2015 Zaaknr

29 september 2015 Corr.nr. 2015-42.117, VV Zaaknr. 593020

Nummer 61/2015

Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen ter vaststelling van het realisatiebesluit van de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven.

1. Samenvatting Middels de brief d.d. 18 juni 2013 (zaaknummer 464826) hebben wij u geïnformeerd over de planuitwerkingsfase voor de realisatie van de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven voor personenvervoer. Deze spoorlijn is gewenst ten behoeve van een ontsluiting van de Eemshaven per openbaar vervoer; door deze ontsluiting wordt tevens een OV-verbinding tussen Borkum en Groningen mogelijk gemaakt die kansen biedt voor het toerisme aan beide zijden van de grens. In de nu voorliggende voordracht stellen wij u voor om op basis van de scope van het project en de daarbij behorende raming en dekking een realisatiebesluit te nemen. Bovendien stellen wij u voor ten behoeve van de realisatie van de spoorlijn een krediet ter beschikking te stellen van € 25,4 miljoen. 2. Doel en wettelijke grondslag Deze voordracht heeft als doel u -middels informatie over procesmatige, ontwerp-, omgevings- en financiële aspecten als resultaat van de planuitwerkingsfase- in staat te stellen om een realisatiebesluit te nemen voor de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven. Tevens stellen wij u voor in te stemmen met de voorgestelde voorkeursvariant en het beschikbaar stellen van een krediet van € 25,4 miljoen ten behoeve van de realisatie van de spoorlijn naar de Eemshaven. Met deze werkwijze volgen wij de MIT-systematiek, die van u een besluit vraagt om nu de planuitwerkingsfase af te sluiten en de realisatiefase te starten. 3. Procesbeschrijving en planning Wij hebben u op twee momenten betrokken bij de planvorming rond de spoorlijn naar de Eemshaven. In de eerder aangehaalde informerende brief van 18 juni 2013 hebben wij de stand van zaken en het vervolgproces geschetst. Middels voordracht 23/2013 (herbestemming vrijval binnen RSP en MIT) heeft u op basis van een reservering van € 3,9 miljoen voor de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven zowel een opname- als acceptatiebesluit genomen. Zoals in genoemde informerende brief ook aangegeven, is door u geen formeel planuitwerkingsbesluit genomen, omdat ten tijde van de start van de planuitwerking nog geen MIT-bijdrage in beeld was. Dit maakte dat de MIT-systematiek toen nog niet voor dit project aan de orde was. ProRail heeft in onze opdracht de planuitwerkingsfase doorlopen. In deze fase heeft intensief afstemming met de stakeholders plaatsgevonden, gelet op de vele raakvlakken die dit project kent. De in het Bestuurlijk Overleg (BO) vertegenwoordigde bestuurders hebben aangegeven in te stemmen met de uitgangspunten zoals verwerkt in het nu voorliggend ontwerp en met het nu definitief ter beschikking stellen van de door de financierende partijen toegezegde bijdragen. Bij een positief besluit uwerzijds zal ProRail de aanbesteding starten. In de planning zijn de volgende mijlpalen in beeld:

61-1

14-01-2016: sluiting inzagetermijn definitief bestemmingsplan 05-02-2016: gunning spoorwerk 03-05-2016: gunning stationswerk 16-11-2017: station Eemshaven gereed 16-11-2017: station 'Roodeschool nieuw' gereed 21-02-2018: station 'Roodeschool oud' geamoveerd 28-03-2018: indienststelling spoorlijn 09-04-2019: project administratief afgerond 4. Begroting en voorgestelde dekking De kosten die met de realisatie van de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven gemoeid zijn, worden geraamd op € 25,4 miljoen. In deze raming zijn te maken en gemaakte voorziene en onvoorziene kosten inbegrepen. In de dekking van deze kosten wordt vanuit diverse partijen voorzien. De gemeente Eemsmond zal haar (reeds gereserveerde) bijdrage middels een raadsbesluit formeel beschikbaar stellen. Overige partijen hebben hun bijdrage reeds formeel ter beschikking gesteld. In onderstaande tabel leest u op welke wijze de dekking is opgebouwd: Provincie Groningen MIT/BDU Ministerie IenM Gemeente Eemsmond AG Ems Groningen Seaports Interreg IV-a Land Niedersachsen Landkreis Leer Wirtschaftsbetriebe Borkum Regiovisie (Regio Groningen-Assen) Inselverein Borkum Totaal dekking

€ € € € € € € € € € € €

10.560.000 7.547.000 2.000.000 2.000.000 1.975.000 813.000 250.000 100.000 65.000 50.000 40.000 25.400.000

