, Waterschap Brabantse Delta en ZLTO Drimmelen. Vanuit de gemeente Drimmelen waren daarbij de volgende vakgebieden vertegenwoordigd: groen, wegen, verkeer, toerisme en milieu. Om daarbij de laatste ontwikkelingen op het gebied van bermenbeheer en -beleid te kunnen betrekken is een literatuurstudie gemaakt van recente beleidsplannen en vakliteratuur. Daarnaast is informatie opgevraagd bij de gemeente Breda, gemeente GilzeRijen en de gemeente Woensdrecht. In bijlage 1 is een beknopte weergave van deze gemeenten opgenomen.


9 van 60

Behandeling startnotitie in de opinieronde van 7 oktober 2010 De startnotitie beleid onderhoud bermen en bermsloten (zie bijlage 2) is op basis van de eerste klankbordgroepbijeenkomst opgesteld en is ter beoordeling rondgegaan langs de klankbordgroepleden. Met behulp van de behandeling in de opinieronde zijn de uitgangspunten voor het beleidsplan bepaald. Op basis van deze uitgangspunten en de verkregen informatie is een visie opgesteld. Deze visie is vertaald naar een concrete ambitie die vervolgens uitgewerkt is in drie bermmodellen. Middels een nulvariant zijn de kosten van het huidige bermbeheer geraamd. Opstellen beheergroepen Voor het onderhouden ven de bermen en bermsloten zijn beheergroepen geformuleerd. Elke berm, gebied of sloot binnen de gemeente Drimmelen is ondergebracht bij een van deze beheergroepen. Per beheergroep zijn de te nemen onderhoudsmaatregelen inzichtelijk gemaakt. Kostenindicatie Met behulp van de beheergroepen en de uitwerking naar bermmodellen inclusief een nulvariant is een raming gemaakt van de reguliere en cyclische beheerkosten. Ook is gekeken naar de kosten van bijkomende éénmalige ingrepen en handhaving. 1.7

Leeswijzer

Het beleidsplan bestaat uit vier onderdelen. Het eerste deel, beschreven in hoofdstuk 2, geeft een samenvatting van de functies van bermen en bermsloten, het wettelijk kader en een beschrijving van de huidige beleidsinstrumenten. Het bestaand beleid en de regelgeving die raakvlakken hebben of randvoorwaarden geven voor het beleid worden nader toegelicht. In het tweede deel, hoofdstuk 3, wordt ingegaan op de maatschappelijke context en ontwikkelingen die ten grondslag liggen aan een actueel beleid. In het derde deel, hoofdstuk 4 wordt de huidige situatie geanalyseerd en worden kansen, risico’s en belangen benoemd. Op basis hiervan kan een samenhangend berm en bermslotenbeleid geformuleerd worden. Tenslotte wordt in hoofdstuk 5 een beleidsvisie op de bermen en bermsloten gegeven. Daarbij wordt aangegeven welke ambitie de gemeente Drimmelen heeft. Vier onderwerpen worden beschreven om tot realisatie van de visie en ambitie te komen. 1. Ontwerp en inrichting 2. Beheer en onderhoud 3. Monitoring en handhaving 4. Communicatie en voorlichting Het beleidsplan wordt in hoofdstuk 5 afgesloten met een financiële paragraaf waarin per bermmodel een raming is gemaakt van het benodigde uitvoeringsbudget. Voorliggend beleidsplan bevat een aantal bijlagen waarnaar in de tekst wordt verwezen. In aanvulling op voorliggend beleidsplan Bermen en bermsloten is in opdracht van de gemeente onderzocht hoe de polderwegen op een duurzaam veilige wijze ingericht kunnen worden. Dit rapport ‘Polderen over polderwegen’ is als een aparte bijlage los van het beleidsplan Bermen en bermsloten te lezen.


2

11 van 60

BERMEN EN BERMSLOTEN

2.1 2.1.1

Bermen Wegenbouwkundige en verkeersfunctie

In de Wegenwet wordt bepaald dat de bermbeheerder verantwoordelijk is voor het beheer en onderhoud van een weg. De berm is volgens de wet onderdeel van een weg. Dus waar de gemeente Drimmelen wegbeheerder is, is zij ook verantwoordelijk voor het beheer, onderhoud en de inrichting van de wegberm. Dit ongeacht of de berm in eigendom van de gemeente is. De wegenbouwkundige en de verkeersfunctie zijn de twee hoofdfuncties van een weg. De berm geeft namelijk stabiliteit aan het weglichaam en dient dus constructief stevig te zijn. De berm is ook van belang voor de afwatering van de weg zoals het afvoeren van hemelwater. Vanuit de verkeersfunctie bezien dienen bermen veilig te zijn en mogen deze het uitzicht niet belemmeren. Ze zorgen voor verkeersbegeleiding en bieden uitwijkmogelijkheden. Een berm biedt plaats voor straatmeubilair, zoals bijvoorbeeld verkeersborden, lichtmasten, reflectorpaaltjes en bewegwijzering. Een berm biedt middels uitwegen ontsluitingsmogelijkheden aan naastliggende percelen. Tenslotte heeft de berm nog een civieltechnische nevenfunctie zoals ruimte bieden voor het ingraven van kabels en leidingen. 2.1.2

Recreatieve functie

Bermen hebben naast bovengenoemde technische functies ook een recreatieve functie. Bermen kunnen worden gebruikt voor de harmonieuze inpassing van wegen in het landschap. Een goed ontwikkelde berm, met verschillende bloemen en planten zorgt voor een hoge belevingswaarde zowel voor de recreant als de automobilist. Verder bieden brede bermen ruimte voor bankjes en een plek om bijvoorbeeld te picknicken. Wanneer de vegetatie over een fietspad hangt kan de berm ook hinderlijk zijn voor een recreant. 2.1.3

Ecologische functie

Naast de bovengenoemde functies voor de mens hebben bermen ook een belangrijke functie voor de flora en fauna. Planten die van een voedselarm milieu houden zijn, door de intensieve bemesting in de landbouw, veel zeldzamer geworden. Circa de helft van de ongeveer 1450 Nederlandse platensoorten komen in wegbermen voor, 15% van de soorten in de berm staan op de rode lijst2. In een voedselarme berm kunnen deze soorten zich beter handhaven. Een berm is ook van belang voor de fauna. Het vormt vaak een goede verbinding tussen het voedselgebied en het leefgebied en/of het overwinteringgebied en het voortplantingsgebied van dieren. Ook vormen bermen vaak een groeiplaats voor beplanting en bomen.

2

Rode lijsten zijn lijsten waarop per land de in hun voortbestaan bedreigde dieren plantensoorten staan.

2.2

Bermsloten

2.2.1

Waterhuishoudkundige functie

De belangrijkste functie van bermsloten is de waterhuishoudkundige functie. De sloten zijn bedoeld om overtollig hemel- of grondwater af te voeren, of in droge perioden, juist aan te voeren. In samenhang met de berm zorgen de sloten die langs de weg liggen voor een goede ontwatering van het weglichaam en wordt het hemelwater van de weg opgevangen. De laatste jaren neemt de categorie retentiesloten toe die zijn aangelegd ten behoeve van het verhard oppervlak. Deze sloten hebben een functie voor de vertraagde afvoer en/of berging van hemelwater in bebouwd gebied. Ook wordt steeds vaker hemelwaterafvoer afgekoppeld van de riolering en krijgt het hemelwater een eigen afvoersysteem. Sloten maken hier veelal onderdeel vanuit. 2.2.2

Recreatieve functie

De maat en schaal van het landschap wordt door de aanwezige landschapselementen zoals sloten, bomen en houtsingels bepaald. Bermsloten vervullen dus ook een belangrijke functie in de waardering van het landschap. Indien de sloot onderdeel uitmaakt van een ecologische verbindingszone (EVZ) herbergt deze een rijke flora en fauna en wordt de recreatieve functie versterkt. 2.2.3

Ecologische functie

De bermsloten die onderdeel uitmaken van een ecologische verbindingszone (EVZ) hebben evenals de bermen een belangrijke ecologische functie. Ze herbergen vaak een grote diversiteit aan flora en fauna die aan water gebonden zijn. Deze lijnvormige sloten leggen vaak verbindingen tussen natuurgebieden. In landbouwgebieden zijn deze verbindingssloten vaak de enige echte natuurlijke elementen tussen de akkers en weilanden. Voor diverse dieren bieden deze sloten vlucht en schuilgelegenheid. De sloten zijn ook interessant voor vlinders en andere insecten.

Samenvatting belangrijkste functies van bermen en (berm-)sloten: Verhoging van de stabiliteit van de weg (constructieve functie) Afwatering van hemelwater en onderdeel van de waterhuishouding Uitwijkmogelijkheid voor het verkeer De weggebruiker vrijwaren van bermvrees opdat de rijstrook effectief wordt benut Ontsluitingsmogelijkheden bieden aan naastliggende percelen (uitweg) Ruimte voor wegmeubilair (verkeersborden, lichtmasten, bebakening) Ruimte voor beplanting Ruimte voor kabels en leidingen Verfraaiing dorpsaangezicht/verbetering woon- en leefklimaat Functie voor flora en fauna


2.3 2.3.1

13 van 60

Wettelijk kader Wet- en regelgeving

Wegenwet 19303 Artikel 15 van de Wegenwet regelt het onderhoud van de weg. Belangrijk is dat het onderhoud van bermen en bermsloten ook onder het onderhoud van de weg valt. In de Wegenwet4 staat hierover: “Tot het onderhoud van een weg, behoort mede het onderhoud van een tot dien weg behoorenden berm of een tot dien weg behoorende bermsloot, echter slechts voor zoover het onderhoud van den berm of de bermsloot dient ten behoeve van de instandhouding en de bruikbaarheid van den weg en voor zoover het onderhoud niet, uit welken hoofde ook, tot de verplichting van anderen behoort. Kaderrichtlijn Water 2000 Sinds 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. Deze richtlijn verplicht de lidstaten tot het behalen van ecologische en chemische waterkwaliteitsdoelen voor geselecteerde waterlichamen. Natuurgebiedsplan 2007 In het natuurgebiedsplan West-Brabant van de provincie Noord-Brabant is de landelijke Ecologische Hoofdstructuur op perceelsniveau uitgewerkt en begrensd. Met het natuurgebiedsplan wordt sturing gegeven aan de Subsidieregeling Natuurbeheer 2000. De natuurdoeltypenkaart geeft invulling aan de doelen voor de Ecologische Hoofdstructuur. Er zijn verscheidene subsidievormen binnen de Subsidieregeling Natuurbeheer 2000 voor de realisatie van deze natuurdoeltypen. De Ecologische Hoofdstructuur binnen de gemeente Drimmelen heeft voornamelijk betrekking op gebieden van Staatsbosbeheer zoals de Zonzeelse polder en binnenpolder Terheijden. Waterwet De Waterwet is een nieuwe wet die de organisatie van het waterbeheer regelt. De Waterwet kent formeel slechts twee waterbeheerders: het Rijk, als de beheerder van de rijkswateren, en de waterschappen, als de beheerders van de overige wateren. Waterschappen zijn daarnaast ook verantwoordelijk voor het zuiveringsbeheer. Provincies en gemeenten zijn formeel geen waterbeheerder, maar ze vervullen wel waterstaatkundige taken. Zo blijft de Provincie voorlopig bevoegd gezag voor drie categorieën grondwateronttrekkingen en infiltraties: de openbare drinkwaterwinning, bodemenergiesystemen en industriële onttrekkingen van meer dan 150.000 m 3 per jaar. Gemeenten hebben een zorgplicht voor hemel- en grondwater. Deze zorgplicht is in 2008 via de Wet gemeentelijke watertaken opgenomen in de Wet op de waterhuishouding. In de Waterwet is opgenomen dat rechthebbende burgers en bedrijven sommige waterbeheeractiviteiten moeten gedogen of dulden. Deze inbreuken op rechten, zoals het eigendomsrecht, worden gedoogplichten genoemd. Zo mag op gronden, gelegen aan of in een watersysteem, specie of maaisel dat vrijkomt bij onderhoudswerkzaamheden worden achtergelaten. In de loop van 2009 is de nieuwe Waterwet in werking getreden. De wet vormt het kader voor het waterbeheer en stelt nieuwe eisen aan de keur van het waterschap Brabantse Delta. In 2009 is daarom ook een aangepaste keur inwerking getreden.

3 4

Datum van inwerkingtreding 1 oktober 1932 Artikel 15 lid 3

Verordening waterhuishouding Noord-Brabant 2005 Hoofdstuk 7 van deze verordening bevat bepalingen over beheer en onderhoud. Zo is hierin geregeld dat de verplichtingen/verboden van een eigenaar doorschuiven naar de erfpachters of vruchtgebruikers als sprake is van erfpacht of vruchtgebruik. Daarnaast is vastgelegd dat het waterschap een legger dient bij te houden waarin minimaal de oppervlaktewateren die in onderhoud zijn bij het waterschap zijn opgenomen. Meest relevant voor het feitelijk beheer en onderhoud van de sloten is artikel 7.4.1. Hierin wordt geregeld dat elke eigenaar van gronden die grenzen aan een leggerwaterloop (aangelande) verplicht is om de helft van de bij het onderhoud van de waterloop vrijkomende specie of maaisel te ontvangen, tenzij de legger anders bepaalt. De eigenaar of gebruiker is tevens verplicht om de specie of het maaisel op te ruimen. De provinciale Verordening Waterhuishouding en de Waterschapskeur kennen het onderscheid tussen leggersloten (die wel) en niet-leggersloten (die niet) in de “waterschapslegger” zijn opgenomen. De waterschapslegger is een kaart met gegevensregister over de wateren die het waterschap in onderhoud heeft of waarvoor derden onderhoudsplichtig zijn. Voor niet-leggersloten zijn de eigenaren van de gronden die aan de sloten grenzen verantwoordelijk voor het onderhoud. De meeste bermsloten zijn niet-leggersloten. Leggersloten worden in principe door het waterschap onderhouden (tenzij het in de legger anders geregeld is. Los daarvan onderhoudt de gemeente bepaalde locaties zelf (structureel). Het gaat dan om sloten die vallen onder de schouw door het Waterschap, sloten waarover met het Waterschap (of anderszins) afzonderlijke afspraken zijn gemaakt.

Keur waterkeringen en oppervlaktewateren waterschap Brabantse Delta 2009 De belangrijkste regels met betrekking tot beheer en onderhoud waar eigenaren en aangelanden5 van sloten zich aan moeten houden zijn opgenomen in de keur van het waterschap. Daarnaast bevat de keur wettelijke regels voor het onderhoud van dijken om de afvoer van water te waarborgen en het gebied tegen overstroming te beschermen. De onderhoudsplicht voor wateren die op de legger staan, ligt over het algemeen bij het waterschap en dan in het bijzonder de categorie A waterlopen. De onderhoudsplicht voor de wateren die niet op de legger staan berust bij de aangelanden, elk voor de helft van de sloot. Waterschap Brabantse Delta controleert jaarlijks het onderhoud aan de sloten en andere waterlopen. Grondeigenaren, grondgebruikers en pachters in West-Brabant zijn verplicht onderhoud uit te voeren aan sloten die belangrijk zijn voor aan- en afvoer van water. De onderhoudsplicht betekent dat begroeiing gemaaid moet worden en dat het uitkomende maaisel moet worden opgeruimd. De opruimplicht geldt alleen als maaisel verzameld wordt en niet als het maaisel gelijkmatig verspreid wordt over de kant van de sloot. Ook dienen kunstwerken zoals duikers onderhouden te worden. Vanaf 1 december controleert het waterschap jaarlijks of de sloten zijn schoongemaakt. Daarbij kijken de medewerkers van het waterschap of de waterplanten en vuil op de bodem zijn weggehaald, de oevers zijn gemaaid en andere onderhouden herstelwerkzaamheden zijn uitgevoerd. Als bij de schouw blijkt dat de eigenaar/gebruiker van een sloot zich niet heeft gehouden aan de verplichtingen, dan wordt handhavend optreden en kan er procesverbaal worden opgemaakt.

