20 januari 2015 Corr.nr. 2015-01707, VV Zaaknr. 555467
Nummer 4/2015
Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen over Groningen Spoorzone, inzake het realisatiebesluit Knoop Groningen, Bustunnel, Fietstunnel, Fietsenstalling zuidzijde en Zuidentree.
1. Samenvatting Op 24 september 2014 heeft u op basis van onze voordracht 39/2014 reeds ingestemd met de inhoudelijke keuzes binnen het project Groningen Spoorzone door in te stemmen met: a. de voorkeursvariant B4 met reizigerstunnel; b. de aanleg van een spoorkruisende bustunnel aansluitend op het huidige busstation en aansluitend op de HOV-west; c. en het toevoegen van de bustunnel, de fietstunnel, de fietsenstalling en de zuidentree aan de ontwerpscope. Daarnaast heeft u op dat moment ook besloten met het beschikbaar stellen van een krediet van € 7 miljoen voor de conditionering en aankoop van de gronden van het opstelterrein te Haren en met het beschikbaar stellen van een krediet van € 4 miljoen voor de fietsenstalling. e
In voornoemde voordracht is aangegeven dat de 2 helft van 2014 benut zal worden om de verschillende onderdelen met elkaar te integreren om te bekijken of ook dan nog een sluitende dekking kan worden gerealiseerd. In deze voordracht stellen wij u voor in te stemmen met het toevoegen van de maatregelen OV-chipkaart, de bustunnel, de fietstunnel, de fietsenstalling en de zuidentree aan de scope van het project Knoop Groningen aangezien ook deze scope-uitbreidingen gedekt kunnen worden binnen de beschikbare middelen. Wij stellen u derhalve voor om overeenkomstig de provinciale MIT-methodiek een realisatiebesluit te nemen voor het project Spoorzone inclusief de hierboven benoemde onderdelen en hiervoor, rekening houdend met eerdere kredietverstrekking voor onderdelen van dit project, een krediet beschikbaar te stellen van samen in totaal maximaal € 276,5 ten behoeve het project Spoorzone. Tevens stellen wij voor om een krediet groot € 3 miljoen beschikbaar te stellen voor de ontsluiting van het stationsgebied zuid en stellen wij voor om een krediet groot € 2 miljoen beschikbaar te stellen voor busbaan HOV-west fase 3. 2. Doel en wettelijke grondslag Deze voordracht heeft als doel u nader te informeren over de planuitwerkingsfase van het project Knoop Groningen en het project Bustunnel in vervolg op onze voordracht 39/2014. Tevens wordt u gevraagd in te stemmen met het toevoegen van de maatregelen ten behoeve van de OV-chipkaart, de bustunnel, de fietstunnel, de fietsenstalling en de zuidentree aan de scope van het project Knoop Groningen. Wij stellen u derhalve voor om overeenkomstig de provinciale MIT-methodiek een realisatiebesluit te nemen voor het project Spoorzone inclusief de hierboven benoemde onderdelen en hiervoor ook een uitvoeringskrediet beschikbaar te stellen. 3. Procesbeschrijving en planning Op 26 september 2012 heeft u op basis van onze voordracht 25/2012 ingestemd met het voorkeursalternatief voor het project Knoop Groningen. Het voorkeursalternatief voor de Knoop Groningen bestond uit: 4-1
spoorconfiguratie B, zoals in de betreffende voordracht omschreven; een transferoplossing die recht doet aan het monumentale stationsgebouw; het uitplaatsen van het opstelterrein naar de locatie Rouaanstaat (de "Vork").
Het project Knoop Groningen en de bustunnel onder het Hoofdstation maken onderdeel uit van het Regionaal Specifiek Pakket Zuiderzeelijn. Beide projecten zijn opgenomen in de visie op het hoogwaardig openbaar vervoer waarmee u in uw vergadering van 6 november 2013 op basis van onze voordracht 54/2013 heeft ingestemd. De projecten Knoop Groningen en Bustunnel maken onderdeel uit van het project Groningen Spoorzone. Het project Groningen Spoorzone is de overkoepelende naam voor alle aanpassingen aan de sporen en perrons, de aanleg van een reizigerstunnel op het Hoofdstation, de aanleg van een vierde spoor tussen Hoofdstation en station Europapark en de bouw van een vierde perron op dit station. Tenslotte behoren ook de voorgenomen aanleg van een fietstunnel en een fietsenstalling in het stationsgebied en het verplaatsen van het opstelterrein vanuit dit gebied naar de locatie De Vork (Rouaanstraat) in de gemeente Haren tot het project Groningen Spoorzone. Op 24 september 2014 heeft u op basis van onze voordracht 39/2014 reeds ingestemd met de inhoudelijke keuzes binnen het project Spoorzone door in te stemmen met: a. de voorkeursvariant B4 met reizigerstunnel; b. de aanleg van een spoorkruisende bustunnel aansluitend op het huidige busstation en aansluitend op de HOV-west; c. het toevoegen van de bustunnel, de fietstunnel, de fietsenstalling en de zuidentree aan de ontwerpscope. d. het beschikbaar stellen van een krediet van € 7 miljoen voor de conditionering en aankoop van de gronden van het opstelterrein; e. en het beschikbaar stellen van een krediet van € 4 miljoen voor de fietsenstalling. e
