Doopsgezinde Gemeente Leeuwarden Zondag, 18 juli 2010
Martha en Maria: twee persoonlijkheidstypen
Voorganger: ds. Tjitske Hiemstra Organist: Gerben Bergstra * Mededelingen en aansteken van de kaars * Bemoediging en groet * Eva’s lied nr. 10 “Vol van verwachting zijn wij gekomen” * Gebed * Psalm 131 “Een pelgrimslied van David” HEER, niet trots is mijn hart, niet hoogmoedig mijn blik, ik zoek niet wat te groot is voor mij en te hoog gegrepen. 2 Nee, ik ben stil geworden, ik heb mijn ziel tot rust gebracht. Als een kind op de arm van zijn moeder, als een kind is mijn ziel in mij. 3 Israël, hoop op de HEER, van nu tot in eeuwigheid. (‘n Bedevaartsleed, van David) Mien herte is nich greuts, ik kiek nich astraant oet de ogen; ik hoal miej nich gängs met grote zaken, met wat miej boaven ‘t benul geet. Nee, ik heb miejzölf tot röstbracht, ik bin stiller wörden, zo as nen kleanen biej de moder lig, as zonnen kleanen, zo bin ik. Zee noar UM oet, Israël, van now of an veur aaltied.
* Lied 323: 1, 6, 7 en 8 * Bijbellezing: Lucas 10: 38 – 42 (Johannes 11 om thuis eens na te lezen) 38 Toen ze verder trokken ging hij een dorp in, waar hij gastvrij werd ontvangen door een vrouw die Marta heette. 39 Haar zuster, Maria, ging aan de voeten van de Heer zitten en luisterde naar zijn woorden. 40 Maar Marta werd helemaal in beslag genomen door de zorg voor haar gasten. Ze ging naar Jezus toe
en zei: ‘Heer, kan het u niet schelen dat mijn zuster mij al het werk alleen laat doen? Zeg tegen haar dat ze mij moet helpen.’ 41 De Heer zei tegen haar: ‘Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je veel te druk. 42 Er is maar één ding noodzakelijk. Maria heeft het beste deel gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen.’
* Lied III,13 uit “Alles wordt Nieuw”: “Maria en Martha” 2. Maria koos het goede deel, maar wij, wij haasten ons te veel. Zij kwam op adem door uw woord, maar Martha heeft het niet gehoord. 3. Zij had voor U geen open oor, daar was zij veel te bezig voor. Achter haar zorgen liep zij aan en had geen tijd om stil te staan. 4. Wij komen niet op ons verhaal wanneer wij doof zijn voor Uw taal. Al zijn wij alle dagen druk; Uw woord alleen brengt ons geluk. * Overdenking * Orgelspel * Open Ruimte; o.a. de supermarktactie voor de voedselbank * Voorbeden - stil gebed - Onze Vader (NBV) (zie voor of achter in uw liedboek) * Collecte voor het orgelfonds * Slotlied 326: 1 en 5 * Zegenbede ..Hear, wy freegje no, Jo seine op ús wei Hear, wy freegje Jo, wês mei ús eltse dei …Amen
******* •
Vakantie ds. Tjitske Hiemstra is een week vervroegd: 26 juli – 23 augustus. In de laatste week van juli, als beide predikanten weg zijn, is ds. Hinke Buiteveld beschikbaar.
•
Op maandagavond 19 juli om 20.00 uur in de vermaning van Grou (Hoofdstraat 44)
Russisch – Duits Mennonietenjongerenkoor. Dit koor bestaat uit zo’n 14 jongeren. Aan de hand van hun liederenschat ( a capella en 4-stemmig) die uit vele culturen verzameld werd, wordt in een lezing hun rijke geschiedenis toegelicht. Vanaf 19.45 staat maandagavond de koffie in Grou klaar.
