16 december 2014 Corr.nr. 2014-51.832, ECP Zaaknr. 551221
Nummer 71/2014
Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen over het verstrekken van een lening aan de Coöperatieve Kredietunie Groningen U.A. te Groningen. 1. Samenvatting Wij zijn voornemens een lening van maximaal € 1 mln. te verstrekken aan de Coöperatieve Kredietunie Groningen U.A. Samen met het door de leden van de Kredietunie Groningen verwachte ingebrachte kapitaal zal de Kredietunie Groningen beschikken over een startkapitaal van circa € 2 mln. Met deze voordracht wordt u in de gelegenheid gesteld wensen en bedenkingen te uiten over ons voornemen. 2. Doel en wettelijke grondslag Aanleiding voor deze voordracht is het initiatief van een aantal (oud-)ondernemers om de Coöperatieve Kredietunie Groningen U.A. op te richten. Op 30 oktober jl. heeft de oprichting van de Coöperatieve Kredietunie Groningen U.A. (hierna Kredietunie Groningen) daadwerkelijk plaats gevonden en is aan de provincie Groningen het verzoek gedaan een lening te verstrekken ter versterking van het startkapitaal om zo een voortvarende start van de Kredietunie Groningen mede mogelijk te maken. Wij maken ons sterk voor economische ontwikkeling, groei en innovatie. In de huidige economische situatie is de kredietverstrekking door banken aan MKB-bedrijven steeds moeizamer gaan lopen. Het probleem bij banken is tweeledig: enerzijds het niet willen investeren in jonge/startende innovatieve bedrijven (hiervoor hebben wij als provincie onder meer ons revolverend fonds opgericht), anderzijds is het lastig voor het bestaande (vaak kleinere) MKB om krediet te verkrijgen voor reguliere investeringen tot bedragen van circa € 250.000. Een partij als Qredits, maar ook kredietunies 'springen in dit gat'. Daarom willen wij ook kredietunies in onze provincie ondersteunen. Kredietunie Groningen is een initiatief om specifiek voor het Midden- en Kleinbedrijf in en rond de stad Groningen financiering aan te bieden. De wettelijke grondslag voor het aanwenden van provinciaal vermogen voor het verstrekken van een lening aan de Kredietunie Groningen is het Provinciaal Afwegingskader Publiek Vermogen, waarmee u heeft ingestemd op 12 maart 2014 (voordracht 2/2014) en de wet FIDO (Wet Financiering Decentrale Overheden). 3. Procesbeschrijving en planning Vanaf begin 2014 heeft de voorzitter en kwartiermaker van de Kredietunie Groningen bij een aantal beleidsmakers in Groningen gepolst over de mogelijkheid om in Groningen een kredietunie op te richten. Gemeente en provincie Groningen, VNO/NCW-Noord en de drie grote banken (ABN AMRO, ING en Rabobank) zijn door hem benaderd en hebben zich hierover positief uitgelaten. Na oriëntatie heeft de Kredietunie Groningen er voor gekozen de opzet van Naoberkrediet (COPNaoberkrediet U.A.) als uitgangspunt voor haar eigen opzet te kiezen. Ter dekking van de oprichtingskosten hebben wij een subsidie van € 30.000 verleend. Het streven van de Kredietunie Groningen is om van start te gaan als circa € 1 mln. aan startkapitaal bij haar leden is verkregen/toegezegd het liefst aangevuld met een vergelijkbaar bedrag door de provincie. De Kredietunie Groningen zal pas actief communiceren over haar bestaan op het moment dat voldoende zekerheid bestaat over haar startkapitaal. Deze voordracht aan Uw Staten is voor de Kredietunie Groningen derhalve een belangrijke mijlpaal. Begin 2015 kan de Kredietunie Groningen starten met het daadwerkelijk in behandeling nemen van kredietaanvragen.
