17 februari 2015 Corr.nr. 2015-05372, ECP Zaaknr. 559117
Nummer 14/2015
Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen over het verstrekken van een lening aan de Coöperatieve Kredietvereniging Kredietunie Eemsregio U.A. te Delfzijl.
SAMENVATTING: Wij zijn voornemens een lening van maximaal € 0,5 mln. te verstrekken aan de Coöperatieve Kredietvereniging Kredietunie Eemsregio U.A. Samen met het door de leden van de Kredietunie Eemsregio verwachte ingebrachte kapitaal zal de Kredietunie Eemsregio eind 2015 beschikken over een kapitaal van circa € 1 mln. 2. Doel en wettelijke grondslag Aanleiding voor deze voordracht is het verzoek vanuit het bestuur van de Coöperatieve Kredietvereniging Kredietunie Eemsregio U.A. om een lening aan de Kredietunie Eemsregio te verstrekken om daarmee het kapitaal voor kredietverstrekking te vergroten. Wij maken ons sterk voor economische ontwikkeling, groei en innovatie. In de huidige economische situatie is de kredietverstrekking door banken aan MKB-bedrijven steeds moeizamer gaan lopen. Het probleem bij banken is tweeledig: enerzijds het niet willen investeren in jonge/startende innovatieve bedrijven (hiervoor hebben wij als provincie onder meer ons revolverend fonds opgericht), anderzijds is het lastig voor het bestaande (vaak kleinere) MKB om krediet te verkrijgen voor reguliere investeringen tot bedragen van circa € 250.000. Een partij als Qredits, maar ook kredietunies 'springen in dit gat'. Daarom willen wij ook kredietunies in onze provincie ondersteunen. Kredietunie Eemsregio is een initiatief om specifiek voor het Midden- en Kleinbedrijf in de Eemsregio (gemeenten Delfzijl, Appingedam, Loppersum en Eemsmond) financiering aan te bieden. De wettelijke grondslag voor het aanwenden van provinciaal vermogen voor het verstrekken van een lening aan de Kredietunie Groningen is het Provinciaal Afwegingskader Publiek Vermogen, waarmee u heeft ingestemd op 12 maart 2014 (voordracht 2/2014) en de wet FIDO (Wet Financiering Decentrale Overheden). 3. Procesbeschrijving en planning De Kredietunie Eemsregio U.A. is op 10 april 2014 opgericht in Delfzijl en had eind 2014 30 leden en een eigen vermogen van € 0,1 mln. Ter dekking van de oprichtingskosten hebben wij in 2014 een subsidie van € 12.500 verleend. Het streven van de Kredietunie Eemsregio is om eind 2015 over een eigen vermogen van € 0,5 mln. en 100 leden te beschikken. Eind 2016 is de prognose om 200 leden en een eigen vermogen van € 1 mln. te hebben en eind 2017 350 leden en een eigen vermogen van € 1,75 mln. 4. Begroting Het verstrekken van een lening kan impact op het provinciaal weerstandsvermogen hebben. Wij schatten dit risico in op 12,5% van de maximaal te verstrekken lening van € 0,5 mln., zijnde € 62.500. Dit bedrag dient in principe te worden gereserveerd binnen het minimaal benodigd weerstandsvermogen voor de periode van de blootstelling van de risico's (zie ook paragraaf 6.4.). 5. Inspraak/participatie Niet van toepassing.