5

Eigenaren of gebruikers van aan de sloot grenzende percelen


15 van 60

Ontvangstplicht De ontvangstplicht van maaisel en specie is in eerste instantie geregeld in de waterwet en vervolgens in de keur van het waterschap. De onderhoudsplicht voor watergangen kan uitsluitend via de keur en legger van het waterschap aan aangelanden worden opgelegd. Waar Staatsbosbeheer ontvangstplicht heeft in een Natte Natuurparel (Zonzeel) wordt al het schouwvuil door het waterschap afgevoerd naar de rand van het terrein. De meerkosten worden door Staatsbosbeheer betaald. Waterbeheerplan Brabantse Delta 2010-20156 Het waterschap werkt aan een beter watersysteem, voor mensen en voor flora en fauna. Het watersysteem moet robuuster worden: veiliger, minder kwetsbaar voor regenval en droogte, schoner, natuurlijker en beter toegankelijk voor recreanten. Deze thema’s pakt het waterschap in samenhang aan, omdat een integrale aanpak meerwaarde oplevert voor het resultaat. In het waterbeheerplan staan de doelen en de noodzakelijke ingrepen. Bij de keuze daarvan heeft het waterschap een afweging gemaakt tussen belangen van boeren, bedrijven, burgers, natuurbeheerders en andere partijen. Beleidsregel Waterloop op orde In deze beleidsregel zijn de uitgangspunten vastgelegd voor het rangschikken van oppervlaktewateren naar de mate waarin zij van belang zijn voor de waterhuishouding. Tevens geeft de beleidsregel regels voor het uitvoeren van onderhoud aan categorie A waterlopen door waterschap Brabantse Delta. Flora- en faunawet 2002 De Flora- en faunawet regelt de bescherming van circa 500 planten- en diersoorten. In de Flora- en faunawet zijn EU-richtlijnen voor de bescherming van soorten opgenomen (Habitatrichtijn en Vogelrichtlijn) en het internationale CITES-verdrag voor de handel in bedreigde diersoorten. Onder de Flora- en faunawet zijn als beschermde soort aangewezen: een aantal inheemse plantensoorten; alle van nature in Nederland voorkomende zoogdierensoorten (behalve de zwarte rat, de bruine rat en de huismuis); alle van nature op het grondgebied van de Europese Unie voorkomende vogelsoorten; alle van nature in Nederland voorkomende amfibieën- en reptielensoorten; alle van nature in Nederland voorkomende vissoorten (met uitzondering van soorten in Visserijwet 1963); een aantal overige inheemse diersoorten; een aantal uitheemse dieren plantensoorten.

De Flora- en faunawet kent een algemene zorgplicht waarbij iedereen geacht wordt om handelingen die nadelig voor planten of dieren kunnen zijn achterwege te laten. De zorgplicht geldt voor alle planten en dieren, beschermd of niet. Daarnaast kent de wet een aantal verbodsbepalingen om ervoor te zorgen dat in het wild levende soorten zoveel mogelijk met rust worden gelaten. Deze verbodsbepalingen houden onder andere in dat (beschermde) planten niet geplukt mogen worden. Dieren (beschermd of niet) mogen niet gedood, verwond of gevangen worden. Ook de plaatsen waar dieren verblijven zijn beschermd. Het uitzetten van dieren of planten in de vrije natuur is niet toegestaan, net zomin als het kopen of verkopen van (beschermde) planten of dieren, of producten die van (beschermde) planten of dieren zijn gemaakt. 6

Bron en meer informatie: http://www2.wbd.prod.waterschapshuis.asp4all.nl/archief/WBP/Waterbeheerplan.pdf

Regulier beheer- en onderhoud, waaronder bermen- en bermslotenonderhoud is toegestaan. Hierop is de gedragscode ‘Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorzieningen van toepassing’7. In deze gedragscode is vastgelegd op welke manier zorgvuldig met aanwezige flora- en fauna moet worden omgegaan. In de praktijk betekent dit dat zorgvuldig uitgevoerde reguliere beheermaatregelen afgestemd op eventueel aanwezige beschermde flora en fauna jaarrond kunnen worden uitgevoerd. Bij uitbesteding van het bermen- en bermslotenonderhoud zal als eis in het onderhoudsbestek opgenomen moeten worden dat medewerkers van het uitvoerend bedrijf gecertificeerd zijn voor de gedragscode Flora- en faunawet. In paragraaf 3.6 wordt nader ingegaan op de gedragscode ‘Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorzieningen van toepassing’. Besluit vrijstellingen stortverbod buiten inrichtingen 2005 Het verbod uit de Wet milieubeheer om afvalstoffen buiten inrichtingen te storten of anderszins op of in de bodem te brengen leidde tot onnodige belemmeringen bij een aantal gangbare landbouwpraktijken en het beheer van sloten, bermen en natuurterreinen. Daarom is in dit besluit vastgelegd dat maaisel, afkomstig van sloot-, berm- of natuurbeheer kan worden toegepast in de directe nabijheid van de plaats waar het vrijkomt. De nadere regels inzake de vrijstelling van het stortverbod buiten inrichtingen van plantenresten en tarragrond (Vrijstellingsregelingplantenresten en tarragrond) staan in de Staatscourant van 11 november 2005 nr. 220 op pagina 20 opgenomen. Provinciale Akkerdistelverordening Noord Brabant 20078 De Provinciale Staten hebben op 14 juli 1953 de akkerdistelverordening in het leven geroepen en in de daaropvolgende jaren een aantal malen gewijzigd (1961 en 1986). In 2007 is de verordening aangepast aan de inzichten en wetgeving van deze tijd. De verordening verplicht landeigenaren, en hun gebruikers, akkerdistels (Cirsium arvense) van hun grond te verwijderen voordat zij in bloei komen.

7 De gedragscode is ontwikkeld in opdracht van Vereniging Stadswerk Nederland, Vakgroep Groen, Natuur en Landschap en Vereniging van Hoveniers en Groenvoerzieners (VHG). 8 Meer informatie op de site van Provincie Noord-Brabant: www.brabant.nl


2.3.2

17 van 60

Gemeentelijk beleid

Groenbeleidsplan 2005-20159 Het groenbeleidsplan ‘Kwaliteit in Beeld’ is een raamwerk dat op hoofdlijnen inhoud geeft aan het groenbeleid voor de langere termijn. Het is daarmee een afstemmingskader voor het onderwerp bermen en bermsloten. Met het groenbeleidsplan is de onderstaande lange termijn visie vastgesteld: De gemeente streeft er naar om de komende jaren de groenstructuur op zowel stedelijk als landelijk niveau binnen de gemeente Drimmelen duurzaam en kwalitatief in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren. De inrichting en het beheer zullen daarbij zijn gericht op een optimale gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. Hierbij past op termijn een ecologische en milieuvriendelijke werkwijze. Beleidsplan Verkeer en Vervoer (BVV) Drimmelen Het beleidsplan Verkeer en Vervoer is een kaderstellend beleidsplan, met voorstellen voor beleidsafspraken en beleidskeuzes. Het is richtinggevend en kan als richtlijn dienen voor verdere uitvoering en planvorming. Daar waar mogelijk in deze fase van planvorming, voorziet het BVV ook direct in concrete acties en concrete verbeterpunten. In aanvulling op voorliggend beleidsplan Bermen en bermsloten is in opdracht van de gemeente onderzocht hoe de polderwegen op een duurzaam veilige wijze ingericht kunnen worden. Dit rapport ‘Polderen over polderwegen’ is geschreven als afstudeeropdracht voor de opleiding Verkeerskunde aan de NHTV te Breda. Het vormt een aanvulling op de richtlijnen voor wegontwerp van erftoegangswegen buiten de bebouwde kom oftewel 60 kilometer wegen. Het rapport is als een losse bijlage te lezen. Het resultaat is dat een wegbeheerder nu precies kan bepalen wat de meest wenselijke vormgeving van de betreffende polderweg(en) is. Hierdoor ontstaat een meer uniform wegbeeld en wordt de verkeersveiligheid vergroot. Landschapsvisie10 In de landschapsvisie van de gemeente Drimmelen worden drie landschapstypen onderscheiden: - Het zandgebied in het zuidoosten, wat zich kenmerkt door kleinschaligheid. - Het zeekleigebied in het noordwesten, wat zich kenmerkt door een grootschalig open karakter; de weinige beplanting die hier aanwezig is concentreert zich veelal op en direct rond dijken. - Het overgangsgebied met venige en moerige gronden daartussen in. De mogelijkheid om de biodiversiteit in de gemeente Drimmelen te verhogen is sterk afhankelijk van de karakteristiek van bovengenoemde drie landschapstypen. Op het zandgebied is het eenvoudiger om verschralingbeheer toe te passen dan op het zeekleigebied. Op de volgende bladzijde is de visie van de gemeente op natuur en landschap in beeld gebracht.

9

Vastgesteld in de Raadsvergadering van 30 juni 2005 Vastgesteld in de Raadsvergadering van 24 januari 2008

10

Figuur 1 Landschapsvisie gemeente Drimmelen


19 van 60

Subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader11 Het Groen Blauw Stimuleringskader is bedoeld als aanvulling op landelijke subsidieregelingen als Programma Beheer. Daarom vallen gebieden binnen de ecologische Hoofdstructuur buiten de regeling. De gemeenten, het Waterschap en de Provincie willen het typisch Brabantse Landschap behouden en waar mogelijk verbeteren. Daarom ondersteunen zij middels de subsidieregeling gezamenlijk agrariërs en andere particuliere grondgebruikers die zich actief willen inzetten voor de kwaliteit van natuur en landschap in het agrarische cultuurlandschap. Bijvoorbeeld door het aanplanten van een elzensingel of de aanleg van een bloemrijke rand langs akkers, of door het onderhoud van een mooie rij oude knotwilgen. Voor de gemeente Drimmelen is een werkkaart gemaakt waarop gebieden zijn aangegeven waar de financiële middelen met prioriteit worden ingezet. Op 11 juni 2008 is door de deelnemende partijen het gebiedscontract ondertekend en op 1 juli 2008 is de nieuwe subsidieregeling12 binnen de gemeente opengesteld. De afspraken met grondgebruikers worden in beginsel vastgelegd in 6 jarige overeenkomsten. Samenwerkingsovereenkomst realisatie natte ecologische verbindingszones13 Om de natte ecologische verbindingszones in de gemeente Drimmelen te realiseren is een samenwerkingsovereenkomst tussen het Waterschap Brabantse Delta en de gemeente Drimmelen opgesteld. Hierin wordt o.a. grondverwerving, aanleg en onderhoud geregeld. Per uitvoeringsproject wordt een onderhoudsplan aan beide partijen ter goedkeuring voorgelegd. Voor de grondverwerving, aanleg en inrichting van natte ecologische verbindingszones kan volgens de gewijzigde beleidsregel subsidie natuur en landschap (22 april 2008) 100% subsidiëring verkregen worden. Voor beheer en onderhoud is vooralsnog geen subsidie. Primaire doelstelling van een ecologische verbindingszone is de verplaatsing van dieren en planten tussen natuurgebieden mogelijk te maken en hierdoor de noodzakelijke uitwisseling vanonder meer genen plaats te laten vinden. Dit om het duurzaam voortbestaan van populaties te kunnen garanderen. Op de volgende bladzijde treft u van de EVZ’s een overzichtskaart aan. Algemene plaatselijke verordening (1 oktober 2010) In de algemene plaatselijke verordening is ten aanzien van het onderhoud van sloten artikel 4:9 ‘Toestand van sloten en andere wateren en niet-openbare riolen en putten buiten gebouwen’ opgenomen. Sloten en andere wateren en niet-openbare riolen en putten buiten gebouwen mogen zich niet bevinden in een toestand die gevaar oplevert voor de veiligheid, nadeel voor de gezondheid of hinder voor de gebruikers van de gebouwen of voor anderen. Beleidsplan wegen 2011-2015 Het concept beleidsplan wegen ‘Op weg naar Duurzaamheid’ heeft als doel het leggen van een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis voor het technisch beheer van de wegverhardingen in de komende vijf jaar. In dit beleidsplan worden de beleidskaders omschreven en uitgewerkt tot beleidsdoelstellingen en strategieën. In het beleidsplan wordt voor het groot onderhoud één scenario besproken zijnde een minimaal onderhoudsregime zonder dat er sprake is van kapitaalsvernietiging of –vermindering.

11 12 13

Vastgesteld in Raadsvergadering 24 januari 2008 Meer informatie over de pakketten: www.brabant.nl/stimuleringskader Vastgesteld in Raadsvergadering 29 januari 2009

Figuur 2 Natte EVZ’s Drimmelen Indicatief tracés


21 van 60

Waterbeleidsplan gemeente Drimmelen Het waterbeleidsplan is primair bedoeld om het water in Drimmelen (in de breedste zin van het woord) een plek te geven. Dit betekent het ontsluiten van kennis over de werking van het watersysteem en de –keten, het expliciet maken en nader invullen van het beleidskader en het aangeven welke (beleidsmatige) opgaven er liggen en wat hiervoor de oplossingsrichtingen en bijbehorende concrete maatregelen zijn. Het waterbeleidsplan heeft de status van een kaderstellend beleidsplan. De beleidsuitgangspunten zijn in dat opzicht “hard” te noemen. Het plan kent geen directe planologische doorwerking. De geformuleerde doelstellingen dienen wel door te werken in ruimtelijke afwegingen (bijvoorbeeld bestemmingsplannen). Het waterbeleidsplan is daarmee richtinggevend voor (water)projecten binnen de gemeente Drimmelen en hierdoor een “parapluplan” voor andere gemeentelijke plannen waarin water een rol speelt. Bovendien schept dit beleidsplan randvoorwaarden en uitgangspunten voor milieu- en ROplannen binnen de gemeente Drimmelen. Bijenbeleid gemeente Drimmelen Om de behandeling van meldingen inzake bijen14, hommels en wespen éénduidig te laten verlopen is vorig jaar een interne werkwijze opgesteld. Zoals ook uit voorliggend beleidsstuk blijkt past het binnen het beleid van de gemeente Drimmelen om zorgvuldig met de flora en fauna om te gaan. Van mei tot juli vermeerderen bijenvolken zich. Zij doen dit door een zogenaamde zwerm. Een flink deel van een volk, enkele duizenden bijen, gaat er vandoor met een koningin in hun midden. Ze gaan op zoek naar een nieuw onderkomen. Voordat ze dit hebben gevonden maakt de zwerm vaak een tussenstop en vormen een tros bijen aan een boom, een hekje of dakrand. Daar blijven ze een paar uur tot soms een paar dagen hangen. Hoewel een bijenzwerm er dreigend uit kan zien, is ze niet gevaarlijk. Bijen zijn er niet op uit om te steken en zeker niet als er geen honingvoorraad te verdedigen valt.

Wanneer een melding bij de gemeente binnenkomt die betrekking heeft op schepbare bijen of verplaatsbare hommels in nestjes dan wordt door de gemeente contact opgenomen met een lokale imker. De imker bepaalt in overleg met de melder, hoe, wanneer en tegen welke condities de zwerm geschept kan worden. Indien de melding betrekking heeft op wespen dan wordt de melder doorverwezen naar reguliere ongedierte bestrijdingsbedrijven. Afgesproken is dat bij twijfel de medewerker van de gemeente contact opneemt met een lokale imker. 2.3.3

Gedeelde verantwoordelijkheid slootbeheer

Op basis van de in paragraaf 2.3.1 omschreven weten regelgeving is het onderhoud van sloten een gedeelde verantwoordelijkheid voor aangelanden. Alleen van de leggersloten (categorie A) is het onderhoud bijna geheel voor het waterschap met dien verstande dat de aangelanden wel het maaisel dienen op te ruimen. Voor de schouwsloten (categorie B en C), de bermsloten en alle overige sloten zijn beide aangelanden in gelijke mate verantwoordelijk. De invulling van die verantwoordelijkheid is een zaak tussen de aangelanden onderling. Zie ook de Waterwet. In veel situaties is de gemeente Drimmelen een aangelande (denk aan alle sloten langs wegen en paden). Het onderhoud van de andere helft is de verantwoordelijkheid van de andere aangelande, veelal agrariërs. Daarnaast zijn er situaties waarin de gemeente aan weerszijden van de sloot de aangelande is.

