Advies n.a.v. subsidieverzoek gemeente Leeuwarden inzake IJshal Leeuwarden Versie 4 februari 2012
1.
Aanleiding
Bij de behandeling van het voorstel voor Nieuw-Thialf in de vergadering van Provinciale Staten op 22 februari 2012, namen Provinciale Staten een motie aan waarin zij het college van GS verzoeken de plannen voor nieuwe ijsbanen in Heerenveen én Leeuwarden in samenhang te bekijken en een financiële verantwoordelijkheid te nemen om tot uitvoering van beide initiatieven te komen. De IJshal Leeuwarden voorziet in een grote behoefte: jaarlijks trekt de hal meer dan 100.000 bezoekers, waaronder duizenden schoolkinderen. De IJshal Leeuwarden wordt met sluiting bedreigd. De koelinstallatie van de huidige hal maakt gebruik van het koelmiddel Freon R22: een middel dat met ingang van 2015 niet meer mag worden gebruikt. De toepassing van een alternatief koelmiddel in de huidige hal behoort niet tot de mogelijkheden. Bovendien zijn ook de ijsvloer en de accommodatie sterk verouderd en aan grondige vernieuwing toe. Vanwege het verbod op het gebruik van Freon R22 dient een nieuwe ijshal uiterlijk in januari 2015 in gebruik genomen te kunnen worden. Het college van B&W van de gemeente Leeuwarden heeft het college van GS per brief van 11 december 2012 verzocht een financiële bijdrage te leveren aan het project ‘Gebiedsontwikkeling WTC e.o. fase 1: 400 meter ijsbaan’, ter grootte van 50% van de geraamde kosten, zijnde € 12,5 miljoen.
2.
Relatie Samenweringsagenda
In de Samenwerkingsagenda Leeuwarden hebben de provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden afspraken vastgelegd over samenwerking in vijf majeure projecten. Eén van deze majeure projecten is het project WTC Expo en Westelijke Kantorenhaak. Zowel de locatie van de huidige ijshal, als de geplande locatie van de nieuwe ijshal, liggen in het plangebied van dit project. De ontwikkeling van een nieuwe ijshal is dan ook onderwerp van gesprek geweest in bestuurlijk overleg over de e Samenwerkingsagenda Leeuwarden. De subsidieaanvraag van de gemeente Leeuwarden voor de 1 fase van de Gebiedsontwikkeling WTC e.o. loopt vooruit op nadere afspraken over de doorontwikkeling van het project WTC Expo en de Westelijke Kantorenhaak. Ten aanzien van de verdeling van voorkomende kosten is in de Samenwerkingsagenda Leeuwarden het volgende opgenomen: - externe financieringsmogelijkheden worden optimaal benut; - aan de resterende kosten dragen gemeente en provincie in principe beide 50% bij; - als het gaat om een project waarvan de effecten hoofdzakelijk in de stad landen en minder daarbuiten, is het niet onredelijk te noemen dat de bijdrage van de gemeente wat hoger kan zijn; - als het gaat om een project waarvan de effecten ook buiten de stad (regionaal) merkbaar zijn, kan de bijdrage van de provincie iets hoger zijn; - de daadwerkelijke verdeling zal door GS en B&W nog samen moeten worden vastgesteld.
3.