*******
preek Gemeente van Christus, Martha en Maria: het zijn naast namen, ook persoonlijkheidstypen geworden. Martha en Maria worden vaak tegenover elkaar uitgespeeld: Ben je actief, praktisch of ben je meer meditatief, contemplatief. Wie van ons voelt zich meer een Martha…wie meer een Maria?? In onze gemeente hebben we zowel een Martha-groep, als een Maria-groep! Na de discussie rond de vraag “Wie is mijn naaste?” trekt Jezus verder en wordt Hij gastvrij ontvangen bij Marta en Maria. Marta blijkt een zeer actieve huisvrouw te zijn, die volop zorgt voor haar gasten. Ik veronderstel dat zij in onze tijd meteen koffie of thee zou zetten, koekjes pakt, misschien al aardappels schilt voor het avondeten, vlees uit de diepvries haalt, boontjes punt etc… Dan staat het straks allemaal klaar. Ze haalt wijn uit de kelder, dekt alvast de tafel mooi, een bloemetje uit de tuin erbij etc. Ze geeft haar aandacht aan alles wat nodig is. En intussen zit Maria daar maar aan de voeten van Jezus; een uitdrukking die vertelt dat er écht geluisterd en geleerd wordt. Zij is stil geworden en heeft haar ziel tot rust gebracht, alsof ze de woorden van Jezus als moedermelk indrinkt. Maar ineens komt Martha de kamer instormen en verbreekt de intimiteit van het luisteren. Alsof het haar allemaal teveel is geworden, zo steekt ze van wal: “Ik draaf maar alleen om alles goed te regelen en mijn zuster zit daar maar… Kan het u niet schelen, Heer, dat ik het werk helemaal alleen moet doen?” Marta is boos en verongelijkt. Ze is het contact met haarzelf kwijt geraakt… Ze ziet alleen nog wat gedaan moet worden en heeft geen open oog voor de vertellende en lerende intimiteit, die ontstaan is tussen Jezus en Maria. Had Marta hier wel oog voor gehad, dan was ze met een kop thee erbij gaan zitten en in de intimiteit opgenomen. Dan hadden ze daarna samen de aardappels kunnen schillen en de boontjes klaarmaken… Marta lijkt wel verblind door al haar werk (op de rand van burnout, zeggen we in deze tijd) en vraagt ook Jezus nog om tegen Maria te zeggen, dat ze haar moet helpen.. Waarom zegt Martha zelf niet rechtstreeks tegen Maria: “Zus, help me eens even, het wordt me teveel!”. Hoe vaak vragen wij niet via een ander - dus indirect - wat wij op ons hart hebben? Of was het contact tussen beide zussen al niet optimaal? Te uiteenlopende karakters? Doordat Jezus in hun huis te gast is, wordt dit verschil tussen beiden ineens zichtbaar? Hoe reageert Jezus op deze twee zusters? Dit is wel precair natuurlijk. Hij valt heel snel één van beiden af en doet die dan tekort. Jezus zegt niet verstoord tegen Martha: Doe jij nou de keuken, ik ben in gesprek met Maria. Ook vraagt hij Maria niet om haar zus te helpen… Nee, Jezus reageert op eigen wijze vol mededogen, vriendschap en aandacht naar Martha. Hij noemt haar allereerst bij haar naam; Martha, Martha, de herhaling geeft Jezus’ genegenheid weer en benadrukt het belang van de situatie. Martha komt hier in de rij te staan van Abraham, Mozes en Samuël, die allen tweemaal geroepen worden bij hun naam.
Jezus wil Martha terugroepen bij haarzelf, bij haar eigen wezen die ze in de drukte is kwijtgeraakt. “Marta, Marta, je bent zo bezorgd en je maakt je veel te druk. Er is maar één ding noodzakelijk.” Jezus zegt niet wat dat éne ding is…Het blijkt wel van groot belang te zijn. Maria heeft het beste deel gekozen, en dat zal haar niet worden ontnomen… Wordt de dienende zorg van Marta haar dan wel ontnomen? Of wordt daarmee heel praktisch bedoeld, dat als het eten op is, dat het dan ook weg is. Misschien stelde Maria heel essentiële levensvragen: Wie ben ik naast drukke zus Martha? Wat wil ik met mijn leven? Het luisteren naar Jezus’ woorden is voor haar voedsel om te herkauwen en als zaad te laten opkomen in haar leven… Maria heeft het beste deel gekozen; het authentieke Zijn komt voor het druk bezig-zijn. Hoe ik ben, bepaalt immers wat ik doe, wat ik zie, wat ik zeg… Een goed of een slecht humeur maakt een hoop verschil, in hoe we de dag beleven en hoe we omgaan met anderen, of we zien wat er in en tussen mensen omgaat. Door haar eigen drukke bezig-zijn zag Marta niet wat zich afspeelde tussen Jezus en Maria. Vandaar dat ik koos voor psalm 131 om hiernaast te lezen - misschien sprak Jezus met Maria juist over deze bijzondere en zeer korte psalm. Herman Finkers begint zijn theaterprogramma “Na de Pauze”met psalm 131 op zijn Twents. Alsof na zijn ziekte en zijn time-out, zijn binnenste in hem tot stilte en rust is gebracht; alsof al het greutse in hem tot verdieping is gekomen. Zijn drukke bezig-zijn van theater naar theater is tot rust gebracht. Tijdens