14

Meer informatie: www.bijenhouders.nl , www.bijenhoudersgildestambrosius.nl en www.imkerijdebiesbosch.nl

2.4 2.4.1

Indeling bermen Bermen langs sloten en wegen

Binnen de gemeente Drimmelen liggen de meeste bermen langs sloten en wegen. De verharde wegen worden gebruikt voor het agrarisch en doorgaand verkeer. Op deze wegen ligt de snelheid op 60 of 80 kilometer per uur. Voor de verkeersveiligheid is een goed uitzicht van groot belang. De halfverharde en zandwegen zijn meestal bedoeld voor recreatief gebruik of bestemmingsverkeer. Snelheden zijn niet hoger dan 60 kilometer per uur. Voor de verkeersveiligheid is een goed uitzicht hier minder van belang. 2.4.2

Natuurterreinen

Onder de natuurterreinen die in beheer zijn bij de gemeente kunnen o.a. de volgende gebieden aangemerkt worden: Wandelbos “De Putten” Made, Wandelbos “De Ronde Bergen” Made en Zandwinput Wagenberg. In deze gebieden vindt géén ontwikkelingsbeheer (maaien en afvoeren maaisel) plaats. Twee keer per jaar worden de bermen geklepeld waarbij het maaisel blijft liggen. Bij de tweede klankbordgroepbijeenkomst is aangegeven dat de plaatselijke omstandigheden hier waarschijnlijk goed zijn om ontwikkelingsbeheer toe te passen. Op termijn kan er een schrale/voedselarme kruidenrijke bermvegetatie ontstaan. Er komen uiteindelijk meer bloeiende kruiden in de berm en de grasproductie neemt geleidelijk af. De bermen zullen voor de recreanten visueel aantrekkelijker worden en bovendien hebben soortenrijke en bloemrijke vegetaties een grotere soortenrijkdom voor de fauna tot gevolg. Om de biodiversiteit te kunnen verhogen is aanpassing van het huidige beheer noodzakelijk. De beheermaatregel “verschraling” is alléén zinvol als de plaatselijke omstandigheden dermate gunstig zijn dat er een schrale/voedselarme kruidenrijke vegetatie kan ontstaan. Ook dient goed gekeken te worden naar andere beheermaatregelen zoals het uitmaaien van waterlopen. Hierbij wordt het slootafval op de kant gezet wat door zijn voedselrijkdom een ongunstige invloed heeft op de verschraling. Zoals uit voorgaande blijkt is een deel van de bermen wel geschikt en een deel niet geschikt voor verschraling. 2.5

Indeling sloten

Vanuit de regelgeving (Waterwet, provinciale Verordening Waterhuishouding en Keur waterschap Brabantse Delta) zijn onderstaande drie soorten oppervlaktewaterlichamen te onderscheiden. Voor elk van deze sloten gelden andere onderhoudsverplichtingen. 1. Leggersloten (categorie A-oppervlaktewaterlichaam*) 2. Schouwsloten (categorie B-oppervlaktewaterlichaam*) 3. Overige sloten (categorie C-oppervlaktewaterlichaam*) *Oppervlaktewaterlichaam. Hierna te noemen sloot. Voor niet leggersloten (schouwsloten en overige sloten) geldt dat er twee belangrijke onderscheidende factoren zijn15. Enerzijds het aantal belanghebbenden die een

15

Bron Waterschap Brabantse Delta: Waterlopen op orde (16 augustus 2005)


23 van 60

rechtstreeks belang hebben bij de sloot. Anderzijds het gegeven of de sloot deel uitmaakt van het watersysteem, of daarvan geïsoleerd is. Ten aanzien van de eerste onderscheidende factor geldt, dat er sloten zijn die slechts één belanghebbende hebben. Indien deze sloot in minder goede staat van onderhoud verkeert, betekent dit in theorie dat alleen die ene belanghebbende zelf benadeeld wordt. Ten aanzien van de tweede onderscheidende factor geldt dat indien een sloot deel uitmaakt van het watersysteem er sprake is van enig belang voor de waterhuishouding. Ook kleine sloten kunnen een functie hebben voor de water aan- en afvoer en kunnen ook een bijdrage leveren aan het waterbergende vermogen van het watersysteem. Het waterschap heeft voor de categorisering van de sloten beleid opgesteld zijnde ‘Waterlopen op orde’. In dit beleidsstuk staat aangegeven wanneer een sloot een categorie A, B of C-oppervlaktewaterlichaam is. 2.5.1

Leggersloten (categorie A)

De meeste leggersloten zijn in eigendom bij het waterschap. Deze sloten hebben de aanduiding ‘categorie A’. Het onderhoud wordt bijna altijd door het waterschap uitgevoerd. 2.5.2

Schouwsloten (categorie B)

De schouwsloten zijn niet in eigendom bij het waterschap. Onderscheid kan gemaakt worden tussen sloten die een gedeeld eigendom (scheidingssloten) hebben en sloten die volledig in eigendom zijn bij de gemeente (meestal bermsloten). Bij sloten die een gedeeld eigendom hebben ligt de kadastrale grens in het midden van de sloot. Op de schouwsloten rust een onderhoudsplicht16. De sloten moeten jaarlijks gemaaid worden. Zoals in paragraaf 2.3.3. aangegeven hebben de aangelanden een gedeelde verantwoordelijkheid voor het onderhoud. Ten behoeve van een goede waterbeheersing hanteert Waterschap Brabantse Delta de Keur. Deze wordt onder andere gebruikt bij het schouwen van oppervlaktewateren en voor eventuele handhaving. Dit betekent letterlijk dat iedere aangelande (de eigenaar, de beperkte gerechtigde en gebruiker een aan een water grenzend perceel) ieder voor de helft de sloot moet maaien en het vrijkomende maaisel zelf moet afvoeren.

2.5.3

Overige sloten (categorie C)

Voor zowel de legger- als de schouwsloten geldt dat de gemeente weinig beleidsvrijheid heeft. De overige sloten bestaan vaak uit bermsloten die in eigendom zijn van de gemeente (wegbeheerder). Hier ligt formeel géén onderhoudsplicht op en hierop wordt door het waterschap ook niet gecontroleerd. Pas als er problemen ontstaan met betrekking tot wateroverlast, zal het waterschap de aangelanden op hun onderhoudsplicht aanspreken. De wijze van onderhoud kan dus door de aangelanden zelf bepaald worden, zolang er maar geen overlastsituaties ontstaan.

16

Meer informatie: www.brabantsedelta.nl/keur

2.6

Huidige werkwijze

Het bermen bermslotenbeheer is momenteel niet gebaseerd op heldere beleidsuitgangspunten. Op basis van beschikbaar budget en praktische ervaringen zijn in het verleden keuzes gemaakt voor onderstaande onderhoudsmaatregelen. Het onderhoud van de bermen is te verdelen in jaarlijks, speciaal, groot en cyclisch meerjaren onderhoud. 2.6.1

Beheer en onderhoud gemeente Drimmelen

Jaarlijks onderhoud - Het klepelen van de berm vindt jaarlijks twee keer plaats in mei/juni en september/oktober waarbij het maaisel blijft liggen. - De eerste meter van de bermen langs de fietspaden wordt met het regulier gazononderhoud ongeveer vijftien keer per jaar gemaaid. - Rond de obstakels en bomen wordt één keer per jaar gemaaid. Dit wordt na de tweede maaibeurt uitgevoerd. - De (schouw-)sloten worden jaarlijks met behulp van een maaikorf gemaaid. In principe wordt het slootafval (maaisel en specie) dat uit de sloot komt verdeeld over de aangrenzende percelen. Het deel van het slootafval dat in de wegbermen terechtkomt wordt grotendeels afgevoerd. Omdat de gemeente de gebruiker is van alle openbare wegen, is de gemeente ook deels verplicht de sloten die langs deze wegen liggen te onderhouden. “Deels” omdat de gebruiker aan de andere kant van de sloot dus óók die verplichting heeft. Echter, uit praktische overwegingen worden de sloten door de gemeente gemaaid. Het vrijkomende maaisel wordt verdeeld over de grond van de aangelanden. - Het maaien van overstortsloten17. Overstorten worden extra uitgemaaid (4 keer per jaar). Mocht in een dergelijke sloot een overstort plaatsvinden dan kan heel snel het slib afgevoerd worden. Door het vaker maaien kan riet zich niet ontwikkelen. Nadat een overstort heeft plaatsgevonden dient het slib18 tot 500 meter van het lozingspunt afgevoerd te worden. Speciaal onderhoud - In het voorjaar (april/mei) worden de uitzichthoeken in de bermen (kruisingen) in verband met de verkeersveiligheid met een klepelmaaier gemaaid. - Incidenteel wordt extra met een klepelmaaier gemaaid om overlast van akkerdistels, Jacobs kruiskruid, riet en dergelijke te verminderen. - In sloten en waterpartijen wordt in verband met de zuurstofhuishouding waternavel (bijvoorbeeld sloten langs de Biezelaar in Terheijden) weggenomen. - Sloot herprofileren Groot onderhoud Als uit de jaarlijkse weginspectie of meldingen blijkt dat de bermen te hoog of te laag zitten of een gevaarlijke situatie opleveren wordt daar actie op ondernomen (zoals bermroven of aanvullen). De laatste tijd zijn er diverse proeven gedaan om schade aan de berm tegen te gaan. Zoals de aanleg van parkeerstroken en diverse soorten van verstevigingen berm.

17 Overstorten zijn de nooduitlaten van een rioolsysteem die noodzakelijk zijn bij hevige neerslag om het water, wat niet meer afgevoerd kan worden door de pompinstallaties, gestuurd af te voeren ter voorkoming van wateroverlast in straten en mogelijk woningen. Zodoende komt het overtollig water in waterlopen die wij overstortsloten noemen. Na overstort dienen deze opgeschoond te worden. 18 Slib is verdeeld in klasse 1 t/m 3. Klasse 3 slib bevat de zwaarste vervuiling.


25 van 60

Cyclisch meerjarenonderhoud Onderhoud poelen. Dit vindt momenteel plaats op basis van incidenteel onderhoud. 2.6.2

Beheer en onderhoud Waterschap Brabantse Delta

Maaien leggersloten (categorie A / ontvangstplicht) De aangelanden ontvangen één of meerdere keren per jaar slootmaaisel. Het waterschap onderhoudt alle hoofdsloten (categorie A). Deze worden, afhankelijk van de noodzaak, één of meerdere keren per jaar onderhouden. Baggeren leggersloten (categorie A / ontvangstplicht) In principe wordt één keer per zeven jaar een sloot uitgebaggerd. In de praktijk kan het zijn dat dit in een aantal jaren wordt uitgevoerd. Ook hierbij zijn de aangelanden ontvangstplichtig. Aan de hand van bemonsteringsgegevens wordt de kwaliteit van de baggerspecie bepaald. Binnen de meerjarenraming van de gemeente zijn voor de afvoerkosten van de baggerspecie bij dit cyclisch onderhoud géén structurele gelden opgenomen. 2.6.3

Pilot verschralingbeheer Zonzeelseweg

In overleg met de gemeente heeft de Agrarische Natuurvereniging (ANV) in 2009 en 2010 het onderhoud verzorgd aan de bermen van de Zonzeelseweg met als doel om de bermen te verschralen. Afgelopen jaren is gebleken dat een goede afstemming tussen de diverse partijen (belanghebbenden) héél belangrijk is om tot geslaagd verschralingbeheer te komen. In het eerste jaar (2009) ging het mis doordat de aannemer de berm in zijn regulier beheer mee had genomen. In 2010 werd de eerste maaironde van de gemeente vroeg in het seizoen uitgevoerd. De ANV had het maaien, in verband met de ontwikkeling van de berm, op een later moment ingepland. De aangrenzende agrariër is toen zelf gaan klepelen. In het najaar heeft het waterschap de sloten uitgemaaid. Het slootvuil is op de kant gezet waardoor de ANV niet meer in de gelegenheid was om te maaien. Uit de ervaringen met dit pilotproject blijkt overduidelijk dat vele partijen invloed hebben op het bermbeheer. Voorlichting en een goede afstemming zijn essentieel. Daarnaast kan opgemerkt worden dat verschralingbeheer in gebieden en/of bermen met minder beheerders en slootonderhoud een grotere kans van slagen heeft. In subparagraaf 2.6.4 wordt aangegeven dat het pilotproject niet voortgezet wordt. 2.6.4

Bloemenranden door de ANV

Door de agrarische Natuurvereniging worden incidenteel bloemenranden en wandelpaden over boerenland geregeld. De opzet is dat boeren die willen meewerken een vergoeding krijgen voor het gebruik van hun land. Ook de bloemenzaden zijn kostbaar. De basis hiervoor zou moeten zijn dat er via organisaties zoals provincie, gemeente, LTO, Brabants Landschap, Waterschap en Staatsbosbeheer geld beschikbaar komt. De praktijk is echter dat de gemeente daadwerkelijk een bijdrage levert. Ook heeft de ANV leden, donateurs en sponsoren die voor enige middelen zorgen. De bestuursleden van de ANV verrichten ook handen spandiensten ten behoeve van akker- en weidevogelbeheer, het ganzenbeheer en zwaluwenprojecten. Soms kan daaruit een kleine bijdrage gegenereerd worden om bloemenranden te realiseren. Uit voorgaande blijkt duidelijk dat de ambities van de ANV verder reiken dan wat ze nu kunnen realiseren. Uitbreiding van de financiële middelen is daarvoor noodzakelijk.

2.6.5

Opmerkingen huidige werkwijze

Het deponeren van het slootafval op de berm, waar het te lang en voor een deel blijft liggen zorgt voor verrijking van de bodem. Ook het maaisel dat na het klepelen blijft liggen draagt bij aan de verrijking van de berm. Het slootafval afkomstig van leggersloten (categorie A) van het waterschap wordt nu grotendeels door de eigen dienst opgeruimd. Het slootvuil van de gemeentelijke sloten (categorie B en C) wordt door de aannemer afgevoerd. Dit is opgenomen in het reguliere onderhoudsbestek. Aandachtspunt hierbij is de afstemming tussen het waterschap, de eigen dienst en de aannemer. Bermsloten achter houtwallen worden in overleg met de aangelande vanuit het land onderhouden. Volgens de gedeelde verantwoordelijkheid slootbeheer zijn de aangelande aan weerszijden van de sloot ontvangstplichtig. In de praktijk zijn onduidelijke situaties ontstaan omdat niet altijd het slootvuil (maaisel en slib) wordt verdeeld over beide aangelanden. In sommige situaties wordt al het slootvuil in de gemeenteberm gedeponeerd. Dit betreft zowel de leggersloten, categorie A (onderhoud Waterschap), als de sloten die door de gemeente onderhouden worden. Ten aanzien van het pilotproject Zonzeelseweg heeft de initiatiefnemer Agrarische Natuurvereniging (ANV) aangegeven dat het onmogelijk is gebleken om gemaakte afspraken met gemeente, waterschap, en agrariërs goed uitgevoerd te krijgen. Om op alle fronten teleurstellingen en frustraties te voorkomen zullen zij in 2011 niet verder gaan met het verschralingsbeheer. Mogelijk dat bij een betere afstemming het project weer opgepakt kan worden. De huidige inventarisatiekaart dient geactualiseerd te worden. Er dient een duidelijk onderscheid gemaakt te worden tussen de verschillende soorten sloten. In hoofdstuk 5 Visie en realisatie wordt hier op terug gekomen. Het budget om het regulier beheer volgens de geldende regels uit te voeren staat momenteel al onder druk, omdat alle maaisel en zeker het slib afgevoerd moet worden. Als het afvoeren tijdig (binnen 8 dagen zoals in Breda) wordt uitgevoerd vindt er in alle bermen al een vorm van verschraling plaatst. Dit in tegenstelling tot de verrijking die er nu plaatsvindt.


3

3.1

27 van 60

MAATSCHAPPELIJKE CONTEXT EN ONTWIKKELINGEN

Recreatie en toerisme

De in 2008 vastgestelde beleidsnota Recreatie en Toerisme ‘Drimmelen aan de Biesbosch’ geeft sturing aan de toeristisch recreatieve ontwikkelingen van de gemeente Drimmelen. Het blauwgroene karakter van de gemeente Drimmelen waar het goed fietsen, wandelen en varen is speelt hierin een belangrijke rol. Daarnaast is ook Nationaal Park De Biesbosch van onschatbare waarde voor het toeristisch recreatieve product van de gemeente Drimmelen. Een bermen-/landschapsbeleid draagt bij aan een gevarieerd en aantrekkelijk buitengebied, waardoor onze bezoekers/ toeristen het natuuraanbod beter kunnen beleven. Aantrekkelijke bermen langs fietsen wandelroutes maken de routestructuren een stuk aantrekkelijker. 3.2

Biodiversiteit Wereldwijd verarmt de natuur. De afname van planten diersoorten is al langer aan de gang, maar gaat de laatste jaren steeds sneller. De Verenigde Naties hebben de noodklok geluid en 2010 uitgeroepen tot het Internationale jaar van de Biodiversiteit (een samentrekking van de woorden biologische en diversiteit).

Sommige wetenschappers noemen het probleem ernstiger dan de klimaatverandering. Want de natuur is een onmisbare bron van voedsel, medicijnen en natuurlijke bestrijdingsmiddelen, om maar een paar voorbeelden te noemen. Voor ons, maar ook voor de komende generaties. Maar er is ook goed nieuws. De provincie Brabant is koploper in het behoud van natuurlijke rijkdom. Meer dan 45 gemeenten en tal van natuurorganisaties zijn daar actief mee in de weer. En elke inwoner kan zijn of haar steentje bijdragen. In december 2008 heeft de gemeente Drimmelen de Verklaring Countdown 201019 ondertekend en als ambassadeurssoort, het ‘Oranjetipje’ gekozen.