71-1
Met deze voordracht wordt u in de gelegenheid gesteld wensen en bedenkingen te uiten over ons voornemen een lening aan de Kredietunie Groningen te verstrekken. 4. Begroting Het verstrekken van een lening kan impact op het provinciaal weerstandsvermogen hebben. Wij schatten dit risico in op 12,5% van de maximaal te verstrekken lening van € 1 mln., zijnde € 125.000. Dit bedrag dient in principe te worden gereserveerd binnen het minimaal benodigd weerstandsvermogen voor de periode van de blootstelling van de risico's (zie ook paragraaf 6.4.). Bij de bepaling/inschatting van het risico hebben wij de beleidslijn gehanteerd zoals verwoord in de definitieve versie van de rapportage van EY over het weerstandsvermogen 2014. 5. Inspraak/participatie Niet van toepassing. 6. Nadere toelichting 6.1 Missie van de Kredietunie Groningen De missie van de Kredietunie Groningen is het stimuleren van de economische activiteit en het bevorderen van de werkgelegenheid in en om de stad Groningen door het beschikbaar stellen van kredieten in combinatie met kennis en ervaring. 6.2 Doel van de Kredietunie Groningen Het doel van de Kredietunie Groningen is het voorzien in de behoefte van de leden, door leden en voor leden, door: • Het verwerven van vermogen van leden, dat aan andere leden ter beschikking kan worden gesteld als bedrijfsfinanciering om uitvoering van kansrijke ondernemingsplannen mogelijk te maken; • Het verstrekken van kennis en coaching aan leden voor innovatief, duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen met het doel de lokale en regionale economie te stimuleren. 6.3. Lening Provincie - Kredietunie Groningen Doel van de lening van de provincie is om het startkapitaal van de Kredietunie Groningen te vergroten en zodoende een voortvarende start van de Kredietunie Groningen mede mogelijk te maken. De belangrijkste condities voor de lening zijn: Omvang lening: Beschikbaarheid: Looptijd: Versnelde aflossing: Rente: Rentebetaling: Aflossingsprofiel: Trekkingsrecht:
Voorwaarden:
maximaal € 1.000.000; streefdatum vanaf april 2015; 10 jaar; boetevrij; 3,0% (tenminste gelijk aan dividend Certificaten); jaarlijks achteraf; bij onvoldoende liquiditeit zal de verschuldigde rentebetaling toegevoegd worden aan de resterende hoofdsom van de lening; uiterlijk 31 maart 2025 100% van de hoofdsom inclusief eventueel toegevoegde rente; De lening zal niet in één keer opgevraagd kunnen worden door de Kredietunie Groningen. Op het moment dat kredietaanvragen zijn goedgekeurd zal voor maximaal de helft van de hiermee gemoeide bedragen een beroep gedaan worden op de lening van de provincie tot het maximum van € 1 mln.; 1. de provincie verstrekt maximaal 50% van de financiering van de Kredietunie Groningen met een maximum van € 1,0 mln.; 2. de Kredietunie Groningen verstrekt primair financiering aan bedrijven die hun vestiging in de provincie Groningen hebben; 3. jaarlijks overlegt de Kredietunie Groningen de provincie de jaarrekening en het jaarverslag, voorzien van een verslag van de externe (register)accountant over de bevindingen bij het onderzoek van de jaarrekening en een controleverklaring behorend bij de jaarrekening. 71-2
De leningsovereenkomst tussen de provincie en de Kredietunie Groningen kan pas definitief worden gemaakt nadat Uw Staten in de gelegenheid zijn gesteld tot het uiten van wensen en bedenkingen. 6.4. Risicoprofiel De huidige bestuursleden van de Kredietunie Groningen zijn kundige bestuurders die onder andere uitgebreide ervaring in diverse (bestuurs)functies in het bedrijfsleven hebben opgedaan, variërend van CFO, directievoorzitter van een bank tot manager, bestuurder en eigenaar van diverse ondernemingen op het gebied van media en communicatie. Het feit dat de Kredietunie Groningen een coöperatieve vereniging is met uitgesloten aansprakelijkheid leidt er toe dat de leden een financieel risico lopen van maximaal de grote van hun financiële inbreng. De leden zijn de eigenaren van de Kredietunie Groningen en bepalen het beleid binnen de kaders zoals vastgesteld in de statuten en reglementen. Naast het bestuur is een ledenraad, een coachingcommissie en een kredietbeoordelingscommissie actief. Voor alle duidelijkheid: de provincie Groningen heeft zowel bestuurlijk als ambtelijk geen enkele rol