In de voordracht 39/2014 is aangegeven dat de 2 helft van 2014 benut zal worden om de verschillende onderdelen met elkaar te integreren om te bekijken of ook dan nog een sluitende dekking kan worden gerealiseerd. Dit is het afgelopen half jaar gebeurd. Deze uitwerking en integratie is uitgebreid beschreven in de rapportage ‘Ruimtelijk Functioneel Ontwerp Spoorzone Groningen’ en in het boekje "Mooi". Beide documenten zijn te vinden op de website http://www.groningenbereikbaar.nl/spoorzone. 4. Begroting Het krediet dat met dit besluit aan de orde is bedraagt € 276,5 miljoen prijspeil 2014. Dit krediet wordt gedekt uit de hiervoor in het programma RSP en MIT gereserveerde middelen, alsmede bijdragen van de gemeente Groningen en de Regio Groningen Assen. Daarnaast worden ook bijdragen beschikbaar gesteld door Prorail, het Rijk en de NS. Verderop in deze voordracht gaan wij nader in op de dekking. Het begrotingsthema betreft Mobiliteit en Infrastructuur, vallend binnen het programma Bereikbaarheid Groningen. 5. Inspraak/participatie In onze voordracht van 24 september 2014 hebben wij reeds aangegeven dat wij in het voorjaar 2014 een breed opgezette dialoog hebben gehad over het project. Zoals opgenomen in onze voordracht 39/2014 is hieruit een aantal suggesties naar voren gekomen die wij de afgelopen periode nader hebben onderzocht en uitgewerkt. Hiervoor hebben wij gesprekken gevoerd met Volkstuinvereniging Tuinwijck, bewoners van de Viaductstraat, het UWV, de VVE Viaductflat, omwonenden van station Europapark en de buurtverenigingen die zijn vertegenwoordigd in de klankbordgroep Stationsgebied. Al deze gesprekken hebben tot een aantal aanpassingen geleid in het project Groningen Spoorzone. Welke dit zijn, kunt u lezen in het volgende hoofdstuk onder het kopje "Maatschappelijk draagvlak en Participatie". 6. Nadere toelichting Inleiding Zoals beschreven onder "3 Planning en Proces" heeft u op basis van onze voordracht 39/2014 ingestemd met de inhoudelijke keuzes binnen het project Spoorzone. 4-2
In deze voordracht gaan we achtereenvolgens in op de projectscope Knoop Groningen en de integratie van de verschillende deelprojecten, de wijzigingen die zijn voortgekomen uit de participatie, de planologie, de planning, de aanbesteding en de afstemming met Aanpak Ring Zuid en tenslotte de financiën. De onderliggende stukken hebben wij niet meegezonden met deze voordracht. Deze zijn openbaar toegankelijk en terug te vinden op de website van Groningen Bereikbaar: http://www.groningenbereikbaar.nl/spoorzone. Projectscope Knoop Groningen De volgende objecten behoren tot de projectscope van het project Knoop Groningen. De cijfers verwijzen naar de in onderstaande luchtfoto (afbeelding 1) aangeduide locaties: doorgekoppelde spoorinfrastructuur op het station Groningen (1); nieuwe ongelijkvloerse loopverbinding tussen de perrons op Hoofdstation Groningen, met trappen, liften, roltrappen en toegang aan de noordzijde (1); perrons, geoptimaliseerd in vorm en ligging (1); aangepaste reizigersvoorzieningen en verbetering van stationsplein (1); een opstelterrein De Vork (Rouaanstraat) in de gemeente Haren (2); viersporigheid tussen station Groningen en opstelterrein (3); een vierde spoor en een extra zijperron op station Groningen Europapark (4).
Afbeelding 1: Situering onderdelen die behoren tot de projectscope Knoop Groningen.
Integratie deelprojecten Op 24 september 2014 heeft u ingestemd het toevoegen van de bustunnel, de fietstunnel, de fietsenstalling en de zuidentree aan de ontwerpscope. De afgelopen maanden is gewerkt aan het integreren van de verschillende projectonderdelen. Onderzocht is of deze niet alleen los van elkaar haalbaar en uitvoerbaar zijn maar ook of deze in samenhang goed op elkaar aansluiten en of de deelprojecten ook in samenhang financieel te dekken zijn. In het document Ruimtelijk Functioneel Ontwerp 2.0 is uitgebreid beschreven op welke wijze de verschillende deelprojecten goed in elkaar overlopen. Afbeelding 2 geeft een plattegrond van het vigerende Ruimtelijk Functioneel Ontwerp 2. Aanvullend hierop is in het ambitiedocument 'Mooi' beschreven en vooral gevisualiseerd op welke wijze het Ruimtelijk Functioneel Ontwerp 2 kan worden vormgegeven. Het ambitiedocument is geen ontwerp of plan; het verbeeldt de ambitie voor de ruimtelijke kwaliteit van de ingrepen. Op basis van dit integrale ruimtelijk functioneel ontwerp 2 en het ambitiedocument Mooi is ook een integrale raming opgesteld. Hieruit blijkt dat er voldoende dekking inclusief risicoreservering is om alle deelprojecten als één integraal project uit te voeren. Dit lichten wij nader toe onder het kopje "Financiën Groningen Spoorzone". Voorgesteld wordt daarom de bustunnel, de fietstunnel, de fietsenstalling, de zuidentree en de oplossing voor de OV-chipkaart toe te voegen aan de projectscope.