De provinciale bijdrage wordt in gelijke delen van elk € 5.280.000,-- gedekt uit het MIT en uit BDU Sparen. Voor wat betreft het beslag op het MIT merken wij het volgende op. In het MIT is een bedrag van € 3,9 miljoen beschikbaar voor dit project. Zoals u weet is er verder op dit moment geen financiële ruimte binnen het MIT; er is zelfs sprake van een bescheiden taakstelling ter grootte van € 5,9 miljoen. Om de uitvoering van dit project in financiële zin mogelijk te maken zien wij ons genoodzaakt deze taakstelling met een bedrag van € 1.380.000,-- te verhogen. Met de vrijval die we voorzien bij de N33 zuid (Klaverblad) aangevuld met de middelen die wij willen vrijspelen bij het MIT-project verbeteringsmaatregelen Groningen-Zuidhorn willen wij de komende periode deze taakstelling wegwerken. Ten aanzien van de bijdrage uit BDU sparen kunnen wij u melden dat het Verkeer- en Vervoerberaad (VVB) bij de advisering over het BDU-bestedingsplan 2015 positief heeft geadviseerd over het toevoegen van de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven aan de lijst van projecten waarvoor in BDU-kader wordt gespaard. Daarmee is deze BDU-bijdrage verzekerd. Er zal geen voeding worden toegevoegd aan het capaciteitskrediet-realisatie, aangezien de aanbesteding en uitvoeringsbegeleiding door ProRail worden uitgevoerd. De hiermee gemoeide kosten zijn integraal onderdeel van de projectraming. 5. Participatie Op 3 november 2014 heeft de gemeente Eemsmond -in het kader van de voorgenomen bestemmingsplanwijziging- in samenspraak met de provincie Groningen en ProRail een informatieavond gehouden, waarop de plannen voor de spoorlijn zijn gepresenteerd aan omwonenden. Circa 80 belanghebbenden en geïnteresseerden zijn geïnformeerd over het tracé en de twee nieuwe stations. De reacties op de plannen waren over het algemeen positief. Vragen hadden met name betrekking op geluids-, trillings- en inpassingsaspecten rondom het nieuw te bouwen station Roodeschool. 61-2