in de kredietbeoordeling van (individuele) kredietaanvragers. De Kredietunie Groningen verstrekt leningen van maximaal € 250.000. De praktijk bij andere kredietunies leert dat de gemiddelde verstrekte lening minder dan € 100.000 bedraagt. De werkwijze van de Kredietunie Groningen en het belangrijke feit dat tenminste 50% van het kapitaal van de eigen leden afkomstig is, zorgt er voor dat risico's bij de kapitaalverstrekking aan leden geminimaliseerd worden. Immers de Kredietunie Groningen toetst kredietaanvragen op vergelijkbare wijze als een commerciële bank, heeft persoonlijk contact met de kredietvrager, stelt een coach aan voor iedere kredietvrager, kent geen winstoogmerk en reserveert vanuit de opslag op de te betalen rente door de kredietvrager bedragen in geval van default. Daarnaast spreidt de Kredietunie Groningen haar risico's door zich niet te beperken tot één sector binnen het MKB. Daarentegen zal de Kredietunie Groningen uiterst terughoudend zijn als het gaat om de behandeling van kredietaanvragen vanuit (zeer) risicovolle sectoren. Periodiek (bij voorkeur 1 keer per kwartaal) vindt (ambtelijk) overleg plaats tussen de provincie en de Kredietunie Groningen a.d.h.v. een door de Kredietunie Groningen opgestelde kwartaalrapportage. Daarnaast zal de Kredietunie Groningen de provincie informeren indien zich onvoorziene omstandigheden voordoen. Vanzelfsprekend zal jaarlijks de jaarrekening en het jaarverslag, voorzien van een verslag van de externe (register)accountant over de bevindingen bij het onderzoek van de jaarrekening en een controleverklaring behorend bij de jaarrekening overlegt en besproken worden. Het verstrekken van een lening kan impact hebben op het weerstandsvermogen. Bij de bepaling/inschatting van het risico hebben wij de beleidslijn gehanteerd zoals verwoord in de definitieve versie van de rapportage van EY over het weerstandsvermogen 2014. Rekening houdende met het risicoprofiel van de te verstrekken lening -met de condities zoals verwoord in deze voordracht in paragraaf 6.3.- zou een bedrag van maximaal € 125.000 (betreft een percentage van 12,5% van de maximaal te verstrekken lening) toegevoegd moeten worden aan het minimaal benodigde weerstandsvermogen (zie paragraaf 6.3. criterium 3). Dit hoeft niet te betekenen dat dit bedrag daadwerkelijk toegevoegd moet worden aan het weerstandsvermogen. In de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing in de begroting 2015 zijn immers reeds risico’s onderkend inzake de door de provincie verstrekte (gewaarborgde) geldleningen (meegenomen voor p.m.). In het weerstandsvermogen is voor dit risico, alsmede algemene nog nader benoemde bedrijfsrisico’s en p.m. posten, een bedrag van € 12,7 miljoen meegenomen. Dit bedrag is in 2010 bepaald en sindsdien niet herijkt. Herijking door EY heeft recent plaats gevonden middels het onderzoek naar het minimaal weerstandsvermogen. Echter het risico gemoeid met de verstrekking van de lening aan de Kredietunie Groningen is niet betrokken in deze herijking. Bij de Jaarrekening 2014 c.q. de Begroting 2016 wordt duidelijk of daadwerkelijk een toevoeging aan het weerstandsvermogen noodzakelijk is. 6.5. Staatssteun Met betrekking tot het staatssteunaspect omtrent de voorgenomen lening hebben wij getoetst of er sprake is van ongeoorloofde staatssteun. Uit onze toets aan 'Mededeling van de Commissie 71-3
2008/C 14/02' (onder andere betreffende te hanteren renteopslagen) blijkt dat het gehanteerde rentetarief op de voorgenomen lening marktconform is. Ook het feit dat deze vergoeding gelijk is aan de vergoeding aan de (kapitaal)leden, laat zien dat hier sprake is van een marktconforme rente. 6.6. Toets lening verstrekking aan provinciaal afwegingskader provinciaal vermogen Uw Staten hebben op 12 maart 2014 (voordracht 2/2104) ingestemd met kaders voor het aanwenden van het provinciaal vermogen en zijn afwegingscriteria geformuleerd die als leidraad dienen voor een afgewogen oordeelsvorming (Afwegingskader Publiek Vermogen). In dit afwegingskader is tevens bepaald dat iedere concrete aanwending vanuit het provinciale vermogen aan u wordt voorgelegd voor het kunnen uiten van wensen en bedenkingen. Criteria afwegingskader en beoordeling lening Coöperatieve Kredietunie Groningen U.A. zijn als volgt: 1.