4-3
Afbeelding 2: Ruimtelijk functioneel ontwerp versie 2.
Ten aanzien van de bustunnel geldt dat hier inhoudelijk niets aan is gewijzigd ten opzichte van het gestelde in voordracht 39/2014. Wel moesten in de afgelopen maanden de plannen voor de fietstunnel, de fietsenstalling en de zuidentree nader worden uitgewerkt. Daarnaast is er nu ook duidelijkheid over de oplossing voor de inpassing van de OV-chipkaart in de reizigerstunnel. Deze elementen worden hieronder kort toegelicht. Voor een uitgebreide toelichting op de fietstunnel en de fietsenstalling verwijzen wij naar het raadsvoorstel van de gemeente Groningen, welke is te vinden op de website van Groningen Bereikbaar: http://www.groningenbereikbaar.nl/spoorzone. Fietstunnel, fietsenstalling en zuidentree Sinds 2011 heeft de gemeenteraad van Groningen meerdere keren de wens uitgesproken voor een spoor kruisende fietstunnel in het stationsgebied, omdat deze de bereikbaarheid van het gebied ten zuiden van het Hoofdstation per fiets verbetert. Daarnaast vormt de fietsverbinding een nieuwe schakel in het fietsnetwerk en zorgt een fietstunnel in combinatie met een ondergrondse fietsenstalling voor flexibiliteit in de stallingsopgave in het stationsgebied en een robuuste oplossing naar de toekomst. Inmiddels is gebleken dat de basiscondities voor zowel de fietstunnel als de fietsenstalling aan de zuidzijde dusdanig zijn, dat niet alleen een goed bruikbare, maar ook een aantrekkelijke en sociaal veilige oplossing te realiseren is. Zie onderstaande afbeelding 3 voor een impressie van de fietstunnel. Deze impressie is een verbeelding van de ambitie, het is echter nog geen ontwerp.
4-4
Afbeelding 3: Impressie fietstunnel richting stadsbalkon.
De behoefte aan fietsstallingsplaatsen in het stationsgebied neemt van 10.000 in de huidige situatie naar verwachting in 2020 toe tot 15.000 en in 2030 tot 17.500. Het faciliteren van deze groei aan de noordzijde van het Hoofdstation alleen is niet goed mogelijk. Met de fietstunnel ontstaat flexibiliteit in relatie tot de stallingsopgave, doordat uitwisseling tussen noord en zuid mogelijk wordt en daarmee ook voor de toekomst een robuuste oplossing ontstaat. De aanleg van een ondergrondse stalling voor 5.000 fietsen aan de zuidzijde van de sporen opent daarbij voor fietsers komend vanuit het noorden (85% komt vanuit het noorden), de mogelijkheid om hun fiets ook dicht bij de toekomstige zuidelijke perronopgangen te stallen. De intercity's vertrekken vanaf de zuidelijke (nieuwe) perrons, waardoor voor een substantieel aantal reizigers dit de meest logische stallingsplek kan worden. Voor de korte termijn (2020) kan met een ondergrondse stalling met 5.000 stallingsplaatsen de zuidzijde van de sporen en circa 2.200 stallingsplaatsen op de oostflank van het perronplein op prima wijze in de stallingsbehoefte worden voorzien. Zie onderstaande afbeelding 4 voor een impressie van de zuidzijde met de fietsenstalling. Voor de langere termijn zijn voldoende mogelijkheden om op maaiveld stallingsplekken te realiseren, waarbij de exacte locatie kan worden bepaald aan de hand van de verdere planvorming in het kader van gebiedsontwikkeling zuid, de mogelijke verplaatsing van het busstation en de herinrichting van het voorplein.
Afbeelding 4:
Impressie zuidzijde met fietsenstalling.
OV-chipkaart De inpassing van OV-chipkaart poortjes (OVCP) in de reizigerstunnel vraagt om aanpassing van de reizigerstunnel. De basis‐scope omvatte een tunnel van noord naar zuid overeenkomstig volgende afbeelding:
4-5
Afbeelding 5:
Basisoplossing tunnel zonder OVCP.
Uitgangspunt voor de reizigerstunnel is een poortvrije interwijkverbinding. Gekozen is voor een toekomst vaste oplossing. Dit houdt in een tunnel die over de volledige lengte onder de sporen een gelijke breedte heeft. Met deze oplossing kunnen in de toekomst ook eventueel de trapopgangen van de regionale vervoerder afgesloten worden met poortjes. Vooralsnog kiezen wij er voor om de regionale vervoerder niet achter de poorten te zetten maar gebruik te maken van OVchipkaartpaaltjes vergelijkbaar met de huidige situatie. Bovendien is er sprake van een overzichtelijke tunnel, wat de sociale veiligheid ten goed komt. Onderstaand een plattegrond (afbeelding 6) en een impressie (afbeelding 7) van deze tunnel, zoals deze ook is opgenomen in het Ruimtelijke Functioneel Ontwerp 2. In afbeelding 6 geeft de groene kleur de zone binnen de OV-chipkaartpoortjes aan.
4-6
Afbeelding 6:
Toekomstvaste tunnel met ruimte om OVCP in te passen.