Vragen rond de inpassing hadden betrekking op de plaatsing van het nieuw te bouwen relaisgebouw bij station Roodeschool en de gevolgen voor het uitzicht van omwonenden. Mede op basis hiervan zal het relaisgebouw in de Eemshaven ter plaatse van de huidige omloopsporen worden gepositioneerd in plaats van bij station Roodeschool. Ten aanzien van de zorgen die bestaan rond geluids- en trillingenoverlast bij het nieuw te bouwen station Roodeschool voeren ProRail en gemeente Eemsmond gesprekken met de twee partijen die op het ontwerp-bestemmingsplan een zienswijze hebben ingediend. Op basis van geluidsonderzoeken bestaat geen aanleiding te veronderstellen dat geluidshinder gaat ontstaan door de komst van personenvervoer. Om antwoord te kunnen geven op de vraag of sprake zal zijn van trillingshinder worden momenteel onderzoeken uitgevoerd door ProRail. Dit gebeurt in nauwe afstemming met de betrokkenen. Momenteel wordt de bestemmingsplanprocedure doorlopen; publicatie van het definitieve bestemmingsplan is voorzien in januari 2016. 6. Nadere toelichting 6.1. Aanleiding en ontstaansgeschiedenis project Vanuit de regio bestaat al geruime tijd de wens om de spoorverbinding van Groningen Roodeschool te verlengen naar de Eemshaven, aansluitend op de veerterminal van AG Ems in de westlob van de Eemshaven. Het initiatief om deze verlenging te realiseren, is genomen door de gemeente Eemsmond, AG Ems en Groningen Seaports. De Eemshaven is zowel in economisch, toeristisch als maatschappelijk opzicht een belangrijke locatie. De treinverbinding naar de Eemshaven heeft als voornaamste doel om toeristen van en naar Borkum de mogelijkheid te geven om per openbaar vervoer vanaf het Nederlandse vasteland van en naar Borkum te kunnen reizen. Deze verbinding zal voorzien in een behoefte, zowel bij op Borkum verblijvende (veelal Duitse) toeristen die een dag in Groningen willen verblijven, als bij Nederlanders die naar Borkum willen. Ook zal de verbinding worden benut door de eilandbewoners, en door bezoekers aan de Eemshaven en de Groningse Waddenkust. Op basis van een uitgevoerde vervoerswaardestudie is het reëel te veronderstellen dat jaarlijks circa 66.000 enkele reizen tot stand worden gebracht, vooral in het hoogseizoen en aanvullend op de huidige vervoerswaarde tussen Roodeschool en Groningen. Kortom: het project draagt bij aan het verbeteren van de bereikbaarheid tussen de stad Groningen, onze provincie en Borkum, het bevorderen van toerisme in de regio en het ontsluiten van Werelderfgoed Waddenzee. Niet voor niets is dit een van de mobiliteitsprojecten die wij met name hebben genoemd in ons collegeprogramma Vol vertrouwen. 6.2. De planuitwerkingsfase: aanpak en samenwerking Na de verkennende fase is de provincie Groningen door de gemeente Eemsmond, AG Ems en Groningen Seaports gevraagd om formeel als opdrachtgever op te willen treden. Deze rol hebben wij aanvaard, gelet op zowel de rol die de provincie speelt op het gebied van concessieverlening als op de omvang van het project. Wij hebben in 2013 aan ProRail de opdracht gegeven om de planuitwerkingsfase te doorlopen, met als doel om tot een haalbaar ontwerp en bijbehorende raming te komen als basis voor een te nemen realisatiebesluit. Gedurende de (aanloop naar de) planuitwerkingsfase hebben diverse partijen hun commitment aan het project getoond. Aan Duitse zijde hebben Landkreis Leer, Stadt Borkum, Inselverein Borkum en Land Niedersachsen zich aan de spoorlijn verbonden. Aan Duits-Nederlandse kant participeert AG Ems, en heeft de EDR vanuit Interreg-IV een subsidie verleend. En vanuit Nederland hebben -naast reeds genoemde partijen Groningen Seaports en gemeente Eemsmond- ook het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, de provincie Groningen, de Regio Groningen - Assen en de Kamer van Koophandel zich gecommitteerd aan de spoorlijn naar de Eemshaven. Op initiatief van de 1 Kamer van Koophandel en namens een brede vertegenwoordiging van het bedrijfsleven is een Letter of Support opgesteld. De vele partijen laten zien dat er breed en zowel publiek als privaat draagvlak is voor de spoorlijn naar de Eemshaven, en dat de realisatie hiervan de belangen van zowel Nederlandse als Duitse partijen vertegenwoordigt. 1

Kamer van Koophandel Noord-Nederland, Groningen City Club, VNO-NCW Noord, MKB Nederland Noord, SBE (Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta), BBE (Stichting Bedrijfsbelangen Eemshaven), Marketing Groningen., gemeente Groningen