Een actie om de biodiversiteit te vergroten is ecologisch/natuurlijk bermbeheer en/of groenblauwe dooradering in het buitengebied in combinatie met bevordering natuurlijke akkerranden in de landbouw. Onderstaand wordt ingegaan op het Netwerk Vleermuizen en Steenmarters. Steenmarters en vleermuizen De gemeente Drimmelen participeert in het Netwerk Vleermuizen en Steenmarters in gebouwen. Dit is een project van de Zoogdiervereniging20 en Brabants Landschap21. Dit netwerk neemt deelnemende gemeenten de afhandeling van overlast die door vleermuizen 19

Wilt u meer weten over Countdown 2010 kijk dan op: www.countdown2010.nl en www.biodiversitybrabant.nl Meer informatie: www.zoogdiervereniging.nl 21 Meer informatie: www.brabantslandschap.nl/soortbescherming/vleermuizen.html 20

en steenmarters in gebouwen wordt veroorzaakt grotendeels uit handen. De opbouw van het netwerk vindt plaats van 2008 tot 2011 en wordt gesubsidieerd door Provincie NoordBrabant. Mensen die overlast hebben van vleermuizen of een steenmarter in een gebouw nemen contact op met het gemeentelijk meldpunt (bij zowel deelnemende als niet deelnemende gemeenten). Deelnemende gemeenten hebben een lijst van 3-4 vrijwilligers. Ze noteren de adresgegevens van de melder en nemen dan contact op met één van de vrijwilligers. Is deze vrijwilliger op dat moment niet in de gelegenheid contact op te nemen met de melder dan belt de gemeente de volgende vrijwilliger op de lijst. De eerste vrijwilliger die wél in de gelegenheid is de melding af te handelen krijgt de adresgegevens van de melder. Hij of zij neemt telefonisch contact op met de melder en bezoekt indien nodig het adres. In de meeste gevallen is tekst en uitleg over de leefwijze van vleermuizen of de steenmarter voldoende om het probleem op te lossen; hun aanwezigheid in het gebouw is vaak maar tijdelijk en daardoor acceptabel. Soms zijn kleine ingrepen nodig om het probleem op te lossen. Is de overlast die de dieren veroorzaken niet eenvoudig op te lossen dan wordt bekeken of, hoe en wanneer maatregelen genomen kunnen worden om terugkeer mogelijk te maken en hoe dit verlies van een verblijfplaats is te compenseren. Hierbij kan een vrijwilliger hulp krijgen van Peter Twisk of een medewerker van de Zoogdiervereniging. Niet deelnemende gemeenten handelen zelf de meldingen af. 3.3

Alternatief en ecologisch groenbeheer

Eind jaren tachtig van de vorige eeuw is in de opvattingen over de aanleg en het beheer van groenvoorzieningen, zowel in de samenleving als bij beheerders een omslag tot stand gekomen. De nadruk kwam meer op natuurontwikkeling te liggen. Veel gemeenten schakelden van traditioneel groenbeheer over naar ecologisch beheer waarbij gebruik gemaakt wordt van ecologische processen. In het beheer kan gebruik worden gemaakt van drie beheersvormen, en wel het traditioneel beheer, het alternatief beheer en het ecologisch beheer22. Bij traditioneel beheer wordt de nadruk gelegd op netheidbeheer. Bij het alternatief beheer wordt getracht om zonder het gebruik van chemische middelen het groen te beheren. Bij ecologisch beheer wordt de nadruk gelegd op een bewust gebruik van ecologische processen. Vanaf de herindeling wordt in alle kernen van de gemeente Drimmelen het onkruid in de plantsoenen alléén op mechanische wijze bestreden. Ter bestrijding van luizen in lindes worden zakjes met larven van lieveheersbeestjes in bomen gehangen. De bermen worden door de gemeente op traditionele wijze beheerd, middels klepelen. In maaien en afvoeren dat o.a. noodzakelijk is voor een ecologisch beheer is mede gelet op het kostenaspect niet voorzien. Het groenbeheer beweegt zich in de gemeente Drimmelen daardoor tussen alternatief en ecologisch beheer23. Voor een kwalitatief goede invulling van een ecologische groenbeheer is veel tijd en geduld nodig. Het openbaar groen dient daarbij veelal te blijven voldoen aan de traditionele functies en beelden, maar moeten wel passen binnen de moderne opvattingen over de milieuzorg (zoals het teruggedrongen gebruik van chemische middelen). De natuur laat zich echter niet dwingen: Het gaat hier om ecologische/natuurlijke processen, waarbij het doorgaans vele jaren duurt voordat op alle fronten van de groenvoorzieningen een bevredigend resultaat zichtbaar wordt.

22

Managementaspecten van ecologisch stadsgroen, Ministerie van LNV, directie Natuur, Bos, Landschap en fauna, Informatie- en kenniscentrum NBLF Groenbeleidsplan 2005-2015 ‘Kwaliteit in beeld’

23


29 van 60

Van oudsher is het groenbeheer gericht geweest om groenelementen in stand te houden: een min of meer statische opstelling in vergelijking met ecologische processen. Het inspelen op een veel dynamischer groenbeheer op basis van ecologische processen vraagt andere beheermaatregelen. In voorliggend beleidsplan wordt dit nader onderzocht. 3.4

De betekenis van het openbaar groen voor bijen

Volgens het Alterra-rapport 1975, ISSN 1566-719724 heeft de rationalisatie van de landbouw in het agrarisch gebied geleid tot steeds minder dracht voor honingbijen en andere bestuivers. De achteruitgang van de dracht speelt vooral in het agrarisch gebied. Het verbeteren van de drachtomstandigheden (in imkerjargon: het verbeteren van de bijenweide) wordt zowel door imkers als onderzoekers gezien als een belangrijke maatregel om de bijenhouderij (en andere bestuivende insecten) te ondersteunen. Een belangrijke strategie voor het verbeteren van de bijenweide is een ander beheer van de (openbare) ruimte waar meer plaats is voor (on)kruiden en bloemenlinten/bermen in het landschap. Van groot belang daarbij is het moment van maaien. De beste drachtplanten hebben géén functie voor bijen wanneer ze kort voor de bloei worden gemaaid. Het tijdstip van maaien zou afgestemd moeten worden op de bloei van de belangrijkste kruiden voor insecten. Gunstige maatregelen zijn bijvoorbeeld: • Het voeren van een extensief maaibeheer van bijvoorbeeld wegbermen (2 keer per jaar maaien en afvoeren); • Het natuurlijk inrichten van stroken langs wegen en het ecologisch beheren hiervan. 3.5

Probleemonkruiden

In bermen komen ook plantensoorten voor die problemen geven, zogenoemde probleemonkruiden. Ridderzuring en distel geven als ze uitzaaien overlast naar landbouwgronden. Ze belemmeren de teelt van gewassen/gras. Jacobskruiskruid is een akkerkruid dat de laatste jaren in opkomst is in bermen en graslanden. De plant zorgt voor problemen bij inname door dieren (vee), in gehooid gras, omdat de dieren de gedroogde plant niet herkennen. Jacobskruiskruid is in gedroogde vorm voor de dieren lastig te onderscheiden als niet eetbare plant. De plant komt vaak voor op verstoorde gronden en vestigt zich moeilijk in bermen met een dichte zode. Ze kunnen heel veel zaden produceren. Deze blijven echter dicht bij de moederplant liggen. Niet meer dan 0,5% van alle zaden die een plant produceert verplaatst zich meer dan 25 meter. Bij goed agrarisch graslandbeheer krijgt Jacobskruiskruid nauwelijks een mogelijkheid om op aangrenzende percelen zich te vestigen. Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris) Bloei: Juni t/m Oktober De plant groeit graag op open tot grazige, droge tot matig vochtige, matig voedselrijke, meestal zandige grond. Jakobskruiskruid heeft buisbloemen en meestal ook lintbloemen. De plant is tweejarig, in het eerste jaar groeien de rozetten. Alle delen van de plant bevatten pyrrolizidine alkaloïden

24

Notitie over de toepassing van stuifmeel- en nectarleverende planten in het openbaar groen ten behoeve van bijen

Reuzenberenklauw is een gevaarlijke plant voor mensen. Bij huidcontact kan deze plant bij sommige mensen een reactie oproepen die vergelijkbaar is met verbranding. Vooral bij zonnig weer ontstaan brandblaren. De plant komt oorspronkelijk niet uit Nederland. In de 19 e eeuw is deze in tuinen aangeplant en van daaruit verwilderd. 3.6

Gedragscode Flora- en Faunawet

De gedragscode is ontwikkeld in opdracht van Vereniging Stadswerk Nederland, Vakgroep Groen, Natuur en Landschap en Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG). De onderstaande tekstdelen zijn uit de gedragscode overgenomen. De gedragscode is van toepassing op de uitvoering van werkzaamheden in gemeentelijke groenvoorzieningen. Het betreft een uitwerking van het bestendig beheer in het kader van de Flora- en Faunawet. De Flora- en Faunawet is sinds 2002 van toepassing. Het is een kaderwet betreffende de duurzame instandhouding van wilde planten en dieren in Nederland. Handelen volgens de gedragscode is alleen vereist indien (mogelijk) beschermde soorten voorkomen in de gemeentelijke groenvoorzieningen en onderhoudswerkzaamheden worden uitgevoerd. Door te handelen volgens deze gedragscode wordt schade aan (lokale) populaties van beschermde dieren en planten voorkomen of tot een minimum beperkt. Bestendig beheer Bestendig beheer betreft voortzetting van het (reguliere) onderhoud gericht op behoud van de bestaande situatie. De werkzaamheden worden al langer op deze manier uitgevoerd en hebben kennelijk niet verhinderd, of zelfs bijgedragen aan de vestiging van beschermde soorten. Daarbij komt dat de werkzaamheden geen nadelige effecten op de bestaande soorten mogen hebben. Indien onderhoudsmaatregelen niet meer plaatsvinden c.q op een andere wijze gaan plaatsvinden, verandert het leefgebied en kunnen aanwezige soorten verdwijnen. Voorbeelden van bestendig beheer zijn: - Jaarlijks maaien van een wegberm in een bepaalde periode - Uitmaaien van een sloot/slootoever in de nazomer Voorbeelden van niet bestendig beheer zijn: - Baggeren (verwijderen van de modderlaag en onderwater herprofileren) - Dempen van een sloot Quickscan (nulmeting) Om een goed beeld te krijgen van de bestaande situatie dient een nulmeting met hehulp van een quickscan uitgevoerd te worden. Een quickscan geeft op een snelle manier een beeld van de (mogelijke) aanwezigheid van beschermde soorten. De wet hanteert de volgende niveaus in bescherming: • Tabel 1 – algemene soorten • Tabel 2 – overige soorten • Tabel 3 – specifieke soorten • Vogels Het belang van inventarisatie wordt nogal eens onderschat. Het is namelijk verplicht dat een opdrachtnemer informatie vraagt en de opdrachtgever informatie verstrekt. Dat betekent dat inventariseren van groot belang is.


31 van 60

De quickscan geeft informatie over de aanwezigheid van beschermde soorten en vormt de basis voor het toepassen van een eventuele gedragscode of ontheffing. Op basis van de scan kan door een adviesbureau een beheerplan opgesteld worden. Monitoring Na elke maaibeurt is het belangrijk dat een monitoring plaatsvindt zodat de ontwikkeling van verscheidene planten en dieren in beeld wordt gehouden. Regionale samenwerking De gemeente Zundert is aan het inventariseren op welke schaal regionale samenwerking gevonden kan worden voor het afsluiten van een abonnement op de Nationale Databank Flora en Fauna25. Een abonnement op de Nationale Databank Flora en Fauna is handig bij het uitvoeren van de WABO of bijvoorbeeld het werken met een gedragscode Flora- en Faunawet, maar ook van belang voor Ruimtelijke ordening of handhaving groene wetten. 3.7

Zwerfvuil

In de bermen en bermsloten komt regelmatig zwerfvuil voor. Wanneer het maaisel verder verwerkt wordt (onderploegen, composteren, gebruiken als veevoer), dan is het belangrijk dat het aandeel zwerfvuil zo klein mogelijk blijft. 3.8

Handhaving

Door het ontbreken van een gemeentelijk bermenbeleid en prioriteit/capaciteit van het handhaven op bermen is er in de loop der jaren geen ideale situatie ontstaan. Voorbeelden van het oneigenlijk (illegaal) in gebruik nemen van bermen is het beplanten van bermen, het betrekken van de berm bij de tuin of het aanbrengen van verharding. Illegale voorwerpen zijn doorgaans obstakels bestaande uit stenen (grote keien) of paaltjes. Momenteel wordt bij uitzondering en ad-hoc gehandhaafd. Indien een berm, zonder dat hier een bestuurlijk besluit aan is voorafgegaan, door een inwoner in gebruik is genomen blijft de gemeente verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud. De gemeente is dus nog steeds aansprakelijk voor dit weggedeelte (Artikel 7 en Artikel 15 Wegenwet). Artikel 6:174 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt vervolgens dat het overheidsorgaan dat een zorgplicht heeft voor wegen aansprakelijk is voor schade wanneer de weg (de berm is onderdeel van de weg) niet voldoet aan de eisen die men in de gegeven omstandigheden daaraan mag stellen en daardoor gevaar voor personen en zaken oplevert. Gelet op bovenstaande is het noodzakelijk dat de gemeente handhavend optreedt indien bermen door inwoners in bezit of gebruik zijn genomen. Bijvoorbeeld doordat ze de berm bij de eigen tuin trekken of er illegale in/uitritten in aanleggen. Indien bermen illegaal door inwoners naar eigen inzicht zijn ingericht kan op grond van artikel 125 van de Gemeentewet en hoofdstuk 5 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) bestuursrechtelijk worden gehandhaafd. Indien de gemeente van situaties op de hoogte is en er niets aandoet zal bij de betrokkene het idee ontstaan dat er gedoogd wordt. Handhaving kan in dergelijke gevallen een lastige klus worden.

25

De Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) is het eerste volwaardige systeem dat natuurgegevens bundelt, uniformeert, valideert en op een eenvoudige manier toegankelijk maakt.

3.9

Rekenkamerrapport ‘Beeldverschillen’

Het rapport ‘Beeldverschillen’ opgesteld door de rekenkamercommissie is in de opinieronde van 11 december 2008 behandeld. De hoofdconclusie is dat in de onderzochte periode 2002 tot en met 2006 bij het groenbeheer niet voldaan werd aan de eisen van doeltreffendheid. Wel is geconstateerd door de rekenkamercommissie dat in deze periode doelmatig is gewerkt. Het resultaat is dat er wel doelen zijn, maar zij zijn niet specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden (SMART). In het kader van het waarborgen van de afgesproken kwaliteit heeft de rekenkamer de aanbeveling gedaan om de capaciteit voor het onderdeel cultuurtechniek met 1 fte uit te breiden omdat momenteel de benodigde capaciteit niet beschikbaar is. Op de afdeling Openbare werken bestaat een groot knelpunt bij de uitvoering van de werkzaamheden binnen de taakvelden openbaar groen inclusief begraafplaatsen, hondenoverlast, buitensport, volkstuinen en speelplekken. Tot 2003 waren voor deze taken nog ongeveer 3½ fte beschikbaar. Vanaf die tijd zijn in totaal ongeveer 1½ fte op het totale genoemde taakveld bezuinigd, zonder de taken hier evenredig mee te verminderen. Na die tijd (vanaf 1 januari 2008) is hondenoverlast zelfs als taakveld aan de afdeling toegevoegd, zonder toekenning extra uren. Bij de behandeling van het opinievoorstel Plan van aanpak voor uitvoering aanbevelingen uit het rekenkamerrapport ‘Beeldverschillen’ heeft de meerderheid van de gemeenteraad gekozen voor handhaving van het huidig onderhoudsniveau. Door het college is daarbij de toezegging gedaan om het knelpunt van toezicht op te vangen door inzet van de voormannen van de buitendienst. Inmiddels zijn de voormannen ingeschakeld bij het houden van toezicht op de uitvoering van de aannemers in het groen. Dit betekent dat op dat onderdeel een stukje ruimte is gecreëerd voor de beide binnendienstmedewerkers, maar een tekort van ¾ fte in hun vakgebieden blijft nog bestaan. Het bermenbeheer is één van de taakvelden die hierdoor minder aandacht krijgt dan noodzakelijk is. 3.10 Gedenktekens Wegbeheerders in Nederland worden steeds vaker geconfronteerd met verzoeken van burgers om een gedenkteken langs een rijbaan te plaatsen. Het gaat hierbij om nabestaanden van slachtoffers die een gedenkteken willen plaatsen op de plek in de berm waar het dodelijk ongeval heeft plaatsgevonden. Door het gehele land lopen de regels van gemeenten voor gedenktekens in de bermen voor verkeersslachtoffers nogal uiteen. Belangrijkste criterium daarbij is dat de verkeersveiligheid niet in het gedrang mag komen. In de gemeente Drimmelen zal in een voorkomend geval het verzoek van een nabestaande voorgelegd worden aan het college van burgemeester en wethouders. Vooralsnog is het uitgangspunt dat een gedenkplaats in de berm beperkt blijft tot het leggen van bloemen. 3.11 Subsidiemogelijkheden Onderzocht is of voor de gemeente Drimmelen specifieke subsidies voor ecologisch terreinbeheer beschikbaar zijn. Deze zijn niet gevonden. Agrariërs en andere particuliere grondgebruikers die zich actief willen inzetten voor de kwaliteit van natuur en landschap in het agrarische cultuurlandschap kunnen deelnemen aan de subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader. Zie hiervoor ook paragraaf 2.3.2.