Afbeeelding 7: Impressie reizigerstunnel met oplossing voor de OVCP.
4-7
Maatschappelijk draagvlak en Participatie Op basis van de reacties uit de actieve dialoog en nadere studie naar de spoor lay-out is het mogelijk om het noordelijke perroneiland en het perronplein (perrons regionaal vervoerder)te verruimen. Het huidige monumentale seinhuis is hierbij gebaat (doordat meer ruimte ontstaat) en behoud van het seinhuis is meerdere malen als wens geuit in de actieve dialoog. Daarnaast komt dit ten goede aan het plein aan de achterzijde van het huidige hoofdstation. Daarnaast is uit de participatie het verzoek naar voren gekomen om de geplande wissels nabij de Verlengde Lodewijkstraat/Verlengde Willemstraat te verplaatsen. Uit onderzoek is gebleken dat de wissels verplaatst kunnen worden naar het Hoofdstation. Voor de woningen aan de Verlengde Lodewijkstraat/ Verlengde Willemstraat leidt dit tot een voelbare afname van het trillingsniveau ten opzichte van de eerdere plannen. De verplaatsing van deze wissels naar het Hoofdstation zorgt er voor dat in de Viaductstraat sprake zal zijn van een kleine (niet voelbare) afname van trillingen. Bij de eerdere plannen zou de afname van trillingen op deze locatie groter zijn. Niettemin is er in totaliteit nog steeds sprake van een afname vanwege de verplaatsing van het opstelterrein naar de locatie De Vork in de gemeente Haren waardoor veel oude wissels verdwijnen. Nieuwe wissels veroorzaken minder trillingen dan de oude wissels. Voor uitgebreide informatie over de onderzoeken naar trillingen verwijzen wij naar de rapporten op de website van Groningen Bereikbaar http://www.groningenbereikbaar.nl/spoorzone. Daarnaast kunnen ook de vervoerders door de verplaatsing van de wissels effectiever gebruik maken van de sporen. Tussen station Groningen Europapark en het opstelterrein te Haren komt een keervoorziening waardoor de door gekoppelde treinen vanuit Leeuwarden op een soepele manier terug kunnen rijden naar het Hoofdstation Groningen en verder. In de keervoorziening zijn de wissels geoptimaliseerd. Hierdoor ontstaan er ten opzichte van de eerdere plannen iets minder trillingen op het volkstuinencomplex Tuinwijck. Ook is naar aanleiding van de participatie nadrukkelijk bekeken of zowel de reizigerstunnel als ook de fietstunnel goed sociaal veilig te maken zijn. Het boekwerkje Ruimtelijk Functioneel Ontwerp 2 geeft in combinatie met het boekwerkje 'Mooi' ons inziens aan dat de tunnels op een goede wijze sociaal veilig te maken zijn. Zie onderstaande afbeelding voor nog een impressie van de tunnel.
Afbeelding 8: Impressie reizigerstunnel met trapopgang naar het NS-perron.
Bij het nieuwe opstelterrein in Haren is, naar aanleiding van de participatie, er voor gekozen om, ten behoeve van het zoveel mogelijk reduceren van geluid en licht, een wal om het opstelterrein 4-8
aan te leggen. Daarnaast zorgt een wal er ook voor dat ook in de winter (als de begroeiing kaal is) het opstelterrein voor een deel uit het zicht van de omgeving wordt onttrokken. Ook is er voor gekozen om bij het opstelterrein met ledverlichting te werken. Hierdoor wordt de lichtuitstraling in de nacht naar de omgeving geminimaliseerd. Planologie Niet alle onderdelen van Spoorzone Groningen zijn al planologisch verankerd. Het gaat hierbij om: 1. Realisatie bus onderdoorgang, fietstunnel en ondergrondse fietsenstalling (zuidzijde) bij het Hoofdstation; 2. Uitbreiding van het station Europapark; 3. Het nieuwe opstelterrein in Haren. Voor het nieuwe opstelterrein in Haren zal, zoals in voordracht 39/2014 reeds is aangegeven, een Provinciaal Inpassingsplan worden opgesteld in samenwerking met de gemeente Haren. Inmiddels hebben wij het voorontwerp Provinciaal InpassingsPlan vastgesteld. De inspraak hierop loopt momenteel. Het definitieve plan zal naar verwachting medio 2015 gereed zijn en ter besluitvorming aan u worden voorgelegd. Voor de fietstunnel, de bustunnel en de zuidentree zal een nieuw bestemmingsplan door de gemeente Groningen moeten worden gemaakt. Daarnaast dient de gemeente Groningen het bestaande bestemmingsplan voor station Europapark nog aan te passen om de perronkap en lift mogelijk te maken. Het ontwerp bestemmingsplan Station Europapark Groningen wordt binnenkort ter inzage gelegd. Planning Zoals aangegeven in voordracht 39/2014 van 24 september 2014 vindt de indienststelling van de gewenste treinproducten uiterlijk december 2020 plaats. Dit is tegelijk met het ingaan van de nieuwe concessie voor de