14-1
6. Nadere toelichting 6.1 Missie van de Kredietunie Eemsregio Het aan leden toegang bieden tot aanvullende financiering van productiemiddelen, werkkapitaal en innovatie, het verminderen van de afhankelijkheid van banken, geldstromen en rendementen binnen de regio houden, maatschappelijk betrokken, zelf financierende kredietverenigingen van, voor en door leden, bevorderen van de onderlinge solidariteit tussen kredietgevers en kredietnemers, waarbij de kredietgevende leden de kredietnemende leden begeleiden en adviseren (coachen), waardoor overdracht van kennis en ervaring van kredietgevende op kredietnemende leden plaatsvindt, dit alles zonder winstoogmerk met een balans tussen vrijwilligers en professionals. Kredietunies zijn democratisch ingesteld; ze zijn en blijven eigendom van de individuele leden. 6.2 Doel van de Kredietunie Eemsregio Ondernemingen en starters in het MKB kunnen moeilijk financiering krijgen. De Kredietunie Eemsregio wil met haar initiatief naast normale banken een alternatief aanbieden om voor ondernemingen en starters in het MKB een financiering mogelijk te maken. Met dit initiatief wil de Kredietunie Eemsregio een positieve bijdrage leveren om werkgelegenheid te creëren. 6.3. Lening Provincie - Kredietunie Eemsregio Doel van de lening van de provincie is om het kapitaal van de Kredietunie Eemsregio te vergroten en zodoende de reeds gemaakte start van de Kredietunie Eemsregio nog voortvarender te maken. De condities voor de lening zijn: Omvang lening: Beschikbaarheid: Looptijd: Versnelde aflossing: Rente: Rentebetaling: Aflossingsprofiel: Trekkingsrecht:
Voorwaarden:
maximaal € 500.000; vanaf 1 juni 2015; maximaal 10 jaar; boetevrij; 3,0% (gelijk aan percentage lening Kredietunie Groningen); jaarlijks achteraf; bij onvoldoende liquiditeit zal de verschuldigde rentebetaling toegevoegd worden aan de resterende hoofdsom van de lening; uiterlijk 31 mei 2025 100% van de hoofdsom inclusief eventueel toegevoegde rente; De lening zal niet in één keer opgevraagd kunnen worden door de Kredietunie Eemsregio. Op het moment dat kredietaanvragen zijn goedgekeurd kan voor maximaal de helft van de hiermee gemoeide bedragen een beroep gedaan worden op de lening van de provincie tot het maximum van € 0,5 mln.; 1. de provincie verstrekt maximaal 50% van het kapitaal van de Kredietunie Eemsregio met een maximum van € 0,5 mln.; 2. de Kredietunie Eemsregio verstrekt primair financiering aan bedrijven die hun vestiging in de provincie Groningen hebben; 3. jaarlijks overlegt de Kredietunie Eemsregio de provincie de jaarrekening en het jaarverslag, voorzien van een verslag van de externe (register)accountant over de bevindingen bij het onderzoek van de jaarrekening.
De leningsovereenkomst tussen de provincie en de Kredietunie Eemsregio kan pas definitief worden gemaakt nadat uw Staten in de gelegenheid zijn gesteld tot het uiten van wensen en bedenkingen. 6.4. Risicoprofiel De huidige bestuursleden van de Kredietunie Eemsregio hebben uitgebreide ervaring in diverse (bestuurs)functies in het bedrijfsleven opgedaan onder meer als directeur preferred banking van een bank, eigenaar van een onderneming en senior incassomedewerker. Het feit dat de Kredietunie Groningen een coöperatieve vereniging is met uitgesloten aansprakelijkheid leidt er toe dat de leden een financieel risico lopen van maximaal de grootte van hun financiële inbreng. De leden zijn de eigenaren van de Kredietunie Eemsregio en bepalen het beleid binnen de kaders zoals vastgesteld in de statuten en 14-2
reglementen. Naast het bestuur is een ledenraad, een coachingcommissie en een kredietcommissie actief. Voor alle duidelijkheid: de provincie Groningen heeft zowel bestuurlijk als ambtelijk geen enkele rol in de kredietbeoordeling van (individuele) kredietaanvragers. De Kredietunie Eemsregio verstrekt leningen van maximaal € 250.000. De praktijk bij andere kredietunies leert dat de gemiddelde verstrekte lening minder dan € 100.000 bedraagt. De werkwijze van de Kredietunie Eemsregio en het belangrijke feit dat tenminste 50% van het kapitaal van de eigen leden afkomstig is, zorgt er voor dat risico's bij de kapitaalverstrekking aan leden geminimaliseerd worden. Immers de Kredietunie Eemsregio e toetst kredietaanvragen op vergelijkbare wijze als een commerciële bank (1 toets wordt 1 gedaan door het bedrijf Experian ), heeft persoonlijk contact met de kredietvrager, stelt een coach aan voor iedere kredietvrager, kent geen winstoogmerk en verstrekt krediet tot maximaal 80% van haar vermogen. Daarnaast spreidt de Kredietunie Eemsregio haar risico's door zich niet te beperken tot één sector binnen het