61-3

Op ons initiatief is door het Ministerie van I&M tweemaal een bijdrage toegezegd aan de spoorlijn (Quickwin Maatregelen Gedecentraliseerde Spoorlijnen, toezeggingen in BO MIRT van mei 2009 en november 2011), tot een totaalbedrag van ruim € 7,5 miljoen euro. Met deze rijksbijdrage is ook de afspraak gemaakt dat de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven onderdeel van de hoofdspoorweginfrastructuur en daarmee de beheerconcessie Ministerie I&M en ProRail zal worden. Dit is van groot belang omdat de minister daarmee heeft vastgelegd dat het ministerie de kosten voor beheer en instandhouding zal gaan dragen. Zoals in paragraaf 3 van deze voordracht reeds aangegeven, heeft ProRail in onze opdracht de planuitwerkingsfase in nauwe afstemming met betrokken partijen doorlopen. Om dit proces soepel 2 te laten verlopen, hebben wij samen met diverse betrokken partijen een samenwerkingsovereenkomst opgesteld, waarin -ten behoeve van een eenduidig beeld van verwachtingen en uitgangspunten- financiële, procesmatige en inhoudelijke afspraken vastgelegd zijn. Tevens is op 10 oktober 2014 door de leden van het BO een Tussentijds Voortgangsbesluit genomen; met dit Tussentijds Voortgangsbesluit zijn op bestuurlijk niveau ontwerpkeuzes gemaakt op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid, snelheid en benodigde infrastructuur. Met een positief besluit op deze punten heeft het BO besloten de planuitwerkingsfase te vervolgen. ProRail heeft de hieruit volgende voorkeursvariant in de tweede helft van de planuitwerkingsfase zodanig uitgewerkt dat deze na het nemen van een realisatiebesluit aanbesteed kan worden. Om de trein eind maart 2018 te kunnen laten rijden, hebben wij ProRail gevraagd de eerste stap in de aanbestedingsprocedure te zetten (prekwalificatie), preluderend op een positief besluit uwerzijds in afwachting van uw besluit. Deze werkzaamheden passen overigens financieel binnen de aan ProRail verstrekte opdracht voor de planuitwerkingsfase. 6.3. De planuitwerkingsfase: toelichting scope Voorafgaand aan de start van de planuitwerking is op basis van een tweetal globale tracés besloten om het tracé langs de dijk in de westlob van de haven als uitgangspunt te nemen voor het verdere ontwerp, gelet op rijtijd (snelheid), overwegen (veiligheid) en ruimtebeslag op het haventerrein. Dit besluit hebben wij in gezamenlijkheid met Groningen Seaports, gemeente Eemsmond en AG Ems genomen. In de planuitwerking is het ontwerp van dit tracé verder getrechterd en uitgewerkt. Zoals reeds aangegeven zijn in dit proces diverse keuzes gemaakt ten aanzien van onder meer ontwerp en inpassing. Om u een beeld te geven van de scope van de nu voorliggende voorkeursvariant benoemen wij hier de belangrijkste kenmerken van de reikwijdte en de invulling van de scope. De volledige scope is vastgelegd in de Rapportage Uitgewerkte Variant die desgewenst opvraagbaar is. Op hoofdlijnen zullen de volgende aanpassingen gerealiseerd worden: Aanpassing van het baanlichaam en beveiliging van het huidige goederenspoor tot en met het wissel na het emplacement Eemshaven; Verwijderen en nieuw aanbrengen van twee wissels op huidig aan te passen goederenspoor; Saneren huidig station Roodeschool (perron- en telecominstallaties); Realisatie nieuwe halte Roodeschool met 1 zijperron inclusief standaard perron- en telecominstallaties (aan de zuidkant van de Hooilandseweg); Saneren van twee boerenpaden; 3 Actief beveiligen (AHOB ) van de Hooilandseweg, Greedeweg, Polderdwarsweg, Middenweg en Ranselgatweg; Aanleggen nieuw baanlichaam met een asfaltlaag onder het ballastbed (over zeedijk en langs schermdijk); Verleggen kabels en leidingen derden (m.n. nabij de kruising van de zeedijk); Realisatie van 3 km nieuw en beveiligd spoor, voorzien van hekwerken ten behoeve van de veiligheid; Passage langs windturbines en een bovenlangse kruising van de zeedijk; Inpassing van de spoorlijn tussen de schermdijk en de weg; Traverse over de spoorlijn ter plaatse van de radarpost; Aanbrengen kabels en leidingen ProRail (over gehele baanvak); Eindhalte ter plaatse van AG Ems, met het zijperron (voorzien van standaard perron- en 2

Te weten: Provincie Groningen, AG Ems, Groningen Seaports, Gemeente Eemsmond, Wirtschaftsbetriebe der Stadt Nordseeheilbad Borkum, Landkreis Leer, Arriva, Waterschap Noorderzijlvest. 3 AHOB: Automatische Halve Overwegbomen

61-4

telecominstallaties) aan de kant van de dijk (inclusief toegang naar de dijk). De spoorlijn naar huidig station Roodeschool zal in de toekomst in gebruik blijven door Noordgastransport B.V., ten behoeve van verlading bij het aardgascondensaatverlaadstation. Rond het nieuw te bouwen station Roodeschool zal grond moeten worden aangekocht van Natuurmonumenten en de Vereniging tot beheer en exploitatie van onroerend goed. Deze partijen hebben te kennen gegeven dat zij hiermee kunnen instemmen; wij komen met deze partijen afspraken overeen ten aanzien van toegankelijkheid en/of compensatie. Verder is rekening gehouden met vervangend busvervoer tijdens buitendienststellingen, en worden diverse compensatiemaatregelen gerealiseerd, die nodig zijn om door het project gecreëerde verstoringen te herstellen, bijvoorbeeld op het gebied van toegankelijkheid omgevingswerken en herstellen van de waterhuishouding. Groningen Seaports heeft naast haar financiële bijdrage ook een zandleverantie toegezegd ten behoeve van de aanleg van de aardenbaan. 6.4. Realisatiefase: voorgesteld proces Omdat de spoorlijn Roodeschool - Eemshaven na realisatie onderdeel zal zijn van de hoofdspoorweginfrastructuur, zal ProRail de aanbestedende dienst en toekomstig beheerder van de spoorlijn naar de Eemshaven zijn. Daartoe zal de provincie een realisatieovereenkomst met ProRail overeenkomen. In de realisatieovereenkomst wordt onder meer een pakket aan beheersmaatregelen tussen provincie en ProRail opgesteld met als doel gezamenlijk regie te houden op scope- en budgetbeheersing. Wij zijn met overige financierende partijen overeengekomen dat indien sprake is van overschotten bij afronding van de realisatiefase deze tot een bedrag van € 3,5 miljoen onverkort aan de provincie terugvloeien, en overschotten die genoemde € 3,5 miljoen overstijgen voor dit meerdere 4 naar rato van bijdragen van betrokken partijen terugvloeien. Eventuele meevallers voor de provincie zullen evenredig terugvloeien naar het MIT en BDU Sparen. 5