Het te dienen belang moet een provinciaal publiek belang zijn.
Het verstrekken van een lening aan de Kredietunie Groningen past prima in het beleid van economische ontwikkeling, groei en innovatie; nu banken aan ondernemers in het MKB moeizamer krediet verstrekken voor reguliere investeringen tot bedragen van € 250.000 ondersteunt de provincie het initiatief van kredietunies. Het is daarnaast een goede aanvulling op ons initiatief tot het oprichten van een revolverend fonds voor het MKB, dat zich met name richt op investeren in jonge/startende innovatieve bedrijven. Het bestaansrecht van elke kredietunie en dus ook van Kredietunie Groningen komt voort uit de krimp van de normale bancaire kredietverlening aan het kleinere MKB. Cijfers van DNB over 2013 geven duidelijk aan dat de kredietverlening voor bedragen tot € 250.000 meer dan gemiddeld daalt. Aangezien het MKB wordt gezien als de motor van de economie is het gevolg dat de economie minder groeit en er minder werkgelegenheid ontstaat dan wanneer de kredietverlening aan deze sector op peil zou zijn gebleven. Ondernemers zelf klagen steen en been over het gebrek aan steun dat zij van banken ervaren. Kredietunie Groningen wil in die leemte voorzien. Het werkterrein van Kredietunie Groningen is de stad Groningen en nabije omgeving. Daar zal Kredietunie Groningen bijdragen aan een versterking van de regionale economie, aan de werkgelegenheid en ook aan innovatie in het gebied waar ze actief is. Daarnaast appelleert de Kredietunie Groningen aan het maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef van ondernemers. Dit komt onder meer tot uiting in het feit dat de bestuursleden geen vergoeding krijgen voor hun inzet. 2.
Het provinciaal publiek belang vereist een deelneming financiering
In de huidige economische situatie is de kredietverstrekking door banken aan MKB-bedrijven steeds moeizamer gaan lopen. Het initiatief van de Kredietunie Groningen is een goede aanvulling op een imperfecte kapitaalmarkt en legitimeert het verstrekken van een lening tot maximaal 50% van het startkapitaal van de Kredietunie Groningen met een maximum van € 1 mln. Met een totaal verwacht startkapitaal van circa € 2 mln. kan de Kredietunie Groningen een voortvarende start maken met de kredietverlening aan haar leden en het stimuleren van de lokale en regionale economie. Er is nadrukkelijk sprake van een katalyserende werking; uiteindelijk zal Kredietunie Groningen op eigen benen staan. 3.
Er is een deugdelijke risicoanalyse gemaakt
De werkwijze van de Kredietunie Groningen en het belangrijke feit dat tenminste 50% van het kapitaal van de eigen leden afkomstig is, zorgt er voor dat risico's bij de kapitaalverstrekking aan leden geminimaliseerd worden. Zoals al eerder gemeld zijn de mensen achter de kredietunie kundig en hebben zij hun sporen verdiend in het bedrijfsleven. De werkwijze van de Kredietunie Groningen met betrekking tot de feitelijke kredietbeoordeling zal vergelijkbaar zijn met die van een bank (bijv.: een onvoldoende onderbouwde business case zal ook bij de Kredietunie Groningen leiden tot een negatief advies van de kredietbeoordelingscommissie). De “intake” van kredietnemers gebeurt op basis van een zorgvuldige risico-afweging door ervaren collega- ondernemers. Kredietverlening gebeurt op basis 71-4
van normale bancaire voorwaarden, waaronder het hypothecair belasten van aanwezige zekerheden en een persoonlijke borgstelling door de kredietvragende ondernemer. Veel beter dan bij banken is de begeleiding van de kredietvrager. Die is namelijk verplicht een coach aan te nemen die uit de kring van leden van kredietunie komt. De verstrekte kredieten worden zo strakker gevolgd, dan bij normale bancaire kredietverlening het geval is. Daardoor vermindert het risico dat een kredietnemer tijdens de looptijd van het krediet in problemen komt en niets meer kan terugbetalen. Bij aanvang zal de Kredietunie Groningen slechts een geringe buffer hebben om eventuele verliezen op te vangen. Om snel voldoende eigen vermogen op te bouwen en zo ook het vertrouwen te wekken van geldgevers zal circa de helft van de jaarlijkse bruto opbrengsten gedoteerd worden aan de voorzienig algemene risico’s. Overigens is er geen risico van een “bank run”. De Kredietunie Groningen financiert zich door de uitgifte van ledencertificaten, die een eeuwigdurend karakter hebben en alleen tussen leden verhandelbaar zijn. Massaal opvragen kan dus niet. Dit is beter dan bij een bank. Ook kent de Kredietunie Groningen geen winstoogmerk. Daarnaast spreidt de Kredietunie Groningen haar risico's door zich niet te beperken tot één sector binnen het MKB. Ook het feit dat gewerkt zal gaan worden met zogenaamde trekkingsrechten (zie 6.3.) beperkt het risico voor de provincie. Op grond van het bovenstaande schatten wij het risico voor het weerstandsvermogen in op maximaal € 125.000 (12,5% van maximaal € 1 mln.). Onze accountant EY kan zich vinden in onze inschatting van het risico. 4.