Inhoud subsidieverzoek
3.1
Kosten en baten
Gelet op bovengenoemde relatie met de Samenwerkingsagenda Leeuwarden, heeft de e subsidieaanvraag d.d. 11 december 2012 van het college van B&W betrekking op de 1 fase van de e Gebiedsontwikkeling WTC e.o. Deze 1 fase bestaat samengevat uit: - sloop van de huidige ijshal; - (tijdelijke) inrichting van de oude ijshallocatie; - realisatie nieuwbouw (duurzame) 400 meter ijsbaan; - inrichten openbare ruimte ten behoeve van de nieuwe ijsbaan; - afkoop recht van opstal stichting IJshal Leeuwarden voor huidige ijshal. e
De totale kosten van deze 1 fase worden geraamd op € 25 miljoen, bestaande uit de realisatiekosten van een duurzame, 400 meter ijsbaan (€ 16,9 miljoen), de inrichting van de openbare ruimte en parkeervoorziening 150 pp (€ 3,25 miljoen), en de investering in gronden (€ 4 miljoen). De resterende € 0,85 wordt niet gekoppeld aan een specifieke investering. Onduidelijk is welke kosten hiermee gedekt worden. Het college van B&W voorziet een dekking vanuit een bijdrage uit het eigen Strategisch Investeringsen Ontwikkelingsfonds (SIOF, € 4,5 miljoen), de inbreng van verworven grond (€ 2,4 miljoen), en een nieuw beleidsaanvraag bij de raad (€ 3,1 miljoen). Opgeteld komt de voorgenomen eigen bijdrage van de gemeente Leeuwarden daarmee op € 10 miljoen. Daarnaast wordt € 2,5 miljoen aan energievoordeel in de exploitatiefase gekapitaliseerd. De dienst stelt voor dit energievoordeel in de exploitatiefase niet te beschouwen als een bijdrage van de gemeente Leeuwarden. Voor de dekking van de resterende kosten verzoekt de gemeente Leeuwarden het college van GS om een bijdrage van € 12,5 miljoen. Een nieuwe ijshal zal onder verantwoordelijkheid van de gemeente Leeuwarden worden gerealiseerd. De gemeente Leeuwarden blijft vervolgens eigenaar van de ijshal en zal de exploitatie ervan aanbesteden c.q. gunnen.
3.2
Realisatiekosten en exploitatie nieuwe ijsbaan
In opdracht van de Stichting IJshal is door een consortium onder leiding van Grontmij een investeringsbegroting alsmede een exploitatieprognose van verschillende varianten van de ijsbaan opgesteld. De benodigde investering voor een ijsbaan van 333 meter wordt daarin geraamd op € 10 miljoen. Een duurzame variant van een 333 meter baan op € 13 miljoen. Een niet-duurzame 400 meter baan vraagt om een investering van € 14 miljoen, een duurzame variant van een 400 meter baan om een investering van € 16,9 miljoen. De raming van deze laatste variant vormt de basis voor het subsidieverzoek van de gemeente Leeuwarden. De exploitatieprognose die de Stichting IJshal heeft laten opstellen laat zien dat de ijshal kostenneutraal geëxploiteerd kan worden indien deze vrij van kapitaallasten is. De exploitatieprognose laat (nagenoeg) geen verschil zien tussen het exploitatieresultaat van een 333 en een 400 meter baan. Een 400 meter baan brengt hogere kosten met zich mee, maar levert naar verwachting ook meer (betalende) bezoekers op. De exploitatieprognose is gebaseerd op onderzoek naar te verwachten bezoekersaantallen van de verschillende varianten. Dit onderzoek komt de dienst reëel en gedegen voor.
3.3
Inrichting openbare ruimte, parkeervoorziening
De geraamde kosten van de inrichting van de openbare ruimte en parkeren (150 pp), ter grootte van € 3,25 miljoen, worden niet nader onderbouwd en/of uitgesplitst. Bij een eventuele subsidieverlening zullen deze kosten alsnog moet worden uitgesplitst en onderbouwd. Duidelijk is wel dat er geen overlap is met de parkeervoorziening voor het WTC waarvoor de provincie reeds een financiële bijdrage heeft geleverd.
3.4
Investering in gronden
De gemeente raamt de investering in gronden op € 4 miljoen. Hiervan betreft € 2,4 miljoen de inbreng van reeds door de gemeente verworven grond. Resteren nog te verwerven gronden ter waarde van
€ 1,6 miljoen. Bij een eventuele subsidieverlening dient de waarde van deze gronden te worden getaxeerd door een onafhankelijke taxateur.
4.