33 van 60

3.12 Social return Onderzocht is of plaatselijke aannemers een voorkeurspositie kunnen krijgen om in te schrijven op onderhoudsbestekken. De meeste onderhoudsbestekken dienen echter volgens het aanbestedingsbeleid openbaar europees aanbesteed te worden. Dit geldt ook voor het onderhoud van de bermen en bermsloten. In verband met de werkbaarheid en continuïteit zal het bestek voor tenminste vier jaar worden aanbesteed. De besteksraming zal daarmee boven de Europese drempelwaarde liggen van € 206.000 excl. btw (per 1 januari 2008). Plaatselijke ondernemers hebben ook de mogelijkheid om op het onderhoudsbestek in te schrijven. De aanbestedingsregels bieden geen mogelijkheid om een voorkeurspositie voor hen te maken. 3.13 Bio-energie Acht gemeenten uit de regio Breda, waaronder de gemeente Drimmelen, hebben in 2008 een Europese aanbesteding gehouden voor de inzameling van groenafval26. De winnende partij Groenafvalverwerkingsbedrijf Van Iersel uit Biezenmortel brengt de houtige fractie uit deze stroom nu naar een papierfabriek in de buurt van Arnhem, die hieruit energie wint. De papierfabriek verbrandt het materiaal in een eigen biomassa-installatie, voor de energievoorziening van het productieproces. Het overige groenafval zoals het slootvuil wordt nog gewoon gecomposteerd. Aanvankelijk werd nagestreefd dat marktpartijen regionaal één of twee biomassacentrales zouden gaan bouwen. Dat bleek niet slim. In 2012 lopen in deze regio de verwerkingscontracten voor gft-afval af. Die twee stromen kunnen straks beter worden samengevoegd. Immers, ook uit gft-afval kan duurzame energie gewonnen worden. Daarom is de aanbesteding uiteindelijk algemener geformuleerd en beperkt tot de periode tot 2012. Echter, voor zo’n korte tijd zet een marktpartij geen nieuwe biomassacentrale neer. Om toch te stimuleren dat het groenafval efficiënter en klimaatvriendelijker wordt verwerkt, zijn drie wegingcriteria in de aanbesteding opgenomen: kosten, energiewinning en ‘Plan van Aanpak’. Gunningcriteria De betrokken gemeenten wilden met de aanbesteding drie doelen bereiken: efficiencywinst door aanbesteding van een grote massa ineens, klimaatwinst door de winning van duurzame energie, en efficiency- en duurzaamheidwinst bij de verwerking. Het aanbestedingsdocument noemde dan ook gunningcriteria voor deze drie doelen: kosten, energieopwekking en Plan van Aanpak. Bij dat laatste ging het bijvoorbeeld om de motivatie voor het willen uitvoeren van de opdracht, de in te zetten conversietechnieken en het minimaliseren van het transport tussen gemeentelijke inzamelpunten en de plekken waar het groenafval wordt verwerkt. Op hoofdlijnen werden de gunningcriteria kosten, energieopwekking en Plan van Aanpak tegen elkaar afgewogen in een verhouding 40-3030. Biogas installatie Waterschap Brabantse Delta27 zoekt naar duurzame oplossingen voor het verwerken van slootmaaisel. Een mogelijkheid zou op termijn kunnen zijn een biogas installatie. Met name voor slootvuil (niet baggerspecie), bermgras en snoeiafval. Deze ontwikkeling zal gevolgd worden en kan betrokken worden bij de evaluatie van het beleidsplan Bermen en bermsloten in 2014. 26 27

Bron: Agentschap NL | Januari 2010, Publicatie-nr. 2DENB1005 Bron waterschap Brabantse Delta

3.14 Begrazing Bij het ontwikkelen van soortenrijke schraalgraslanden en natuurlijke parken kan een schaapskudde een meerwaarde hebben. De bodem kan verschraald worden. Door de “heerdgang” van de kudde langs verschillende terreinen komt een proces van verspreiding van zaden op gang. In parken verdwijnen de harde grenzen tussen grasland, ruigte en sloten, eventueel plantsoen en bos. Niet alleen het gras wordt begraasd maar tot op zekere hoogte ook de bosranden en bosschages waarbij zich mooie zomen kunnen ontwikkelen. De inzet van schapen brengt echter nogal wat voorwaarden met zich. De schaapsherder begint altijd met het neerzetten van gazen omheiningen op het stuk dat die dag wordt begraasd. Daarnaast dient het areaal dat voor begrazing in aanmerking komt - om het rendabel te maken - voldoende groot te zijn. Indien de gebieden verspreid liggen over de gemeente werkt dit kostenverhogend. Aan schapenbegrazing als beheersvorm is ten opzichte van de inzet van maaimachines niet vanzelfsprekend een lagere kostprijs verbonden. Voor herderen rekent Pro Natura28 een richtprijs van € 8,10 excl. BTW per are per jaar waarbij minimaal een oppervlakte van 2.000 are wordt begraasd en een overeenkomst voor drie jaar wordt afgesloten. Ter vergelijking kan voor twee keer maaien en ruimen inclusief stortkosten een richtprijs van € 9,3629 excl. BTW per are per jaar aangehouden worden.

28

http://www.pronatura.be/page?&orl=1&ssn=&lng=1&pge=357 Zie ook paragraaf 5.5.2 en 5.5.3. Richtprijs is eenheidsprijs zonder de indirecte kosten (35%). Hierbij wordt uitgegaan van een positief aanbestedingsresultaat.

29


4 4.1

35 van 60

ANALYSE EN BELANGEN Analyse huidige situatie

Het huidige beheer van zowel de bermen als bermsloten is beoordeeld op sterke en zwakke punten, kansen en risico’s. Onderstaand worden deze in willekeurige volgorde benoemd. Deze analyse vormt de basis voor het toekomstig beheer en onderhoud van de bermen en bermsloten in Drimmelen. De analyse van de huidige situatie is gebaseerd op informatie uit de voorgaande hoofdstukken, de klankbordgroepbijeenkomsten en de reacties die de klankbordgroepleden vervolgens hebben kunnen geven op het conceptrapport. Sterke punten • Het gras wordt relatief kort gehouden waardoor het zicht voor het verkeer niet wordt belemmerd; • Huidige maaimethode (klepelen en maaisel laten liggen) is relatief eenvoudig en goedkoop; • De eerste meter van de berm langs fietspaden wordt extra kort gemaaid waardoor geen overlast is van overhangende vegetatie. Zwakke punten • Er is veel bermschade (door uitwijkend) verkeer; • De bermen en bermsloten hebben weinig tot geen ecologische en visuele waarde. De vegetatie bestaat overwegend uit gras; • De maaitijdstippen zijn slecht gekozen. De eerst maaibeurt is meestal te vroeg en zou ongeveer 2 a 3 weken later moeten plaats vinden (juist voor zaad gevormd wordt door lastige planten zoals Jacobs Kruiskruid). De tweede maaibeurt gebeurt ongeveer 1 maand te laat. Waardoor de vegetatie al volop heeft gezaaid en door het najaarsweer al heel snel gaat verteren. • Het slootvuil wordt onvoldoende opgeruimd. De gemeente heeft een opruimplicht met betrekking tot maaisel en slib wat in de bermen wordt gezet bij het onderhoud van de waterlopen. Dit maaisel en slib wordt slechts ten dele en vaak ook nog veel te laat door de gemeente opgeruimd. Er zijn veel bermen waar niets wordt opgeruimd. • Er is onduidelijkheid over de ontvangstplicht en de gedeelde verantwoordelijkheid van het onderhoud van de sloten; • Door het klepelen en niet afvoeren van maaisel vindt een verrijking van de toplaag plaats en wordt de berm verhoogd waardoor het water de wegberm minder goed kan inlopen; • Het slootvuil dat vrijkomt bij het onderhoud door het waterschap blijft lang liggen. De eigen dienst van de gemeente voert dit geleidelijk af. Voortgang is afhankelijk van andere taken waarvoor de vrachtwagens worden ingezet; • De aanwezigheid van (stukgeklepelde) zwerfvuil in de bermen en bermsloten. Kansen • In de grotere aaneengesloten gebieden en brede bermen is ruimte voor ecologische ontwikkelingen (e.e.a. afhankelijk van de grondsoort); • Kiezen voor ecologisch beheer van gebieden en bermen die aansluiten op de fietsen wandelroutes binnen Drimmelen; • Binnen 8 dagen opruimen en afvoeren slootvuil zoals in Breda wordt gedaan levert al een grote bijdrage aan verschraling van de bodem;

•

Een goede afstemming en informatieverstrekking tussen de verschillende belanghebbende partijen en burgers.

Risico’s • Er wordt nog niet gewerkt volgens de gedragscode Flora- en faunawet; • Slootmaaisel dat te lang blijft liggen en bemesting vanaf aangrenzend land geeft een verrijking van de bodem; • Uitzaaien van probleemonkruiden (Jacobskruiskruid en distels) naar aangrenzende landbouwpercelen; • Bij ontwikkelingsbeheer (maaien en ruimen) neemt de kans op een zwakkere berm toe waardoor bermschade door uitwijkend verkeer kan ontstaan; • Maaien van bermen door inwoners en agrariërs is een bedreiging voor ecologisch beheer. 4.2

Speerpunten belanghebbenden

Uit het overleg met de klankbordgroep kunnen onderstaande conclusies getrokken worden. Allereerst valt op dat de betrokkenheid bij het bermen en bermslotenbeleid groot is; het onderwerp is actueel. In hoofdstuk 3 blijkt dit ook uit de maatschappelijke context en ontwikkelingen. Het valt op dat de belangen van de verschillende partijen in hoofdlijn overeenkomen en dat slechts op onderdelen extra nadrukken gelegd worden. Zo vinden alle partijen dat een verhoging van de biodiversiteit dient plaats te vinden op de ecologisch meest kansrijke plekken. De volgende kansrijke gebieden zijn daarbij in relatie met de landschapsvisie van de gemeente Drimmelen o.a. benoemd: bermen in wandelbos Ronde Bergen te Made, bermen langs zandwinput te Wagenberg, braakliggend gebied bij EVZ Spoorzone (Brede School) te Hooge Zwaluwe, berm naast fietspad eendenkooi te Terheijden30 en de bermen langs de Tuinbouwweg Made/Drimmelen. Ook is er veel draagvlak voor een goede afstemming en informatieverstrekking tussen de verschillende belanghebbende partijen. Verder staan onderstaand de belangrijkste speerpunten van de diverse belanghebbenden benoemd. • Op tijd en voldoende maaien ter voorkoming van ongewenste kruiden zodat ongewenste kruiden zoals Jacobskruiskruid zich niet uitzaaien. • Verhoog waar het mogelijk is de natuurwaarden en zorg dat voldaan wordt aan de Flora- en faunawet; • Zorg voor een nulmeting van de bestaande situatie waarbij de soortenrijkdom van dit moment wordt vastgelegd. Voer vervolgens jaarlijks een monitoring uit zodat de effecten van het beheer worden gemeten; • Extra aandacht voor het verwijderen van zwerfvuil in de bermen en bermsloten; • Op zandgrond heeft ontwikkelingsbeheer (maaien en ruimen) een groter kans van slagen dan op voedselrijkere klei-, veen- of leemgrond; • Tijdig en volledig opruimen slootafval. Nu blijft het te lang liggen of wordt het niet volledig opgeruimd;

30

Deze berm is echter niet in beheer bij de gemeente maar bij Staatsbosbeheer


• •

4.3

37 van 60

Om het maaisel op de akkers te kunnen verwerken is het noodzaak dat de vegetatie gehakseld wordt31 en 2 maal per jaar wordt gemaaid. Door in plaats van twee keer te maaien nog maar één keer te maaien ontstaat langere grasvegetatie waardoor het uitzicht en het zicht op de bebording wordt belemmerd. Na vier jaar evalueren of door het uitgevoerde ontwikkelingsbeheer volstaan kan worden met één keer maaien en afvoeren. Analyse informatie buurgemeenten

Uit de gesprekken met medewerkers van buurgemeenten zijn onderstaande vijf bevindingen gekomen (zie ook bijlage 1): 1. Voor de ontwikkeling van de flora en fauna is het ongunstig om ontwikkelingsbeheer uit te voeren middels een maaizuigcombinatie. Beter is de inzet van een cyclomaaier waarbij het maaisel afgevoerd wordt via rollen. 2. Regel in het onderhoudsbestek dat de aannemer verantwoordelijk is voor de afvoer van maaisel. Door de marktwerking kiest de aannemer zelf voor de goedkoopste oplossing. 3. Maak met het waterschap afspraken in de gebieden waar ontwikkelingsbeheer plaatsvindt over het maaisel en slootvuil van de leggersloten. De aannemer van het waterschap kan dan het vrijgekomen materiaal verzamelen en deponeren op grote depots. Het verzamelen door het waterschap dient echter wel door de gemeente betaald te worden. 4. Zorg ervoor dat middels het uitvoeren van bestendig beheer (gedragscode Flora- en faunawet) in die periodes gemaaid wordt dat het negatief effect op planten- en diersoorten minimaal is. 5. Het uitvoeren van slootonderhoud door agrariërs tegen een vergoeding brengt een grote administratieve last met zich mee. Voordat tot uitbetaling overgegaan kan worden dienen de betreffende werkzaamheden gecontroleerd te worden. Ook is het noodzakelijk dat een gedetailleerde kaart opgesteld en bijgehouden wordt waarop de sloten staan die wel of niet door de aangrenzende agrariër worden onderhouden. Pluspunt van deze methode is wel dat de verantwoording meer neergelegd wordt bij burgers en bedrijven en hiermee de betrokkenheid bij het slootonderhoud wordt vergroot.

31

Opgemerkt dient te worden dat waterschap Brabantse Delta juist meer is gaan maaien met de maaikorf in plaats van klepelen.


5 5.1

39 van 60

VISIE EN REALISATIE Visie

Alle kaders en ontwikkelingen die geschetst zijn in voorgaande hoofdstukken zijn op elkaar gelegd. De effecten daarvan op het huidige beheer van de bermen en bermsloten zijn daarbij geanalyseerd en beoordeeld. De basis voor de visie van de gemeente is verwoord middels vier principes: 1. Bermen en bermsloten zijn van groot belang voor de afwatering van hemelwater en maken onderdeel uit van de waterhuishouding. 2. Bermen en bermsloten vervullen belangrijke functies en zijn een essentieel onderdeel van het landschap en vormen vaak ecologische verbindingen. 3. Een verhoging van de biodiversiteit dient plaats te vinden op de ecologisch meest kansrijke plekken. 4. De gemeente heeft tot taak de bermen en sloten efficiënt te beheren waarbij duurzaamheid hoog in het vaandel staat. Met behulp hiervan is onderstaande visie opgesteld: Bermen en bermsloten dienen aan de wettelijke eisen te voldoen waarbij gestreefd wordt naar een verhoging van de biodiversiteit en ecologische verbindingen en een efficiënte verwerking van slootmaaisel. Inrichting en beheer zijn daarbij afgestemd op het ambitieniveau van de gemeente. Uitgangspunten: Ten aanzien van het slootbeheer is het belangrijkste uitgangspunt de gedeelde verantwoordelijkheid. Onderhoud van de sloten (met uitzondering van de leggersloten (categorie A)32 is een wettelijke verantwoordelijkheid van de aangelanden (eigenaren van gronden die aan de sloot grenzen). Het beleidsplan is op dit principe gericht. Tot op heden werd aan dit principe géén consequente uitvoering gegeven. De gemeente zal zijn verantwoordelijkheid nemen door de sloten jaarlijks uit te maaien. Het vrijkomende maaisel zal daarbij verdeeld worden over de aangelanden. De aangelanden mogen dit slootmaaisel immers conform de wettelijke voorschriften onderwerken op hun akkers. Door voor deze werkmethode te kiezen zijn er bij zowel schouwsloten (categorie B) als overige sloten (categorie C) die een gedeeld eigendom hebben (de kadastrale grens ligt in het midden van de sloot) nagenoeg geen stortkosten te verwachten. Uitzondering hierop vormen bermen33 waar geen ruimte is om het slootvuil te deponeren en/of te verwerken. Hier dient het slootmaaisel door de gemeente afgevoerd te worden. Hierbij dient opgemerkt te worden dat ieder een gedeelde schouw en ontvangstplicht heeft. Dit betekent dat de gemeente in overleg met de aangelande zal moeten bekijken wat de aangelande wenst met betrekking tot het onderhoud. Dit kan dus betekenen dat een aantal aangelanden kiest voor gedeelde kosten van slootonderhoud en gedeelde ontvangstplicht.