zijn ziekte ontdekte hij waarschijnlijk dat er maar één ding noodzakelijk was. En op een andere wijze begint hij het nieuwe program “Na de pauze” met psalm 131. Ik ben stil geworden, ik heb mijn ziel tot rust gebracht. Als een kind op de arm van zijn moeder, als een kind is mijn ziel in mij. Nu is Herman Finkers niet stil gebleven; het gaat Jezus er ook niet om dat we allemaal aan zijn voeten zitten; dan zou niemand meer te eten krijgen en er geen vermaak meer zijn. Ik denk eerder dat het twee helften zijn van onze menselijke ziel In mijn diepste zelf ben ik allebei; zowel Maria als Martha. Misschien is het ene wat nodig is; dat we beide helften in ons leven samenbrengen. Zoals we ook twee hersenhelften hebben, links is dan de Martha-kant; de kant van taal, logica, planning, redeneren, de rechterkant is meer associatief.. Tussen beide twee hersenhelften is contact, beiden zijn nodig om in harmonie te kunnen leven. Er wordt niet vertelt hoe het met Maria en Martha na dit gesprek verder gaat. In de kinderbijbel “Woord voor Woord” komt uiteindelijk Martha erbij zitten aan tafel en praatten ze tot laat in de avond. Tenslotte helpen Jezus en Maria nog bij het afwassen. Want daar, in de keuken, konden ze ten minste doorgaan met praten met elkaar.. Martha en Maria: twee persoonlijkheidstypen noem ik hen. Lucas zet ze bijna als rivalen tegenover elkaar en brengt een soort van rangorde aan in hun gedrag. Johannes geeft een heel ander beeld van beide zusters. Ze mogen beide zijn zoals ze zijn. Hij betwist hun eigenheid niet. Martha wordt hier niet afgeschilderd als de dienende vrouw, die niet het beste deel heeft gekozen, maar als een gelovige vrouw die Jezus ter verantwoording roept omdat hij niet direct is gekomen om Lazarus, haar broer, van de dood te redden. (Joh. 11: 20 -30). Martha is bij Johannes, degene die belijdt dat Jezus de Messias is, zoals Petrus doet in de andere evangeliën. Ook Maria spreekt hier een diep geloof in Jezus uit en haar verdriet ontroert hem. Het is ook hier Maria die vol liefde zijn voeten zalft met kostbare olie.
Kom ik weer terug bij Lucas en zet ik dit korte verhaal in zijn context… Voorafgaand discussieert Jezus met een wetgeleerde over de vraag “Wie is mijn naaste”, Via de parabel wordt duidelijk dat je naaste zijn gewoon wordt door te doen, zoals de barmhartige Samaritaan deed, en niet zoals de priester en leviet, die met een boog om het slachtoffer heenlopen. Niet blijven praten dus, maar doen… Meteen daarop dit verhaal van de zusters. Nu is juist het éne noodzakelijke aan de voeten van Jezus zitten en je niet te druk en bezorgd maken over al je doen en bezigheden… Wat kunnen we nu met dit totaal plaatje?? Samengevat gaat het erom dat leren en doen éven belangrijk zijn!! Als je blijft leren zonder te doen…gaat het mis .. (barmhartige Samaritaan) Als je blijft doen, zoals Martha zonder stil te zitten om te leren, ..kan het ook misgaan.. In dit alles gaat het om de houding waarmee gehandeld en geleerd wordt. Martha raakt immers in de stress door veel te veel van zichzelf te eisen. Jezus veroordeeld haar activiteit niet, maar wil dat ze zichzelf er niet in verliest. Als ons dienen en ons doen, onze diakonia voorbijgaat aan onszelf en ons luisteren naar de bijbelse inspiratie; dan gaan we voorbij aan het in ons verhaal éne nodige… Als slotwoord denk ik aan onze Doopsgezinde spreuk: Vrij in ‘t Christelijk geloven Daden gaan woorden te boven. Bijbels gezien zijn daad en woord één: dabar.. Woorden gaan soms daden te boven én daden gaan soms ook woorden te boven… We moeten Martha en Maria niet tegen elkaar uitspelen. We mogen de wereld niet opdelen in doeners en dromers, in de luisterende zich overgevende Maria aan de ene kant en de pragmatisch actieve Martha aan de andere kant. We hebben zowel Martha als Maria nodig in ons eigen leven als in de wereld. In de zeventiger en tachtiger jaren liep ik mee in demonstraties tegen kernwapens etc., toen vroegen kerken met name om aktie-gerichtheid. In de huidige tijd blijft actie zoals voor de voedselbank nodig, maar zoeken mensen ook weer naar geestelijke inspiratie en meditatie, naar stilte, herbezinning en nieuwe bezieling. Herman Finkers geeft het in zijn switch heel duidelijk weer… Als we het kind op de arm van zijn moeder niet laten drinken, wie voedt dan onze ziel? Ik denk dat veel mensen in deze tijd zich herkennen in Martha, in het vele wat moet, wat aan ons trekt en wat we denken allemaal te moeten doen… Maar dat we eigenlijk ook verlangen naar die andere kant… In deze zomer en vakantietijd kunnen we ons daarop bezinnen.. Op wat voor ons-zelf het ene noodzakelijke is…. Amen