regionaal vervoerder, en is ongewijzigd ten opzichte van de oorspronkelijke doelstellingen. Het komende jaar zal in het teken staan van het voorbereiden van de aanbesteding van de realisatiewerkzaamheden. Daarnaast worden de verschillende planologische procedures doorlopen en worden realisatieovereenkomsten tussen partijen als uitwerking van de in maart 2014 gesloten samenwerkingsovereenkomst gesloten. Daarnaast zullen wij samen met de gemeente Groningen bekijken op welke wijze de omgeving het beste kan worden aangesloten op het vernieuwde station. Daarbij valt te denken aan de aansluiting van het station aan de stad aan de noordzijde, een onderzoek naar het eventueel verplaatsen van het busstation en de gebiedsontsluiting en ontwikkeling aan de zuidzijde. Aanbesteding en afstemming Aanpak Ring Zuid Zoals aangegeven in voordracht 39/2014 van 24 september 2014 hebben de voorgestelde scopetoevoegingen geleid tot nieuwe inzichten op het gebied van contractering en aanbesteding. Hierin zijn de inzichten op het gebied van benodigde procedures voor stationsgebied en opstelterrein De Vork richtinggevend geweest. Dit is aanleiding geweest voor herijking van de realisatieplanning. Hierbij is het van groot belang om de raakvlakken met het project “Aanpak Ring Zuid”, dat door Rijkswaterstaat wordt uitgevoerd, te onderkennen. In overleg met Rijkswaterstaat is vastgesteld dat voor beide projecten langdurige buitendienststellingen van het spoor nodig zijn. Dit is onontkoombaar maar de inzet is om de hinder voor de treinreizigers zoveel mogelijk te beperken. Om die reden wordt ernaar gestreefd om de werkzaamheden aan het spoor voor beide projecten samen te laten vallen. Voor de “Aanpak Ring Zuid” gaat het daarbij om het realiseren van de spoordekken van de kruisingen met de A7, de Helperzoomtunnel en de Esperantotunnel. Vanuit het spoor vallen het opheffen van de overweg Esperanto en de aanleg van de keervoorziening Europapark hieronder. Omdat lange buitendienststellingen in de vakantieperiode de minste hinder veroorzaken, wordt vooralsnog uitgegaan van grote buitendienststellingen van een aantal weken in de zomer van 2017 en 2019. Met Rijkswaterstaat en Groningen Bereikbaar is afgesproken dat beide projecten dit 4-9
voorlopig als werkhypothese voor de uitvoering aanhouden. Gegeven deze werkhypothese en de voorgestelde aanleg van een bus- en een fietstunnel wordt het project opgedeeld in 2 Werken (contracten): 1. Werk "Spoor" Aanbesteding voorzien eind 2015. Dit Werk omvat de aanpassingen aan de sporen en perrons, alsmede de uitbreiding van station Europapark, het functievrij opleveren van het huidige opstelterrein en de bouw van het nieuwe opstelterrein. 2. Werk "Station": Aanbesteding voorzien eind 2016. Dit Werk omvat de civiele onderdelen van het Hoofdstation zoals de reizigerstunnel, nieuwe perronkappen, inrichting van het perronplein, aanleg logistiek hof, busonderdoorgang, fietstunnel en ondergrondse fietsenstalling. Voordeel van de opdeling is dat de realisatie van het project binnen de mijlpalen mogelijk maakt, ondanks de uitbreiding van de scope. Daarnaast geeft dit ruimte tot verdere ontwikkeling van de benodigde bestemmingsplanwijzigingen voor de bustunnel en de fietstunnel. Tenslotte is het met deze planning mogelijk eerst het zuidoostelijk deel af te bouwen. Voor het reizigersvervoer tijdens de buitendienststellingen die nodig zijn voor de ombouw van het Hoofdstation kan dan gebruik gemaakt worden van een viersporig station Europapark. Ook kunnen er door het opdelen van het project in 2 contracten er waarschijnlijk meer partijen meedingen naar de opdracht voor het Werk "Station". Een nadeel van deze planning zou een latere prijszekerheid over het totaal zijn. Echter door van tevoren prijsplafonds voor de 2 contracten vast te leggen, kan voorkomen worden dat het contract wat als eerste wordt aanbesteed het tweede contract niet meer mogelijk maakt. Bij beide contracten zal worden bekeken op welke wijze de marktpartijen hierbij het beste betrokken kunnen worden. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat de aanbesteding via een UAV-GC (Geïntegreerd Contract) op de markt zal worden gebracht. Dit betekent dat zowel ontwerp als bouw bij één consortium van bedrijven wordt neergelegd. ProRail, als spoorbeheerder, zal aanbestedende dienst zijn en is leidend qua beleid voor de aanbesteding. Binnen de voorgenomen aanbestedingsprocedures zijn er echter voldoende mogelijkheden om onze eisen en wensen in te brengen.