32

Voor het onderhoud van categorie A sloten draagt het waterschap meestal zorg en zijn de aangelanden ontvangstplichtig (zie ook subparagraaf 2.3.3) Bijvoorbeeld de bermen in de Plukmadese Polder

33

Bij de overige sloten (categorie C) waarvan de gemeente volledig eigenaar is zal zowel het uitmaaien als het ontvangen van het vrijkomende maaisel (stortkosten) ten laste komen van de gemeente. Ten aanzien van het bermbeheer is de belangrijkste keuze die gemaakt moet worden de keuze in welke mate er geïnvesteerd wordt om op kansrijke gebieden over te gaan op ontwikkelingsbeheer (maaien en ruimen). 5.2

Ambitie

De ambitie die de gemeente Drimmelen heeft, wordt bepaald door twee aspecten. In de eerste plaats moet de afweging gemaakt worden of er geïnvesteerd wordt in meer natuurwaarden in bermen en bermsloten. Met de vaststelling van het groenbeleidsplan 2005-2015 is deze keuze feitelijk al gemaakt. Hierin wordt aangegeven dat de inrichting en het beheer gericht zal zijn op een optimale gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde waarbij op termijn een ecologische en milieuvriendelijke werkwijze past. Daarnaast is bij de behandeling van de startnotitie in de opinieronde van 7 oktober 2010 door de Raad uitgesproken dat de biodiversiteit verhoogd dient te worden. Gesteld kan worden dat Drimmelen de ambitie heeft om op kansrijke plaatsen te investeren in ecologisch bermen slootbeheer. Belangrijk is dan de selectie van die kansrijke gebieden. Daar zullen de onderhoudsmaatregelen afgestemd dienen te zijn op de ecologische ontwikkeling. Onderhoudsmaatregelen die dit verstoren zullen volledig achterwege gelaten moeten worden. Ten tweede wordt de ambitie bepaald door de financiële mogelijkheden. Ten behoeve van de uitwerking van het ambitieniveau zijn 3 bermmodellen en een nulvariant (huidig beleid) opgesteld. Met behulp van de uitwerking naar bermmodellen is een raming gemaakt van de reguliere en cyclische beheerkosten. Ook is gekeken naar bijkomende éénmalige kosten. Om de effecten van de ambitie te kunnen bepalen dient de komende jaren het ontwikkelingsbeheer gemonitoord te worden. Deze monitoring bestaat enerzijds uit het verzamelen en analyseren van ingekomen meldingen en anderzijds uit het inventariseren van natuurwaarden. 5.2.1

Verhoging biodiversiteit bermen

De gemeente Drimmelen heeft de ambitie om op kansrijke plaatsen te investeren in ecologisch bermen slootbeheer. Bij de keuze waar wel of geen ontwikkelingsbeheer wordt toegepast zijn onderstaande twee vragen leidend: 1. Wat zijn de kansen van ontwikkelingsbeheer, is er een aanmerkelijke verhoging van de biodiversiteit te verwachten? 2. Is ontwikkelingsbeheer op de betreffende locatie beleidsmatig en praktisch gezien wenselijk? Ten behoeve van de beantwoording van de bovengenoemde vragen zijn een aantal selectiecriteria geformuleerd. Aan de hand hiervan kan bepaald worden of ontwikkelingsbeheer voor een berm of gebied wenselijk en zinvol is.


41 van 60

Selectiecriteria te verschralen bermen (ontwikkelingsbeheer) • Landschapsvisie gemeente Drimmelen34; • Op zandgrond heeft ontwikkelingsheer een grotere kans van slagen dan op voedselrijkere klei-, veen- of leemgrond; • Kies voor groter aaneengesloten gebieden zodat praktische uitvoering aan het beheer gegeven kan worden en er geen afstemmingsproblemen ontstaan; • Voor een gemeentebrede verhoging van de biodiversiteit liggen de grotere en aaneengesloten gebieden en bermen met ontwikkelingsbeheer bij voorkeur verspreid over geheel Drimmelen; • De breedte van de berm bedraagt minimaal 1,5 meter; • De gebieden en bermen liggen zoveel mogelijk in de buurt van fietsroutes35 en wandelgebieden. Zie voor de fietsroutes ook bijlage 4 uit het aanbevelingenrapport ‘Polderen over polderwegen’. • Om de kans van slagen van het verschralingsbeheer te vergroten hebben gebieden en/of bermen met minder beheerders en beperkt slootonderhoud de voorkeur. 5.2.2

Ontwikkelingsbeheer en regulier beheer

Vanuit de ambitie kunnen twee soorten bermbeheer worden onderscheiden, namelijk ontwikkelingsbeheer (maaien en afvoeren) en regulier beheer (klepelen). Ontwikkelingsbeheer beoogt door middel van het verrichten van beheershandelingen de biodiversiteit van een bestaande situatie te verhogen. Bij regulier beheer wordt de situatie gehouden zoals die nu aanwezig is. Beheer, onderhoud en verstoring zijn van grote invloed op de ontwikkeling van een berm. Door het maaien van de vegetatie wordt ingegrepen in de natuurlijke successie. De mogelijkheid tot ontwikkeling van de vegetatie hangt af van de frequentie, het moment van ingrijpen en de wijze van maaien. Het moment van maaien bepaalt of soorten tot bloei en zaadzetting kunnen komen. Daarnaast is de frequentie van maaien van invloed omdat sommige soorten beter of minder goed tegen maaien kunnen. Grassen zullen bij meer dan twee keer maaien gaan overheersen. In een berm kunnen planten voorkomen zoals de akkerdistel en Jacobskruiskruid die overlast geven en daarom minder gewenst zijn. Indien niet wordt ingegrepen zal een gras/kruidenvegetatie zich uiteindelijk ontwikkelen tot een bos. Uitgangspunten en randvoorwaarden ontwikkelingsbeheer (maaien en ruimen) • Het te voeren beheer is gericht op een verhoging van de kruidenrijkheid in de vegetatie waardoor een variatie aan planten- en diersoorten ontstaat. Dit soort vegetaties zal veel vlinders, zweefvliegen, hommels en bijen aantrekken; • Het beheer dient bestendig te zijn. Met andere woorden: het tijdstip van onderhoud dient ieder jaar zoveel mogelijk hetzelfde te zijn; • Bermmaaisel dat bij verschraling vrijkomt mag niet direct na het maaien verwijdert worden. Insecten moeten de kans krijgen om weg te kruipen en zaden kunnen dan nog narijpen en ter plaatse neervallen. Dit betekent de inzet van een cyclomaaier waarbij het maaisel afgevoerd wordt via rollen; • Vrijgekomen maaisel dient vanwege de regelgeving aangeboden te worden aan een erkende verwerker. 34

Zie ook paragraaf 2.3.2 Ecologisch bermbeheer is weinig zinvol bij wegen voortkomend in het auto- en landbouwnetwerk, waar het 60 kilometer wegen betreft. Dit in verband met de hoge intensiteit van gemotoriseerd verkeer op deze wegen. De kans op uitwijken in de berm is derhalve groot wat het ecologische bermbeheer Om te bekijken op welke wegen dit betrekking heeft zie hiervoor bijlage 5 en 6 van het rapport Polderen over polderwegen. 35

Uitgangspunten en randvoorwaarden regulier beheer (klepelen) • Het te voeren beheer is gericht op instandhouding van de bestaande situatie; • In verband met de verkeersveiligheid mag de vegetatie bij uitzichthoeken niet hoger zijn dan 0,50 meter. Bij kruisingen en/of splitsingen van wegen is er sprake van uitzichthoeken; • Slootmaaisel dient binnen acht dagen na het maaien afgevoerd te worden naar een depot en erkende verwerker of in ontvangst genomen te worden door een aangelande agrariër die het volgens de wettelijke voorschriften onderwerkt. Tijdstippen van maaien/afvoeren en klepelen • De optimale periodes voor de maaibeurten zijn bij twee maal per jaar maaien en afvoeren: eerste maaibeurt eind juni (15 tot 30 juni) en tweede maaibeurt in september (1 tot 30 september). • De optimale periodes voor de klepelbeurten zijn bij twee maal per jaar klepelen: eerst klepelbeurt eind mei/begin juni (15 mei tot 15 juni) en de tweede klepelbeurt eveneens in september (1 tot 30 september). • Het slootbeheer dient aansluitend op de tweede maaien klepelbeurt in september (1 tot 30 september) plaats te vinden. 5.2.3

Verwerking slootmaaisel

Met de visie is aangegeven dat bij het slootbeheer de gedeelde verantwoordelijkheid het belangrijkste uitgangspunt is. Uit de analyse is gebleken dat het slootmaaisel en slib dat afgevoerd dient te worden veel te lang op de kant blijft liggen en maar deels wordt opgeruimd. ZLTO-Drimmelen heeft in de klankbordgroep aangegeven dat het voor het kunnen verwerken van het maaisel op de akkers noodzaak is dat de vegetatie 2 keer per jaar wordt gemaaid (gehakseld). Dit beheer brengt echter meerkosten met zich mee ten opzichte van het huidige onderhoud waarbij de sloten 1 keer per jaar worden gemaaid. Als alternatief wordt voorgesteld om bij het jaarlijks opschonen van de sloten, deze voor te maaien zodat het slootvuil fijn geklepeld wordt. De ambitie van de gemeente is - zoals gesteld in paragraaf 5.2 - mede afhankelijk van de financiële mogelijkheden. Vooraf klepelen van de taluds - voor het opschonen van de sloten - zal leiden tot een grotere acceptatiegraad van het maaisel uit de sloten. Afvoer slootvuil (maaisel en slib) In het nieuw op te stellen onderhoudsbestek voor de aannemer zal bij de sloten die volledig in eigendom zijn van de gemeente de eis opgenomen worden dat binnen acht dagen het slootvuil afgevoerd dient te worden. De eigen dienst voert het slootvuil - dat vrijkomt bij de door het waterschap onderhouden leggersloten (categorie A) - geleidelijk af. Voortgang is mede afhankelijk van de inzet van de vrachtwagens voor andere werkzaamheden. Voorgesteld wordt om het afvoeren van het slootvuil op te nemen in de planning van de buitendienst met als eis dat het vrijgekomen slootvuil binnen acht dagen wordt opgeruimd. Het opruimen van het slootvuil wordt dan planmatig aangepakt. Hierbij zijn twee zaken van belang, namelijk dagelijks een duidelijk overzicht van de locaties waar de aannemer van het waterschap is geweest en dat de aannemer het slootvuil (bijvoorbeeld om de tien meter) op hopen zet.


5.3

43 van 60

Uitwerking ambitie

Nulvariant Bij dit beheermodel ligt de nadruk op het efficiënt beheren van bermen en bermsloten tegen een zo laag mogelijke kostprijs. Bermmodel 1 Bij dit beheermodel ligt de nadruk op het efficiënt beheren van bermen en bermsloten tegen een zo laag mogelijke kostprijs waarbij de verhoging van biodiversiteit nagenoeg nihil is. In een beperkt aantal gebieden is gekozen voor ontwikkelingsbeheer. Bermmodel 1

Ontwikkelingsbeheer: bermen en gebieden

Made

Wandelgebied Ronde Bergen (langs A59)

Made

Fietspad Made-Drimmelen (tussenberm fietspad en weg)

Drimmelen

Oude boomgaard Drimmelen (achter Amalia van Solmsstraat)

Wagenberg

Zandwinput Wagenberg

Hooge Zwaluwe

Gebied naast Brede school (EVZ Spoorzone)

32

are

180

are

40

are

200

are

29

are

Totaal ontwikkelingsbeheer:

481

are

Totaal areaal bermen:

12.147

are

Aandeel ontwikkelingsbeheer:

4

procent

Bermmodel 2 Bij dit beheermodel ligt de nadruk op een verhoging van de biodiversiteit op een aantal kansrijke bermen en gebieden in de gemeente Drimmelen. Onderstaand staan deze bermen en gebieden benoemd. Voor de selectie van deze gebieden zijn de selectiecriteria uit subparagraaf 5.2.1 bepalend. Ontwikkelingsbeheer vindt dan op ten minste 10% van het totale areaal bermen plaats. Hierbij zijn zoveel mogelijk de bermen geselecteerd die niet aan sloten grenzen. Zie voor een grafische weergave hiervan de kaart op de volgende bladzijde. Bermmodel 2

Ontwikkelingsbeheer: bermen en gebieden

Made

Wandelgebied Ronde Bergen (langs A59)

Made

Fietspad Made-Drimmelen (tussenberm fietspad en weg)

Made

32

are

180

are

Afrit Plukmade-Brieltjenspolder (onderzijde talud)

18

are

Made

Kanaalweg West (tussenberm fietspad en weg)

42

are

Drimmelen

Oude boomgaard Drimmelen (achter Amalia van Solmsstraat)

40

are

Wagenberg

Zandwinput Wagenberg

200

are

Wagenberg

Gebied achter Vlasselt

94

are

Terheijden

Rondom Kleine Schans

250

are

Hooge Zwaluwe

Gebied naast Brede school (EVZ Spoorzone)

29

are

Hooge Zwaluwe

Kerdijk (berm tussen fietspad en weg)

46

are

Hooge Zwaluwe

Wandelgebied Wetering

3

are

Hooge Zwaluwe

Zwaluwseweg (berm langs zandpad)

15

are

Lage Zwaluwe

Zwaluwsedijk (onderkant dijk)

300

are

Totaal ontwikkelingsbeheer:

1.248

are

Totaal areaal bermen:

12.147

are

Aandeel ontwikkelingsbeheer: Ten minste 10

procent

Figuur 3 Bermen en gebieden (ingekleurd) zoals benoemd in Bermmodel 2

Bermmodel 3 Bij dit beheermodel wordt gestreefd naar optimale verhoging van de biodiversiteit. Hierbij is de aanname gedaan dat het ontwikkelingsbeheer een aandeel heeft van 60% (= 7.288 are) van het totale areaal bermen. Verwerking slootmaaisel In alle bermmodellen wordt voorgesteld om het slootvuil binnen acht dagen af te voeren. Monitoring Om de effecten van het ontwikkelingsbeheer te kunnen volgen dient ten behoeve van alle bermmodellen in 2011 een nulmeting uitgevoerd te worden en zal vanaf 2012 jaarlijks een monitoring uitgevoerd moeten worden. Zie ook paragraaf 5.4.3. De omvang hiervan is afhankelijk van het gekozen bermmodel. Zwerfvuil Ten behoeve van het zwerfvuil ruimen is in paragraaf 5.5 een minimale en een optimale variant berekend. Een keuze uit één van deze twee varianten kan gemaakt worden onafhankelijk van het gekozen bermmodel. Handhaving Ten behoeve van handhaving is in paragraaf 5.5 een minimale en een optimale variant berekend. Een keuze uit één van deze twee varianten kan gemaakt worden onafhankelijk van het gekozen bermmodel.


5.4

45 van 60

Realisatie

In paragraaf 5.4.1 tot en met 5.4.4 worden onderstaande onderwerpen beschreven om tot realisatie van de visie en ambitie te komen. 1. Ontwerp en inrichting 2. Beheer en onderhoud 3. Monitoring en handhaving 4. Communicatie en voorlichting 5.4.1

Ontwerp en inrichting

In het rapport ‘Polderen over polderwegen’ worden de erftoegangswegen buiten de bebouwde kom van de gemeente Drimmelen getoetst aan de aangevulde richtlijnen36 voor weginrichting. Uit deze toetsing volgen een aantal knelpunten. Voor elke weg met knelpunten zijn aanbevelingen geformuleerd. Deze aanbevelingen (zie paragraaf 5.7 van het betreffende rapport) variëren van aanleggen van duurzame bermverhardingen in de vorm van grasbetontegels tot aanleggen van passeerplaatsen en ribbelstroken. Ook worden er adviezen gegeven voor aanpassing van de wegcategorisering. Dit laatste betreft een beleidsmatige aanpassing en heeft geen financiële gevolgen en zal op een later moment bij een actualisering van het beleidsplan Verkeer en vervoer aan bod komen. De aanbevelingen uit dit rapport zullen niet allemaal op korte termijn in uitvoering genomen kunnen worden. Waar mogelijk zullen de aanbevelingen ter harte genomen worden bij onderhoudswerkzaamheden. Er worden voor de geformuleerde aanpassingen op dit moment géén financiële middelen gevraagd. 5.4.2

Beheer en onderhoud

Voor het onderhouden van de bermen en bermsloten zijn op basis van de wetgeving en geformuleerde visie onderstaande beheergroepen geformuleerd. Elke berm, gebied of sloot binnen de gemeente Drimmelen wordt ondergebracht bij een van deze beheergroepen. Bij de berekening van de kosten per bermmodel zijn de maatregelen per beheergroep inzichtelijk gemaakt. Bermbeheer: 1. Standaard bermen De bermen die niet voor ontwikkelingsbeheer in aanmerking komen worden onderhouden tegen zo laag mogelijke kosten. Deze bermen worden twee keer per jaar geklepeld waarbij het maaisel in de berm achterblijft om te verteren. 2. Uitzichthoeken (kruisingen van wegen) In verband met de verkeersveiligheid is het noodzakelijk dat deze hoeken voldoende uit- en overzicht bieden aan de weggebruikers. Deze uitzichthoeken worden een keer extra geklepeld waarbij het maaisel blijft liggen. 3. Recreatieve voorzieningen Ter voorkoming van overlast van overhangende vegetatie wordt de eerste meter langs fietspaden en bermen intensiever gemaaid. 4. Ecologische bermen Via ontwikkelingsbeheer wordt naar gevarieerde en kruidenrijke bermen gestreefd. Voor deze beheergroep is het noodzakelijk om twee keer per jaar te maaien en het maaisel af te voeren. 36

Het CROW (het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte) heeft richtlijnen geformuleerd voor inrichting van wegen. De huidige richtlijnen beschikken over een te breed kader om die reden zijn de richtlijnen aangevuld.