Advies
4.1
Wel of geen subsidie
De coalitiepartijen stellen in het Coalitieakkoord 2011-2014 dat breedtesport in essentie een gemeentelijke taak is. Het leveren van een financiële bijdrage aan een nieuwe IJshal Leeuwarden ligt dan ook niet direct voor de hand. Gelet echter op de motie van Provinciale Staten d.d. 22 februari 2012, stelt de dienst voor een subsidie te verlenen voor de realisatie van een nieuwe IJshal Leeuwarden. Daarbij wordt voorgesteld deze subsidieverlening direct te koppelen aan de Samenwerkingsagenda Leeuwarden, project WTC Expo en Westelijke kantorenhaak. Voorgesteld wordt om, met inachtneming van de afspraken over de verdeling van kosten in de Samenwerkingsagenda Leeuwarden: Een subsidie van maximale € 10 miljoen beschikbaar te stellen, ten laste van het begrotingssaldo. De provinciale bijdrage nooit hoger te laten zijn dan de bijdrage van de gemeente Leeuwarden (met inbegrip van de getaxeerde actuele marktwaarde van ingebrachte gronden, maar exclusief het gekapitaliseerde energievoordeel in de exploitatiefase). De subsidie te verstrekken voor de realisatiefase, zodat de provincie geen rol speelt in de exploitatiefase van de nieuwe ijshal, ook niet als zich hierin tegenvallers voordoen. In de subsidiebeschikking zal dit expliciet worden vermeld. De definitieve hoogte van de subsidie door het college van GS te laten vaststellen aan de hand van: o de totaal geraamde kosten van een duurzame 400 meter baan (raming: € 16,9 miljoen) o een nader gespecificeerde begroting van de kosten van de inrichting openbare ruimte en parkeervoorziening o de getaxeerde actuele marktwaarde van in te brengen en te verwerven gronden o de bijdrage die de gemeente Leeuwarden zelf levert in de kosten. Normaliter worden verzoeken aan PS om het beschikbaar stellen van nieuwe budgetten, meegenomen in het Kadernotaproces, zodat een integrale afweging plaats kan vinden. De huidige ijshal moet met ingang van 2015 sluiten vanwege het gebruik van een koelmiddel dat met ingang van die datum verboden is. Besluitvorming over de Kadernota 2014 vindt naar verwachting medio 2013 plaats. Om tijdige realisatie van een nieuwe ijshal mogelijk te maken, is snellere besluitvorming zeer wenselijk. Voorgesteld wordt daarom het presidium te verzoeken om in de PS-vergadering van 20 maart te besluiten over het al dan niet beschikbaar stellen van het genoemde bedrag. Uitgaande van de geraamde investering voor een duurzame 400 meter baan, inclusief inrichting openbare ruimte, parkeren en grondverwerving, komen de totale kosten van het project op € 24,15 miljoen. Verwacht wordt dat door energievoordeel vanuit de exploitatie een bijdrage in deze kosten mogelijk is van € 2,5 miljoen. De dienst stelt voor deze bijdrage niet als een bijdrage van de gemeente Leeuwarden te beschouwen. Het totale bedrag waarop de afspraken over de verdeling van kosten uit de Samenwerkingsagenda Leeuwarden van toepassing zijn, komt daarmee op € 21,65 miljoen. Uitgaande van een provinciale subsidie van (maximaal) € 10 miljoen, resteert dus een financieringsopgave van € 11,65 miljoen voor de gemeente Leeuwarden.
4.2
Staatssteun
Als de nieuwe ijshal uitsluitend gebruikt wordt voor breedtesportactiviteiten, is er geen sprake van staatssteun. Staatssteun is wel aan de orde als de ijshal gebruikt wordt voor concerten, evenementen, beurzen, etc. Alhoewel hiervan, voor zover bekend geen sprake zal zijn, stelt de dienst voor de gemeente Leeuwarden er op te wijzen dat er sprake kan zijn van staatssteun indien de toekomstige exploitant de ijshal wel voor dergelijke activiteiten zal gebruiken.