4-10
Financiën Groningen Spoorzone Kosten Groningen Spoorzone De totale kosten van het project Groningen Spoorzone (Knoop Groningen plus alle scopetoevoegingen en inclusief te betalen BTW) zijn geraamd op € 276,5 miljoen prijspeil 2014. Dit is inclusief de reeds gemaakte kosten. Binnen deze raming is een bedrag van ruim € 40 miljoen opgenomen voor risico’s, zoals indexeringsrisico’s, risico’s op de bouwkosten, scopeonzekerheid, toekomstonzekerheid en een reservering voor de overschrijdingskans. Onder het kopje "Beheersing financiële risico's" wordt hier nader op in gegaan. Beschikbaar budget Groningen Spoorzone In voordracht 39/2014 van 24 september 2014 hebben wij aangegeven dat wij voor de dekking van de Knoop Groningen en de Bustunnel een totaal bedrag beschikbaar van € 236 miljoen beschikbaar hebben. De dekking is als volgt opgebouwd: a. Bijdrage ProRail Knoop Groningen € 10 miljoen b. Knoop Groningen (inclusief RGA en gemeente Groningen): € 156 miljoen c. Aanvullend budget voorkeursvariant B4 € 38 miljoen d. HOV visie-bustunnel € 21 miljoen e. HOV-visie (middelen zuidentree en dergelijke) € 11 miljoen Hiernaast heeft u bij besluit op voordracht 39/2014 ten behoeve de eerder benoemde fietsenstalling aan de zuidzijde € 4 miljoen beschikbaar gesteld bovenop de hierboven genoemde € 236 miljoen. Daarmee is reeds € 240 miljoen gedekt en is nog een bedrag van € 36,5 miljoen te dekken. Het betreft hier middelen die nodig zijn voor de fietstunnel, de fietsenstalling zuid en de verbreding van de reizigerstunnel ten behoeve OV-chipkaart. De afspraak die gemaakt is met de andere partners is dat toevoeging van de scope alleen dan mogelijk is wanneer hier ook dekking voor is. Voor de fietstunnel, de fietsenstalling zuid en de verbreding van de reizigerstunnel ten behoeve OVchipkaart is met de andere partijen [ProRail, NS en de gemeente Groningen] afgesproken dat dit door hen wordt gedekt. Daarbij geldt als uitzondering een extra bijdrage van € 2,5 miljoen uit de nog resterende middelen van het voormalige RSP-project Groningen Centrale Zone ten behoeve van de dekking van de fietsenstalling aan de zuidzijde binnen de € 276,5 miljoen. Conform de oude afspraken RegioTram heeft de gemeente Groningen deze middelen (groot € 10,7 miljoen) toegezegd gekregen. Met de voordracht 39/2014 heeft u reeds besloten € 4 miljoen bij te dragen vanuit dit budget aan de fietsenstalling aan de zuidzijde. Binnen het voormalige RSP-project Groningen Centrale Zone is (na aftrek van de reeds beschikte € 4 miljoen) nog een bedrag van € 6,7 mln minus € 1.2 aan reeds gemaakte plankosten van de gemeente Groningen oftewel € 5.5 miljoen beschikbaar. Voorgesteld wordt om hiervan € 2,5 miljoen extra beschikbaar te stellen voor de fietsenstalling aan de zuidzijde. De resterende middelen binnen het voormalige RSP-project Groningen Centrale Zone zijn dan nog € 3 miljoen (€ 5,5 miljoen - € 2,5 miljoen) . Hiervan stellen wij voor deze aan de Gemeente Groningen beschikbaar te stellen voor onder andere een fietsenstalling aan de noordzijde en de zuidentree. De afspraken over de door de verschillende partijen ter beschikking gestelde middelen zullen voordat het Werk wordt aanbesteed worden vastgelegd in een realisatieovereenkomst met de betreffende partijen. Voor de volledigheid hebben wij hieronder inzichtelijk gemaakt welke bijdrage door de spoorsector (NS, ProRail en het ministerie van I&M), de gemeente Groningen, de Regio Groningen Assen, en vanuit de provincie wordt geleverd. Provincie Groningen: Gemeente Groningen incl. voormalig RSP-project Groningen Centrale Zone: Regio Groningen Assen: Spoorsector: Totaal:
€ 178,64 miljoen € 32,5 miljoen € 34 miljoen € 31,35 miljoen € 276,5 miljoen 4-11
Derhalve vragen wij u nu: 1. Overeenkomstig de Provinciale MIT-methodiek een realisatiebesluit te nemen voor de realisatie van het project Groningen Spoorzone, inclusief bustunnel, fietstunnel, fietsenstalling, zuidentree en toekomst vaste OVCP-oplossing; 2. Hierbij uit te gaan van een totale investeringssom groot € 276,5 miljoen; 3. Rekening houdend met eerdere kredietverstrekking voor onderdelen van dit project een krediet te verstrekken van samen in totaal maximaal € 276,5 miljoen, onder voorbehoud van de financiering van de overige partijen, te dekken op de wijze zoals in de voordracht is aangegeven; 4. In te stemmen met het beschikbaar stellen van een krediet van € 3 miljoen voor onder andere de fietsenstalling aan de noordzijde en ontsluiting van het stationsgebied zuid en deze kosten te dekken vanuit het voormalige RSP-project Groningen Centrale Zone: “Stationsgebied Groningen”. In onze voordracht van 39/2014 hebben wij aangegeven dat bij de vaststelling van de HOV-visie was gedacht om een groot bedrag van de kosten voor de bustunnel uit de OV-exploitatie te dekken. Wij hebben verder in de betreffende voordracht aangegeven het verstandig te achten om bij de verdere uitwerking wel rekening