Slootbeheer (zie ook toelichting inventarisatie): 1. Leggersloten (categorie A; onderhoud door waterschap) Het slootvuil (maaisel en specie) dat op de gemeentelijke berm gebracht wordt dient grotendeels afgevoerd te worden. 2. Schouwsloten machinaal (categorie B; scheidingssloten) Deze sloten worden door de gemeente 1 keer per jaar gemaaid waarbij het slootvuil bij de aangelande wordt gedeponeerd. 3. Schouwsloten machinaal (categorie B; eigendom gemeente) Deze sloten worden door de gemeente 1 keer per jaar gemaaid waarbij het slootvuil door de gemeente grotendeels wordt afgevoerd. 4. Schouwsloten handmatig (categorie B; eigendom gemeente) Idem aan punt 3. 5. Overige sloten machinaal (categorie C; eigendom gemeente) Deze sloten worden door de gemeente 1 keer per jaar gemaaid waarbij het slootvuil door de gemeente grotendeels wordt afgevoerd. 6. Overige sloten handmatig (categorie C; eigendom gemeente) Idem aan punt 5. 7. Overstortsloten Deze sloten worden door de gemeente gemiddeld 6 keer per jaar gemaaid waarbij het maaisel volledig wordt afgevoerd. Na een overstort dient de betreffende sloot tot 500 meter stroomafwaarts geschoond te worden. Inventarisatie In het bestek van 2007 is de inventarisatie van de bermen en bermsloten uit 2002 grotendeels overgenomen. Voor het nieuw op te stellen onderhoudsbestek zal voor een efficiënte uitvoering een nieuwe inventarisatie gemaakt moeten worden. Van alle bermen en sloten dient de lengte en de gemiddelde breedte bepaald te worden. Ook zal een indeling naar voornoemde beheergroepen gemaakt moeten worden. Op de inventarisatietekening dienen onderstaande sloten onderscheiden te worden: Leggersloten / categorie A Het onderhoud wordt door het waterschap uitgevoerd. De aangelanden hebben een ontvangstplicht voor de helft van het vrijkomende maaisel. Met uitzondering van de overstortsloten. Schouwsloten / categorie B waarbij de gemeente aangelande is. Bij de meeste sloten is nog een andere aangelande en is er sprake van een gedeelde onderhoudsplicht. Als de gemeente aan beide zijden van de sloot aangelande en/of eigenaar is van de sloot berust de onderhoudsplicht volledig bij de gemeente. Overige sloten / categorie C waarbij de gemeente aangelande is. Bij de meeste sloten is nog een andere aangelande en is er sprake van een gedeelde onderhoudsplicht. Als de gemeente aan beide zijden van de sloot aangelande en/of eigenaar is van de sloot berust de onderhoudsplicht volledig bij de gemeente.. Overstortsloten waarbij het onderhoud door de gemeente wordt uitgevoerd. Na een overstort dient de betreffende sloot tot 500 meter stroomafwaarts geschoond te worden Beheer- en uitvoeringsplan bermen en bermsloten In het groenbeleidsplan 2005-2015 is als beleidspunt aangegeven dat het beheren van de groenvoorzieningen aan de hand van plannen, zowel op beleid- als beheerniveau, dient plaats te vinden, zodat inzicht aanwezig is in kwantiteit en kwaliteit en consequente aansturing mogelijk is. Voor het planmatig werken is in eerste instantie een goede inventarisatie noodzakelijk. Daarnaast dient een onderhoudsbestek opgesteld te worden waarin alle werkzaamheden die uitbesteed worden, zijn opgenomen. Dit betreft alle maatregelen die in paragraaf 5.5.2 zijn opgenomen met uitzondering van de werkzaamheden die door de eigen dienst worden


47 van 60

uitgevoerd. Het bestek wordt conform het gemeentelijk aanbestedingsbeleid europees openbaar aanbesteed. Voor de werkzaamheden die de eigen dienst verricht zal een eenvoudig werkplan gemaakt worden bestaande uit een tabel met locatiegegevens en een werktekening. Op basis hiervan kunnen zij de werkzaamheden inplannen. 5.4.3

Monitoring en handhaving

Meldpunt Bij het meldpunt worden alle klachten geregistreerd die binnenkomen. Hieruit zijn overzichten te maken. Veelal hebben de meldingen betrekking op verkeersveiligheid en slecht uitzicht. Verhoging biodiversiteit Met de vaststelling van dit beleidsplan is in een aantal bermen of gebieden gekozen voor een verhoging van de biodiversiteit. Voor toekomstige keuzes is het van belang om de effecten van het regime van maaien en afvoeren (verschraling) jaarlijks te meten. Monitoring is daarom noodzakelijk. Allereerst zal in de betreffende bermen een nulmeting uitgevoerd moeten worden waarbij de soortenrijkdom van de flora en fauna van dit moment wordt vastgelegd. Een goed tijdstip hiervoor is na de eerste maaibeurt in juni 2011. De veldinventarisatie waarbij de planten- en diersoorten in beeld gebracht worden dienen in de bermen en gebieden met ontwikkelingsbeheer jaarlijks herhaald te worden. Op basis hiervan kan het effect van maaien en ruimen in beeld gebracht worden. Deze monitoring kan uitgevoerd worden door een op dit gebied gespecialiseerd bureau en/of plaatselijke natuurvereniging(-en). Om de verkregen gegevens te kunnen verwerken en op te slaan liggen er kansen om regionaal samen te werken (zie ook paragraaf 3.6) met o.a. de gemeente Zundert. Zij stellen voor een abonnement te nemen op de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF). Het aanbod van een abonnement op de NDFF bestaat uit verschillende pakketten. Voor de voorgestelde monitoring dient gekozen te worden voor pakket 4. De jaarlijkse kosten bedragen ongeveer € 4.500. NDFF verzorgt in dat geval de opslag van de eigen waarnemingen, voert het beheer en zorgt voor validatie van de gegevens. Afhankelijk van het aantal deelnemende gemeenten wordt hierop korting verleend. Er wordt een eenmalig instaptarief van € 2.500 gerekend voor een “kleine” gemeente (op grond van inwoneraantal). Dit is dus een post voor alleen het eerste jaar. Handhaving In paragraaf 2.1.1 is aangegeven dat bermen een wegenbouwkundige en verkeersfunctie hebben. Om deze functies te kunnen vervullen is het van belang dat de berm niet door inwoners op enigerlei wijze in gebruik genomen wordt. Als richtlijn geldt hierbij dat plaatsing van obstakels in/op of aan de berm door burgers is verboden. Voor de handhaving van het bermenbeleid wordt gebruik gemaakt van bestuursdwang. De bestuursdwangbevoegdheid is de bevoegdheid van een bestuursorgaan om een toestand die in strijd is met administratief rechtelijke norm op te heffen en de toestand feitelijk in overeenstemming te brengen met de norm. In dit beleidsplan gaat het o.a. om illegale paaltjes, stenen en/of (overhangende) beplanting in de berm, die in strijd zijn met artikel 14 lid 2 van de Wegenwet37. Ook het 37 De rechthebbende op en de onderhoudplichtige van een tot den weg behoorenden berm hebben alle verkeer over den berm te dulden, voor zoover het door omstandigheden wordt gebillijkt.

onrechtmatig in gebruik nemen van bermen kan ertoe leiden dat in strijd wordt gehandeld met artikel 14 lid 2 van de Wegenwet. In artikel 5:21 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) wordt bestuursdwang als volgt omschreven: ‘het door feitelijk handelen door of vanwege een bestuursorgaan optreden tegen hetgeen in strijd met bij of krachtens enig wettelijk voorschrift gestelde verplichtingen is of wordt gedaan, gehouden of nagelaten’. Bestuursdwang kan daarmee worden aangemerkt als een bij uitstek op de situatie toegesneden sanctie, die de situatie herstelt tot de gewenste situatie. Het kan worden toegepast zonder tussenkomst van de rechter (reële executie). Twee manieren om een ongewenste situatie feitelijk te veranderen: • Privaatrechtelijk: de gemeente verwijdert direct de zaken die illegaal in de gemeentegrond zijn geplaatst omdat de gemeente eigenaar is van de grond; • Publiekrechtelijk (bestuursrechtelijke handhaving): de gemeente schrijft de bewoner aan die illegaal voorwerpen in de berm heeft geplaatst. De bewoner is een overtreder van een wettelijke bepaling uit de APV. De bewoner krijgt eerst zelf de gelegenheid om de overtreding te beëindigen en anders doet de gemeente dat door middel van bestuursdwang. Formeel gezien moet de gemeente voor de tweede, meer omslachtige, publiekrechtelijke methode tot bestuurshandhaving kiezen omdat deze meer waarborgen biedt voor de burger en toch tot hetzelfde doel kan leiden. Ten behoeve van handhaving is in paragraaf 5.5 een minimale en een optimale variant berekend. Een keuze uit één van deze twee varianten kan gemaakt worden onafhankelijk van het gekozen bermmodel. De optimale variant heeft betrekking op extra ambtelijke ureninzet. Binnen de afdeling Openbare Werken zijn momenteel voor optimale handhaving onvoldoende uren beschikbaar. Voor de optimale variant dient vanuit een te bepalen nulmoment een inhaalslag gemaakt te worden. Jaarlijks dient middels controle dit bijgehouden te worden. Bij de minimale variant ligt de prioriteit in eerste instantie daar waar verkeersonveilige situaties ontstaan of zijn ontstaan, al dan niet doordat burgers zich een stuk berm hebben toegeëigend. In de berekening van de minimale variant is géén rekening gehouden met een inhaalslag. Met de huidige urencapaciteit kan alleen incidenteel handhavend opgetreden worden. 5.4.4

Communicatie en voorlichting

Het nieuwe beleid is in samenspraak met diverse belangengroepen via de klankbordgroep bermen en bermsloten tot stand gekomen. Dat neemt niet weg dat het nieuwe beleid intensief gecommuniceerd moet worden. De overstap naar ontwikkelingsbeheer op de aangegeven locaties en de gedeelde verantwoordelijkheid van het slootonderhoud brengen veranderingen met zich mee. De voorlichting over de verhoging van de biodiversiteit en het onderwerken van slootmaaisel kan gegeven worden middels informatiemateriaal op de gemeentelijke website en artikelen in ‘t Carillon. Belangrijk daarbij is dat de informatie op het juiste tijdstip wordt verstrekt. Het gemeentelijk meldpunt dient te beschikken over goede beheergegevens. Vragen kunnen zo door de medewerkers van het meldpunt adequaat en snel afgehandeld worden.


49 van 60

Uit de klankbordgroepbijeenkomst is naar voren gekomen om meer aandacht te besteden aan communicatie over passeerstroken en het gebruik daarvan. In de financiële paragraaf zijn de kosten van communicatie en voorlichting opgenomen. Deze kosten hebben met name betrekking op extra ambtelijke ureninzet. 5.5

Financiële paragraaf

Het bermonderhoud wordt op basis van een onderhoudsbestek uitbesteed. Voor een groot deel van de werkzaamheden is de inzet van specifieke machines nodig die slechts voor korte periodes in het jaar nodig zijn. Aanschaf van dergelijke machines is daarom niet rendabel. Een logisch gevolg hiervan is dat deze werkzaamheden zijn uitbesteed. De buitendienst beschikt over een vrachtwagen met knijper. Deze wordt ingezet voor het ophalen van slootvuil dat vrijkomt bij het onderhoud door het waterschap. Zoals uit de analyse is gebleken blijft dit slootvuil te lang liggen en vindt verrijking van de berm plaats. De vrachtwagen met knijper wordt voor het afvoeren van slootvuil ingezet op de momenten dat deze elders binnen de gemeente niet nodig is. De eigen dienst beschikt ook over een trekker met klepelmaaier. Incidenteel worden maaiwerkzaamheden in eigen beheer uitgevoerd. In de praktijk komt het erop neer dat zichthoeken of bermen die overlast geven extra gemaaid worden. 5.5.1

Huidige kosten

Uitbesteding Voor de werkzaamheden die uitbesteed worden en inclusief stortkosten is volgens de begroting 2011 in totaal € 207.482 exclusief btw beschikbaar. Zie onderstaande tabel en bijlage 6 waarin de maatregelen specifiek zijn toegelicht. Opgemerkt dient te worden dat de kosten voor het onderhoud van overstortsloten (€ 45.999 exclusief BTW) op kostenplaats Riolering worden geboekt en derhalve kostenneutraal zijn opgenomen in de begroting. Begroting 2011

Beheersbegroting Bermen en Bermsloten / Riolering / Asfaltwegen / Grasvegetaties

Kostenplaats

Maatregel

6560130/430000

Zwerfvuil ruimen

€

1.110

6560130/434300

Onderhoud

€

9.341

6560130/434334

Maaien en opschonen bermen/sloten (incl. verwerken maaisel)

€

99.857

6722000/434301

Maaiwerkzaamheden overstortsloten (incl. verwerken maaisel)

€

45.999

6210010/434301

Bermroven

€

22.767

6560130/434385

Stort- en verwerkingskosten leggersloten (afvoer door eigen dienst)

€

25.408

6560114/434300

Werkzaamheden derden (1ste meter langs fietspaden)

€

3.000

Totaal (exclusief BTW): €

207.482

6560130/461000

Doorbelaste kapitaallasten

€

5.569

6560130/462009

Apparaatskosten OW binnen

€

12.350

6560130/462009

Apparaatskosten OW buiten

€

60.972

Totaal uitgaven €

286.373

Buitendienst Voor het ophalen van het slootvuil en het extra maaien (klepelen) van de berm is in de begroting 2011 in totaal 985 buitendienstuur beschikbaar. Dit is een bedrag van € 60.972. Voor het op hopen zetten en afvoeren van slootmaaisel is hierin 355 uur geraamd. Personeel van derden wordt ingezet voor het verzamelen en afvoeren van het zwerfvuil in het buitengebied. Op het subproduct bermen en bermsloten in totaal 60 uur. Binnendienst Volgens de begroting van 2011 is voor beleid, werkvoorbereiding en toezicht in totaal 138 uur van de binnendienst beschikbaar. Dit komt overeen met een bedrag van € 12.350. Zoals in paragraaf 3.9 is aangegeven heeft de rekenkamer in het kader van het waarborgen van de afgesproken kwaliteit de aanbeveling gedaan om de capaciteit voor het onderdeel cultuurtechniek met 1 fte uit te breiden omdat momenteel de benodigde capaciteit niet beschikbaar is. Om het ontwikkelingsbeheer succesvol te laten zijn en om efficiënt en planmatig slootbeheer uit te voeren vormt deze minimale capaciteit een knelpunt. Mede gelet op de nieuwe ontwikkelingen zoals de Flora en Faunawet en de benodigde afstemming in de uitvoering met o.a. waterschap Brabantse Delta en agrariërs kan geconcludeerd worden dat hiervoor de huidig beschikbaar aantal uren te laag is. 5.5.2

Kostenraming per onderdeel

Ten behoeve van de visie zijn een aantal bermmodellen uitgerekend waardoor de financiële consequenties inzichtelijk zijn gemaakt. Goed ecologisch beheer staat of valt met continuïteit. Het budget dient met name voor het ontwikkelingsbeheer voor de langere termijn gegarandeerd te zijn. Bepaling hoeveelheden Voor het berekenen van de kosten van de verschillende beheermaatregelen is gebruik gemaakt van de huidig bekende inventarisatiegegevens van het berm- bermslotenbestek. In de kostenraming zijn per beheergroep de hoeveelheden aangegeven. Afhankelijk van de ambitie zijn keuzes gemaakt over de wijze van onderhoud. Deze keuzes zijn verwerkt in de beheertabel die opgenomen is in bijlage 5. Opgemerkt dient te worden dat de huidige inventarisatiegegevens verouderd zijn en het noodzakelijk is dat de inventarisatie wordt bijgewerkt. Op basis van de geactualiseerde gegevens kan het onderhoudsbestek voor 2012-2014 opgesteld en aanbesteed worden. De leggersloten en schouwsloten zijn door het waterschap aangewezen en liggen dus vast. Deze basisgegevens kunnen van het waterschap overgenomen worden. De overige sloten en bermen dienen nauwkeurig in beeld gebracht te worden. Bepaling eenheidsprijzen Naast de hoeveelheden is ook een eenheidsprijs per maatregel nodig om een kostenraming voor het onderhoud te kunnen maken. Onderstaand zijn de gehanteerde eenheidsprijzen opgesomd. Voor het bermen slotenbeheer zijn eenheidsprijzen samengesteld en gebaseerd op GWWkosten.nl 201138, gegevens gemeente Laarbeek 39 en huidige bestekgegevens gemeente Drimmelen. Dit resulteert in de volgende voor de raming te hanteren eenheidsprijzen exclusief BTW en inclusief indirecte kosten. In bijlage 5 is een gedetailleerd overzicht van de gehanteerde eenheidsprijzen opgenomen.

38 39

GWWkosten bevat kostengegevens voor het berekenen van werkzaamheden in de grond-, wateren wegenbouw. Beheerplan Bermen en sloten 2010, gemeente Laarbeek


Beheermaatregelen bermonderhoud

51 van 60

eenheidsprijs

Maaien berm ontwikkelingsbeheer

€

1,49

per are

Verzamelen en afvoeren bermmaaisel ontwikkelingsbeheer

€

3,48

per are

Stortkosten maaisel ontwikkelingsbeheer

€

2,23

per are

Maaien berm regulier beheer

€

2,21

per are

Maaien kruisingen van wegen

€

8,86

per are

Bijmaaien rondom bomen

€

0,50

per are

Beheermaatregelen slootonderhoud

eenheidsprijs

Machinaal maaien van een sloot

€

0,35

per m1

Handmatig maaien van een sloot

€

2,63

per m1

Verzamelen, afvoeren en storten slootmaaisel

€

0,59

per m1

Uitgangspunten kostenraming: • In de berekening is onderscheid gemaakt in regulier onderhoud en éénmalige maatregelen (zie ook bijlage 8); • Het prijsniveau van de kostengegevens is gebaseerd op peildatum 1 januari 2011; • In de berekeningen zijn de indirecte kosten zoals de uitvoeringskosten (5%), algemene kosten (20%) en winst en risico (10%) opgenomen; • Alle vermelde bedragen zijn exclusief BTW; • De vermelde bedragen zijn gebaseerd op een stabiele markt. Plotselinge prijsstijgingen of marktinvloeden zijn niet inbegrepen; • De eenheidsprijzen die voor de kostenraming zijn gebruikt liggen hoger dan de eenheidsprijzen van het huidig onderhoudsbestek waarop de gemeentelijke begroting is gebaseerd. In subparagraaf 5.5.3 wordt dit verschil toegelicht.