4.2
Iis foar Fryslân
De gemeenten Leeuwarden en Heerenveen streven ernaar optimale voorzieningen te creëren voor zowel topsporters en talenten als voor recreatieve rijders. Beide gemeenten zijn van mening dat met een nieuw topsportcentrum in Heerenveen en een nieuwe 400 meter baan in Leeuwarden gericht op schaatssport in de breedte, optimaal invulling wordt gegeven aan deze ambitie. In mei 2012 sprak de Stichting IJshal Leeuwarden, op basis van financiële overwegingen, een voorkeur uit voor een 333 meter baan. Per brief van 26 september 2012 aan de burgemeester van de gemeente Leeuwarden, heeft ook de Stichting IJshal Leeuwarden zich echter achter de ambitie van een 400 meter baan geschaard, hoewel de stichting in deze brief ook aangeeft een 333 meter baan nog steeds als een prima terugvaloptie te zien. Bij de realisatie van een 400 meter baan in Leeuwarden voorzien Heerenveen en Leeuwarden in de notitie IIs foar Fryslan “een herschikking van recreatieve rijders over de twee complexen. Dit zal voor Nieuw Thialf mogelijk minder recreatieve rijders betekenen. Aan de andere kant wordt verwacht dat de totale hoeveelheid recreatieve rijders in Fryslân toe zal nemen. Verder betekent een 400 meter baan in Leeuwarden een uitwijkmogelijkheid voor Thialf, waardoor daar meer ruimte ontstaat voor schaatsevenementen. De negatieve effecten op de exploitatie van Thialf worden hierdoor als acceptabel beoordeeld”. De dienst onderschrijft dat met de realisatie van een topsportcentrum in Heerenveen en een 400 meter baan in Leeuwarden gericht op schaatssport in de breedte, optimale voorzieningen worden gecreëerd voor topsorters, talenten en recreatieve schaatsers in Fryslân. In de notitie Iis foar Fryslân wordt benadrukt dat de IJshal zich richt op een andere sfeer en een breder publiek dan Thialf en zeer laagdrempelig is voor de jeugd. Thialf zal zich meer richten op topsport en schaatsevenementen. De dienst stelt echter ook vast dat de positionering van de twee hallen een zekere overlap vertonen, waardoor het risico bestaat dat de 400 meter baan in Leeuwarden een (te) negatief effect heeft op de exploitatie van Nieuw Thialf. Om deze reden adviseert de dienst de subsidie te verlenen onder de voorwaarde dat de (beoogde) eigenaren van beide ijshallen binnen een jaar een organisatievorm oprichten waarin de exploitaties van beide ijshallen op een niet-vrijblijvende wijze op elkaar worden afgestemd.
4.3
Samenwerking IJshal Leeuwarden en Thialf
Bij de subsidieaanvraag van de gemeente Leeuwarden, is ook een notitie gevoegd van de Stichting IJshal Leewarden en Thialf. In deze notitie gaan de beide ijshaldirecteuren in op de mogelijkheden voor samenwerking tussen de nieuwe ijsbanen in Leeuwarden en Heerenveen. Ze concluderen dat de samenwerking op vier punten uitgewerkt kan worden: de realisatie van twee nieuwe ijsaccomodaties in Leeuwarden en Heerenveen efficiënte bedrijfsvoering promoten van Friesland als schaatsprovincie van de wereld bevorderen van schaatsactiviteiten in Friesland. Met genoemde notities (Iis foar Fryslân en de notitie over samenwerking) wordt invulling gegeven aan de wens van Provinciale Staten om beide initiatieven in samenhang te bekijken. De notitie over samenwerking is een goede basis voor samenwerking, maar vraagt (vanzelfsprekend) om verdere uitwerking. Daaruit zal pas blijken op welke onderdelen samenwerking in de praktijk haalbaar en mogelijk is en wat deze samenwerking oplevert. De dienst adviseert daarom in de subsidiebeschikking te benoemen dat uit de beide documenten het vertrouwen spreekt dat beide ijshallen elkaar kunnen versterken. In de subsidiebeschikking nadrukkelijk aandacht vragen voor het voorzetten en uitbouwen van de afstemming en samenwerking met Nieuw Thialf.