te houden met eventueel aanvullende dekking vanuit de jaarlijkse exploitatievoordelen. Waarbij wij hebben aangegeven dat ons streven er op was gericht om, gezien de financiële situatie voor de komende jaren bij het OV-bureau, in te zetten op een zo laag mogelijke bijdrage uit de OV-exploitatie. Wij zijn blij u te kunnen melden dat er voor de investering, zoals uit bovenstaande opzet blijkt, geen beroep gedaan hoeft te worden op de te verwachten exploitatievoordelen. Wel is een deel van de te verwachten exploitatievoordelen wat ons betreft nog in beeld voor het dekken van beheer- en instandhoudingskosten van met name de bustunnel. BTW Op basis van de meest recente afspraken tussen ProRail en haar belastinginspecteur dient ProRail de provincie Groningen exclusief btw te factureren voor zover het werkzaamheden aan spoorse infra betreft. Wij gaan er dan ook vooralsnog van uit dat wij de factureren voor deze werkzaamheden ex btw ontvangen. Mocht blijken dat deze afspraken wijzigen en ProRail de werkzaamheden aan spoorse infra alsnog met btw moet factureren, dan kan de btw worden gecompenseerd via het btw-compensatiefonds. Wij gaan er vanuit dat voor een deel van de werkzaamheden geen sprake kan zijn van btwcompensatie. Wij denken hier bijvoorbeeld aan een deel van de plankosten.Vooralsnog houden wij er rekening mee dat we maximaal € 5 miljoen aan in rekening gebrachte btw niet kunnen compenseren. Dit bedrag is dan ook opgenomen in de kostenraming. Aardbevingsbestendigheid In de aanloop naar de aanbesteding zal nauwgezet worden bekeken of en zo ja welke extra maatregelen er getroffen dienen te worden om het project aardbeving bestendig te maken. Daarbij gaan wij er van uit dat de meerkosten die hieruit voorvloeien worden vergoed door de NAM. Beheersing financiële risico Voor het project Groningen Spoorzone is een integrale risicoanalyse opgesteld. Op basis daarvan is er geld gereserveerd voor de beheersing van deze risico’s. Op de verwachte directe kosten is een opslag gehanteerd. Daarnaast zijn overall risico’s ingeschat. De totale risicoreservering bedraagt ruim € 40 miljoen. Dit is circa 18% van de voorziene kosten. Dit is een percentage dat vergelijkbaar is met soortgelijke spoor/stations projecten in de ontwerpfase waarin Groningen Spoorzone zich bevindt. Het komende jaar worden risico’s met name beheerst door het doen van verdiepende onderzoeken op kritische delen (bodem/water/archeologie), het harden van financieringsbronnen en het opstellen van goede contractstukken voor ontwerp en bouw van de diverse objecten. 4-12
Naast het reserveren van gelden en het nemen van beheersmaatregelen op specifieke risico’s kunnen risico’s ook beheerst worden door een slimme wijze van aanbesteden. De scope van het project is verdeeld in twee afzonderlijke Werken, met elk een eigen stelsel van contracten. Het belangrijkste contract in het Werk Spoor omvat alle spoorse maatregelen. Hieronder valt dus het opstelterrein, de keervoorziening, het 4 spoor inclusief perron Europapark, de nieuwe spoor- en perronlay-out op het Hoofdstation en het opruimen van het bestaande opstelterrein. Dit werk wordt in 2016 aanbesteed. De daadwerkelijke prijs van dit pakket is hiermee bekend, voordat ontwerp en realisatie van de 3 tunnels, de stationsoverkappingen en de fietsenstalling aanbesteed wordt. e
e
De wijze waarop de aanbesteding van het 2 contract wordt ingestoken, wordt het komende jaar door de projectpartners bepaald. Hierbij wordt expliciet ingegaan op de wijze van risicobeheersing, indexering en omgang met opdrachtgeversrisico’s. Er wordt dan gezamenlijk bepaald of er op basis van maximale kwaliteit voor het beschikbare budget aanbesteed gaat worden. Op basis van prioriteiten in ambities die geformuleerd staan in het ambitiedocument (boekje “Mooi”) wordt zeker gesteld dat het mooiste station voor het beschikbaar budget wordt ingekocht. Het financiële kader waarbinnen de maximale kwaliteit geleverd moet worden kan zodanig gekozen worden dat risico’s voor de opdrachtgever (en verschillende financiers) beheerst worden. Een belangrijke beheersing van het financieringsrisico na gunning is goed contractmanagement. Een bevroren scope is uitgangspunt, en er wordt in principe niet meer gewijzigd, tenzij er financiële middelen tegenover staan. Scopewijzigingen na gunning kosten immers relatief veel geld. Een ander aspect dat tot beheersing van het financieel risico leidt, is tijdige conditionering en goed omgevingsmanagement. Wij blijven als opdrachtgever/financieel risicodrager van het project blijft verantwoordelijk voor de ondergrond. Als er onverwachte kabels en leidingen liggen of er is te weinig onderzocht, dan kan dit tot flinke contractmutaties leiden. Tenslotte wordt Groningen verbouwd in een stedelijke omgeving. Goed omgevingsmanagement is hier essentieel, zodat iedereen bekend is met de plannen en zich ook rekenschap geeft van de gevolgen. Zowel tijdens als