Bermmodel 1, 2 en 3 Het verschil tussen bermmodel 1, 2 en 3 is de mate waarin uitvoering gegeven wordt aan het ontwikkelingsbeheer ten behoeve van de biodiversiteit. In onderstaande tabel is het bijmaaien rondom bomen en het incidenteel bijmaaien middels bosmaaier i.v.m. overlast distels, riet en dergelijke buiten beschouwing gelaten. In bijlage 5 is een volledig overzicht van de maatregelen weergegeven. Ontwikkelingsbeheer brengt hogere beheerkosten met zich mee. Voor model 1, 2 en 3 bedragen deze meerkosten respectievelijk € 12.198, € 24.653 en € 87.932 exclusief BTW. Na vier jaar dient het ontwikkelingsbeheer geëvalueerd te worden. Bij de kosten voor de ecologische bermen is het abonnement op de Nationale Databank Flora en Fauna opgenomen. Het belang van dit abonnement strekt verder dan het bermenbeleid. Mogelijk dat vanuit ander producten in de begroting hieraan bijgedragen kan worden. Prijs

Frequentie Model 1

per are per jaar

areaal

Model 1

Model 2

Model 2

Model 3

Model 3

raming

areaal

raming

areaal

raming

BEHEERGROEP: Standaard bermen Maaien berm regulier beheer

€

2,21

2

11.666 €

€

51.564

10.899 €

48.174

4.859 €

21.477

21.718

BEHEERGROEP: Ecologische bermen Maaien berm ontwikkelingsbeheer

1,49

2

481 €

1.433

1.248 €

3.719

7.288 €

Verzamelen en afvoeren bermmaaisel ontwik. beheer € 3,48

2

481 €

3.348

1.248 €

8.686

7.288 € 50.724

Stortkosten maaisel ontwikkelingsbeheer

€ 2,23

2

481 €

2.145

1.248 €

5.566

7.288 € 32.504

Maaien en ruimen i.v.m. bestrijding Jacobs kruiskruid € 7,20

1

180 €

1.296

430 €

3.096

430 €

3.096

Abonnement Nationale Databank Flora en Fauna

post

€

4.500

€

4.500

€

4.500

Monitoring biodiversiteit

post

€

2.000

€

5.000

€

8.000

Totalen:

€ 66.286

€

78.741

€ 142.020

Min kosten onderhoud Standaard bermen:

€ 53.690-

€ 53.690-

€ 53.690-

Jaarlijkse meerkosten ontwikkelingsbeheer per model:

€

€ 25.051

€ 88.330

12.596

Bij het ontwikkelingsbeheer zijn twee locaties aangegeven waar veel Jacobs kruiskruid voorkomt. Met name; het fietspad Made - Drimmelen (alle bermmodellen) en het gebied rondom de kleine Schans bij bermmodel 2 en 3. Hieraan zal extra aandacht besteed moeten worden en wellicht drie keer gemaaid en geruimd moeten worden. In de kostenraming voor het ontwikkelingsbeheer is hier rekening meegehouden door areaal voor 1 extra ronde maaien en ruimen op te nemen. Te weten 180 are voor model 1 en 430 are voor model 2 en 3. Voor een geslaagd ontwikkelingsbeheer is extra ureninzet Openbare werken (binnen) voor beleid, werkvoorbereiding en toezicht geraamd op: • Model 1: 80 uur • Model 2: 120 uur • Model 3: 240 uur Bermmodel 2 wordt voorgesteld. Met de keuze van dit model vindt in Drimmelen een noemenswaardige verhoging van de biodiversiteit plaats. Door op het juiste tijdstip te maaien dient in de uitvoering de verspreiding van onkruidzaden naar naastgelegen landerijen voorkomen te worden. Opgemerkt dient te worden dat door maaien en ruimen de berm niet hoger komt te liggen en bermroven minder vaak nodig zal zijn, dit in tegenstelling tot klepelen.


53 van 60

Eenmalige kosten Om dit beleidsplan uit te kunnen voeren zijn éénmalige maatregelen nodig op het gebied van werkvoorbereiding en Flora en Faunawet. In onderstaande tabel zijn deze maatregelen opgenomen. Ook zijn éénmalige kosten opgenomen voor de actualisering van de areaalgegevens en tekeningen en voor het uitbesteden van het nieuw op te stellen onderhoudsbestek. Eénmalige kosten ten behoeve van uitvoering onderhoud bermen en bermsloten Actualisering areaalgegevens en tekeningen (inventarisatie)

post

€

12.000

Opstellen onderhoudsbestek 2012-2015

post

€

10.000

Eenmalige kosten abonnement op de Nationale Databank Flora en Fauna

post

€

2.500

Gedragscode Flora- en Faunawet

post

€

4.000

Quickscan (nulmeting) - inventariseren beschermde soorten

post

€

10.000

Inschakelen inkoopbureau (i.v.m. openbaar europese aanbesteding)

post

€

3.500

Totaal: €

42.000

Voor de éénmalige maatregelen is de extra ureninzet Openbare werken (binnen) voor beleid, werkvoorbereiding en toezicht geraamd op 120 uur. Regionale samenwerking abonnement nationale databank Flora en Faunawet Jaarlijkse kosten hiervan zijn geraamd op € 3.500 exclusief BTW. Dit is niet alleen van belang voor het beheer van de bermen en bermsloten maar ook voor het overig groenbeheer. Zoals aangegeven in paragraaf 3.6 is een abonnement op de Nationale Databank Flora en Fauna is handig bij het uitvoeren van de WABO of bijvoorbeeld het werken met een gedragscode Flora- en Faunawet, maar ook van belang voor Ruimtelijke ordening of handhaving groene wetten. Slootvuil Om binnen acht dagen het slootvuil (maaisel en slib) van leggersloten (categorie A) planmatig door de buitendienst te kunnen ophalen dient het slootvuil op hopen (bijvoorbeeld om de 10 meter) gezet te worden. Nu wordt het door de aannemer van het waterschap verspreid op de berm gezet. Over dit uitvoeringsaspect is de gemeente en het waterschap in overleg. Handhaving Bij de minimale variant (prioriteit ligt op verkeersonveilige situaties) wordt op basis van incidentele handhaving uitgegaan van een ureninzet van 12 uur Openbare werken (binnen) per jaar. Bij de optimale variant zijn de structureel jaarlijks benodigde uren geraamd op 120 uur Openbare werken (binnen). Voor de nulmeting (buitenopname) inclusief vervolgacties (aanschrijven en controleren) is éénmalig 280 uur begroot. Afhankelijk van de complexiteit van een situatie kan juridische bijstand nodig zijn. Voorgesteld wordt om te kiezen voor een tussenvariant waarin een nulsituatie wordt opgenomen inclusief vervolgacties. Geraamd éénmalig op 280 uur. Vervolgens een jaarlijks structurele inzet van 40 uur waarbij in voorkomende gevallen handhavend wordt opgetreden. Met deze ureninzet kan niet actief de bermen gecontroleerd worden.

Zwerfvuil Bij de minimale variant wordt uitgegaan van de huidige inzet van 60 uur personeel van derden voor een totaal bedrag van € 1.110 exclusief BTW. Navraag bij de buitendienst leert dat met het wijkgericht werken er aandacht is voor zwerfvuil in het buitengebied. Tussendoor wordt zwerfvuil geruimd. Op meldingen kunnen zij gericht actie ondernemen. In de voorlichting over het bermbeleid zal aan de inwoners gevraagd worden om grote concentraties van zwerfvuil te melden. Onderzocht is wat de kosten zijn van optimaal zwerfvuil ruimen. Geconcludeerd kan worden dat dit vrijwel onbetaalbaar is. Zie onderstaande berekening. Vooraf aan elke maaibeurt wordt voor de voet weg al het zwerfvuil geruimd. Omdat het hier maar om een aantal keer gaat is het rendement klein. Voorstel is om de huidige minimale variant te handhaven.

Beheermaatregel (optimale variant)

eenheid hoeveelheid

freq. prijs

Verwijderen (verzamelen en afvoeren) zwerfafval:

bermen

are

12.147

2

€

5,98

€

145.278

Verwijderen (verzamelen en afvoeren) zwerfafval:

sloten

are

3.150

1

€

5,98

€

18.837

€

164.115

Totaal:

Cyclisch onderhoud waterschap Voor het cyclisch onderhoud van het waterschap bestaande uit het uitbaggeren van leggersloten zijn voor het afvoeren van de baggerspecie geen gelden opgenomen in de reguliere begroting. Deze werkzaamheden vinden tenminste 1 keer per zeven jaar plaats en de uitvoering kan afhankelijk van weersomstandigheden over een aantal jaren uitgevoerd worden. Om deze kosten (in 2005: € 37.000) in de begroting op te kunnen nemen dient een voorziening ingesteld te worden. In overleg met het waterschap zal hier een raming van hoeveelheden en kosten voor gemaakt worden.


5.5.3

55 van 60

Totale kostenraming

In de berekening van de totale kosten is uitgegaan van een stabiele markt. Plotselinge prijsstijgingen of marktinvloeden zijn niet inbegrepen. In de berekeningen zijn de indirecte kosten zoals de uitvoeringskosten (5%), algemene kosten (20%) en winst en risico (10%) opgenomen. Besteksraming is opgesteld op basis van normering (GWWkosten) voor het berekenen van werkzaamheden in de grond-, wateren wegenbouw Afhankelijk van de aanbesteding begin 2012 kunnen deze indirecte kosten lager uitvallen. Ten opzichte van de begrotingsraming 2011 ligt de kostenraming hoger. De bedragen in de begroting zijn gebaseerd op een positief openbaar europees aanbestedingsresultaat in 2007. Het totale jaarlijkse aanbestedingsvoordeel bedroeg toen in zijn totaliteit € 35.000 exclusief BTW. Dit aanbestedingsvoordeel is in 2007 (marap 1) voorlopig ten behoeve van de optimaliseringslag structureel van de begroting afgeraamd. Jaarlijks is in de begroting wel een indexering meegenomen wat ongeveer neerkomt op een bedrag van € 5.757. Voor uitbesteding is in de begroting een bedrag van € 207.482 exclusief BTW. Uren OW buitendienst 985 uur en uren OW binnendienst 138 uur. In onderstaande tabel is te zien dat het beschikbare bedrag in de begroting niet toereikend is voor het uitbesteden van de werkzaamheden. Ook zijn er te weinig binnendiensturen OW beschikbaar. De hoogte van de éénmalige kosten (zie voorgaande paragraaf) voor model 1 tot en met 3 bedragen € 42.000 excl. BTW. Voor de nulvariant bedragen de éénmalige kosten in totaal € 25.500 excl. BTW. Dit bedrag is bij de nulvariant opgenomen om de areaalgegevens en tekeningen te kunnen actualiseren en voor het uitbesteden van het nieuw op te stellen onderhoudsbestek voor 2012-2015.

Totaaloverzicht

Nulvariant

Model 1

Model 2

Model 3

Geraamd uitbesteding

-€ 310.647

-€ 323.243

-€ 335.698

-€ 398.977

Beschikbaar uitbesteding

€ 207.482

€ 207.482

€ 207.482

€ 207.482

Tekort voor uitbesteding

-€ 103.165

-€ 115.761

-€ 128.216

-€ 191.495

-33%

-36%

-38%

-48%

Geraamd OW buitendienst

985 uur

985 uur

985 uur

985 uur

Beschikbaar OW buitendienst

985 uur

985 uur

985 uur

985 uur

0

0

0

0

Geraamd OW binnendienst

138 uur

292 uur

332 uur

452 uur

Beschikbaar OW binnendienst

138 uur

138 uur

138 uur

138 uur

0 uur

154 uur

194 uur

314 uur

Tekort (in procenten) voor uitbesteding

Tekort OW buitendienst

Tekort OW binnendienst

Keuze model 2 Voorgesteld wordt om te kiezen voor Model 2 waarin Drimmelen kiest voor een verhoging van de biodiversiteit in ten minste 10% van het areaal bermen. Zoals uit het rekenkameronderzoek is gebleken (zie paragraaf 3.9) zijn er geen mogelijkheden om met uren te schuiven binnen het taakveld Cultuurtechniek. Bij model 2 zijn voor een planmatige uitvoering in totaal 194 uur OW binnendienst extra nodig.

Nulvariant Gezien de huidige marktomstandigheden is de verwachting dat een aanbestedingsvoordeel van ten minste 35% gehaald kan worden. Vooralsnog wordt er van uitgegaan dat de berekende meerkosten van de nulvariant lager uitvallen zodat het onderhoud in 2012 binnen de begroting valt. Mocht onverhoopt een wijziging in de marktomstandigheden zich voordoen zal het tekort met de Marap in 2012 bijgeraamd (moeten) worden. Handhaving Voorgesteld wordt om te kiezen voor een tussenvariant waarin een nulsituatie wordt opgenomen inclusief vervolgacties. Geraamd éénmalig op 280 uur. Vervolgens een jaarlijks structurele inzet van 40 uur waarbij in voorkomende gevallen handhavend wordt opgetreden. Met deze ureninzet kan niet actief gehandhaafd worden.


5.6

57 van 60

Aanbevelingen

Onderstaand zijn een aantal aanbevelingen puntsgewijs opgenomen. Een geslaagd bermen bermslotenbeleid is mede hiervan afhankelijk. •

Voorlichting geven aan medewerkers, agrariërs, inwoners en aannemers over het ontwikkelingsbeheer en de gedeelde verantwoordelijkheid bij het slootbeheer. Een voorlichtingsfolder met een korte inhoud van het beleid is daarbij handig.

•

Evalueer het ontwikkelingsbeheer in 2014 en bekijk op welke termijn het mogelijk is om van twee keer per jaar naar één keer per jaar maaien en ruimen te gaan. Hierbij kan opgemerkt worden dat het op kleigrond heel lang duurt om tot verschraling te komen.

•

Onderzoek bij de regionale samenwerking abonnement Nationale Databank Flora en Fauna of een terugverdienplaatje gemaakt kan worden met het van gemeentewege aanbieden van Flora en Fauna gegevens bij bijvoorbeeld WABOaanvragen.

•

Voer in 2011 een quickscan (nulmeting) uit op basis waarvan het ontwikkelingsbeheer vanaf 2012 gevolgd kan worden.

•

Onderzoek samen met het waterschap de mogelijkheid om op termijn gezamenlijk al het bermen en slotenbeheer aan te besteden. Mogelijk dat dit kan leiden tot een verlaagde inschrijvingsprijs met minder administratieve lasten en minder overlast voor de aangelanden (alles wordt op dezelfde manier en tijdstip onderhouden). Bovendien is er dan één aannemer verantwoordelijk voor al het slootbeheer in de hele gemeente en kan daar op aangesproken worden.

•

Informeer bij de buurgemeenten naar de ervaringen hoe het bermen bermslotenonderhoud in het uitvoeringsbestek het best kan worden beschreven.

•

Bekijk de mogelijkheid of de BOA kleine ergernissen ingezet kan worden op vaste dumpplaatsen in het buitengebied.

•

De looptijd van het beleidsplan is tien jaar. Het verdient aanbeveling om het bermbeleidsplan over tien jaar te vernieuwen.

•

Zorg voor voldoende ambtelijke capaciteit om de noodzakelijke werkvoorbereiding, voorlichting en toezicht uit te kunnen voeren.


59 van 60

BRONNEN Natuurlijker Groenbeheer in Nederlandse Gemeenten A. Koster, M. Claringbould Vereniging Stadswerk Nederland en Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners, Gedragscode Flora- en fanuawet Bestendig beheer gemeentelijke groenvoorzieningen, 2006 Groenbeleidsplan 2005-2015 ‘Kwaliteit in beeld’, gemeente Drimmelen, 2005 Rijksoverheid, Besluit vrijstellingen stortverbod buiten inrichtingen, 2005 Rijksoverheid, Flora- en faunwet, 2002 Rijksoverheid, Wegenwet, 1930 Keur waterkeringen en oppervlaktewateren waterschap Brabantse Delta, 2009 Beleidsplan Bermen en sloten Gemeente Laarbeek, 2010 Nota bermenbeleid Gemeente Blaricum, 2009 Bermbeleidsplan Aa en Hunze, 2009 Slootbeheerplan Gemeente Gilze Rijen, 2007 Bermbeheerplan Gemeente Gilze Rijen, 2005 Bermbeheerplan Gemeente Weert 2005-2014

Zie naast bovenstaande bronnen ook verwijzigingen (voetnoten) in het beleidsplan

Bermen en bermsloten Kiezen voor biodiversiteit. Gemeente Drimmelen

Recommend Documents