MKB. Daarentegen zal de Kredietunie Eemsregio uiterst terughoudend zijn als het gaat om de behandeling van kredietaanvragen vanuit (zeer) risicovolle sectoren. Periodiek (bij voorkeur 1 keer per kwartaal) vindt (ambtelijk) overleg plaats tussen de provincie en de Kredietunie Eemsregio a.d.h.v. een door de Kredietunie Eemsregio opgestelde kwartaalrapportage. Daarnaast zal de Kredietunie Eemsregio de provincie informeren indien zich onvoorziene omstandigheden voordoen. Vanzelfsprekend zal jaarlijks de jaarrekening en het jaarverslag, voorzien van een verslag van de externe (register)accountant over de bevindingen bij het onderzoek van de jaarrekening overlegt en besproken worden. Het verstrekken van een lening kan impact hebben op het weerstandsvermogen. Uitgaande van de door de provincie gehanteerde gedragslijn (25% van het risicobedrag), welke naar de mening van onze accountant Ernst & Young (EY) een goede start voor bepaling van het effect van de verstrekking van de lening op het minimaal benodigde weerstandsvermogen vormt, en rekening houdende met het risicoprofiel van de te verstrekken lening met de condities zoals verwoord in deze voordracht in paragraaf 6.3. zou een bedrag van maximaal € 62.500 (betreft een percentage van 12,5% van de maximaal te verstrekken lening) toegevoegd moeten worden aan het minimaal benodigde weerstandsvermogen (zie paragraaf 6.6. criterium 3). Bij de Begroting 2016 wordt het minimaal benodigd weerstandsvermogen opnieuw bepaald en wordt duidelijk of daadwerkelijk een toevoeging aan het weerstandsvermogen noodzakelijk is. 6.5. Staatssteun Met betrekking tot het staatssteunaspect omtrent de voorgenomen lening hebben wij getoetst of er sprake is van ongeoorloofde staatssteun. Uit onze toets aan 'Mededeling van de Commissie 2008/C 14/02' (onder andere betreffende te hanteren renteopslagen) blijkt dat het gehanteerde rentetarief op de voorgenomen lening marktconform is. Ook het feit dat deze vergoeding gelijk is aan de vergoeding aan de (kapitaal)leden laadt zien dat hier sprake is van een marktconforme rente. 6.6. Toets lening verstrekking aan provinciaal afwegingskader provinciaal vermogen Uw Staten hebben op 12 maart 2014 (voordracht 2/2014) ingestemd met kaders voor het aanwenden van het provinciaal vermogen en zijn afwegingscriteria geformuleerd die als leidraad dienen voor een afgewogen oordeelsvorming (Afwegingskader Publiek Vermogen). In dit afwegingskader is tevens bepaald dat iedere concrete aanwending vanuit het provinciale vermogen aan u wordt voorgelegd voor het kunnen uiten van wensen en bedenkingen.
1
Experian is wereldwijd leider in het verstrekken van informatie en analyse‐ en marketingservices aan bedrijven en consumenten. Het doel: helpen bij het beheer van de risico’s en opbrengsten van commerciële en financiële beslissingen.
14-3
Criteria afwegingskader en beoordeling lening Kredietunie Eemsregio U.A. zijn als volgt: 1. Het te dienen belang moet een provinciaal publiek belang zijn. Het verstrekken van een lening aan de Kredietunie Eemsregio past prima in het beleid van economische ontwikkeling, groei en innovatie; nu banken aan ondernemers in het MKB moeizamer krediet verstrekken voor reguliere investeringen tot bedragen van € 250.000 ondersteunt de provincie het initiatief van kredietunies. Het is daarnaast een goede aanvulling op ons initiatief tot het oprichten van een revolverend fonds voor het MKB, dat zich met name richt op investeren in jonge/startende innovatieve bedrijven. Het bestaansrecht van elke kredietunie en dus ook van Kredietunie Eemsregio komt voort uit de krimp van de normale bancaire kredietverlening aan het kleinere MKB. Cijfers van DNB over 2013 geven duidelijk aan dat de kredietverlening voor bedragen tot € 250.000 meer dan gemiddeld daalt. Aangezien het MKB wordt gezien als de motor van de economie is het gevolg dat de economie minder groeit en er minder werkgelegenheid ontstaat dan wanneer de kredietverlening aan deze sector op peil zou zijn gebleven. Ondernemers zelf klagen steen en been over het gebrek aan steun dat zij van banken ervaren. Kredietunie Eemsregio wil in die leemte voorzien. Het werkterrein van Kredietunie Eemsregio zijn de gemeenten Delfzijl, Appingedam, Loppersum en Eemsmond. Daar zal Kredietunie Eemsregio bijdragen aan een versterking van de regionale economie, aan de werkgelegenheid en ook aan innovatie in het gebied waar ze actief is. Daarnaast appelleert de Kredietunie Eemsregio aan het maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef van ondernemers. Dit komt onder meer tot uiting in het feit dat de bestuursleden geen vergoeding krijgen voor hun inzet. 2.