na de bouw. Met het ook op goed omgevingsmanagement zijn hiervoor kosten in de projectbegroting opgenomen. Via de realisatieovereenkomst met de andere partijen zullen wij zorgen dat wij hier goed op kunnen sturen. Conjunctuurcorrectie en indexering De marktomstandigheden op dit moment zijn zodanig dat met name de civiele markt ruim is. De ervaring van ProRail is dat gegadigden lager inschrijven dan de bedrijfseconomische verwervingsbegroting. Dit betekent dat er op dit moment meer gekocht kan worden dan op basis van het budget verwacht mag worden. Daar staat tegenover dat de ervaring ook leert dat de indexering van het budget geen gelijke tred houdt met de prijsstijgingen in de markt. Vooralsnog gaan wij er van uit dat de indexeringsrisico's opgevangen kunnen worden met de aanbestedingsmeevallers. Hieronder wordt ingegaan op het beheersen van deze risico's. Indien zich na rekenschap van de stand van zaken van alle risico's een aanbestedingsvoordeel ontstaat, dan kan die onder ander worden ingezet binnen het stationsgebied. HOV-visie: HOV-west fase 3
Zoals aangegeven in paragraaf 3 maken het project Knoop Groningen en de bustunnel onder het Hoofdstation onderdeel uit van het Regionaal Specifiek Pakket Zuiderzeelijn en zijn beide projecten opgenomen in de visie op het hoogwaardig openbaar vervoer waarmee u in uw vergadering van 6 november 2013 op basis van onze voordracht 54/2013 heeft ingestemd. Met de vaststelling van voordracht 54/2013 heeft u voor de andere onderdelen van de HOV-visie reeds € 8 mln van de € 10 mln ter beschikking gesteld voor de uitvoering van de maatregelen bus ambitieniveau 1 en 2. Tevens heeft u voor de resterende € 2 mln een reserveringsbesluit en planuitwerkingsbesluit genomen. Deze laatste € 2 mln is bestemd voor een bijdrage aan de busbaan HOV-west 3, het deel van de busbaan vanaf de Paterswoldseweg parallel aan het spoor onder het Emmaviaduct door. De voorbereidingen van dit project lopen op schema, zodat de maatregel, zoals afgesproken met de gemeente, uitgevoerd is voordat wordt gestart met de bouw van de Zuidelijke Ringweg. Dit deel van de busbaan HOV-west is van essentieel belang voor de aansluiting op de bustunnel. Dit deel van de busbaan zorgt namelijk voor de aansluiting van de bussen uit (en naar) het westen van de provincie op de bustunnel aan de zuidzijde van het Hoofdstation. 4-13
Middels deze voordracht stellen wij u derhalve ook de resterende € 2 mln (van de € 10 mln) beschikbaar te stellen voor de realisatie van de maatregelen HOV-west fase 3 uit HOV-visie. 7. Geheimhouding Niet van toepassing. 8. Voorstel Wij stellen u voor het in ontwerp bij deze voordracht gevoegde besluit vast te stellen. Groningen, 20 januari 2015. Gedeputeerde Staten van Groningen:
M.J. van den Berg
, voorzitter.
H.J. Bolding
, secretaris.
Behandeld door: Bas Krijgsheld Telefoonnummer: 050-316 4109 e-mail:
[email protected] Bijlagen bij de voordracht Alle bijlagen zijn te vinden in de bibliotheek van de website: http://www.groningenbereikbaar.nl/spoorzone.
4-14
Nr.
4/2015
Provinciale Staten van Groningen: Gelezen de voordracht van Gedeputeerde Staten van 20 januari 2015, 2015-01707, VV; Gelet op: De voordracht van 19 juni 2012 over het planuitwerkingsbesluit voor het project Knoop Groningen (voordracht 25/2012); Het statenbesluit van 26 juni 2013 over de herbestemming RSP (voordracht 23/2013); De voordracht van 17 september over de actualisatie regiovisie Groningen Assen en Netwerkanalyse (voordracht 53/2013); De voordracht 17 september 2013 over het Aanvullende Maatregelenpakket behorende bij de HOV-visie (voordracht 54/2013). De voordracht van 24 september 2014 over Groningen Spoorzone, inzake Knoop Groningen, Bustunnel,Fietstunnel, Fietsenstalling zuidzijde en Zuidentree (voordracht 39/2014) Besluiten: 1. Overeenkomstig de Provinciale MIT-methodiek een realisatiebesluit te nemen voor de realisatie van het project Groningen Spoorzone, inclusief bustunnel, fietstunnel, fietsenstalling, zuidentree en toekomst vaste OVCP-oplossing. 2. Hierbij uit te gaan van een totale investeringssom groot € 276,5 miljoen; 3. Rekening houdend met eerdere kredietverstrekking voor onderdelen van dit project een krediet te verstrekken van samen in totaal maximaal € 276,5 miljoen, onder voorbehoud van de financiering van de overige partijen, te dekken op de wijze zoals in de voordracht is aangegeven; 4. In te stemmen met het beschikbaar stellen van een krediet van € 3 miljoen voor onder andere een fietsenstalling aan de noordzijde en zuidentree en deze kosten te dekken vanuit het voormalige RSP-project Groningen Centrale Zone: “Stationsgebied Groningen”. 5. In te stemmen met het beschikbaar stellen van een krediet van € 2 miljoen voor de maatregelen HOV-west uit RSP-project 'Openbaar Vervoer in stad Groningen als onderdeel van ambitieniveau bus 1 en 2 van de HOV-visie. Groningen, Provinciale Staten voornoemd:
, voorzitter.
, griffier.
4-15