Voorts hebben wij met betrokken partijen afspraken gemaakt ten aanzien van het dragen van risico's gedurende de realisatiefase; deze afspraken worden middels een addendum onder werking van de reeds getekende samenwerkingsovereenkomst gebracht. De provincie is tot het moment van gunning niet risicodragend. Vanaf de gunning tot de afronding van de realisatiefase staan betrokken partijen gezamenlijk aan de lat indien de in de investeringsraming opgenomen risicoreservering niet voldoende blijkt te zijn. Wij voorzien, gelet op de kwaliteit van het ontwerp en de risico's die daarin reeds beheerst zijn, dat realisatie binnen gesteld budget kan plaatsvinden. Tevens is ten behoeve van het mogelijk maken van een spoorlijn naar de Eemshaven door de gemeente Eemsmond een bestemmingsplanprocedure gestart. Daartoe heeft de provincie Groningen als opdrachtgever voor de realisatie van de spoorlijn de verantwoordelijkheid genomen om eventuele planschade te financieren. Voor eventuele kosten voortvloeiend uit deze procedure is een voorziening in de projectraming opgenomen. Ten aanzien van de aanbesteding en daarmee samenhangende contractering zal het te bouwen werk middels twee D&C(light)-contracten in de markt worden gezet, te weten een spoors en een civiel contract. Wij zullen in samenwerking met ProRail het MKB attenderen op en informeren over het civiele contract, met als doel het MKB een kans te geven om in te schrijven op het civiele contract. 6.5 Exploitatiefase en marketing Zoals in paragraaf 6.2 reeds aangegeven, worden de jaarlijkse kosten voor Beheer en Instandhouding door het Ministerie van I&M opgebracht. Ten aanzien van de exploitatiekosten heeft AG Ems een eenmalige bijdrage van € 225.000,-- aan de provincie toegezegd, waardoor de exploitatiekosten gedurende de looptijd van de huidige concessie zijn gedekt. Deze afspraak is tevens met Arriva vastgelegd. 4

Te weten die partijen die de samenwerkingsovereenkomst hebben ondertekend, te weten: provincie Groningen, AG Ems, Groningen Seaports, gemeente Eemsmond., Landkreis Leer, Stadt Borkum. 5 Die partijen zoals in voetnoot 4 genoemd

61-5

Omdat toeristen de voornaamste doelgroep vormen voor de realiseren treinverbinding naar de Eemshaven, zullen AG Ems en Arriva met elkaar samenwerken om de verbinding van en naar Borkum onder de aandacht te brengen. De Kamer van Koophandel Noord heeft een financiële bijdrage van € 20.000,-- aan het project verleend, welke ingezet zal worden voor marketing; op deze manier dragen we gezamenlijk bij aan een levendig klimaat waar zowel ondernemers als toeristen van zullen profiteren. 7. Geheimhouding Niet van toepassing. 8. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 29 september 2015. Gedeputeerde Staten van Groningen:

M.J. van den Berg

, voorzitter.

H.J. Bolding

, secretaris.

Behandeld door : mw. E. de Graaf Telefoonnummer : 050-316 4515 e-mail : [email protected]

61-6

Nr.

61/2015

Provinciale Staten van Groningen:

Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 29 september 2015, nr. 2015-42.117, VV; Gelet op de informerende brief d.d. 18 juni 2013 betreffende de stand van zaken spoorlijn Roodeschool - Eemshaven en de voordracht 23/2013 betreffende herbestemming van de vrijgevallen RSP- en MIT-middelen; Besluiten: 1. Overeenkomstig de provinciale MIT- methodiek een realisatiebesluit te nemen voor de realisatie van het project Spoorlijn Roodeschool - Eemshaven; 2. Hiervoor een krediet van € 25,4 miljoen beschikbaar te stellen en deze kosten te dekken op de wijze zoals in deze voordracht is aangegeven. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:

, voorzitter.

, griffier.

61-7