Het provinciaal publiek belang vereist een deelneming financiering In de huidige economische situatie is de kredietverstrekking door banken aan MKBbedrijven steeds moeizamer gaan lopen. Het initiatief van de Kredietunie Eemsregio is een goede aanvulling op een imperfecte kapitaalmarkt en legitimeert het verstrekken van een lening tot maximaal 50% van het kapitaal van de Kredietunie Eemsregio met een maximum van € 0,5 mln. Met een totaal verwacht kapitaal eind 2015 van circa € 1 mln. kan de Kredietunie Eemsregio nog voortvarender opereren met de kredietverlening aan haar leden en het stimuleren van de lokale en regionale economie. Er is nadrukkelijk sprake van een katalyserende werking; uiteindelijk zal Kredietunie Eemsregio op eigen benen staan.
3.
Er is een deugdelijke risicoanalyse gemaakt De werkwijze van de Kredietunie Eemsregio en het belangrijke feit dat tenminste 50% van het kapitaal van de eigen leden afkomstig is, zorgt er voor dat risico's bij de kapitaalverstrekking aan leden geminimaliseerd worden. Zoals al eerder gemeld zijn de mensen achter de kredietunie ervaren en hebben zij hun sporen verdiend in het bedrijfsleven. De werkwijze van de Kredietunie Eemsregio met betrekking tot de feitelijke kredietbeoordeling zal vergelijkbaar zijn met die van een bank (bijv.: een onvoldoende onderbouwde business case zal ook bij de Kredietunie Eemsregio leiden tot een negatief advies van de kredietcommissie). De eerste “Credit Check” van kredietnemers gebeurt zoals eerder gezegd door het bedrijf Experian. Vervolgens wordt de kredietaanvraag met advies van Experian voorgelegd aan de kredietcommissie, die op haar beurt de kredietaanvraag beoordeelt en met een advies voorlegt aan het bestuur. Het bestuur neemt uiteindelijk de beslissing en benoemt de coach. Kredietverlening gebeurt op basis van normale bancaire voorwaarden, waaronder het hypothecair belasten van aanwezige zekerheden en een persoonlijke borgstelling door de kredietvragende ondernemer. Veel beter dan bij banken is de begeleiding van de kredietvrager. Die is namelijk verplicht een coach aan te nemen die uit de kring van leden van kredietunie komt. De verstrekte kredieten worden zo strakker gevolgd dan bij normale bancaire kredietverlening het geval is. Daardoor vermindert het risico dat 14-4
een kredietnemer tijdens de looptijd van het krediet in problemen komt en niets meer kan terugbetalen. Statutair mag de Kredietunie Eemsregio krediet verschaffen tot 80% van haar kapitaal. 20% dient als buffer om tegenvallers op te vangen. Op dit moment hanteert de Kredietunie Eemsregio een falingspercentage van 1 à 1,5% op de door haar verstrekte kredieten. Overigens is er geen risico van een “bank run”. De Kredietunie Eemsregio financiert zich door de uitgifte van obligaties (groot € 500) en ledencertificaten (groot € 1.000), die een eeuwigdurend karakter hebben en alleen tussen leden verhandelbaar zijn. Massaal opvragen kan dus niet. Dit is beter dan bij een bank. Het bedrijf NPEX zal als bewaarder van de ledencertificaten optreden. Op nog door de Kredietunie Eemsregio te bepalen momenten (bijvoorbeeld na drie of vijf jaar) zal NPEX veilingen organiseren voor leden die hun ledencertificaten willen verkopen. Deze ledencertificaten kunnen uitsluitend door andere leden gekocht worden. Ook kent de Kredietunie Eemsregio geen winstoogmerk. Daarnaast spreidt de Kredietunie Eemsregio haar risico's door zich niet te beperken tot één sector binnen het MKB. Ook het feit dat gewerkt zal gaan worden met zogenaamde trekkingsrechten (zie 6.3.) beperkt het risico voor de provincie. Op grond van het bovenstaande schatten wij het risico voor het weerstandsvermogen in op maximaal € 62.500 (12,5% van maximaal € 0,5mln.). Onze accountant EY kan zich vinden in onze inschatting van het risico. 4.