Financieel rendement
Het rendement voor de provincie op deze lening is gelijk aan het rendement dat de Kredietunie Groningen biedt aan haar leden op de A- en B-certificaten, te weten 3,0%. 5.
Mate cofinanciering van derden
Tot nu toe zijn er toezeggingen gedaan door potentiële (kapitaal)leden aan de bestuursleden van de Kredietunie Groningen voor een bedrag van circa € 0,7 mln. Deze toezeggingen zijn in sommige gevallen mede afhankelijk van ons voornemen tot verstrekking van een lening aan de Kredietunie Groningen. Het percentage cofinanciering van derden bedraagt tenminste 100%. 6.
Duur aanwending
De totale looptijd van de lening van de provincie bedraagt 10 jaar. Aflossingsprofiel: jaar 10: (100%). 7.
Selectiviteit en precedentwerking
Omdat het deelnemen in een bank geen kerntaak is van de provincie, is het reëel om een maximale looptijd mee te geven aan de te verstrekken lening. Het voorstel is om de looptijd te maximeren op 10 jaar. Gedurende deze periode hopen wij op voldoende economisch herstel, en heeft de Kredietunie Groningen ruimschoots de tijd om op zoek te gaan naar andere kapitaalverstrekkers/aandeelhouders. Daarnaast zal de provincie nooit meer dan 50% van het startkapitaal met een maximum van € 1 mln. als lening verstrekken. Mocht een andere kredietunie binnen de provincie Groningen een verzoek doen voor het verstrekken van een lening, dan zal dit verzoek op gelijke wijze beoordeeld worden als het verzoek van de Kredietunie Groningen. Op basis van regionale spreiding (Kredietunie Groningen is na de Kredietunie Eemsregio de tweede kredietunie in de provincie) is de inschatting dat het aantal op te richten kredietunies in de provincie Groningen beperkt zal blijven tot circa 4 kredietunies. De precedentwerking is dus gering. 6.7. Voornemen Wij zijn voornemens een lening van maximaal € 1.000.000 te verstrekken aan de Kredietunie Groningen in het kader van de publieke taak. De voorwaarden zullen in een nog op te maken geldleningsovereenkomst worden vastgelegd. 71-5
7. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 16 december 2014. Gedeputeerde Staten van Groningen:
M.J. van den Berg
, voorzitter.
H.J. Bolding
, secretaris.
Behandeld door : F.H.C. Dijkstra Telefoonnummer: 4953 e-mail :
[email protected] Bijlagen bij de voordracht Geen
71-6
Nr.
71/2014
Provinciale Staten van Groningen:
Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 16 december 2014, nr. 2014-51.832, ECP; Gelet op: - De Wet FIDO, artikel 2, lid 1; - Het afwegingskader publiek vermogen provincie Groningen.
BESLUITEN: 1. Kennis te nemen van het voornemen van Gedeputeerde Staten om een lening te verstrekken aan de Coöperatieve Kredietunie Groningen U.A. onder de volgende bepalingen: 1. 2. 3. 4.
Hoofdsom: Rentepercentage: Looptijd: Aflossingspatroon:
5. Vervroegde aflossing:
Maximaal € 1.000.000; 3,0%; 10 jaar; Ultimo jaar 10 100% van de nog openstaande hoofdsom (inclusief eventuele toegevoegde rente); Boetevrij.
2. Vast te stellen dat Provinciale Staten in staat zijn gesteld wensen en bedenkingen te uiten. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:
, voorzitter.
, griffier.
Bijlagen bij het besluit Geen
71-7