4.4
Duurzaamheid
De gemeente stelt in haar aanvraag dat de nieuwe IJshal een ‘geavanceerd en toekomstvast’ energieconcept moet krijgen. De gemeentelijke ambitie is hierbij om te komen tot een energieneutrale hal. In het Programma van Eisen dat in november 2012 in opdracht van de gemeente Leeuwarden is opgesteld door het Consortium NIJL, is het begrip duurzaamheid geconcretiseerd aan de hand van de BREEAM-systematiek. Het Programma van Eisen is gebaseerd op het ambitieniveau ‘good’ uit deze
e
systematiek. Dit ambitieniveau (het 2 in een reeks van 5) is niet bijzonder ambitieus en leidt naar de mening van de dienst niet tot realisatie van de door de gemeente geformuleerde ambitie van een energieneutrale hal. Niettemin verwacht de dienst dat de gemeente Leeuwarden (zowel ambtelijk als politiek) zal aansturen op de realisatie van een ijshal die op het gebied van duurzaamheid fungeert als een show-case van de mogelijkheden. De Samenwerkingsagenda Slim met water en energie van de gemeente en provincie geeft hier ook alle aanleiding toe. Advies: in de subsidiebeschikking bovenstaande constatering ten aanzien van de gemeentelijke ambitie en de concretisering daarvan in het programma van eisen, te benoemen. Verder adviseert de dienst om in de subsidiebeschikking de ambitie van de gemeente (energieneutrale hal) te onderschrijven en het vertrouwen uit te spreken dat de gemeente een ijshal zal realiseren die een show-case is voor de hedendaagse mogelijkheden op het gebied van energie en water. Ten slotte wordt voorgesteld de gemeente Leeuwarden te verzoeken het college van GS, in het kader van de Samenwerkingsagenda Slim met water en energie, mee te nemen in de uitwerking van duurzaamheidsaspecten (waaronder energie, water, afval en materiaalgebruik) en daarbij een relatie te leggen met gemeentelijk beleid, inzet en betrokkenheid van kennisinstellingen, en het betrekken van leerlingwerkplaatsen en werkzoekenden bij de uitvoering.
5
Samenvattend advies
De dienst stelt voor: 1. in te stemmen met het verlenen van een subsidie voor het project Gebiedsontwikkeling WTC e.o., fase 1: 400 meter ijsbaan, als onderdeel van de Samenwerkingsagenda Leeuwarden; 2. een bedrag van maximaal € 10 miljoen beschikbaar te stellen voor de subsidieverlening, ten laste van het begrotingssaldo; 3. dat het subsidiebedrag nooit hoger kan zijn dan de financiele bijdrage die de gemeente Leeuwarden zelf levert aan het project (inclusief getaxeerde actuele marktwaarde van in te brengen gronden, maar exclusief gekapitaliseerde energievoordeel in de exploitatiefase); 4. als voorwaarde op te nemen dat de gemeente Leeuwarden samen met de provincie Fryslân nader onderzoek doet naar de invloed van een 400 meter ijsbaan in Leeuwarden op de exploitatie van Nieuw Thialf. Mocht hieruit blijken dat er sprake is van een negatieve invloed, dan maken beide overheden nadere afspraken over het compenseren hiervan; 5. als voorwaarde op te nemen dat de toekomstig eigenaar resp. exploitant van zowel IJshal Leeuwarden als Nieuw Thialf de mogelijkheden voor samenwerking onderzoeken met als doel elkaar te versterken. 6. de gemeente Leeuwarden te verzoeken het college van GS, in het kader van de Samenwerkingsagenda Slim met water en energie, mee te nemen in de uitwerking van duurzaamheidsaspecten (waaronder water, energie, afval en materiaalgebruik) en daarbij een relatie te leggen met gemeentelijk beleid, inzet en betrokkenheid van kennisinstellingen, en het betrekken van leerlingwerkplaatsen en werkzoekenden bij de uitvoering; 7. als voorwaarde op te nemen dat de IJshal Leeuwarden alleen voor breedtesport wordt gebruikt, en niet voor commerciële activiteiten als wedstrijden en evenementen. 8. bijgaande begrotingswijziging vast te stellen.