Financieel rendement Het rendement voor de provincie op deze lening is gelijk aan het rendement wordt verkregen op de lening verstrekt aan de Kredietunie Groningen, te weten 3,0%.
5.
Mate cofinanciering van derden Eind 2014 had de Kredietunie Eemsregio 30 leden en beschikt zij over een kapitaal van circa € 0,1 mln. De verwachting is dat dit eind 2015 -door inbreng van nieuwe leden- is toegenomen tot 100 leden en circa € 0,5 mln. Het percentage cofinanciering van derden bedraagt tenminste 100%.
6.
Duur aanwending De totale looptijd van de lening van de provincie bedraagt maximaal 10 jaar. Aflossingsprofiel: jaar 10: (100%).
7.
Selectiviteit en precedentwerking Omdat het deelnemen in een bank geen kerntaak is van de provincie, is het reëel om een maximale looptijd mee te geven aan de te verstrekken lening. Het voorstel is om de looptijd te maximeren op 10 jaar. Gedurende deze periode hopen wij op voldoende economisch herstel, en heeft de Kredietunie Eemsregio ruimschoots de tijd om op zoek te gaan naar andere kapitaalverstrekkers/aandeelhouders. Daarnaast zal de provincie nooit meer dan 50% van het kapitaal met een maximum van € 0,5 mln. als lening verstrekken. Mocht een andere kredietunie binnen de provincie Groningen een verzoek doen voor het verstrekken van een lening, dan zal dit verzoek op gelijke wijze beoordeeld worden als het verzoek van de Kredietunie Groningen. Op basis van regionale spreiding (Kredietunie Eemsregio was de eerste operationele kredietunie, de Kredietunie Groningen is de tweede kredietunie in de provincie) is de inschatting dat het aantal op te richten kredietunies in de provincie Groningen beperkt zal blijven tot circa 4 kredietunies. De precedentwerking is dus gering.
6.7.
Voornemen 14-5
Wij zijn voornemens een lening van maximaal € 500.000 te verstrekken aan de Coöperatieve Kredietvereniging Kredietunie Eemsregio U.A. in het kader van de publieke taak. De voorwaarden zullen in een nog op te maken geldleningsovereenkomst worden vastgelegd. 7. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 17 februari 2015. Gedeputeerde Staten van Groningen:
Behandeld door: Telefoonnummer: e-mail:
M.J. van den Berg
, voorzitter.
H.J. Bolding
, secretaris.
F.H.C. Dijkstra 4953
[email protected]
Bijlagen bij de voordracht Geen
14-6
Nr.
14/2015
Provinciale Staten van Groningen:
Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 17 februari 2015, nr. 2015-05372, ECP; Gelet op: - De Wet FIDO, artikel 2, lid 1; - Het afwegingskader publiek vermogen provincie Groningen (voordracht 2/2014). BESLUITEN: 1. Kennis te nemen van het voornemen van Gedeputeerde Staten om een lening te verstrekken aan de Coöperatieve Kredietvereniging Kredietunie Eemsregio U.A. onder de volgende bepalingen: 1. 2. 3. 4.
Hoofdsom: Rentepercentage: Looptijd: Aflossingspatroon:
5.
Vervroegde aflossing:
Maximaal € 500.000; 3,0%; Maximaal 10 jaar; Ultimo jaar 10 100% van de nog openstaande hoofdsom (inclusief eventuele toegevoegde rente); Boetevrij.
2. Vast te stellen dat Provinciale Staten in staat zijn gesteld wensen en bedenkingen te uiten. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:
, voorzitter.
, griffier.
Bijlagen bij het besluit: Geen
14-7
